El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay [ISO: mca]

Capernaum meti'm ha' fotkoyek ke' kafi' te'weyij hekhewel sehel Zabulón qa Neftalí.a. 14 Aka'an in tunye'jkii qe qa' nas
6MB Größe 1 Downloads 39 Ansichten
INTATA ȽEꞌȽIJEI El Nuevo Testamento en Maka

Intata Ƚeꞌƚijei

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay Primera edición © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc. Edición para la Web Wycliffe Bible Translators, Inc. www.ScriptureEarth.org

Licencia Creative Commons (Reconocimiento-NoComercialSinObraDerivada 3.0 Unported) Compartir — Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente la obra. Reconocimiento — Debe reconocer los créditos de la obra. No comercial — No puede utilizar esta obra para fines comerciales. Sin obras derivadas — No se puede alterar, transformar o generar una obra derivada. http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0

Índice Mateo . . . . . . . . . . . . . . . . Mt. . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Marcos. . . . . . . . . . . . . . . . Mr. . . . . . . . . . . . . . . . 94

Lucas. . . . . . . . . . . . . . . . . Lc. . . . . . . . . . . . . . . . 152 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . Jn . . . . . . . . . . . . . . . 250 Hechos. . . . . . . . . . . . . . . . Hch. . . . . . . . . . . . . . . 319 Romanos. . . . . . . . . . . . . . . Ro. . . . . . . . . . . . . . . 404 1 Corintios. . . . . . . . . . . . . . 1Co . . . . . . . . . . . . . . . 444 2 Corintios. . . . . . . . . . . . . . 2Co . . . . . . . . . . . . . . . 481 Gálatas. . . . . . . . . . . . . . . . Ga. . . . . . . . . . . . . . . 504 Efesios . . . . . . . . . . . . . . . . Ef. . . . . . . . . . . . . . . . 518 Filipenses . . . . . . . . . . . . . . Fil . . . . . . . . . . . . . . . 531 Colosenses . . . . . . . . . . . . . . Col. . . . . . . . . . . . . . . 541 1 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . 1Ts. . . . . . . . . . . . . . . 550 2 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . 2Ts. . . . . . . . . . . . . . . 558 1 Timoteo. . . . . . . . . . . . . . 1Ti. . . . . . . . . . . . . . . 563 2 Timoteo. . . . . . . . . . . . . . 2Ti. . . . . . . . . . . . . . . 574 Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . Tit. . . . . . . . . . . . . . . 582 Filemón . . . . . . . . . . . . . . . Flm . . . . . . . . . . . . . . . 587 Hebreos . . . . . . . . . . . . . . . Heb. . . . . . . . . . . . . . . 589 Santiago . . . . . . . . . . . . . . . Stg. . . . . . . . . . . . . . . 616 1 Pedro. . . . . . . . . . . . . . . . 1P . . . . . . . . . . . . . . . 626 2 Pedro. . . . . . . . . . . . . . . . 2P . . . . . . . . . . . . . . . 637 1 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . 1Jn . . . . . . . . . . . . . . . 644 2 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . 2Jn . . . . . . . . . . . . . . . 654 3 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . 3Jn . . . . . . . . . . . . . . . 656 Judas. . . . . . . . . . . . . . . . . Jud . . . . . . . . . . . . . . . 658 Apocalipsis. . . . . . . . . . . . . . Ap. . . . . . . . . . . . . . . 661 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO

1

Peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi peꞌ taꞌƚets paꞌ Jesucristo. 1   Eneweꞌen

(Lucas 3:23‑38)

ƚiyits peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi peꞌ taꞌƚets haꞌ Jesucristo, hikhaꞌ taꞌƚets paꞌ Davidꞌikꞌi, taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. a 2 Paꞌ Abrahamꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Isaac, paꞌ Isaacꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Jacob. Paꞌ Jacobꞌikꞌi qa ƚaꞌsek paꞌ Judá qa peꞌ ƚamatsits qa peꞌ ƚekꞌinjats. b 3 Paꞌ Judaꞌakꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Fares qa paꞌ ƚekꞌinij Zara, qa peꞌ ƚenene qa ƚii Tamar. Paꞌ Faresꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Esrom. Paꞌ Esromꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Aram. c 4 Paꞌ Aramꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Aminadab. Paꞌ Aminadabꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Naasón. Paꞌ Naasonꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Salmón. 5 Paꞌ Salmónꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Booz qa peꞌ ƚeneneꞌekꞌi qa ƚii Rahab. Paꞌ Boozꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Obed qa peꞌ ƚeneneꞌekꞌi qa ƚii Rut. Paꞌ Obedꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Isaí. d 6 Paꞌ Isaiꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii David, hikpaꞌ qi wittataꞌaj paꞌaj. Paꞌ wittataꞌikꞌi David qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Salomón. Pekheꞌ ƚeneneꞌekꞌi hikpeꞌ ƚewheꞌyeꞌtax paꞌaj pakhaꞌ ƚii Urias. e 7 Paꞌ Salomonꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Roboam. Paꞌ Roboamꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Abías. Paꞌ Abiasꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Asa. f 8 Paꞌ Asaꞌakꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Josafat. Paꞌ Josafatꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Joram. Paꞌ Joramꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Uzías. 9 Paꞌ Uzíasꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Jotam. Paꞌ Jotamꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Acaz. Paꞌ Acazꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Ezequías. g 10 Paꞌ Ezequiasꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Manasés. Paꞌ Manasesꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Amón. Paꞌ Amonꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs ƚii Josías.  

















 1:1‑6 Rt 4:18‑22; 2S 7:12‑16; 1Cr 2:1‑15; Mr 12:26; Lc 1:32,69; 3:4; Hch 1:20; Fil 4:3; Ap 3:5; Sal 89:3; Is 9:6; Gn 22:18; Mt 9:7; Ro 1:3; Ga 3:16 b 1:2 Gn 29:35; Sal 14:7; 105:9; Mt 8:11; 22:32; Stg 2:21 c 1:3 Gn 38:29‑30; 46:12; Lc 3:33 d 1:5 Rt 1:4; 2:1; Lc 3:32 e  1:6 1S 16:1; 17:12; 2S 11:27; 12:24 f 1:7‑8 1R 11:43; 14:31; 15:8,24; 22:50; 2R 14:21 g  1:9‑10 2R 15:5,38; 16:20; 20:21; 21:18,24 a

1 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 1  2 11 Paꞌ

Josiasꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Jeconías, qa peꞌ ƚamatsits qa peꞌ ƚekꞌinjats. Hik pakhaꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij peꞌ Israel qa tꞌopheƚitiijuꞌ qa wetkaꞌxii paꞌaj paꞌ witset Babilonia. h 12 In mexe iꞌniꞌkii paꞌaj paꞌ Babilonia paꞌ Jeconiasꞌikꞌi qa nekfikꞌi paꞌ ƚaꞌs qaꞌ ƚii Salatiel. Paꞌ Salatielꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Zorobabel. i 13 Paꞌ Zorobabelꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Abiud. Paꞌ Abiudꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Eliaquim. Paꞌ Eliaquimꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Azor. 14 Paꞌ Azorꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Sadoc. Paꞌ Sadocꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Aquim. Paꞌ Aquimꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Eliud. 15 Paꞌ Eliudꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Eleazar. Paꞌ Eleazarꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Matán. Paꞌ Matanꞌikꞌi qa paꞌ ƚaꞌs qa ƚii Jacob. 16 Paꞌ Jacobꞌikꞌi qa ƚaꞌs paꞌ José, ƚewheꞌyeꞌ keꞌ María, hikkeꞌ ƚenene haꞌ Jesús, hikhaꞌ ƚenqii iye Cristo. j 17 Paꞌ Abrahamꞌikꞌi ujaꞌx yamets peꞌ taꞌƚets catorce (14) maꞌ qa hats yametsjiꞌ paꞌ Davidꞌikꞌi, qa paꞌ Davidꞌikꞌi ujaꞌx yametsjiꞌ iye catorce (14) iye peꞌ taꞌƚets, qa hik paꞌaj tꞌopheƚitiijuꞌ qa wetkaꞌxii paꞌaj paꞌ witset Babilonia. Qa catorce (14) iye yametsjiꞌ pekhewep iye taꞌƚets, maꞌ qa hikpeꞌ qa taꞌƚjiꞌjuꞌ haꞌ Cristo. k  











In iꞌnkꞌa nekfikꞌi paꞌ Jesucristo. 18  Akaꞌan

(Lucas 2:1‑7)

ƚunyeꞌjkii paꞌaj in iꞌnkꞌa nekfikꞌi pakhaꞌaj haꞌ Jesucristo. Keꞌ ƚenene ƚii María jutsiqetsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌaj quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij paꞌ José. In mexenteꞌ iꞌntaxijuphaꞌ paꞌaj qa yiwkajitsheninƚe paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Espíritu Santo. 19 Paꞌ José, María ƚewheꞌyeꞌ, yatsathen. Niteꞌ yisuꞌun quꞌ pekhel ƚꞌanyeꞌjiꞌijkii paꞌaj keꞌ María, qa yisuꞌun quꞌ niliƚiꞌij qaꞌnteꞌ nenikfeꞌleꞌets pekhewep. l 20 In mexe yijamtitaxijupkii paꞌaj akaꞌan, qa in imaꞌ qa itsowoƚꞌaxij paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ángel taꞌƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa yitꞌijets paꞌaj: —José, taꞌƚets kaꞌ Davidꞌikꞌi, hasuꞌuj eꞌnijiwei quꞌ niꞌijup neꞌ María quꞌ ewheꞌyeꞌyiꞌij qe paꞌ ƚaꞌs quꞌ nenektaxfikꞌi taꞌƚets naꞌ ƚetꞌunhaꞌx naꞌ Espíritu Santo. m 21 Neꞌ María quꞌ nenektaxfikꞌi paꞌ ƚaꞌs qa eqiyiꞌij hatseꞌ Jesús. Ƚii akaꞌan qe qaꞌ naqsiꞌjij peꞌ ƚewuƚꞌets eneꞌ jukhew qa efuts haꞌne ƚetset.— n 22 Week akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qaꞌ nafits akaꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in iꞌnijjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ profeta qa yitꞌij: o  







h  1:11 2R 24:6,14; Is 5:13; Jer 27:20; Ez 1:1; Mt 1:17 i 1:12‑13 Gn 10:10; 1Cr 3:17; Lc 3:27,30 j 1:16 Mt 27:17,22; Lc 2:11; Jn 1:45; 4:25 k 1:17 2R 24:14; Jer 27:20; Dn 9:25‑26; Mr 8:29; Hch 2:31,36,38 l 1:19 Mt 13:17; Mr 10:12; Lc 2:36; 1Co 14:35; 2Co 11:2; Ga 4:27; Dt 22:20‑24; 24:1‑4; Mt 2:7; Lc 16:18; Jn 8:4‑5 m 1:20 2Cr 1:1; Mt 13:49; 27:19; Jn 6:20; Ro 1:3 n 1:21 Lc 1:31; 2:21; Jn 1:29; 10:25; 1Jn 2:12; Lc 2:11; Hch 4:12; 5:31; 13:23,38‑39 o 1:22‑23 Is 7:14; Mt 20:5‑6; 21:1‑4; Lc 24:44; Ro 1:2‑4

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 3

SAN MATEO 1​, ​2

23  —Pekheꞌ

mexe ham yawitjiyeꞌ qaꞌ niwkajitshen, qaꞌ nanaꞌl paꞌ ƚaꞌs qaꞌ ƚeqiyiꞌij Emanuel.—  (Is 7:14) Qa akaꞌan qa ikjiꞌ —Dios in initjiꞌjuꞌ.—  (Is 8:10) 24 Maꞌ qa in nomphaꞌm paꞌ José qa tekꞌeenikꞌiha paꞌ yitꞌijets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij ƚaqa ángel qa iꞌnijup paꞌaj keꞌ María. p 25 Qa niteꞌƚe ewiꞌƚ iꞌwiꞌƚiꞌ niteꞌ tꞌekuꞌmets iye, pekheꞌen qa nekfikꞌi paꞌ ƚaꞌs, qa paꞌ José qa ƚeqiyij Jesús. q  



2

1   In

Peꞌ jukhew taꞌƚii paꞌ neƚuꞌujuꞌƚ.

hats nekiꞌfikꞌi paꞌaj haꞌ Jesús haꞌ witsetꞌii Belén, hikhaꞌ witset yatsatꞌaxij haꞌ seheꞌ Judea, hik pakhaꞌaj mexe tenekꞌenhei paꞌ Herodes. Qa namets paꞌaj haꞌ witset Jerusalén peꞌ jukhew taꞌƚii paꞌ neƚuꞌujuꞌƚ. Pekheweꞌen nikfeꞌlets qa yejeƚijupkiiha iye neꞌ footekii, r 2 qa inaqfaakaniikii paꞌaj: —¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌ ƚatata eneꞌ judío paꞌ haneꞌej nekfikꞌi? Qe hiꞌweniꞌƚii keꞌ ƚoqo footekiꞌ in nekphaꞌm naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ qa henekiꞌƚii quꞌ nekꞌiyiniꞌƚii pakhaꞌan.— s 3 Paꞌ wittata Herodes in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan maꞌ qa qi in yitawjeꞌmeten paꞌaj qa week iye peꞌ tetsetiꞌyiꞌ haꞌ Jerusalén. 4 Maꞌ qa iyinii qa noꞌthet wetjuꞌƚ peꞌ week tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa nifaakanij paꞌaj paꞌn nekiꞌfikꞌi hatseꞌ paꞌ Cristo. t 5 Pekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Naꞌ Belenii naꞌ seheꞌ ƚii Judea qe hik akaꞌ yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ profeta in yitꞌij: 6 “Akhaꞌ witset Belén, yatsatꞌaxij naꞌ seheꞌ Judá, niteꞌ tꞌan epjiꞌ quꞌ niteꞌ eqiyeꞌ peꞌ week witsetits naꞌ seheꞌ Judá, qe akhaꞌ quꞌ natꞌatsjiꞌƚ eꞌphaꞌm hatseꞌ paꞌ ewiꞌƚ qi quꞌ netnekꞌenhei qaꞌ nejeƚets naꞌ yitset Israel.”—  (Mi 5:2) u 7 Paꞌ Herodes qa wanatꞌinij in iyinii iye paꞌaj peꞌ jukhew peꞌ nikfeꞌlets peꞌ footekii. Maꞌ qa nifaakanijha paꞌaj, qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ujaꞌxikꞌi juwelits in ƚiꞌweniꞌƚii peꞌ footekiꞌ?— v 8 Maꞌ qa yukinii haꞌ Belén qa yitꞌijets paꞌaj: —Maꞌaƚii qaꞌ anfaakaniꞌƚiikiiha paꞌ iiniꞌha paꞌ omeƚaꞌs. Quꞌ iꞌweniꞌƚ qaꞌ enfeliꞌƚ yeꞌm maꞌ qaꞌ hakjiiyek qaꞌ nekꞌiyinjiiyek.— 9 Ekeweꞌen ƚꞌanyeꞌjets paꞌaj paꞌ Herodes peꞌ jukhew maꞌ qa ikkii paꞌaj. Qa peꞌ footekiꞌ peꞌ hayiits yiꞌwenii paꞌaj naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ qa yiꞌwen iye qa ikikꞌui yojoꞌokꞌoi paꞌaj peꞌ jukhew qa yamii paꞌ iꞌniꞌ paꞌ omeƚaꞌs. Maꞌ qa amaniꞌ peꞌ footekiꞌ qa iꞌnipjiꞌ peꞌ ƚetsiꞌ. 10 Peꞌ jukhew in yiꞌwenii iye peꞌ footekiꞌ maꞌ qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj.  

















p  1:24 Mt 1:6; 13:49; Lc 1:1; 19:32; Jud 5 q 1:25 Gn 4:1,17; Ex 13:2; Jue 11:39; 1S 1:19; Lc 2:7,21 r 2:1 Gn 25:6; 1R 4:30; Lc 1:5; 2:4‑7 s 2:2 Jer 23:5; 30:9; Zac 9:9; Mt 27:11; Lc 19:38; Jn 1:49; Nm 24:17; Ap 22:16 t 2:4 Mt 16:21; 20:18; 21:15; 27:41; Lc 9:22 u  2:6 2S 5:2; Jn 7:42; 21:16 v 2:7‑8 Mr 5:6; Lc 1:7; Hch 13:6; Ap 1:16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 2  4 11 Maꞌ

qa uyifi peꞌ ƚetsiꞌ qa yiꞌwen paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs qa peꞌ ƚenene María. Maꞌ qa wonokokꞌenijupjuꞌkii qa iyinii paꞌ omeƚaꞌs. Qa sujƚe qa nitꞌosƚeꞌ peꞌ ƚeqetiꞌnajkii qa tisij peꞌ oro qa naꞌaj teneꞌƚjuꞌ ewjisii incienso qaꞌ pakhap ewjisii qa ƚii mirra. w 12 Maꞌ qa in imaꞌjuꞌ paꞌaj peꞌ jukhew qa itsowoƚꞌetsij paꞌ Intata qa yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj mapiliƚii iye haꞌ Herodes naꞌ iꞌniꞌ. Tujtseikaꞌ maꞌaƚjiꞌ quꞌ mapiliƚii iye naꞌ etsetꞌiƚ.— Qa ikkii paꞌaj qa wapilii paꞌ ƚetset ikikꞌi pakhap witꞌikheyiꞌj.  

13  In

Paꞌ José qa peꞌ María ilatijetsfikꞌi paꞌ seheꞌ Egipto paꞌ omeƚaꞌs.

ikkii paꞌaj peꞌ jukhew qa neketsjuꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij itsowoƚꞌaxij paꞌ José qa yitꞌijets paꞌaj: —Eniiphaꞌm. Kuꞌmiꞌ naꞌ omeƚaꞌs qa neꞌ ƚenene iye qaꞌ ilatiꞌƚetsfikꞌi naꞌ Egipto ƚeqe seheꞌ qaꞌ hiknaꞌ quꞌ niꞌekuꞌniƚiꞌ teek jutsitax quꞌ hitꞌiƚij ewets iye qaꞌ etpiliꞌƚets. Qe niwoyoꞌoikii naꞌ Herodes quꞌ nilan haꞌne omeƚaꞌs.— x 14 Maꞌ qa niiphaꞌm paꞌ José qa yekaꞌx paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs qa keꞌ ƚenene iye najaꞌxij paꞌaj. Maꞌ qa ikkii qa yamii paꞌ Egipto. 15 Qa hik pakhaꞌ qa iꞌniꞌ ipƚuꞌui in waꞌm paꞌ Herodesꞌikꞌi. Hik akaꞌ ƚunyeꞌj qe qaꞌ nasinikꞌi paꞌ ƚꞌanyeꞌj paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in iꞌnijjiꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ profeta qa yitꞌij: —Naꞌ Egipto ƚeqe seheꞌ hiknaꞌ iꞌntaxiꞌ in haiyaꞌyii naꞌ yaꞌs.—  (Os 11:1) y  



16  Maꞌ

Paꞌ Herodes qa inoqwoninii peꞌ omehets quꞌ nanlanjuꞌ.

qa in nikfeꞌlets paꞌ Herodes in yaqankii peꞌ jukhew qa qi in nayuꞌkii. Qa inoqwoninii peꞌ week omehets quꞌ nanlanjuꞌ week peꞌ wetsjuk ƚeqeꞌninqapits yamijiijuꞌ naꞌaj iꞌnkꞌa nekfikꞌi. Qaꞌ nanlanjuꞌ peꞌ week omehets paꞌ Belén qa peꞌ ipƚuletskii iye witsetits pakhaꞌ hats yumti quꞌ ƚukꞌeyeꞌ paꞌ omeƚaꞌs. Qe yijamtiꞌikꞌi paꞌ ipƚuꞌukꞌi paꞌ yitꞌijjuꞌ peꞌ jukhew in iꞌnkꞌa yiꞌwenii peꞌ footekiꞌ. z 17 Maꞌ qa yasiinikꞌiha iye paꞌaj paꞌ tooxikꞌi nifel paꞌ ewiꞌƚ profetaꞌikꞌi ƚii Jeremías in yitꞌij: 18 —Tepiikaxtii peꞌ qi in ip efu Ramá ƚeiƚekiꞌ. Ip qa qi in yejtsiꞌleꞌkii peꞌ Raquel yayintaxikꞌi peꞌ ƚelitsikꞌi. Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ namehet peꞌyeꞌ, qe hats naxjuꞌ peꞌ ƚelitsikꞌi.—  (Jer 31:15) a 19 Maꞌ qa in hats waꞌm paꞌaj paꞌ Herodesꞌikꞌi, qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij ƚaqa ángel qa teꞌnilitꞌetsjuꞌ iye paꞌ José in mexe amaneyiꞌ paꞌaj paꞌ Egipto. Ƚotsꞌowoƚꞌaxƚe iye qa yitꞌijets paꞌaj: b 20 —Eniiphaꞌm qaꞌ kuꞌmiꞌ naꞌ omeƚaꞌs qa neꞌ ƚenene iye qaꞌ mapiliƚetsjiꞌ iye naꞌ Israel ƚeqe seheꞌ qe hats naxjuꞌ keꞌ neqekꞌuyuꞌtaxij naꞌ omeƚaꞌs.—  







 2:11 Sal 72:10; Is 60:6; Mt 1:18; 12:46; Mr 5:6 x 2:13 Mt 1:20; 13:49; Mr 11:18; Stg 4:7 y 2:15 Ex 4:22; Nm 24:8 z 2:16 Is 59:7; Mr 10:34; Hch 13:6; 25:3; Ap 12:4 a  2:18 Gn 35:19; Jue 4:5; Hch 8:2; 2Co 7:7 b 2:19 Mt 1:20; 13:49; Lc 1:11; Jud 5 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 5

SAN MATEO 2​, ​3

21 Maꞌ

qa niiphaꞌm paꞌaj qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ omeƚaꞌs qa keꞌ ƚenene iye qa wapilii iye naꞌ Israel ƚeqe seheꞌ. 22 Maꞌ qa paꞌ José qa nijiwei quꞌ amaniꞌiꞌ paꞌ Judea ƚeqe seheꞌ in iꞌyeꞌej paꞌ Arquelao, Herodesꞌikꞌi ƚaꞌs in yayaꞌxiꞌ in tenekꞌenheꞌyiꞌ haꞌ Judea. Qa itsowoƚꞌaxij iye paꞌ Intata qa niteꞌ amaneyiꞌ haꞌ Judea. Maꞌ qa ikkii iye qa yamii haꞌ seheꞌ Galilea. c 23 In yamets paꞌaj haꞌ Galilea maꞌ qa iꞌniꞌkii haꞌ witset ƚii Nazaret. Maꞌ qa hats yasiinikꞌiha paꞌ ƚꞌanyeꞌj iye paꞌaj tooxikꞌi paꞌ ewiꞌƚ profeta yikaꞌajjiꞌ paꞌaj keꞌ Intata ƚeꞌlijei: —Pakhaꞌan qaꞌ ƚenqiyiꞌij hatseꞌ Nazaret ƚeiƚeꞌ.— d  



3

Juan Bautista qa iꞌnqꞌijatsheniꞌ paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ.

1   Qa

(Marcos 1:1‑8; Lucas 3:1‑9,15‑17; Juan 1:19‑28)

hik pakhaꞌaj peꞌ neƚutsjiꞌ qa hats yamets ƚahatsꞌij kaꞌ Juan Bautista in weꞌnethinkii qa teꞌwenhetiꞌyiꞌ in iꞌnqꞌijatsheniꞌ haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ hakhaꞌ seheꞌ Judea, qa yitꞌij: e 2 —Iliꞌiƚij peꞌ uƚꞌets in ƚaqsiiƚijkii qe paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios hats met maꞌ qaꞌ hats naꞌnjuꞌ.— f 3 Haꞌne Juan hik haꞌne paꞌ toxikꞌi nifel paꞌaj paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías in yitꞌij: —Tepiikaxtii paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ tayaꞌyiꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ in yitꞌij: “Aqsiꞌjiꞌƚikꞌi paꞌquꞌ ƚikheyijeꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qaꞌ natsathen iye hasuꞌuj qꞌifꞌimmeꞌ peꞌquꞌ ƚꞌikheijeyeꞌ.”—  (Is 40:3) g 4 Peꞌ ƚeqhinatai paꞌ Juan taqsijkitiyijkii neꞌej atsꞌetets ƚꞌewkujits qa paꞌ ƚeqelutsax qa inqaꞌmet ƚꞌaj qa peꞌ ƚaqats qa efenheyikꞌi qa naꞌaj ƚeneꞌjiꞌ witaq. 5 Olots peꞌ nekii nexpiikeyuꞌuj paꞌ Juan ujaꞌx peꞌ taꞌƚii haꞌ Jerusalén qa peꞌ week peꞌ witsetits ƚelits Judea ƚeiƚets qa peꞌ taꞌƚiyek peꞌ metitsiꞌm paꞌ qi haqqiꞌ Jordán. h 6 Peꞌ tetfeljiijiꞌm peꞌ ƚewuƚꞌets, maꞌ qaꞌ kaꞌ Juan qa nimpuujinjiꞌijjiꞌjuꞌ haꞌ haqqiꞌ Jordán. 7 Qa in yiꞌwen paꞌ Juan in olots peꞌ fariseol qa peꞌ saduceol iye in nektaxii quꞌ nenimpuujinjuꞌ iye qa yitꞌijets paꞌaj: —Hik ejunyejeyiꞌƚ qꞌoiqꞌoyits ƚelits. ¿Ƚekpaꞌ nifeliꞌƚ eꞌm quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ilatiꞌƚikꞌui hatseꞌ paꞌ qi iftsax ƚawak paꞌ Dios? i 8 Manaqsijiꞌƚjuꞌha yijatꞌij paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija quꞌ meninkꞌaihitiꞌƚ hatsꞌinha qaꞌ neꞌtwenhetii. j 9 Hasuꞌuj umtiꞌiƚ quꞌ nelithiniƚikꞌui hatseꞌ paꞌ qi ƚawak hatseꞌ paꞌ Intata quꞌ itꞌiƚij: “Yekheweliꞌƚ hataꞌƚiꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi”. Qe yijaaꞌija quꞌ  















 2:22 Mt 17:22; Lc 1:5; Hch 27:29; Col 3:21; He 8:5 d 2:23 Mr 1:24; Lc 1:26; Jn 1:45‑46  3:1‑12 Jn 1:6‑8; Jos 15:61; Jue 1:16; 3:1‑12; Lc 3:2‑17 f 3:2 Dn 2:44; Mt 4:17; 6:10; 10:7; Mr 1:15; Lc 10:9; 11:20; 21:31 g 3:3 Lc 1:17,76; Jn 1:23 h 3:5‑6 Mt 23:37; Mr 1:5; Lc 3:3; Jn 15:22; Hch 19:18 i 3:7 Mt 12:34; 16:1; 22:23; 23:15; 23:33; Hch 4:1; 5:17; 23:6; Ro 5:9; 1Ts 1:10 j 3:8 Mt 3:10; 12:33; 13:8,26; 21:19,34,41,43; Mr 11:14 c

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 3​, ​4  6

hitꞌiƚij ewets paꞌ Dios in ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii eneꞌ utel quꞌ ƚelitsiꞌij paꞌ Abrahamꞌikꞌi. k 10 Qa peꞌ witfejinetkiꞌ qa hats weꞌnenijupjuꞌ paꞌ ƚefitets peꞌ najkakui. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, week peꞌquꞌ najkakꞌe quꞌ niteꞌ ƚeꞌsitseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ qaꞌ newetfekinifi qaꞌ netwumhitiijiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt. l 11 Yakhaꞌ yijaaꞌija in kꞌempuujiniꞌƚjiꞌ haꞌne iweliꞌƚe qa ikjiꞌ quꞌ hats iliꞌiƚij peꞌ uƚꞌets in ƚaqsiiƚijkii, qa hakhaꞌƚe tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam hatseꞌ qaꞌ nempuujiniꞌƚjiꞌ paꞌ Espíritu Santo qa paꞌ feꞌt iye. Hakhaꞌan les tꞌun. Tꞌanyipjiꞌ. Yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij quꞌ henitꞌijjiꞌ peꞌ ƚꞌotshilaxtii. m 12 Hats tꞌekuꞌmiꞌkii peꞌ ƚeqe tseyem qaꞌ niwuꞌmphaꞌmkii quꞌ naqsiꞌjjiꞌ peꞌ trigo hatsꞌinha paꞌ tꞌunikꞌi qaꞌ niwuꞌmkii peꞌ ƚꞌajits. Qa peꞌ ƚoi qaꞌ naqsiꞌj qaꞌ nenifi peꞌ ƚextsiꞌij, qa pekheweꞌƚe ƚꞌajits qaꞌ niwuꞌmjiꞌjuꞌkii paꞌ feꞌt niteꞌ yom.— n  





Paꞌ Juan qa yimpuujin paꞌ Jesús. 13  Haꞌ

(Marcos 1:9‑11; Lucas 3:21‑22)

Jesús taꞌƚii paꞌaj haꞌ Galilea qa nametsjuꞌ haꞌ haqqiꞌ Jordán, hikhaꞌ iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ Juan qe qa nimpuujin iye. o 14 In iꞌnkꞌa paꞌaj, paꞌ Juan niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ nimpuujin haꞌ Jesús qa yittaxijets: —Yakhaꞌtax yijatꞌij quꞌ etsimpuujin. ¿Qa inhatsꞌek in ƚanamyii quꞌ kꞌempulijin?— 15 Qa yitꞌij paꞌaj haꞌ Jesús: —Inyeꞌjƚuꞌ quꞌ etsimpuujin qe les ƚeꞌwis quꞌ jintaqsiijkii week paꞌquꞌ nisuꞌun naꞌ Dios.— Maꞌ qa tekꞌenijuꞌƚ paꞌaj paꞌ Juan. 16 In yiliꞌij in yimpuujin qa ikikꞌuiphaꞌm paꞌaj haꞌ iweliꞌ, qa hik paꞌaj qa qhofii naꞌ waꞌsjiꞌ qa yiꞌwen paꞌ Intata ƚeqe Espíritu hik ƚunyeꞌjtax ofoꞌ in teꞌnilitꞌetsjuꞌ qa iꞌnipjiꞌ paꞌaj haꞌ Jesús. p 17 Maꞌ qa yepiꞌyeꞌ paꞌ ewiꞌƚ witꞌax nokesiiphaꞌm naꞌ waꞌs qa yitꞌij paꞌaj: — Haneꞌen hik haꞌne yaaꞌsija qi in hisuꞌun qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii.— q  







4

Paꞌ inwoꞌmet qaꞌ yijaajintax paꞌ Jesús. 1   Qa

(Marcos 1:12‑13; Lucas 4:1‑13)

ajeꞌeƚ paꞌ Espíritu Santo qa yekaꞌxii haꞌ Jesús paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ quꞌ nijaajin paꞌ inwoꞌmet. r 2 Ham tujeꞌ paꞌaj yamijets cuarenta (40) neƚuts qa cuarenta (40) najai iye. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe yoksiꞌwen in iyipkun paꞌaj. s  

 3:9 Lc 3:8; Jn 8:33,39; Hch 13:26; Ro 4:1 l 3:10 Mt 7:19; Lc 13:7,9; Jn 15:2,6  3:11 Mr 1:4,8; Jn 1:26; Hch 1:5; Is 4:4; Jn 1:33; Hch 2:3‑4; 11:16; Tit 3:5 n 3:12 Is 30:24; Mt 13:30; Mr 9:43,48; Lc 3:17 o 3:13‑17 Jn 1:31‑34 p 3:16 Mt 24:35; Lc 12:33; Hch 17:24; Ef 6:9; Ap 21:10; Is 11:2; Jn 1:32; Hch 7:56; 2P 1:17 q 3:17 Sal 2:7; Is 42:1; Lc 9:35; Jn 12:28 r 4:1‑11 Jos 15:61; Jue 1:16; Jn 1:6‑7; Stg 1:14 s 4:2 Ex 34:28; 1R 19:8; Jn 9:4 k

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 7

SAN MATEO 4

3  Paꞌ

inwoꞌmet qa nekets paꞌaj quꞌ nijaajin, qa yitꞌijets paꞌaj: —Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ oꞌ Dios ƚaꞌseꞌ qaꞌ itꞌijets eneꞌ utel quꞌ paniꞌij.— t 4 Qa yekuꞌƚ paꞌaj haꞌ Jesús: —Keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: “Niteꞌ ewiꞌƚƚe paꞌquꞌ pane quꞌ niƚin paꞌquꞌ jukheweꞌ, qe keꞌ week ƚeꞌlijei naꞌ Dios yiƚin iye paꞌquꞌ jukheweꞌ.”—  (Dt 8:3) 5 Maꞌ qa paꞌ inwoꞌmet qa yekaꞌxii paꞌaj naꞌ witset Jerusalén. Qa yekaꞌxiiphaꞌm paꞌaj ƚesinjeꞌeiphaꞌm neꞌ qi witlijtsitjii, qa yitꞌijets paꞌaj: u 6 —Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ oꞌ Dios ƚaꞌseꞌ, ilitꞌiijuꞌ qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij iye: “Qaꞌ nenukinjuꞌ neꞌ ƚaqa angelits qaꞌ nejeƚ ewets. Qa peꞌ ƚokoyei qaꞌ netꞌekuꞌm eꞌ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ neqfeꞌmeteneꞌ neꞌ utel neꞌ efꞌiyei.”—  (Sal 91:11,12) v 7 Qa yekuꞌƚ iye paꞌaj haꞌ Jesús qaꞌ yitꞌij: —Yitꞌij iye keꞌ Dios ƚeꞌlijei: “Hasuꞌuj ijaajin paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios.”—  (Dt 6:16) w 8 Qa ewiꞌƚij iye paꞌaj paꞌ inwoꞌmet qa yekaꞌxii iye peꞌ ewiꞌƚ qiphaꞌm utek maꞌ qa yethinij peꞌ week witsetits in week yiwqꞌaxin peꞌ ƚewekwekits. 9 Qa yitꞌijets: —Week quꞌ kꞌeƚisij eneweꞌen quꞌ monokokꞌenyifi qaꞌ iyinyii.— 10 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Yape iƚun inwoꞌmet. Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Dios ƚeꞌlijei yitꞌij: “Iyinii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios. Ewiꞌƚƚe quꞌ aqsiijkii paꞌquꞌ nitꞌij.”—  (Dt 10:20) x 11 Maꞌ qa paꞌ inwoꞌmet qa ikikꞌui paꞌaj haꞌ Jesús. Qa namets peꞌ angelits qa tꞌiftiꞌtsꞌets paꞌaj. y  















Jesús qaꞌ iꞌnqꞌijatsheniꞌ paꞌ seheꞌ Galilea. 12  In

(Marcos 1:14‑15; Lucas 4:14‑15)

iꞌyeꞌej paꞌaj haꞌ Jesús in iꞌnifi peꞌ witqꞌopheƚitjii paꞌ Juan, qa ik paꞌaj qa yamii haꞌ seheꞌ Galilea. z 13 Qa niteꞌƚe amaniꞌ haꞌ witset Nazaret qa ikii quꞌ naꞌniꞌ haꞌ witset Capernaum metiꞌm haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ teꞌweyij hekheweꞌ sehel Zabulón qa Neftalí. a 14 Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qaꞌ nasiinikꞌiha paꞌ ƚꞌanyeꞌj paꞌaj paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías in yitꞌij: 15 —Seheꞌ Zabulón qa seheꞌ Neftalí, ikjiꞌtejeꞌm naꞌ witꞌikheyiꞌj yamiijuꞌ naꞌ qi iweliꞌ neƚuꞌujuꞌƚ teꞌweyiꞌmii naꞌ haqqiꞌ Jordán. Seheꞌ Galilea iꞌniꞌ neꞌ olots niteꞌ Judiol. b 16 Neꞌ tetsetiꞌyiꞌ iꞌntaxjiꞌtejeꞌm naꞌ qi nookii haneꞌej qa yiꞌwen naꞌ qi naꞌlkii. Qa nekheweꞌ iꞌntaxjiꞌtejeꞌm naꞌ ƚeqꞌeneƚeyaꞌx naꞌ witwamhiꞌ qa nalitiꞌpjiꞌ paꞌ  (Is 9:1,2) qi naꞌlkii.—  







 4:3 Mr 3:11; 5:7; Lc 1:35; 4:41; Jn 1:34,49; Hch 9:20 u 4:5 Neh 11:1,18; Dn 9:24; Mt 27:53 v 4:6 Gn 16:7; Mt 13:49; Lc 1:11; Hch 5:19; Ap 14:6; 1P 2:8 w 4:7 1S 7:3; 1Cr 21:1 x 4:10 Dt 6:13; 1Cr 21:1 y 4:11 Mt 26:53; Lc 22:43; He 1:14 z 4:12 Mt 14:3; Lc 3:20; Jn 3:24; 1:43; 2:11 a 4:13 Mr 1:21; 2:1; Lc 4:23; Jn 2:12; 4:46 b 4:15‑16 Is 42:7; Lc 2:32 t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 4​, ​5  8 17 Qa

hik paꞌaj iꞌnkꞌaƚe weꞌnqꞌijatshen haꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Iliꞌiƚij peꞌ uƚꞌets in ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii qe naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hats met maꞌ qaꞌ hats naꞌnjuꞌ.— c Jesús qa tayaꞌyets peꞌ ikwetjuꞌƚ (4) eqꞌehemkinhets. 18  Haꞌ

(Marcos 1:16‑20; Lucas 5:1‑11)

Jesús qa ikikꞌijuꞌ paꞌaj haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ Galilea qa yiꞌwen paꞌaj heꞌ wetsjuk witjefeyeꞌk. Ewiꞌƚ haꞌ ƚii Simón, qa ƚii iye Pedro qa hakhap iye qa ƚii Andrés. Eneweꞌen mexe teqꞌehemkiijuꞌ paꞌaj qe hik akaꞌ ƚꞌithayijkit ek. d 19 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Atsjayaniꞌƚ, qa kꞌeƚisiƚij quꞌ mowoꞌoƚii eneꞌ jukhew quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ in ƚeqꞌehemkiyiƚjuꞌ.— 20 Qa ajeꞌeƚ nejet paꞌaj peꞌ ƚeqꞌehemkil qa yijayan paꞌaj. 21 Qa paꞌ haꞌniijiꞌin qa yiꞌwen iye paꞌaj hekhewep witjefeyeꞌk iye ƚelits haꞌ Zebedeo ƚiyits, Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan. Iꞌnjiꞌ paꞌaj peꞌ ƚenhitjii tokoyei ƚasiꞌ weekiꞌƚ haꞌ ƚatata, yitiƚ paꞌaj peꞌ ƚeqꞌehemkil. Haꞌ Jesús qa tayaꞌyiijiꞌ iye paꞌaj. 22 Hekheweꞌen qa ajeꞌeƚ yiwejiniꞌ paꞌaj peꞌ ƚenhitjii tokoyei ƚasiꞌ qa yiwejiniꞌ iye haꞌ ƚatata, maꞌ qa yijayan iye paꞌaj.  







Jesús qa yijatshen peꞌ olots jukhew. 23  Haꞌ

(Lucas 6:17‑19)

Jesús qa week yijalkiꞌsikꞌi paꞌaj haꞌ Galilea. Week peꞌ witlijtsitjiyits yamjiꞌjets qa yijatshenjiꞌij qa nifeljiꞌij iye ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios, qa niƚinjuꞌkii iye peꞌ pekhel ƚunyejeikii peꞌ ƚajaꞌmetets qa peꞌ pekhel yaatsꞌeꞌejuꞌkii. e 24 Maꞌ qa paꞌ ƚeniiheꞌt paꞌaj haꞌ Jesús qa weekij paꞌaj haꞌ seheꞌ Siria, qa nekaꞌxii week peꞌ pekhel ƚaatshenyeꞌjeikii. Ujaꞌx peꞌ qi wanqaatsꞌejuꞌ, qa peꞌ iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets, qa peꞌ akathenhets, qa peꞌ onqokits iye, qa week yaqsiꞌjjuꞌ niƚinjuꞌ haꞌ Jesús. f 25 Olootsija paꞌaj peꞌ yijayan haꞌ Jesús peꞌ taꞌƚii haꞌ seheꞌ Galilea qa peꞌ taꞌƚii heꞌ witsetits Decápolis qa naꞌ Jerusalén qa peꞌ taꞌƚii iye haꞌ seheꞌ Judea qa peꞌ neƚuꞌujuꞌƚ teꞌweyii naꞌ ƚajaikaꞌ ai naꞌ haqqiꞌ Jordán. g  



5

1   In

Jesús qa iꞌnqꞌijatsheniꞌ peꞌ utek ipjiꞌ.

yiꞌwen paꞌaj haꞌ Jesús in olots peꞌ jukhew qa efuts iye, qa ikikꞌiphaꞌm keꞌ utek qa hikhaꞌ qa iꞌnijuꞌ. Peꞌ yijatshen qa nekets paꞌaj. h

c  4:17 Mt 3:2; 5:3,10,19‑20; 7:21; 8:11; Mr 1:14 d 4:18‑22 Jn 1:40‑42; Mt 15:29; Mr 7:31; Jn 6:1 e 4:23‑25 Mr 1:35‑39; Lc 4:42‑44; Mt 13:54; 24:14; Hch 10:38 f 4:24 Lc 2:2; Hch 15:23; Ga 1:21; Mt 8:16; 9:32; Mr 5:15; Jn 10:21 g 4:25 Mr 3:7; 5:20; Lc 6:17 h  5:1 Mr 3:13; Lc 9:28; Jn 6:3,15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 9

SAN MATEO 5

2  Maꞌ

qa iꞌnqꞌijatshen qa yitꞌij paꞌaj in iyet: i peꞌquꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij quꞌ hamitsiꞌim naꞌ Intata, qe naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hats iꞌnjiꞌtejeꞌm. j 4 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌquꞌ nikametetskii qa naꞌ Dios qaꞌ neꞌnqꞌeletij qaꞌ niꞌsinhetiꞌmkii iye. k 5 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌquꞌ netfꞌiljetsin niteꞌ watpatunen iye qe ƚekhewel tisij hatseꞌ naꞌ seheꞌ naꞌ Intata. l 6 Ƚeꞌsitsiꞌmkii pekheweꞌ quꞌ nisuꞌunija quꞌ naqsiijkii paꞌ yatsathen qa naꞌ Dios qaꞌ niꞌfenij. m 7 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌquꞌ neꞌnqꞌeletij pekhewepeꞌ iye qa naꞌ Intata qaꞌ nenqꞌeletjiijek. n 8 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌquꞌ hats hamitseꞌjiꞌ peꞌ ƚatawjets peꞌ ƚewuƚꞌets qe hats tetlijijjuꞌ, qaꞌ niꞌwen hatseꞌ naꞌ Intata. o 9 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌquꞌ niꞌsinhet wetjuꞌƚ peꞌquꞌ naꞌnayuꞌ wetjuꞌƚ qaꞌ netitijitiꞌyijets quꞌ ƚelitseꞌ naꞌ Dios. p 10 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌquꞌ natawitjaxtii qe taꞌƚets in yatsathen qa tekꞌeenetsha naꞌ Intata, qe ƚekhewel iꞌnjiꞌtejeꞌm nakhaꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. q 11 Ƚeꞌsitsiꞌiƚ eꞌmkii quꞌ nitꞌiƚij ewets uƚꞌaxeꞌ qa wekwek wiꞌtlijei uƚꞌetsikꞌi qa nawitjiꞌiƚ iye qa wotkꞌoniƚꞌejkii yitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ aqsiiƚijkii, qe taꞌƚijupiꞌ in ƚꞌekꞌeniꞌƚ yiwetsha. 12 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkiiha qaꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkiiha iye peꞌ atawjetsiꞌƚ qe naꞌl hatseꞌ paꞌ qi ƚeꞌwis enisitꞌiƚ quꞌ amtaxiꞌƚii naꞌ waꞌs. Qe hik ƚunyejei iye keꞌ yojo profetaꞌikꞌi in tawitjaxtii.— r 3  —Ƚeꞌsitsiꞌmkii  

















Witlepinek qa fetitjii.

13  —Ekheweliꞌƚ

(Marcos 9:50; Lucas 14:34‑35)

hik ejunyejeyiꞌƚ witlepinek haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Paꞌ witlepinek quꞌnteꞌ ekꞌemeꞌyeꞌjiꞌ ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ ƚekeꞌyeꞌ iye quꞌ ekꞌemeꞌyeꞌjiꞌ iye? Ham ƚekeꞌyeꞌ. Qaꞌ netwumhitiiƚeꞌ qaꞌ notꞌotsipjiꞌkii eneꞌ jukhew. 14 Ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ fetitjii nalitipjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Paꞌquꞌ ewiꞌƚƚe witsetꞌe iꞌnipjiꞌ ƚesinjeꞌ peꞌquꞌ qiyeꞌphaꞌm utek qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nanatꞌinkii. s 15 Ham paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ neneꞌƚjiꞌ fetitjiyeꞌ qaꞌ niyinjiꞌjuꞌ peꞌquꞌ tiꞌnajkiꞌyeꞌ. Les ƚekeꞌ yijatꞌij qe weꞌnenphaꞌm hatsꞌinha qa week nalitipjiꞌ neꞌej iꞌniꞌ ƚetsiꞌ. t  



 5:2 Hch 8:35; 10:34; 18:14 j 5:3 Is 57:15; 66:2; Mt 19:14; 25:34; Mr 10:14; Lc 6:20  5:4 Is 61:2; Mt 11:29; 21:5; Jn 16:20; Ap 7:17 l 5:5 Sal 37:11; Ro 4:13; Ap 21:7 m  5:6 Is 55:1‑2; Jn 4:14; 6:48; 7:37 n 5:7 Pr 11:17; Mt 18:33; Lc 6:36; 2Ti 1:16 o 5:8 Sal 24:4; He 12:14; 1Jn 3:2; Ap 22:4 p 5:9 Mt 5:45; Lc 6:35; Ro 8:14; Stg 3:18; 1Jn 3:1 q  5:10 Mt 19:14; 25:34; Mr 10:14; Lc 6:20; 22:29 r 5:12 Mt 2:23; 2Ti 3:12; Mt 23:37; Hch 7:52; 1Ts 2:15 s 5:14 Pr 4:18; Jn 8:12; Fil 2:15 t 5:15 Jn 5:35; Ap 21:23; Mr 4:21; Lc 8:16; 11:33 i

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 5  10 16  Qa

ekheweliꞌƚ aqsiiƚijkii hik ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej fetitjii qe nalitipjiꞌ qaꞌ nanaꞌlkii qaꞌ niꞌwen eneꞌ jukhew paꞌ ƚaqsiiƚijkii in ƚeꞌwis qaꞌ nitꞌijets: “Maa hayits qa ƚeꞌwisija paꞌ Ƚatata Dios iꞌniꞌ naꞌ waꞌs.”— u 17 —Hasuꞌuj

Jesús qa iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei.

umtiꞌiƚ quꞌ natsamijetsjuꞌ quꞌ hiwuꞌm keꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Tata yikaꞌ kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa kekhewep iye yikaꞌ keꞌ profetaꞌikꞌi. Niteꞌ tsamijetsjuꞌ quꞌ hiwuꞌm, qe tsamijetsjuꞌ yijatꞌij qe qaꞌ nafits paꞌ yitꞌij ekeweꞌen. v 18 Qe yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets in mexe naꞌl naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ƚammiseꞌ paꞌquꞌ hameꞌ ekeweꞌen. Niteꞌ ewiiƚeꞌ peꞌquꞌ witqꞌikatiꞌyeꞌ quꞌ nawaꞌmikꞌi, ipƚuꞌui quꞌ week nafits ekeweꞌen. w 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ quꞌnteꞌ nisuꞌuneꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ yemjeetax pakhaꞌ les in niteꞌ qitax ekeweꞌ wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii qa tꞌotsipjiꞌkii, maꞌ qa hik akaꞌ yijatshenij iye pekhewep, pakhaꞌan qaꞌ netitijitiyijets hatseꞌ quꞌ les niteꞌ qiyeꞌ quꞌ namtaxii naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata naꞌ waꞌsjiꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ netkꞌenikꞌi qa yijatshenij iye pekhewep, maꞌ qa pakhaꞌan qaꞌ netitijitiyijets hatseꞌ quꞌ les qiyeꞌ quꞌ namtaxii naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata waꞌsjiꞌ. 20 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ uyiꞌƚ jiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata quꞌ niteꞌ les aniꞌiƚipjiꞌ quꞌ atsatheniꞌƚ neꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa neꞌ fariseol iye.—  





Neꞌej uƚꞌets wetjuꞌƚ. 21 —Ekheweliꞌƚ

(Lucas 12:57‑59)

hats ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi in yitꞌijets: “Hasuꞌuj eqekꞌui,  (Ex 20:13) qe paꞌquꞌ netqekꞌui qaꞌ newetkaꞌxetsjiꞌ pekheweꞌ quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii (tribunal) maꞌ qaꞌ natfaakanhetiikii.” x 22 Qa Yakhaꞌƚe qaꞌ hitꞌijek, pakhaꞌ quꞌ naꞌnayuꞌum paꞌquꞌ ƚejefeyeꞌ qa hats iftsaxets quꞌ newetkaꞌxetsjiꞌ pekheweꞌ quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii (tribunal) maꞌ qaꞌ natfaakanhetiikii. Qa paꞌquꞌ nitꞌijets paꞌquꞌ ƚejefeyeꞌ: “Ham eꞌwejuƚiꞌij” qa hats iftsaxets quꞌ newetkaꞌxetsjiꞌ pekheweꞌ quꞌ les qitseꞌjiꞌ quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii (tribunal superior) maꞌ qaꞌ natfaakanhetiikii. Qa paꞌquꞌ nitꞌijets ƚejefeyeꞌ, “ƚujtsek naꞌ qhuf” maꞌ qa hats iftsaxets quꞌ namii paꞌ feꞌt qi iftsax. y 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ enqistineyutaxij peꞌyeꞌ naꞌ Intata in hats ƚamii paꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ tꞌejuyets quꞌ ƚisij maꞌ qaꞌ lemmeꞌ ataweꞌj in mexe uƚꞌetsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌquꞌ ejefeyeꞌ qaꞌ hasuꞌuj ƚis ekuꞌnij paꞌ ƚenqistineyutaxij naꞌ Intata.  



 5:16 Mt 9:8; Jn 15:8; 1P 2:12 v 5:17 Mt 7:12; Ro 3:31; 10:4; 13:8; Ga 3:24  5:18‑19 Mt 11:11; 24:35; Lc 16:17; Stg 2:10 x 5:21 Dt 5:17; Mt 19:18; 23:31,35; Mr 10:19; Lc 18:20; Ro 13:9; Stg 2:11 y 5:22 Mt 18:9; Mr 9:43; Stg 3:6; 1Jn 3:15 u

w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 11

SAN MATEO 5

24  Maꞌ

qa hik pakhaꞌƚe enejet ekuꞌniꞌ, qaꞌ maꞌakuꞌnii paꞌ ejefe. Qa quꞌ hats eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ iye, maꞌ qa hayitseꞌ yijatꞌij quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ƚisij naꞌ Intata paꞌ eqisitꞌij. 25 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenektax ei quꞌ nonqꞌopheƚineyuꞌtax ej qaꞌ ijayan qaꞌ afaakateꞌyiꞌƚ ajeꞌeƚ quꞌ mexenteꞌ amiꞌiƚii paꞌquꞌ juezeꞌ maꞌ qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ amiꞌiƚii paꞌ juez. Qe quꞌ amiꞌƚii, qa paꞌ juez qaꞌ nekaꞌxiyek paꞌquꞌ witqꞌopheƚitjii ƚeiƚeꞌyeꞌ maꞌ qaꞌ nopheeꞌƚija. z 26 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌij ewets, in niteꞌ ƚꞌatsjiꞌƚfikꞌi ajeꞌeƚ ipƚuꞌui quꞌ week ijanin.—  



27 —Ekheweliꞌƚ

Paꞌquꞌ qapiꞌiꞌ pekhepeꞌ efuyeꞌ.

hats ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij in wenitꞌijets iye: “Hasuꞌuj ejtenij quꞌ aꞌqapiꞌi pekhepeꞌ efuyeꞌ quꞌ hats ewheꞌyei. Hasuꞌuj iye ejtenij quꞌ aꞌqapiꞌi peꞌquꞌ hats nanaꞌl ƚewheꞌyeꞌyeꞌ.”  (Ex 20:14) a 28 Qa yakhaꞌ qa hitꞌiƚij ewetsek paꞌquꞌ nejeƚjuꞌ efuyeꞌ qa yisuꞌuntax quꞌ qapiꞌiꞌ quꞌ nawitji, maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ nawitji qa ƚataweꞌjƚejiꞌ iꞌnjiꞌ. b 29 Neꞌ yiyayikꞌi otoꞌ quꞌ nataꞌƚets in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ enitꞌijphaꞌm qaꞌ iwuꞌm, itonii, qe les ƚeꞌwis quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ hameꞌ naꞌ eseꞌn hatsꞌinha qaꞌnteꞌ week netwumhitiyejiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt qi iftsax. c 30 Naꞌ yiyaꞌyikꞌi okoi quꞌ hiknaꞌ nataꞌƚets in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ isaꞌxjiꞌ qaꞌ iwuꞌm, itonii, qe les ƚeꞌwis quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ hameꞌ naꞌ eseꞌn hatsꞌinha qaꞌnteꞌ week netwumhitiyejiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt qi iftsax.—  





Naꞌaj weqle.

(Mateo 19:9; Marcos 10:11‑12; Lucas 16:18)

31 —Ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij

iye in wenitꞌij: “Paꞌquꞌ neweqle qaꞌ netisij paꞌquꞌ ƚanfaakanekꞌe tꞌejuyets quꞌ neweqle.”  (Dt 24:1,3) d 32 Qa yakhaꞌ qa hitꞌiƚij ewetsek paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ niliƚiꞌij peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ hamtax taꞌƚiꞌijupiꞌ niteꞌ woꞌtaxiikii jukheweꞌ qa niweqleyuꞌƚe. Maꞌ qa paꞌ jukhew qa hats hikpaꞌ taꞌƚets in yaqsiijkii akaꞌ witwuƚꞌax peꞌ efu, in woꞌoikii iye pakhapeꞌ jukheweꞌ. Qa paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij peꞌquꞌ iwheꞌyeleꞌyeꞌ maꞌ qa hats yaqsiijkii iye akaꞌ witwuƚꞌax (adulterio).— e  

33  —Hats

Naꞌaj jiweniwjutsiqenij.

ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij iye in wenitꞌij: “Hasuꞌuj aqanƚekii quꞌ meniwjutsiqen, aqsiijkii yijatꞌij peꞌ hats ƚeniwjutsiqenijiꞌm paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.”   (Dt 23:23) f  5:25 Pr 25:8; Lc 12:58 a 5:27 Dt 5:18 b 5:28 2S 11:2; Job 31:1; Pr 6:25  5:29 Mt 18:9; Mr 9:47; Mt 10:28; 23:15,33; Lc 12:5 d 5:31 Jer 3:1; Mt 19:7; Mr 10:4 e  5:32 Mt 19:9; Mr 10:11; Lc 16:18; Ro 7:3; 1Co 7:11 f 5:33 Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Mt 23:16 z

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 5  12 34  Qa

yakhaꞌ qaꞌ hitꞌiƚij ewetsek iye. Hasuꞌuj meniwjutsiqenijiꞌm eneꞌ wekwek quꞌ meniwjutsiqenij peꞌyeꞌ, hasuꞌuj iye meniwjutsiqenijiꞌm naꞌ waꞌs qe hik nakhaꞌ iꞌniꞌ naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx naꞌ Dios. g 35 Hasuꞌuj iye haꞌne seheꞌ qe hik haꞌne ƚꞌotshiꞌlaꞌx. Hasuꞌuj iye naꞌ Jerusalén qe hiknaꞌ ƚetset naꞌ qi Wittata.  (Sal 48:2) 36 Hasuꞌuj iye amets naꞌ eiƚaꞌ qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiijkii quꞌ foꞌyiꞌikꞌi qa iꞌnƚiꞌi quꞌ noꞌyiꞌikꞌi iye ewiꞌƚeꞌ neꞌ ewkujits. 37 Natsatheenija yijatꞌij quꞌ iyet. Itꞌij, “ehe”, iꞌnƚiꞌi quꞌ itꞌij “niteꞌ”. Qa quꞌ iꞌtƚetaxij pekhewepeꞌ iye, maꞌ qa hats taꞌƚets paꞌ uƚꞌax.— h  





Naꞌaj taqatjai.

38  —Ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij

(Lucas 6:29‑30)

iye in wenitꞌij: “Paꞌquꞌ nalan quꞌ nasinjiꞌ otoꞌ qaꞌ ilanjiꞌijjiꞌek ƚotoyeꞌ. Qa quꞌ nepƚetii ekꞌunhetiꞌyeꞌ qaꞌ epƚetjiiyek ƚekꞌunhetiꞌyeꞌ.”  (Ex 21:24) i 39 Qa yakhaꞌ qa hitꞌiƚij ewetsek quꞌ hasuꞌuj atjaꞌyiꞌƚijuꞌƚ paꞌquꞌ naꞌnayuꞌkii. Paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nilanjeꞌm ekukiꞌ neꞌ yiyaꞌyikꞌi qaꞌ eqꞌeheyijets iye niꞌkhep. j 40 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nanqawitjineyutaxꞌej qa woꞌtkꞌoniꞌmkii peꞌquꞌ witꞌalheyejiꞌ paꞌquꞌ witsetꞌe, qa neqitkamhiyuꞌ ej paꞌquꞌ uihitjiyeꞌ qaꞌ ƚisij iye paꞌquꞌ aqa sakuyeꞌ. 41 Quꞌ nanaꞌl iye paꞌquꞌ nekekinenijii ewiꞌƚ kilometroyeꞌ peꞌquꞌ ƚaqatayeꞌ qaꞌ itꞌij juꞌf quꞌ wetsjuk kilometroyeꞌ paꞌquꞌ ipƚuꞌyiꞌijikꞌi. 42 Paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ niyinij ewets peꞌyeꞌ qaꞌ ƚisij. Qa paꞌquꞌ nanatkinheyuꞌuj ewets iye peꞌyeꞌ hasuꞌuj iyejiniꞌm.— k  







Isuꞌuniꞌƚ peꞌ ejuihifetstaxiꞌƚ. 43  —Hats

(Lucas 6:27‑28,32‑36)

ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij iye in wenitꞌij iye: “Isuꞌun peꞌ ejuwaikalija  (Lv 19:18) qa peꞌquꞌ ejuihifetseꞌ qaꞌ utenija.” l 44 Qa yakhaꞌ qaꞌ hitꞌiƚij ewetsek, isuꞌuniꞌƚ peꞌquꞌ ejuihifetsiꞌiƚ. Iyiniꞌƚipjiꞌkii yijatꞌij peꞌquꞌ uƚꞌetsetaxikꞌikii ƚeꞌlijeyiꞌiƚ ewetskii qa qi iye in nawitjitaxiꞌƚ. m 45 Quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌan qaꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs qe ƚakhaꞌ yaqsiijkii neꞌ junuꞌ qa nekphaꞌm qa weekƚiꞌij in nalitipjiꞌ peꞌ uƚꞌets qa peꞌ teikꞌunei iye. Qa nukinjuꞌ iye naꞌaj piƚei qa weekij iye peꞌ yatsathen qa peꞌ niteꞌ yatsathen iye. n 46 Quꞌ ujaꞌxeꞌƚetax quꞌ isuꞌuniꞌƚ pekheweꞌ quꞌ nesuꞌuniꞌƚ ¿paꞌn ƚii paꞌquꞌ enisitꞌiꞌiƚipjiꞌ? Ham enisitꞌiꞌiƚipjiꞌ. ¿Me niteꞌ hik akaꞌ ƚunyejei neꞌ woꞌƚiꞌii ƚꞌastai yijaninkii wekwek in ujaꞌxƚe in yisuꞌun peꞌ ƚejuwaikal? 







g  5:34‑35 Sal 48:2; Is 66:1; Mt 23:22; Hch 7:49; Stg 5:12 h 5:37 Mt 6:13; 13:19,38; Jn 17:15; 2Ts 3:3 i 5:38 Lv 24:20; Dt 19:21 j 5:39 Ro 12:17; 1Co 6:7; 1P 3:9 k  5:42 Dt 15:8; Lc 6:34 l 5:43 Dt 23:6; Lc 10:29 m 5:44 Lc 6:27; 23:34; Hch 7:60; Ro 12:20; 1Co 4:12; 1P 2:23 n 5:45 Job 25:3; Mt 5:9; Lc 6:35; Hch 14:17

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 13

SAN MATEO 5​, ​6

47 Quꞌ

ujaꞌxeꞌƚe quꞌ mewetfeliƚiꞌm peꞌquꞌ ejefetsiꞌiƚipjiꞌ naꞌ Intata, ¿me qa hats tujtseikaꞌ paꞌquꞌ aqsiiƚijkii quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ akaꞌan? ¿Me niteꞌ hik akaꞌ yaqsiijkii iye neꞌ niteꞌ yijayan naꞌ Dios? o 48 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚha qaꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs in ƚeꞌwiisija.— p  

6

1   —Hasuꞌuj

Hasuꞌuj metetjunutiꞌƚijkii.

quꞌ meꞌnethiniƚiꞌiƚijets peꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ iftitsꞌiƚijets peꞌyeꞌ. Quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌan qa naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs qaꞌ ham neƚisiꞌiƚij. q 2 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ ƚisiꞌƚij peꞌyeꞌ peꞌquꞌ ham niwqꞌaxineꞌ hasuꞌuj pekhel enfeliꞌƚjiꞌkii qaꞌ ifuyuꞌuƚikꞌi iye neꞌej foj quꞌ metetjunutiꞌƚijkii, in ƚunyejeyek nekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ wetsjukꞌe ƚejusitseꞌ qa iꞌnjiijifi neꞌ witlijtsitjiyifi qa neꞌ witꞌikheijeijiꞌ iye, qe nekheweꞌen yisuꞌunƚe quꞌ niꞌwenij peꞌquꞌ jukheweꞌ maꞌ qa ƚeꞌwis naꞌaj wenitꞌijets. Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, akaꞌan in hik akaꞌƚe paꞌ ƚenisitꞌij nekheweꞌen. 3 Quꞌ ƚisiꞌƚij peꞌyeꞌ peꞌquꞌ ham niwqꞌaxineꞌ hasuꞌuj neꞌweniꞌƚij peꞌyeꞌ, hasuꞌuj iye neꞌweniꞌƚij paꞌquꞌ qi ejuwaikaꞌyeꞌtaxiꞌƚ, hik ƚunyeꞌjeꞌ yijatꞌij quꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets naꞌ efeyiꞌj okoi paꞌ yaqsiijkii naꞌ yiyaꞌyikꞌi okoi, 4 hatsꞌinha qaꞌ ham nenikfeꞌleꞌets, qa naꞌ Atata in hiknaꞌ week yiꞌwen qa nikfeꞌlets iye naꞌaj tatꞌinhetiitaxkii qaꞌ neƚisjiijek peꞌyeꞌ.— r  





Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jiꞌniyin. 5  Haꞌ

(Lucas 11:2‑4)

Jesús mexe iyet qa yitꞌij iye: —Quꞌ iyiniꞌƚ hasuꞌuj ejunyejeyiꞌiƚijuꞌƚ nekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ wetsjukꞌe ƚejusitseꞌ, qe nekheweꞌen yisuꞌun quꞌ tsꞌapꞌayiꞌijifi quꞌ niyin neꞌ witlijtsitjiyitsifi qa hik ƚunyejei iye in yamii neꞌej ƚekfiꞌii neꞌ witꞌikheijei qa iyin qe yisuꞌunƚe quꞌ niꞌwenij neꞌej jukhew. Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, akaꞌan in hik akaꞌƚe paꞌ ƚenisitꞌij nekheweꞌen. s 6 Qa akhaꞌƚe, quꞌ iyin uyifi peꞌquꞌ etsiꞌyeꞌ qaꞌ itꞌonjiꞌ paꞌquꞌ eqejiꞌyeꞌ. Maꞌ qaꞌ iyinii naꞌ Atata ham neꞌweniꞌij qa ham nikfeꞌleꞌets iye. Maꞌ qa naꞌ Atata in hiknaꞌ week yiꞌwen qa nikfeꞌlets iye naꞌaj tatꞌinhetiitaxkii qaꞌ neƚisjiijek peꞌyeꞌ. t 7 Quꞌ iyin hasuꞌuj quꞌ iyeketijipjiꞌkii eꞌlijei ham wejuƚiꞌij, in ƚunyejeyek neꞌ niteꞌ nikfeꞌlets naꞌ Intata qe ƚekhewel yumtitax quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ naꞌ Intata in olotsij in iyetƚe. u  



o  5:47 Mt 5:37; Mr 6:51; Jn 10:10; Ro 3:1; 2Co 9:1 p 5:48 Gn 17:1; Lv 19:2; Fil 3:15; Col 4:12; Stg 1:4; 1P 1:15 q 6:1‑2 Mt 23:5; Lc 6:24 r 6:4 Jer 17:10; Lc 14:14; Col 3:23‑24; He 4:13 s 6:5 Mt 6:16; Mr 11:25; Lc 6:24; 18:11 t 6:6 2R 4:33; Is 26:20; Mt 6:18 u  6:7 1R 18:26; Ec 5:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 6  14 8  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj ejunyejeyiꞌiƚijuꞌƚ nekheweꞌen, qe naꞌ Atataꞌaƚ hayiits nikfeꞌlets in mexe niteꞌ ƚꞌiyintaxiꞌƚijets paꞌquꞌ hamitsiꞌiƚ eꞌm. v 9 Akaꞌ eqfenyejeyiꞌƚij yijatꞌij quꞌ iyiniꞌƚ: “Intata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs, neniwqinhetjiꞌha akaꞌ qijiꞌ ii. w 10 Yape enekjuꞌ qa enekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Yape aqsiꞌjijkii paꞌ ƚisuꞌun maꞌ qa hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. x 11 Esƚisiꞌƚij haꞌne neƚujiꞌ paꞌquꞌ hetujiꞌƚ in ƚunyeꞌjek week neƚuts. y 12 Iwuꞌmiꞌƚyikꞌui peꞌ uƚꞌets haqsiꞌjiꞌƚijkii in yijunyejeyiꞌƚek in hiwejinƚiꞌiƚ qa hats yeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ iye week nekheweꞌ uƚꞌax yaqsiꞌjtaxiꞌƚ yeꞌmijkii. 13 Hasuꞌuj etswejinƚiꞌiƚij quꞌ netswumiꞌƚjuꞌ paꞌ witaqjaajinkeyeꞌj, itoniꞌƚ yeꞌmii yijatꞌij paꞌ inwoꞌmet. Qe akhaꞌ ƚantsatꞌetsij paꞌ witnekꞌenheyeꞌj, paꞌ wittꞌunhaꞌx qa paꞌ witisaꞌx, qa niteꞌ yiliꞌij quꞌ antsatꞌetsij eneꞌ week ƚahatsiyij. Amén.” z 14 Qe quꞌ iwejinƚiꞌiƚ pekhewe quꞌ uƚꞌax paꞌquꞌ naqsiꞌjtaxiꞌƚ eꞌmijkii, qa naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs qaꞌ ham jeek ƚeqfenyejeyiꞌiƚ ej. a 15 Qa quꞌ kuꞌmƚiꞌiƚijuꞌƚ maꞌ qaꞌ aqatjaꞌyiꞌƚij pekhewepeꞌ, qa naꞌ Atataꞌaƚ qaꞌ nanaꞌl jeek paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌiƚ ej.— b  













16  —Ekheweliꞌƚ

Quꞌ niteꞌ jintekeꞌ.

quꞌ aqsiiƚijkii quꞌnteꞌ ekiꞌiƚ qe ƚowoꞌiƚii naꞌ Intata. Naꞌltax paꞌquꞌ aqiꞌiƚ, niteꞌƚe ƚetujiꞌƚ. Hasuꞌuj mujummeꞌphaꞌm neꞌ ejusitsiꞌƚ in ƚunyeꞌjek kakhaꞌ yaqsiijkii nekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ wetsjukꞌe ƚejusits, qe ƚekhewel watanalitij in niteꞌ tek qa mujumphaꞌm ƚejusits qe yisuꞌunƚe quꞌ niꞌwenij pekhewepeꞌ jukhew in niteꞌ tek. Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets akaꞌan qa hik akaꞌ ƚenisitꞌij. 17 Qa akhaꞌ quꞌnteꞌ ekeꞌ manaqsiꞌj metenelisjuꞌ iye qaꞌ matanaxtapulij iye. c 18 Hatsꞌinha qaꞌnteꞌ nenikfeꞌleꞌets pekhewepeꞌ in niteꞌ ƚꞌek. Ewiꞌƚƚe naꞌ Atata quꞌ nenikfeꞌlets hik nakhaꞌ ham yiꞌweneꞌ. Qa naꞌ Atata in hiknaꞌ week yiꞌwen naꞌaj tatꞌinhetiitaxkii qaꞌ neƚisjiijek peꞌyeꞌ.—  



Olotsiniꞌ yijatꞌij ewekwekitseꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. 19 —Hasuꞌuj

(Lucas 12:33‑34)

olotsinipjiꞌ ewekwekitseꞌ qa aqꞌastayeꞌ iye haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe tuj ƚeiƚets qa ƚawaꞌmhits iye. Qa hik haꞌne iye haꞌne seheꞌ ipjiꞌ peꞌ ejtenhetsilets uyetsjiꞌkii qa tꞌejtenijkii. d  6:8 Mt 9:12; Mr 2:17; Lc 5:31; 9:11; 10:42; Hch 2:45 w 6:9‑13 Lc 11:2; 1Co 7:14  6:10 Sal 103:20; Mt 3:2; 4:17; 26:42; Lc 22:42; Hch 21:14 y 6:11‑12 Pr 30:8; Ro 4:4; Ga 5:3 z 6:13 Mt 26:41; 1Co 10:13; 2P 2:9; Mt 5:37; Jn 17:15; 2Ts 3:3; 2Ti 4:18 a  6:14 Mr 11:25; Ef 4:32; Col 3:13 b 6:15‑16 Is 58:5; Mt 18:35; Stg 2:13 c 6:17 Rt 3:3; 2S 12:20; Dn 10:3 d 6:19 Pr 23:4; He 13:5 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 15

SAN MATEO 6

20  Les

ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ olotsiniꞌ ewekwekitseꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. Niteꞌ tuj yijatꞌij ƚeiƚets. Niteꞌ ƚawaꞌmhits iye. Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ nuyetsjiꞌ peꞌquꞌ ejtenhetsiletseꞌ qaꞌ netꞌejtenijkii. e 21 Qe paꞌquꞌ eniꞌƚiꞌ peꞌquꞌ ewekwekitsiꞌiƚ qaꞌ hik pakhaꞌ jeek quꞌ naꞌniꞌ peꞌ aqjamtikineyejeyiꞌƚkii.—  

Neꞌ otoi hik nekheweꞌ ƚefetitjii naꞌ eseꞌn. 22  —Neꞌ

(Lucas 11:34‑36)

otoi hik ƚunyejei quꞌ ƚefetitjiyeꞌ naꞌ eseꞌn, qa hik taꞌƚijupiꞌ, neꞌ otoi quꞌ ƚeꞌsitseꞌ qaꞌ nanaꞌljiim kiyek naꞌ eseꞌn. 23 Qa quꞌ uƚꞌetseꞌƚe neꞌ otoi qaꞌ nooyejiimkiyek naꞌ eseꞌn, qa hik taꞌƚijupiꞌ, peꞌ fetitjii iꞌntax etjiꞌ quꞌ niteꞌ netujeꞌjiꞌ, ¡maa hayits qa qiꞌija quꞌ nooꞌyeꞌkii!— f  

Paꞌ Dios qa ekeꞌ ƚꞌastai. 24  —Niteꞌ

(Lucas 16:13)

ƚekeꞌ quꞌ wetsjukꞌe peꞌquꞌ patunitseꞌ quꞌ netꞌithayiꞌyiꞌm paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ. Qe ewiꞌƚ paꞌquꞌ netkꞌenikꞌi ƚeꞌlijei qe yisuꞌun qa pakhap iye qaꞌ niteꞌ netkꞌenikꞌi ƚeꞌlijei qe yuten. Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ week aqa patunitsiꞌij naꞌ Dios qa ekeꞌ ƚꞌastai.— g Hasuꞌuj paꞌquꞌ itawjeꞌmetꞌeꞌ. 25  —Qa

(Lucas 12:22‑31)

hik taꞌƚijupiꞌ haneꞌej quꞌ hitꞌiƚij ewets hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌƚ quꞌ ham aqiꞌiƚ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ iyaꞌaƚjiꞌ qa iꞌnƚiꞌi iye quꞌ ham eqhinatayiꞌiƚ. ¿Me niteꞌ les tꞌanipjiꞌ in mexe iꞌƚiyiꞌƚ paꞌquꞌ aqiꞌiƚ? ¿Qa me niteꞌ les tꞌanipjiꞌ iye neꞌ esenitsiꞌƚ peꞌquꞌ eqhinatayiꞌiƚ? h 26 Jeƚ qekuꞌniꞌƚjuꞌ neꞌ naꞌyaꞌkii junatai. Niteꞌ weꞌnqꞌen. Niteꞌ nifteꞌjiꞌ peꞌquꞌ ƚeqeyeꞌ. Niteꞌ yaqsiꞌj iye peꞌquꞌ nenifteꞌjiꞌ ƚeqei. Qa naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs hiknaꞌ tisijkii peꞌ ƚaqats. ¿Me niteꞌ ekheweliꞌƚ les ƚꞌaniꞌƚiꞌpjiꞌ neꞌ junatai? i 27 ¿Ƚekpaꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ nataꞌƚets in yitawjeꞌmeten paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ maꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌ les nijetin ekuꞌnij iye? 28 ¿Qa inhatsꞌek in natawjeꞌmeteniꞌƚ quꞌ ham eqhinatayiꞌiƚ? Jeƚiꞌƚjuꞌ neꞌ ƚopꞌom taꞌƚiꞌ naꞌ ƚꞌejinqaꞌwet in niteꞌ tꞌithayiitax qa niteꞌ taftiƚintax iye. 29 Qa hitꞌiƚij ewets kaꞌ wittataꞌakꞌi Salomón in qitax in yiwqꞌaxin keꞌ wekwek in wanaqsiꞌjtaxija niteꞌ ƚunyeꞌjijuꞌƚ neꞌ ƚopꞌom. Qe neꞌ ƚopꞌom les qi in ƚeꞌsits wikfiꞌ. j  







 6:20 Mt 19:21; 18:22; 1Ti 6:19 f 6:23 Mt 4:16; 8:12; 22:13; 25:30; 27:45 g 6:24 Ga 1:10; Stg 4:4 h 6:25‑33 Lc 10:41; Fil 4:6; 1P 5:7 i 6:26 Job 38:41; Sal 147:9; Mt 10:29‑31 j  6:29‑30 1R 10:4‑7; Mt 8:26; 14:31; 16:8 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 6​, ​7  16 30  Qa

naꞌ Dios in qi in ƚeꞌwis paꞌ ƚeqjunyejeyij eneweꞌ ujeꞌ quꞌ nonoxpꞌonhetji qaꞌ lomomejiꞌ haneꞌej naꞌl jupꞌelket taꞌƚiꞌ naꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, ¿me qa niteꞌ les qi quꞌ neꞌfeniꞌƚ? Hayits qa ƚeqekuteetsiꞌƚkii jukhew, efuts naꞌ Intata. 31 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌƚ quꞌ itꞌiƚij: “Peijatꞌij, ¿ƚekpaꞌ quꞌ jinteƚuj?” Iꞌnƚiꞌi quꞌ itꞌiƚij: “¿Ƚekpaꞌ quꞌ jiꞌniyajiꞌ?” Qa iꞌnƚiꞌi quꞌ itꞌiƚij: “¿ƚekpaꞌ quꞌ jiteqhinatajiꞌ?” 32 Week ekeweꞌen qi yitawjeꞌmeten neꞌ niteꞌ nikfeꞌlets naꞌ Intata, qa ekheweliꞌƚ naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs, ƚakhaꞌ hats nikfeꞌlets in niteꞌ ƚisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ hamitsiꞌiƚ ejup week ekeweꞌen. 33 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ nojo quꞌ mowoꞌoi naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios qa quꞌ aqsiijkii iye paꞌ yatsathen in ƚunyeꞌjek paꞌ yisuꞌun quꞌ eqfenyejeyiꞌiƚ ewek. Maꞌ qaꞌ hayitseꞌ qaꞌ estiꞌyij week ekeweꞌ wekwek.  k 34 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj natawjeꞌmeten pakhap neƚuiyejiꞌ, qe pakhapeꞌ neƚu naꞌl iye peꞌquꞌ natawjeꞌmeten. Week eneꞌ neƚutsjiꞌ yeqetꞌetsij wetjuꞌƚkii peꞌ wekwek quꞌ natawjeꞌmeten.—  l  







7

Hasuꞌuj ejefitki pekhewepeꞌ. 1   —Hasuꞌuj

(Lucas 6:37‑38,41‑42)

ejefitkii peꞌyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ ham jeek nenitꞌiꞌij ewets.  m 2 Qe quꞌ ejefitkii peꞌyeꞌ qa hik ƚunyeꞌjeꞌ iye quꞌ nejefitjiꞌijkiyek pakhapeꞌ. Qa paꞌ equkꞌeꞌejjiꞌ paꞌ ejifetaꞌx qaꞌ hik pakhaꞌ jeek iye quꞌ ƚukꞌeyejiꞌ paꞌquꞌ netpil epjiꞌ.  n 3 ¿Qa inhatsꞌek in ƚejeƚjuꞌ naꞌ jupꞌel ƚaꞌs iꞌnjiꞌ neꞌ ƚotoꞌ naꞌ ejefe qa akhaꞌ qa niteꞌ ƚewetjeƚ in iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ naꞌ qiꞌikꞌi najak?  o 4 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ itꞌijets paꞌquꞌ ejefeyeꞌ: “Etswejinij quꞌ hiwuꞌm ekꞌui naꞌ iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ jupꞌel ƚaꞌs,” in akhaꞌ iye les qiꞌikꞌi naꞌ najak iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ? 5 ¡Eꞌjtitsax hik ejunyeꞌj quꞌ wetsjukꞌe ejusitseꞌ! Ojoꞌoj yijatꞌij quꞌ iwuꞌm naꞌ qiꞌikꞌi najak iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ. Hatsꞌinha qaꞌ iꞌwenetsjuꞌ yijatꞌij quꞌ iwuꞌmikꞌui naꞌ jupꞌel ƚaꞌs iꞌnjiꞌ neꞌ ƚotoꞌ naꞌ ejefe. 6 Hasuꞌuj ƚisiꞌƚij ekeꞌ taꞌƚets naꞌ Dios nekheweꞌ jukhew hik ƚunyejei nunajits. Hasuꞌuj iye ƚisiꞌƚij ekeꞌ qi ƚeꞌsits hik ƚunyejei ute naꞌljeꞌmkii (perlas) nekheweꞌ jukhew hik ƚunyejei tafitets, qe iꞌnƚiꞌi quꞌ notꞌotsƚiꞌipjiꞌkii maꞌ qa nenteꞌnilit ewets qaꞌ newuꞌmjuꞌ.—  p  









k  6:33 Mr 1:15; Hch 20:25; Mt 27:19; Lc 7:29; 23:41,47; Jn 5:30; 17:25; Hch 3:14; 1R 3:13; Mt 19:28; Mr 10:29; Lc 18:29; 1Ti 4:8 l 6:34 Mt 6:25; Lc 10:41; Fil 4:6; 1P 5:7 m  7:1‑5 Mr 4:24‑25 n 7:2 Mr 4:24; Ro 2:1; 14:10; Stg 2:13 o 7:3 Lc 6:41; Jn 8:7‑9 p  7:6 Pr 9:7‑8; 23:9; Mt 15:26

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 17

SAN MATEO 7

Iyinets qaꞌ estiꞌyij.

7 —Iyiniꞌƚets

(Lucas 11:9‑13; 6:31)

qa neƚisiꞌƚij naꞌ Dios. Mowoꞌoƚiikii qaꞌ iꞌweniꞌƚ. Ilaniꞌƚetskii naꞌ ƚejiꞌ qaꞌ nenitꞌiƚij eꞌmii qhof. q 8 Qe naꞌaj iyinkii qa testii. Qa naꞌaj woꞌoikii qa yiꞌwen. Qa naꞌaj yilanetskii naꞌaj ƚejiꞌ qa wenitꞌijiꞌmii qhof. r 9 ¿Paꞌn ƚii ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ netisij peꞌquꞌ uteyeꞌ paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ in iyintaxijets paneꞌ? 10 Qa quꞌ niyintaxijets sehetseꞌ, ¿me qaꞌ netisij paꞌquꞌ qꞌoiqꞌoyeꞌ? 11 In ekheweliꞌƚ in qitax peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ, ƚaꞌmek qa ƚeꞌniyayiꞌƚij in ƚetisiꞌƚijkii peꞌ ƚeꞌsits peꞌ elitsiꞌiƚ, qa naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs qaꞌ les quꞌ qiyeꞌ quꞌ niyaꞌyij quꞌ neƚisiꞌƚij peꞌ ƚeꞌsits wekwek quꞌ iyiniꞌƚijetskii. s 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ week paꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii pekhewepeꞌ, qaꞌ hik pakhaꞌ quꞌ aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii, qe hik akaꞌ yitꞌij keꞌ yikaꞌajjiꞌ kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa kekheweꞌ iye profetas.— t  









Peꞌ wetsjuk ƚejil qa wetsjuk iye witꞌikheijei. 13  —Uyiꞌƚii

(Lucas 13:24)

naꞌ ƚejiꞌ epkꞌiyit, qe naꞌ epkꞌetsaxii ƚejiꞌ qa epkꞌetsaxikꞌi iye naꞌ witꞌikheyiꞌj yamii naꞌ feꞌt qi iftsax qa olots neꞌ ikikꞌi nakhaꞌan, u 14 qa nakhaꞌ ƚejiꞌ epkꞌiyitꞌii qa epkꞌiyitꞌikꞌi iye naꞌ witꞌikheyiꞌj yamii naꞌ witiƚaꞌx, qa niteꞌ olots neꞌ yiꞌwen qa uyii.—  

Wowol wotjonketikꞌi kotsꞌetets. 15  —Jeƚiꞌƚijuꞌƚ

(Lucas 6:43‑44)

peꞌ ejtitsits yitꞌijets quꞌ profetayeꞌ. Pekheweꞌen in namiꞌƚ ei wotjonketikꞌi kotsꞌetets, qa pakhaꞌƚe teꞌweijuꞌ qa wowolija qa qi in noweꞌƚ. v 16 Peꞌquꞌ ƚeyeꞌ hikpeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ enikfeꞌliꞌƚij. ¿Me ƚekeꞌ quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ uwayeꞌ neꞌej tii, iꞌnƚiꞌi neꞌej higo quꞌ nataꞌƚets neꞌej extuweƚkuꞌk? w 17 Qa hik ƚunyeꞌj neꞌ week najkakui ƚeꞌsits qa ƚeꞌsitsjeek ƚei, qa neꞌ uƚꞌets najkakui qa uƚꞌetsjeek ƚei. 18 Neꞌej najkak ƚeꞌwis niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ uƚꞌetseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ, qa niteꞌ ƚekeꞌ iye neꞌ najkak uƚꞌax quꞌ ƚeꞌsitseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ.  





q  7:7‑11 Mt 18:22; Mr 11:24; Jn 14:13‑14; 15:7; 16:24; Stg 1:5; 1Jn 3:22; 5:14 r 7:8 Pr 8:17; Is 55:6; Jer 29:12‑13 s 7:11 Gn 6:5; 8:21 t 7:12 Mt 22:40; Lc 6:31; Ro 13:8; Ga 5:14 u  7:13‑14 Mt 26:8; Mr 14:4; Jn 17:12; Hch 8:20; Ro 9:22; Fil 1:28 v 7:15 Mt 24:11,24; Mr 13:22; Lc 6:26; Hch 13:6; 2P 2:1; Mt 9:36; 10:6,16; 12:11‑12; 15:24; 18:12‑13; Mi 3:5; 2Ti 3:5; Ez 22:27; Jn 10:12; Hch 20:29 w 7:16‑21 Pr 11:30; Mt 12:33; Jn 4:36; Stg 3:12; Mt 13:7; He 6:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 7  18 19  Week

neꞌej najkakui uƚꞌets ƚei qa wetfekinikꞌi qa tewumhitiijiꞌjuꞌkii naꞌaj feꞌt. x 20 Akaꞌan hik akaꞌ quꞌ menikfelitiꞌƚets qaꞌ enikfeꞌliꞌƚij paꞌn ƚunyejei pekheweꞌen.— y  

Niteꞌ week quꞌ namiiphaꞌm naꞌ waꞌs.

(Lucas 13:25‑27)

21 —Niteꞌ

week peꞌquꞌ niꞌttaxij yiwets: “Yatsatꞌaxyij, Yatsatꞌaxyij” quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Tata waꞌsjiꞌ, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij peꞌquꞌ naqsiꞌjijkiiha paꞌquꞌ nisuꞌun naꞌ Tata waꞌsjiꞌ qaꞌ hikpeꞌ quꞌ namiiphaꞌm.  z 22 Quꞌ namtaxets hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ olots peꞌquꞌ niꞌttaxij yiwets: “Yatsatꞌaxyij, Yatsatꞌaxyij, yekheweliꞌƚ hitꞌiƚij kaꞌ ii, qa hik kakhaꞌ iye hitꞌiƚijiꞌ in hukiniꞌƚfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets. Qa hik kakhaꞌ iye kaꞌ ii hitꞌiƚij qaꞌ haqsiiƚijkii keꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ.”  a 23 Maꞌ qaꞌ hitꞌijets hatseꞌ: “Niteꞌ hayiits quꞌ netsikfeꞌliꞌƚ ewets. ¡Meꞌnitoniꞌƚ yeꞌmii ekheweliꞌƚ qi in ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax!”—  (Sal 6:8)  b  



Peꞌ wititsiꞌ wettsupiniꞌjuꞌ peꞌ qi ute ipjiꞌ. 24  —Paꞌquꞌ

(Marcos 1:22; Lucas 6:47‑49)

nespiꞌyeꞌ qaꞌ naqsiijkii ekeweꞌ hitꞌij qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ yiyaiƚewek in yitsupinjuꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ qa yenipjiꞌ neꞌej qi ute.  c 25 Qa in namtax paꞌquꞌ qi piƚeyeꞌ qa mulphaꞌmkii iye peꞌ lejtits qa tꞌunijikꞌi iye qa yeqsilanjeꞌmkii peꞌ wititsiꞌ, qa niteꞌƚe niwuꞌmjuꞌ qe wetsupiniꞌjuꞌ peꞌ ute ipjiꞌ. 26 Qa week pakhaꞌ quꞌ hats nespiꞌyeꞌtax qa niteꞌƚe tekꞌenikꞌi ekeweꞌ hitꞌij qa hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukheweꞌ niteꞌ yiyaiƚewek, walxaꞌl iye, yaqsiꞌjtaxijkii peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ qa yenƚiꞌi naꞌaj isaꞌxipjiꞌ. 27 Maꞌ qa in nam paꞌquꞌ qi piƚeyeꞌ qa mulphaꞌmkii iye peꞌ lejtits qa tꞌunijikꞌi iye qa yeqsilanjeꞌmkii peꞌ wititsiꞌ, maꞌ qa nopƚetjuꞌ, qa haamija paꞌquꞌ amaneꞌ.— 28 Haꞌ Jesús in yiliꞌij paꞌaj in iyet, qa peꞌ jukhew qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, d 29 qe in iꞌnqꞌijatshen hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ qi quꞌ netnekꞌenhei, qa niteꞌ ƚunyejei heꞌ iꞌnqꞌijatshentaxij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei.  









x  7:19 Jer 11:19; Mt 3:10; Lc 3:9; 13:7; Jn 15:2; Jud 12 y 7:20 Mt 7:16; 12:33; Lc 6:44; Stg 3:12 z 7:21 Mt 3:2; 18:3; Mr 9:43; Sal 143:10; Pr 16:9; Mt 12:50; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17; Os 8:2; Mt 25:11; Lc 6:46; Ro 2:13; Stg 1:22 a 7:22 Mr 3:15; Ap 9:20; 18:2; Nm 24:4; Mt 10:15; Jn 11:51; 1Co 13:2 b 7:23 Sal 5:5; Mt 25:12,41 c 7:24‑27 Stg 1:22‑25; Mt 12:36; Mr 4:14; 8:21; Jn 1:1; 2:22 d 7:28 Mt 11:1; 13:53; 19:1; 26:1; 13:54; 22:23; Mr 1:22; 6:2; 11:18; Lc 4:32; Jn 7:46

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 19

8

SAN MATEO 8

Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ iꞌnij paꞌ witjaꞌmeꞌt lepra. 1   In

(Marcos 1:40‑45; Lucas 5:12‑16)

tepilikꞌuijuꞌ paꞌaj haꞌ Jesús keꞌ utek qa olootsija paꞌaj peꞌ nijayan. e 2 Qa nekets paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ qi wanqaatsꞌeꞌ iꞌnij kakhaꞌ witjaꞌmeꞌt ƚii lepra, ƚoqꞌoqkii paꞌ ƚꞌajikꞌi, qa wonokokꞌeniꞌjuꞌ paꞌaj ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, quꞌ isuꞌun qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ etsiƚin watꞌij.— f 3 Qa haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmets paꞌaj, qa yitꞌijets: —Ehe, hisuꞌun qaꞌ kꞌeƚin haneꞌej.— In yitꞌijets akaꞌan paꞌ wanqaatsꞌeꞌ qa ajeꞌeƚ naxpaꞌlij paꞌ ƚajaꞌmeꞌttax. 4 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye paꞌaj: —Menikfelitetsha akaꞌ quꞌ hitꞌij ewets, hasuꞌuj enfel ekuꞌniꞌm peꞌyeꞌ in hats ƚanaxpaꞌl. Maƚe qaꞌ meꞌnethinii hakhaꞌ paꞌi neꞌ witlijtsitjii qaꞌ eyijii paꞌquꞌ eqisitꞌiꞌij naꞌ Dios (ofrenda), in ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ inaqyajiꞌij kaꞌ Moisesꞌikꞌi, hatsꞌinha quꞌ week nenikfeꞌlets in hats ƚanaxpaꞌlij kaꞌ ajaꞌmeꞌttax.— g  





Jesús qa yiƚin paꞌ ƚeqejkunenek paꞌ ewiꞌƚ tenekꞌenheyipjiꞌ peꞌ oqꞌopheƚinetsilets Roma ƚeiƚeꞌ. 5  In

(Lucas 7:1‑10)

uijiꞌtejeꞌm paꞌaj haꞌ Jesús haꞌ witset Capernaum qa paꞌ ewiꞌƚ centurión h qa nekets paꞌaj qa iyinijets, i 6 qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, haꞌ yeqejkuneneꞌk keꞌ yitsiꞌii qi in wanqaatsꞌeꞌ, niteꞌ pꞌeꞌs iye.— 7 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Tsamƚiꞌiyek qaꞌ hiƚin.— 8 Qa paꞌ centurión qa yekuꞌƚ: —Yatsatꞌaxyij, niteꞌ yeꞌwejuꞌƚ ejuꞌƚ quꞌ uyifi keꞌ yitsiꞌ qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij paꞌquꞌ itꞌij maꞌ qaꞌ hats nitꞌunhet haꞌ yeqejkunenek. j 9 Qe yakhaꞌ iye naꞌl peꞌ teꞌweiyikꞌuiphaꞌm qa yakhaꞌ iye naꞌl yeꞌm iye neꞌ oqꞌopheƚinetsilets in heinekꞌenheꞌyipjiꞌ. Qe hiyajiꞌets naꞌaj ewiꞌƚ nekheweꞌen quꞌ nak, qa ik. Qa nikhapij qe hiyajiꞌets quꞌ nenekmet, qa nekmet. Qa haꞌ yeqejkuneneꞌk qe hiyajiꞌijets naꞌaj wekwek quꞌ nithayiki qa yithayiki.— 10 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan haꞌ Jesús qa qi in yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj. Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ pekheweꞌ yijayanikꞌikii: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, week eneweꞌ Israel ƚeiƚets ham paꞌquꞌ hiꞌwen quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ in niteꞌ inqekuꞌ haꞌne jukhew.  









 8:1 Mt 5:1; Lc 3:7 f 8:2‑4 Mt 9:18; 15:25; 18:26; 20:20; Jn 9:38; Hch 10:25  8:4 Mt 9:30; 17:9; Mr 5:43; 7:36; 8:30; Lv 14:3‑4,10; Lc 5:14; 17:14 h 8:5 Centurión ikjiꞌ, tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek peꞌ cien (100) oqꞌopheƚinetsilets, Roma ƚeiƚeꞌ. i 8:5‑13 Jn 4:46‑54 j  8:8 Sal 107:20; Lc 15:19,21 e

g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 8  20 11 Yakhaꞌ

hitꞌiƚij ewets in olots hatseꞌ peꞌquꞌ nataꞌƚjiꞌ naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ qa peꞌquꞌ tefe nataꞌƚjiꞌ iye qaꞌ naꞌnijupjuꞌkii qaꞌ ƚekufeye kaꞌ Abrahamꞌikꞌi qa kaꞌ Isaacꞌikꞌi qa kaꞌ Jacobꞌikꞌi iye haꞌne waꞌsjiꞌphaꞌm tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata. k 12 Qa nekheweꞌƚe teꞌnekumhiitaxiijiꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata qaꞌ netwuꞌmhitii jiꞌtejeꞌmkii naꞌ iꞌnfikꞌi qi in nooꞌkiiha qaꞌ hiknaꞌ quꞌ qi quꞌ napiꞌjuꞌkii qaꞌ qi quꞌ natꞌaijiꞌ ƚekꞌunhetii.— 13 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ centurión: —Yape mapilii peꞌ etsiꞌ, qa akaꞌ hats ƚunyeꞌj in niteꞌ ƚeqekuꞌukꞌi qaꞌ hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.— Qa paꞌ witqejkunenek qa hik pakhaaꞌijha in hamiikii paꞌ ƚaatshektax. l  



Jesús qa yitꞌunhet peꞌ Pedro ƚeqewketiꞌ. 14  Haꞌ

(Marcos 1:29‑31; Lucas 4:38‑39)

Jesús qa yamii paꞌaj keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Pedro qa yiꞌwen paꞌaj keꞌ ƚeqewketiꞌ in niteꞌ niiphaꞌm qe qi in iwilhan. 15 Qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ ƚokoi qa hik pakhaaꞌijha paꞌaj qa ikikꞌuifikꞌi paꞌ witwilhat. Maꞌ qa niiphaꞌm qa tꞌunkii, maꞌ qa yejeƚets qa yithayikiꞌim iye peꞌ wekwek.  

Jesús qa niƚinjuꞌ peꞌ olots wanqaatsꞌejuꞌ. 16  Qa

(Marcos 1:32‑34; Lucas 4:40‑41)

in hats uijuꞌ paꞌaj peꞌ junuꞌ haꞌ Jesús qa tetkaꞌxii peꞌ olots jukhew qa efutsjiꞌkii iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets. Maꞌ qa ƚeꞌlijeiƚe peꞌ yitjiijets in yukinfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets. Qa niƚinjuꞌ iye peꞌ week wanqaatsꞌetaxjuꞌ. m 17 Akaꞌan in hats yaqsiijkii paꞌaj, qe qaꞌ nasiinikꞌiha paꞌ hats nifel paꞌaj tooxikꞌi paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías in yitꞌij: —Ƚakhaꞌ tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ inawtshei qa yekaꞌx iye peꞌ injaꞌmetets.—  (Is 53:4) n  

Pakhaꞌ jutsitax ƚunyeꞌj quꞌ jintajayan paꞌ Jesús. 18  Haꞌ

(Lucas 9:57‑62)

Jesús in yiꞌwen paꞌaj in olots peꞌ namii yeqewukꞌun, qa yiyajiꞌijets paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ nakiꞌƚii ƚajaikaꞌ keꞌ kaƚiꞌ. o 19 Qa ewiꞌƚ paꞌaj paꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa nekets haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Maestro, tsaqjayankeyuꞌtax ej week paꞌquꞌ majiꞌijjiꞌ.— 20 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Neꞌ ejenelits naꞌl neꞌ ƚewjets qa neꞌ junatai qa naꞌl iye neꞌ ƚupits, qa haꞌneƚe Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa ham paꞌquꞌ naꞌwiꞌjuꞌ haꞌne ƚeiƚaꞌ.— p 21 Qa pakhap iye peꞌ yijayanikꞌi qa yitꞌijets iye: —Yatsatꞌaxyij, ¿me ƚekeꞌ quꞌ etswejinƚe ekuꞌn quꞌ natsamii haꞌ tata qa hetiꞌj ekuꞌukꞌui hatseꞌ?—  





 8:11 Is 49:12; 59:19; Mr 1:11; Lc 13:29; Ef 3:6 l 8:13 Mt 9:22,29; Jn 4:53  8:16 Mr 3:15; 1Ti 4:1; 1Jn 4:1; Mt 4:24; 8:33; Hch 19:12 n 8:17 Mt 1:22 o  8:18 Mt 14:22; Mr 4:35; Lc 8:22; Jn 6:15‑17 p 8:20 Dn 7:14; Mt 9:6; 12:8; 13:41; Mr 8:31 k

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 21

SAN MATEO 8

22  Qa

yekuꞌƚ paꞌaj haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Atsjayan yijatꞌij. Iwejinƚiꞌij pekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ nawaꞌm quꞌ netijikꞌui peꞌ naxjuꞌ.— Jesús qa yaqꞌayinij paꞌ tꞌunikꞌi qa paꞌ iweliꞌ. 23  Maꞌ

(Marcos 4:35‑41; Lucas 8:22‑25)

qa haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei iye qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii paꞌaj peꞌ qiꞌikꞌi witinhitjii qa ikijtejeꞌmkii. q 24 Qa yamjiꞌjuꞌ paꞌaj ƚeqewukꞌu keꞌ kaƚiꞌ qa ajeꞌeƚ nam paꞌ qi tꞌunikꞌi iftsaxjiꞌ qa qitsikꞌi iye peꞌ ƚeqe tꞌuyuyuyits qa tsxiƚtsxiƚjiꞌjuꞌkii peꞌ witinhitjii. Qa hakhaꞌƚe Jesús qa imaꞌ paꞌaj. 25 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nijtꞌotshenii paꞌaj, qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, ¡etsiꞌfen qekuꞌniꞌƚ watꞌij! ¡Hats jiꞌnuihiyuꞌ!— 26 Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in qi in ƚeꞌnijiweꞌyiꞌƚ? Hayits qaꞌnteꞌ qitsiꞌƚ eꞌm paꞌnteꞌ witqekuyeꞌj.— In yitꞌij akaꞌan maꞌ qa niiphaꞌm paꞌaj qa yaqꞌayinij paꞌ tꞌunikꞌi qa paꞌ iweliꞌ iye, maꞌ qa yiliꞌij ajeꞌeƚ qa week ikesimen iye paꞌaj. r 27 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn quꞌ ƚunyeejiꞌija haꞌne jukhew in tekꞌenets iye akaꞌ tꞌunikꞌi qa haꞌne iweliꞌ iye?— s  







Paꞌ seheꞌ ƚii Gadara iꞌniꞌ pekheweꞌ wetsjuk iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets. 28  In

(Marcos 5:1‑20; Lucas 8:26‑39)

yamiitejeꞌm paꞌaj haꞌ Jesús haꞌ ƚajaikaꞌ keꞌ kaƚiꞌ haꞌ seheꞌ ƚii Gadara, maꞌ qa teꞌnilitfikꞌikii paꞌaj peꞌ wetsjuk jukhew iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets taꞌƚets paꞌ nimeƚkuket qa nekets paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ. Pekheweꞌen qi in iftsitsijuꞌƚha paꞌaj paꞌ ƚunyejei, maꞌ qa ham paꞌquꞌ nenekiꞌkii pakhaꞌ iꞌniꞌ pekheweꞌen. 29 Qa tayai wetjuꞌƚ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚanamiꞌƚyii Ƚaaꞌsija paꞌ Dios? ¿Me ƚanamiꞌƚyii quꞌ atsawtsheteniꞌƚ in mexenteꞌ yamtaxets paꞌ ƚahatsꞌij?— t 30 Ipƚulii paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ peꞌ olots tafitets taqakiyiꞌjuꞌ paꞌ jupꞌelket. 31 Qa peꞌ inwoꞌmetets qa iyinijets paꞌaj haꞌ Jesús: —Quꞌ etswuꞌmiꞌƚfikꞌi, qa etswejinƚiꞌiƚij quꞌ nekꞌuyiƚikꞌi neꞌ tafitets.— 32 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: —¡Maꞌaƚfikꞌikii!— Qa peꞌ inwoꞌmetets qa ikikꞌuifikꞌikii paꞌaj peꞌ jukhew qa uijitejeꞌmkii peꞌ tafitets. Qa ajeꞌeƚ peꞌ tafitetsikꞌi qa week wekumaꞌxikꞌijuꞌkii paꞌ koomojoꞌ qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii paꞌ iweliꞌ qa naqꞌaxijjuꞌ. 33 Pekheweꞌ yejeƚtax paꞌaj peꞌ tafitetsikꞌi qa wekumaꞌxii paꞌaj paꞌ witset qa nifelkii week pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii. Qa paꞌ ƚunyejeikii iye pekheweꞌ jukhew iꞌntaxjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets.  









 8:23‑27 Jn 6:16‑21; Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 r 8:26 Sal 65:7; 89:9; 107:29; Mt 6:30; Lc 4:39 s 8:27 Mr 1:27; Lc 5:9 t 8:29 Jue 11:12; 2S 16:10; Mr 1:24; Lc 4:34; Jn 2:4; Hch 8:7 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 8​, ​9  22 34  Maꞌ

qa week paꞌ witset qa nekii paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús. Qa in yiꞌwen paꞌaj qa iyinijets quꞌ nakikꞌui iye paꞌ ƚeqe seheꞌ pekheweꞌen. u

9

Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ onqok paꞌ witsetꞌii Capernaum. 1   Maꞌ

(Marcos 2:1‑12; Lucas 5:17‑26)

qa haꞌ Jesús qa tꞌilitjiꞌjuꞌ iye paꞌaj peꞌ witinhitjii qa yijaweꞌjiitejeꞌm paꞌ ƚajaikaꞌ qa yametstejeꞌm iye paꞌaj haꞌ ƚetseetꞌija. v 2 Qa tetkaꞌxii paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew qi wanqaatsꞌeꞌ, niteꞌ pꞌeꞌs, tetkaxij paꞌ witiwhiꞌlaꞌx. Haꞌ Jesús in yiꞌwen paꞌaj pekheweꞌen in niteꞌ yeqekuꞌ, qa yiyajiꞌetsjuꞌ paꞌaj paꞌ wanqaatsꞌe: —Mentꞌunhet yaꞌs, neꞌ ewuƚꞌets hats wetwuꞌm ekꞌui.— w 3 Maꞌ qa peꞌ ujaꞌx hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa yumtiꞌ: —Haꞌne jukhew yiwakaninkii paꞌ Dios. Uƚꞌetsikꞌi keꞌ ƚeꞌlijeyets.— x 4 Haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets paꞌaj pakhaꞌ yumti pekheweꞌen, qa yitꞌijets: —¿Inhatsꞌek in uƚꞌax akaꞌ aqjamtikineyejeyiꞌƚij akaꞌan? y 5 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ les niteꞌ jutsitaxeꞌ quꞌ jintitꞌij: “Me peꞌ ewuƚꞌets hats wetwuꞌm ekꞌui” in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ iꞌweniꞌƚ? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ jintitꞌij: “Eniiphaꞌm qaꞌ ma” qe ƚiꞌweniꞌƚ yijatꞌij? 6 Haneꞌej qaꞌ nethiniƚij haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup haꞌne seheꞌ ipjiꞌ quꞌ niwuꞌmkii peꞌ witwuƚꞌets.— Maꞌ qa yiyajiꞌetsjuꞌ paꞌaj paꞌ wanqaatsꞌeꞌ niteꞌ pꞌeꞌs: —Eniiphaꞌm, itꞌij jof naꞌ ewhiꞌlaꞌx qaꞌ mapilii peꞌ etsiꞌ.— 7 Paꞌ wanqaatsꞌetax qa niiphaꞌm paꞌaj qa ik qa wapilii peꞌ ƚetsiꞌ. 8 Heꞌ jukhew qa efuts iye in yiꞌwen paꞌaj akaꞌan qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, maꞌ qa qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios qe akaꞌ wittꞌunhaꞌx tisij eneꞌ jukhew. z  













Jesús qa tayaꞌyets paꞌ Mateo.

9 Haꞌ

(Marcos 2:13‑17; Lucas 5:27‑32)

Jesús in hats ikikꞌui iye hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ, qa yiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Mateo, iꞌnijuꞌ haꞌ yijaniniꞌkii keꞌ wekwek tꞌejuyets naꞌ witset. Qa yiyajiꞌets: —¡Atsjayan!— Maꞌ qa niiphaꞌm qa yijayan. a 10 Haꞌ Jesús qa iꞌnijupjuꞌ haꞌ mesa in tekiꞌjuꞌ keꞌ ƚetsiꞌii haꞌ Mateo. Qa olots iye hekhewep yijaninkii wekwek qa hekhewep iye jukhew qi iye peꞌ ƚewuƚꞌets, nekii iye qa week ewiꞌƚ ƚekulaxiꞌƚ qa hekheweꞌ iye ƚꞌijatshenhei. b  

u  8:34 1R 17:18; Lc 5:8; Hch 16:39 v 9:1 Mt 4:13; Mr 5:21 w 9:2‑8 Mt 4:24; 8:10,13; 9:22; Lc 7:48; Jn 16:33 x 9:3 Mt 26:65; Jn 10:36 y 9:4 Mt 12:25; Lc 6:8; 9:47; 11:17 z  9:8 Mt 5:16; 15:31; Lc 7:16; 13:13; Jn 15:8; Hch 4:21 a 9:9‑17 Mt 10:3; Mr 3:18; Lc 6:15; Hch 1:13 b 9:10 Mt 10:42; 28:19; Lc 14:26; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Hch 6:1

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 23

SAN MATEO 9

11 Qa

in yiꞌwenij heꞌ fariseol qa nifaakan heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Inhatsꞌek naꞌ aqa maestroꞌoƚ in ƚekufets neꞌ qi uƚꞌets wekwek yijanin qa neꞌ qi peꞌ ƚewuƚꞌets iye?— c 12 Haꞌ Jesús qa yepiꞌyeꞌ ej akaꞌ yitꞌijjuꞌ maꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Nekheweꞌ ham yaatsꞌeyiꞌijuꞌ niteꞌ woꞌoikii weihetaxeꞌ witeqjunhetits ƚeiƚeꞌ, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij nekheweꞌ wanqaatsꞌejuꞌ. d 13 Maꞌaƚkii qaꞌ jeƚiꞌƚijupkiiha akaꞌ yitꞌij paꞌaj ekeꞌ wiꞌtlijei in yitꞌij: “Yakhaꞌ les hisuꞌun quꞌ eꞌnqꞌeletiꞌƚ wetjuꞌƚ qa niteꞌ paꞌquꞌ ilantaxiꞌƚyifi eneꞌ inqaꞌmetets.”  (Os 6:6) Yakhaꞌ niteꞌ tsamijjuꞌ quꞌ haiyaꞌyii peꞌ yatsathen, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij neꞌ qi peꞌ ƚewuƚꞌets qe qaꞌ nijayan naꞌ Dios.— e  



Inaqfaakanij in tꞌejuyets quꞌ jintaqsiijkii quꞌnteꞌ jintekeꞌ. 14  Maꞌ

(Marcos 2:18‑22; Lucas 5:33‑39)

qa heꞌ ƚꞌijatshenhei kaꞌ Juan Bautista qa nekets haꞌ Jesús qa nifaakan: —¿Inhatsꞌek yekheweliꞌƚ qa neꞌ fariseol iye in olotsij in niteꞌ heyekjiꞌjiꞌƚ qa neꞌ ijatshenhei qa niteꞌ yaqsiijkii akaꞌan?— f 15 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —¿Me ƚekeꞌ quꞌ nikaꞌmetets wetjuꞌƚ pekheweꞌ teꞌniyinheꞌyij paꞌ witiwheꞌyejii in mexe iꞌnjiꞌtejeꞌm pakhaꞌ niwheꞌyeyuꞌ? Yamets hatseꞌ paꞌquꞌ ƚahatsꞌiꞌij quꞌ neꞌtnekumhiꞌyiꞌ qaꞌ netwumhitiifikꞌi pakhaꞌ niwheꞌyeyuꞌ. Maꞌ qa hayitseꞌ yijatꞌij quꞌnteꞌ netekeꞌjuꞌ. 16 Ham witqhinawatꞌe quꞌ nowotkꞌoyinij paꞌquꞌ ƚepkꞌeyeꞌen penyiloyeꞌ quꞌ inkꞌayikꞌe, qe naꞌaj inkꞌayik wapiljeꞌm qe wempuliꞌj qaꞌ niwjafitikꞌi paꞌquꞌ ƚawaꞌmaꞌxeꞌ maꞌ qaꞌ les eꞌpkꞌetsaxjeꞌm paꞌquꞌ ƚawjafꞌiyeꞌ. 17 Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ naꞌnatsiꞌyikꞌijuꞌ paꞌquꞌ inkꞌayik winoyeꞌ neꞌ ƚawaꞌmhii ƚꞌajits eƚiꞌnilij, qe quꞌ nanaqsiijkii akaꞌan qa neꞌ ƚꞌajits eƚiꞌnil qaꞌ netikeƚijjeꞌm maꞌ qaꞌ week hamitseꞌ winolikꞌi qa eƚiꞌnilikꞌi iye. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ atsiꞌyiꞌƚikꞌijuꞌ yijatꞌij naꞌ inkꞌayik wino neꞌ inkꞌaihits ƚꞌajits eƚiꞌnilij maꞌ qaꞌ week ƚeꞌsitseꞌ.—  





Jesús qa yiƚin peꞌ ƚasiꞌ paꞌ Jairo.

18  In

(Marcos 5:21‑43; Lucas 8:40‑56)

mexe iyetij haꞌ Jesús ekeweꞌen qa namets haꞌ ewiꞌƚ tenekꞌenheꞌyij iye peꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits neꞌ judiol. In namets qa wonokokꞌeniꞌjuꞌ haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii qa yitꞌijets: —Keꞌ yasiikꞌi iꞌnkꞌaaꞌija waꞌm, qa quꞌ enekikꞌiꞌ qaꞌ kuꞌmipjiꞌ maꞌ qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.— g 19 Haꞌ Jesús qa niiphaꞌm qa yijayan qa week iye heꞌ ƚꞌijatshenhei. h 20 Maꞌ qa ewiꞌƚ keꞌ efu qi in wanqaatsꞌeꞌ niteꞌ hamitsikꞌui peꞌ ƚꞌathits qa hats yamijets doce (12) ƚeqeꞌninqapitsij. Qa nijayanphaꞌm haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmets paꞌaj haꞌ teꞌweijuꞌ haꞌ ƚꞌuihitjii. i  



 9:11 Mt 11:19; Lc 5:30; 15:2; Ga 2:15 d 9:12 Mr 2:17; Lc 5:31 e 9:13 Mi 6:6‑8; Mt 12:7  9:14 Mt 11:2; 14:12; 15:2; Lc 11:1; 18:12 g 9:18‑26 Mt 8:2‑3 h 9:19 Lc 5:11; Jn 8:12 i  9:20 Lv 15:25; Nm 15:38; Dt 22:12; Mt 14:36; 23:5

c f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 9  24 21 Qe

yumtiꞌija quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa yitꞌij: —Quꞌ nakhaꞌyeƚe ƚꞌuihitjii quꞌ heꞌyekuꞌmets qaꞌ natsaxpaꞌlij haꞌne yaatsheꞌk.— j 22 Qa haꞌ Jesús qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ qa yiꞌwen keꞌ efu qa yitꞌijets: — Mentꞌunhet, yasiꞌ. Hats ƚanaxpaꞌlij naꞌ aatshek qe niteꞌ ƚꞌinqekuꞌ.— Qa hik akaaꞌijha qa naxpaꞌlij paꞌ ƚaatshektax. k 23 In hats uyifi haꞌ Jesús keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij qa yiꞌwen hekheweꞌ tofojiyijup qa hekheweꞌ iye tꞌaijiꞌ in yejtsiꞌleꞌ wetjuꞌƚ. l 24 Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Maꞌaƚikꞌuifikꞌi eneꞌ wititsiꞌ. Neꞌ omeꞌƚaskiꞌ niteꞌ waꞌm. Imaꞌƚe.— Maꞌ qa talakaxtiijuꞌ haꞌ Jesús. m 25 Haꞌ Jesús in hats week yukiꞌnfikꞌikii heꞌ week. Maꞌ qa uyetsjiꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚokoi, maꞌ qa keꞌ waꞌmtax omeꞌƚaskiꞌ qa niiphaꞌm. n 26 Qa weekij haꞌ seheꞌ in iꞌyeꞌej iye akaꞌ ƚunyeꞌjkii. o  









27 In

Jesús qa yiꞌwenkitkii peꞌ wetsjuk pukꞌaletstax.

ikikꞌui iye haꞌ Jesús hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ, qa wetsjuk heꞌ pukꞌalets nijayanphaꞌm qa tayaꞌyikꞌikii, qa yitꞌijjuꞌ: —Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi, eꞌnqꞌelet qekuꞌniꞌƚyij watꞌij.— p 28 Qa haꞌ Jesús in uyifi keꞌ wititsiꞌ qa nekets iye heꞌ pukꞌalets. Maꞌ qa haꞌ Jesús qa nifaakan hekheweꞌen: —¿Me niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ haqsiijkii akaꞌan?— Qa yitꞌijjuꞌ in yekuꞌƚ: —Niteꞌ heqekuꞌuƚikꞌi, Yatsatꞌaxyij.— q 29 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmipjiꞌ heꞌ ƚotoi qa yitꞌijets: —Akaꞌ hats ƚunyeꞌj in niteꞌ ƚꞌinqekuꞌuƚ qaꞌ nanaqsiꞌjjiiƚ eꞌmijkiyek.— r 30 Maꞌ qa yiꞌwen wetjuꞌƚ hekheweꞌ pukꞌaletstax. Maꞌ qa haꞌ Jesús qa qi in yiyajitaxetskiiha qa yittaxijets: —Mowoꞌoƚiiha quꞌnteꞌ nenikfeꞌleꞌets peꞌyeꞌ akaꞌan.— 31 Qa in iꞌnkꞌa ikikꞌuikii qa ajeꞌeƚ nifelkii, maꞌ qa weekij ajeꞌeƚ haꞌ seheꞌ in nikfeꞌlets kaꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús.  







32  In

Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ ham ƚeꞌlijeyeꞌ.

iꞌnkꞌa ikikꞌuifikꞌikii heꞌ pukꞌaletstax, qa ajeꞌeƚ namets iye heꞌ ujaꞌx jukhew haꞌ Jesús, nekaꞌxii haꞌ ewiꞌƚ jukhew ham ƚeꞌlijeyeꞌ qe iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet. s 33 Haꞌ Jesús in yukinikꞌuifikꞌi paꞌ iꞌntaxjiꞌ inwoꞌmet haꞌ jukhew maꞌ qa iyet haꞌ hamtax ƚeꞌlijeyeꞌ. Heꞌ jukhew qa efuts iye qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii qa yitꞌijjuꞌ: —Niteꞌ pakhaaꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ neꞌtwenhetiijiꞌtejeꞌm haꞌne Israel quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ kaꞌ ƚunyeꞌj haꞌne jukhew.—  

j  9:21 Mt 14:36; Mr 3:10; Lc 6:19 k 9:22 Mt 15:28; Mr 10:52; Lc 7:50; 17:19; 18:42 l 9:23 2Cr 35:25; Jer 9:17; 16:6; Ez 24:17; Ap 18:22 m 9:24 Jn 11:13; Hch 20:10 n 9:25 Mr 9:27; Hch 3:7; 9:40‑41 o 9:26 Mt 4:24; 9:31; 14:1; Mr 1:28; Lc 4:14 p 9:27 Mt 1:1; 12:23; 15:22; 20:30‑31; Mr 10:47; Lc 18:38‑39 q 9:28 Mr 11:24; Jn 3:16; Hch 10:43; Ro 10:9; 1P 1:8‑10 r 9:29‑30 Mt 8:4,13; 9:22; Mr 8:25; Jn 9:26 s  9:32‑34 Mt 12:22‑24; Lc 11:14‑15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 25

SAN MATEO 9​, ​10

34  Qa

hekheweꞌƚe fariseol qa yitꞌijjuꞌek: —Haꞌne jukhew in yukiꞌnfikꞌikii pekheweꞌ inwoꞌmetets yitꞌijiꞌ paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ qi ƚatata peꞌ inwoꞌmetets.— t Olotstax neꞌ yujiꞌ naꞌ witꞌenekjuꞌ, qa niteꞌƚe olots neꞌ yithayikitax.

35  Haꞌ

Jesús qa week ikikꞌi heꞌ witsetits qa heꞌ witsetits ƚelits iye qa iꞌnqꞌijatshenifikii heꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits neꞌ judiol week heꞌ witsetitsjiꞌ. Qa nifeljiꞌij iye keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets pakhaꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios qa niƚinjuꞌkii iye heꞌ pekhel ƚunyejeikii peꞌ ƚajaꞌmetets qa heꞌ pekhel yaatsꞌeꞌejuꞌkii iye. u 36 In yiꞌwen heꞌ olots jukhew qa efuts iye qa qi in neqꞌeletij, qe itawjeꞌmetets qa niteꞌ yimaamkii qe ham paꞌquꞌ niꞌfenkii quꞌ nejeƚets hik ƚunyejei neꞌej kotsꞌetets qe ham naꞌaj ƚenilayets in yejeeƚija. v 37 Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Hats olotstax neꞌ yujiꞌ naꞌ witꞌenekjuꞌ qa niteꞌƚe olots neꞌ yithayikitax. w 38 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ iyiniꞌƚijets naꞌ Yatsatꞌaxij naꞌ witꞌenekjuꞌ quꞌ nenukin iye peꞌquꞌ nithayiki.—  





10

Jesús qa tꞌekumiijiꞌkii peꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. 1   Maꞌ

(Marcos 3:13‑19; Lucas 6:12‑16)

qa tayaꞌyets haꞌ Jesús heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qaꞌ tisij paꞌ ƚetꞌunhaxitsijup quꞌ nukinfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets qa quꞌ nenƚinjuꞌkii iye peꞌ pekhel ƚunyejeikii peꞌ ƚajaꞌmetets qa peꞌ pekhel yaatsꞌeꞌejuꞌkii iye. x 2 Eneweꞌen ƚiyits heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei haꞌ Jesús. Yojo haꞌ Simón, ƚii iye Pedro qa haꞌ ƚekꞌinij Andrés. Qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ ƚekꞌinij Juan, eneweꞌ wetsjuk ƚelits haꞌ Zebedeo, y 3 Felipe qa haꞌ Bartolomé, Tomás qa haꞌ Mateo, hik haꞌne yijaninkii wekwek tꞌejuyets paꞌ witset Roma, qa haꞌ Jacobo (Santiago) ƚaꞌs haꞌ Alfeo, qa haꞌ Tadeo, 4 qa hakhap iye Simón, iꞌnjiꞌtejeꞌmek paꞌaj pekheweꞌ ƚiyinyejei cananitas z qa kaꞌ Judas Iscariote, hikkaꞌ wotkꞌonijkii haꞌ Jesús. a  





Jesús qa yukinkii peꞌ ƚꞌijatshenhei. 5  Haꞌ

(Marcos 6:7‑13; Lucas 9:1‑6)

Jesús qa yukinkii eneꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qa nifeliꞌm paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyeꞌ ƚewek qa yitꞌijets: —Hasuꞌuj amiꞌƚets neꞌ ƚeqe sehel neꞌ niteꞌ judiol. Qa hasuꞌuj iye uyiꞌƚ jiꞌtejeꞌm neꞌ Samaria ƚetsetitits. b  9:34 Mr 3:22; Jn 7:20 u 9:35 Mt 4:23; Mr 1:15 v 9:36 Mt 14:14; 15:32; Mr 6:34; 8:2; Nm 27:17; 1R 22:17; Ez 34:5; Zac 10:2 w 9:37 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 x 10:1‑4 Mr 6:7,13‑16; Mt 9:35; Lc 9:1 y 10:2 Mt 4:18,21; 16:18; Jn 1:42 z 10:4 Cananitas ƚiyits pekheweꞌ neqwumhiyuꞌtaxij paꞌaj peꞌ Roma ƚeiƚets. a 10:4 Mt 26:14; Lc 22:3; Jn 6:71; 13:2,26 b 10:5 2R 17:24; Lc 9:52; 17:16; Jn 4:9; Hch 8:25 t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 10  26 6  Maꞌaƚii

yijatꞌij nekheweꞌ iꞌniꞌkii neꞌ kotsꞌetets hamitstaxiikii eneꞌ ƚetsiꞌ kaꞌ Israelꞌikꞌi. c 7 In ƚakiꞌƚkii quꞌ enfeliꞌƚ qaꞌ itꞌiƚij: “Paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios hats met maꞌ qaꞌ hats naꞌnjuꞌ.” d 8 Iƚiniꞌƚ peꞌ wanqaatsꞌejuꞌ, iƚiniꞌƚ paꞌquꞌ hats nawaꞌmjiꞌijtax. Iƚiniꞌƚ pakhaꞌ quꞌ naꞌntaxij kakhaꞌ witajaꞌmeꞌt lepra. Iwuꞌmjiiƚfikꞌikii pekheweꞌ inwoꞌmetets. Akaꞌan in ƚꞌestiyiꞌƚij ham ƚajaꞌyeꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj jiꞌjek ijaniniꞌƚ. e 9 Hasuꞌuj iye ekaꞌxiꞌƚ aqꞌastayiꞌiƚ nijketits oro qa keꞌ plata qa keꞌ cobre iye. f 10 Hasuꞌuj iye ekaꞌxiꞌƚ paꞌquꞌ tiꞌnajeꞌ in ƚakiꞌƚkii. Ewiꞌƚeꞌƚe iye paꞌquꞌ uihitjiyiꞌiƚ, hasuꞌuj wetsjukꞌe iye otshilaxtiyiꞌiƚ qa hasuꞌuj iye ekaꞌxiꞌƚ awaikajitꞌiꞌiƚ, qe naꞌaj tꞌithayii wejuꞌƚij in testiꞌyij naꞌaj ƚaq. g 11 Quꞌ amiꞌƚets paꞌquꞌ witsetꞌe iꞌnƚiꞌi quꞌ witset ƚaꞌseꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ mowoꞌoƚiikii pakhaꞌ quꞌ ninikfeꞌl quꞌ natsathen paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qaꞌ hikpaꞌ niꞌiƚijup peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ qaꞌ amiꞌƚijii quꞌ maꞌaƚikꞌui iye paꞌquꞌ witsetꞌe. 12 Quꞌ amiꞌƚets peꞌquꞌ wititsiꞌyeꞌ maꞌ qaꞌ itꞌiƚijets quꞌ mewetfeliƚiꞌm pekheweꞌ tetsii: “Paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii.” h 13 Qa pekheweꞌ tetsii peꞌ wititsiꞌ quꞌ niꞌwejuƚenij quꞌ netestiꞌyij akaꞌan, maꞌ qa akaꞌ ƚewetfeliƚijiꞌm witꞌikesimeyaꞌxƚekii qaꞌ amaneyeꞌ jiijupkiyek. Qa quꞌ niteꞌƚe niꞌwejuƚeniꞌij quꞌ netestiꞌyij, maꞌ qaꞌ ekaꞌxiꞌƚikꞌui iye quꞌ maꞌaƚikꞌui. i 14 Qa quꞌ niteꞌƚe lesitsiꞌƚ ejuꞌƚ axeꞌm quꞌ niteꞌ nenexpiikeyuꞌyiꞌiƚ ej, maꞌ qaꞌ maꞌaƚikꞌui peꞌ wititsiꞌ axeꞌm quꞌ witsetꞌe, qaꞌ enfulutiꞌƚjuꞌ paꞌquꞌ seheꞌyeꞌ quꞌ namtaxij neꞌ efꞌiyeyiꞌƚ qaꞌ jutsiqetsiꞌim in uƚꞌets. j 15 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, quꞌ namtaxets paꞌ neƚu quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ week qa paꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ haꞌne witset in niteꞌ nexpiikeyuꞌuƚ ej les qi quꞌ iftsaxeꞌ hatseꞌ qa tees quꞌ ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ naꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ kekheweꞌ witsetitsikꞌi Sodoma qa kaꞌ Gomorra.— k  

















16  —Ekꞌen

Naꞌl pekheweꞌ quꞌ uƚꞌax ƚeqfenyejeyiꞌiƚ ej.

qekuꞌniꞌƚek, yakhaꞌ in kꞌukiniꞌƚkii hik ejunyejeyiꞌƚ kotsꞌetets quꞌ naꞌnjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu neꞌej wowol. Qa hik taꞌƚijupiꞌ matjanitheniꞌƚkiiha hik ejunyejeyiꞌƚ naꞌaj qꞌoiqꞌoi, qa hikƚe ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej ofol in ham yumtiyiꞌiikii. l 17 Jeƚiꞌƚijuꞌƚha eneꞌ jukhew, qe naꞌl pekheweꞌ quꞌ nekaꞌxiꞌƚii hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii (tribunal), qaꞌ neqsilaniꞌƚjeꞌmkii iye pekheweꞌ ƚeꞌlijtsitjiyitsifi. m  

 10:6 Sal 119:36; Is 53:6; Jer 50:6; Mt 9:36; 18:12; Hch 2:36; 7:42; He 8:8,10  10:7 Mt 3:2; 4:17; Lc 10:9 e 10:8 Mr 3:15; Ap 9:20; 18:2 f 10:9‑15 Mr 6:6‑8; 10:4‑12; Lc 22:35‑36 g 10:10 Lc 10:7; 1Co 9:14; 1Ti 5:18 h 10:12 1S 25:6; 1Cr 12:18; Sal 122:7‑8 i 10:13 Sal 35:13; Mt 8:8; Hch 16:15 j 10:14 Neh 5:13; Lc 10:11; Hch 13:51 k  10:15 Mt 12:36; Hch 17:31; He 10:25; 2P 2:9; 1Jn 4:17; Mt 11:22,24; 2P 2:6; Jud 6‑7 l  10:16 Gn 3:1; Lc 10:3; Ro 16:19; Fil 2:15 m 10:17 Mr 13:9,11; Lc 12:11‑12; Hch 5:40; 26:11 c

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 27

SAN MATEO 10

18  Qaꞌ

nekaꞌxiꞌƚii iye pekheweꞌ witꞌalheijiꞌ peꞌ witsetits (gobernadores) qa peꞌ qitsjiꞌ wittatal (reyes), qe taꞌƚ yiwets in ƚatsjayaniꞌƚha, hatsꞌinha quꞌ iwqꞌaxiniꞌƚij quꞌ enfeliꞌƚiꞌmha pekheweꞌen akaꞌ yijunyeꞌj qa pekheweꞌ iye niteꞌ judiol. n 19 Qa quꞌ nekaꞌxiƚetsjiꞌ pekheweꞌ witꞌalhei hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌƚ quꞌnteꞌ eꞌniyaꞌyiꞌiƚijuꞌƚ paꞌquꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ, qe quꞌ namets quꞌ iyet qa naꞌ Dios qaꞌ neƚisiꞌƚij paꞌquꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ, o 20 qe niteꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ iyetiꞌƚ, nakhaꞌ ƚeqe Espíritu naꞌ Atataꞌaƚ quꞌ hiknaꞌ niyetiƚꞌepjiꞌ. p 21 Maꞌ qa eneꞌ jukhew qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii paꞌquꞌ ƚekꞌinijeꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚamatsꞌe. Qa paꞌ ƚatata qa ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii paꞌ ƚaꞌs qa iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚasiꞌyeꞌ, qa peꞌ witlitstax qaꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij peꞌquꞌ ƚꞌalheyeꞌ qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetiijuꞌ. q 22 Week haꞌne seheꞌ epjiꞌ qi quꞌ nuteniꞌƚ qe taꞌƚ yiwets in ƚatsjayaniꞌƚha, qa paꞌ quꞌnteꞌ niliyeꞌyij quꞌ namijii paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ qaꞌ hikpaꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌ. r 23 Quꞌ nanqawitjineyuꞌuƚꞌej paꞌquꞌ witsetꞌe qaꞌ ajeꞌeƚ ilatiꞌƚii iye pakhapeꞌ witsetꞌe iye. Qe yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets in tees quꞌ week anqꞌaxiƚijphaꞌm quꞌ maꞌaƚikꞌi eneꞌ witsetits haꞌne Israel quꞌ hats nanam haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. s 24 Ham witꞌijatshenekꞌe quꞌ natꞌanipjiꞌ paꞌquꞌ ƚaqa maestroyeꞌ qa ham iye paꞌquꞌ witqejkunenekꞌe quꞌ netweyikꞌuiphaꞌm paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ. t 25 Naꞌaj witꞌijatshenek les ƚeꞌwis quꞌ niꞌwejuƚenij in hats hik ƚunyeꞌj naꞌaj ƚaqa maestro, qa naꞌaj witqejkunenek iye in hik ƚunyeꞌjek naꞌaj ƚunyeꞌj naꞌaj ƚaqa patun. Eneꞌ jukhew quꞌ ƚeqiyiꞌij Beelzebú (ƚatata peꞌ inwoꞌmetets) naꞌ yatsatꞌaxij neꞌ wititsiꞌ, qa ¿me niteꞌ les uƚꞌetsiꞌikꞌi peꞌquꞌ ƚeqiyitsiꞌij eneꞌ ƚelits naꞌ yatsatꞌaxij neꞌ wititsiꞌ?— u  













Hasuꞌuj eꞌnijiwei. 26 —Qa

(Lucas 12:2‑7)

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚ eneꞌ jukhew qa efuts iye, qe ham paꞌquꞌ natatꞌinhetiikii quꞌnteꞌ neꞌtwenhetiꞌyeꞌ qa quꞌnteꞌ ninikfeꞌleꞌ iye. v 27 Paꞌquꞌ ujaꞌxeꞌƚiꞌiƚijkii quꞌ hitꞌiƚij ewets in nookii qaꞌ enfeliꞌƚ quꞌ neꞌneƚukii. Qa paꞌ ujaxƚiꞌiƚijki in kꞌefeliꞌƚiꞌm qaꞌ meweƚiƚijiꞌpjiꞌ neꞌ wititsil qaꞌ itꞌunhetiꞌƚikꞌihaꞌ quꞌ enfeliꞌƚ. w 28 Hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚ eneweꞌ yilanƚe neꞌ esenitsiꞌƚ qa pakhaꞌƚe neƚiniꞌƚ (alma) qaꞌ niteꞌ yaqꞌalij. Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ eꞌnijiweꞌyijuꞌƚha nakhaꞌ ƚekeꞌ  



n  10:18 Mt 28:19; Ro 1:5; Ga 1:16 o 10:19 Mr 13:11‑13; Lc 21:12‑17; Ex 4:12; Nm 23:5; Dt 18:18; Mt 6:25 p 10:20 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Lc 12:12; Hch 4:8; 13:9; 2Co 13:3 q 10:21 Mi 7:6; Mt 10:35‑36; Mr 13:12 r 10:22 Mt 24:9; Lc 21:17; Jn 15:18; Mt 24:13; Mr 13:13; Jn 12:12‑13 s 10:23 Mt 12:15; Hch 8:1; 9:25; 14:6; 17:10 t 10:24 Lc 6:40; Jn 13:16; 15:20 u 10:25 2R 1:2; Mt 12:24,27; Mr 3:22; Lc 11:15,18‑19 v 10:26‑33 Mr 4:22; Lc 8:17 w 10:27 Mt 24:17; Lc 5:19; 12:3; Hch 5:20

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 10  28

quꞌ naqsiijkii yijatꞌij quꞌ week niwuƚꞌenhetjuꞌ eneꞌ witꞌesenits qa paꞌ yiƚin (alma) eneꞌ witꞌesenits, qaꞌ niwuꞌmjiꞌjuꞌkii paꞌ feꞌt qi iftsax. x 29 ¿Me niteꞌ teꞌninei neꞌej wetsjuk papayeꞌmtsil in ƚajaꞌajuꞌƚ neꞌej ewiꞌƚ ƚꞌastakiꞌ nijket ƚasiꞌ? Eneweꞌen niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ nanamiꞌjuꞌ naꞌ seheꞌ quꞌnteꞌ ƚexkeꞌyiꞌij naꞌ Atataꞌaƚ. y 30 Qa ekheweliꞌƚ neꞌ ewkujitsiꞌƚ hats week wetjeyumtshen, hats jutsiqax iye paꞌ ujaꞌx. z 31 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ, qe ekheweliꞌƚ les eꞌwejuꞌƚiꞌƚij yijatꞌij niteꞌ ejunyejeyiꞌƚijuꞌƚ peꞌquꞌ olootseꞌtax papayeꞌmtsileꞌ.— a  





Peꞌ quꞌnteꞌ newelkutꞌiꞌ ijkii.

(Lucas 12:8‑9)

32  —Qa

hik taꞌƚijupiꞌ week pakhaꞌ quꞌ netetfelyijha niteꞌ welkuꞌtꞌijetskii eneꞌ jukhew in tsijayan, maꞌ qaꞌ yakhap jiꞌjek iye quꞌ hetetfeljiijiꞌmha ek niteꞌ hewelkutꞌijetskii naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs. b 33 Qa pakhaꞌƚe quꞌ newelkuꞌtyijkii quꞌ natfaakanhetiitaxyij, maꞌ qaꞌ yakhap jiꞌjek iye quꞌ hewelkutjiijetskiyek naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs.— c  

Jesús taꞌƚets in yeqetꞌetsjuꞌkii. 34 —Hasuꞌuj

(Lucas 12:51‑53; 14:26‑27)

umtiꞌiƚ yakhaꞌ in tsam quꞌ henkaꞌx paꞌquꞌ ƚesaxitseꞌwetjuꞌƚkii haꞌne week seheꞌ epjiꞌ. Niteꞌ tsamijetsjuꞌ quꞌ henkaꞌx paꞌquꞌ ƚesaxitseꞌwetjuꞌƚkii haꞌne week seheꞌ epjiꞌ. Tsamijetsjuꞌ yijatꞌij qe qaꞌ nawatkꞌesaꞌxjuꞌkii. 35 Tsametsjuꞌ haꞌne seheꞌ qe qaꞌ nuten paꞌquꞌ jukheweꞌ qaꞌ ƚꞌejuihifeyiꞌij paꞌquꞌ ƚatataayeꞌtaxija. Qa peꞌquꞌ witasiyeꞌ qaꞌ nutenek qaꞌ ƚꞌejuihifekiꞌij peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌtaxija qa peꞌquꞌ witfelitsꞌetax qaꞌ nutenek qaꞌ ƚꞌejuihifekiyiꞌij peꞌquꞌ ƚeqewketiꞌyeꞌ. 36 Qa pekheweꞌ ƚꞌejuihifets pakhaꞌ jukhew iꞌnƚiꞌi efu qa hik pekheweꞌ peꞌ ƚejefeetstaxija.  (Mi 7:6) d 37 Paꞌquꞌ les qi quꞌ namitfikꞌi quꞌ nisuꞌun paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌ qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ tsisuꞌunija qa niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ nastsatꞌaxij. Qa pakhaꞌ quꞌ les namitfikꞌi quꞌ qi quꞌ nisuꞌunija paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚasiꞌyeꞌ qa yakhaꞌƚe qaꞌ niteꞌ tsisuꞌunija iye qa niteꞌ wejuꞌƚij iye quꞌ nastsatꞌaxij. e 38 Qa paꞌquꞌ niteꞌ netꞌekumiꞌi peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ f qaꞌ natsjayantax niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ nastsatꞌaxij iye.  







 10:28 Is 8:12‑13; 51:12‑13; Jer 1:8; 1P 3:14; Mt 5:22; Lc 12:5; He 10:31; Stg 4:12  10:29 Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42 z 10:30 1S 14:45; 2S 14:11; Lc 21:18; Hch 27:34 a  10:31 Mt 6:26; 12:12 b 10:32 Ro 10:9‑10; Ap 3:5 c 10:33 Mr 8:38; Lc 9:26; 2Ti 2:12; 2P 2:1 d 10:36 Sal 41:9; 55:12‑13; Jn 13:18 e 10:37‑39 Lc 14:25‑27 f 10:38 “Tꞌekuꞌmiꞌ peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ” ikjiꞌ quꞌ netkꞌenetsha paꞌ Jesús yemjeetax quꞌ qiyeꞌtax paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. x

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 29

SAN MATEO 10​, ​11

39 Pakhaꞌ

quꞌ namitfikꞌi in yisuꞌun pakhaꞌ ƚunyeꞌj in mexe iƚaꞌx, qa hikpaꞌ qaꞌ nanqamij paꞌ witiƚaꞌx. Qa pakhaꞌƚe quꞌ naqamij pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌtax in mexe iƚꞌax qe taꞌƚ yiwets qaꞌ hikpaꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌ hatseꞌ.— g Naꞌl hatseꞌ paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ. 40  —Paꞌquꞌ

(Marcos 9:41)

qi quꞌ neneqjunuꞌuƚꞌej, yakhaꞌƚe iye in neqjunuꞌyij. Paꞌ neqjunuꞌyij qa neqjunuꞌuj iye naꞌ tsꞌukinjuꞌ, h 41 paꞌquꞌ neneqjunuꞌujuꞌƚ paꞌquꞌ ewiꞌƚ profetayeꞌ qe taꞌƚets in profeta qa neqjunuꞌujuꞌƚ, maꞌ qaꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ in ƚunyeꞌjek paꞌ ƚenisit paꞌ profeta. Paꞌquꞌ neneqjunuꞌujuꞌƚ qa tꞌekuꞌmijuꞌƚ paꞌquꞌ natsathen jukheweꞌ qe taꞌƚets in yatsathen qa neqjunuꞌujuꞌƚ, maꞌ qaꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ in ƚunyeꞌjek paꞌ ƚenisit paꞌ yatsathen. i 42 Paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ netisij yemjeetax quꞌ ewiꞌƚ tokꞌo ƚaꞌseꞌ iweliꞌyeꞌ eneƚeijiꞌ eneweꞌ niteꞌ weniwqinhetjiꞌ qe tsijayanija. Maꞌ qaꞌ hik pakhaꞌ hatseꞌ quꞌ yijaayiꞌija quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ.— j 1  Maꞌ qa in hats naqꞌaxijikꞌi in yijatshen haꞌ Jesús heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, maꞌ qa ik quꞌ nakikꞌi heꞌ metits witsetits iꞌniꞌ hakhaꞌ seheꞌ Galilea qaꞌ niꞌnqꞌijatshen qa quꞌ nenfel iye keꞌ ƚeꞌlijei.  k  



11



Peꞌ ƚꞌijatshenhei paꞌ Juan Bautista qaꞌ namii paꞌ Jesús. 2  In

(Lucas 7:18‑35)

impiꞌyeꞌej paꞌaj paꞌ Juan peꞌ witqꞌopheƚitjiyifi keꞌ yaqsiijkii haꞌ Cristo, maꞌ qa yukinii paꞌaj peꞌ ƚꞌijatshenhei 3 quꞌ nanfaakankii haꞌ Jesús, maꞌ qa hekheweꞌen qa yitꞌijets: —¿Me hik akhaꞌ pakhaꞌ hats jutsiqaxikꞌui quꞌ nanam? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ honotkiꞌiƚikꞌui iye pakhapeꞌ?— l 4 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Mapiliꞌƚii haꞌ Juan qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm akaꞌ ƚiꞌweniꞌƚ qa akaꞌ ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij iye, 5 neꞌ pukꞌaletstax qa hats yiꞌwenkii,  (Is 35:5) neꞌ onqokitstax qa hats tꞌotsjoꞌ iye qa eneꞌ otshimetetstaxjuꞌ qa hats otshimetsitsjuꞌ iye, neꞌ ƚoqꞌoqtaxkii ƚꞌajits (lepra) qa hats hamitsiikii iye keꞌ ƚajametetstax, neꞌ niteꞌ yepiꞌyeꞌtax wetjuꞌƚ qa hats yepiꞌyeꞌkii iye, hekheweꞌ hats naxtaxjuꞌ qa iƚii iye, qa eneꞌ ifꞌiljetsits qa tefelhitiꞌyiꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx.  (Is 61:1) m 6 Qa ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ quꞌnteꞌ naꞌnayuꞌyeꞌ yiꞌij yeꞌm peꞌyeꞌ.— n  







 10:39 Mt 16:25; Mr 8:35; Lc 9:24; 17:33; Jn 12:25; Jn 8:12; 12:26; 21:19 h 10:40 Mt 18:5; Lc 9:48; 10:16; Jn 13:20; Ga 4:14; Mr 9:37; Jn 12:44 i 10:41 1R 17:10‑15; 18:4; 2R 4:8; 3Jn 5‑8 j 10:42 Mt 25:40; He 6:10; Mt 28:19; Lc 14:26; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Hch 6:1 k  11:1 Mt 7:28; 9:35; Lc 23:5 l 11:3 Sal 118:26; Jn 6:14; 11:27; He 10:37 m 11:5 Is 35:5; Lc 4:18; Stg 2:5 n 11:6 Is 8:14‑15; Mt 13:21; Jn 6:61; 16:1 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 11  30 7 In

hats ikkii iye pekheweꞌen quꞌ napilkii, maꞌ qa haꞌ Jesús qa iyetikꞌui hekheweꞌ jukhew nifeliꞌm paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ Juan, qa yitꞌij: —¿Ƚekpaꞌ ƚejeƚiƚii paꞌaj in ƚamiꞌƚii naꞌ ham iꞌniꞌiꞌ? ¿Me ewiꞌƚ peꞌ fapuꞌ yiwuꞌmkii paꞌ tꞌunikꞌi? o 8 Qa quꞌ niteꞌ hik akaꞌyeꞌ, ¿qa paꞌn ƚunyeꞌjek paꞌ ƚenjusiꞌƚii paꞌaj? ¿Me ewiꞌƚ paꞌquꞌ jukheweꞌ qi in ƚeꞌsits peꞌquꞌ ƚeqhinatayeꞌ? Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets nekheweꞌ natkin kekheweꞌ ƚeꞌsits witqhinatai in iꞌnifi neꞌ ƚetsil neꞌ qitsjiꞌ witꞌalhei. 9 Qa ¿ƚekpaꞌ ek ƚamiꞌƚii quꞌ iꞌweniꞌƚ? ¿Yeꞌ me ewiꞌƚ paꞌquꞌ profetayeꞌ? Ehe, hik akaꞌ yijatꞌij in ƚunyeꞌj, qa hiwjutsiqeniꞌƚ eꞌmha in hik hakhaꞌ les in qi in profeta. p 10 Hik hakhaꞌ Juan, hikhaꞌ tꞌejuyets akaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj Intata ƚeꞌlijei in yitꞌij: “Jeƚ qekuꞌnek, yakhaꞌ hukin hatseꞌ naꞌ yukinek quꞌ nathayin ekꞌui, qaꞌ hik nakhaꞌ quꞌ naqsiꞌjikꞌi paꞌquꞌ ikheyiꞌjeꞌ.”  (Mal 3:1) q 11 Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets in week eneꞌ jukhew haꞌne seheꞌ epjiꞌ ham paꞌquꞌ natꞌanipjiꞌ quꞌ ƚukꞌeyejiꞌ haꞌ Juan Bautista, qa pakhaꞌƚe quꞌ les niteꞌ qiyeꞌjiꞌ peꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, qa tꞌanipjiꞌ haꞌ Juan. 12 In ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌaa nam haꞌ Juan Bautista qa yamijii haneꞌej eneꞌ jukhew in watkatitij wetepjiꞌ in yisuꞌun quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm nakhaꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata. 13 Qe week keꞌ profetaꞌikꞌi qa keꞌ ƚeꞌlijei iye kaꞌ Moisesꞌikꞌi in nifel naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata waꞌsjiꞌ, kekheweꞌen yamijii in hats nam haꞌ Juan. 14 Ekheweliꞌƚ quꞌ isuꞌuniꞌƚ qaꞌ kuꞌmiꞌƚijuꞌƚ akaꞌan, hakhaꞌ Juan in hik hakhaꞌ profeta ƚii Elías, hayiits jutsiqaxikꞌui paꞌaj quꞌ nanam. r 15 Pekheweꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiyeꞌ qa nepiyeꞌekꞌi akaꞌan. s 16 ¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ hejeyumtshenijupiꞌ eneꞌ jukhew qaꞌ efuts iye haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij? Hik ƚunyejei neꞌej omehets qe tꞌotoꞌyiꞌjuꞌ naꞌaj joofjiꞌjuꞌ qa tayaꞌyiikii neꞌej ƚꞌotoihifets, 17 qa yitꞌijiikii: “In hifuyutaxiꞌƚ eꞌmikꞌi neꞌ foj, ekheweliꞌƚ qa niteꞌƚe ƚꞌotoyiꞌƚ. Hijitaxiꞌƚ eꞌmikꞌi keꞌ witlijtsinel ifꞌiljetsitsikꞌi qa niteꞌƚe ƚapiꞌƚjuꞌ” 18 Qe in namtax haꞌ Juan qa niteꞌ tuj keꞌ week qa niteꞌ iyaꞌ iye, qa titijitiꞌyijets in iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet. t 19 Qa in namtax iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa tek qa iyaꞌ iye, qa titijitiꞌyijets in iƚinkeyax qa iyanaꞌx iye, ƚejuwaikaꞌaj nekheweꞌ wekwek yijanin qa ƚejuwaikaꞌ iye neꞌ uƚꞌets jukhew. Qa jutsiqaxƚiꞌij paꞌquꞌ iꞌnithayijkitꞌe quꞌ jinenikfeꞌlkii.—  























Hiyeeꞌ enewusits peꞌ witsetits. 20  Maꞌ

(Lucas 10:13‑15)

qa yapeƚek haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌ uƚꞌax ƚunyejei hekheweꞌ witsetits hekheweꞌ qi in yaqsiꞌjtaxijiꞌkii kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ.  11:7 Mt 3:1; Ef 4:14 p 11:9 Mt 14:5; 21:26; Lc 1:76 q 11:10 Mr 1:2 r 11:14 Mal 4:5; Mt 17:10‑13; Mr 9:11‑13; Lc 1:17; Jn 1:21 s 11:15 Mt 13:9; Mr 4:23; Lc 8:8; 14:35; Ap 2:7 t  11:18 Mt 3:4; Lc 1:15 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 31

SAN MATEO 11

Yiꞌwentaxij yemjee qa niteꞌƚe yiliꞌij in yaqsiijkii peꞌ uƚꞌets. Maꞌ qa yitꞌij haꞌ Jesús: 21 —¡Peijaatꞌij hiyeeꞌ aꞌhaꞌnus haꞌne witset Corazín! ¡Peijaatꞌij hiyeeꞌ aꞌhaꞌnus iye haꞌne witset Betsaida! Qa quꞌ hakhaꞌyeꞌ Tiro qa haꞌ Sidón quꞌ nanaqsiꞌjijiꞌkii kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ wanaqsiꞌjtaxiꞌƚ eꞌmijkii haꞌne ƚaꞌniꞌƚiꞌ. Qekha hayiits nilitaxij in yaqsiijkii peꞌ uƚꞌets qekha nijayantax paꞌ Dios, maꞌ qekha ninqꞌethintaxij in yijaaꞌija quꞌ netfꞌiljetsin ƚeqhinatai qekha uƚꞌetseꞌtax qa ƚeiƚaꞌ qekha nilintaxij naꞌaj lo. u 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets ekheweliꞌƚ, quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ week, qa ekheweliꞌƚ les qi quꞌ iftsaxeꞌ hatseꞌ quꞌ atanithenhetiꞌyiꞌƚ qa tees quꞌ ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ naꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ neꞌ tetsetiꞌyiꞌ naꞌ Tiro qa naꞌ Sidón. v 23 Qa akhaꞌ witset Capernaum, ¿me ƚumti quꞌ ekekitiꞌyetsphaꞌm naꞌ waꞌs? Akhaꞌ ƚꞌewumhitiꞌyiijuꞌ hatseꞌ naꞌ feꞌt ƚeꞌnqꞌitsetꞌij neꞌ naxjuꞌ (Hades). Qe qek nanaqsiꞌjijiꞌkii kaꞌ witsetꞌikꞌi Sodoma kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ wanaqsiꞌjtaxij eꞌmijkii, kaꞌ Sodomaꞌakꞌi qekha haneꞌej mexe nanaꞌltax. w 24 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌij ewets iye witset Capernaum, quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ week, qa ekheweliꞌƚ les qi quꞌ iftsaxeꞌ quꞌ atanithenhetiꞌyiꞌƚ qa tees quꞌ ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ naꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ keꞌ tetsetiꞌyiꞌ kaꞌ witsetꞌikꞌi Sodomaꞌakꞌi.—  







Enekiꞌƚ yiwets qaꞌ kꞌawapiihitiꞌƚ. 25  Hik

(Lucas 10:21‑22)

akaꞌaj kaꞌ ƚahatsꞌij haꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Qi in ƚeꞌwisij, Tata, Yatsatꞌaxij naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ iye qe hats ƚꞌethinij eneꞌ niteꞌ weniwqinhetjiꞌ ekeꞌ ham nikfeꞌleꞌets tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx, qaꞌ niteꞌ ƚꞌethinij pekheweꞌ wekwek nikfeꞌlets qa pekheweꞌ iye wekwek yiyaꞌyij. x 26 Ehe, Tata qe hik akaꞌ ƚisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.— 27 Qa yitꞌijets iye heꞌ jukhew: —Naꞌ Tata hats week tseƚisij quꞌ heinekꞌenheꞌyipjiꞌ eneꞌ wekwek. Ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nenikfeeꞌletsha haꞌne Ƚaꞌs. Ewiꞌƚƚe naꞌ Ƚatata in nikfeꞌletsha. Qa ham iye paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nenikfeꞌletsha naꞌ Ƚatata, ewiꞌƚeꞌ haꞌne Ƚaꞌs in nikfeꞌlets qa nekheweꞌ iye yisuꞌun haꞌne Ƚaꞌs quꞌ nikfelitets qa yikfelitets. y 28 Enekiꞌƚ yiwets week ekheweliꞌƚ peꞌquꞌ hats qi quꞌ niwefjuꞌ qa qi iye in neqꞌiihetij peꞌ wekwek qa yakhaꞌ quꞌ kꞌawapiihitiꞌƚ. z  





u  11:21 Mr 6:45; Lc 6:17; 9:10; Jn 12:21; Mt 15:21; Hch 12:20 v 11:22 Ez 28:2‑4; Am 1:9‑10; Mt 10:15; 15:21; Mr 3:8 w 11:23 Is 14:13,15; Mt 4:13 x 11:25‑27 Sal 8:2; Lc 22:42; Jn 11:41; 1Co 1:26; 2Co 3:14 y 11:27 Mt 28:18; Jn 1:18; 7:29; 8:19; 10:15; 17:25‑26 z 11:28 Jer 31:25; Jn 7:37

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 11​, ​12  32 29 Kuꞌmiꞌƚiꞌ

qaꞌ jeꞌwetsjukꞌejiꞌ nakhaꞌ wakka ƚoꞌsiyit (yugo) heniꞌ yiꞌwonjeꞌ qa yakhaꞌ quꞌ kꞌijatsheniƚij, qe yakhaꞌ niteꞌ yeqꞌitaqsunaꞌx qa niteꞌ iye heniwqinhetjiꞌ maꞌ qa qi quꞌ nawapii neꞌ atawjetsiꞌƚ.  (Jer 6:16) a 30 Qe nakhaꞌ wakka ƚꞌosiyit (yugo) heniꞌ yiꞌwonjeꞌ niteꞌ jutsutax qa neꞌ yaqatai qa afꞌayaijiꞌ.—  

12

Jesús yatsatꞌaxij paꞌ neƚujiꞌ niteꞌ witꞌithayijii. 1   Hik

(Marcos 2:23‑28; Lucas 6:1‑5)

akaꞌaj kaꞌ ƚahatsꞌij haꞌ Jesús qa ikjiꞌtejeꞌm haꞌ witꞌenekjuꞌ kaꞌ ewiꞌƚ neƚujiꞌ witwapiihijii (sábado) niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ netꞌithayiijiꞌ. Heꞌ ƚꞌijatshenhei hats iyipkunjuꞌ qa nitꞌijjiꞌ keꞌ ƚei trigo qa tuj. b 2 Qa heꞌ fariseol in yiꞌwenij, maꞌ qa yiyajiꞌets haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Jeƚ qekuꞌnijjuꞌ ek neꞌ ijatshenhei kaꞌ yaqsiijkii niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ naqsiijkii peꞌyeꞌ in yamets haꞌne neƚujiꞌ witwapiihijii ham tꞌithayiyeꞌjiꞌ.— c 3 Maꞌ qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Me niteꞌ ƚejeƚiꞌƚ neꞌ witfaakanhei in nifel paꞌ yaqsiijkii paꞌaj kaꞌ Davidꞌikꞌi paꞌ ewiꞌƚ neƚujiꞌ paꞌaj in qi in iyipkuniꞌƚjuꞌ pekheweꞌ ƚijtsꞌeyek? 4 Qa uyifi paꞌaj peꞌ witlijtsitjii qa tuj paꞌaj peꞌ pan tꞌejutshenhetiꞌyets naꞌ Dios. Ekeweꞌen niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ netnekui. Ujaꞌxƚiꞌijkii pekheweꞌ paꞌil in ƚekeꞌ quꞌ netuj. d 5 ¿Me niteꞌ ƚejeƚiꞌƚ iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei neꞌ paꞌilipjiꞌ neꞌ witlijtsitjii quꞌ netꞌithayiijiꞌ naꞌaj witwapiihijii (sábado), qa niteꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii? e 6 Hitꞌiƚij ewets haneꞌej in naꞌl naꞌ les tꞌanipjiꞌ neꞌ witlijtsitjii hats haꞌne iꞌniꞌin. f 7 Ekheweliꞌƚ qek enikfeꞌliꞌƚikꞌi kakhaꞌ ikjiꞌha akaꞌ wiꞌtlijei in yitꞌij: “Yakhaꞌ les hisuꞌun quꞌ eqꞌiltinhetsiꞌiƚ qa niteꞌ hisuꞌun paꞌquꞌ ilantaxiꞌƚyifi eneꞌ inqaꞌmetets”  (Os 6:6) maꞌ qekha niteꞌ itꞌetaxiꞌƚijets quꞌ uƚꞌetseꞌ eneweꞌ ham yaqsiꞌjiꞌijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. g 8 Qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew Yatsatꞌaxij tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌne witwapiihijiijiꞌ (sábado).— h  













Ewiꞌƚ paꞌ jukhew yisƚax paꞌ ƚokoyikꞌi. 9 Haꞌ

(Marcos 3:1‑6; Lucas 6:6‑11)

Jesús in hats tꞌatsjiꞌƚikꞌuifikꞌi haꞌ witꞌenekjuꞌ qa ikii qa uyifi keꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii. 10 Qa hikhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ ewiꞌƚ jukhew yisƚax kaꞌ ƚokoyikꞌi. Qa in ƚunyeꞌjek hekheweꞌen in woꞌtaxii paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ naqsiijkii haꞌ Jesús,  

 11:29 Jn 13:15; Ef 4:20; Fil 2:5; 1P 2:21; 1Jn 2:6; Zac 9:9; 2Co 10:1; Fil 2:7‑8  12:1‑8 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 c 12:2 Mt 12:10; Lc 13:14; 14:3; Jn 5:10; 7:23; 9:16 d 12:4 Ex 25:30; Lv 24:5‑9; 1S 21:6 e 12:5 Nm 28:9‑10; 1Cr 9:32; Jn 7:22‑23 f 12:6 2Cr 6:18; Mal 3:1; Mt 12:41‑42 g 12:7 Mi 6:8; Mt 9:13 h  12:8 Mt 8:20; 9:6; 12:32,40 a

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 33

SAN MATEO 12

maꞌ qa nifaakan: —¿Me ƚekeꞌ quꞌ jintiƚin paꞌquꞌ nanqaatsꞌetax in mexe witwapiihijiijiꞌ (sábado)?— i 11 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Paꞌn ƚii ekheweliꞌƚ quꞌ nanamikꞌijuꞌ peꞌquꞌ witijkiyeꞌ peꞌquꞌ ƚeƚinkiyeꞌ kotsꞌetax in sabadojiꞌ? ¿Me niteꞌ nitꞌijphaꞌm pekheꞌen? j 12 Qa naꞌaj jukhew in les wejuꞌƚij yijatꞌij niteꞌ ƚunyeꞌjijuꞌƚ peꞌquꞌ kotsꞌetaxeꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚekeꞌ quꞌ jintaqsiijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ sabadoyeꞌjiꞌ.— k 13 Maꞌ qa yiyajiꞌets haꞌ jukhew qa yitꞌijets: —¡Ijin naꞌ okoi!— Haꞌ jukhew qa yijin haꞌ ƚokoi qa ajeꞌeƚ hamiikii kaꞌ ƚunyeꞌjtax haꞌ ƚokoi, maꞌ qa week ƚunyejei iye heꞌ ƚokoyei. l 14 Maꞌ qa ikfikꞌikii heꞌ fariseol qa yifaakatejiꞌ paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nilan haꞌ Jesús. m  







15  Haꞌ

Paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías hayiits nifel paꞌaj paꞌ Jesús.

Jesús in nikfeꞌlets akaꞌan, maꞌ qa ikikꞌui hakhaꞌ iꞌniꞌ qa olots heꞌ yijayanikꞌi. Haꞌ Jesús qa niƚinjuꞌ week hekheweꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ. n 16 Qa yiyajiꞌijets quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌm peꞌyeꞌ kakhaꞌ yijaaꞌija in ƚunyeꞌj haꞌ Jesús. o 17 Hatsꞌinha quꞌ nafits kakhaꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Intata in iꞌnijjiꞌ paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías, in yitꞌij paꞌaj: 18 —Jeƚiꞌƚjuꞌ, haneꞌen hik haꞌne yeqejkuneneꞌk. Hik haꞌne heꞌyekuꞌmiijiꞌ. Qi in hisuꞌun qa qi iye in tsiꞌsinhetiꞌmkii. Hetisij nakhaꞌan naꞌ yeqe Espíritu. Ƚakhaꞌ qaꞌ nenfeliꞌm nakhaꞌ yatsathen nekheweꞌ witsetiikal niteꞌ judiol. p 19 Ƚakhaꞌ tees quꞌ netkꞌeƚei, tees quꞌ natyaiƚekii. Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netpiikaxtii paꞌquꞌ ƚꞌaxeꞌ peꞌquꞌ witꞌikheijeyeꞌjiꞌ. 20 Niteꞌ yepƚet peꞌ fapuꞌ in hats qaƚiyujeꞌm. Niteꞌ yomhet iye in hats yomiyuꞌtax qa hats pꞌulƚetax naꞌaj witfetitjiyij penyilo iꞌnjiꞌ neꞌej eƚiꞌni. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qaꞌ naamƚiꞌijii quꞌ naxinentaxij paꞌ yatsathen. 21 Qa akaꞌ ƚiijiꞌ quꞌ netjumtiꞌets week peꞌ witsetits pekheweꞌ quꞌ netkꞌenets.—   (Is 42:1‑3)  











Peꞌ fariseol qa yitꞌijjuꞌ quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌ Jesús. 22  Maꞌ

(Marcos 3:20‑30; Lucas 11:14‑23; 12:10)

qa tetkaꞌxii haꞌ Jesús haꞌ ewiꞌƚ jukhew pukꞌal qa ham iye ƚeꞌlijeyeꞌ qe taꞌƚets paꞌ inwoꞌmet. Qa haꞌ Jesús qa yiƚin, maꞌ qa yiꞌwenkitkii qa iyet iye. q  12:10 Mt 12:2; Lc 13:14; 14:3; Jn 9:16 j 12:11 Ex 23:4‑5; Dt 22:4; Lc 14:5  12:12 Mt 6:26; 10:31 l 12:13 1R 13:4; Mt 8:3; Hch 28:8 m 12:14 Mt 26:4; 27:1; Mr 3:6; Lc 6:11; Jn 10:39; 11:53 n 12:15 Mt 4:23; 10:23; 19:2; Mr 3:7 o 12:16 Mt 8:4; 9:30 p  12:18‑21 Jn 3:34; 10:25; Mt 3:17; 17:5; Lc 4:18 q 12:22 Mt 4:24; 9:32‑34 i

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 12  34 23  Week

hekheweꞌ yiꞌwenij qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii qa yifaakatejiꞌ iye: —¿Ma hik haneꞌek paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi?— r  s 24 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan heꞌ fariseol qa yitꞌijjuꞌ: —Pakhaꞌƚe Beelzebú, ƚatata peꞌ inwoꞌmetets, tisij haneꞌen paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup qa ƚekeꞌ in yukiꞌnfikꞌikii pekheweꞌ inwoꞌmetets.— t 25 Haꞌ Jesús nikfeꞌlets hekheweꞌen kaꞌ yumtitax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Naꞌaj qi witset quꞌ nawatlanjuꞌkii maꞌ qa ƚakhaꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ netwuƚꞌenhetjuꞌ qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj witset ƚaꞌs. Qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj ewiꞌƚ jukhew qa ƚelits qa ƚewheꞌyeꞌ iye in watlanjuꞌkii qa ƚekhewelƚe ƚeteꞌm iye in wetwuƚꞌenhetjuꞌ. u 26 Maꞌ qa hik ƚunyeꞌj naꞌ Satanás in ƚakhaꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ neꞌnukinfikꞌi in Satanás, maꞌ qa ƚakhaꞌ yeꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ newetqethenjuꞌkii. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌnteꞌ niliyiꞌij naꞌ tenekꞌenheijiꞌ nakhaꞌan? v 27 Ekheweliꞌƚ in ƚitꞌiƚijets in hukinfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets qa taꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx naꞌ Beelzebú qa quꞌ yijaayiꞌija akaꞌan, ¿qa ƚek ƚetꞌunhaꞌxek paꞌquꞌ nataꞌƚijets neꞌ ijatshenheyiꞌƚ in yiwuꞌmfikꞌi peꞌ inwoꞌmetets? Qa hik taꞌƚijupiꞌ nekheweꞌen quꞌ hik nekheweꞌyeꞌ quꞌ nitꞌiƚij ewets quꞌ ijaniƚikꞌi. w 28 Qa quꞌ nataꞌƚƚeꞌets naꞌ ƚeqe Espíritu naꞌ Dios in hukinfikꞌikii neꞌ inwoꞌmetets, maꞌ qa hats jutsiqax in hats namiꞌƚ ewetsjuꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. x 29 ¿Paꞌn ƚeqfenyeꞌj ƚewek paꞌquꞌ nuyetsjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ paꞌquꞌ netꞌun jukhew qaꞌ nenitkaꞌmij pekheweꞌ ƚewekwekits quꞌnteꞌ nojoyeꞌ quꞌ nopheꞌƚ? Quꞌ nopheꞌƚ yijatꞌij maꞌ qa ƚekeꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ nenitkaꞌmij peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ. y 30 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ yiꞌfeyiꞌij pakhaꞌan yejuihifeꞌej. Qa pakhaꞌ niteꞌ tsiꞌfenij in haqsiꞌjjeꞌmkii qa yakꞌesaꞌxƚekii. z 31 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, in week pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe paꞌ uƚꞌax qa pakhaꞌ iye quꞌ uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyiꞌij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe, qa ƚekeꞌƚe quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. Qa pakhaꞌƚe quꞌ uƚꞌax ƚꞌanyeꞌjeꞌets nakhaꞌ Espíritu Santo qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. a 32 Paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nitꞌij paꞌquꞌ ewiꞌƚ wiꞌtlijeyeꞌ tꞌejuyijuꞌƚ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew, qa ƚekeꞌƚe quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui akaꞌan. Qa pakhaꞌƚe quꞌ nitꞌij pekheweꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ nakhaꞌ Espíritu Santo qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui pekheweꞌen, niteꞌ haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij qa niteꞌ iye pakhaꞌ mexe hamikꞌui.— b  

















r  12:23 Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi ikjiꞌ Cristo. s 12:23 2Cr 1:1; Mt 1:1; Ro 1:3 t 12:24 Mt 9:34; 10:25; Mr 3:22 u 12:25‑29 Mr 3:23‑27; Lc 11:17‑22 v 12:26 Mt 4:1,10; 13:19; Hch 13:10 w 12:27 2R 2:7; Hch 19:13 x 12:28 Lc 17:21; 1Jn 3:8 y 12:29 Is 49:24; 53:12 z 12:30 Mr 9:40; Lc 9:50; 11:23 a 12:31‑32 Mr 3:28‑30; Lc 12:10; He 6:4‑6; 10:26; 1Jn 5:16 b 12:32 Mt 11:19; Jn 7:12; 9:24; Mr 2:10; 10:30; Lc 12:10; 20:34‑35; Ef 1:21; Tit 2:12; He 6:5

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 35

SAN MATEO 12

Peꞌ najkak jutsiqetsij peꞌ ƚei. 33  Haꞌ

(Lucas 6:43‑45)

Jesús qa yitꞌijets iye heꞌ fariseol: —Jeƚiꞌƚjiꞌ paꞌquꞌ itꞌiƚijjuꞌha ekeweꞌen in tꞌejuyets kaꞌ haqsiijkii, neꞌ najkak ƚeꞌwis qa ƚeꞌsitsjijek ƚei, neꞌ najkak uƚꞌax qa uƚꞌetsjeek ƚei, qe neꞌej ƚei hik neꞌej jutsiqetsij neꞌej najkak. c 34 ¡Qꞌoiqꞌoyits ƚelits! ¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ itꞌiƚij paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ in ekheweliꞌƚ qi in uƚꞌetsiꞌƚ? Qe pakhaꞌ topoꞌoj haꞌne intaweꞌj qa hik pakhaꞌ tꞌatsjiꞌƚii haꞌne inejiꞌ. d 35 Pakhaꞌ jukhew ƚeꞌwis qe taꞌƚets peꞌ ƚeꞌsits yenjiꞌjuꞌkii paꞌ ƚataweꞌj maꞌ qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi paꞌ ƚeꞌwis, qa pakhaꞌƚe quꞌ uƚꞌax jukheweꞌ qe taꞌƚets peꞌ uƚꞌets yenjiꞌjuꞌkii paꞌ ƚataweꞌj maꞌ qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi paꞌ uƚꞌax. e 36 Qa yakhaꞌ qa hitꞌiƚij ewets quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ week newetjeyutshentax, maꞌ qaꞌ nenfeelija ƚekpaꞌ taꞌƚijupiꞌ in yitꞌij peꞌ ham wejuꞌƚiꞌij wiꞌtlijei niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ nitꞌij. f 37 Qe peꞌ eꞌlijei hik pekheweꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ nenitꞌij ewets hatseꞌ yatsathen, qa peꞌ eꞌlijei iye quꞌ nataꞌƚets quꞌ nenitꞌij ewets hatseꞌ quꞌ uƚꞌaxeꞌ qaꞌ atanithenhetii.—  







Jesús qa wetjeyumtshenƚiꞌijupiꞌ paꞌ profetaꞌikꞌi Jonás. 38  Maꞌ

(Marcos 8:12; Lucas 11:29‑32)

qa heꞌ ujaꞌx heꞌ fariseol qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Maestro, hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ kꞌeweniƚijha quꞌ aqsiijkii paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ hatsꞌinha quꞌ jutsiqetsiꞌiƚ yeꞌmha quꞌ neƚisij paꞌ etꞌunhaꞌx paꞌ Dios.— g 39 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Eneweꞌ haneꞌej jukhew qi in uƚꞌets qa niteꞌ ewiꞌƚƚiꞌiꞌ iye nakhaꞌ yijayantax, iyintaxets quꞌ netꞌethinhetiꞌyij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, qa hatsƚe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netꞌethinhetiꞌyij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. Ewiꞌƚƚe hatseꞌ quꞌ netꞌethinhetiꞌyij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ kaꞌ ƚunyeꞌjkii kaꞌ profetaꞌikꞌi Jonás. h 40 Qe in ƚunyeꞌjek in iꞌnjiꞌ kaꞌ Jonás peꞌ ƚekutjii paꞌ qi ƚejits wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qa wetshetkꞌewiꞌƚ najai  (Jon 1:17) qaꞌ hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qa wetshetkꞌewiꞌƚ najai iye quꞌ naꞌnjiꞌjuꞌ haꞌne seheꞌ. 41 Kekheweꞌ Nínive ƚeiƚetsikꞌi niiphaꞌmkii hatseꞌ quꞌ neniitaxphaꞌmkii eneweꞌ haneꞌej naꞌl haꞌne ƚahatsꞌij paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ week, kekheweꞌen qaꞌ nitꞌijets quꞌ les uƚꞌetseꞌ wiikfikꞌi eneweꞌ haneꞌej naꞌl haꞌne ƚahatsꞌij. Qe keꞌ Nínive ƚeiƚetsikꞌi yiliꞌij in yaqsiijkii peꞌ uƚꞌets in  





 12:33 Mt 7:23; Jn 15:4‑7 d 12:34 1S 24:13; Mt 3:7; 23:33; Lc 6:45; Ef 4:29  12:35 Mt 13:52; Col 4:6 f 12:36 Mt 12:41; Jn 5:29; 1Jn 4:17; Lc 16:2; Hch 19:40; Ro 14:12; He 13:17; 1P 4:5 g 12:38 Mt 16:1; Lc 11:16; Jn 2:18; 6:30; 1Co 1:22 h  12:39 Mr 8:11‑12,38; Lc 11:29‑32; Is 57:3; Mt 16:4 c

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 12​, ​13  36

yepiꞌyeꞌ ekꞌi keꞌ nifeliꞌm kaꞌ Jonasꞌikꞌi, qa haneꞌej nakhaꞌ les in tꞌanipjiꞌ kaꞌ Jonasꞌikꞌi qa hats haꞌne iꞌntaxiꞌin. i 42 Keꞌ ewiꞌƚ efuꞌukꞌi qi tenekꞌenhei taꞌƚii naꞌ iꞌwkꞌuyiꞌlii qaꞌ neniiphaꞌm hatseꞌ quꞌ neniitaxphaꞌmkii eneweꞌ haneꞌej naꞌl haꞌne ƚahatsꞌij paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ week, kekheꞌen qaꞌ nitꞌijets quꞌ les uƚꞌetseꞌ wiikfikꞌi eneweꞌ haneꞌej naꞌl haꞌne ƚahatsꞌij. Qe ƚakhaꞌ keꞌ efuꞌukꞌi in toxtaxii yemjee naꞌ taꞌƚjiꞌ nakhap seheikaꞌ qa namii quꞌ nepiyeꞌ kaꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii kaꞌ wittataꞌakꞌi Salomón, qa haneꞌej nakhaꞌ les in tꞌanipjiꞌ kaꞌ Salomonꞌikꞌi qa hats haꞌne iꞌntaxiꞌin.— j  

Paꞌ inwoꞌmet uƚꞌax in tepilii paꞌ jukhew.

(Lucas 11:24‑26)

43 Haꞌ

Jesús qa yitꞌij iye: —Paꞌquꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmetꞌe in ikikꞌuifikꞌi naꞌaj jukhew qa nekƚiꞌikii peꞌ yisƚaxkii sehel, woꞌtaxiikii ƚawapiihiwetꞌe qa niteꞌƚe yiꞌwen, 44 maꞌ qa yitꞌij: “Qaꞌ hapilii iye keꞌ yitsiꞌ keꞌ hataꞌƚifi.” Qa in tepilii qa yiꞌwen in ham iꞌniꞌifi. Hats wetpꞌilastaxifi qa hats wanaqsiꞌjtaxifi iye. 45 Maꞌ qa ik iye qa ikii pekhewep iye wetsjuk tatsai (7) inwoꞌmetets les qi in uƚꞌets wiikfikꞌi qa tꞌeqeꞌmets qa week eneweꞌen qa uijiꞌtejeꞌm iye qa iꞌnjiꞌ iye pakhaꞌ jukhew. Maꞌ qa les qiꞌija in uƚꞌax niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ yojoo in ƚunyeꞌjtax. Akaꞌan hik akaꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ hatseꞌ eneweꞌ uƚꞌets jukhew haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij.— k  



Peꞌ ƚenene qa peꞌ ƚekꞌinjats paꞌ Jesús.

(Marcos 3:31‑35; Lucas 8:19‑21)

46 Haꞌ Jesús in mexe iyetikꞌui hekheweꞌ olots jukhew qaꞌ efuts iye, qa

namtaxets keꞌ ƚenene qa heꞌ ƚekꞌinjats iye qe nifaakateyutaxets qa amaneiƚefikꞌi. l ewiꞌƚ haꞌ yitꞌijets haꞌ Jesús: —Keꞌ enene qa heꞌ ekꞌinjats haꞌniiteꞌ amaneyiꞌfikꞌi, nifaakateyutax ewets.— 48 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús hakhaꞌan, qa yitꞌijets: —¿Ƚek pekheꞌ nene qa ƚek pekheweꞌ iye kꞌinjats?— 49 Maꞌ qa tꞌapsiijiꞌtejeꞌm heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌij: —Eneweꞌen kꞌinjats qa nene iye. m 50 Qe paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ yisuꞌun naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs, qa hik haꞌne kꞌinij qa kꞌinjaꞌ iye qa nene iye.— n 47 Qa  





13

Yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ ewiꞌƚ iwenqꞌenhenaꞌx. 1   Hik

(Marcos 4:1‑9; Lucas 8:4‑8)

kakhaꞌ kaꞌ neƚujiꞌ qa ikikꞌuifikꞌi keꞌ wititsiꞌ haꞌ Jesús qa iꞌnijuꞌ haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ.

 12:41 Jer 3:11; Ez 16:51; Ro 2:27; Jon 1:2; 3:5 j 12:42 1R 10:1; 2Cr 9:1  12:45 He 6:4; 2P 2:20 l 12:46‑50 Mt 13:55; Mr 6:3; Jn 2:12; Hch 1:14; 1Co 9:5; Ga 1:19 m  12:49 Mt 10:42; 28:19; Lc 14:26; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Hch 6:1 n 12:50 Mt 6:1; 7:21; Jn 15:14; He 2:11 i

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 37

SAN MATEO 13

2  Qa

olootsija heꞌ nekii, qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in tꞌilitjiꞌjuꞌ keꞌ qiꞌikꞌi witinhitjii qa iꞌnjiꞌjuꞌ qa hekheweꞌƚe jukhew qa efuts iye qa amaneyiꞌ haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ. o 3 Maꞌ qa iyetikꞌui qa olots keꞌ wekwek in yejeyumtshenijupiꞌ, qa yitꞌij: — Ewiꞌƚ paꞌ jukhew iwenqꞌenhenaꞌx ikii paꞌ ƚewenqꞌenheꞌwet. p 4 In weꞌnqꞌen qa namjiꞌjuꞌkii peꞌ ujaꞌx ƚoqoƚoi paꞌ witꞌikheyiꞌj, qa namii peꞌ junatai qa tuj. 5 Qa pekhewep qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ tꞌun seheꞌ qe uteket, qa niteꞌ qi paꞌquꞌ seheeyiꞌija. Eneweꞌ ƚoi qa ajeꞌeƚ taꞌƚ qe niteꞌ akaptaxjuꞌ paꞌ seheeꞌija. 6 Qa in nekphaꞌm neꞌ junuꞌ qa yaqꞌalij ajeꞌeƚ, qe niteꞌ ijetits peꞌquꞌ ƚefitetsiyeꞌ qa yisƚax ajeꞌeƚ. 7 Qa pekhewep iye ƚoi qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ tiiket, qa paꞌ tiiket in qitsphaꞌm qa tikꞌeyijjuꞌ qa yitaƚiꞌmeten. 8 Qa pekhewep iye ƚoi qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ qa itaƚimetsits qa naꞌl iye peꞌ ƚei. Ujaꞌx peꞌ yamets cien (100) peꞌ taꞌƚ in ewiꞌƚtax peꞌ ƚoꞌ qa ujaꞌx peꞌ sesenta (60) yamets in ewiꞌƚtax peꞌ ƚoꞌ qa ujaꞌx iye peꞌ treinta (30) in ewiꞌƚtax peꞌ ƚoꞌ. q 9 Paꞌquꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ qa nepiyeꞌekꞌiha akaꞌan.— r  













Inhatsꞌek kekheweꞌ yejeyumtshenijupiꞌ. 10  Heꞌ

(Marcos 4:10‑12; Lucas 8:9‑10)

ƚꞌijatshenhei qa ikets qa weꞌtmetinhetiꞌm haꞌ Jesús qa nifaakanij: —¿Inhatsꞌek in ƚitꞌijiꞌ in ƚꞌiyetikꞌui hekheweꞌ jukhew qa efuts iye kekheweꞌ wekwek in ƚejeyumtshenijupiꞌ?— s 11 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Qe ekheweliꞌƚ ƚexkeꞌej naꞌ Dios quꞌ enikfeꞌliꞌƚets ekeweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets tꞌejuyets naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. Qa nekheweꞌƚeꞌen qa niteꞌ ƚexkeꞌej naꞌ Dios quꞌ nenikfeꞌlets. t 12 Qe paꞌquꞌ hats nanaꞌliꞌm, qaꞌ les netestiꞌyij iye, maꞌ qaꞌ les qiyiꞌija paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm. Qa pakhaꞌƚe hamiꞌm, qaꞌ netitkamhitiꞌyij iye paꞌ ƚammiꞌs in naꞌltaxiꞌm. u 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hitꞌiƚijꞌeꞌ in kꞌiyetiꞌƚ ekꞌui keꞌ wekwek hejeyumtshenijupiꞌ. Qe ƚekhewel yejeƚƚejuꞌ qa niteꞌƚe yiꞌweenija. Tekꞌentaxikꞌi qa niteꞌƚe yepiꞌyeꞌ ekꞌi, niteꞌ nikfeꞌlikꞌi iye. v 14 Akaꞌan in ƚunyejei nekheweꞌen maꞌ qa hats yafits kakhaꞌ yitꞌij kaꞌ profetaꞌikꞌi Isaías in yitꞌij: “Yepiꞌyeꞌtax qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi. Yejeƚtaxjuꞌ qa niteꞌƚe yiꞌwen. w  







 13:2 Mr 3:9; Lc 5:3 p 13:3 Mt 13:10,34‑36; 15:15; 21:33,45; 22:1; 24:32; Mr 4:2  13:8 Gn 26:12; Mt 13:23 r 13:9 Mt 11:15; 13:43; Lc 8:8; 14:35; Ap 2:7,11,17,29; 3:6,13,22 s  13:10 Mt 9:10; 13:35; 15:15; 21:33,45; 22:1; 24:32; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1 t  13:11 Mt 11:25; 19:11; Jn 6:65; 1Co 2:10; Col 1:27; 1Jn 2:20,27 u 13:12 Mt 25:29; Lc 8:18; 19:26; Jn 15:2; Stg 4:6 v 13:13 Dt 29:4; Is 42:19‑20; Jer 5:21; Ez 12:2; Mt 15:10; 16:12; 17:13; Mr 8:21 w 13:14 Mr 4:12; Lc 8:10; Jn 12:40; Hch 28:26‑27; Ro 11:8 o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 13  38 15  Qe

peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii haꞌne witset titꞌoyikꞌi. Yitꞌonikꞌi ƚekfii qa yitꞌonikꞌi iye ƚotoi. Qa quꞌ niteꞌ hik akaꞌ ƚunyejeyeꞌ, in yejeƚjuꞌ qekha niꞌwentax, in yepiꞌyeꞌ ekꞌi qekha netkꞌentaxikꞌiha, qekha nenikfeꞌltaxikꞌi iye peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii maꞌ qekha ninkꞌaihittax qa yakhaꞌ qekha henƚintaxjuꞌ.”  (Is 6:10) x 16 Qa ekheweliꞌƚ qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii qe naꞌl neꞌ otoyiꞌƚ qa ƚiꞌweniƚkii qa neꞌ ekfiyiꞌƚ iye qa ƚepiyeꞌeƚkii. y 17 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in olotstax keꞌ profetaꞌikꞌi qa keꞌ yatsathen jukhewikꞌi yisuꞌuntax quꞌ niꞌwen haꞌne haneꞌej ƚiꞌweniꞌƚ qa niteꞌƚe yiꞌwen. Yisuꞌuntax quꞌ nepiyeꞌ haꞌne haneꞌej ƚepiꞌyeꞌeƚ qa niteꞌƚe yepiꞌyeꞌ.— z  



Paꞌ ikjiꞌha in yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx. 18  Haꞌ

(Marcos 4:13‑20; Lucas 8:11‑15)

Jesús qa yitꞌij iye: —Ekꞌeniꞌƚ, haneꞌej quꞌ henfel kaꞌ ikjiꞌha paꞌ ewiꞌƚ iwenqꞌenhenaꞌx. 19 Week paꞌquꞌ nepiꞌyeꞌtaxikꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi, qa hik ƚunyejei pekheweꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkii paꞌ witꞌikheyiꞌj. Qa nam naꞌ inwoꞌmet qa nitkaꞌmij ekeꞌ wiꞌtlijei weꞌnentaxjiꞌjuꞌ ƚataweꞌj. a 20 Qa peꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ uteket qa hik ƚunyejei peꞌ yepiꞌyeꞌ ekꞌi keꞌ wiꞌtlijei qa tꞌekuꞌmiꞌ ajeꞌeƚ qa ƚesitsiꞌmikꞌiha. b 21 Qa in niteꞌƚe ijetits peꞌquꞌ ƚefitetsiyeꞌ qa niteꞌ tꞌunitsjiꞌ. In tajaajinhetii qa wenitꞌijetskii peꞌ uƚꞌets maꞌ qa yoꞌqmositij qa yiliꞌij ajeꞌeƚ. c 22 Qa pekheweꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ tiiket qa hik ƚunyejei pekheweꞌ quꞌ nepiyeꞌekꞌi ekeweꞌ wiꞌtlijei, qa lesƚe in yamitfikꞌi in yitawjeꞌmeten ekeweꞌ wekwek, qa paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌxij ekeweꞌ wekwek qa qi in yawitji. Qa week ekeweꞌen titꞌoyijjuꞌ kekheweꞌ wiꞌtlijei, maꞌ qa ham ƚeyeꞌ. d 23 Qa pekheweꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ qa hik ƚunyejei pekheweꞌ quꞌ nepiyeꞌekꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei qa nikfeꞌlikꞌi. Maꞌ qa hik pekheweꞌ qa naꞌl yijatꞌij peꞌ ƚei, ewiꞌƚtax peꞌ ƚoꞌ qa yamets cien (100) peꞌ ƚei, qa pekhewep qa yametsek sesenta (60) qa pekhewep iye qa yametsek treinta (30) peꞌ ƚei.—  









24  Haꞌ

Peꞌ uƚꞌets witꞌenheijuꞌ weꞌnenjiꞌjuꞌ peꞌ trigo.

Jesús nifeliꞌm iye kakhap iye wekwek yejeyumtshenijupiꞌ: —Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj naꞌaj ewiꞌƚ jukhew in yeniꞌjuꞌ neꞌej ƚeꞌsits ƚoqoƚoi naꞌaj ƚewenqꞌenheꞌwet. e  13:15 Mt 15:8; He 5:11 y 13:16‑17 Lc 10:23‑24; Mt 16:17; Jn 20:29 z 13:17 Jn 8:56; He 11:13; 1P 1:10‑12 a 13:19 Mt 4:23; 5:37; 6:13 b 13:20 Is 58:2; Ez 33:31‑32; Mr 6:20; Jn 5:35 c 13:21 Mr 4:17; 10:30; Hch 8:1; 13:50; Ro 8:35; 2Co 12:10 d 13:22 Ro 12:2; 2Ti 4:10; 1Jn 2:15; Mt 19:23; Mr 10:23; 1Ti 6:9‑10; 2Ti 4:10 e 13:24 Mt 18:23; 20:1; 25:1; Mr 4:26,30 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 39

SAN MATEO 13

25  Qa

in hats week imaꞌjuꞌ qa namii paꞌ ewiꞌƚ ƚꞌejuihife qa yenjiꞌjuꞌ ek peꞌ ƚoqoƚoi neꞌej cizaña f hik ƚunyejeitax trigo paꞌ witwenqꞌenheꞌwetꞌij peꞌ trigo, maꞌ qa ik iye pakhaꞌan. 26 Qa in hats qhufjeꞌm peꞌ trigo maꞌ qa hats laxajiꞌ peꞌ ƚei, qa ƚunyejeijijek iye peꞌ cizaña weꞌnenjiꞌjuꞌ in teijiꞌjek. 27 Maꞌ qa peꞌ yithayiki qa nifelii paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ witꞌenekjuꞌ: “Yaqa patun, in ƚeꞌsitstax keꞌ ƚoi ƚꞌenijuꞌ naꞌ ewenqꞌenheꞌwet ¿qa paꞌn quꞌ nataꞌƚjiꞌ neꞌ cizaña in ƚataƚifetsij?” g 28 Qa yitꞌij paꞌ patun: “Naꞌl naꞌ iꞌnejuihife tꞌejtenijjiꞌjuꞌ paꞌaj in yenjiꞌjuꞌ.” Pekheweꞌ tꞌithayii qa nifaakanij iye: “¿Me ƚisuꞌun quꞌ hakiꞌƚii qaꞌ henitꞌiƚijikꞌi?” 29 Qa pakhaꞌan qa yitꞌij: “Niteꞌ, qe quꞌ enitꞌiƚijphaꞌm neꞌ cizaña qa iꞌnƚiꞌi quꞌ enitꞌiƚijphaꞌm iye neꞌ trigo. 30 Iwejinƚe ekuꞌniꞌƚij quꞌ week nataꞌƚiꞌƚ ipƚuꞌui quꞌ netenittaxijjiꞌ neꞌ trigo. Qa quꞌ namtaxets quꞌ netenitꞌijjiꞌ maꞌ qaꞌ hitꞌijets nekheweꞌ quꞌ nenitꞌijjiꞌ: ‘Ojohoniꞌƚ quꞌ antꞌaꞌaƚiijiꞌ neꞌ cizaña qa isifiniꞌƚ jeꞌmkii hatsꞌinha qaꞌ neteneꞌƚjuꞌ, qa nekheweꞌƚe trigo qaꞌ eniꞌƚifi neꞌ yextsiꞌij.’ ”—  









Neꞌej mostaza ƚoꞌ.

31 Haꞌ

(Marcos 4:30‑32; Lucas 13:18‑19)

Jesús nifeliꞌm iye kakhap iye yejeyumtshenijupiꞌ: —Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye neꞌej mostaza ƚoꞌ naꞌaj jukhew in yeniꞌjuꞌ paꞌquꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwetꞌe. h 32 Yijaaꞌija peꞌ ƚoꞌ in hik pekheꞌ les in niteꞌ qi peꞌ week ƚoi. Qa in taꞌƚ qa les qiphaꞌm, niteꞌ ƚukꞌelphaꞌm pekhewep witꞌenheijuꞌ neꞌej ƚesejets (hortalizas) qe qiphaꞌmha maꞌ qa najkakꞌij. Maꞌ qa namii neꞌej junatai qa tupiijiꞌ neꞌej ƚakjil.—  (Ez 31:6)i   

Peꞌ levadura.

33  Haꞌ

(Lucas 13:20‑21)

Jesús qa nifeliꞌm iye kakhap iye yejeyumtshenijupiꞌ: —Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye neꞌej levadura, neꞌej ewiꞌƚ efu in yetsjiƚkinij naꞌaj foꞌjiꞌ qitaxjiꞌ qa ƚammistax levadura. Maꞌ qa in hats yamjeꞌmha qa yijuꞌfjufinhetikꞌi maꞌ qa les in qiꞌija naꞌaj foꞌjiꞌ.— j Jesús qa nifel peꞌ yejeyumtshenijupiꞌ. 34  Week

(Marcos 4:33‑34)

qa iyetjiikꞌui haꞌ Jesús heꞌ jukhew qa efuts iye qa ujaꞌxƚe qa yitjiijiꞌ neꞌej yejeyumtshenijupiꞌ, qa ham paꞌ quꞌnteꞌ nejeyumtsheniꞌijupiꞌ qa iyetjiikꞌui, k  13:25 Neꞌej cizaña, hik ƚunyejeitaxija neꞌej trigo, qa nikheweꞌƚiꞌij ƚei qa pakhaꞌ ƚunyejei.  13:27 Mt 10:24; Col 3:11; 4:1; Ap 1:1 h 13:31‑32 Mt 13:24; 17:20; Lc 17:6 i 13:32 Sal 104:12; Ez 17:23; Dn 4:12 j 13:33 Gn 18:6; Ga 5:9 k 13:34 Jn 10:6; 16:25 f

g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 13  40 35  qe

qaꞌ nasinikꞌiha kakhaꞌ hayiits yitꞌij paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ profetaꞌikꞌi in yitꞌij: —Hitꞌijiꞌ hatseꞌ peꞌquꞌ newetjeyumtshenƚi ijupiꞌ quꞌ nekꞌiyetikꞌui. Hitꞌij hatseꞌ kekheweꞌ wekwek niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets in ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌa wanaqsiijkii haꞌne week seheꞌ.—  (Sal 78:2) l 36  Haꞌ

Paꞌ ikjiꞌha peꞌ uƚꞌets weꞌnenjiꞌjuꞌ peꞌ trigo.

Jesús qa wetfeliꞌm hekheweꞌ jukhew qa efuts maꞌ qa uyifi keꞌ wititsiꞌ. Qa hik hakhaꞌaꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nekets qa yitꞌijets: —Enfeliꞌƚ yeꞌmha pakhaꞌ ikjiꞌha pekheweꞌ cizaña weꞌnenjiꞌjuꞌ paꞌ witꞌenekjuꞌ.— m 37 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Pakhaꞌ yenjuꞌ peꞌ ƚeꞌsits ƚoi hik haꞌne haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. 38 Qa paꞌ witwenqꞌenheꞌwet qa hik haꞌne haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. Peꞌ ƚeꞌsits ƚoi qa hik pekheweꞌ peꞌ ƚelits naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. Qa pekheweꞌƚe cizaña hik pekheweꞌ peꞌ ƚelits nakhaꞌ uƚꞌax. n 39 Qa pakhaꞌ ƚꞌejuihife in yenjuꞌ qa hik nakhaꞌ naꞌ inwoꞌmet. Qa in tenitꞌijjiꞌ peꞌ ƚei qa hik ƚunyeꞌj quꞌ namtaxets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hameꞌ haꞌne week seheꞌ. Qa pekheweꞌ nitꞌijjiꞌ peꞌ ƚei qa hik nekheweꞌ neꞌ angelits. o 40 Qa hik ƚunyeꞌj iye in ewiꞌƚ weꞌneniꞌ peꞌ cizaña, qe qaꞌ neteneꞌƚjuꞌ, qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ iye hatseꞌ quꞌ namtaxets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hameꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. p 41 Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew yukinii hatseꞌ neꞌ ƚaqa angelits nakhaꞌ tenekꞌenheijiꞌ, qaꞌ nantꞌaꞌaijiꞌ week nekheweꞌ inqaqsijkinenjiijkii naꞌ uƚꞌax qa nekheweꞌ iye yaqsiijkii naꞌ uƚꞌax in iꞌntaxjiꞌtejeꞌm. q 42 Qaꞌ niwumikꞌitejeꞌmkii neꞌ noxpꞌonhetjii qi in tujjeꞌmha. Qa hiknaꞌ qi quꞌ nejtsiꞌleꞌeꞌ wetjuꞌƚ, qa qi iye quꞌ natꞌaijiꞌ ƚekꞌunhetii. r 43 Maꞌ qa pekheweꞌ yatsathen qaꞌ netujjiha hatseꞌ in ƚunyeꞌjek neꞌ junuꞌ   (Dn 12:3) quꞌ hats nantaxjiꞌtejeꞌmha naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Ƚatata. Paꞌquꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ qaꞌ nepiyeꞌekꞌi akaꞌan.— s  













44  —Naꞌ

Peꞌ ewiꞌƚ qi inyetax tatꞌinhetiikii.

tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye neꞌej ewiꞌƚ qi inyetax wekwek in tatꞌinhetiꞌyiꞌkii paꞌ ewiꞌƚ ƚꞌejinqaꞌwet. Qa ewiꞌƚ paꞌ jukhew yiꞌwen qa yayaxkit iye in yatꞌinkii iye, qa qi in ƚeꞌwisiꞌmkii qa wapilii peꞌ ƚetsiꞌ qa week tꞌihinij pekheweꞌ ƚewekwekits maꞌ qa taqhaꞌyets paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet yatꞌinikii peꞌ ewiꞌƚ wekwek qi inyetax.— t l  13:35 Ro 16:25‑26; 1Co 2:7; Ef 3:9; Col 1:26 m 13:36 Mt 13:3; 15:15; 21:33,45; 22:1; 24:32 n 13:38 Mt 8:12; Jn 8:44; Hch 13:10; 1Jn 3:10 o 13:39 Jl 3:13; He 9:26; Ap 14:15 p  13:40 Mt 24:3; 28:20 q 13:41 Sof 1:3; Mt 8:20; 18:7; 24:31 r 13:42 Ap 1:15; 9:2; Mt 8:12; Ap 19:20; 20:10 s 13:43 Mt 11:15; 1Co 15:42 t 13:44 Is 55:1; Fil 3:7‑8; Ap 3:18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 41

45  —Naꞌ

SAN MATEO 13

Peꞌ ewiꞌƚ inyetax ute ƚasiꞌ perla.

tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye akaꞌan, naꞌaj ewiꞌƚ tꞌihinij wekwek, in woꞌoi neꞌej inyetets ƚeꞌsits utel ƚelits perlas. 46 Qa in yiꞌwen pekheꞌ les in ƚeꞌwis perla, qa wapilii peꞌ ƚetsiꞌ. Maꞌ qa week tꞌihinijkii peꞌ ƚewekwekits maꞌ qaꞌ taqhaꞌyets pekheꞌen.— u  

Paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye neꞌej ewiꞌƚ witqꞌehemkiꞌ.

47 Haꞌ

Jesús qa yitꞌij iye: —Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye neꞌej ewiꞌƚ witqꞌehemkiꞌ tewumhitiijiꞌjuꞌ naꞌaj iweliꞌ qa olotsjiꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ ƚejits witqꞌehemkinel. v 48 In topoꞌoj peꞌ witqꞌehemkiꞌ qa pekheweꞌ teqꞌehemkii qa yetsinijetsphaꞌm paꞌ ƚꞌisƚaꞌwet qa iꞌnijupjuꞌkii qa yejeƚjiꞌ peꞌ ƚeꞌsits qa yenjiꞌ peꞌ canastul qa pekheweꞌƚe uƚꞌets qa yiwuꞌmƚekii. 49 Hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ quꞌ nanaxtaxijikꞌi paꞌ ƚahatsꞌij. Qaꞌ nak neꞌ angelits quꞌ nantꞌaꞌaijiꞌ neꞌ uƚꞌets in wenetsjiꞌƚtaxiꞌƚ neꞌ yatsathen, w 50 maꞌ qa niwuꞌmikꞌitejeꞌmkii neꞌ noxpꞌonhetjii qi in tujjeꞌmha. Qaꞌ hik nakhaꞌaꞌ quꞌ qi quꞌ nejtsiꞌleꞌeꞌ wetjuꞌƚ qaꞌ qi iye quꞌ natꞌaijiꞌ ƚekꞌunhetii. x 51 ¿Me week quꞌ enikfeꞌliꞌƚikꞌi ekeweꞌen?— Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Ehe, Yatsatꞌaxyij.— 52 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —Qa hik taꞌƚijupiꞌ naꞌaj ewiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) in tetwekꞌelaꞌxets qa iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Intata, maꞌ qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj ewiꞌƚ jukhew yatsatꞌaxij neꞌej wititsiꞌ in nikfeꞌlets quꞌ niꞌnqꞌethinij peꞌ ƚewekwekits peꞌ inkꞌaihits qa peꞌ ƚawaꞌmhits iye.— y  









Jesús qa yamii paꞌ Nazaret.

53  In

(Marcos 6:1‑6; Lucas 4:16‑30)

yiliꞌij haꞌ Jesús in nifel ekeꞌ wekwek yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ ƚunyeꞌjkii, maꞌ qa ikikꞌui haꞌ witset. 54 Qa yamii haꞌ ƚetseetꞌija qa hik hakhaꞌaꞌ qa iꞌnqꞌijatshenifi keꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii. Qa heꞌ jukhew qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn taꞌƚijiꞌ haneꞌen week ekeweꞌ nikfeꞌlets? ¿Qa paꞌn taꞌƚijiꞌ iye paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in yaqsiijkii ekeꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ? z 55 ¿Me niteꞌ hik haꞌne ƚaꞌs kaꞌ ewiꞌƚ carpinteroꞌikꞌi? ¿Me niteꞌ ƚii keꞌ ƚenene María, qa heꞌ ƚekꞌinjats qa Jacobo (Santiago), qa haꞌ José, qa haꞌ Simón qa haꞌ Judas iye? a 56 ¿Me niteꞌ hik haꞌne iye iꞌniꞌ heꞌ ƚekꞌinjai? ¿Qa paꞌn taꞌƚijiꞌ haneꞌen week ekeweꞌ wekwek?—  





 13:46 Pr 2:4; Mt 7:6 v 13:47 Mt 3:2; 13:44; 22:10 w 13:49 Mt 13:39‑40; 25:32  13:50 Mt 8:12; 13:42 y 13:52 Mt 12:35; 28:19 z 13:54‑58 Mt 2:23; 4:23; 7:28 a  13:55 Mt 12:46; 13:55; Mr 6:3; Lc 3:23; Jn 6:42; 7:5; Stg 1:1; Jud 1

u x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 13​, ​14  42 57 Qa

akaꞌan in taꞌƚijupiꞌ qa niteꞌ nekꞌenheyuꞌets. Qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: — Ham paꞌquꞌ profetayeꞌ quꞌ niteꞌ nineqjunuꞌyeꞌ, qa niꞌkhaꞌƚiꞌij ƚetsetitstaxijaꞌ qa ƚetsiꞌtaxija iye qa hik neꞌej qa niteꞌ neqjunuꞌuj.— b 58 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ olots keꞌ yaqsiijiꞌkii wekwek ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ hakhaꞌ witset qe heꞌ tetsetiꞌyiꞌ qi in yeqekuꞌ.  

14

Talanhetii paꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi. 1   Hik

(Marcos 6:14‑29; Lucas 9:7‑9)

akaaꞌijha kaꞌ ƚahatsꞌij, haꞌ Herodes tenekꞌenheꞌyiꞌ haꞌ Galilea qa iꞌyeꞌej keꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús in ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ.  c 2 Qa yitꞌijets pekheweꞌ ƚeqejkunenhei: —Hik kakhaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi. Hats iƚaꞌx iye. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in naꞌliꞌm paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx qa ƚekeꞌ in yaqsiijkii pekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ.— d 3 Qe haꞌ Herodes tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj kaꞌ Juanꞌikꞌi qa yopheꞌƚ ƚokoyei qa yenifi iye peꞌ witqꞌopheƚitjii, qe taꞌƚets paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ efu ƚii Herodías ƚewheꞌyeꞌtax paꞌ ƚekꞌinij ƚii Felipe. e 4 Qe kaꞌ Juanꞌikꞌi yittaxijets paꞌaj: —Niteꞌ inek ƚenexkeꞌej kakhaꞌan quꞌ ewheꞌyeꞌyiꞌij nekheꞌ efeliꞌtstax.— f 5 Qa haꞌ Herodes in neqekꞌuyuꞌtaxij paꞌaj kaꞌ Juan, qa nijiweiƚiꞌijuꞌƚ iye paꞌ witset, qe titijitiꞌyijetsha kaꞌ Juanꞌikꞌi in ewiꞌƚ profeta. g 6 Qa in inkꞌayik ƚeqeꞌninqaꞌp haꞌ Herodes, qa keꞌ ƚasiꞌ keꞌ Herodías qa tꞌotoyijup pekheweꞌ namii in ƚeqe ƚeꞌwis neƚu paꞌaj. Haꞌ Herodes qa qi in yisuꞌunijjiꞌ paꞌaj keꞌ inanyiꞌ in tꞌotoyijup. 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in weniwjutsiqenijiꞌmha quꞌ yijaayiꞌija quꞌ netisij paꞌquꞌ niyinijets. 8 Keꞌ inanyiꞌ in tayajaxtiꞌyetskii paꞌaj yiyajiꞌetskii paꞌaj keꞌ ƚenene, maꞌ qa yitꞌij: —Hisuꞌun quꞌ entshen haneꞌejija haꞌ ƚeiƚaꞌ haꞌ Juan Bautista. Enjiꞌ tokꞌoyeꞌ.— 9 Akaꞌan qa qi in niteꞌ yiꞌsinhettaxiꞌmkii paꞌaj haꞌ Herodes, qa hatsƚe tetfelijha in weniwjutsiqen qa week iye yepiꞌyeꞌ ej peꞌ namii paꞌ ƚeqe ƚeꞌwis neƚu. Maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ netetkaꞌxii qaꞌ netestiꞌyij. 10 Maꞌ qa inqꞌukinii quꞌ neꞌnisaꞌxii kaꞌ ƚeiƚaꞌ kaꞌ Juanꞌikꞌi peꞌ witqꞌopheƚitjiyii. 11 Maꞌ qa tetkaꞌx paꞌaj kaꞌ ƚeiƚaꞌ kaꞌ Juanꞌikꞌi iꞌnjiꞌ paꞌ tokꞌo qa testiꞌyij peꞌ inanyiꞌ qa yekaꞌxiijiꞌ peꞌ ƚenene qa tisij paꞌaj. 12 Qa namii paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei kaꞌ Juanꞌikꞌi qa yekaꞌx paꞌaj quꞌ netijikꞌui. Hekheweꞌen qa nifelii haꞌ Jesús kaꞌ ƚenifenyeꞌj kaꞌ Juanꞌikꞌi.  





















 13:57 Jer 11:21; 12:6; Lc 4:24; Jn 4:44 c 14:1‑12 Mr 8:15; Lc 3:19; 13:31; 23:7; Hch 4:27; 12:1; 13:1 d 14:2 Mt 16:14; Mr 6:14; Lc 9:7 e 14:3 Mt 4:12; 11:2; Jn 3:24 f  14:4 Lv 18:16; 20:21 g 14:5 Mt 11:9; 21:26,46 b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 43

SAN MATEO 14

Jesús qa tisij peꞌ ƚaqats peꞌ cinco mil (5.000) jukhew. 13  In

(Marcos 6:30‑44; Lucas 9:10‑17; Juan 6:1‑14)

iꞌyeꞌej haꞌ Jesús kaꞌ Juanꞌikꞌi in talanhetii paꞌaj, maꞌ qa ikkii ujaꞌxƚekii qa iꞌnjiꞌ keꞌ witinhitjii quꞌ namijiitejeꞌm haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. Maꞌ qa in nikfeꞌlets heꞌ week witsetits hekheweꞌ jukhew qa efuts iye paꞌ tꞌejuijiꞌ, qa yijayanphaꞌm qa tꞌotsƚejuꞌ in yamikꞌui haꞌ tꞌejuijiꞌ. 14 Qa in tꞌilittaxphaꞌm haꞌ Jesús qa yiꞌwen in olootsija heꞌ nijayan. Qa qi in neqꞌeletij qa niƚinjuꞌ iye heꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ. h 15 In hats metjuꞌ junuꞌ, heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ikets qa yitꞌijets: —Hats metiyuꞌjuꞌ neꞌ junuꞌ qa haꞌne juꞌuniꞌ ham paꞌquꞌ naꞌniꞌ. Yape itꞌijets eneꞌ jukhew qa efuts iye quꞌ napilii heꞌ witsetits ƚelits hatsꞌinha quꞌ nataqhaꞌyets ƚaqatseꞌ.— i 16 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Inyeꞌjƚuꞌ quꞌnteꞌ napileꞌkii. Ekheweliꞌƚ quꞌ ƚisiꞌƚij paꞌquꞌ netuj eneweꞌen.— 17 Qa yekuꞌƚ iye heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Ujaꞌxƚe inek eneꞌ naꞌl ineꞌm leeꞌfij (5) eneꞌ pan, qa wetsjuk eneꞌ sehets, qa ujaꞌxƚe.— 18 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Enkaꞌxiꞌƚ met pekheweꞌen.— 19 Maꞌ qa yiyajiꞌijets quꞌ nanaqsijjuꞌ quꞌ naꞌniꞌjuꞌkii haꞌ jupꞌelket week hekheweꞌ jukhew qa efuts iye. Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ leeꞌfij (5) pan qa keꞌ wetsjuk sehets qa yejeƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios. Maꞌ qa napkꞌasitjuꞌ keꞌ pan qa tisij heꞌ ƚꞌijatshenhei qa hikheꞌ qa netisijjuꞌ heꞌ week jukhew qa efuts iye. j 20 Qa weekij in tuj qa hats iƚinijjuꞌ. Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa natꞌaꞌakꞌi keꞌ ƚapkꞌasil keꞌ amaneifikꞌi qa yenjiꞌjuꞌkii heꞌ doce (12) canastul qa topolij. k 21 Inƚiꞌi quꞌ leefij mil (5.000) ujaꞌx namets heꞌ jukhew tuj keꞌ paꞌn. Qa hekheweꞌƚe efuts qa omehets iye qa niteꞌ wetjeyumtshen.  















Jesús qa tꞌotsipjiꞌ paꞌ iweliꞌ.

22  In

(Marcos 6:45‑52; Juan 6:16‑21)

naxijikꞌi akaꞌan, maꞌ qa haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚ yiyajiꞌets heꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ ajeꞌeƚ nathayinijiitejeꞌm keꞌ witinhitjii haꞌ ƚajaikaꞌ ai, qa ƚakhaꞌƚe qaꞌ mexe newetfeliꞌm heꞌ jukhew hatsꞌinha quꞌ napilkii. 23 Qa in hats yiliꞌij in wetfeliꞌm heꞌ olots, maꞌ qa ikikꞌiphaꞌm keꞌ utek ewiꞌƚƚekii qe qaꞌ niyin. Maꞌ qa in hats najaleikii qa menjiit amaniꞌ ewiꞌƚƚekii. l 24 Qa kikheꞌƚe witinhitjii qa hats toxikꞌitejeꞌmha, qa keꞌ ƚeqe tꞌuyuyuyits haꞌ iweliꞌ qitsikꞌi qa yiwuꞌmijuꞌƚkii keꞌ witinhitjii qa niteꞌ juꞌf qe tꞌejuyijuꞌƚ kaꞌ tꞌunikꞌi.  



 14:14 Mt 4:23; 9:36 i 14:15 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16  14:19 1S 9:13; Mt 26:26; Mr 8:7; 14:22; Lc 24:30; Hch 27:35 k 14:20 Mt 16:9; Mr 6:43; 8:19; Lc 9:17; Jn 6:13 l 14:23 Lc 6:12; 9:48 h

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 14​, ​15  44 25  Maꞌ

qa in hats ipƚuꞌuikii paꞌ neƚu haꞌ Jesús qa yijayanphaꞌm hekheweꞌen tꞌotsipjiꞌ haꞌ iweliꞌ. m 26 Heꞌ ƚꞌijatshenhei in yiꞌwenijuꞌƚ in tꞌotsipjiꞌ haꞌ iweliꞌ qa qi in nijiwei, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Peyijatꞌij, ma wit-siꞌnqꞌalek haneꞌen!— Maꞌ qa yeqejtsiꞌleꞌej wetjuꞌƚ qe qi in nijiweitax. 27 Qa ajeꞌeƚ yitꞌijets haꞌ Jesús: —¡Ikesimeniꞌƚ! Yakhaꞌƚe, eꞌnijiweikitekꞌiƚ.— n 28 Qa haꞌ Pedro qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, quꞌ hik akhaayiꞌija qa itꞌij yiwets quꞌ henek ei naꞌ ƚaꞌniꞌ naꞌ iweliꞌipjiꞌ.— 29 Qa yitꞌij haꞌ Jesús: —¡Teꞌƚun!— Qa haꞌ Pedro qa tꞌilitꞌikꞌuijuꞌ keꞌ witinhitjii qa tꞌotsipjiꞌ haꞌ iweliꞌ qa ikii haꞌ Jesús. 30 Haꞌ Pedro in yiꞌwen in tꞌunikꞌi qa nijiwei, maꞌ qa nikheyuꞌjuꞌ qa tayai, qa yitꞌij: —¡Etsiꞌfen watꞌij, Yatsatꞌaxyij!— 31 Haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚ yijin haꞌ ƚokoi qa tꞌekuꞌmiꞌ, qa yitꞌijets: —Hayits qa niteꞌ qi paꞌnteꞌ eqekuyeꞌjtax. ¿Inhatsꞌek in ƚꞌinqekutaaxkii?— o 32 In tꞌilitjiꞌjuꞌkii keꞌ witinhitjii, maꞌ qa qeesikꞌui kaꞌ tꞌunikꞌi. 33 Maꞌ qa hekheweꞌ iꞌnjiꞌ keꞌ witinhitjii qa wonokokꞌenijupjuꞌkii haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¡Qeteꞌeꞌ yijaaꞌija in akhaꞌ paꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Dios!— p  















Jesús qa yamii paꞌ seheꞌ Genesaret.

(Marcos 6:53‑56)

34  Qa

yamiitejeꞌm haꞌ ƚajaikaꞌ, qa tꞌilitꞌiphaꞌmkii haꞌ seheꞌ Genesaret. q tetsetiꞌyiꞌ qa nikfeꞌlij haꞌ Jesús maꞌ qa ajeꞌeƚ yamipjiꞌ ƚeniiheꞌt week haꞌ seheꞌ qa tetkaꞌxiikii heꞌ wanqaatsꞌejuꞌ. 36 Qa iyinijets quꞌ niwejinƚiꞌij quꞌ netꞌekuꞌmetskii haꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ eijuꞌ haꞌ ƚꞌuihitjii heꞌ wanqaatsꞌejuꞌ. Qa week heꞌ hats tꞌekuꞌmets qa naxpaꞌlij peꞌ ƚaatsheitax. r 35  Heꞌ  

15

Naꞌaj yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ taꞌƚii ƚejiꞌ. 1   Maꞌ

(Marcos 7:1‑23)

qa nekets haꞌ Jesús heꞌ ujaꞌx fariseol qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei taꞌƚii haꞌ Jerusalén qa nifaakan qa yitꞌijets: s 2 —¿Inhatsꞌek neꞌ ijatshenhei in niteꞌ tekꞌenikꞌi kekheweꞌ yittaxij inwets peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi quꞌ jintaqsiijkii? Eneweꞌen niteꞌ waꞌnqaꞌ ekuꞌnjuꞌ qa tekjiꞌijjuꞌ.— t 3 Qa nifaakanijek haꞌ Jesús qa yitꞌij: —¿Inhatsꞌekek ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌi kaꞌ yitꞌij naꞌ Dios qa eꞌmeheꞌeƚij in ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌi keꞌ ƚeꞌlijeiƚe keꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi?  



 14:25 Mt 24:23; Mr 13:35 n 14:27 Dt 31:6; Is 41:13; 43:1‑2; Mt 17:7; Lc 2:10; Ap 1:17  14:31 Mt 6:30; 8:26; 16:8 p 14:33 Sal 2:7; Mt 16:16; 26:63; Mr 1:1; Lc 4:41; Jn 11:4 q  14:34‑36 Jn 6:24‑25; Mr 6:5; Lc 5:1 r 14:36 Mt 9:20; Mr 3:10; Lc 6:19; Hch 5:15 s  15:1‑20 Mr 3:22; 7:1‑23; Jn 1:19 t 15:2 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; 11:38; Jn 12:16; Ga 1:14; Col 2:8; He 11:2 m

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 45

SAN MATEO 15

4  Qe

naꞌ Dios yitꞌij: “Ekꞌeenetsha qa iwqinhet iye atata qa eneneyeꞌ iye”   (Ex 20:12) qa “paꞌquꞌ nitꞌijets uƚꞌets ƚeꞌlijei paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ qa ƚenene iye qaꞌ hikpaꞌ qaꞌ hats jutsiqaxeꞌ quꞌ nawaꞌm.”  (Ex 21:17) u 5 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚitꞌiƚijets paꞌquꞌ jukheweꞌ in ƚekeꞌ quꞌ nitꞌijets paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ qa ƚenene iye: “Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ heꞌyiftiꞌts ewets qe week keꞌ naꞌljiꞌijtax yeꞌm qa hetisjiꞌjij paꞌ Dios.” 6 Pakhaꞌ quꞌ nitꞌij akaꞌan maꞌ qa hats niteꞌ yiwqinhet paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ qa ƚeneneyeꞌ iye. Ekheweliꞌƚ ƚiwuꞌmiƚfikꞌi qa ƚiliꞌiƚij iye kaꞌ yittaxijha naꞌ Dios, maꞌ qa ƚijayaniꞌƚ haneꞌej peꞌ eꞌlijeiƚiꞌiƚ. 7 ¡Ekheweliꞌƚ eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe peꞌquꞌ ejusitsiꞌiƚ! Yasinikꞌiha kaꞌ yitꞌiƚij ewets kaꞌ profetaꞌikꞌi Isaías in yitꞌij: 8 “Haꞌne witset ƚeꞌlijeiƚe tsiwqinhettax qa nekheweꞌƚe ƚatawjets qa tots yeꞌmiiha.  (Is 29:13) v 9 Niteꞌ wejuꞌƚij in tsijayantax, keꞌ iꞌnqꞌijatshenij ƚeꞌlijeiƚe eneꞌ jukhewƚe.”—   (Sal 78:36) 10 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa tayaꞌyets heꞌ week jukhew qa efuts iye qa yitꞌijets: —Ekꞌeniꞌƚha qaꞌ menikfelitiƚikꞌiha iye. 11 Naꞌaj timjuꞌ naꞌaj jukhew qa efu iye niteꞌ hik haꞌne quꞌ niwuƚꞌenhet, qe paꞌ yiwuƚꞌenhet yijatꞌij paꞌquꞌ jukheweꞌ qa efu iye, taꞌƚii ƚejiꞌ.— w 12 Maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa weꞌtmetinhetiꞌm qa yitꞌijets: —¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌlets nekheweꞌ fariseol in nayuꞌkii in nepiꞌyeꞌej kakhaꞌ ƚitꞌij?— 13 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Week peꞌquꞌ witꞌenkiyeꞌjuꞌ in niteꞌ yenjuꞌ naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs, qaꞌ netenitꞌijphaꞌm weekij ƚefitetsii. x 14 Iwejinƚiꞌiƚ nekheweꞌen ekꞌenƚiꞌiƚets, qe nekheweꞌen pukꞌalets yojoꞌokꞌoi pekhewep iye pukꞌalets. Quꞌ pukꞌaleꞌ paꞌquꞌ nojoꞌokꞌoi pakhapeꞌ iye pukꞌal, maꞌ qaꞌ week nanamikꞌijuꞌkii peꞌquꞌ koomojijuꞌyeꞌ.— y 15 Haꞌ Pedro qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Etsfeliƚiꞌmha paꞌ ikjiꞌha kakhaꞌ ƚejeyumtshenijupiꞌ.— z 16 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —¿Me ekhewepiꞌƚ iye quꞌ mexe niteꞌ enikfeꞌliꞌiƚikꞌi? 17 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi in week naꞌaj uyii paꞌquꞌ witejiꞌyeꞌ qa yamiijuꞌ ƚekutjii maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa ikfikꞌi iye? 18 Qa pakhaꞌƚe tꞌatsjiꞌƚii witejiꞌ qa taꞌƚiijuꞌ wittaweꞌj, qa hik haꞌne yijatꞌij in yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ. a 19 Qe wittaweꞌj taꞌƚiijuꞌ ekeweꞌen: uƚꞌets witaqjamtikineyejeikii, teqekꞌui, wanawitjiꞌiƚ pakhapeꞌ iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ in hats tewheꞌyeitax, wanawitjiƚiꞌiƚ pakhapeꞌ iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ in mexe hamtax ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, tꞌejtenkii, ejtitsits wotkꞌonƚiꞌimkii peꞌquꞌ netnekꞌenhei qa wotkꞌonƚiꞌijkii iye paꞌquꞌ hamtax ƚeqꞌinyeꞌjeꞌ. b  





























u  15:4 Dt 5:16; Ef 6:2; Lv 20:9 v 15:8‑9 Ez 33:31; Col 2:22; Tit 1:14 w 15:11 Mt 15:18; Mr 7:15; Hch 10:14‑15; 21:28; He 9:13; 1Ti 4:3 x 15:13 Is 60:21; 61:3; Jn 15:2; 1Co 3:9 y 15:14 Mal 2:8; Mt 23:16,24; Lc 6:39 z 15:15 Mt 13:36; 15:10,11; Mr 7:17 a  15:18 Mt 12:34; Stg 3:6 b 15:19 Ef 4:31; Col 3:8; 1Ti 6:4; Ex 20:13‑16; Ga 5:19‑21; Stg 2:4

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 15  46 20  Ekeweꞌ

wekwek hik ekeweꞌ yijatꞌij in yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ qa efu iye. Qa quꞌ jintekƚe in menteꞌ jiwanqaꞌtax qa niteꞌ jiyiwuƚꞌenhet.— c Ewiꞌƚ peꞌ efu tujtseikaꞌ taꞌƚjiꞌ nekets paꞌaj paꞌ Jesús. 21 Maꞌ

(Marcos 7:24‑30)

qa haꞌ Jesús qa ikikꞌui iye haꞌ iꞌntaxiꞌ qa yamii hakhaꞌ seheꞌ teꞌweyij heꞌ witsetits Tiro qa haꞌ Sidón. d 22 Ewiꞌƚ keꞌ efu canaán ƚeiƚekiꞌ iꞌniꞌkii hakhaꞌ seheꞌ qa nekets haꞌ Jesús yitꞌunhetikꞌi in iyet qa yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi, enqꞌeletyij watꞌij. Keꞌ yasiꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet qi in yawtsheten.— e 23 Qa niteꞌ yekuꞌƚ haꞌ Jesús. Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nekets qa yitꞌijets: — Iyajiꞌets neꞌ efu quꞌ nak. Jiyijayanijphaꞌmkii in iyet. Niteꞌ yiliꞌij.— f 24 Jesús qa yitꞌij: —Naꞌ Dios tsꞌukinijetsjuꞌ quꞌ howoꞌoikii hekheweꞌ hamitstaxiikii kotsꞌetets Israel ƚeiƚets.— g 25 Qa keꞌ efu qa wonokokꞌeniꞌjuꞌ ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, iftiꞌts qekuꞌn yiwets watꞌij.— 26 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ quꞌ netitkamhitiꞌyij naꞌ pan eneweꞌ omehets maꞌ qaꞌ netestiꞌyij neꞌ nunajits ƚelits.— h 27 Qa keꞌ efu qa inkuꞌƚ qa yitꞌij: —Ehe, Yatsatꞌaxyij, qa tujƚe iye eneꞌ nunajits ƚelits neꞌej ƚaqamhiliijuꞌ naꞌaj ƚenilayets namifikii naꞌaj mesa.— 28 Maꞌ qa yitꞌij haꞌ Jesús: —Efu, hayits qa qi in niteꞌ ƚesqekuꞌ. Haneꞌej qaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌ hats ƚisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.— Qa hik akaaꞌijha paꞌaj qa ƚeꞌwisjuꞌ peꞌ ƚasiꞌ. i  













29 Maꞌ

Jesús qa niƚinjuꞌ peꞌ olots wanqaatsꞌejuꞌ.

qa haꞌ Jesús qa ikikꞌui hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ qa yamiijuꞌ haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ Galilea. Maꞌ qaꞌ ikikꞌiphaꞌm keꞌ utek qa iꞌnijuꞌ. j 30 Olootsija heꞌ jukhew qa efuts iye nekii haꞌ iꞌniꞌ. Nekaꞌxii heꞌ uƚꞌets ƚewek fꞌoyoq fꞌoyoq, qa heꞌ onqokits, qa heꞌ pukꞌalets, qa heꞌ ham ƚeꞌlijeyeꞌ, qa olots iye hekhewep iye wanqaatsꞌejuꞌ, weꞌnenifikii haꞌ Jesús maꞌ qa week niƚinjuꞌ. 31 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii heꞌ jukhew qa efuts iye in yiꞌwen in iyet heꞌ hamtax ƚeꞌlijeyeꞌ, qa otshimetsitsjuꞌ iye heꞌ fꞌoyoq fꞌoyoqtax, qa heꞌ onqokitstax qa hats tꞌotsjoꞌ iye, heꞌ pukꞌalets qa yiꞌwenkii iye. Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ qa yitꞌijets: —¡Maa! hayits qa ƚeꞌwisija paꞌ Israel ƚeqe Dios.— k  



 15:20 Mt 11:18; Mr 7:2,5; 1Co 6:9‑10 d 15:21‑28 Mt 11:21; Mr 7:24  15:22 Gn 10:15,19; Jue 1:30‑33; Mt 4:24; 9:27 f 15:23 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 g 15:24 Mt 10:6,23; Mr 7:27; Jn 4:22; Ro 15:8 h 15:26 Ex 22:31; 2R 9:10; Mt 8:2; Fil 3:2 i 15:28 Mt 9:22; 17:18; Jn 4:52‑53 j 15:29‑31 Mr 7:31‑37; 9:43; Mt 9:8; 18:8 k 15:31 Is 29:23; Lc 1:68; Hch 13:17 c

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 47

SAN MATEO 15​, ​16

Jesús qa tisij peꞌ ƚaqats peꞌ jukhew yamets ikwetjuꞌƚ mil (4.000).

(Marcos 8:1‑10)

32  Haꞌ

Jesús qa tayaꞌyets heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: —Hats tseqꞌeletij eneweꞌ jukhew qa efuts iye qe hats wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ neƚuts in iꞌnyijup qa hats ham ƚaqeꞌ. Niteꞌ hisuꞌun quꞌ hipilheninkii in mexe ham paꞌquꞌ netuj qe iꞌnƚiꞌi quꞌ nanajkatꞌaxijjuꞌ ƚeyipkul naꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi.— l 33 Qa yitꞌijijuꞌƚ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Qa paꞌn quꞌ jintaƚiꞌijiꞌ paꞌquꞌ netuj eneweꞌen in olots wikfiꞌ in hamiꞌ haneꞌeꞌin paꞌquꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ ƚaqeꞌ qe ham iꞌniꞌiꞌ?— m 34 Qa nifaakan haꞌ Jesús: —¿Paꞌn ujaꞌx peꞌ aqatsiꞌƚ pan?— Hekheweꞌen qa yitꞌijijuꞌƚ: —Wetsjuk tatsaiƚe (7) neꞌ pan qa ujaꞌx neꞌ sehets ƚelits iye.— 35 Maꞌ qa inaqyajiꞌij haꞌ Jesús quꞌ week naꞌniꞌjuꞌkii haꞌ seheꞌ. 36 Qa tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ siete (7) pan qa keꞌ sehets ƚelits iye qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios. Qa napkꞌasitjuꞌ qa netisijjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei qa hik hekheweꞌ qa netisijjuꞌ hekheweꞌ jukhew qa efuts iye. n 37 Week heꞌ tuj, qa iƚinijjuꞌ. Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa natꞌaꞌakꞌi keꞌ ƚapkꞌasil keꞌ amaneifikꞌi qa yenjiꞌjuꞌkii heꞌ wetsjuk tatsai (7) qits canastul qa topolij. 38 Hekheweꞌ tuj keꞌ pan yamets ikwetjuꞌƚ mil (4.000) heꞌ jukhew, hekheweꞌƚe efuts qa niteꞌ wetjeyumtshen, qa heꞌ omehets iye. 39 Maꞌ qa in hats wetfeliꞌm haꞌ Jesús hekheweꞌ jukhew, qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii iye keꞌ witinhitjii qa ikkii iye qa yamii haꞌ seheꞌ Magadán.  o  













16

Iyintaxets paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. 1   Hekheweꞌ

(Marcos 8:11‑13; Lucas 12:54‑56)

fariseol qa heꞌ saduceol iye qa namii haꞌ Jesús quꞌ nijaajin, qa iyintaxijets quꞌ nethinij paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌ

waꞌsjiꞌ.  p haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌijijuꞌƚ: —In metiyuꞌjuꞌ neꞌ junuꞌ ekheweliꞌƚ ƚitꞌiƚijets in qi quꞌ ƚeꞌwiseꞌkii qe naꞌl paꞌquꞌ sꞌeyeꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. 3 Qa in leefijuꞌ ekheweliꞌƚ qa ƚitꞌiƚijets quꞌ uƚꞌaxekii qe naꞌl naꞌaj sꞌeꞌ qe iꞌniꞌ naꞌ waꞌs qa aꞌtaxijuꞌƚ iye. Ehe, ekheweliꞌƚ in ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ ƚunyeꞌj haꞌne waꞌsjiꞌ qa ¿inhatsꞌek in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets ekeweꞌ jutsiqetstaxij haꞌne ƚahatsꞌij? 4 Eneweꞌ haneꞌej jukhew qi in uƚꞌets qa niteꞌ ewiꞌƚƚiꞌiꞌ iye nakhaꞌ yijayantax iyintaxets quꞌ netꞌethinhetiꞌyij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, 2  Qa  



 15:32‑39 Mt 14:14‑21 m 15:33 Mr 8:4; 2Co 11:26; He 11:38 n 15:36 Mt 26:27; Lc 22:17; Jn 6:11,23; Hch 27:35; Ro 14:6; 1Co 10:30 o 15:39 Mr 3:9; 8:10 p 16:1‑12 Mt 12:38‑39; Lc 11:16; 1Co 1:22 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 16  48

qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ netꞌethinhetiꞌyij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. Ewiꞌƚƚe hatseꞌ quꞌ netꞌethinhetiꞌyij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ kaꞌ ƚunyeꞌjkii kaꞌ profetaꞌikꞌi Jonás.— Maꞌ qaꞌ haꞌ Jesús in yiliꞌij qaꞌ ikikꞌui.  q Peꞌ ƚeqe levadura pekheweꞌ fariseol. 5  In

(Marcos 8:14‑21)

yijaweꞌjiitejeꞌm iye heꞌ ƚꞌijatshenhei haꞌ ƚajaikaꞌ keꞌ kaƚiꞌ qa nitapiꞌii quꞌ nekaꞌx ƚaqatseꞌ paneꞌ. 6 Maꞌ qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Qekuꞌnek, jeƚiꞌƚijuꞌƚ neꞌ ƚeqe levadura nekheweꞌ fariseol qa nekheweꞌ iye saduceol.—  r 7 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yifaakatejiꞌ akaꞌan qa yitꞌijjuꞌ: —Ma in niteꞌek jitekaꞌx paneꞌ.— 8 Qa haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekheweliꞌƚ hayits qa ƚesqekuꞌuƚ, ¿inhatsꞌek in ƚitꞌiƚijets quꞌ hamitseꞌ ineꞌm inqatseꞌ pane?  s 9 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌlikꞌi in hentisijjuꞌ keꞌ leeꞌfij (5) pan heꞌ leeꞌfij mil (5.000) yamets heꞌ jukhew? ¿Qa paꞌn ujaꞌx keꞌ ƚaqaxpalii topolij heꞌ canastul?  t 10 ¿Me hats ƚantapiꞌiƚikꞌi iye in hentisijjuꞌ keꞌ wetsjuk tatsai (7) pan heꞌ ikwetjuꞌƚ mil (4.000) yamets heꞌ jukhew? ¿Qa paꞌn ujaꞌx iye keꞌ ƚaqaxpalii topolij heꞌ canastul? 11 ¿Inhatsꞌek in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets yakhaꞌ in niteꞌ kꞌiyetij paꞌquꞌ paneꞌ, qe kꞌiyetij yijatꞌij quꞌ jeƚiꞌƚijuꞌƚ neꞌ ƚeqe levadura nekheweꞌ fariseol qa neꞌ saduceol iye?— u 12 Maꞌ qa nikfeꞌlikꞌiha hekheweꞌen haꞌ Jesús in niteꞌ iyetij neꞌej levadura yetsjiꞌƚ neꞌej pan, qeteꞌeꞌ kekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij heꞌ fariseol qa heꞌ saduceol iye. v  













Jesús ƚakhaꞌija paꞌ Cristo.

13  Haꞌ

(Marcos 8:27‑30; Lucas 9:18‑21)

Jesús in hats yamets haꞌ seheꞌ teꞌweyij haꞌ witset Cesarea de Filipo, qa nifaakanjiꞌjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Paꞌn ƚꞌanyejeyij eneꞌ jukhew haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew?— 14 Qa yekuꞌƚ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Ujaꞌx heꞌ yitꞌijets in akhaꞌteꞌ kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi, qa ujaꞌx heꞌ yitꞌijetsek in akhaꞌteꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi, qa hekhewep qa yitꞌijetsek in akhaꞌteꞌ paꞌ Jeremiasikꞌi qa yumtitax iye pekhewep profetaꞌikꞌi.— w  

 16:4 Mt 4:13; 21:17; Lc 11:29 r 16:6 Mt 3:7; 8:15; Lc 12:1; 1Co 5:6‑8; Ga 5:9  16:8 Mt 6:30; 8:26; 14:31; Lc 12:28 t 16:9‑10 Mt 14:17‑21; 15:34‑38 u 16:11 Mt 3:7; 16:6; Mr 8:15; Lc 12:1 v 16:12 Mt 5:20; 17:13; 23:3 w 16:14 Mt 14:2; 17:10; Mr 6:15; Lc 9:8; Jn 1:21 q s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 49

SAN MATEO 16

15  Qa

haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Qa ekheweliꞌƚ, ¿ƚekpaꞌ ƚetsumtiꞌiƚiikiyek quꞌ yakhaꞌyeꞌ?— 16 Qa haꞌ Simón Pedro qa yekuꞌƚ qa yitꞌijets: —Akhaꞌ paꞌ Cristo, Ƚaaꞌsija pakhaꞌ niteꞌ waꞌm Dios.— x 17 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Qi quꞌ eꞌƚeꞌwisiꞌimkii, Simón, ƚaꞌs haꞌ Jonás, qe niteꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌƚe quꞌ nethinij in ƚenikfeꞌlets akaꞌan, qe ewiꞌƚƚe naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs in nethinij qa ƚenikfeꞌlets akaꞌan. y 18 Yakhaꞌ hitꞌij ewets, in akhaꞌ eꞌ Pedro, ute ƚasiꞌ, qa eneꞌ qi ute qaꞌ hik eneꞌ haqsiꞌjipjiꞌ neꞌ yiꞌlijtsitjii. Qi quꞌ netꞌun, qa niteꞌ yeqenijanij hatseꞌ naꞌ ƚeꞌnqꞌitsetꞌij neꞌ naxjuꞌ (Hades). z 19 Kꞌeƚisij neꞌ ƚejinjei naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. Qa paꞌquꞌ opheꞌƚ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌjeek naꞌ waꞌsjiꞌ quꞌ notꞌopheƚitii, qa paꞌquꞌ iwejin haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qa ƚunyeꞌjeꞌjeek quꞌ netwejinhetii iye naꞌ waꞌsjiꞌ.— a 20 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ hasuꞌuj nenfelꞌekuniꞌm peꞌyeꞌ in ƚakhaꞌija paꞌ Cristo. b  









Jesús qa nifel quꞌ natlanhetii hatseꞌ. 21 Qa

(Marcos 8:31–9:1; Lucas 9:22‑27)

hik akaꞌaj haꞌ Jesús qa nifeeliꞌmha heꞌ ƚꞌijatshenhei in ƚakhaꞌ quꞌ namii hatseꞌ haꞌ Jerusalén qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij haꞌ witset qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei quꞌ qi quꞌ naatsheten hatseꞌ. Qa yitꞌijets quꞌ nilan qaꞌ iƚaꞌxeꞌƚe iye quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts. c 22 Haꞌ Pedro qa ikijfikꞌi haꞌ Jesús qe qaꞌ naqꞌayinij akaꞌ yitꞌij, maꞌ qa yitꞌijets: —¡Niteꞌ hisuꞌun quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij kakhaꞌan paꞌ Dios, Yatsatꞌaxyij! ¡Akaꞌan niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ejunyeꞌjeꞌkii!— 23 Qa haꞌ Jesús qa tetwekꞌelaꞌxets, qa yitꞌijets haꞌ Pedro: —Meꞌniton yeꞌmii, Satanás, hik ejunyeꞌj neꞌej ute quꞌ hilanifi qaꞌ natsamjuꞌ, qe akhaꞌ niteꞌ ƚijamtiꞌets paꞌquꞌ nisuꞌun naꞌ Dios, qe ujaꞌxƚe ekeꞌ yisuꞌun eneꞌ jukhewƚe.— d 24 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ natsjayanija, qaꞌ niliꞌij paꞌquꞌ ƚakhayeƚetax quꞌ nisuꞌun, netꞌekuꞌmiꞌ yijatꞌij peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ e qaꞌ natsjayan. f 25 Qe paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ witiƚaꞌx haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa quꞌ nawaꞌm qaꞌ hamiꞌim hatseꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ nanaꞌyiꞌij paꞌ witiƚaꞌx haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe taꞌƚ yiwets, qa quꞌ nawaꞌm qaꞌ nanaꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx. g  







 16:16 Mt 1:16; Jn 11:27 y 16:17 Jn 1:42; 21:15‑17; 1Co 15:50; Ga 1:16; Ef 6:12; He 2:14  16:18 Mt 18:17; Hch 5:11; 7:38; 8:1,3; 9:31; 11:22,26 a 16:19 Is 22:22; Mt 18:18; Jn 20:23; Ap 1:18; 3:7 b 16:20 Mr 8:30; Lc 9:21 c 16:21‑28 Lc 9:22‑27; Mt 17:9; 20:18; 27:63; Lc 24:7; Jn 2:19 d 16:23 2S 19:22; Ro 8:5,7; Fil 2:5; 3:19; Col 3:2 e 16:24 “Tꞌekuꞌmiꞌ peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ” ikjiꞌ quꞌ netkꞌenetsha paꞌ Jesús yemjeetax quꞌ qiyeꞌtax paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. f 16:24 Mt 10:38; Lc 14:27 g 16:25 Mt 10:39; Jn 12:25 x

z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 16​, ​17  50 26  Qe,

¿ƚek pakhaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ natsatꞌaxtaxij haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ qa ham ƚiꞌim naꞌ witiƚaꞌx naꞌ waꞌsjiꞌ? ¿Qa ƚekpaꞌ iye quꞌ niƚeyijkitijuꞌƚ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nataqhaꞌyets paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ? h 27 Qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew teꞌnilitꞌijjuꞌ hatseꞌ naꞌ qi ƚesaꞌx naꞌ Ƚatata qa neꞌ ƚaqa angelits iye. Maꞌ qaꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ nijaninij week ewiƚei in ƚunyejeyek peꞌquꞌ naqsiijkii.  (Sal 62:12) i 28 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, eneweꞌ ujaꞌx haneꞌeꞌin menteꞌ naxjuꞌ hatseꞌ qaꞌ niꞌwen haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew namijjuꞌ quꞌ netnekꞌenhei.— j  



17

Jesús qa tujtseikaꞌ paꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj. 1   In

(Marcos 9:2‑13; Lucas 9:28‑36)

naxijikꞌi keꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) neƚutsikꞌi haꞌ Jesús qa ikijfikꞌi haꞌ Pedro qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa hakhaꞌ iye ƚejefeƚe haꞌ Jacobo, Juan. Qa ujaꞌxƚiꞌiƚkii in ikiꞌƚikꞌiphaꞌm keꞌ qiphaꞌm utek. k 2 Qa hik hakhaꞌaꞌ paꞌaj qa weꞌnethinets haꞌ Jesús in tanalit paꞌ ƚunyeꞌj. Maꞌ qa paꞌ ƚejuꞌs leppepep hik ƚunyeꞌj neꞌ junuꞌ qa peꞌ ƚeqhinatai qa tujjiꞌha in fooꞌija. l 3 Qa laxa iye paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa paꞌ Eliasꞌikꞌi tafaakateꞌyiꞌƚjuꞌ paꞌaj haꞌ Jesús. 4 Haꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj haꞌ Jesús: —Yatsatꞌaxyij, hayits qa ƚeꞌwisiꞌ haꞌne juꞌuniꞌ. Quꞌ isuꞌun qa haqsiiƚijkii wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ wititsil ƚelitseꞌ, ewiꞌƚ peꞌquꞌ etsiꞌyiꞌij qa ewiꞌƚ peꞌquꞌ Moisés ƚetsiꞌyiꞌijek qa pekhep iye qaꞌ ƚetsiꞌyiꞌijek naꞌ Elías.— m 5 In mexe iyet paꞌaj haꞌ Pedro qa nametsjuꞌ paꞌaj peꞌ tujjiꞌha wasiꞌ qa titꞌoyijjuꞌ paꞌaj qa hikpeꞌ nokes jiꞌtejeꞌm paꞌ iyet qa yitꞌij paꞌaj: —Haneꞌen hik haꞌne Yaꞌs qi in hisuꞌun, hik haꞌne qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii. Qa hik haꞌne ekꞌeniꞌƚikꞌiha paꞌquꞌ nitꞌij.— n 6 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan heꞌ ƚꞌijatshenhei qa namjuꞌkii, weniipinjuꞌkii paꞌaj qa qi in nijiwei. o 7 Haꞌ Jesús qa ikets paꞌaj qa tꞌekuꞌmetsjuꞌkii qa yitꞌijets paꞌaj: — Eniyiꞌƚphaꞌmkii. Hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ.— p 8 Qa yejeƚtaxikꞌiphaꞌm paꞌaj qa hats hamits pekhewep hats ewiꞌƚƚekii paꞌaj haꞌ Jesús. 9 In tepilikꞌuijuꞌkii iye keꞌ utek, haꞌ Jesús qa yiyajiꞌijets paꞌaj quꞌ hasuꞌuj nenfel, qa yitꞌijets: —Hasuꞌuj enfeliꞌƚiꞌm peꞌyeꞌ akaꞌ ƚiꞌweniꞌƚ. Hatseꞌƚuꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌtax iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ enfeliꞌƚkii yijatꞌij.— q  















 16:26 Sal 49:7‑8; Lc 12:20 i 16:27 Mt 26:64; Mr 8:38; Hch 1:11; 1Ts 1:10; 4:16; Ap 1:7  16:28 Mt 4:23; 10:23; Hch 20:25 k 17:1‑8 Mt 26:37; Mr 5:37 l 17:2 Sal 104:2; Dn 7:9; Mt 28:3; 2Co 3:18; Ap 1:16; 10:1 m 17:4 Mr 9:5; Lc 9:33 n 17:5 Is 42:1; Mt 3:17; Mr 1:11; Lc 3:22; Hch 3:22; 2P 1:16‑18 o 17:6 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 p  17:7 Dn 8:18; 9:21; 10:10; Mt 14:27 q 17:9‑13 Mr 9:9‑13 h

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 51

SAN MATEO 17

10  Maꞌ

qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nifaakanij haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¿Inhatsꞌek neꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in yitꞌijets quꞌ nonjo quꞌ nanam paꞌ Eliasꞌikꞌi qa inkꞌayeꞌƚe paꞌ Cristo?—  r 11 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yijaaꞌija quꞌ nanam hatseꞌ paꞌ Elías, qaꞌ hikpaꞌ week naqsiꞌjjuꞌ hatseꞌ ekeweꞌ wekwek.  s 12 Qa yakhaꞌƚe qa hitꞌiƚij ewets kaꞌ Elías in hats namtax qa niteꞌƚe nikfeꞌlij, qe ƚeqfenyejeyij yijatꞌij kakhaꞌ ƚekhewelƚe in yisuꞌun quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij. Qa hik quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij iye hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ naatsheten iye nekheweꞌen.— 13 Maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nikfeꞌlikꞌi in kakhaꞌƚe Juan Bautistaꞌikꞌi in iyetij.  





Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ omeƚaꞌs.

14  In

(Marcos 9:14‑29; Lucas 9:37‑43)

yamii iye haꞌ iꞌniꞌ heꞌ olots jukhew qa efuts iye, maꞌ qa nekets haꞌ ewiꞌƚ jukhew qa wonokokꞌenijupjuꞌ qa yitꞌijets: 15 —Yatsatꞌaxyij, enqꞌeletij watꞌij haꞌ yaꞌs, qe qi qa iftsaxjiꞌijjiꞌ qa nekjiꞌjets paꞌ ƚajaꞌmeꞌt, maꞌ qa yikꞌelelinhetjiꞌijkii qa hats qi in wanqaatsꞌeꞌ, qe olotsij in namijjiꞌjuꞌ naꞌaj feꞌt qa olotsij iye in namijjiꞌjuꞌ naꞌaj iweliꞌ. 16 Hats henkaꞌxtaxets eneꞌ ijatshenhei qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ niƚin.—  t 17 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qaꞌ yitꞌij: —Peijaatꞌij, eneweꞌ haneꞌej namjiꞌjuꞌ haꞌne ƚahatsꞌij hayits qa qi in inqekuꞌ qa uƚꞌets iye. ¿Paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii? ¿Paꞌn ƚahatsꞌij quꞌ mexe yeꞌwejuꞌƚiꞌiƚ ejuꞌƚ? Enkaꞌxiꞌƚ met haneꞌeꞌin paꞌ omeƚaꞌs.—  u 18 Haꞌ Jesús qa yaqꞌayinij qa paꞌ inwoꞌmet qa ikikꞌuifikꞌi hakhaꞌan. Maꞌ qa hik akaaꞌijha haꞌ omeƚaꞌs qa hamiikii paꞌ ƚunyeꞌjtax.  v 19 Maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ujaꞌxƚiꞌiƚkii in tafaakateꞌyiꞌƚ haꞌ Jesús, qa nifaakanij: —¿Inhatsꞌek yekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hiwutsheniꞌƚfikꞌi paꞌ inwoꞌmet?— 20 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —Qe ƚammiꞌsƚe in niteꞌ ƚꞌinqekutaxiꞌƚ, qe yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, quꞌ hik ƚukꞌeyeꞌ neꞌej mostaza ƚoꞌ paꞌquꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌiƚ qekha ƚekeꞌyeꞌtax quꞌ itꞌiƚijets eneꞌ utek: “Ijayikꞌui haꞌne ƚaꞌniꞌ qaꞌ tujtseikaꞌyeꞌ paꞌquꞌ niꞌiꞌ.” Eneꞌ utek qekha netꞌijaitax. Hamtax paꞌ qek niteꞌ ƚekeꞌyeꞌtax quꞌ aqsiiƚijkii.  w 21 Akaꞌan in ƚunyeꞌj paꞌquꞌ inwoꞌmetꞌe niteꞌ ikfikꞌi, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij quꞌ nukinfikꞌi paꞌquꞌ niyiinija qa niteꞌ tek iye.—  













 17:10 Mal 4:5; Mt 11:14 s 17:11 Mal 4:6; Lc 1:16‑17 t 17:16 Mt 10:1; Mr 6:7; Lc 10:17  17:17 Jn 14:9; 20:27; Fil 2:15 v 17:18 Zac 3:2; Mt 8:26; Mr 1:25; Lc 4:35; Jud 9 w  17:20 Mt 21:21‑22; 13:31; Mr 9:23; 11:23; Lc 17:6; Jn 11:40; 1Co 13:2 r

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 17​, ​18  52 Ewiꞌƚij iye paꞌ Jesús in nifel quꞌ natlanhetii hatseꞌ.

(Marcos 9:30‑32; Lucas 9:43‑45)

22  In

mexe iꞌniꞌ weteꞌm haꞌ Galilea ƚeqe seheꞌ, haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew testiꞌyij hatseꞌ nekheweꞌ jukhew. x 23 Maꞌ qaꞌ nilan, qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qa iƚaꞌxeꞌ iye.— Hekheweꞌen qa qi in ikaꞌmetetskii in yepiꞌyeꞌ ej akaꞌan.  

Peꞌ yijaninkii tꞌejuyets peꞌ witlijtsitjii.

24  Haꞌ

Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei in yamets haꞌ witset Capernaum qa hekheweꞌ yijanin woꞌoi ƚꞌastai quꞌ netꞌejuyets keꞌ witlijtsitjii qa nekii haꞌ Pedro qa nifaakan: —Naꞌ aqa maestroꞌoƚ ¿me niteꞌ yijaninjiꞌij keꞌ qi witlijtsitjii?— y 25 Qa yekuꞌƚ haꞌ Pedro: —Hats yijaninjiꞌij.— Maꞌ qa in uyifi keꞌ wititsiꞌ haꞌ Pedro, qa haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚ nojoꞌojphaꞌm in nifaakanij akaꞌan haꞌ Pedro in mexe ham yitꞌetaxij, qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚumtiꞌek Simón quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan? Week pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌne seheꞌ, ¿paꞌn ƚii peꞌ iyinijets quꞌ nijaninjiꞌij peꞌ wekwek? ¿Me pekheweꞌ ƚelitsƚe? ¿Me iꞌnƚiꞌi pekheweꞌ tujtseikal?— z 26 Qa yekuꞌƚ haꞌ Pedro: —Pekheweꞌ tujtseikal.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: — Yeꞌehe, qa peꞌ ƚelits qaꞌ hik pekheweꞌ quꞌ niteꞌ nijanineꞌ. 27 Qa quꞌ hasuꞌuj naꞌnayuꞌ ineꞌm peꞌyeꞌ, maꞌaijuꞌ neꞌ kaƚiꞌ qaꞌ aqaqanhen, qa paꞌquꞌ nojo quꞌ aqaqanheneꞌyeꞌ qaꞌ hikpaꞌ iꞌwenjiꞌ ƚejiꞌ peꞌquꞌ ƚꞌastakiꞌyeꞌ qa hik pekheꞌyeꞌ qaꞌ hijaninij qaꞌ akhap iye quꞌ ijaninij iye. Qaꞌ ekaꞌxii qaꞌ ƚisij.— a  





18

¿Ƚek pakhaꞌ les qijiꞌ?

1   Qa

(Marcos 9:33‑37; Lucas 9:46‑48)

hik pakhaꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nekets haꞌ Jesús, qa nifaakan: —¿Ƚek pakhaꞌ les quꞌ qiyeꞌjiꞌ hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios?— b 2 Haꞌ Jesús qa tayaꞌyii haꞌ ewiꞌƚ omeƚaꞌs. Maꞌ qa yinhinjiꞌju ƚeqewukꞌu, 3 qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, ekheweliꞌƚ quꞌ niteꞌ meniꞌnkꞌaihitiꞌiƚ qa quꞌ niteꞌ ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej omehets, qaꞌ niteꞌ niyiꞌiƚ jiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. c 4 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in niteꞌ weniwqinhet in ƚunyeꞌjek haꞌne omeƚaꞌs, qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ in iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. 5 Qa paꞌquꞌ neneqjunuꞌuj paꞌquꞌ ewiꞌƚ omeƚaꞌseꞌ hik ƚunyeꞌj haneꞌen quꞌ nataꞌƚets kaꞌ yii, qa yakhaꞌƚe in neqjunuꞌyij.  







 17:22‑23 Mt 16:21; 20:17; Mr 8:31 y 17:24 Ex 30:13; 38:26; Mr 9:33  17:25 Mt 22:17,19; Mr 12:14; Ro 13:7 a 17:27 Mt 5:29; Jn 6:61 b 18:1‑5 Mt 9:10; 22:24; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 3:35; 6:3; Hch 6:1; 13:20 c 18:3 Mt 5:20; 7:21; 19:14,23‑24; Mr 9:47; 10:15; Lc 18:17; 1Co 14:20; 1P 2:2; Jn 3:5 x

z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 53

SAN MATEO 18

6  Qa

pakhaꞌƚe quꞌ naqsijkinenijkii paꞌ uƚꞌax eneweꞌ tekꞌen yiwets menteꞌ qits, qa les ƚeꞌwis quꞌ notꞌopheƚitiꞌyijifi ƚaqaweꞌj ewiꞌƚ qi ute qaꞌ netwumhitiijiꞌjuꞌ paꞌquꞌ qi lejtaxeꞌ. d 7 ¡Peijaatꞌij hatseꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe taꞌƚets pekheweꞌ yatsatꞌetsipjiꞌ haneꞌen in inqaqsijkinenijkii paꞌ uƚꞌax! Qe ham niyejiniꞌikꞌui quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii akaꞌan. ¡Qa hiyeꞌ haꞌnus paꞌquꞌ jukheweꞌ iꞌnƚiꞌi efu quꞌ nataꞌƚets in yaqsijinenijkii paꞌ uƚꞌax pakhapeꞌ iye! e 8 Qa quꞌ nakhaꞌyeꞌ okoi, iꞌnƚiꞌi quꞌ nakhaꞌyeꞌ efꞌiꞌ quꞌ nataꞌƚets in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qaꞌ isaꞌxii qaꞌ iton eꞌmii paꞌquꞌ iwuꞌmjiꞌ. Les quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe okoi iꞌnƚiꞌi quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe efꞌiyeꞌ quꞌ nijiꞌtejeꞌm naꞌ witiƚaꞌx, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ewumhitiijiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt niteꞌ yiliꞌij quꞌ weekeꞌ wetets neꞌ okoyei iꞌnƚiꞌi neꞌ efꞌiyei. f 9 Qa quꞌ nekheꞌyeꞌ otoꞌ quꞌ naqsijinenijkii paꞌ uƚꞌax, qaꞌ enitꞌijphaꞌm qaꞌ iton eꞌmii paꞌquꞌ iwuꞌmjiꞌ. Les quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe otoyeꞌ quꞌ nijiꞌtejeꞌm naꞌ witiƚaꞌx, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ewumhitiijiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt niteꞌ yiliꞌij quꞌ weekeꞌ wetets neꞌ otoi.— g  





Peꞌ hamiikii kotsꞌetax. 10  —Hasuꞌuj

(Lucas 15:3‑7)

uteniꞌƚ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ eneweꞌ menteꞌ qits, qe yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in naꞌl nekheweꞌ ƚaqa angelits eneweꞌen iꞌnjiꞌ eneꞌ wasits, qa nekheweꞌen qa week ƚahatsiyij ikjiꞌjets naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs. h 11 (Qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew nam qe qaꞌ nowoꞌoikii quꞌ niƚin pakhaꞌ quꞌ hameꞌtaxiikii.) i 12 ¿Paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ? Paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm peꞌquꞌ cien (100) ƚeƚinheyeꞌ kotsꞌetets qa ewiꞌƚ peꞌquꞌ hamiꞌiikii, ¿me niteꞌ yiwejinƚe ekuꞌniꞌ paꞌ tseenephaꞌm peꞌ noventa y nueve (99) qaꞌ mexe nowoꞌoikii peꞌ kotsꞌetax hamiikii? 13 Yijaaꞌija in ƚeꞌwisiꞌmkii in naꞌl peꞌ noventa y nueve (99), qa in yiꞌwen peꞌ ewiꞌƚ hamtaxiikii qa les qiꞌija in ƚeꞌwisiꞌmkii. 14 Hik akaꞌ ƚunyeꞌj naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs, niteꞌ yisuꞌun quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ hamiꞌiikii eneꞌ menteꞌ qits.—  







¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ paꞌquꞌ ejefeyeꞌ? 15  —Qa

(Lucas 17:3)

paꞌquꞌ ejefeyeꞌ quꞌ naqsiꞌj eꞌmijkii paꞌ uƚꞌax, maꞌai qaꞌ ujaxeƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ quꞌ afaakateꞌyiꞌƚjuꞌ, qaꞌ enfeeliꞌmha paꞌ uƚꞌax yaqsiꞌj eꞌmijkii. Qa quꞌ netkꞌenꞌejuꞌƚ, maꞌ qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ iye. j  18:6 Mt 20:20‑28; Mr 9:42; Lc 17:2; 1Co 8:12 e 18:7 Mt 26:24; Lc 17:1; 1Co 11:19  18:8 Mt 5:30; 25:41; Mr 9:43 g 18:9 Mt 5:22,29; Mr 9:47 h 18:10 Est 1:14; Lc 1:19; Ap 8:2; Sal 34:7; 91:11; He 1:14; Mt 6:29; 25:40,45; Lc 15:10 i 18:11 Mr 2:10; Jn 2:25 j  18:15 Lv 19:17; Ga 6:1; 2Ts 3:15; Stg 5:19; 1P 3:1 d f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 18  54 16 Qa quꞌ niteꞌƚe netkꞌeniꞌikꞌi paꞌquꞌ ittaxijets maꞌ qaꞌ eqeꞌmets iye ewiꞌƚeꞌ iꞌnƚiꞌi

quꞌ wetsjukꞌe peꞌquꞌ ijtsꞌeyekꞌiꞌii, hatsꞌinha peꞌquꞌ nitꞌij qaꞌ week jutsiqetsiꞌija quꞌ nataꞌƚets pekheweꞌ quꞌ wetsjukꞌe iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ in ijtsꞌeyek.  (Dt 19:15)k  17 Qa quꞌ niteꞌ netkꞌeniꞌiƚ ejuꞌƚ iye qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm peꞌ witlijtsitjii. Qa quꞌ niteꞌ netkꞌeniꞌ ijuꞌƚ iye peꞌ witlijtsitjii, maꞌ qaꞌ hik eqjunyejeyiꞌiƚij pekheweꞌ yeqekuꞌ naꞌ Dios qa peꞌ yijaninkii wekwek judioltax quꞌ netꞌejuyets paꞌ witset Roma. l 18 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, paꞌquꞌ opheꞌƚiꞌƚ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌjeek quꞌ notꞌopheƚitii naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm. Qa paꞌquꞌ iwejiniꞌƚ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qaꞌ ƚunyeꞌjeꞌjeek iye quꞌ netwejinhetii iye naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm. m 19 Qa hitꞌiƚij ewets iye akaꞌan, quꞌ wetsjukꞌe ekheweliꞌƚ peꞌquꞌ netꞌekumij wetjuƚha paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ niyinets haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa naꞌ Tata iꞌniꞌ naꞌ waꞌs qaꞌ naqsiimijkii. 20 Qe paꞌquꞌ naꞌniꞌ peꞌquꞌ wetsjukꞌe iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ quꞌ nonotꞌaxij wetjuꞌƚ kaꞌ yii qa yakhaꞌ quꞌ haꞌnjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu pekheweꞌen.— 21 Maꞌ haꞌ Pedro qa ikets, qa nifaakan: —Yatsatꞌaxyij, ¿paꞌn ujaꞌxij quꞌ naqsiꞌj yeꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ yejefeyeꞌ qa yakhaꞌ qaꞌ hisuꞌunjiꞌij quꞌ yeꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ? ¿Me sieteꞌej (7)?— n 22 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Niteꞌ hitꞌij ewets quꞌ sieteyeꞌƚiꞌij (7), les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ hitꞌij ewets quꞌ setentayiꞌij (70) quꞌ sieteyiꞌij (7). 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios quꞌ jintejeyumtshenijupiꞌ in hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚ qi wittatayeꞌ in yisuꞌun quꞌ nenikfeꞌlets peꞌ ƚꞌekumhifkinel peꞌ ƚeqejkunenhei. 24 In iꞌnkꞌa yejeƚ qa tetkaꞌxii paꞌ ewiꞌƚ olots peꞌ ƚꞌekumhifkinel olots millonits yamets. 25 Pakhaꞌ witqejkunenek in ham paꞌquꞌ nijaninij peꞌ ƚꞌekumhifkinel, maꞌ qa paꞌ wittata qa inaqyajiꞌij quꞌ neꞌtninei quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ witƚinekꞌe weekiꞌƚ peꞌ ƚewheꞌyeꞌ qaꞌ peꞌ ƚelits iye, qa week iye peꞌ naꞌltaxiꞌm in yatsatꞌetstaxij qaꞌ ƚajaꞌyiꞌij peꞌ ƚꞌekumhifkinel. o 26 Maꞌ qa paꞌ witqejkunenek qa wonokokꞌenifi paꞌ ƚaqa patun, qa yitꞌijets paꞌaj: “Patun, enqꞌeletyij. Hasuꞌuj itaqsunijup watꞌij. Week ƚek hijanin hatseꞌ.” 27 Paꞌ patun qa qi in neqꞌeletij qa week yiwuꞌm peꞌ ƚꞌekumhifkineltax qa yiwamhitikꞌi. Maꞌ qa yukiꞌnfikꞌi qa yiwejinƚe. 28 In ikfikꞌi paꞌaj paꞌ witqejkunenek qa weꞌtweniꞌƚ paꞌaj pakhap witqejkunenek iye ƚꞌithayifeꞌej paꞌaj paꞌ yithayiki. Pakhaꞌan tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj peꞌ ƚaqꞌastai, niteꞌƚe olotstax. Qa tꞌilitꞌets paꞌaj qa yeqesꞌulkatifi ƚaqaweꞌj paꞌaj qa yitꞌijets: “¡Yape atsjanin keꞌ ƚꞌekuꞌmiꞌ yaqꞌastaiyikꞌi!” p  























k  18:16 Nm 35:30; Jn 8:17; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; He 10:28 l 18:17 Mt 16:18; 1Co 14:4; Ap 1:4; Ro 16:17; 1Co 5:9; 6:1‑6; 2Ts 3:6,14; 2Jn 10 m 18:18 Mt 16:19; Jn 20:23 n  18:21 Lc 17:3‑4; Col 3:13 o 18:25 Ex 21:2; Lv 25:39; 2R 4:1; Neh 5:5,8; Lc 7:42 p  18:28 Mt 20:2; 22:19; Mr 6:37; 14:5; Lc 7:41; 10:35; Jn 6:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 55

SAN MATEO 18​, ​19

29 Pakhaꞌan

qa wonokokꞌentaxifi qa yittaxijets paꞌaj: “Enqꞌeletyij, hasuꞌuj itaqsunijup watꞌij. Week ƚek hijanin hatseꞌ.” 30 Qa pakhaꞌan qa niteꞌƚe neqꞌeletij qa yekaꞌxii peꞌ witqꞌopheƚitjii qa yuihinifi qa yopheꞌƚ paꞌaj qaꞌ iꞌnkꞌaƚe niwejin quꞌ week nijanin peꞌ ƚꞌekumhifkinel. 31 In yiꞌwenij pekhewep iye witqejkunenhei pakhaꞌan akaꞌ ƚeqfenyeꞌj ƚewek qa qi in yaatsꞌeꞌej paꞌaj pekheweꞌen, maꞌ qa nifeliꞌm pakhaꞌ ƚaqa patun weteꞌm paꞌ ƚeqfenyeꞌj ƚewek paꞌ ewiꞌƚ. 32 Paꞌ patun qa inqꞌukinii quꞌ netetkaꞌxii qa yitꞌijets paꞌaj: “Witqejkunenek, akhaꞌ qi in uƚꞌax. Yakhaꞌ kꞌewejinƚe. Hiwuꞌm ekꞌui qa hiwamhitikꞌi iye keꞌ ekumhifkinel qe ƚꞌiyinij yiwets quꞌ neꞌsqꞌeletꞌej. 33 Qa akhaptax iye qek enqꞌeletij iye naꞌ ithayife in yijunyeꞌjek in tseqꞌelet ej.” q 34 Paꞌ patun qi in nayuꞌum pakhaꞌan qa inaqyajiꞌij quꞌ notꞌopheƚitii qaꞌ nattanithenhetii iye ipƚuꞌui quꞌ week nijanin pekheweꞌ ƚꞌekumhifkinel qaꞌ netwejinhetii. 35 Akaꞌan hik akaꞌ quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌiƚ ej naꞌ Tata waꞌsjiꞌ quꞌ niteꞌ weekiꞌijha peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ paꞌquꞌ ejefeyiꞌiƚ.— r  











19

Jesús qa iyetij in tꞌejuyets naꞌaj weqle.

(Marcos 10:1‑12; Lucas 16:18)

1   Haꞌ Jesús in yiliꞌij in nifel ekeweꞌen, qa ikikꞌui haꞌ Galilea qa yamii haꞌ

ƚeqe seheꞌek haꞌ Judea neƚuꞌujuꞌƚ teꞌweyii haꞌ ƚajaikaꞌ ai haꞌ haqqiꞌ Jordán. s qa olootsija iye heꞌ yijayaniitejeꞌm, qa hik hakhaꞌaꞌ qa niƚinijuꞌ heꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ. t 3 Ujaꞌx heꞌ fariseol qa nekets quꞌ nijaajin, maꞌ qa nifaakan: —¿Me ƚenexkeꞌej paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ neweqleꞌeƚ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ in naꞌl paꞌquꞌ nataꞌƚijupiꞌ?— u 4 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me niteꞌ ƚejeƚiꞌƚ keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ, nakhaꞌ naqsiꞌjjuꞌ in iꞌnkꞌaaꞌija haꞌne week yaqsiijkii paꞌ jukhew qa peꞌ efu?  (Gn 1:27) v 5 Qa yitꞌij iye keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: “Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nakꞌesikꞌui ƚꞌalhei, maꞌ qaꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌƚiꞌ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, qa in wetsjuktax qa hats ewiꞌƚƚe paꞌ witꞌeseꞌn.”  (Gn 2:24) w 6 Maꞌ qa hats niteꞌ wetsjuk, hats ewiꞌƚ paꞌ witꞌeseꞌn. Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj paꞌquꞌ nakꞌesinhetjeꞌm pekheweꞌ hats ewiꞌƚ yeniꞌ paꞌ Dios.— 7 Pekheweꞌen qa yitꞌijets iye paꞌaj: —¿Qa inhatsꞌek paꞌ Moisesꞌikꞌi in inaqyajiꞌij paꞌaj peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ witfaakanekꞌe tꞌejuyets quꞌ  (Dt 24:1‑4) x neweqle maꞌ qa nakikꞌui paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ?— 8 Qa yitꞌijijuꞌƚ haꞌ Jesús: —Qe tꞌunits peꞌ atawjetsiꞌƚ, ham eqꞌiltaxitsiꞌiƚ. Qa kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa ƚexkeliƚij eꞌm quꞌ meweqleꞌeƚjuꞌ peꞌ ewheꞌyetsiꞌƚ. Qa niteꞌƚe hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in yojo. 2  Maꞌ  











 18:33 Mt 6:12; Ef 4:32; Col 3:13; 1Jn 4:11 r 18:35 Pr 21:13; Mt 6:14; Stg 2:13  19:1‑9 Mt 7:28; Lc 9:51; Jn 10:40 t 19:2 Mt 4:23; 12:15 u 19:3 Mt 5:31; Jn 8:6 v  19:4 Gn 2:18; 5:2; Mt 21:16 w 19:5 Mal 2:15; 1Co 6:16; Ef 5:31 x 19:7 Mt 5:31 q s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 19  56 9 Yakhaꞌƚe

qa hitꞌiƚij ewetsek pakhaꞌ quꞌ niliꞌij peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ maꞌ qa ƚewheꞌyeꞌyiꞌij iye pekhepeꞌ efu maꞌ qa hats yaqsiijkii iye akaꞌ witwuƚꞌax (adulterio). Qa quꞌ nataꞌƚƚeꞌets peꞌquꞌ efuyeꞌ in wanawitjiꞌiƚ pakhapeꞌ, maꞌ qa paꞌ jukhew qa hats niteꞌ yaqsiijkii akaꞌ witwuƚꞌax (adulterio) quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij pekhepeꞌ.— y 10 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijjuꞌ: —Yeꞌehe, quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in tꞌejuyets naꞌaj jukhew qa neꞌej ƚewheꞌyeꞌ, qeteꞌeꞌ les ƚeꞌwistax paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ hasuꞌuj netewheꞌyei.— 11 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Niteꞌ week quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ akaꞌ ƚitꞌiƚijets. Ujaꞌxƚe peꞌquꞌ netisij naꞌ Dios qaꞌ netꞌekuꞌmiꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ akaꞌan. z 12 Qe naꞌl peꞌ taꞌƚij jiꞌtejeꞌm wittaweꞌj in uƚꞌets peꞌquꞌ ƚeqeƚeyeꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netewheꞌyei. Qa naꞌl iye peꞌ wetwuꞌmƚe peꞌ ƚeqeƚei yiwuꞌmikꞌui eneꞌ jukhew. Qa pekhewepƚe qa ƚekhewelƚe in wanaqsiꞌjƚetijkii in hik ƚunyejei quꞌ newetwuꞌm ƚeqeƚei, qe taꞌƚets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. Pakhaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ akaꞌan, qaꞌ netꞌekuꞌmiꞌ.—  





Jesús qa iyinipjiꞌ peꞌ omehets.

13  Maꞌ

(Marcos 10:13‑16; Lucas 18:15‑17)

qa tetkaꞌxii haꞌ Jesús heꞌ ujaꞌx omehets qe qaꞌ netꞌekuꞌmipjiꞌ ƚesinjel quꞌ niyinipjiꞌ. Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yaqꞌayintaxij hekheweꞌ nekaꞌx heꞌ omehets. 14 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Enwejiniꞌƚ met neꞌ omehets, hasuꞌuj aqꞌayiniꞌƚij quꞌ nenek yiwets, qe nekheweꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyejei nekheweꞌen.— a 15 Maꞌ qa in hats yiliꞌij in tꞌekuꞌmipjiꞌkii ƚesinjel heꞌ omehets, qa ikikꞌui iye hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ.  



Paꞌ ewiꞌƚ jutjanaꞌx yiwqꞌaxin wekwek. 16  Ewiꞌƚ

(Marcos 10:17‑31; Lucas 18:18‑30)

haꞌ jutjanaꞌx namii haꞌ Jesús qa nifaakan: —Maestro, ¿paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ haqsiijkii hatsꞌinha quꞌ nanaꞌl yeꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij?— b 17 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Inhatsꞌek in ƚatsfaakanij pakhaꞌ tꞌejuyets paꞌ ƚeꞌwis? Ewiꞌƚƚe nakhaꞌ ƚeꞌwis. Qa quꞌ isuꞌun quꞌ nanaꞌl eꞌm naꞌ witiƚaꞌx qaꞌ ekꞌenikꞌiha keꞌ yitꞌij nakhaꞌan tisij kaꞌ Moisesꞌikꞌi.— 18 Qa yitꞌij haꞌ jutjanaꞌx: —¿Qa paꞌn ikjiꞌ pakhaꞌan kekheweꞌen?— Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye: —Hasuꞌuj eqekꞌui. Hasuꞌuj ejtenij quꞌ aꞌqapiꞌi pekhepeꞌ iye efuyeꞌ quꞌ hats ewheꞌyei. Hasuꞌuj ejtenkii. Hasuꞌuj mowotkꞌonƚiꞌimkii paꞌquꞌ netnekꞌenhei. c  



 19:9 Mt 5:32; Lc 16:18 z 19:11 Mt 13:11; 1Co 7:7 a 19:14 Mt 18:3; 1P 2:2  19:16‑29 Lc 10:25‑28; Jn 12:25; Hch 13:48 c 19:18 Dt 5:17‑20

y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 57

SAN MATEO 19​, ​20

19 Iwqinhetjiꞌ

qa ekꞌeenetsha iye paꞌquꞌ atatayeꞌ qa enene iye. Isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew qa efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.— (Ex 20:13‑16) d 20 Qa haꞌ jutjanaꞌx qa yitꞌij: —Week ekeweꞌen yakhaꞌ qi in heikꞌenikꞌi qa haqsiijkii iye. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ mexe hamiꞌikꞌui quꞌ haqsiijkii?— 21 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ isuꞌun quꞌ atsathenija, yape ma haneꞌej, qaꞌ ihinijkii week pekheweꞌ naꞌl eꞌm. Qa peꞌquꞌ ƚajaleꞌ qaꞌ week ƚisij nekheweꞌ ifꞌiljetsits ham yiwqꞌaxineꞌ, quꞌ hik akaꞌ eqfenyeꞌjiꞌij maꞌ qaꞌ nanaꞌl eꞌm yijatꞌij nekheweꞌ ƚeꞌsits tꞌejuyets naꞌ waꞌsjiꞌ. Maꞌ qaꞌ iꞌnkꞌaƚe etpil qaꞌ enek quꞌ atsjayan.— e 22 Haꞌ jutjanaꞌx in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, qa ik qi in uƚꞌaxiꞌmkii, qe ƚakhaꞌ qi in yiwqꞌaxin wekwek. 23 Haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in jutsitaxija paꞌquꞌ qi wekwek niwqꞌaxin quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. f 24 Hitꞌiƚij ewets iye in les quꞌ niteꞌ jutsitaxeꞌ paꞌquꞌ atsꞌetaxeꞌ quꞌ nuyii neꞌej tawjenaꞌx ƚotoꞌ, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ qi quꞌ niwqꞌaxin wekwek in jutsitaxija quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— g 25 In yepiꞌyeꞌ ej akaꞌan heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa yitꞌijjuꞌ: —Maa, ¿qa paꞌn ƚii paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios?— 26 Qa haꞌ Jesús qa yejeƚ jiꞌtejeꞌm qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Eneꞌ jukhewƚe jutsitax quꞌ naqsiꞌjƚetaxijkii akaꞌan. Ewiꞌƚƚe paꞌ Dios in niteꞌ jutsitaxiꞌm.— h 27 Haꞌ Pedro qa yitꞌij: —Yekheweliꞌƚ week henejetiꞌƚ heꞌ week yiwekwekitsiꞌƚ maꞌ qa kꞌajayaniꞌƚ. ¿Qa ƚekpaꞌ quꞌ heyestiꞌyiꞌƚij hatseꞌ?— 28 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ namtaxets hatseꞌ paꞌ ƚahatsꞌij, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ naꞌnipjiꞌ naꞌ qi ƚeꞌwis ƚotsꞌojiꞌlaꞌx, ekheweliꞌƚ in ƚatsjayaniꞌƚ qaꞌ niꞌiƚipjiꞌ ek neꞌ doce (12) witsꞌojilaxits. Qa ekheweliꞌƚ quꞌ enekꞌenheꞌyiꞌƚij eneꞌ doce (12) witsetits Israel ƚelits. i 29 Week pekheweꞌ quꞌ nenejet ƚetsil, iꞌnƚiꞌi ƚamatsits qa ƚekꞌinjats, iꞌnƚiꞌi ƚekutii qa ƚekꞌinjai, iꞌnƚiꞌi ƚatata, iꞌnƚiꞌi ƚenene, iꞌnƚiꞌi ƚelits qa iꞌnƚiꞌi ƚeqꞌejinqaꞌwetitseꞌ qe taꞌƚets akaꞌ yii, maꞌ qa les olotsiiꞌija peꞌquꞌ netestiꞌyij qaꞌ netestiꞌyij iye naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. j 30 Qa olotsƚe nekheweꞌ haneꞌej yojo, qaꞌ hik nekheweꞌyeꞌ hatseꞌ quꞌ netkeꞌlenjuꞌ. Qa olots iye nekheweꞌ haneꞌej tekeꞌlenjuꞌ qaꞌ hik nekheweꞌyeꞌ hatseꞌ quꞌ nojo.—  





















20

1   Haꞌ

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ yithayiki paꞌ uwaket.

Jesús mexenteꞌ naqꞌaxijikꞌi akaꞌ yitꞌij, qa yitꞌij iye: —Qe naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ

 19:19 Lv 19:18; Dt 5:16; Mt 5:43; 22:39; Ga 5:14; Stg 2:8 e 19:21 Lc 12:33; 16:9; Hch 2:45; 4:35; 1Ti 6:18 f 19:23 Mt 13:22; Mr 10:23; 1Co 1:26; 1Ti 6:9 g 19:24 Mt 12:28; Mr 10:25; Lc 18:25 h 19:26 Gn 18:14; Job 42:2; Jer 32:17; Zac 8:6; Mr 10:27; Lc 18:27 i  19:28 Is 65:17; 66:22; 2P 3:13; Ap 3:21; 21:1; 22:1,3; Sal 45:6; Mt 25:31; He 1:8 j  19:29 Mt 6:33; Mr 10:29; Lc 18:29 d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 20  58

yatsatꞌaxij paꞌquꞌ uwaketeꞌ, qa wekiyaꞌffikꞌi in ik qe qaꞌ nakii peꞌquꞌ nithayinenij paꞌ ƚeqe uwaket. k 2 Qa mexe tafaakateꞌyiꞌƚijjuꞌ paꞌquꞌ ƚaqjanyeꞌjiꞌij quꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌ, ewiꞌƚ denario, l qa in hats ƚeꞌsitsijjuꞌ paꞌ ƚaqjanyeꞌjij maꞌ qa yukinii paꞌ uwaket quꞌ nithayiki. 3 Maꞌ qa in hats juufikꞌiphaꞌm neꞌ junuꞌ qa ikfikꞌi iye paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket. Qa yiꞌwen iye pekhewep tsꞌapꞌaꞌajuꞌ iye pakhaꞌ joofjiꞌjuꞌ ham yithayikiyeꞌ. 4 Qa yitꞌijets: “Maꞌaƚii quꞌ ithayikiꞌiƚ haꞌ yeqe uwaket, kꞌajametsinƚiꞌiƚek.” Maꞌ qa ikkii pekheweꞌen quꞌ netꞌithayii. 5 Paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket qa ikfikꞌi iye in hats natsathenjuꞌ junuꞌ qa yiꞌwen iye pekhewep iye tsꞌapꞌaꞌajuꞌ iye pakhaꞌaꞌ, qa yitꞌijets iye: “Maꞌaƚii quꞌ ithayikiꞌiƚ haꞌ yeqe uwaket.” Qa ewiꞌƚij in ikfikꞌi iye paꞌaj in hats jeljiꞌ junuꞌ qa yiꞌweniꞌ iye pekhewep iye, qa yitꞌijets iye: “Maꞌaƚii quꞌ ithayikiꞌiƚ haꞌ yeqe uwaket.” 6 Maꞌ qa in hats metjuꞌha paꞌaj peꞌ junuꞌ qa ikii iye paꞌ joofjiꞌjuꞌ qa yiꞌweniꞌ iye pekhewep iye tsꞌapꞌaꞌajuꞌ iye pakhaꞌ joofjiꞌjuꞌ, qa nifaakan: “¿Inhatsꞌek in miitsjuꞌ ƚaꞌniꞌƚiꞌ haneꞌeꞌin niteꞌ ƚꞌithayiꞌyiꞌƚ?” 7 Qa yekuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen: “Qe ham paꞌquꞌ netsꞌithayineniꞌƚ.” Qa yitꞌij pakhaꞌan: “Maꞌaƚii iye haꞌ yeqe uwaket quꞌ ithayikiꞌiƚ.” 8 Maꞌ qa in hats lefꞌekii paꞌaj, paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket qa yiyajiꞌets paꞌ ƚeqjeƚinenekꞌipjiꞌ peꞌ tꞌithayii: “Onothet wetjuꞌƚ heꞌ tꞌithayii qaꞌ natjai, yojo quꞌ natjai heꞌ tekeꞌlenijjuꞌ in tꞌithayii qa heꞌ yojoꞌoj in tꞌithayii qaꞌ netkelenijjuꞌ quꞌ natjai.” m 9 Maꞌ qa nekets peꞌ hats metjuꞌha paꞌaj junuꞌ in tꞌithayii qa week pekheweꞌen in tajai ewiꞌƚ denario. 10 Maꞌ qa in yamets peꞌ miitsjuꞌ tꞌithayii qa yumtitax pekheweꞌen quꞌ les qiyiꞌija quꞌ natjai qe miitsjuꞌ tꞌithayii. Qeteꞌeꞌ hik ujaꞌx iye peꞌ ƚajal peꞌ iꞌnkꞌaƚe tꞌithayiitax ewiꞌƚ denario. 11 In yiꞌwen peꞌ ƚajaltax pekheweꞌen maꞌ qa qi in uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyets paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket. 12 Qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen: “Eneweꞌ iꞌnkꞌaƚe tꞌithayiitax in hats metjuꞌ keꞌ junuꞌ qa hik aqjanyejeyiꞌƚyij yekheweliꞌƚ in miitsjuꞌ hakiꞌƚifi in heꞌyithayiꞌyiꞌƚjiꞌ kaꞌ ƚꞌelej keꞌ junuꞌ akaꞌ neƚuꞌikꞌi.” n 13 Qa yekuꞌƚ paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌen: “Waikaꞌ, niteꞌ kꞌawitjiꞌ. ¿Me niteꞌ hayiits jitafaakateꞌyijjuꞌ kaꞌ yaqjanyejꞌej quꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌ quꞌ ithayii ewiꞌƚ denario? o 14 Ehe, eneweꞌen ajaꞌ, yape maꞌaj. Qa yakhaꞌƚe qa hisuꞌun quꞌ hetisij quꞌ hik ujaꞌxeꞌ keꞌ kꞌeƚisij haꞌne tekeꞌleenijjuꞌ in tꞌithayii. 15 ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenexkeꞌej paꞌquꞌ hisuꞌun quꞌ yeqfenyeꞌjiꞌij peꞌquꞌ nastsatꞌetsƚetaxij? ¿Yeꞌ me natawjeꞌmeten in yeqꞌiltinaꞌx?” p  



























 20:1 Mt 13:24; 21:28,33 l 20:2 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii. m 20:8 Lv 19:13; Dt 24:15 n 20:12 Jon 4:8; Lc 12:55; Stg 1:11 o  20:13 Mt 22:12; 26:50 p 20:15 Dt 15:9; Pr 23:6; Mt 6:23; Mr 7:22 k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 59

SAN MATEO 20

16 Qa akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌj pekheweꞌ haneꞌej tekeꞌlenjuꞌ qa hik pekheweꞌ quꞌ nojo

hatseꞌ, qa peꞌ haneꞌej yojotax qaꞌ hik pekheweꞌ quꞌ netkelenjuꞌ hatseꞌ.— q Paꞌ Jesús qa nifel iye quꞌ natlanhetii hatseꞌ.

(Marcos 10:32‑34; Lucas 18:31‑34)

17 Haꞌ Jesús in mexe ikikꞌiphaꞌm haꞌ witꞌikheyiꞌj hikhaꞌ teyii haꞌ Jerusalén, qa

tayaꞌyets quꞌ neqetꞌetsiꞌƚjuꞌ heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets:

18 —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚek quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm, haneꞌej in jiyamiiphaꞌm naꞌ witset Jerusalén,

qaꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ netestiꞌyij neꞌ tenekꞌenheꞌyij neꞌ paꞌil qa neꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii, r 19 qaꞌ netisij nekheweꞌ jukhewiikal niteꞌ judiol qe qaꞌ nawitjiꞌijiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qaꞌ neqsilanjeꞌmkii iye maꞌ qaꞌ nenjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ. Qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.—  

Pakhaꞌ iyintaxets peꞌ ƚenene paꞌ Santiago qa paꞌ Juan. 20  Keꞌ

(Marcos 10:35‑45)

ƚenene heꞌ ƚelits haꞌ Zebedeo, qa ƚijtsꞌeyek in nekets haꞌ Jesús, qa wonokokꞌenijupjuꞌ qe niyinheyuꞌujets peꞌyeꞌ. s 21 Haꞌ Jesús qa nifaakan: —¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌun?— Kikheꞌen qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Inaqyajiꞌij hatseꞌ watꞌij quꞌ enekꞌenheitax eneweꞌ wetsjuk yilits quꞌ naꞌn ejupha, ewiꞌƚ paꞌquꞌ netweijiꞌ ƚeniyayikꞌi qa nakhap qaꞌ efeyiꞌj neꞌtweyijek.— 22 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ hekheweꞌen: —Niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets akaꞌ ƚꞌiyintaxiꞌƚets. Pakhaꞌ haatsꞌeꞌej hatseꞌ qi quꞌ aꞌtaxeꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ nekꞌiyajiꞌ paꞌquꞌ ekꞌimiyeꞌjiꞌ, ¿me ƚekeꞌ quꞌ iyaꞌaƚjiꞌ pakhaꞌ ekꞌimiijiꞌ kꞌiyaꞌjiꞌ hatseꞌ?— Qa yitꞌijjuꞌ hekheweꞌen: —Ehe, ƚekeꞌ.— t 23 Qa yekuꞌƚ iye haꞌ Jesús: —Yijaaꞌija quꞌ iyaꞌaƚjiꞌ hatseꞌ paꞌ qi ekꞌimiijiꞌ, qa pakhaꞌƚe quꞌ naꞌniꞌjuꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi qa haꞌne yifeyiꞌj qa niteꞌ yakhaꞌ quꞌ nataꞌƚ yiwets quꞌ hetisij. Ujaꞌxƚe hatseꞌ quꞌ netestiꞌyij pekheweꞌ hats yajiꞌlet quꞌ netisij naꞌ Tata.— u 24 Qa hekheweꞌ diez (10) ƚꞌijatshenhei in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, maꞌ qa nayuꞌum heꞌ wetsjuk witjefeyeꞌk ƚelits haꞌ Zebedeo. 25 Qa haꞌ Jesús qa tayaꞌyets week hekheweꞌen qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets nekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ neꞌ niteꞌ judiol in ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ nenethinijkii peꞌ ƚetꞌunhaxits in tenekꞌenhei. Qa nekheweꞌ teꞌweyikꞌuijuꞌ nekheweꞌen qa yisuꞌunek in inaqyajiꞌij peꞌyeꞌ. 26 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ hasuꞌuj ejunyejeyiꞌiƚ akaꞌan, qe pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ neniwqinhetjiꞌ qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ witqejkunenekꞌe quꞌ nithayiki pekhewepeꞌ. v  











 20:16 Mt 19:30; Mr 10:31; Lc 13:30 r 20:18 Mt 16:21; 26:66; Jn 19:7  20:20‑28 Lc 22:24‑27; Mt 4:21; 8:2 t 20:22 Is 51:22; Jer 49:12; Mr 14:36 u  20:23 Hch 12:2; Ap 1:9 v 20:26 Mt 23:11; Mr 9:35 q s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 20​, ​21  60 27 Qa

ekheweliꞌƚ pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nojo qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ witƚinekꞌe quꞌ eqejkunenekꞌiꞌiƚij. 28 Qe haꞌne iye Ƚaꞌs naꞌ Jukhew niteꞌ nam maꞌ qaꞌ neteniftitshiyets, qe nam yijatꞌij qe qaꞌ netꞌiftits qa netꞌihinij iye naꞌ ƚiƚaꞌx, hatsꞌinha quꞌ nilithinikꞌui paꞌ witaxtanithenkeyeꞌj peꞌquꞌ olotseꞌ.— w  

Jesús qa yiꞌwenkitkii peꞌ wetsjuk pukꞌaletstax.

(Marcos 10:46‑52; Lucas 18:35‑43)

29 In

hats ikikꞌui iye haꞌ witset Jericó, qa olotsija iye heꞌ yijayanphaꞌm. heꞌ pukꞌalets iꞌnijuꞌkii ƚekuweꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj. Hekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ in nekijup haꞌ Jesús, qa tayaꞌyikꞌikii: —Yatsatꞌaxyij, David Ƚaꞌs, eꞌnqꞌelet qekuꞌniꞌƚyij watꞌij.— x 31 Olots heꞌ yaqꞌayintaxij in tayaikii. Qa yapeꞌenhaƚe les in yitꞌunhetikꞌikii in tayaꞌyikꞌikii: —Yatsatꞌaxyij, David Ƚaꞌs, eꞌnqꞌelet qekuꞌniꞌƚyij watꞌij.— 32 Haꞌ Jesús qa tekeꞌlenjuꞌ qa tayaꞌyii heꞌ pukꞌalets, qa nifaakan: —¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ haqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii?— 33 Qa yekuꞌƚ hekheweꞌen: —Yatsatꞌaxyij, hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ hiꞌweniꞌƚkii watꞌij.— 34 Haꞌ Jesús qi in neqꞌeletij hekheweꞌen qa tꞌekuꞌmipjiꞌ heꞌ ƚotoi. Maꞌ qa ajeꞌeƚ yiꞌwen wetjuꞌƚ heꞌ pukꞌaletstax, qa yijayanphaꞌm haꞌ Jesús. 30  Wetsjuk









21

Jesús qa uijiꞌtejeꞌm paꞌ Jerusalén.

1   In

(Marcos 11:1‑11; Lucas 19:28‑40; Juan 12:12‑19)

hats metitsiꞌm haꞌ Jerusalén, hats yamets haꞌ witset ƚaꞌs ƚii Betfagé, qa keꞌ utek ƚii Olivos. Haꞌ Jesús qa yukin heꞌ wetsjuk ƚꞌijatshenhei, y 2 qa yitꞌijets: —Maꞌaƚetstejeꞌm naꞌ witset ƚaꞌs. Qaꞌ hiknaꞌ iꞌweniꞌƚiꞌ peꞌquꞌ matikkatekiyeꞌ woꞌnopheꞌƚ qa ewiꞌƚ woꞌnopheƚiƚijuꞌ paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ. Qaꞌ enitꞌiƚijii peꞌ wetsjuk qa enkaꞌxiꞌƚyii. 3 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nayajitaxiƚijets, qaꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ: “Haꞌ Yatsatꞌaxiꞌƚyij yisuꞌun. Ajeꞌeƚƚeteꞌ ek nepilet hatseꞌ.”— 4 Akaꞌan in ƚunyeꞌj maꞌ qa hats yasiinikꞌiha paꞌ nifel paꞌaj paꞌ profeta in yitꞌij: 5 —Enfeliꞌƚiꞌm naꞌ witset Sión, qaꞌ itꞌiƚijets: “Jeƚjuꞌ, hats nam ei haꞌne qijiꞌ wittata. Niteꞌ weniwqinhetjiꞌ, iꞌnipjiꞌ naꞌ ewiꞌƚ matikkatax, ewiꞌƚ matikkatax ƚaꞌs.”—  (Zac 9:9) z 6 Heꞌ wetsjuk ƚꞌijatshenhei qa ikkii qa yaqsiijkii kaꞌ hats yitꞌijets haꞌ Jesús. 7 Qa nekaꞌx keꞌ matikkatekiꞌ qa haꞌ ƚaꞌs iye, qa yipkꞌeniꞌpjiꞌ heꞌ ƚeꞌntaafitits ƚaqlatiyij, qa iꞌnipjiꞌ haꞌ Jesús.  











 20:28 Lc 22:27; Jn 13:13‑15; 2Co 8:9; Fil 2:7; Mt 26:28; 1Ti 2:6; Tit 2:14; He 9:28  20:30‑31 Mt 9:27; 21:9; 22:42 y 21:1‑9 Zac 14:4; Mt 24:3; 26:30; Lc 19:37; 21:37; Jn 8:1; Hch 1:12 z 21:5 Is 62:11 w x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 61

SAN MATEO 21

8  Olootsija

heꞌ jukhew qa efuts iye, yipkꞌenikꞌuijijuꞌkii haꞌ witꞌikheyiꞌj keꞌ ƚeꞌntaafitits qa hekhewep qa yifekinikꞌi ek keꞌ najkakui ƚesejets qa yenikꞌuijiꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj. 9 Heꞌ yojoꞌokꞌoi haꞌ Jesús qa heꞌ tekeꞌlenijupjuꞌ iye qa week ewiꞌƚ kaꞌ ƚꞌanyejei in tayaꞌyijipjiꞌkii: —¡Qi in ƚeꞌwis haꞌne Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi! ¡Qi in ƚeꞌwis haꞌne namij kaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij! ¡Qi in ƚeꞌwis paꞌ Intata waꞌsjiꞌ!—   (Sal 118:26) a 10 Haꞌ Jesús in hats yamjiꞌtejeꞌmha haꞌ Jerusalén, qa week haꞌ witset in yeƚꞌilax wetjuꞌƚ qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj haꞌne nam inwets?— 11 Qa yekuꞌƚjiꞌij hekheweꞌ yojoꞌokꞌoi: —Hik haꞌne Jesús, profeta, taꞌƚii naꞌ witset Nazaret Galilea ƚeqe seheꞌ.— b  





Jesús qa yiwutshenfikꞌikii peꞌ tꞌihintaxij peꞌ wekwek peꞌ witlijtsitjiyifi. 12  Haꞌ

(Marcos 11:15‑19; Lucas 19:45‑48; Juan 2:13‑22)

Jesús qa uyifi keꞌ qi witlijtsitjii qa yiwutshenfikꞌikii week hekheweꞌ taqhaꞌyets qa heꞌ tꞌihinij iye keꞌ wekwek. Qa yiwuꞌmkii iye keꞌ ƚeqe mesal heꞌ yepiletets ƚꞌastai qa yiwuꞌmkii iye keꞌ ƚotsꞌojiꞌlaxits heꞌ ofol tꞌihinij. c 13 Qa yitꞌijets: —Keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: “Eneꞌ yitsiꞌ quꞌ ƚenqiyiꞌij witꞌiyinhetjii,”  (Is 56:7) qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚaqsiiƚijkii in “ƚewejij neꞌ ejtenhetsits.”—  (Jer 7:11) 14 Heꞌ pukꞌalets qa heꞌ onqokits qa heꞌ otshimetetsjuꞌ iye qa nekets haꞌ Jesús keꞌ witlijtsitjiyifi, qa niƚinjuꞌ. 15 Qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in yiꞌwenij keꞌ yaqsiijkii in ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa in yepiꞌyeꞌ iye heꞌ omehets in tayaꞌyijipjiꞌkii keꞌ witlijtsitjiiyifi in yitꞌijjuꞌ: —Qi in ƚeꞌwis haꞌne Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi,— maꞌ qa qi in nayutaxkii hekheweꞌen, 16 qa yiyajitaxets haꞌ Jesús: —¿Me niteꞌ ƚepiyeꞌ eneweꞌen akaꞌ yitꞌijjuꞌ?— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Ehe, hepiꞌyeꞌ. Qa ekheweliꞌƚ ¿me niteꞌ les quꞌ ejeƚiꞌƚ kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in iyetij akaꞌan, qa yitꞌij: “Eneꞌ omehets qa eneꞌ mexe tuꞌf, hats watjiꞌlet eꞌm quꞌ netlijtsii ei qaꞌ newqinhetija iye”?—   (Sal 8:2) d 17 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yiwejinƚe hekheweꞌen, qa ikikꞌuifikꞌi iye haꞌ witset qa wapilii haꞌ witset ƚaꞌs ƚii Betania qa hikhaꞌ iꞌwiꞌ weteꞌm. e  









Peꞌ higokuk waꞌmjiꞌ qa yisƚax. 18  Qa

(Marcos 11:12‑14,20‑26)

neƚukii leefijuꞌ qa wapilii iye haꞌ witset, haꞌ Jesús qa yoksiꞌwentax in iyipkun.  21:9 Mt 9:27; 23:39; Lc 2:14 b 21:11 Mr 6:15; Lc 7:16; 13:33; 24:19; Jn 1:21; 4:19; 6:14  21:12‑16 Jn 2:14‑16; Ex 30:13; Lv 1:14; 5:7; 12:8; Dt 14:25 d 21:16 Mt 11:25; 12:3,5; 19:4; 22:31 e 21:17 Mt 26:6; Mr 11:1; Lc 19:29; 24:50; Jn 11:18 a

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 21  62 19 Qa

yiꞌwen keꞌ ewiꞌƚ higokuk metetsjuꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj qa iktaxets woꞌtaxiikii ƚeyeꞌ qa hamƚe, ujaꞌxƚe kekheweꞌ ƚesejets. Maꞌ qa yitꞌijets: — Niteꞌ ƚꞌanuyiꞌ haneꞌej quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ eyeꞌ.— Maꞌ qa ajeꞌeƚ waꞌmjiꞌ keꞌ higokukꞌikꞌi qa yisƚax. 20 In yiꞌwen akaꞌan hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa nifaakan haꞌ Jesús: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj ekeꞌ higokukꞌikꞌi in ajeꞌeƚ yisƚax?— 21 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ nanaꞌliƚꞌem paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj qaꞌ quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi iye, niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌ yeqfenyeꞌjij keꞌ higokukꞌikꞌi, qe ƚekeꞌ iye quꞌ itꞌijets neꞌ utek: “Maꞌakꞌui naꞌ ƚaꞌniꞌ qaꞌ anamjiꞌjuꞌ naꞌ qi lejtax,” qaꞌ hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. f 22 Week paꞌquꞌ iyiniꞌƚets quꞌ iyiniꞌƚ, quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi paꞌquꞌ iyinheyejeyiꞌiƚ maꞌ qaꞌ yijayejek quꞌ estiꞌyiꞌƚij.— g  





¿Ƚekpaꞌ taꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Jesús? 23  In

(Marcos 11:27‑33; Lucas 20:1‑8)

hats yamii iye haꞌ Jesús keꞌ witlijtsitjii, qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset qa nekets haꞌ Jesús in mexe iꞌnqꞌijatshen, qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚii paꞌ tenekꞌenhei neƚisij quꞌ aqsiijkii ekeweꞌ wekwek in ƚaqsiijkii? ¿Ƚekpaꞌ neƚisij in ƚaqsiijkii?— h 24 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yakhap jiꞌjek iye quꞌ kꞌafaakaniꞌƚ. Quꞌ enfeliꞌƚ yeꞌm paꞌquꞌ kꞌafaakaniꞌƚij, qaꞌ henfeljiiꞌƚ eꞌmek nakhaꞌ taꞌƚets in haqsiijkii ekeweꞌ wekwek. 25 ¿Ƚekpaꞌ taꞌƚijets in inqimpuujin kaꞌ Juanꞌikꞌi? ¿Me taꞌƚijets naꞌ Dios? ¿Me iꞌnƚiꞌi eneꞌ jukhewƚe?— Maꞌ qa wapilij wetjuꞌƚ in iyetijjuꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —Quꞌ jintitꞌijets taꞌƚijets paꞌ Dios, maꞌ qa nitꞌij inwets: “¿Qa inhatsꞌek in niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets?” i 26 Qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ jintittaxijets quꞌ nataꞌƚets eneꞌ jukhew, qe jiꞌnijiweyijuꞌƚ eneꞌ jukhew qe week yitꞌijets kaꞌ Juanꞌikꞌi in profeta.— j 27 Maꞌ qa hekheweꞌen in yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌijjuꞌ: —Niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚek: —Qaꞌ yakhapeꞌ jiꞌjek quꞌnteꞌ kꞌefeliꞌiƚiꞌm ƚekpaꞌ tenekꞌenhei tseƚisij qa haqsiijkii ekeweꞌen.—  







28  Haꞌ

Paꞌ jukhew wetsjuk peꞌ ƚelits.

Jesús qa nifaakan iye hekheweꞌen: —¿Paꞌn quꞌ eqjunyejeyiꞌiƚij akaꞌan? Paꞌ jukhew wetsjuk peꞌ ƚelits. Qa yitꞌijets paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌen: “Yaꞌs, haneꞌej quꞌ maꞌaijuꞌ quꞌ ithayiki naꞌ yeqe uwaket.” k 29 Paꞌ witaꞌs qa inkuꞌƚ: “Niteꞌ tsꞌikheyuꞌuijuꞌ.” Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa yijamtikii, maꞌ qa ikiijuꞌ.  

 21:21 Mt 17:20; Lc 17:6; 1Co 13:2; Stg 1:6 g 21:22 Mt 7:7‑8; Jn 11:22  21:23‑27 Ex 2:14; Mt 26:55; Hch 4:7; 7:27 i 21:25 Mt 13:54; Lc 7:30; 15:18,21; Jn 3:27 j  21:26 Mt 11:9; 14:5; 21:46; Mr 6:20; 11:32; 12:12 k 21:28 Mt 20:1 f

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 63

SAN MATEO 21

30  Maꞌ

qa paꞌ ƚatata qa yiyajiꞌets iye pakhap iye ƚaꞌs, qa akaꞌ hats ƚꞌanyeꞌjets iye paꞌaj. Qa pakhaꞌan qa yekuꞌƚ qa yittaxijets yijatꞌij: “Ehe tata, hakiijuꞌ haneꞌej.” Qa niteꞌƚe ikiijuꞌ. 31 ¿Ƚek pakhaꞌ eneweꞌ wetsjuk yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ ƚatata?— Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Paꞌ yojo in nifaakan.— Qa yitꞌij haꞌ Jesús: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets nekheweꞌ yijaninkii wekwek tꞌejuyets paꞌ Roma ƚatata qa nekheweꞌ iye efuts natkinkii eneꞌ jukhew, eneweꞌen yojoꞌoƚ ekꞌui quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. 32 Qe in namtaxiꞌƚ ei kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi qa nijatshentaxiƚij paꞌ yatsathen quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ yijatꞌij, qa niteꞌƚe ƚꞌekꞌeniꞌƚets. Qa eneweꞌƚe yijaninkii wekwek tꞌejuyets paꞌ Roma ƚatata qa nekheweꞌ iye efuts natkinkii eneꞌ jukhew qa qi in tekꞌenets yijatꞌij. Qa ekheweliꞌƚ qa hats ƚiꞌwentaxiꞌƚha akaꞌan, qa ƚunyeꞌj jiꞌij in niteꞌ ƚitujtseikaniniꞌƚ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ hatsꞌinha quꞌ ekꞌeniꞌƚets.— l  



Peꞌ uƚꞌets witeqjeƚinenheyij paꞌ uwaket.

(Marcos 12:1‑2; Lucas 20:9‑19)

33 Qa yitꞌijets haꞌ Jesús hekheweꞌen: —Ekꞌeniꞌƚikꞌi iye akaꞌ quꞌ

hejeyumtshenijupiꞌ iye. Ewiꞌƚ paꞌ jukhew yeniꞌjuꞌ paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet paꞌ uwaket qa yeqetsitenijijup peꞌ utel. Qa tijjuꞌ iye paꞌ ewiꞌƚ ƚeqꞌitsetꞌij quꞌ nenqꞌumutjuꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ. Qa yaqsiijkii iye peꞌ ewiꞌƚ qiphaꞌm tꞌejuyets quꞌ nejeƚipjiꞌkii paꞌ uwaket.  (Is 5:1,2) Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa yatkinhenets peꞌ jukhew paꞌ uwaket, maꞌ qa ik injiꞌwitshen. m 34 In hats kꞌesiyuꞌets ƚahatsꞌij quꞌ netenifteꞌjiꞌ peꞌ ƚei, qa nukintaxii peꞌ ƚeqejkunenhei pekheweꞌ natkin paꞌ uwaket, hatsꞌinha quꞌ netisij qa nekaꞌxii peꞌquꞌ natsatꞌetsijek ƚeqei paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket. 35 Qa peꞌ amaneyij in natkin paꞌ uwaket, qa tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ witꞌukinheitax, qa ewiꞌƚ paꞌ yilanjeꞌmkii, qa pakhap qa yilaanija qa pakhap iye qa nijeleꞌejkii peꞌ utel. n 36 Paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket qa ewiꞌƚij iye in yukin pekhewep iye ƚeqejkunenhei, qa hats les in olotstax. Qa pekheweꞌen qa hik ƚeqfenyejeyij iye paꞌ hats ƚeqfenyejeyij peꞌ yojo. 37 Maꞌ qa tekeꞌlenjuꞌ in yukintax paꞌ ƚaaꞌsija, qa yitꞌij: “Tees quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij peꞌyeꞌ haꞌne yaꞌs.” 38 Qa in yiꞌwenijuꞌƚ pekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: “Hik haꞌne haꞌ ƚaaꞌsija. Hik haꞌne quꞌ nayaꞌxtaxij haꞌne ƚetset haꞌ ƚatata. Jitalan hatsꞌinha qaꞌ jinatsatꞌetsij haꞌne seheꞌ yatsatꞌaxij haꞌ ƚatata.” o 39 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ qa yekaꞌxikꞌuifikꞌi paꞌ uwaket qa yilan. 40 Qa haneꞌej, quꞌ nanamtax paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket, ¿paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij pekheweꞌ nejettaxij yatkinhenintaxets paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet?—  













 21:32 Pr 8:20; Mt 3:8‑12; 2P 2:21 m 21:33‑46 Mt 13:3,34‑36; 15:15; 22:1; 24:32; 25:14; Lc 14:28; Sal 80:8; Cnt 8:11‑12 n 21:35 2Cr 24:21; Neh 9:26; Mt 5:12; 23:34,37; Hch 7:52; 1Ts 2:15; He 11:36‑37 o 21:38 Sal 2:8; He 1:2 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 21​, ​22  64 41 Qa

yekuꞌƚ hekheweꞌen: —Nilanjuꞌ tees quꞌ neꞌnqꞌeletij eneꞌ uƚꞌets natkintax paꞌ uwaket. Qaꞌ niꞌnkꞌaihit iye peꞌquꞌ nejeƚinenij quꞌ nanatkin iye paꞌ ƚeqe uwaket qaꞌ hik pekheweꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ netisjiꞌjij paꞌ ujaꞌx peꞌquꞌ netisjiꞌjij paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket qa yamjiꞌjets ƚahatsꞌij quꞌ netenifteꞌjiꞌ.— p 42 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: —¿Me niteꞌ les quꞌ ejeƚiꞌƚ keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: “Neꞌ ute yuten qa yiwuꞌmfikꞌi neꞌ niihinphaꞌm neꞌ wititsiꞌ, haneꞌej qa ewiꞌƚƚe in les wejuꞌƚij in teniihinijphaꞌm neꞌ wititsiꞌ. Qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikpaꞌ yaqsiijkii akaꞌan qa in jitejeƚjuꞌ qa qi in ƚeꞌsits ineꞌm”?  (Sal 118:22) q 43 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hitꞌiƚij ewets quꞌ itkamhitiꞌyiꞌƚij naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios qaꞌ netestiꞌyij pakhap witsetꞌe, qa hik pakhaꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ ƚeqeyeꞌ. 44 Yakhaꞌ hik ƚunyeꞌj ute, pakhaꞌ quꞌ nanamipjiꞌ eneꞌ ute, qaꞌ qaƚaƚeꞌjuꞌ. Qa eneꞌƚe ute paꞌquꞌ nanamipjiꞌ qaꞌ netweyikꞌuijuꞌ, maꞌ qaꞌ ƚipipejuꞌ.— r 45 Hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ fariseol iye in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeweꞌ yejeyumtshenijupiꞌ haꞌ Jesús, maꞌ qa nikfeꞌlikꞌi in ƚekhewelƚe in tꞌejuyets. s 46 Qa in yisuꞌuntax quꞌ nopheꞌƚ qa nijiweiƚiꞌijuꞌƚ heꞌ olots jukhew qa efuts, qe eneweꞌen nikfeꞌlets haꞌ Jesús in profeta. t  









22

Paꞌ ƚeꞌwis neƚu witiwheꞌyejii. 1   Maꞌ

(Lucas 14:15‑24)

qa iyetikꞌui iye haꞌ Jesús heꞌ jukhew qa efuts, qa ewiꞌƚij iye in yitꞌijiꞌ keꞌ yejeyumtshenijupiꞌ, qa yitꞌij: 2 —Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj ewiꞌƚ ƚeꞌwis neƚu yaqsiijkii naꞌaj ewiꞌƚ qi wittata tꞌejuyets in tewheꞌyei paꞌ ƚaꞌs. u 3 Qa yukin peꞌ ƚeqejkunenhei yiihettaxii peꞌ hats jutsiqets quꞌ nanamii paꞌ ƚeꞌwis neƚu witiwheꞌyejii. Eneweꞌen qa niteꞌƚe namiyuꞌui paꞌ ƚeꞌwis neƚu. v 4 Qa ewiꞌƚij in yukintaxii iye pekhewep iye ƚeqejkunenhei, qa yitꞌijets: “Akaꞌ itꞌiƚijets hekheweꞌ hats jutsiqetstax quꞌ nanamii: ‘Hats hajilettaxiꞌƚ ekꞌui naꞌ qi aqiꞌƚ. Hats talanhetiijuꞌ keꞌ wakkaꞌikꞌi qa kekheweꞌ iye wakka ƚelitsikꞌi neꞌej weꞌnujenin, qa week hats yijatꞌetsjuꞌ, teꞌƚuniƚii quꞌ enekiꞌƚets nakhaꞌ ƚeꞌwis neƚu witiwheꞌyejii.’ ” w 5 Pekheweꞌ witꞌeqemhiitax qa niteꞌ tekꞌen iye. Pekheweꞌen ewiꞌƚ pakhaꞌ ik yamii paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet qa pakhap iye qa yamiyek peꞌ ƚaqhatjii. 6 Qa pekhewep iye witꞌeqemhii qa tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ ƚꞌukinheitax paꞌ wittata qa yilanjeꞌmkii qa pekhewep qa nilaanjuꞌha.  









 21:41 Mt 8:11; Hch 13:46; 18:6; 28:28 q 21:42 Hch 4:11; Ro 9:33; 1P 2:7  21:44 Is 8:14‑15; Ro 9:32‑33; 1P 2:8 s 21:45 Mt 13:3,35; 15:15; 21:33; 22:1; 24:32 t  21:46 Mt 26:4; Mr 11:18; Lc 19:47‑48; Jn 7:25,30,44 u 22:2‑14 Mt 13:24; Lc 12:36; Jn 2:2; Ap 19:7 v 22:3 Est 6:14; Pr 9:3,5 w 22:4 Pr 9:2; Mt 21:36 p r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 65

SAN MATEO 22

7 Maꞌ

qa qi in nayuꞌkii paꞌ wittata qa yiyajiꞌets peꞌ ƚelits oqꞌopheƚinetsilets, qa ikii qa nilanjuꞌ pekheweꞌ eqekꞌunhets qa neꞌƚijjuꞌ iye paꞌ ƚetsetikꞌi. 8 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa yitꞌijets iye paꞌ wittata peꞌ ƚeqejkunenhei: “Naꞌ witiwheꞌyejii hats week yijatꞌaxjuꞌ, qa kekheweꞌƚe yojotax in witꞌeqemhiitax qa niteꞌƚe wejuꞌƚtaxij qek nanamii. x 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, yape maꞌaƚetsfikꞌi neꞌ les qits witꞌikheijei, qaꞌ eqeꞌmiꞌƚets week paꞌquꞌ iꞌweniꞌƚjiꞌ hatsꞌinha quꞌ nanamii haꞌne ƚeꞌwis neƚu witiwheꞌyejii.” y 10 Peꞌ witqejkunenhei qa iketsfikꞌi peꞌ witꞌikheijei. Qa noꞌthet wetjuꞌƚ week pekheweꞌ yiꞌwen, peꞌ uƚꞌetstax qa peꞌ ƚeꞌsits. Maꞌ qa hats topoꞌoj peꞌ wititsiꞌ peꞌ witꞌeqemhinel. 11 Maꞌ qa in uyetsjiꞌ paꞌ wittata quꞌ niꞌwen peꞌ namii paꞌ ƚeꞌwis neƚu, qa yiꞌwen paꞌ ewiꞌƚ jukhew in niteꞌ yeqhinatajiꞌ peꞌ witqhinatai tꞌejuyets naꞌaj tewheꞌyei. z 12 Paꞌ wittata qa yitꞌijets: “Waikaꞌ, ¿paꞌn ƚunyeꞌj in ƚentenuyetsjiꞌ haꞌne ƚeꞌwis neƚu in niteꞌ ƚeqhinataji keꞌ tꞌejuyets naꞌaj tewheꞌyei?” Pakhaꞌan qa ham paꞌquꞌ nitꞌij.  a 13 Maꞌ qa paꞌ wittata qa yitꞌijets peꞌ ƚeqejkunenhei: “Opheꞌƚiꞌƚ neꞌ ƚokoyei qa neꞌ ƚefꞌiyei iye qaꞌ iwuꞌmiꞌƚiifikꞌi naꞌ iꞌnfikꞌi qi nookii qaꞌ hik nakhaꞌaꞌ quꞌ qi quꞌ napiꞌ qaꞌ natꞌaitaxjiꞌ iye ƚekꞌunhetii.” 14 Qe olots nekheweꞌ teniyaitaxets, qa niteꞌƚe olots neꞌ teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ ujaaꞌxkii.—  b  













¿Me ƚeꞌwis in yijaninkii peꞌ wekwek quꞌ netꞌejuyets paꞌ witset Roma? 15  In

(Marcos 12:13‑17; Lucas 20:20‑26)

yiliꞌij haꞌ Jesús ekeweꞌen, qa heꞌ fariseol qa ikkii qa iyetijjuꞌ paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Jesús quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ nitꞌij hakhaꞌan. 16 Hekheweꞌen qa nukinii heꞌ ƚꞌijatshenheiƚe qa ƚijtsꞌeyek hekheweꞌ yijayanek haꞌ Herodes, maꞌ qa yitꞌijets: —Maestro, tsikfeꞌliꞌƚetsha in akhaꞌ yijaaꞌija naꞌaj ƚitꞌij qa yijaaꞌija iye in ƚiꞌnqꞌijatshenij paꞌ yisuꞌun paꞌ Dios, maꞌ qa niteꞌ ƚenwuꞌmphaꞌm quꞌ inkꞌaihitikꞌui pakhaꞌ hats ƚisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe eneꞌ jukhew, qe akhaꞌ week eq junyejeyij.  c 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, enfeliꞌƚ yeꞌm paꞌquꞌ umtiꞌek. ¿Me ƚeꞌwisijupiꞌ in jitajaninkii ekeweꞌ wekwek quꞌ netꞌejuyets paꞌ César, Roma ƚatata? ¿Me niteꞌ?—  d 18 Haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets in niteꞌ ƚeꞌwis paꞌ neqfenyejeyutaxij hekheweꞌen, qa yitꞌijets: —Ejtitsits, hik  





 22:8 Mt 10:11; Hch 13:46 y 22:9 Ez 21:21; Abd 14 z 22:11 Ap 19:8; 22:14  22:12 Mt 20:13; 26:50 b 22:14 Mt 20:16; Ap 17:14 c 22:16 Mr 2:8; 3:6; 8:15; Jn 3:2; Hch 10:34; 13:10; 18:26 d 22:17 Mr 12:14,16‑17; Lc 2:1; 3:1; 20:22,24‑25; Jn 19:12,15 x

a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 22  66

ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ. ¿Inhatsꞌek in ƚꞌewqeleitaxiꞌƚ yikꞌui? 19 Etsꞌethiniꞌƚij ewiꞌƚeꞌ ƚꞌastakiꞌyeꞌ nijket pekheweꞌ tꞌejuyets in tajaikii ekeꞌ wekwek.— Hekheweꞌen qa yethinij keꞌ ewiꞌƚ denario.  e 20 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets hekheweꞌen: —¿Ƚek ƚejuꞌs haꞌne witeqsiꞌnqꞌal iꞌnjiꞌ qa ƚek ƚii iye haꞌne iꞌnjiꞌ?— 21 Qa yekuꞌƚ hekheweꞌen: —Paꞌ César, Roma ƚatata ƚesiꞌnqꞌal.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yeꞌehe, qaꞌ ƚisiꞌƚij paꞌ Roma ƚatata (César) pekheweꞌ yatsatꞌetsƚiꞌijek in Roma ƚatata (César), qa naꞌ Dios pekheweꞌ yatsatꞌetsƚiꞌijek in Dios.—  f 22 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan hekheweꞌen, qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, maꞌ qa ikikꞌuikii.  







Iƚii iye hatseꞌ peꞌ naxjuꞌ.

23  Qa

(Marcos 12:18‑27; Lucas 20:27‑40)

hik kakhaꞌ iye kaꞌ neƚujiꞌ, heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ saduceol qa nekii iye haꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús qe naqfaakanheyuꞌuj peꞌyeꞌ. He saduceol yitꞌijets in niteꞌteꞌ iƚii iye hatseꞌ peꞌ naxjuꞌ. g 24 Maꞌ qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Maestro, paꞌ Moisesꞌikꞌi yitꞌij paꞌaj: “Paꞌquꞌ nawaꞌm in mexe hamtax ƚelitsiꞌiƚ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, maꞌ qa paꞌ ƚekꞌinij iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚamatsꞌe qaꞌ hik pakhaꞌ quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij peꞌ ƚewjuꞌlelax. Maꞌ qa quꞌ nataltsaꞌyiꞌƚ qaꞌ hikpaꞌ quꞌ ƚaꞌsiꞌij paꞌ waꞌm ƚewheꞌyeꞌekꞌi.”   (Dt 25:5) 25 Haꞌne haꞌniꞌƚiꞌ naꞌl kaꞌ ewiꞌƚ hik ƚunyeꞌj akaꞌan wetsjuk tatsai (7) peꞌ witjefeyeꞌk. Paꞌ yojo in tewheꞌyeitax qa waꞌm, qa mexeƚe hamtax ƚaꞌsiꞌiƚ peꞌ ƚewheꞌyeꞌtax. Qa nejettaxij quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij paꞌ ƚekꞌinij, 26 qa waꞌmifi iye. Qa hik ƚunyejei iye pekhewep iye maꞌ qa week naxjuꞌ peꞌ wetsjuk tatsai (7) witjefeyeꞌk. 27 In hats week naxjuꞌ qa waꞌm iye peꞌ efuꞌukꞌi. 28 Qa haneꞌej quꞌ iƚiyeꞌtax iye peꞌ hats nanaxtaxjuꞌ ¿qa paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij pekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) peꞌ efuꞌukꞌi? Qe hats week ƚewheꞌyetstaxij pekheweꞌen.— 29 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —Ekheweliꞌƚ qi in ƚijaniƚikꞌi qe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qa niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚetsha iye naꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx naꞌ Dios. 30 Qe quꞌ iƚiyeꞌtax peꞌ naxjuꞌ, peꞌ jukhew qa efuts niteꞌ tewheꞌyeijuꞌ hatseꞌ, qe hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ yijatꞌij neꞌ angelits waꞌs ƚeiƚets. h 31 Yeꞌehe, in tꞌejuyets quꞌ iƚiyeꞌtax peꞌ naxjuꞌ, ¿me niteꞌ ƚiyineniƚikꞌi naꞌ Dios in yitꞌiƚij ewets:  















 22:19 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii.  22:21 Mt 17:25; Ro 13:7 g 22:23‑32 Mt 3:7; Hch 4:1; 23:8 h 22:30 Mt 24:38; Lc 17:27

e f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 67

SAN MATEO 22

ƚeqe Dios kaꞌ Abraham qa kaꞌ Isaac qa kaꞌ Jacob”?  (Ex 3:6) Naꞌ Dios ƚeqe Dios neꞌ iƚii. Qa niteꞌ ƚeqe Dios peꞌ naxjuꞌ.— i 33 Hekheweꞌ olots jukhew qa efuts, in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeweꞌ iꞌnqꞌijatshenij haꞌ Jesús qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii akaꞌ ƚunyeꞌjkii. 32  “Yakhaꞌ  

Pakhaꞌ les qijiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij paꞌaj. 34  Qa

(Marcos 12:28‑34)

hekheweꞌƚe fariseol in impiꞌyeꞌej heꞌ saduceol in ham paꞌquꞌ nitꞌijijuꞌƚ haꞌ Jesús, qa ewiꞌƚ weꞌneniꞌ. j 35 Qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ fariseol hakhaꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa yijaajintax iye, qa yitꞌijets: k 36 —Maestro, ¿paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ les qiyeꞌjiꞌha kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios tisij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (mandamientos)?— 37 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Isuꞌunija paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios weekij paꞌ ataweꞌj, qa weekij iye paꞌ iƚaꞌx, qa weekij iye paꞌ aqjamtikineyeꞌjkii.  (Dt 6:5)  l 38 Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ les in qijiꞌ qa hik akaꞌ iye yojoꞌokꞌoi kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii. 39 Qa kaꞌ yojoꞌopjiꞌ qa hik ƚunyeꞌj iye akaꞌan in yitꞌij: “Isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew qa efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.”    (Lv 19:18)   m 40 Ekeweꞌ wetsjuk wiꞌtlijei hik ekeweꞌ ƚetkui keꞌ week testiꞌyij kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa keꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ profetaꞌikꞌi.—  n  











¿Paꞌn ƚii pakhaꞌ taꞌƚets paꞌ Cristo pekheweꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi? 41 Qa

(Marcos 12:35‑37; Lucas 20:41‑44)

in mexe ewiꞌƚ iꞌniꞌ heꞌ fariseol, qa haꞌ Jesús qa nifaakanjiꞌjuꞌ, yitꞌij: —¿Paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ Cristo? ¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ nataꞌƚets?— Qa yekuꞌƚ hekheweꞌen: —Taꞌƚteꞌets hatseꞌ paꞌ Davidꞌikꞌi.— 43 Maꞌ qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Yeꞌehe, ¿qa inhatsꞌekek kaꞌ Davidꞌikꞌi paꞌ Espíritu Santo in taꞌƚets, qa yitꞌijets: “Yatsatꞌaxyij?” Qe kaꞌ Davidꞌikꞌi yitꞌij: o 44 “Paꞌ Intata qa yitꞌijets paꞌ Yatsatꞌaxyij: ‘Nijuꞌ niꞌijuꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi ipƚuꞌui quꞌ hentaxiijuꞌ neꞌ efꞌiyei qaꞌ otsiꞌpjiꞌkii neꞌ ejuihifets.’ ”    (Sal 110:1)   p 45 Paꞌ Davidꞌikꞌi in yitꞌijets, “Yatsatꞌaxyij.” ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj iye quꞌ nitꞌijets quꞌ ƚaꞌseꞌ?— 42  qa







 22:32 Ex 3:15‑16; Hch 7:32 j 22:34‑40 Lc 10:25‑28 k 22:35 Lc 7:30; 10:25; 11:45; 14:3 l 22:37 Lc 10:27 m 22:39 Mt 19:19 n 22:40 Mt 7:12; Ro 13:8‑10; Ga 5:14 o  22:43 2S 23:2; Ap 1:10; 4:2 p 22:44 Hch 2:34‑35; 1Co 15:25; He 1:13; 10:13 i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 22​, ​23  68 46  Hekheweꞌen

qa ham paꞌquꞌ nekuꞌƚijijuꞌƚ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, maꞌ qa hik akaꞌaj kaꞌ neƚujiꞌ qa taꞌƚiꞌ in hats ham paꞌquꞌ nanfaakanij peꞌyeꞌ. q Jesús qa iyetij paꞌ uƚꞌax ƚunyejei peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa peꞌ fariseol.

23

1   Maꞌ

(Marcos 12:38‑40; Lucas 11:37‑54; 20:45‑47)

qa hik akaꞌaj haꞌ Jesús qa hats iyetikꞌuiha heꞌ jukhew qa efuts qa week iye heꞌ ƚꞌijatshenhei, r 2 qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Nekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa nekheweꞌ iye fariseol, hik nekheweꞌ wetƚisij quꞌ netꞌekuumiꞌha quꞌ ninqꞌijatshenij kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii yikaꞌajjiꞌ kaꞌ Moisesꞌikꞌi.  s 3 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ ekꞌeeniꞌƚikꞌiha qaꞌ week aqsiiƚijkii iye paꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets, qa hasuꞌujƚe ijayaniꞌƚij kaꞌ ƚunyejei nekheweꞌen, qe ƚekhewel niteꞌ yaqsiijkii kekheweꞌ iꞌnqꞌijatshentaxij. t 4 Ƚekhewel hik ƚunyejei akaꞌan: yopheꞌƚ jeꞌmkii peꞌ witqatai qi niihetits, jutsitets quꞌ jintekaꞌxtax. Maꞌ qa yiƚkoninij eneweꞌ jukhew qa efuts iye, qa ƚekhewelƚe qa niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ ƚayaqsiꞌyeꞌ quꞌ nekumhiniꞌ quꞌ nekaꞌx. u 5 Week naꞌaj yaqsiꞌjtaxijkii ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ netwenhetiꞌyij. Yisuꞌun in yeniꞌ neꞌej ƚꞌiwatai qa ƚokoyei iye neꞌej niteꞌ qitax ƚasimmiꞌtax qa lesƚe in yiwqinhet iye neꞌej yaqsiijkii tiꞌnajkiꞌ ƚasiꞌ iꞌnjiꞌ neꞌej ujaꞌx kekheweꞌ Intata ƚeꞌlijei, qa neꞌej yitꞌonijjuꞌ ƚeiƚal iye qa les in yijetinijjuꞌ iye neꞌej jipimjuꞌ. v 6 Yisuꞌun iye quꞌ naꞌnipjiꞌ neꞌej ƚotsꞌojiꞌlaxits neꞌej qitsjiꞌ qe tekjuꞌ naꞌaj ewiꞌƚ ƚeꞌwis neƚu qa neꞌej witlijtsitjiyifi iye neꞌej witsꞌojilaxits, ƚotsꞌojiꞌlaxits peꞌ qitsjiꞌ. w 7 Yisuꞌun iye quꞌ netniwetfelhei qe yijalkiꞌsjiꞌkii naꞌaj ƚaqhawet qa yisuꞌun iye quꞌ netiyiꞌyij in maestro. x 8 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ hasuꞌuj iwejiniꞌƚiꞌm aqꞌayiniꞌƚij pakhaꞌ quꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets maestro, qe ewiꞌƚƚe naꞌ aqa Maestroꞌoƚ qa ekheweliꞌƚ qa week eꞌwitjefeyekꞌiƚipjiꞌ. 9 Hasuꞌuj iye itꞌiƚijets peꞌyeꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ tata, qe ewiꞌƚƚe naꞌ Atataꞌaƚ hik nakhaꞌ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs. y 10 Hasuꞌuj iye iwejiniꞌƚiꞌm peꞌquꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets quꞌ eꞌqitsiꞌiƚjiꞌ, qe ewiꞌƚƚe naꞌ Cristo in qijiꞌha. 11 Qa pakhaꞌƚe les in qijiꞌ ekheweliꞌƚ, pakhaꞌan, pakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ eqejkunenekꞌiꞌiƚ. z  



















 22:46 Mr 12:34; Lc 14:6; 20:40 r 23:1‑7 Mt 10:42; 28:19; Lc 14:26; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Hch 6:1 s 23:2 Esd 7:6,25; Neh 8:4 t 23:3 Mt 5:20; 15:3‑9; Ro 2:17‑23 u 23:4 Lc 11:46; Hch 15:10; Ga 6:13 v 23:5 Ex 13:9; Dt 6:8; 11:18; Mt 6:1,5,16; 9:20; 14:36; Mr 6:56; Lc 8:44 w 23:6 Lc 11:43; 14:7; 20:46 x 23:7‑8 Mr 9:5; 10:51; Jn 1:38,49; 11:8; Stg 3:1 y  23:9 Mal 1:6; Mt 6:9; 7:11 z 23:11 Mt 20:26‑27; Mr 9:35; 3Jn 9 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 69

SAN MATEO 23

12  Qe

pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚetax ƚeteꞌm quꞌ neniwqinhetjiꞌ, qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ netwepinhetkii. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ neniwqinheteꞌjiꞌ qaꞌ hik haꞌneyeꞌ qaꞌ neniwqinhetjiꞌ. a 13 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa nekheweꞌ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe ƚitꞌoniƚikꞌuijiꞌ eneꞌ jukhew qa efuts iye naꞌ ƚejiꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. Qa ekheweliꞌƚ iye niteꞌ ƚeꞌnuihiyuꞌuƚii iye. Niteꞌ ƚiwejiniƚiꞌm iye nekheweꞌ nuihiyuꞌtaxii. b 14 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa nekheweꞌ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe ƚenitkaꞌmiƚijkii peꞌ ƚetsiltax peꞌ wikiihalei. Ƚaꞌnapetaxiꞌƚijets qe ƚꞌiyiniꞌƚ qa niteꞌƚe yijaaꞌija quꞌ iyiniꞌƚ qe ƚisuꞌunƚiꞌiƚ quꞌ meꞌnethiniƚijkii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ les quꞌ qiyeꞌ paꞌquꞌ atanithenhetiꞌyiꞌƚij. c 15 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa nekheweꞌ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe ƚijaweꞌjiƚij jiꞌtejeꞌmkii naꞌ qi iweliꞌ qa pekhel ƚenekiƚijiꞌkii iye haꞌne seheꞌ in ƚowoꞌoƚiikii paꞌquꞌ amitiꞌƚijjuꞌ kakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ. Maꞌ qa in hats ƚamitiƚijjuꞌ, qa hats ƚaqsiiƚijkii quꞌ wetsjukꞌiꞌij quꞌ natꞌaniꞌƚ epjiꞌ quꞌ les neꞌwejuꞌƚij wiikfikꞌi quꞌ namii paꞌ feꞌt.  d 16 Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ, pukꞌalets yojotaxikꞌui pekhewep, qe ekheweliꞌƚ ƚitꞌiƚij: “Ham wejuꞌƚiꞌij pakhaꞌ quꞌ neniwjutsiqentaxijiꞌm neꞌ witlijtsitjii paꞌquꞌ nitꞌij, qa hasuꞌuj naqsiijkii. Pakhaꞌ yijatꞌij quꞌ neniwjutsiqenijiꞌm paꞌquꞌ nitꞌij neꞌ ƚeqe oro neꞌ qi witlijtsitjii, qa wejuꞌƚij yijatꞌij, maꞌ qaꞌ naqsiijkii paꞌ weniwjutsiqenij.”  e 17 Niteꞌ ƚꞌeqeneƚuyiꞌƚ wetjuꞌƚ qa pukꞌalets iye, qe ¿paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ les qiyeꞌjiꞌ? ¿Me naꞌ oro? ¿Me iꞌnƚiꞌi neꞌ witlijtsitjii in hik nekheꞌ taꞌƚets in weꞌnenifi neꞌ oro maꞌ qa yatsatꞌetsij naꞌ Dios? 18 Qa ƚitꞌiƚijjuꞌ iye: “Niteꞌ wejuꞌƚij pakhaꞌ quꞌ neniwjutsiqentaxijiꞌm naꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ (altar) tꞌejuyets naꞌaj witqisitꞌij naꞌ Intata (ofrenda) paꞌquꞌ nitꞌij, qaꞌ hasuꞌuj naqsiijkii. Pakhaꞌ yijatꞌij quꞌ neniwjutsiqenijiꞌm naꞌaj witqisitꞌij paꞌ Intata (ofrenda) paꞌquꞌ nitꞌij, qa wejuꞌƚij yijatꞌij, maꞌ qaꞌ naqsiijkii paꞌ weniwjutsiqenij.” 19 ¡Pukꞌalets! ¿Ƚekpaꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ? ¿Me paꞌ witqisit (ofrenda)? ¿Me iꞌnƚiꞌi paꞌ ƚeꞌnenheꞌwetꞌipjiꞌ (altar), in hikpaꞌ taꞌƚets in weꞌnenipjiꞌ paꞌ witqisit (ofrenda) qa yijaa qa yatsatꞌaxij paꞌ Dios?  f 20 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, pakhaꞌ quꞌ netetfelijiꞌm paꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ (altar) paꞌquꞌ nitꞌij, maꞌ qa hats week tetfelijiꞌm paꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ (altar) qa peꞌ iꞌnipjiꞌ iye (ofrenda).  















a  23:12 Pr 29:23; Ez 21:26; Lc 14:11; 18:14; Stg 4:6,10; 1P 5:5‑6 b 23:13 Mt 23:15,23,25; Lc 11:52 c 23:14 Mr 12:40; Lc 20:47 d 23:15 Hch 2:11; 6:5; 13:43 e 23:16 Mt 5:33; 14:7; 15:14; 23:24; 26:63,72; Hch 1:16; Ro 2:19; Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21 f  23:19 Ex 29:37; 30:29

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 23  70 21  Qa

pakhaꞌ quꞌ netetfelijiꞌm neꞌ qi witlijtsitjii paꞌquꞌ nitꞌij, qa tetfelijiꞌm neꞌ witlijtsitjii qa nakhaꞌ iye iꞌnifi neꞌ witlijtsitjii.  g 22 Qa pakhaꞌ quꞌ netetfelijiꞌm paꞌquꞌ nitꞌij naꞌ waꞌs, qa hats tetfelijiꞌm naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx naꞌ Dios qa nakhaꞌ iye iꞌnipjiꞌ nakhaꞌan. h 23 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ, iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa ekheweliꞌƚ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe in ƚeqethentaxiꞌƚfikꞌi neꞌej menta ƚesejets qa neꞌej anis iye qa comino iye in cien (100) yamets qa diez (10) ƚeqetheniꞌƚfikꞌi quꞌ netꞌejuyets naꞌ Dios. Qa niteꞌƚe ƚaqsiiƚijkii kekheweꞌ les in qitstaxjiꞌ wiꞌtlijei wenittaxij quꞌ nanaqsiijkii, kekheweꞌen: yatsathen, eqꞌiltinaꞌx, yaqsiꞌjijkii paꞌquꞌ hats nitꞌij hik ekeweꞌtax qek aqsiiƚijkii, qa hasuꞌujƚe qek iliꞌiƚij quꞌ aqsiiƚijkii kekheweꞌ hats ƚꞌasiniƚikꞌi in ƚaqsiiƚijkii. i 24 ¡Ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ eꞌpukꞌaletsiꞌiƚ in ƚojotaxiƚikꞌui pekhewepeꞌ! Qe hik ƚunyeꞌj quꞌ uketiꞌƚ naꞌaj iweliꞌ qe qaꞌ niteꞌ etimiꞌƚ neꞌej iye, qa niꞌkhaꞌƚiꞌij atsꞌetax in qitax qa hik naꞌaj ƚetimiꞌƚ. j 25 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa ekheweliꞌƚ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe ekheweliꞌƚ ƚimpulijiniꞌƚ naꞌ ƚꞌanuꞌui nakhaꞌ hik ƚunyeꞌj wasu qa hik ƚunyeꞌj iye tokꞌo, qa ƚatawejƚe qa topoꞌoj pakhaꞌ witꞌejtenheyeꞌj qa paꞌ witꞌekuyiꞌ iye. k 26 ¡Fariseo pukꞌal! Yojo yijatꞌij quꞌ nempulijikꞌijuꞌ naꞌ ƚataweꞌj nakhaꞌ hik ƚunyeꞌj wasu qa hik ƚunyeꞌj iye tokꞌo, hatsꞌinha quꞌ ƚeꞌwiseꞌ jiꞌjek ham ƚejiliꞌyeꞌ nakhaꞌ iꞌnfikꞌi. 27 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa ekheweliꞌƚ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌej nimeƚkui qe hats wetlinij naꞌaj foꞌ iꞌm qa ƚeꞌsits in jiteꞌwen, qa ƚatawjetsƚe qa topolij witinutsikꞌi qa in hats ƚipipjiꞌ iye. l 28 Akaꞌan hik akaꞌ ejunyejeyiꞌƚ iye, eꞌƚeꞌsitsiꞌƚ in neꞌweniꞌƚ eneꞌ jukhew, qa pekheweꞌƚe atawjetsiꞌƚ qa qi in topolij in hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ, qa topoliꞌƚ ej iye in niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun naꞌ Dios. 29 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa ekheweliꞌƚ iye fariseol, eꞌjtitsitsiꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ! Qe ekheweliꞌƚ ƚeniihiniꞌƚphaꞌm neꞌ ƚenimeƚkui kekheweꞌ profetaꞌikꞌi qa ƚiꞌsinhetiꞌƚ iye wekwek ƚꞌeniƚiꞌ neꞌ ƚenimeƚkui keꞌ jukhewꞌikꞌi yatsathen. 30 Maꞌ qa ƚitꞌiƚijjuꞌ: “Qek hats jinanaꞌl pakhaꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij pekheweꞌ inqaꞌjteyikꞌi qekha niteꞌ jinaꞌneꞌtaxij jiꞌtejeꞌm in nilanjuꞌ pekheweꞌ profetaꞌikꞌi.”  

















 23:21 1R 8:13; 2Cr 6:2; Sal 26:8; 132:14 h 23:22 Ex 17:16; Sal 11:4; 47:8; Mt 5:34; 19:28; He 8:1; Ap 4:2 i 23:23 1S 15:22; Sal 33:5; Jer 5:1; Mi 6:8; Zac 7:9; Lc 11:42 j  23:24 Mt 15:14; 23:16 k 23:25 Mr 7:4; Lc 11:39 l 23:27 Lc 11:44; Hch 23:3 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 71

SAN MATEO 23​, ​24

31 Yeꞌehe,

qa akaꞌan in ƚitꞌiƚijjuꞌ, maꞌ qa hats ƚanalitƚiꞌiƚikꞌi in ekheweliꞌƚ ƚataꞌƚiƚets kekheweꞌ nilanjuꞌkii keꞌ profetaꞌikꞌi. m 32 Yape oponhetiꞌƚij pakhaꞌ uƚꞌax menteꞌ yoxpoꞌtaxij keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi.—  

33  —¡Qꞌoiqꞌoyits!

¡Qꞌoiqꞌoyits ƚelits!

¡Qꞌoiqꞌoyits ƚelits! ¿Paꞌn quꞌ ilithinyejeyeꞌtaxiƚikꞌui hatseꞌ quꞌ atanithenhetiitaxiꞌƚij paꞌ feꞌt qi iftsax? n 34 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, Jeƚ qekuꞌniꞌƚek quꞌ heꞌnukiniꞌƚ ei iye peꞌquꞌ profetayeꞌ, qa peꞌquꞌ qi nikfeꞌlets wekwek in tꞌejuyets naꞌ Dios qa peꞌquꞌ ninqꞌijatshenij iye keꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios. Maꞌ qa ekheweliꞌƚ qaꞌ anlaniꞌƚjuꞌ iye peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ, qa pekhewep qaꞌ eniꞌƚjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzitseꞌ, qa pekhewep iye qaꞌ eqsilaniꞌƚ jeꞌmkii neꞌ witlijtsitjiyitsifi qaꞌ ijayaniꞌƚiikii pekhewep witsetiikal, o 35 hatsꞌinha quꞌ nanamiꞌƚ epjiꞌ iye naꞌ witaxtanithenkeyeꞌj taꞌƚets keꞌ ƚꞌathits keꞌ week yatsathen in talanhetiijuꞌ, qa in taꞌƚiꞌ ek kaꞌ yatsathen Abelꞌikꞌi qa yamijii kaꞌ Zacariasꞌikꞌi ƚaꞌs kaꞌ Berequiasꞌikꞌi. Hik kakhaꞌ Zacariasꞌikꞌi ƚilaniƚiꞌ naꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ neꞌ witlijtsitjiyii qa naꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ ƚeꞌnenheꞌwetꞌipjiꞌ naꞌaj witqisitꞌij naꞌ Dios. p 36 Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets in week ekeweꞌen quꞌ naꞌnipjiꞌ hatseꞌ eneweꞌ naꞌl haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij.— q  





Jesús qa yayinjuꞌ paꞌ Jerusalén. 37 —¡Jerusalén,

(Lucas 13:34‑35)

Jerusalén, ƚanlaniꞌƚjuꞌkii kekheweꞌ profetasꞌikꞌi, ƚenjeleꞌeƚijkii utel kekheweꞌ nukintax ei naꞌ Dios quꞌ nenfel eꞌm keꞌ ƚeꞌlijei! Paꞌn ujaꞌxij in hisuꞌuntax quꞌ ewiꞌƚ heniꞌ neꞌ elits, in ƚunyeꞌjek neꞌej taꞌaꞌaꞌ qe ewiꞌƚ yeniꞌ neꞌej ƚelits uyifi ƚefets, qa niteꞌƚe ƚisuꞌun. r 38 Jeƚ qekuꞌniꞌƚjuꞌ ek naꞌ etsetꞌiƚ quꞌ hats ham naꞌniꞌi hatseꞌ. s 39 Qe haneꞌej quꞌ nataꞌƚiꞌ quꞌ hitꞌij ewets in hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ eꞌtswen iye, ipƚuꞌui quꞌ ittaxij: “Qi in ƚeꞌwis haꞌne namij kaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.”— (Sal 118:26)t   



24

Jesús qa iyetij peꞌ witlijtsitjii quꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ hatseꞌ. 1   Haꞌ

(Marcos 13:1‑2; Lucas 21:5‑6)

Jesús in hats ikikꞌuifikꞌi keꞌ witlijtsitjii, qa hats iktax, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa weꞌtmetinhetiꞌm qa yitꞌijets: —Jeƚ qekuꞌnjuꞌ eneꞌ witlijtsitjii, ¡hayits qa ƚeꞌwis!— u

 23:31‑32 Gn 15:16; Hch 7:51; 1Ts 2:15‑16 n 23:33 Mt 3:7; 5:22; 12:34  23:34‑36 Lc 11:49‑51; Hch 13:1; 22:19; 1Co 12:28; 2Cr 36:15‑16; Mt 10:17 p  23:35 2Cr 24:21; Zac 1:1; Gn 4:8; He 11:4; 1Jn 3:12; Ap 18:24 q 23:36 Mt 10:23; 16:28; 24:34 r 23:37‑39 Dt 32:11‑12; Rt 2:12; Mt 5:12 s 23:38 1R 9:7; Is 64:11; Jer 12:7; 22:5 t  23:39 Mt 21:9 u 24:1‑51 Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; 12:1 m

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 24  72 2  Haꞌ

Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌijets: —¿Me hats ƚiꞌweniꞌƚ eneꞌen? Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in ham peꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ amaneꞌphaꞌm hatseꞌ eneꞌ utel eneꞌ witlijtsitjii. Week quꞌ jaƚaqꞌejuꞌkii hatseꞌ.— Pekheweꞌ wekwek ƚunyejeikii yamƚiꞌijii quꞌ hats namets paꞌ ƚahatsꞌij. 3  Qa

(Marcos 13:3‑23; Lucas 21:7‑24; 17:22‑24)

haꞌ Jesús qa iꞌnijuꞌ keꞌ utek ƚii Olivos, maꞌ qa nekets heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ujaꞌxƚiꞌiƚkii, qa nifaakan: —Hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ enfeliꞌƚ yeꞌm ¿paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ namets quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ kakhaꞌ ƚitꞌij quꞌ jaƚaqꞌejuꞌ neꞌ witlijtsitjii? ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ jutsiqaxiꞌij quꞌ etpiltaxjuꞌ iye, qa paꞌquꞌ jutsiqaxiꞌij iye quꞌ nanaxtaxijikꞌi hatseꞌ pakhaꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij?— v 4 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —Jeƚiꞌƚijuꞌƚha, hasuꞌuj paꞌquꞌ nawitjiꞌiƚ maꞌ qaꞌ naqaniꞌƚkii. w 5 Qe olots hatseꞌ peꞌquꞌ nanam qaꞌ netyinenyij qaꞌ nitꞌij: “Yakhaꞌ yeꞌ Cristo.” Maꞌ qaꞌ olots peꞌquꞌ naqankii. x 6 Ekheweliꞌƚ qaꞌ impiꞌyeꞌjiiƚij peꞌquꞌ hats nawatlaanija, qaꞌ impiꞌyeꞌjiiƚij iye peꞌquꞌ nanwatlanheyuꞌjiꞌijtax. Qa hasuꞌujƚe eꞌnijiweꞌyiꞌƚ, qe les ƚeꞌwis quꞌ ƚunyejeyeꞌkii week ekeweꞌen, qa mexeƚe niteꞌ yamets paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ hatseꞌ. 7 Qe ewiꞌƚ paꞌquꞌ witsetꞌe qaꞌ nawatlaniꞌƚ pakhapeꞌ iye witsetiikaꞌyeꞌ, qa ewiꞌƚ paꞌquꞌ wittatayeꞌ qaꞌ nawatlaniꞌƚ pakhapeꞌ iye wittatayeꞌ. Qaꞌ nanaꞌl iye peꞌquꞌ witsetitseꞌ quꞌ qi quꞌ niyipkunjuꞌ, qa peꞌquꞌ meꞌleꞌleꞌ iye sehel. y 8 Qa hikƚe ƚunyejei ekeweꞌen neꞌej iwkajitshen in iꞌnkꞌa yoksiꞌwen paꞌquꞌ ƚaqatiꞌyiꞌij hatseꞌ. z 9 Maꞌ qaꞌ yapeyeꞌƚek quꞌ namets quꞌ ekekitiꞌyiꞌƚiikii quꞌ awitjaxtiꞌyiꞌƚjuꞌ, qa quꞌ alanhetiꞌyiꞌƚjuꞌha iye qaꞌ qi iye quꞌ naꞌnapjaxiꞌƚ eꞌm eneꞌ week witsetits qe taꞌƚets quꞌ atsjayaniꞌƚ.— a  











10  —Maꞌ

Olots peꞌquꞌ niliꞌij hatseꞌ paꞌ Cristo.

qa olots peꞌquꞌ niliyij hatseꞌ, pekheweꞌen qaꞌ nowotkꞌonijkii qa qi iye quꞌ naꞌnapjaxiꞌm pekhewep. 11 Qa olots iye hatseꞌ peꞌquꞌ nanam ejtitsits quꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ, maꞌ qa olots iye peꞌquꞌ naqankii. b 12 Qa quꞌ hats qi quꞌ netꞌijayijfikꞌi hatseꞌ paꞌ uƚꞌax, maꞌ qa paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌxtaxyij peꞌquꞌ olootseꞌ qaꞌ netꞌijayikꞌijuꞌ. c 13 Qa paꞌ quꞌnteꞌ niliyeꞌyij quꞌ namijii paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ paꞌ ƚahatsꞌij qa hikpaꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌ.  





v  24:3 Mt 21:1; 24:27,37,39 w 24:4 Jer 29:8; Ef 5:6; Col 2:8; 2Ts 2:3 x 24:5 Mt 1:17; Ef 5:2 y 24:7 Hch 11:28; Ap 6:8; 2Cr 15:6; Is 19:2 z 24:8‑20 Lc 21:12‑24 a  24:9 Mt 10:17,22; Jn 16:2 b 24:11 Is 44:25; Mt 7:15; 24:24; Mr 13:22; Lc 6:26; Hch 13:6; 2P 2:1; 1Jn 4:1 c 24:12 Mt 13:41; 2Ts 2:3

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 73

SAN MATEO 24

14  Qa

ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei nifel paꞌ ƚunyeꞌj quꞌ jinaꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, qa week netfelhitiyiꞌpjiꞌ peꞌ week witsetits haꞌne seheꞌ epjiꞌ. Maꞌ qa quꞌ hats week nepiyeꞌekꞌi qaꞌ hayitseꞌ qaꞌ hats nanam paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ.— d 15  —Qa

Paꞌ hayiits nifel paꞌaj paꞌ profetaꞌikꞌi Daniel.

hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ iꞌweniꞌƚ pakhaꞌ qi uƚꞌax yeqꞌilatkii hatseꞌ,   (Dn 9:27) pakhaꞌ hayiits nifel kaꞌ profetaꞌikꞌi Daniel, qaꞌ nawattsꞌapꞌanhetifi nakhaꞌ qi ƚeꞌwis ƚetsettax naꞌ Dios nekheꞌ witlijtsitjiiyifi (pakhaꞌ quꞌ niyinenikꞌi akaꞌan qaꞌ nenikfeꞌlikꞌi). e 16 Maꞌ qa pekheweꞌ quꞌ naꞌniꞌ naꞌ Judea, qaꞌ nilatii neꞌ utekui. 17 Qa paꞌquꞌ naꞌnipjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ naꞌaj kꞌeeweꞌepjiꞌ quꞌ namtaxets pakhaꞌan, hasuꞌuj nenuihiyuꞌufi peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ quꞌ netꞌilitjuꞌ qaꞌ nekaꞌxfikꞌikii peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ. Ajeꞌeƚ nilat yijatꞌij. f 18 Qa paꞌquꞌ naꞌnjiꞌ naꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, hasuꞌuj netpilii iye peꞌquꞌ ƚeqhinatayeꞌ. Ajeꞌeƚ nilat yijatꞌij. 19 Qa ¡hiyeꞌ enewusits peꞌquꞌ efutseꞌ pekheweꞌ quꞌ niwkajitshenjuꞌ qa pekheweꞌ quꞌ mexe nifunen iye peꞌquꞌ ƚelitseꞌ quꞌ namtaxets hatseꞌ nekheweꞌ neƚutsjiꞌ! 20 Iyiniꞌƚijets naꞌ Dios quꞌ hasuꞌuj quꞌ lopꞌe quꞌ ilatiꞌƚkii, qa quꞌ hasuꞌujeꞌ iye paꞌquꞌ witwapiihijiyeꞌjiꞌ (sábado). 21 Qe peꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ qiiꞌija paꞌquꞌ aꞌtaxeꞌ qa iftsitsjiꞌha iye, qa ham paꞌquꞌ hayiits ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ in ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌa wanaqsiijkii haꞌne seheꞌ qa yamijii haneꞌej, qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii iye hatseꞌ. g 22 Qa quꞌ niteꞌ neniwkꞌitsiniꞌijuꞌƚ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ, qaꞌ ham paꞌquꞌ iƚaꞌxeꞌ. Qa in taꞌƚƚeꞌets pekheweꞌ hats teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ, maꞌ qaꞌ neniwkꞌitsinijuꞌƚ hatseꞌ. h 23 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets hatseꞌ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ: “Ekꞌen qekuꞌniꞌƚek, hik haꞌneteꞌ iꞌniꞌ paꞌ Cristo,” iꞌnƚiꞌi quꞌ nitꞌij “hatsiiteꞌ paꞌ iꞌniꞌ”. Qaꞌ hasuꞌujƚe umtiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija. i 24 Qe nam hatseꞌ peꞌquꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ Cristoyeꞌ qa peꞌquꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ. Qaꞌ niꞌnqꞌethinij peꞌquꞌ qits ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa peꞌquꞌ qi quꞌ nitjuƚaxijphaꞌmkii iye, qe qaꞌ naqankii eneꞌ week, qa quꞌ ƚekeꞌyeꞌ, qaꞌ naqankii iye nekheweꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌ naꞌ Dios. j  

















d  24:14 Mt 4:23; Ro 10:18; Col 1:6,23; 1Ts 1:8; Lc 2:1; 4:5; Hch 11:28; 17:6; Ap 3:10; 16:14 e 24:15 Dn 11:31; 12:11; Mr 13:14; Lc 21:20; Hch 6:13; 21:28 f 24:17 1S 9:25; Mt 10:27; Lc 5:19; 12:3; 17:31; Hch 10:9 g 24:21 Dn 12:1; Jl 2:2; Mt 24:29; Ap 7:14 h  24:22 Mt 22:14; 24:24,31; Mr 13:20,22,27; 1Ti 5:21; 2Ti 2:10; Ap 17:14 i 24:23 Lc 17:3; 21:28; Mr 11:24; Jn 6:64 j 24:24 Dt 13:1‑3; Mt 24:11; Hch 8:9; 2Ts 2:9‑11; Ap 13:13‑14; 16:14; 19:20

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 24  74 25  Jeƚ

qekuꞌniꞌƚek, hats week henfeliꞌƚ eꞌm ajeꞌeƚ ekeweꞌen in menteꞌ yamets quꞌ nanaꞌl. 26 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, paꞌquꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets: “Jeƚ qekuꞌniꞌƚii iꞌntiꞌiꞌ paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ,” qa hasuꞌuj jeƚiꞌƚii, qa iꞌnƚiꞌi quꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets: “Iꞌnifi keꞌ wititsiꞌ,” qa hasuꞌuj iye quꞌ umtiꞌiƚ quꞌ yijaꞌyeꞌ. 27 Qe hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj ethelunaꞌx in niteꞌ wanatꞌin qe tethelun qa naꞌljiꞌ naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ qa iꞌnƚiꞌi qe naꞌljiꞌ iye naꞌ tefejiꞌ, qaꞌ hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ netpiltaxjuꞌ iye.  k 28 Naꞌaj iꞌniꞌ naꞌaj iwamhiꞌl qa hik naꞌaj iꞌnjii ek neꞌej oꞌpowil.—  l  





Quꞌ netpiltaxjuꞌ paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew.

29 —Quꞌ

(Marcos 13:24‑37; Lucas 17:26‑30,34‑36; 21:25‑33)

nanaxijikꞌi hatseꞌ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ qi iftsitsjiꞌ qa aꞌtits iye, maꞌ qa neꞌ junuꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ nom, qa juwel iye qaꞌnteꞌ nanaꞌlejiꞌ iye, qa neꞌ footekii qaꞌ nanamiijuꞌkii iye  (Is 13:10) qa paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx neꞌ wasits qaꞌ nawapjaꞌ. m 30 Maꞌ qaꞌ hayitseꞌ qaꞌ neꞌtwenhetii naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm paꞌquꞌ jutsiqaxiꞌij naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew, qa qi quꞌ neꞌnijiwei week peꞌ witsetits haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Maꞌ qaꞌ neꞌtwenhetii haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ netpiltaxjuꞌ iye iꞌnjiꞌ peꞌ wasiꞌ in taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs,  (Dn 7:13) qi paꞌquꞌ ƚetꞌunhaꞌxeꞌ qa qi iye paꞌquꞌ ƚesaꞌxeꞌ. n 31 Maꞌ qaꞌ nukinkii neꞌ ƚaqa angelits quꞌ hats natꞌai peꞌ qi foj, qaꞌ nonothet wetjuꞌƚ  (Ex 19:16) week peꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌ naꞌ imaꞌxii, iꞌwkꞌuyiꞌlii, neƚuꞌujuꞌƚ qa peꞌ tefejiꞌ iye, in ujaꞌxek peꞌ week teꞌweyikꞌuijuꞌ haꞌne waꞌs. o 32 Maxtayit qekuniꞌƚijupiꞌ ek neꞌej ewiꞌƚ higokuk akaꞌ jiyijatshenij, in hats esufui iye neꞌej ƚenuts maꞌ qa taꞌƚjiꞌ iye neꞌej ƚesejets, qa hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in hats kꞌesets naꞌaj jinawaꞌp.  p 33 Qa hik ƚunyeꞌj, ekheweliꞌƚ quꞌ iꞌweniꞌƚ week ekeweꞌ wekwek tefelhitii, qaꞌ menikfelitiꞌƚets naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in hats metifikii naꞌ ƚejiꞌ.  q 34 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in niteꞌ hamits hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ nanamjiꞌjuꞌ pakhaꞌ ƚahatsꞌij hatseꞌ, qa namƚiꞌii quꞌ week ƚunyeꞌjeꞌkii ekeweꞌ hats hitꞌij.  r 35 Naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ hamits hatseꞌ, qa ekeweꞌƚe hats hitꞌij qa yijaaꞌija, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hamitseꞌ.  s  











k  24:27 Mt 8:20; 24:3,37,39; Lc 17:2 l 24:28 Job 39:30; Lc 17:37 m 24:29 Is 24:23; Ez 32:7; Jl 2:10,31; 3:15; Sof 1:15; Ap 6:12‑13 n 24:30 Zac 12:12; Mt 24:3; Ap 1:7 o 24:31 Is 27:13; 1Co 15:52; 1Ts 4:16; Ap 7:1; 8:2; 11:15; Dn 7:2; Zac 2:6 p  24:32 Mt 13:3,34‑36; 15:15; 21:33,45; 22:1 q 24:33 Stg 5:9; Ap 3:20 r 24:34 Mt 10:23; 16:28; 23:36 s 24:35 Ekeweꞌƚe yiꞌlijei qaꞌnteꞌ hamitseꞌ, ikjiꞌ: niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ hats yitꞌij.

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 75

SAN MATEO 24

36  Qa

hamƚe nikfeꞌleꞌets paꞌ neƚujiꞌ qa paꞌ iꞌniꞌ iye junuꞌ hatseꞌ. Niteꞌ nikfeꞌlets iye neꞌ angelits naꞌ waꞌsjiꞌ. Niteꞌ nikfeꞌlets iye naꞌ Ƚaꞌs. Qe ewiꞌƚƚe in nikfeꞌlets naꞌ Ƚatata.— t 37 —Qe

Hik ƚunyejeyeꞌ peꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ paꞌaj paꞌ Noeꞌikꞌi.

in ƚunyejeyek keꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ kaꞌ Noeꞌikꞌi, qa hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ iye hatseꞌ quꞌ netpiltaxjuꞌ iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew.  u 38 Qe in ƚunyejeyek kekheweꞌ neƚutsjiꞌ in mexenteꞌ nam kaꞌ qi piƚei qa iwelitax iye, keꞌ jukhewꞌikꞌi tek, iyaꞌ, tewheꞌyeijuꞌkii qa keꞌ ƚelits qa yiwheꞌyeyinjuꞌkii, qa yamƚiꞌijii kaꞌ neƚujiꞌ kaꞌ Noeꞌikꞌi in tꞌilitjiꞌjuꞌ keꞌ qi tokoyei. 39 Qa niteꞌ yumti quꞌ yijayiꞌija yamijii in hats nam kaꞌ qi piƚei qa iwelitax iye, maꞌ qa week yekaꞌx kaꞌ iweliꞌ. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ quꞌ netpiltaxjuꞌ iye naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. 40 Wetsjuk peꞌquꞌ naꞌniꞌ paꞌquꞌ ƚꞌejinqaꞌwetꞌe, ewiꞌƚ paꞌquꞌ nekaꞌx qa ewiꞌƚ paꞌquꞌ nenejet. 41 Wetsjuk peꞌquꞌ efutseꞌ taqfijinjuꞌ. Ewiꞌƚ iye peꞌquꞌ nekaꞌx qa ewiꞌƚ iye peꞌquꞌ nenejet. v 42 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, matjanitheniꞌƚkii qe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ neƚu ƚamijiijuꞌ naꞌ Yatsatꞌetsiꞌƚ ej. w 43 Menikfelitiꞌƚets akaꞌan, paꞌquꞌ ewiꞌƚ natsatꞌaxij peꞌquꞌ wititsiꞌyeꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌn ujaꞌx hora quꞌ naꞌnajaꞌxij quꞌ nanamets paꞌquꞌ ejtenhetsiꞌleꞌ, maꞌ qaꞌ qi quꞌ natjanithenikꞌui hatsꞌinha quꞌ niteꞌ nameꞌetsjiꞌ quꞌ nuyifi peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ. x 44 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ matjanitheniꞌƚkiiha qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew iꞌnƚiꞌi quꞌ nanamjiꞌ pakhaꞌ quꞌnteꞌ umtiyetaxiꞌƚ quꞌ nanamjiꞌ.—  y  













Paꞌ witqejkunenek tekꞌen qa paꞌ niteꞌ tekꞌen. 45  —¿Ƚekpaꞌ

(Lucas 12:41‑48)

witqejkunenek tekꞌen qa nikfeꞌlkiiha iye? Pakhaꞌan paꞌ ƚaqa patun qa nejetij quꞌ week nejeƚ peꞌ ƚetsiꞌ qaꞌ nenkunhenjiꞌijjuꞌ iye qa yamjiꞌjets ƚekujii pekheweꞌ iꞌniꞌ peꞌ ƚetsiꞌ.  z 46 Ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌ witqejkunenek, pakhaꞌan in nam paꞌ ƚaqa patun, qa yiꞌwen in yaqsiijkii akaꞌan. a 47 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ patun qaꞌ netisij quꞌ week netnekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ ƚewekwekits.  



t  24:36 Zac 14:7; Mt 25:13; Mr 13:32; Hch 1:7; 1Ts 5:1‑2 u 24:37‑38 Gn 6:5; 7:6‑23; Mt 22:30; Lc 17:26 v 24:41 Ex 11:5; Is 47:2; Lc 17:35 w 24:42 Mt 25:13; Lc 12:40; 21:36 x  24:43 Lc 12:39; 1Ts 5:2; Ap 3:3 y 24:44 Mt 25:10; 1Ts 5:6 z 24:45‑51 Mt 7:24; 10:16; 25:2,21 a 24:46 Jn 13:17; Ap 16:15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 24​, ​25  76 48  Qa

pakhaꞌƚe quꞌ witqejkunenekꞌe in uƚꞌax, qa yitꞌij paꞌquꞌ ƚataweꞌjeꞌ: “tees quꞌ nanam ajeꞌeƚ haꞌ yaqa patun,” 49 maꞌ qaꞌ yapeyeꞌƚek quꞌ nilanjiꞌij jeꞌmkii pakhapeꞌ iye pekhewep ƚꞌithayifetstax, qa tek qa iyaꞌ iye, iꞌnjiꞌtejeꞌmkii iye pekheweꞌ yekꞌuwetjuꞌkii. b 50 Maꞌ qa paꞌ ƚaqa patun paꞌ witqejkunenek qaꞌ nanamjiꞌ paꞌ neƚujiꞌ niteꞌ yumtitaxjiꞌ qa peꞌ hora iye niteꞌ yumtitaxjiꞌ iye. 51 Maꞌ qa qi quꞌ nitanithen qaꞌ nuihinetsjiꞌ iye pakhaꞌ ewiꞌƚ ƚeqꞌitsetꞌij pekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ wetsjukꞌe ƚejusitseꞌ. Maꞌ qaꞌ hikpaꞌ quꞌ qi quꞌ napiꞌ qaꞌ txꞌakꞌakꞌetaxkii iye ƚekꞌunhetii.—  





25

1   —Paꞌ

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ diez (10) inanyii.

ƚahatsꞌij hatseꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ neꞌej diez (10) inanyii qe nenjeluꞌukꞌui naꞌaj niwheꞌyeyuꞌ qa week tꞌekuꞌmiꞌ neꞌej ƚefetitjiyits ƚeqꞌilij naꞌaj aceite. c 2 Cinco (5) pekheweꞌ niteꞌ watjiꞌlet qa cinco (5) iye peꞌ watjiꞌlet yijatꞌij.  d 3 Qe pekheweꞌ niteꞌ watjiꞌlet, in yekaꞌxtax peꞌ ƚefetitjiyits qa niteꞌƚe yekaꞌx peꞌquꞌ ƚeqꞌiliꞌij iye hatseꞌ. 4 Qa pekheweꞌ watjiꞌlet yijatꞌij qa yekaꞌx peꞌquꞌ ƚeqꞌiliꞌij iye hatseꞌ quꞌ nimtaxjiꞌ peꞌ ƚefetitjiyits. 5 In niteꞌ namets ajeꞌeƚ paꞌ niwheꞌyeyuꞌ paꞌ notkitaxikꞌui, qa hats week nijatiyuꞌjuꞌ. Maꞌ qa imaaꞌjuꞌha. 6 Qa in hats natsathenjuꞌ paꞌ najaꞌx maꞌ qa tepiikaxtii paꞌ tayaꞌyijipjiꞌ: “¡Hats nam naꞌ tewheꞌyei! ¡Yape enekiꞌƚijuꞌƚ qa ijtsꞌeyiꞌiƚkii!” 7 Maꞌ qa peꞌ inanyii qa week niiphaꞌmkii qa mexe yaqsiꞌjjuꞌ iye quꞌ neneꞌƚjiꞌ peꞌ ƚefetitjiyits. 8 Pekheweꞌ cinco (5) inanyii peꞌ niteꞌ watjanithen qa iyintaxijets ƚeqꞌileꞌ: “Esƚis qekuꞌniƚij ƚammiꞌseꞌƚeji yeqꞌiliꞌiƚ, hats yomiyuꞌ eneꞌ yifetitjiyitsiꞌƚ.” 9 Qa inkuꞌƚ pekheweꞌ inanyii peꞌ watjanithen yijatꞌij: “Ham, hats wejuꞌƚjiꞌ eneꞌ yifetitjiyitsiꞌƚ. Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ aqhai ekuꞌniꞌƚii peꞌquꞌ eqꞌiliꞌiƚ.” 10 Pekheweꞌ niteꞌ watjanithen, in mexe taqhaitaxii peꞌquꞌ ƚeqꞌileꞌ, qa naamƚek paꞌ tewheꞌyei. Qa pekhewep cinco (5) watjanithen yijatꞌij qa hikpeꞌ qa ƚijtsꞌeyeꞌktejeꞌm in uyiꞌƚetsjiꞌ pakhaꞌ qi quꞌ netekifi witiwheꞌyejii. Qa week yotꞌaxtejeꞌm, maꞌ qa titꞌoijiꞌ paꞌ ƚejiꞌ. e 11 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa namtaxkii peꞌ taqhaitaxii ƚeqꞌileꞌ, qa yiyajitaxetsjiꞌkii: “Yatsatꞌaxyij, yatsatꞌaxyij, iꞌtqekuꞌniꞌƚij yeꞌmii qhof naꞌ ƚejiꞌ.”  



















b  24:49 Hch 2:15; 1Co 11:21; 1Ts 5:7; Ap 17:6 c 25:1 Mt 13:24; Hch 20:8; Ap 4:5; 19:7; 21:2,9 d 25:2 Mt 7:24; 10:16; 24:45 e 25:10 Mt 22:2; Lc 13:25

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 77

SAN MATEO 25

12  Qa

yekuꞌƚ pakhaꞌan, qa yitꞌij: “Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚ ej.” qe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ namets, qa niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets iye paꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ horayeꞌ.—

13  Matjanitheniꞌƚkiiha,

Yejeyumtshenijupiꞌ pakhaꞌ yithayinenij peꞌ ƚaqꞌastai peꞌ ƚeqejkunenhei. 14  —Qe

(Lucas 19:11‑27)

naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ in hats nikheyuꞌ qaꞌ namii pakhapeꞌ iye witsetiikaꞌ. Maꞌ qa tayaꞌyii peꞌ ƚeqejkunenhei qa nejetij peꞌ ƚaqꞌastai quꞌ netꞌithayiꞌyij. 15 Paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌen qa tisij peꞌ cinco mil (5.000) nijketits inyetets, qa pakhap qa wetsjuk mil (2.000) nijketits inyetets, qa pakhap iye qa ewiꞌƚ mil (1.000) peꞌ tisijek nijketits inyetets. Qa week ewiƚei netisijjuꞌ pakhaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij qe nikfeꞌlets. Maꞌ qa ik pakhaꞌ jukhew.  f 16 Pakhaꞌ witqejkunenek testiꞌyij peꞌ cinco mil (5.000) nijketits inyetets, qa ajeꞌeƚ ik qa taqhayijets peꞌ testiꞌyij paꞌquꞌ netꞌihinij, maꞌ qa cinco mil (5.000) iye nijketits peꞌ ƚaxifkinel. 17 Qa hik ƚunyeꞌj iye paꞌ testiꞌyij peꞌ wetsjuk mil (2.000) nijketits qa naꞌl iye peꞌ tꞌanij iye wetsjuk iye mil (2.000) nijketits. 18 Qa pakhaꞌƚe testiitaxij peꞌ ewiꞌƚ mil (1.000) nijketits, qa ik qa tiꞌjikꞌui yatꞌinkii peꞌ ƚaqꞌastai paꞌ ƚaqa patun. 19 Maꞌ qa in hats yapeꞌeikiiha paꞌaj paꞌ ƚaqa patun pekheweꞌen qa nam, qa yejeyumtshen peꞌ ƚaqꞌastai netisijjuꞌ paꞌaj peꞌ ƚeqejkunenhei. 20 Yojo in nekets paꞌ testiꞌyij peꞌ cinco mil (5.000) nijketits inyetets, qa nekaꞌxets pekheweꞌ cinco mil (5.000) ƚaxifkinelij qa yitꞌijets paꞌaj: “Yaqa patun, ƚesƚisij eneꞌ cinco mil (5.000) qa haneꞌej qa cinco mil (5.000) iye eneꞌ yaxifkinelij.” 21 Qa yitꞌijets paꞌ ƚaqa patun: “Hats wejuꞌƚij. Akhaꞌ qi in ƚeikꞌunei. Akhaꞌ in niteꞌ ƚonoꞌqmositij paꞌquꞌ ƚammiꞌseꞌtax. Qa hik taꞌƚijupiꞌ qa les olotseꞌ peꞌquꞌ kꞌejeƚinenij. Enteꞌnuitejeꞌm qaꞌ week jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii.”  g 22 Qa nekets iye paꞌ testiꞌyij peꞌ wetsjuk mil (2.000) nijketits inyetets, qa yitꞌijets: “Yaqa patun, ƚesƚisij eneꞌ wetsjuk mil (2.000) qa haneꞌej qa wetsjuk mil (2.000) iye eneꞌ yaxifkinelij.” 23 Qa yitꞌijets iye paꞌ ƚaqa patun: “Hats wejuꞌƚij. Akhaꞌ qi in ƚeikꞌunei. Akhaꞌ in niteꞌ ƚonoꞌqmositij paꞌquꞌ ƚammiꞌseꞌtax. Qa hik taꞌƚijupiꞌ qaꞌ les olotseꞌ peꞌquꞌ kꞌejeƚinenij. Enteꞌnuitejeꞌm qaꞌ week jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii.” 24 Qa nekets iye paꞌ testiꞌyij peꞌ ewiꞌƚ mil (1.000) nijketits inyetets, qa yitꞌijets: “Yaqa patun, tsikfeꞌl ewets in itsꞌiyoptox qe hik ejunyeꞌj quꞌ enitƚiꞌijjiꞌ neꞌej ƚei neꞌej niteꞌ akhaꞌ quꞌ enjuꞌ qa ƚꞌekuꞌmiꞌ iye ƚei neꞌej niteꞌ akhaꞌ quꞌ iwuꞌmkii qe weꞌnenjuꞌ.  h  



















f

 25:15 Mt 18:24; Ro 12:6; 1Co 12:11; Ef 4:7  25:24 1S 25:3; 2Co 8:12

h

g

 25:21 Mt 24:45,47; Lc 12:44; 22:28; He 12:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 25  78 25  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ in tsꞌijiwei ejuꞌƚ qa hetijikꞌui neꞌ aqꞌastakiꞌ. Eneꞌen keꞌ ƚantsatꞌaxij in aqꞌastakiꞌ.” 26 Paꞌ ƚaqa patun qa yekuꞌƚ: “Akhaꞌ qi in uƚꞌax qa aꞌwalxaꞌl iye. In ƚenikfeꞌlets in hik yijunyeꞌj quꞌ henitƚiꞌijjiꞌ neꞌej niteꞌ yakhaꞌ quꞌ henjuꞌ, qa heꞌyekuꞌmiꞌ neꞌej ƚei neꞌej niteꞌ yakhaꞌ quꞌ hiwuꞌmkii qe weꞌnenjuꞌ, i 27 les ƚeꞌwistax qek enifi neꞌ banco neꞌ yaqꞌastakiꞌ qa in tsam qekha hats nanaꞌltax peꞌ qek natꞌantaxfikꞌi. 28 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, enitkaꞌmiꞌƚij neꞌ mil (1.000) qaꞌ ƚisiꞌƚij nakhaꞌ naꞌliꞌm neꞌ diez (10).” 29 Qe week pakhaꞌ quꞌ hats nanaꞌliꞌm, qaꞌ les netestiꞌyij, maꞌ qaꞌ olootsiꞌija. Qa pakhaꞌƚe quꞌ ham nanaꞌliꞌim qaꞌ netitkamhitiꞌyij peꞌquꞌ ujaxeꞌtax quꞌ nanaꞌliꞌm maꞌ qaꞌ hamija amaniꞌij.  j 30 Qa haꞌne ham wejuꞌƚiꞌij witqejkunenek, iwuꞌmiꞌƚetsfikꞌi nakhaꞌ iꞌnikꞌuifikꞌi naꞌ nookii, hik nakhaꞌaꞌ hatseꞌ nekheweꞌ quꞌ qi quꞌ napiꞌjuꞌ qaꞌ qi iye quꞌ natꞌaijiꞌ ƚekꞌunhetii.—  k  









31  —Quꞌ

Kotsꞌetets qa kotsꞌeteikal.

netpiltaxjuꞌ iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qi paꞌquꞌ ƚesaꞌxeꞌ qa week neꞌ ƚaqa angelits quꞌ nanjayanjuꞌ, maꞌ qaꞌ naꞌnipjiꞌ naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx tꞌejuyets paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei,  l 32 maꞌ qaꞌ nonotꞌaxets nakhaꞌan week peꞌ witsetiikal, qaꞌ neqethenwetjuꞌƚkii, in ƚunyeꞌjek naꞌaj kotsꞌetets ƚenilayets qe yeqethen wetjuꞌƚ neꞌej kotsꞌetets qa kotsꞌeteikal.  m 33 Peꞌ kotsꞌetets qaꞌ niꞌwetshenjiꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi, qaꞌ pekheweꞌƚe kotsꞌeteikal qaꞌ ƚefeyiꞌj niꞌwetshenjiꞌ. 34 Maꞌ qa haꞌne Wittata qaꞌ nitꞌijets pekheweꞌ quꞌ neꞌtweyij paꞌ yiyayikꞌi: “Teꞌƚuniꞌƚ ekheweliꞌƚ, nekheweꞌ hats qi in yiꞌfen naꞌ Tata. Niꞌiƚiꞌ nakhaꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij tenekꞌenheꞌyiꞌ, hik nakhaꞌ hayiits tooxikꞌi in watjiꞌletiꞌƚ ekꞌui in mexenteꞌ wanaqsiijkii haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ.  n 35 Qe in kꞌiyipkun qa ekheweliꞌƚ qa ƚesƚisiꞌƚij paꞌquꞌ hetuj, in tsꞌiyayuꞌ qa ekheweliꞌƚ iye qe ƚesƚisiꞌƚij naꞌaj yaꞌt. In ƚetsweniꞌƚikꞌui niteꞌ ƚenikfeltaxiƚyij qa ƚesƚisƚiꞌiƚij paꞌquꞌ yiwhiꞌwetꞌe.  o 36 Hamtax peꞌquꞌ yeqhinatayeꞌ qa ekheweliꞌƚ qa ƚesƚisiꞌƚij neꞌej yeqhinatai. In hanqaatsꞌeꞌ qa ekheweliꞌƚ qe ƚanamiꞌƚ yiikii quꞌ eꞌtsweniꞌƚ. Hoyopheƚitiitax qa ƚanamiꞌƚ yiijiꞌkii iye quꞌ eꞌtsweniꞌƚ.”  









 25:26 Pr 20:4; Mt 18:32; Ro 12:11 j 25:29 Mt 13:12; Mr 4:25; Lc 8:18; 19:26; Jn 15:2  25:30 Mt 8:12; 22:13; Lc 13:28 l 25:31 Gn 16:7; Mt 5:34; 13:49; 16:27; 19:28; Lc 1:11; Hch 5:19; 2Ts 1:7; Jud 14; Ap 1:7; 14:6 m 25:32 Jl 3:12; Mt 13:49; 24:14; 28:19; Ro 1:5; Ga 1:16; Ez 34:17,20 n 25:34 Mt 13:35; 19:29; 20:23; Lc 12:32; 1Co 15:50; Ga 5:21; Stg 2:5; 1P 3:9; Ap 21:7; 1Co 2:9; He 4:3; 9:26; 11:16; Ap 13:8; 17:8 o 25:35‑36 Is 58:7; Ez 18:7; Job 31:32; 2Ti 1:16; He 13:2; Stg 1:27; 2:15‑16 i

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 79

SAN MATEO 25​, ​26

37 Maꞌ

qa pekheweꞌ yatsathen paꞌ ƚunyejei qaꞌ nekuꞌƚ, qaꞌ nitꞌijijuꞌƚ: “Yatsatꞌaxyij, ¿paꞌn ipƚuꞌukꞌi quꞌ kꞌeweniꞌƚ quꞌ iyipkun qa kꞌeƚisiƚij paꞌquꞌ aqeꞌ? ¿Qa paꞌn ipƚuꞌukꞌi iye quꞌ kꞌeweniꞌƚ quꞌ eꞌniyayuꞌ qa kꞌiyahaniꞌƚ iye? 38 ¿Qa paꞌn ipƚuꞌukꞌi iye paꞌaj quꞌ kꞌeweniꞌƚ in niteꞌ tsikfeꞌltaxiꞌƚ ej qa tseq junuƚiꞌiƚ ej qa kꞌeƚisiƚij paꞌquꞌ ewhiꞌwetꞌeꞌ, qa in hamtax eqhinatayeꞌ qa kꞌeƚisiƚij iye? 39 ¿Qa paꞌn ipƚuꞌukꞌi iye paꞌaj quꞌ manqaatsꞌe iꞌnƚiꞌi quꞌ opheƚitii qa tsamjiiꞌƚ eijiꞌ quꞌ kꞌeweniꞌƚ?” 40 Qa naꞌ Wittata qaꞌ nekuꞌƚ, qaꞌ nitꞌijijuꞌƚ: “Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, ekeweꞌen in ƚaqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ eneꞌ kꞌinjats yemjeetax nekheweꞌ hik ƚunyejei neꞌej mexeelija, qa yakhaꞌƚe in ƚaqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmijkii.” p 41 Naꞌ Wittata qaꞌ nitꞌijets iye pekheweꞌ teꞌweyij ƚefeyiꞌj: “Meꞌnitoniꞌƚ yeꞌmii, ekheweliꞌƚ nekheweꞌ ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij nakhaꞌ qi witaxtanithenkeyeꞌj, yape maꞌaƚetsjuꞌ naꞌ qi feꞌt niteꞌ yiliꞌij hayiits watjiletijup quꞌ netwumhitiijiꞌjuꞌ naꞌ inwoꞌmet qa neꞌ ƚaqa angelits iye.  q 42 Qe in kꞌiyipkuntax qa niteꞌ ƚesƚisiꞌƚij paꞌquꞌ hetuj. Tsꞌiyayutax qa niteꞌ ƚesƚisiꞌƚij iye paꞌquꞌ yatꞌeꞌ. 43 In ƚetswentaxiꞌƚ qa in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚyij, qa niteꞌ ƚeneqjunuꞌuƚyij quꞌ esƚisiꞌƚij paꞌquꞌ yiwhiꞌwetꞌe. Hamtax yeqhinatayeꞌ qa niteꞌ ƚesƚisiꞌƚij iye peꞌquꞌ yeqhinatayeꞌ. Qa in hanqaatsꞌeꞌ qaꞌ iꞌnƚiꞌi iye qe hoyopheƚitii qa niteꞌ ƚanamiꞌƚ yiijiꞌ quꞌ eꞌtsweniꞌƚ.” 44 Pekheweꞌen qaꞌ nekuꞌƚtax iye, qa nittaxijijuꞌƚ: “Yatsatꞌaxyij, ¿paꞌn ipƚuꞌukꞌi quꞌ kꞌeweniꞌƚ quꞌ iyipkun iꞌnƚiꞌi quꞌ eꞌniyayuꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ netsikfeꞌliꞌiƚ ej, iꞌnƚiꞌi quꞌ ham eqhinatayeꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ manqaatsꞌe, iꞌnƚiꞌi quꞌ opheƚitii qa quꞌ niteꞌ kꞌefeniꞌiƚ iye?” 45 Maꞌ qa pakhaꞌan qaꞌ nekuꞌƚ iye, qa nitꞌijets: “Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚaqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii ekeweꞌen nekheweꞌ hik ƚunyejei neꞌej mexeelija nekheweꞌ kꞌinjats, qa yakhaꞌƚe in niteꞌ ƚaqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmijkii ekeweꞌen.” r 46 Eneweꞌen qaꞌ namii naꞌ qi witaxtanithenkeyeꞌj niteꞌ yiliꞌij, qa pekheweꞌƚe yatsathen qaꞌ namiyek naꞌ qi ƚeꞌwis witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.— s  

















26

Iyetijjuꞌ quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ qaꞌ nilan iye paꞌ Jesús. 1   Haꞌ

(Marcos 14:1‑2; Lucas 22:1‑2; Juan 11:45‑53)

Jesús in yiliꞌij in nifel week ekeweꞌen, maꞌ qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei:

p  25:40 Pr 19:17; Mt 10:42; 25:34; He 6:10 q 25:41 Mt 7:23; 13:40,42; Mr 9:48; 2P 2:4; Jud 6‑7 r 25:45 Pr 14:31; 17:5; Hch 9:5 s 25:46 Dn 12:2; Ro 2:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 26  80 2  —Ekheweliꞌƚ

hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in wetsjuk neƚuts peꞌ hamitsikꞌui qaꞌ namets paꞌ qijiꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua, t maꞌ qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ neꞌtnineijiꞌ qe qaꞌ netꞌenhetiiꞌjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ.— u 3 Hik pakhaꞌaj hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset, qa ewiꞌƚ weꞌneniꞌ paꞌaj qa notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ keꞌ ƚaqa palacioꞌoi haꞌ qijiꞌ ƚatata heꞌ paꞌil ƚii Caifás. v 4 Maꞌ qa iyetijjuꞌ in yijamtitaxets quꞌ nanatꞌinij quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Jesús qaꞌ nilan. w 5 Hekheweꞌen qa yiꞌtƚiꞌijjuꞌ iye: —Qa hasuꞌujƚe jitꞌekuꞌm ekuꞌniꞌ quꞌ jintalan eneweꞌ ƚeꞌsits neƚutsjiꞌ, hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ natꞌayejiꞌ quꞌ naꞌnayuꞌkii eneꞌ jukhew.—  





Peꞌ efu yatsiꞌyipjiꞌ ƚeiƚaꞌ paꞌ Jesús paꞌ ewjisii. 6  Haꞌ

(Marcos 14:3‑9; Juan 12:1‑8)

Jesús iꞌnii haꞌ witset Betania, keꞌ ƚetsiꞌii haꞌ Simón, hikhaꞌ ƚenqii iye leproso. 7 Qa hik hakhaꞌaꞌ qa nekets keꞌ efu, nekaꞌxets keꞌ ewiꞌƚ qi ƚeꞌwis ute ƚii alabastro eƚiꞌniꞌij topoꞌoj kaꞌ ewjisii inyetax, maꞌ qa yatsiꞌyipjiꞌ ƚeiƚaꞌ haꞌ Jesús in mexe iꞌnijup haꞌ mesa. 8 Heꞌ ƚꞌijatshenhei in yiꞌwenij qa nayutaxkii, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Inhatsꞌek in yaqꞌayinƚekii kakhaꞌan? x 9 Qe akaꞌ ewjisiyikꞌi olotstax peꞌ qek ƚajaꞌyeꞌtax ƚꞌastai qek neꞌtninei, maꞌ qekha netestiitaxij neꞌ ifꞌiljetsits.— 10 Haꞌ Jesús in yepiꞌyeꞌ ej hekheweꞌen akaꞌ yitꞌijjuꞌ, maꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Inhatsꞌek in pekhel anyejeyiꞌƚijkii eneꞌ efu? Akaꞌ ƚeqfenyeꞌjyij qi in ƚeꞌwis. 11 Qe eneꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ niteꞌ yiliꞌij week ƚahatsiyij quꞌ nanaꞌliꞌƚ ejup. Qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ week ƚahatsiyij quꞌ haꞌniꞌƚ ejup. y 12 Akaꞌ ƚeqfenyeꞌjij eneꞌ efu in yatsiꞌyipjiꞌ akaꞌ ewjisii qa yewjisit haꞌne yaj, qe qaꞌ najilet quꞌ netsꞌewjisit ajeꞌeƚ in menteꞌ hayajkatiꞌyikꞌui quꞌ hawaꞌm. 13 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, paꞌquꞌ naꞌneꞌƚiꞌi quꞌ netfelhitii hatseꞌ ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qaꞌ netfelhitii iye akaꞌ ƚeqfenyeꞌjyij eneꞌ efu, maꞌ qaꞌ natjamtaxtiꞌyikꞌikii nekheꞌen.— z  













Paꞌ Judas qa tꞌihinij paꞌ Jesús.

14  Maꞌ

(Marcos 14:10‑11; Lucas 22:3‑6)

qa hik akaꞌaj kaꞌ ewiꞌƚ heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei ƚii, Judas Iscariote, qa ikii paꞌaj hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil, a t  26:2 Pascua ikjiꞌ, ƚahatsꞌij paꞌaj peꞌ week judiol in yilan naꞌaj kotsꞌetax qa yilinij peꞌ ƚꞌathits peꞌ ƚekuwelii peꞌ ƚeqejilƚe wetjuꞌƚ in mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ Egipto, qe qaꞌ naqsiꞌjij pakhaꞌ yilan naꞌaj ajit witaꞌs, hik pakhaꞌaj qa ikikꞌuifikꞌi paꞌ Egipto. u 26:2 Jn 11:55; 13:1 v  26:3 Sal 2:2; Mt 26:57; Lc 3:2; Jn 11:47; 18:13,15; Hch 4:6 w 26:4 Mt 21:46; Jn 11:53 x  26:8 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 y 26:11 Dt 15:11; Jn 12:8 z  26:13 Mt 24:14; Mr 1:1; 13:10 a 26:14‑16 Mt 10:4; Jn 6:71; 12:4; 13:30; Hch 1:16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 81

SAN MATEO 26

15 qa

yitꞌijets: —¿Paꞌn ujaꞌx peꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ esƚisiꞌƚij hatsꞌinha quꞌ kꞌeƚisiƚij haꞌ Jesús?— Maꞌ qa heꞌ paꞌil qa yijaninij peꞌ treinta (30) nijketits ƚiyits plata. b 16 Maꞌ qa hik akaꞌaj paꞌaj kaꞌ Judas qa woꞌoikiiha paꞌaj paꞌquꞌ iwemetsaxeꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌihinij haꞌ Jesús.  

Paꞌ qi ƚeꞌwis neƚu ƚenkujiijiꞌ peꞌ pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ.

(Marcos 14:12‑25; Lucas 22:7‑23; Juan 13:21‑30; 1 Corintios 11:23‑26)

17 Kaꞌ

yojo neƚujiꞌ kakhaꞌ qi ƚeꞌwis neƚu witkujiijiꞌ neꞌej pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ, heꞌ ƚꞌijatshenhei haꞌ Jesús qa nekets qa nifaakan: —¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌquꞌ isuꞌun quꞌ jinanijiꞌ qaꞌ haqsiiƚijiꞌkii paꞌquꞌ jinteƚuj quꞌ netꞌejuyets haꞌne qi ƚeꞌwis neƚu Pascua?— 18 Qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Maꞌaƚiitejeꞌm naꞌ witset qaꞌ iꞌweniꞌƚiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ qaꞌ itꞌiƚijets: “Haꞌ Maestro yitꞌij: Hats kꞌesets quꞌ namets yeqe hora, hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ henekii neꞌ etsiꞌ quꞌ haꞌniꞌƚijiꞌ eneꞌ yijatshenhei quꞌ heyekiꞌƚjiꞌ paꞌ qi ƚeꞌwis neƚu Pascua.”— c 19 Maꞌ qa hekheweꞌ yukin ƚꞌijatshenhei, qa week yaqsiijkii akaꞌ hats yitꞌijets haꞌ Jesús. Qa yajiꞌlet week keꞌ ƚaqats tꞌejuyets kaꞌ qi ƚeꞌwis neƚu Pascua. 20 Qa in hats najaleikii, haꞌ Jesús qa hats iꞌnijupjuꞌ haꞌ mesa qa week iye heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. 21 In mexe tekjuꞌ, haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, ekheweliꞌƚ naꞌl nakhaꞌ ewiꞌƚ quꞌ netꞌihinyij hatseꞌ.— 22 Qa hekheweꞌen qa qi in yitawjeꞌmeten qa week nifaakantax: —Yatsatꞌaxyij, ¿me yakhaꞌ?— 23 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —Nakhaꞌ ewiꞌƚ naꞌ yoqotokꞌoꞌoƚ in hilkeꞌeƚijetsjuꞌkii neꞌ pan, hik nakhaꞌ paꞌ tꞌihinyij hatseꞌ. 24 Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew hats ikƚiꞌij, in ƚꞌanyejeyek kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ in tꞌejuyets nakhaꞌan. Qa ¡hiyeꞌ haꞌnus nakhaꞌ tꞌihinij hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew! Les ƚeꞌwistax nakhaꞌ jukhew qek hasuꞌuj nenekfikꞌi paꞌaj.— d 25 Maꞌ qa haꞌ Judas hik hakhaꞌ tꞌihinij, qa nifaakan: —Maestro, ¿me yakhaꞌ?— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Akhaꞌ hats ƚitꞌij akaꞌan.— 26 In mexe tekjuꞌ, haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ kaꞌ pan qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios, qa netisijjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: —Kuꞌmiꞌƚijuꞌƚ qaꞌ ƚujiꞌƚ, haneꞌen hik haꞌne yeseꞌn.— e 27 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ iye haꞌ tokꞌo qa in hats yitꞌijetsphaꞌm iye ƚeꞌwisij paꞌ Dios qa tisijikꞌi iye heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets iye: —Eꞌweekiꞌiƚij quꞌ iyaꞌaƚij haꞌne tokꞌo,  



















 26:15 Ex 21:32; Zac 11:12‑13; Mt 27:3 c 26:18 Jn 7:6,8; 8:20; 13:1; 17:1  26:24 Dn 9:26; Mr 9:12; Lc 24:25‑27; Hch 17:2‑3; 26:22‑23; 1Co 15:3; 1P 1:10 e  26:26‑29 Mr 3:7; 14:22‑25; Lc 6:13; 22:17‑20; 1Co 11:23‑25; Mt 10:1; 14:19; 26:56; 16:20; 1Co 10:16; Jn 12:16 b

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 26  82 28  qe

haꞌne iꞌnjiꞌ haneꞌen hik eneweꞌ yathits, hik eneweꞌ quꞌ nataꞌƚets pakhaꞌ inkꞌayik wenitꞌij, maꞌ qaꞌ nawantsiifikꞌi qe taꞌƚets pekheweꞌ olots hatsꞌinha quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. f 29 Qa hitꞌiƚij ewets in hats niteꞌ kꞌiyaꞌjiꞌ iye niꞌkhap iye uwa ƚꞌiꞌ, ipƚuꞌui quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ jiꞌniyataxjiꞌ iye naꞌ inkꞌayik uwa ƚꞌiꞌ naꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ Tata.— g  

Jesús qa nifel quꞌ newelkutꞌijkii paꞌ Pedro.

30  In

(Marcos 14:26‑31; Lucas 22:31‑34; Juan 13:36‑38)

yiliꞌijjuꞌ kakhaꞌ ewiꞌƚ in yijiꞌikꞌi, maꞌ qa ikkii quꞌ nakiitejeꞌm keꞌ utek Olivos. h 31 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Haneꞌejija haꞌne najaꞌxjiꞌ, week ekheweliꞌƚ quꞌ meꞌnitoniƚets hatseꞌ qe yakhaꞌ quꞌ nataꞌƚ yiwets, qe kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: “Hilan hatseꞌ naꞌ kotsꞌetets ƚenilayets, qa neꞌ kotsꞌetets qaꞌ nakꞌeskii.”  (Zac 13:7) i 32 Qa quꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌtax iye qaꞌ hathayiniꞌƚ ekꞌuyii haꞌ Galilea.— j 33 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Yemjeetax quꞌ week neꞌnitontax eꞌmets hatseꞌ qe akhaꞌ quꞌ nataꞌƚ ewets, qa yakhaꞌƚe qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ heꞌniton eꞌmets.— 34 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌij ewets haꞌne najaꞌxjiꞌ quꞌ menteꞌ napeꞌ paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ mewelkuꞌtyijkii.— k 35 Haꞌ Pedro qa yitꞌijets iye: —Ƚunyeꞌjij quꞌ week jinanaxjuꞌ, niteꞌ hewelkuꞌt ejkii.— Qa week ƚꞌanyejeitax akaꞌan heꞌ ƚꞌijatshenhei.  









Jesús qa iyiniꞌ paꞌ najkaket Getsemaní. 36  Maꞌ

(Marcos 14:32‑42; Lucas 22:39‑46)

qa hats namets haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei haꞌ najkaket ƚii Getsemaní, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Hik haꞌne niꞌekuniꞌƚiꞌjuꞌkii qa yakhaꞌƚe qaꞌ mexe haꞌnii hakijjiꞌ quꞌ nekꞌiyin.— 37 Qa tꞌeqeꞌmets haꞌ Pedro qa heꞌ wetsjuk ƚelits haꞌ Zebedeo. Maꞌ qa yapeƚek haꞌ Jesús in yoksiꞌwen in qi in ikaꞌmetkii qa qi iye in itawjeꞌmet. l 38 Maꞌ qa yitꞌijets: —Qi in hoksiꞌwen in naqꞌaliyuyij paꞌ yikametaꞌxkii. Haꞌne aꞌmaneyiꞌiƚiꞌ. Hasuꞌuj mamaꞌaƚ yijup.— m 39 Maꞌ qa ikfikꞌi paꞌ haꞌniijiꞌin, qa wonokokꞌenjuꞌ qa yamitetsjuꞌ seheꞌ ƚotkoyek, qa iyin qa yitꞌij: —Tata quꞌ ƚekeꞌyeꞌ, qaꞌ hasuꞌuj anamit yiwets  





 26:28 Ex 24:8; Mt 20:28; Mr 1:4; He 9:20 g 26:29 Mt 4:23; Mr 1:15; Hch 20:25  26:30‑35 Mt 21:1; Lc 22:39; Jn 18:1 i 26:31 Mt 11:6; Jn 16:32 j 26:32 Mt 28:7,10,16; Mr 16:7 k 26:34 Mt 26:75; Lc 22:34; Jn 13:38 l 26:37 Mt 4:21; 17:1 m 26:38 Sal 42:5‑6; Mt 24:42; Jn 12:27 f

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 83

SAN MATEO 26

watꞌij haꞌne qi ekꞌimiijiꞌ, qa hasuꞌujƚe paꞌquꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌun, akhaꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ isuꞌun.— n 40 Maꞌ qa tepilii iye paꞌ iꞌniꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yiꞌwen in imaaꞌjuꞌha paꞌaj. Haꞌ Jesús qa yitꞌijets haꞌ Pedro: —¿Me niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ewiꞌƚ horayeꞌ quꞌnteꞌ amaꞌyeꞌ ekuꞌniꞌƚ yijup? 41 Hasuꞌuj mamaꞌ aꞌƚjuꞌ. Iyiniꞌƚ hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ nanamiꞌiƚ ewets naꞌ witaqjaajinkeyeꞌj. Peꞌ atawjetsiꞌƚ hats qi in yisuꞌuntaxija quꞌ naqsiijkii akaꞌan, qa niteꞌƚe tꞌunits neꞌ esenitsiꞌƚ.— 42 Qa ewiꞌƚij iye in ikfikꞌi iye paꞌaj, qa iyin iye, maꞌ qa hats wetsjukꞌij, qa yitꞌij iye paꞌaj: —Tata, quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌnteꞌ anamiteꞌ yiwets qaꞌnteꞌ nekꞌiyaꞌyeꞌjiꞌ paꞌ qi ekꞌimiijiꞌ, qaꞌ aqsiijkii pakhaꞌ ƚisuꞌun.—  o 43 Qa tepiltaxii iye qa yiꞌwen iye in imaꞌjuꞌ iye heꞌ ƚꞌijatshenhei, qe niteꞌ ƚekhewelijuꞌƚ paꞌ nijatiꞌ. 44 Qa ikfikꞌi iye, qa iyin iye maꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij, qa yiyeketij kakhaꞌ hats yitꞌij. 45 Qa tepilii iye paꞌ iꞌniꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me menjiit ƚamaꞌaƚjuꞌ qa ƚawapiyiꞌƚjuꞌ iye? Hats yamets neꞌ hora, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ netestiꞌyij nekheweꞌ uƚꞌets jukhew.  p 46 Eniyiꞌƚphaꞌmkii qaꞌ jinakkii. Jeƚ qekuꞌniꞌƚijuꞌƚ, hats met nakhaꞌ tꞌihinyij.—  













Teꞌnekumhiꞌyiꞌ qa wetkaꞌx paꞌ Jesús.

47 In

(Marcos 14:43‑50; Lucas 22:47‑53; Juan 18:2‑11)

mexe iyet haꞌ Jesús qa namets kaꞌ Judas. Hikkaꞌ iꞌntaxjiꞌtejeꞌm heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. Olots heꞌ ƚijtsꞌeyek taqatsjikinetii qa ujaꞌx heꞌ najak heꞌ tꞌekuꞌmiꞌ. Ƚꞌukinhei heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset. 48 Kaꞌ Judas in tꞌihinij qa hayiits naꞌl paꞌaj paꞌquꞌ niwjutsiqenij, qa yitꞌij paꞌaj: —Hakhaꞌ quꞌ hetuꞌjeꞌm, qaꞌ hik hakhaꞌyeꞌ, qaꞌ kuꞌmiꞌƚiꞌ.— 49 Qa in hats namets qa ajeꞌeƚ nekets haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: — Ƚanam, Maestro.— Maꞌ qa tuꞌjeꞌm. 50 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Waikaꞌ, aqsiijkii pakhaꞌ ƚanamij met quꞌ aqsiijkii.— Maꞌ qa hekheweꞌ ƚijtsꞌeyek qa nekets haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ qa niyejinjuꞌha.  q 51 Maꞌ qa hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei qa tꞌekuꞌmetsjuꞌ haꞌ ƚaqaꞌtsjikinet qaꞌ weqfekin jeꞌm qa yasinii keꞌ ƚekfiꞌikꞌi haꞌ ƚeqejkunenek hakhaꞌ qijiꞌ ƚatata heꞌ paꞌil.  r  







n  26:39 Mt 20:22; Jn 5:30; 6:38; Fil 2:8; He 5:7 o 26:42 Mt 26:39; Mr 14:36; Lc 22:42; Jn 6:38 p 26:45 Jn 12:27; 13:1 q 26:50 Mt 20:13; 22:12 r 26:51 Lc 22:38; Jn 18:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 26  84 52  Haꞌ

Jesús qa yitꞌij: —Ukinikꞌijuꞌ iye naꞌ ƚejii naꞌ aqaꞌtsjikinet. Qe week peꞌquꞌ nawatlanij naꞌaj witqatsjikinet, qaꞌ hik naꞌaj iye quꞌ naqꞌalij.  s 53 ¿Yeꞌ me ƚumti quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nekꞌiyinets naꞌ Tata, qa ƚakhaꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ nenukinjuꞌ peꞌquꞌ natꞌaniꞌ doce (12) legión t angelitseꞌ? u 54 Qa quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii, ¿qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nafits kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in hayiits yitꞌij quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii?— v 55 Qa hik akaꞌaj qa yitꞌijjiꞌjuꞌ haꞌ Jesús hekheweꞌen: —¿Inhatsꞌek in ƚꞌaqatsjikinetiꞌyiꞌƚyii qa ƚenkaꞌxiꞌƚ iye neꞌ ekꞌuliꞌƚ najak quꞌ otsꞌopheƚiꞌƚ? ¿Me hik yijunyeꞌj naꞌaj ejtenhetsax? Week neƚuts yakhaꞌ haꞌnifi neꞌ witlijtsitjii heꞌnqꞌijatshenifi qa ham tsꞌopheƚeꞌ. w 56 Qa hatsƚe week quꞌ ƚunyejeyeꞌkii haneꞌej ekeweꞌen, qe qaꞌ nasinikꞌi kekheweꞌ yikaꞌajjiꞌ keꞌ profetaꞌikꞌi.— Maꞌ qa hik akaꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei qa week yakꞌesikꞌuikii qa ilatkii. x  







Jesús qa wetkaꞌxii peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil.

(Marcos 14:53‑65; Lucas 22:54‑55,63‑71; Juan 18:12‑14,19‑24)

57 Hekheweꞌ

tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Jesús qa yekaꞌxii keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Caifás, hikhaꞌ qijiꞌ ƚatata heꞌ paꞌil, qe hik hakhaꞌ notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa heꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset. y 58 Haꞌ Pedro qa yijayanphaꞌmkii paꞌaj qa toxƚiꞌimii, yamƚiꞌijiijiꞌha paꞌaj haꞌ jofjiꞌjuꞌ keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ paꞌil ƚatata. Qa uitejeꞌm qa iꞌnijupjuꞌ paꞌaj hekheweꞌ witeqjeƚinenheyipjiꞌ keꞌ witlijtsitjii qe qaꞌ niweenijha week paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij. z 59 Hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa week pekheweꞌ Junta Suprema a woꞌoikii paꞌquꞌ witwotkꞌonhetꞌeƚe quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ haꞌ Jesús, hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natlanhetii. b 60 Qa niteꞌƚe yiꞌwen, yemjeetax in olotstax peꞌ jukhew in wotkꞌonƚetaxiikii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haꞌ Jesús. Qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj qa naꞌl peꞌ wetsjuk jukhew quꞌ nowotkꞌonijkii iye. c 61 Eneweꞌen qa yitꞌijuꞌ paꞌaj: —Haꞌne jukhew hik haꞌne yitꞌijets: “Yakhaꞌ ƚekeꞌ quꞌ hiwuƚꞌenhetijkii eneꞌ qi witlijtsitjii, qaꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts quꞌ heniihinphaꞌm iye.”— d 62 Maꞌ qa haꞌ paꞌil ƚatata qa tsꞌapꞌa, qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —¿Me niteꞌ ƚꞌinkuꞌƚ? ¿Paꞌn quꞌ itꞌij quꞌ ekuꞌƚikꞌi akaꞌ wenitꞌij ewets?—  









 26:52 Gn 9:6; Ap 13:10 t 26:53 Ewiꞌƚ legión, ikjiꞌ ewiꞌƚ tatsai mil (6.000) yamets peꞌquꞌ oqꞌopheƚinetsiletseꞌ. u 26:53 2R 6:17; Dn 7:10; Mt 4:11; Lc 8:30 v 26:54 Mt 1:22; 26:24 w 26:55 Mr 12:35; Lc 21:37; Jn 7:19; 8:2; 18:20 x 26:56 Ro 1:2; 2P 1:20; Mt 10:1; 26:54,56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 y 26:57‑68 Mt 26:3; Jn 11:49 z 26:58 Jn 7:32; 18:15 a 26:59 Junta Suprema ikjiꞌ tenekꞌenheꞌyij qa yejeƚ iye paꞌ seheꞌ Israel, peꞌ jukhew yamets 71. b 26:59 Mt 5:22; Hch 6:11 c 26:60 Dt 19:15; Sal 27:12; 35:11; Hch 6:13 d  26:61 Mt 27:40; Jn 2:19; Hch 6:14 s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 85

SAN MATEO 26

63  Qa

haꞌ Jesús qa niteꞌƚe inkuꞌƚ. Qa haꞌ paꞌil ƚatata qa yitꞌijets iye paꞌaj: —Akaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ niteꞌ waꞌm Dios quꞌ hitꞌij ewets yape enfeliꞌƚ yeꞌmha, ¿me hik akhaꞌija paꞌ Cristo, Ƚaaꞌsija paꞌ Dios?— e 64 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Iꞌwoyaxijikꞌiha kaꞌ ƚitꞌij in hik yakhaꞌ. Qa hitꞌiƚij ewets iye ekheweliꞌƚ in ƚiꞌweniꞌƚ hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ naꞌniꞌjuꞌ naꞌ yiyaꞌyikꞌi nakhaꞌ Ham Ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in Tꞌun, qa quꞌ nenekijjuꞌ iye neꞌ wasil haꞌne waꞌsjiꞌ.—  (Sal 110:1) f 65 Maꞌ qa haꞌ paꞌil ƚatata qa yiwjafꞌitikꞌi paꞌ ƚꞌuihitjiiƚe, qa yitꞌij: — Ekeꞌ yitꞌij haꞌne jukhew qi in uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyets paꞌ Dios. ¿Ƚekpaꞌ quꞌ hamiꞌikꞌui quꞌ nenfel iye pakhapeꞌ iye ƚunyeꞌjeꞌkii haneꞌen? Ekheweliꞌƚ ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi keꞌ yitꞌij in uƚꞌetsikꞌi. g 66 ¿Paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚenifenyeꞌjeꞌ haneꞌen?— Qa yekuꞌƚ pekheweꞌen: — Ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij quꞌ nawaꞌm.— h 67 Maꞌ qa tekꞌiijeꞌmkii ƚejuꞌs qa yiꞌwiƚtenjiꞌijjeꞌm iye. Qa pekhewep qa yeqsilanjeꞌm ƚejuꞌs, i 68 qa yitjiijets: —Akhaꞌ, in hik akhaꞌ paꞌ Cristo ¿ƚekteꞌek paꞌ nalan?—  j  









Pedro qa welkutꞌijkii.

69 Haꞌ

(Marcos 14:66‑72; Lucas 22:56‑62; Juan 18:15‑18,25‑27)

Pedro iꞌnijuꞌ hakhaꞌ joofjiꞌjuꞌ keꞌ wititsiꞌii. Maꞌ qa nekets paꞌaj keꞌ ewiꞌƚ witqejkunenkiꞌ, qa yitꞌijets: —Qeteꞌeꞌ hik akhaꞌ iye hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekjiꞌijkii haꞌ Jesús Galilea ƚeiƚeꞌ.— 70 Qa hakhaꞌƚeꞌen qa welkutꞌijkii qa week yepiikinij hekheweꞌen in yitꞌij: —Axeꞌm, niteꞌ tsikfeꞌlets kakhaꞌ ƚitꞌij.— 71 Maꞌ qa ikii paꞌaj qa iꞌntaxiꞌ paꞌaj haꞌ ƚejiꞌii, qa hik hakhaꞌaꞌ qa yiꞌweniꞌ iye pekhep iye, pekheꞌen qa yitꞌijjiꞌjuꞌ pekhewep iye: —Hik haꞌne haꞌ ƚijtsꞌejiꞌijkii haꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ.— k 72 Maꞌ qa ewiꞌƚij iye in welkutꞌijkii, qa hats les in yatinhettaxikꞌi in welkutꞌijkii: —Axeꞌm, yakhaꞌ niteꞌ tsikfeꞌlets hakhaꞌ jukhew.— l 73 Qa sujƚe iye paꞌaj pekheweꞌ iꞌniꞌ pakhaꞌan qa nekets iye haꞌ Pedro qa yitꞌijets iye paꞌaj: —Yijaaꞌija in hik akhap iye hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekkii. Hik anyejei qe iyetjuꞌ.— 74 Maꞌ qa yapeƚek haꞌ Pedro in uƚꞌaxikꞌi ƚꞌanyeꞌj qa weniwjutsiqentaxijha iye in yitꞌij: —Quꞌnteꞌ yijaayiꞌija akaꞌ hitꞌij qa les ƚeꞌwis qek nastanithen paꞌ Dios. ¡Niteꞌ tsikfeꞌlets hakhaꞌ jukhew!— Maꞌ qa hik pakhaꞌaj qa ip paꞌ taꞌaꞌaꞌ.  









 26:63‑66 Lc 22:67‑71; Is 53:7; Mt 5:33; 14:7; 23:16; 27:12,14; Jn 19:9; Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Lv 5:1; 1S 14:24,26; Mt 16:16 f 26:64 Dn 7:13; Mt 16:27; 24:30; Ap 1:7 g 26:65 Mr 3:29; Jn 10:33; Nm 14:6; Mr 14:63; Hch 14:14 h 26:66 Lv 24:16; Jn 19:7 i 26:67 Mt 27:30; Mr 10:34; Lc 22:63‑65; Jn 18:22 j 26:68 Mr 14:65; Lc 22:64 k  26:71 Mr 14:67; Hch 6:14 l 26:72 Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Mt 5:33; 14:7; 23:16 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 26​, ​27  86 75  Qa

haꞌ Pedro qa yijamtiꞌikꞌi paꞌaj in hayiits yitꞌijets haꞌ Jesús: —Quꞌ menteꞌ napeꞌ paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ newelkuꞌtyijkii.— Maꞌ qa ikfikꞌi paꞌaj haꞌ Pedro qa qi in ip paꞌaj. m

27

Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ Pilato.

1   Maꞌ

(Marcos 15:1; Lucas 23:1‑2; Juan 18:28‑32)

qa in hats leefijuꞌ iye, qa week paꞌaj hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset, qa notꞌaxij wetjuꞌƚ iye qe qaꞌ nilan haꞌ Jesús. n 2 Maꞌ qa in hats yopheꞌƚ qa yekaꞌxii quꞌ netisij haꞌ Pilato, hikhaꞌ romano gobernador ipjiꞌ neꞌ judiol. o  

3  Kaꞌ

Waꞌm paꞌ Judasꞌikꞌi.

Judas hik kakhaꞌ tꞌihinij haꞌ Jesús. In yiꞌwen in hats yijaaꞌija quꞌ natlanhetii hatseꞌ haꞌ Jesús qa qi in itawjeꞌmet qa yepilettaxets paꞌaj peꞌ treinta (30) nijketits neꞌej plata hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ witset. p 4 Qa yitꞌijets: —Qi in yuƚꞌax qe heꞌyihinij maꞌ qaꞌ nawaꞌm nakhaꞌ jukhew ham uƚꞌaxeꞌ quꞌ naqsiijkii.— Qa hekheweꞌen qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: —¡Niteꞌ tsatsatꞌetsiꞌƚij paꞌquꞌ natawjeꞌmeten! ¡Akhaꞌƚe in ƚantsatꞌaxij!— 5 Maꞌ qa kaꞌ Judas qa nijeleꞌejifi peꞌ ƚꞌastayikꞌi keꞌ witlijtsitjii, qa ikfikꞌi paꞌaj qa wetsifinphaꞌm. q 6 Qa hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa natꞌaꞌakꞌi paꞌaj peꞌ ƚꞌastayikꞌi, qa yitꞌijjuꞌ: —Eneꞌ ƚꞌastai hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netenenikꞌijuꞌ nekheꞌ tiꞌnajkiꞌ tꞌejuyets neꞌ witlijtsitjii, qe eneweꞌen hats tajayij peꞌ witꞌathits.—  r 7 Maꞌ qa in hats week ƚexkelij iye, qa peꞌ ƚꞌastai qa taqhayijets paꞌ ewiꞌƚ seheꞌ ƚii Campo del Alfarero, hatsꞌinha qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ ƚenimeƚkuꞌwetꞌiꞌij peꞌquꞌ jukhewiikaliꞌikꞌi. 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌne seheꞌ in ƚenqiyij “Witꞌathits Ƚetset.” Qa yamijii haneꞌej in ƚenqiyij. 9 Maꞌ qa hats yafits kakhaꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Dios in iꞌnijjiꞌ paꞌ profetaꞌikꞌi Jeremías qa yitꞌij paꞌaj: —Pekheweꞌen qa tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ treinta (30) ƚꞌastai nijketits plata, hik akaꞌ ƚajanyeꞌj paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚaqjanyejeyij nekheweꞌ Israel ƚeiƚets.  (Zac 11:12) s 10 Maꞌ qa peꞌ ƚꞌastai qa taqhayijets paꞌ seheꞌ ƚii Campo del Alfarero. Hik akaꞌ yitꞌij yiwets paꞌ Yatsatꞌaxyij.—  (Zac 11:13)  













 26:75 Mt 26:34; Jn 13:38; Hch 3:13‑14 n 27:1 Mt 26:34; Jn 13:38; Hch 3:13‑14  27:2 Mt 20:19; Lc 13:1; Hch 3:13; 1Ti 6:13 p 27:3 Mt 21:29; 26:14‑15 q 27:5 2S 17:23; Lc 1:19,21; Hch 1:18 r 27:6 Mr 2:24; Jn 18:31 s 27:9‑10 Jer 32:6‑9; Mt 1:22 m

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 87

SAN MATEO 27

Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ Pilato.

(Marcos 15:2‑5; Lucas 23:3‑5; Juan 18:33‑38)

11  Haꞌ

Jesús qa wattsapꞌanhetijup paꞌaj hakhaꞌ gobernador, qa haneꞌen qa nifaakan, qa yitꞌijets: —¿Me akhaꞌ pakhaꞌ qi ƚatata eneꞌ judío?— Qa yekuꞌƚ paꞌaj haꞌ Jesús: —Iꞌwoyaxijikꞌiha kaꞌ ƚitꞌij.—  t 12 Qa hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ hakhaꞌ witset in yittaxijetskii kekheweꞌ wekwek uƚꞌets yitꞌijets in yaqsiijkii haꞌ Jesús, qa hakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌ yekuꞌƚikꞌi.  u 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌaj haꞌ Pilato in yitꞌijets: —¿Me niteꞌ ƚepiyeꞌ kekheweꞌ wekwek uƚꞌets wenitꞌij ewetskii quꞌ aqsiijkii?— 14 Qa haꞌ Jesús qa niteꞌ yekuꞌƚ. Qa niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ iye paꞌquꞌ nekuƚikꞌi peꞌ uƚꞌetsikꞌi wenitꞌijets in yaqsiijkii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ hakhaꞌ gobernador in qi in yitjuƚaxijphaꞌm.  





Paꞌ Pilato qa inaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii paꞌ Jesús.

(Marcos 15:6‑20; Lucas 23:13‑25; Juan 18:38–19:16)

15  Hakhaꞌ

gobernador haꞌ witset, in hayiits ƚeqfenyeꞌjjiꞌjij qa yamjiꞌjets ekeweꞌ ƚeꞌsits neƚuts Pascua quꞌ niwejin paꞌquꞌ ewiꞌƚ witꞌopheƚikꞌeꞌ pakhaꞌ quꞌ niyinen pekheweꞌ jukhew. 16 Qa naꞌl paꞌaj hakhaꞌ ewiꞌƚ qi in yinikfeꞌl witꞌopheƚik ƚii Barrabás. 17 Qa in hats ewiꞌƚ iꞌniꞌ paꞌaj pekheweꞌ olots, haꞌ Pilato qa nifaakanjiꞌjuꞌ: —¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ netwejinhetii neꞌ witꞌopheƚii, me hakhaꞌ Barrabás, me iꞌnƚiꞌi nakhaꞌ Jesús, ƚenqii iye Cristo?—  v 18 Qe haꞌ Pilato nikfeꞌlets hekheweꞌen in tisij qe taꞌƚets in teqemtshenƚeꞌetskii. 19 Haꞌ Pilato in mexe iꞌnipjiꞌ paꞌaj haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx tꞌejuyets in yejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii ( juez), peꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa inqekenijii peꞌ ƚeꞌlijei, qa yitꞌij peꞌ ƚeꞌlijei peꞌ efu: —Hasuꞌuj maꞌajets paꞌ ƚenifenyeꞌj nakhaꞌ jukhew yatsathen, qe jukaꞌx qi in uƚꞌaxikꞌi kaꞌ yitsowoƚꞌax taꞌƚets nakhaꞌan.—  w 20 Qa hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset qa yaqsiijijetskii in yiyajiꞌetskii hekheweꞌ olots jukhew, maꞌ qa week iyinets quꞌ netwejinhetii haꞌ Barrabás qa hakhaꞌƚe Jesús qaꞌ natlanhetii. 21 Haꞌ gobernador qa ewiꞌƚij iye in nifaakanjiꞌjuꞌ iye: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ netwejinhetii eneꞌ wetsjuk witꞌopheƚii?— Pekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —¡Barrabás quꞌ netwejinhetii!—  











 27:11‑14 Mt 2:2; 1Ti 6:13 u 27:12 Mt 26:63; Jn 19:9 v 27:17 Mt 1:16; 27:22  27:19 Gn 20:6; Nm 12:6; Job 33:14‑16; Mt 2:12; Jn 19:13

t

w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 27  88 22  Qa

haꞌ Pilato qa nifaakanjiꞌjuꞌ iye: —¿Qa paꞌn quꞌ yeqfenyejiꞌijek haꞌne Jesús ƚii iye Cristo?— Qa week yekuꞌƚ paꞌaj peꞌ jukhew qa yitꞌijjuꞌ: —¡Neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ!— x 23 Haꞌ Pilato qa yittaxij iye paꞌaj: —¿Inhatsꞌek? ¿Ƚekpaꞌ uƚꞌax yaqsiijkii haneꞌen?— Peꞌ jukhew qa les yitꞌunhetikꞌi in tayaꞌyijipjiꞌkii, qa yitꞌijjuꞌ iye: —¡Eniꞌƚjiꞌphaꞌm cruzeꞌ!— y 24 Haꞌ Pilato in yiꞌwen in hats ham ƚeqfenyeꞌjiꞌij, qe ewiꞌƚƚe in hats les yiwakanintaxkii hekheweꞌ jukhew, maꞌ qa inqꞌukinii paꞌaj paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ qa tetkaꞌxii, qa yethinij heꞌ week in waꞌnqaꞌ, qa yitꞌij: —Yakhaꞌ niteꞌ taꞌƚ yiwets quꞌ nawaꞌm haꞌne jukhew yatsathen. Ekheweleꞌƚiꞌiƚij.— z 25 Qa yekuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌ week jukhew: —Ehe, yekheweliꞌƚ qa eneweꞌ yilitsiꞌƚ, heꞌyekuꞌmiꞌƚijuꞌƚ quꞌ heꞌyenhetiꞌyiꞌƚiꞌ quꞌ nataꞌƚiꞌƚ yiwets quꞌ nawaꞌm nakhaꞌan.— a 26 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa yiwejin paꞌaj haꞌ Barrabás. Qa hakhaꞌƚe Jesús in hats yiliꞌij in yeqsilankii, maꞌ qa tisij paꞌaj heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qe qaꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz. b 27 Maꞌ qa peꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚelits paꞌ gobernador qa yekaꞌxifi paꞌaj haꞌ Jesús keꞌ palacio, maꞌ qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa week notꞌaxij wetjuꞌƚ paꞌaj hakhaꞌan. c 28 Qa nitꞌijjiꞌ paꞌaj keꞌ ƚeqhinatai maꞌ qa yiꞌntaafinij paꞌaj paꞌ sꞌeꞌ ƚeqiꞌntaafitꞌij. d 29 Qa yuihinjiꞌjuꞌ iye paꞌaj pekheꞌ yiftiꞌyikꞌi tii, qa paꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi qa yekumhiniꞌ paꞌ tutsiꞌlatax. Maꞌ qa wonokokꞌenifikii yawitjiƚe, qa yiꞌtjiijets: —Eꞌƚeꞌwisiꞌimkii, qi ƚatata eneꞌ judiol.— 30 Qa tekꞌiyiꞌkii iye qa tꞌekuꞌmijets iye paꞌ tutsiꞌlatax maꞌ qa yilanijkii ƚeiƚaꞌ. e 31 In hats yiliꞌijjuꞌ in qi in yawitji paꞌaj hakhaꞌan, qa nifteꞌjiꞌ iye paꞌ yiꞌntaafinij sꞌeꞌ qa yuihinikꞌiphaꞌm iye paꞌaj keꞌ ƚeqhinataayija. Maꞌ qa yekaꞌxfikꞌi qe qaꞌ nenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz.  

















Jesús qa weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz.

32  In

(Marcos 15:21‑32; Lucas 23:26‑43; Juan 19:17‑27)

hats kꞌesitsiyuꞌukꞌuifikꞌi haꞌ witset, qa weikutijuꞌƚ haꞌ ewiꞌƚ jukhew Cirene ƚeiƚeꞌ ƚii Simón. Qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yiyajiꞌijets quꞌ nekaꞌxiꞌm keꞌ ƚeqe cruz haꞌ Jesús. f 33 Qa in hats yamijets hakhaꞌ ƚenqii Gólgota, ikjiꞌ akaꞌan, witjiƚaꞌakꞌi ƚetset. g  

 27:22 Mt 1:16; Hch 13:28 y 27:23 Lc 23:41; Jn 8:46 z 27:24 Dt 21:6‑8; Sal 26:6; Mt 26:5; 27:4,19 a 27:25 Jos 2:19; Hch 5:28 b 27:26 Is 53:5; Mr 15:15; Lc 23:16; Jn 19:1 c  27:27‑31 Mr 15:16‑20; Jn 18:28,33; 19:2‑3,9; Hch 10:1 d 27:28 Lc 23:11; Jn 19:2 e  27:30‑31 Is 53:7; Mt 26:67 f 27:32 Nm 15:35; He 13:12 g 27:33‑44 Mr 15:22‑32; Lc 23:33‑43; Jn 19:17‑24 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 89

SAN MATEO 27

34  Qa

tꞌiyahanhetiitaxjiꞌ paꞌaj paꞌ wino yetsjiꞌƚ peꞌ ewiꞌƚ neꞌej inqaꞌmetets ƚꞌaftuk, maꞌ qa in hats yijaajintax paꞌaj, qa yiliꞌij qa niteꞌ niyayuꞌjiꞌ qa tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌaj.  h 35 Qa in hats yenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz, qa keꞌ ƚeqhinatai qa watkꞌesaxijjuꞌ, ikij wetjuꞌƚ. 36 Maꞌ qa iꞌnijupjuꞌkii qe qaꞌ nejeƚets. 37 Qa kaꞌ wankaajuꞌƚetsjuꞌ ƚejiƚaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ, hik kakhaꞌ kaꞌ taꞌƚijupiꞌ in talanhetii, qa yitꞌij kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: —Haneꞌen Jesús, hik haꞌne qi ƚatata eneꞌ judiol.— 38 Qa ƚeꞌnenhifetsjiꞌphaꞌm iye keꞌ cruzits keꞌ wetsjuk ejtenhetsits. Ewiꞌƚ kaꞌ teꞌweyij yiyaꞌyikꞌi qa kakhap qa ƚefeyiꞌj teꞌweyijek.  i 39 Hekheweꞌ nekjiijup qa yawitjijeetsphaꞌmkii, qa yitjiij iye qhet tetet ƚeiƚal,  j 40 maꞌ qa yitjiijetsphaꞌm: —Akhaꞌ in ƚonopƚetjuꞌ hatseꞌ neꞌ witlijtsitjii qaꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts quꞌ eniihinphaꞌm iye, meteƚinƚe. Quꞌ yijaaꞌija quꞌ Ƚaꞌseꞌejha paꞌ Dios qaꞌ ilitꞌikꞌuijuꞌ neꞌ cruz.—  k 41 Qa hik ƚunyejei iye hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset in yawitjiꞌetsphaꞌmkii iye qa yitꞌijjuꞌ: 42 —Niƚinjiꞌijjuꞌ pekhewep qa ƚakhaꞌƚe qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ neteƚinƚe. Hik haꞌne paꞌ ƚatata neꞌ Israel, yeꞌehe, qaꞌ netꞌilitjuꞌ in weꞌnenjiꞌphaꞌm neꞌ cruz, maꞌ qa hayitseꞌ yijatꞌij quꞌnteꞌ jinteqekuyeꞌ.  l 43 In niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Dios, yeꞌehe qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ niƚin haneꞌej quꞌ yijaaꞌija paꞌ Dios quꞌ nisuꞌun nakhaꞌan,   (Sal 22:8) qe nakhaꞌan yitꞌij: “Yakhaꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Dios.”—  m 44 Qa hik ƚunyejei iye keꞌ ejtenhetsits ƚenenhefetsjiꞌphaꞌm keꞌ cruzits uƚꞌetsikꞌi iye ƚeꞌlijeyetskii.  



















Waꞌm paꞌaj paꞌ Jesús.

45  In

(Marcos 15:33‑41; Lucas 23:44‑49; Juan 19:28‑30)

hats natsathenjuꞌ junuꞌ qa weekij haꞌ seheꞌ in nookii yamijii in las tres metjuꞌ junuꞌ. 46 Hik pakhaꞌaj haꞌ Jesús qa tꞌunikꞌi in tayaikii: —Elí, Elí, ¿lema sabactani?— Ikjiꞌ akaꞌan: —Dios Yatsatꞌaxyij, Dios Yatsatꞌaxyij,   (Sal 22:1)   n ¿inhatsꞌek in ƚetswuꞌm?— 47 Qa hekheweꞌ iꞌnijup, hekheweꞌ ujaꞌx in yepiꞌyeꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —Hats tayaꞌyiikii paꞌ profetaꞌikꞌi Elías.—  



 27:34‑35 Sal 22:17; 69:21 i 27:38 Is 53:12; Mt 20:21; Jn 18:40 j 27:39 Job 16:4; Sal 22:7; 109:25; Lm 2:15; Mr 15:29 k 27:40 Mt 4:3,6; 26:61,63; Jn 2:19 l 27:42 Jn 1:49; 12:13 m 27:43‑44 Lc 23:39‑43 n 27:46 He 5:7 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 27  90 48  Qa

ajeꞌeƚ hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌen qa wekumaꞌxii kaꞌ ewiꞌƚ jupayek (esponja) qa yuihinjiꞌjuꞌ kaꞌ wino naꞌaj ewtsikꞌiijiꞌ yilkeꞌej jiꞌtejeꞌm kaꞌ tutsiꞌlatax maꞌ qa iktaxijets quꞌ nifunenij qe qaꞌ niyahan. o 49 Qa hekhewepƚe qa yitꞌijjuꞌ: —Iwejinƚe, qaꞌ jintejeƚijjuꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi quꞌ nanamii qaꞌ niƚin.— 50 Maꞌ qa haꞌ Jesús, qa ewiꞌƚij iye in tꞌunikꞌi in tayai iye, maꞌ qa waꞌm. p 51 Qa hik pakhaꞌaj kakhaꞌ ƚenjilafiꞌ hakhaꞌ yeqetꞌaxetsjiꞌ keꞌ witlijtsitjii qa jaꞌfikꞌijuꞌ ƚeqewukꞌu taꞌƚijiiphaꞌm in jaꞌfikꞌijuꞌ kaꞌ teꞌweiphaꞌm qa yamijiijuꞌ kaꞌ seheꞌ ejuꞌ. Qa haꞌ seheꞌ qa meꞌleꞌleꞌl iye qa keꞌ utel qa jafꞌafjuꞌ iye. q 52 Qa peꞌ nimeƚkui qa qhofikꞌi iye paꞌaj qa olots peꞌ jukhewꞌikꞌi, efutsꞌikꞌi yatsathen maꞌ qaꞌ iƚii iye. 53 Qa ikikꞌuifikꞌikii peꞌ ƚenimeƚkui in hats iƚaꞌx iye paꞌaj haꞌ Jesús, pekheweꞌen qa ikjiꞌtejeꞌm iye naꞌ qi ƚeꞌwis witset Jerusalén qa olots heꞌ yiꞌwen paꞌaj. 54 Hakhaꞌ centurión r qa hekheweꞌ iye iꞌnijup yejeƚets haꞌ Jesús, in yiꞌwen in wapjaꞌ haꞌ seheꞌ qa kekheweꞌ iye wekwek ƚunyejeikii qa qi in nijiwei wetjuꞌƚ, maꞌ qa yitꞌijjuꞌ: —Yijaaꞌija akaꞌan in hik akaꞌ paꞌ Ƚaaꞌstaxija paꞌ Dios.— s 55 Olots heꞌ efuts nejeƚiꞌiikii totsiꞌmii haꞌ iꞌniꞌ, hik hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekkii haꞌ Jesús in taꞌƚijiꞌ ek haꞌ Galileaꞌai in tꞌiftiꞌtsꞌetskii. t 56 Hekheweꞌen iꞌnjiꞌtejeꞌm keꞌ María Magdalena qa keꞌ María ƚenene haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ José qa keꞌ ƚenene heꞌ ƚelits haꞌ Zebedeo. u  















Jesús qa weꞌnenifi peꞌ ƚenimeƚuk.

57 In

(Marcos 15:42‑47; Lucas 23:50‑56; Juan 19:38‑42)

hats metiyuꞌjuꞌ junuꞌ qa namets paꞌaj haꞌ ewiꞌƚ jukhew yiwqꞌaxin wekwek, ƚii José Arimatea ƚeiƚeꞌ, ƚakhaꞌ iye hats yijayan qa tekꞌenets iye haꞌ Jesús. v 58 Haꞌ José qa mexe yamii paꞌaj haꞌ Pilato quꞌ niyinijets kaꞌ Jesusꞌikꞌi quꞌ nekaꞌx. Haꞌ Pilato qa inaqyajiꞌij quꞌ netestiꞌyij. 59 Haꞌ José qa tꞌekuꞌmiꞌfi paꞌaj kaꞌ Jesús maꞌ qa yijupheꞌƚjiꞌ kaꞌ penyilo ƚeꞌwis. 60 Maꞌ qa yenifi keꞌ yatsatꞌaxij in ƚenimeƚuktax inkꞌaikiꞌ inqajkaninijjuꞌ paꞌaj keꞌ utekjiꞌtejeꞌm. Maꞌ qa in hats yikoyoyinhetets in yitꞌonijjiꞌ keꞌ qi ute haꞌ ƚenuihiyiꞌjtejeꞌm keꞌ nimeƚuk, maꞌ qa ik. w 61 Qa keꞌ María Magdalena qa kikhep iye María iye, qa ipƚuꞌ paꞌ iꞌnijupiꞌjuꞌkii paꞌaj keꞌ nimeƚuk.  







 27:48 Sal 69:21; Mr 15:36; Lc 23:36; Jn 19:29 p 27:50 Mr 15:37; Lc 23:46; Jn 10:18  27:51 Ex 26:31‑33; 2Cr 3:14; He 9:3 r 27:54 Centurión ikjiꞌ, tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek peꞌ cien (100) oqꞌopheƚinetsilets, Roma ƚeiƚeꞌ. s 27:54 Jn 5:19; He 1:2 t 27:55 Sal 38:11; Lc 8:2‑3; Jn 19:25 u 27:56 Mt 20:20; Mr 15:40; Jn 19:25 v 27:57‑61 Mt 10:42; 28:19; Lc 14:26; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Hch 6:1 w 27:60 Is 53:9; Mt 27:66; 28:2; Mr 16:4 o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 91

62  Kaꞌ

SAN MATEO 27​, ​28

Pekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets yejeƚets peꞌ ƚesehek paꞌ Jesús.

neƚujiꞌ watjiꞌletjiꞌ peꞌ witqats qa kakhap neƚujiꞌ, qa hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye fariseol qa yamii paꞌaj haꞌ Pilato, x 63 qa yitꞌijets paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, hijamtiꞌiƚikꞌi kaꞌ yitꞌij kaꞌ ejtitsiꞌl jukhewꞌikꞌi in mexe iƚaꞌx, qa yitꞌij: “Quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌ iye.” y 64 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, akhaꞌ quꞌ inaqyajiꞌij quꞌ netjeƚitiyetsha keꞌ ƚenimeƚuk namijii quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ neƚutseꞌ, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ nenekiꞌii heꞌ ƚꞌijatshenhei maꞌ qaꞌ netꞌejtenij, maꞌ qaꞌ iꞌnkꞌaƚe nitꞌijets haꞌne witset: “Hats iƚaꞌx iye.” Qa pakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ quꞌ ƚeꞌwejtitsiyeꞌ qaꞌ les quꞌ qi quꞌ uƚꞌaxeꞌ wiikfikꞌi, qaꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ kaꞌ yojo.— z 65 Qa yitꞌijijuꞌƚ haꞌ Pilato: —Eneweꞌen oqꞌopheƚinetsilets ekaꞌxiꞌƚ, qaꞌ ejeƚineniꞌƚij peꞌ ƚesehek qa aqsiiƚijkii pakhaꞌ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets quꞌ aqsiiƚijkii.— 66 Maꞌ qa ikkii qa yijanithen peꞌ nimeƚuk, qa yeniꞌ paꞌ ƚejiꞌ peꞌ ƚeqꞌikatiꞌ qaꞌ jutsiqaxiꞌij quꞌ ham nitꞌiꞌij qhof. Maꞌ qa amaneyijup heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yejeƚ. a  







28

Iƚaꞌx iye paꞌ Jesús.

1   In

(Marcos 16:1‑8; Lucas 24:1‑2; Juan 20:1‑10)

hats tꞌanjiꞌ kakhaꞌ neƚujiꞌ sabadojiꞌ, in iꞌnkꞌa nekiyuphaꞌm paꞌaj neꞌ junuꞌ kaꞌ yojo neƚujiꞌ (domingo), keꞌ María Magdalena qa kikhep iye María ikii paꞌaj keꞌ nimeƚuk quꞌ niꞌwen. 2 In menteꞌ yamets paꞌaj qa tꞌunikꞌi in meꞌleꞌl paꞌaj haꞌ seheꞌ qe teꞌnilitjuꞌ paꞌ ƚaqa ángel haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa ikets keꞌ nimeƚuk qa yitꞌij qhof keꞌ ute ƚitꞌotax qa iꞌnipjiꞌ. b 3 Paꞌ ángel leppepep paꞌaj hik ƚunyeꞌj naꞌaj ethelunaꞌx, qa peꞌ ƚeqhinatai qa foꞌ hik ƚunyejei ƚꞌifiwaꞌx. c 4 Peꞌ oqꞌopheƚinetsilets in yiꞌwen paꞌaj qa yitsalalinhet wetjuꞌƚ qe qi in nijiwei. Maꞌ qa week namjuꞌkii hik ƚunyejei quꞌ nanaxjuꞌ. 5 Paꞌ ángel qa yitꞌijets paꞌaj heꞌ efuts: —Ekheweliꞌƚ, eꞌnijiweikitekꞌiƚ, qe yakhaꞌ tsikfeꞌlets in ƚowotaxiƚiikii haꞌ Jesús hikhaꞌ weꞌnentaxjiꞌphaꞌm keꞌ cruz. d 6 Hats niteꞌ iꞌniꞌ haneꞌeꞌin. Hats iƚaꞌx iye kaꞌ hats yitꞌiƚij ewets. Teꞌƚuniꞌƚ qaꞌ jeƚiꞌƚ haꞌne weꞌnentaxiꞌ. e  









x  27:62 Mr 15:42; Lc 23:54; Jn 19:14,31,42 y 27:63 Mt 16:21; 17:22‑23; 20:19; Mr 8:31; 10:34; Lc 9:22; 18:33 z 27:64 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 a  27:66 Dn 6:17; Mt 28:2,11 b 28:2 Lc 24:4; Jn 20:12 c 28:3 Dn 7:9; 10:6; Mr 9:3; Jn 20:12; Hch 1:1 d 28:5 Mt 14:27; 28:10; Ap 1:17 e 28:6 Mt 12:40; 16:21; 27:63

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MATEO 28  92 7 Qaꞌ

ifꞌelitiƚikꞌi quꞌ enfeliꞌƚii heꞌ ƚꞌijatshenhei in hats iƚaꞌx iye. Ƚakhaꞌ wathayintiꞌiƚ ekꞌuyii haꞌ seheꞌ ei Galilea, qaꞌ hikhaꞌ tit iꞌweniꞌƚiꞌ. Hik ekeweꞌ tit kꞌefeliꞌƚiꞌm.— f 8 Maꞌ qa heꞌ efuts qa yapeƚek paꞌaj qa ikikꞌui keꞌ nimeƚuk itaqsunkiiha. Qi in nijiweitax qa qiiƚe iye in ƚeꞌsitsiꞌmkii, wekumaꞌxijii paꞌaj quꞌ nenfeliꞌm heꞌ ƚꞌijatshenhei. 9 Qa hik pakhaꞌaj, haꞌ Jesús qa weꞌnethinets paꞌaj hekheweꞌ efuts qa wetfeliꞌm. Heꞌ efuts qa ikets paꞌaj qa wonokokꞌenifikii qa tikꞌeyijup ƚefꞌiyeyiijuꞌ qa iyinets. g 10 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Eꞌnijiweikitekꞌiƚ. Yape maꞌaƚkii qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm heꞌ yejefets quꞌ nakkii namii haꞌ seheꞌ Galilea qaꞌ hikhaꞌ netsweniꞌ hatseꞌ.— h  





11 In

Peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa nifelikꞌi paꞌ ƚunyeꞌjkii.

hats ikkii paꞌaj heꞌ efuts, maꞌ qa peꞌ ujaꞌx pekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa ikii paꞌaj haꞌ witset quꞌ nenfelimikꞌi pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil week akaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌaj. 12 Peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa ikii quꞌ nonotꞌaxiꞌƚ wetjuꞌƚ pekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset, qa tafaakateꞌyijjuꞌ paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij ƚewek. Maꞌ qa tisij peꞌ olots ƚꞌastai peꞌ oqꞌopheƚinetsilets. 13 Qa yitꞌijets paꞌaj: —Akaꞌ itꞌiƚij: “Heꞌ ƚꞌijatshenhei namii paꞌaj akaꞌ najaxikꞌi qa tꞌejtenij paꞌaj kaꞌ Jesusꞌikꞌi yekheweliꞌƚ in qi in hamaꞌaƚjuꞌ.” 14 Qa quꞌ nenikfeꞌltaxets nakhaꞌ gobernador, qaꞌ yekheweliꞌƚ quꞌ haifaakateyiꞌƚjuꞌ qaꞌ ham peyiꞌijkii qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ ikesimen ƚiꞌiƚkii.— i 15 Peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa tꞌekuꞌmijuꞌƚ peꞌ ƚꞌastai maꞌ qa week yaqsiijkii akaꞌ hats wenitꞌijets paꞌaj. Qa akaꞌ witꞌanyeꞌj qa hik akaꞌ week iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ neꞌ judío qa yamijii haneꞌej. j  







Yape maꞌaƚikꞌi eneꞌ week witsetits qaꞌ ijatsheniꞌƚij ekeꞌ yiꞌlijei. 16  Qa

(Marcos 16:14‑18; Lucas 24:36‑49; Juan 20:19‑23)

hekheweꞌƚe once (11) ƚꞌijatshenhei haꞌ Jesús qa ikkii quꞌ namii haꞌ seheꞌ Galilea, keꞌ utekꞌii hats yiwjutsiqenikꞌuyii haꞌ Jesús quꞌ neweꞌtweniƚiꞌ. k 17 Qa in yiꞌwen hekheweꞌen haꞌ Jesús qa week wonokokꞌenjuꞌkii. Qa ujaꞌx hekheweꞌ niteꞌ tuꞌu numtiyeꞌtaxija quꞌ hik hakhaayiꞌija. l 18 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa ikets, qa yitꞌijets: —Naꞌ Dios hats week tseƚisij quꞌ heinekꞌenheꞌyij naꞌ waꞌsjiꞌ qa haꞌne seheꞌ ipjiꞌ iye.  



f  28:7 Mt 10:1; 26:32,56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16; Mr 16:7 g 28:9 Mr 16:9; Jn 20:14 h 28:10 Jn 20:17; Ro 8:29; He 2:11‑12,17 i 28:14 Mt 27:2; Hch 12:20 j  28:15 Mt 9:31; 27:8; Mr 1:45 k 28:16 Mt 26:32; 28:7 l 28:17 Dn 7:13‑14; Jn 17:2; Ro 14:9; Ef 1:20‑22; Fil 2:9‑10; Col 2:10; 1P 3:22

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 93

SAN MATEO 28

19 Yape

maꞌaƚikꞌi week eneꞌ witsetits qaꞌ ijatsheniꞌƚij quꞌ natsjayan iye qaꞌ impulijiniꞌƚjiꞌ kaꞌ ƚii naꞌ Tata qa haꞌne Ƚaꞌs qa naꞌ Espíritu Santo. m 20 Qaꞌ ijatsheniꞌƚij hatsꞌinha quꞌ netkꞌenikꞌi keꞌ week hats kꞌijatsheniƚij. Menikfelitiƚetsha in Yakhaꞌ niteꞌ kꞌitoniꞌƚ week neƚuts haꞌniꞌƚ ejupkii yamijii quꞌ hameꞌtax haꞌne seheꞌ.— n  

 28:19 Mt 10:42; 28:19; Lc 14:26; 24:47; Jn 8:31; 13:35; 15:8; Mr 16:15; Hch 2:38; 6:1; 8:16  28:20 Mt 13:39; 18:20; Hch 1:2; 2:42; 18:10

m n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS

1

Paꞌ Juan Bautista qa teꞌwenhetiꞌyiꞌ in iꞌnqꞌijatsheniꞌ paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. 1   Haneꞌej

(Mateo 3:1‑12; Lucas 3:1‑9; Juan 1:19‑28)

in iꞌnkꞌaa iꞌnjuꞌ ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesucristo, hikhaꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios. a 2 Qa in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ profeta Isaías, in yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌnek, hukin hatseꞌ naꞌ yukineꞌk quꞌ nathayin ekꞌui, qaꞌ hiknaꞌ naqsiꞌjikꞌi paꞌquꞌ ikheyiꞌjeꞌ.  (Mal 3:1) b 3 Tepiikaxtii paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ tayaꞌyiꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ in yitꞌij: “Aqsiꞌjiꞌƚikꞌi paꞌquꞌ ƚikheyijeꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qaꞌ natsathen iye hasuꞌuj qꞌifꞌimmeꞌ peꞌquꞌ ƚꞌikheijeyeꞌ.”—  (Is 40:3)c  4 Kaꞌ Juan Bautista qa teꞌwenhetiꞌyiꞌ haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, qa nifel in wenqinpuujin tꞌejuyets paꞌquꞌ niliꞌij paꞌ uƚꞌax qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. d 5 Qa week namii hekheweꞌ witsetits haꞌ seheꞌ Judea, qa week iye hekheweꞌ jukhew qa efuts taꞌƚii haꞌ Jerusalén. Maꞌ qa in tetfeljiꞌjij peꞌ ƚewuƚꞌets qa kaꞌ Juan qa nimpuujinjiꞌjuꞌ haꞌ haqqiꞌ ƚii Jordán. e 6 Keꞌ ƚeqhinatai kaꞌ Juan atsꞌetets ƚꞌewkujits qa kaꞌ ƚeqelutsax qa inqaꞌmet ƚꞌaj. Qa kaꞌ ƚaq qa efenheyikꞌi qa naꞌaj ƚeneꞌjiꞌ witaq. f 7 Qa yitꞌij in iꞌnqꞌijatshen: —Tekeꞌlenjuꞌ hatseꞌ quꞌ nanam haꞌ ewiꞌƚ les tꞌanyipjiꞌ. Yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij quꞌ heꞌyupiꞌyetsjuꞌ quꞌ henitꞌijjiꞌ peꞌ ƚeqniihayij peꞌ ƚꞌotshilaxtii. g 8 Yakhaꞌ iweliꞌƚe haꞌne kꞌempuujiniꞌƚjiꞌ. Qa hakhaꞌƚeꞌen hatseꞌ qaꞌ nempuujiniꞌƚjiꞌ paꞌ Espíritu Santo.— h  













9  Hik

Juan qa yimpuujin paꞌ Jesús.

akaꞌaj kekheweꞌ neƚutsjiꞌ, haꞌ Jesús taꞌƚii haꞌ witset Nazaret haꞌ seheꞌ Galilea, kaꞌ Juan qa yimpuujinjiꞌ haꞌ haqqiꞌ Jordán.  i  1:1‑8 Jn 5:19; He 1:2; Jn 1:1; Fil 4:15 b 1:2‑3 Is 40:3; Mt 3:3; 4:14; 12:17; 13:49; Lc 16:29  1:3 Jn 1:23; Lc 10:1; 17:5 d 1:4 Lc 3:3; 7:29; Lc 24:47; Hch 13:24; 19:4; 22:16; 26:18,20; Mt 9:2; Jn 15:22; Ap 12:6 e 1:5 Mt 23:37; Jn 11:36; 15:22; Gn 13:10; Sal 114:3; Lc 3:3; Hch 19:18; Ro 6:23; 1P 4:1 f 1:6 Ap 9:3,7; 10:9‑10 g 1:7 Ap 18:8; Jn 1:15; Mt 3:11; Lc 3:16; Hch 13:23‑25 h 1:8 Mt 3:13‑17; Lc 3:21‑22; Jn 1:26,31,33; Hch 1:5; 8:36; 11:16 i  1:9‑11 Lc 3:21‑23; Mt 2:23; 3:13‑17; 4:13; 17:22; 21:11; Lc 1:26; 2:4,39,51; 4:16; Jn 1:45‑46 a

c

94 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 95

SAN MARCOS 1

10  Qa

ajeꞌeƚ, in hats nekikꞌuiphaꞌm haꞌ iweliꞌ, qa yiꞌweniiphaꞌm naꞌ waꞌs in qhofij, qa paꞌ Espíritu Santo qa teꞌnilitjuꞌ hik ƚunyeꞌjtax ofoꞌ qa iꞌnipjiꞌ hakhaꞌan.  j 11 Qa nokesjiꞌphaꞌm naꞌ waꞌs paꞌ witꞌax in yitꞌij: —Akhaꞌ Kꞌayaasija qi in kꞌesuꞌun. Akhaꞌ qi in ƚets-sinhetiꞌmkii.—  k  

Paꞌ inwoꞌmet qa yijaajintax paꞌ Jesús.

(Mateo 4:1‑11; Lucas 4:1‑13)

12  Qa

ajeꞌeƚ paꞌ Espíritu Santo qa yekaꞌxii haꞌ Jesús paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ.  l iꞌniꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ yamijets cuarenta (40) neƚuts, paꞌ inwoꞌmet qa yijaajinjiꞌijtax paꞌaj. Qa ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ iye peꞌ inqaꞌmetets, qa peꞌ angelits qa tꞌiftiꞌtsꞌetskii paꞌaj.  m

13  Qa

Jesús qa yamii paꞌ Galilea.

14  Kaꞌ

(Mateo 4:12‑17; Lucas 4:14‑15)

Juan in hats wenuihinifi keꞌ witqꞌopheƚitjii, haꞌ Jesús qa yamii haꞌ Galilea qa nifel keꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei paꞌ Dios,  n 15 qa yitꞌij: —Haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij hats yafits qaꞌ hats ƚꞌakaꞌtheꞌ yeꞌƚe qa naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios qa hats met. Yape iliꞌiƚij in ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ hasuꞌuj eqekuꞌuƚikꞌi iye ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei.—  o  

Jesús qa tayaꞌyets peꞌ ikwetjuꞌƚ (4) eqꞌehemkinhets. 16  Haꞌ

(Mateo 4:18‑22; Lucas 5:1‑11)

Jesús in ikikꞌiphaꞌm haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ Galilea, qa yiꞌwen paꞌaj haꞌ Simón qa haꞌ ƚekꞌinij Andrés in yiwuꞌmjiꞌijjiꞌjuꞌ keꞌ ƚeqꞌehemkiꞌ haꞌ iweliꞌ in teqꞌehemkiijuꞌ qe hik akaꞌ ƚꞌithayijkit ek.  p 17 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets hekheweꞌen: —Atsjayaniꞌƚ qa yakhaꞌyeꞌ quꞌ haqsiijkii quꞌ eqꞌehemkiꞌyiꞌƚii eneꞌ jukhew.— 18 Maꞌ qa ajeꞌeƚ yiliꞌij heꞌ ƚeqꞌehemkil qa yijayan haꞌ Jesús.  q 19 Qa ik iye qa haꞌnii yamjiꞌ iye qa yiꞌwen iye haꞌ Jacobo (Santiago) ƚaꞌs haꞌ Zebedeo qa haꞌ ƚekꞌinij Juan iꞌniꞌƚjiꞌ keꞌ ƚenhitjii yitiƚ keꞌ ƚeqꞌehemkil. r 20 Qa ajeꞌeƚ tayaꞌyiijiꞌ, hekheweꞌen qa yiwejinƚiꞌi haꞌ ƚatata Zebedeo keꞌ ƚenhitjiijiꞌ qa hekhewep iye ƚeqꞌithayinenhei, maꞌ qa yijayan haꞌ Jesús. s  







j  1:10 Mt 24:35; Lc 12:33; Hch 17:24; Ef 6:9; Ap 21:10 k 1:11 Jn 5:37; Ap 14:13; Lc 20:13; Ef 1:6; Flm 1; Sal 2:7; Is 42:1 l 1:12‑13 Jn 1:33; 3Jn 10; Mt 3:1; Ap 12:6 m 1:13 Stg 1:13; Hch 13:10; Ap 6:8; Mt 13:49; Hch 5:19; Ap 14:6 n 1:14‑15 Mt 3:12; 4:17; 17:22; Jn 3:24; 4:45; Lc 3:20; 9:7‑9; Mr 1:1; 13:10; Ro 15:16; 1Ts 2:2,8‑9 o 1:15 Sal 37:39; Lc 20:10; Jn 7:8; Mt 3:2; 6:33; 12:28; 19:24; 21:31,43; Mr 4:11; 9:1; 10:14; 11:24; 12:34; 14:25; 15:43; Ro 13:11; 1P 1:8‑10; 4:7; Hch 3:19; 10:43; 26:20; Jn 3:16; Ro 10:9 p 1:16‑20 Mt 15:29; 16:17; Jn 6:1,8; Mr 7:31 q 1:18 Lc 5:11; 18:28; Jn 8:12 r 1:19 Hch 12:2; Jn 21:2,7 s  1:20 Lc 18:28

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 1  96 Ewiꞌƚ paꞌ jukhew iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet. 21 Hekheweꞌen

(Lucas 4:31‑37)

qa uijiꞌtejeꞌm haꞌ witset Capernaum. Qa in yamets kaꞌ neƚujiꞌ witwapiihijii (sábado) haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚ yamii qa uyifi keꞌ witlijtsitjii, maꞌ qa hik akaꞌaj qa iꞌnqꞌijatshen. t 22 Heꞌ jukhew qa efuts qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii qa yisuꞌunikꞌi iye, qe in iꞌnqꞌijatshen hik ƚunyeꞌj naꞌaj ewiꞌƚ qe qi qe tenekꞌenhei, qa niteꞌ ƚunyejei heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. u 23 Hik akaꞌaj keꞌ ƚeꞌlijtsitjiyifi hekheweꞌen, ewiꞌƚ haꞌ jukhew iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ espíritu uƚꞌax, hakhaꞌan qa yapeƚek qa tayai, v 24 qa yitꞌij: —¿Ƚekpaꞌ ƚanamiꞌƚ yijii, Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ? ¿Yeꞌ me hats ƚanamiꞌƚyii quꞌ etswuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ? Yakhaꞌ tsikfeꞌl ewets paꞌn ejunyeꞌj, akhaꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe in ƚataƚiiha paꞌ Dios.— w 25 Haꞌ Jesús qa yaqꞌayinij, qa yitꞌijets: —¡Ewuikitek, qaꞌ maꞌakꞌuifikꞌi nakhaꞌ jukhew!— x 26 Qa paꞌ espíritu uƚꞌax qa yitsalalinhetkii haꞌ jukhew, qa yitꞌunhetikꞌi in tayai, maꞌ qa ikikꞌuifikꞌi haꞌ jukhew. y 27Week qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii akaꞌan qa watfaakanjiꞌijjuꞌ: —¿Inhatsꞌek, paꞌn ƚunyeꞌjkii? ¡Kakhaꞌ ƚeqꞌijatshenkenyeꞌj iꞌnkꞌaƚe jitepiꞌyeꞌekꞌi, qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj qi qe tenekꞌenhei! ¡Nakhaꞌan yiyajiꞌets iye peꞌ inwoꞌmetets qa tekꞌenijuꞌƚ!— z 28 Maꞌ qa paꞌ ƚeniiheꞌt qa ajeꞌeƚ weekij heꞌ pekheljiꞌkii witsetits qa heꞌ ƚekuweliikii haꞌ seheꞌ Galilea. a  













Peꞌ ƚeqewketiꞌ paꞌ Simón Pedro.

(Mateo 8:14‑15; Lucas 4:38‑39)

29 In hats ikikꞌuifikꞌikii keꞌ witlijtsitjii, hekheweꞌen qa ajeꞌeƚ ƚeyijii keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ

Simón qa haꞌ Andrés, qa ƚijtsꞌeyek haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan. b 30 Keꞌ ƚeqewketiꞌ haꞌ Simón iꞌwjuꞌ qe qi in iwilhan, qa ajeꞌeƚ tefelhitiꞌyiꞌm haꞌ Jesús. 31 Haꞌ Jesús qa ikets qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚokoi qa niihinphaꞌm, qa hik akaaꞌijha in hamiikii in iwilhantax, kikheꞌen qa yithayikiꞌijiꞌ kaꞌ ƚaq weteꞌm. c  



Jesús qa olots peꞌ niƚinjuꞌ paꞌaj. 32  In

(Mateo 8:14‑17; Lucas 4:38‑39)

hats lefꞌeyuꞌkii in hats uijuꞌ junuꞌ, qa yapeƚek qa tetkaꞌxii haꞌ Jesús heꞌ week heꞌ wanqaatsꞌejuꞌ qa hekheweꞌ iye iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets. t  1:21‑26 Lc 10:15; 13:10; Mr 2:23; 3:1; Stg 2:2; Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11 u 1:22 Mr 6:2; 11:18; Mt 2:4; 7:28; 22:33; Lc 4:32; Hch 2:42; 17:19 v 1:23 2Co 6:17; Lc 11:24; Stg 2:2; Mr 14:67 w 1:24 Jn 6:27,69; 1Co 7:14; Lc 4:34; Ef 4:30 x 1:25 2Ti 4:2; Mt 22:12 y  1:26 Mr 9:26; Lc 9:39 z 1:27 Mr 8:11; 10:24,32; 11:18; Hch 2:42; Jud 25; 2Co 6:17; Lc 11:24 a 1:28 Mt 17:22 b 1:29‑31 Stg 2:2; Mt 16:17; Jn 6:8; 21:7; Mr 9:33; Hch 12:2 c  1:31 Mr 5:41; Lc 4:38; Flm 13; Ro 12:13

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 97

SAN MARCOS 1

33  Qa

weekij haꞌ witset in kꞌaƚaƚij haꞌ ƚejiꞌ keꞌ wititsiꞌ.  d olots heꞌ niƚinjuꞌ hekheweꞌ pekhel ƚawtshenyejeitaxkii qa olots iye heꞌ yukinikꞌuifikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets, qa niteꞌ ƚexkeꞌejiꞌm iye quꞌ niyet peꞌ inwoꞌmetets qe ƚekhewel nikfeꞌlets paꞌn ƚunyeeꞌjija hakhaꞌan.  e 34  Qa

Jesús qa ikijikꞌi peꞌ witsetits paꞌ seheꞌ Galilea quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei.

(Lucas 4:42‑44)

35  In

mexe ipƚuꞌuikii paꞌ neƚu, haꞌ Jesús qa niiphaꞌm paꞌaj qa ikfikꞌi, qa ikii paꞌaj haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ qa hikhaꞌ qa iyiniꞌ.  f 36 Haꞌ Simón qa hekhewep iye qa woꞌtaxiikii.  g 37 Maꞌ qa in hats yiꞌwen, qa yitꞌijets: —Week wotaxꞌeikii.— 38 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yape jiyamii pakhapeꞌ iye witsetꞌe, nekheweꞌ metits witsetits, hatsꞌinha quꞌ nekꞌinqꞌijatsheniꞌ iye nekheweꞌen, qe hik akaꞌ taꞌƚijupiꞌ in tsam.—  h 39 Maꞌ qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Jesús in ikikꞌi neꞌ week witsetits naꞌ seheꞌ Galilea qa iꞌnqꞌijatshenjiifi heꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits heꞌ witsetits qa yukinjiikꞌuifikꞌikii iye peꞌ inwoꞌmetets peꞌ iꞌntaxjiꞌ.  i  







Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ iꞌnij paꞌ witajaꞌmeꞌt lepra. 40  Ewiꞌƚ

(Mateo 8:1‑4; Lucas 5:12‑16)

haꞌ jukhew iꞌnij kaꞌ witajaꞌmeꞌt lepra nekets quꞌ niyinets haꞌ Jesús, qa wonokokꞌenifi, qa yitꞌijets: —Quꞌ isuꞌun, qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ etsiƚin watꞌij.—  j 41 Haꞌ Jesús qa qi in neqꞌeletij qa tꞌekuꞌmets, qa yitꞌijets: —Hisuꞌun quꞌ kꞌeƚin, qa haneꞌejija quꞌ anaxpaꞌl.—  k 42 Qa ajeꞌeƚ hamiikii kaꞌ ƚaatshektax, maꞌ qa naxpaꞌlij.  l 43 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚ wetfeliꞌm qa qi in yiyajitaxetskii,  m 44 qa yitꞌijets: —Jeƚijuꞌƚ, hasuꞌuj enfeliꞌm peꞌyeꞌ. Maƚe qaꞌ meꞌnethinii hakhaꞌ paꞌi qaꞌ eyijii paꞌquꞌ eqisitꞌe (ofrenda) quꞌ netꞌejuyets in hats ƚanaxpaꞌlij kaꞌ awtshektax qe hik ƚꞌanyeꞌj kaꞌ Moisesꞌikꞌi, hatsꞌinha quꞌ week nenikfeꞌlets in hats ƚanaxpaꞌlij kaꞌ ajaꞌmeꞌttax.—  n 45 Qa hakhaꞌƚe jukhew, in hats ik qa yapeƚek qa yitꞌunhetikꞌi in nifelkii maꞌ qa week iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ akaꞌ ƚunyeꞌjkii. Qa akaꞌan in taꞌƚijupiꞌ, haꞌ Jesús qa hats niteꞌ ƚexkeꞌej quꞌ ninikfeꞌl quꞌ nuijiꞌtejeꞌm  









d  1:32‑34 Lc 4:40‑41; 5:31; Mt 9:32 e 1:34 Hch 8:7; 19:12; 3Jn 10; Ap 9:20; 18:2; Mr 3:11‑12; 5:7 f 1:35‑38 Mt 4:23‑25; 5:44; 14:13; Mr 6:31‑32; Lc 9:12; Ap 12:6; Hch 12:12 g  1:36 Mt 16:17 h 1:38 Mr 1:4 i 1:39 Mt 17:22; Mr 3:1 j 1:40‑44 Mt 11:5; 17:14; 1Jn 1:7 k 1:41 Jn 20:17 l 1:42 Lc 5:12 m 1:43 Mt 9:30; Mr 14:5; Jn 11:33,38; 3Jn 10 n  1:44 Mr 5:43; Mr 6:11; 7:36; 8:26,30; 9:9; 16:8; Lc 5:14; Ap 1:1; Hch 4:1; He 1:3; 5:1; 8:3; Lv 13–14; 1Ti 2:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 1​, ​2  98

paꞌquꞌ witsetꞌe. Maꞌ qa iꞌniꞌkii heꞌ ham iꞌniꞌiꞌ peꞌquꞌ jukheweꞌ, qa weekƚe namii heꞌ pekheljiꞌkii witsetits qe neqwenkeyuꞌuj.  o

2

Jesús qa yotshinjuꞌ paꞌ ewiꞌƚ onqoktax. 1   Qa

(Mateo 9:1‑8; Lucas 5:17‑26)

in hats teƚuyikꞌi, haꞌ Jesús qa wapilii iye haꞌ witset Capernaum, qa yinikfeꞌl in hats iꞌniꞌ iye keꞌ ƚetsiꞌ. p 2 Maꞌ qa ajeꞌeƚ namii heꞌ olots jukhew qa efuts, qa hats topoꞌoj keꞌ wititsiꞌ qa ujaꞌx heꞌ iꞌnfikꞌi hats ham ƚetsetꞌe. Ham ƚꞌuihiyijeꞌ qe hats topoꞌoj haꞌ ƚejiꞌ keꞌ wititsiꞌ. Haꞌ Jesús qa yijatshenij keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata. q 3 Qa namkii heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) jukhew nekaꞌx haꞌ ewiꞌƚ onqok. r 4 Qa in ƚunyeꞌjek in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nametsjiꞌ qe olots heꞌ jukhew qa efuts qa ham ƚꞌuihiyijeꞌ, maꞌ qa weƚijipjiꞌ keꞌ wititsiꞌ qa yitjuꞌetsjuꞌ haꞌ wankaajuƚetsjuꞌ haꞌ Jesús. Qa in hats yitjuꞌetsjuꞌ maꞌ qa yatsjiƚinijetsjuꞌ haꞌ witiwhiꞌlaꞌx hikhaꞌ iꞌwjiꞌjuꞌ haꞌ onqok haꞌ wankaajuƚetsjuꞌ haꞌ Jesús. 5 Haꞌ Jesús in yiꞌwen hekheweꞌen in niteꞌ yeqekuꞌ, qa yitꞌijets haꞌ onqok: —Yaꞌs, keꞌ ewuƚꞌets hats wetwuꞌm ekꞌui.—  s 6 Heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei ipƚulets haꞌ iꞌnijuꞌkii, ƚatawjetsƚejiꞌ akaꞌ yitꞌijjuꞌ in yijamtiꞌets:  t 7 —Maa, ¿paꞌn ƚahats hape in ƚꞌanyeꞌj haꞌne jukhew akaꞌan? Yiwakaninƚekii paꞌ Dios, ewiꞌƚƚe inek paꞌ Dios quꞌ niwuꞌm iꞌnkꞌui peꞌ inwuƚꞌets.— u 8 Haꞌ Jesús qa hatsƚe ajeꞌeƚ nikfeꞌlets akaꞌ yijamtiꞌets hekheweꞌen, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Inhatsꞌek in ƚumtiꞌiƚ kakhaꞌan? v 9 ¿Paꞌn ikjiꞌ paꞌquꞌ les niteꞌ juutsitaxeꞌ quꞌ jintitꞌijets haꞌne onqok: “Me peꞌ ewuƚꞌets hats wetwuꞌm ekꞌui,” me iꞌnƚiꞌi quꞌ jintitꞌijets: “Eniiphaꞌm kuꞌmiꞌ naꞌ ewhiꞌlaꞌx qaꞌ ma”? w 10 Yeꞌehe, qa quꞌ enikfeꞌliꞌƚets haneꞌej haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup haꞌne seheꞌ ipjiꞌ quꞌ niwuꞌm peꞌ witwuƚꞌets.— Maꞌ qa yitꞌijets haꞌ onqok: x 11 —Akhaꞌ hitꞌij ewets: “Eniiphaꞌm, kuꞌmiꞌ naꞌ ewhiꞌlaꞌx qa mapilii peꞌ etsiꞌ.”— y 12 Qa hakhaꞌan qa ajeꞌeƚ niiphaꞌm, qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚewhiꞌlaꞌx qa ikfikꞌi, qa week yiꞌwen. Maꞌ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii heꞌ week qa qi iye in  





















o  1:45 Mr 1:4; 4:14; Jn 18:32 p 2:1‑12 Lc 10:15 q 2:2 Mr 4:14; Jn 18:32 r 2:3 Mt 4:24; 8:6; Mr 2:3‑10 s 2:5 Mt 8:10; 9:2,5; Hch 3:16; Ro 1:8; 1Co 2:5; Ga 2:16; 1Ti 1:2; He 4:2; Jn 15:22; Lc 5:20,23; 7:48 t 2:6 Mt 2:4; Mr 9:33 u 2:7 Ex 22:28; Mr 3:29; Ap 13:6; Sal 25:11; Mt 9:2; Jn 15:22; Ex 34:6‑7; Is 43:25; 44:2 v 2:8 Mr 10:52; Lc 5:22; 16:15; Jn 2:25 w 2:9 Lc 16:17; 18:25; Mr 2:3; Mt 11:5 x 2:10 Sal 8:4; Lc 5:24; Hch 7:56; Mt 28:18; Mr 1:22; Jn 15:22 y 2:11 Mr 5:41

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 99

SAN MARCOS 2

yiwqinhetjiꞌ paꞌ Intata, qa yitꞌijjuꞌ: —Niteꞌ hayiits quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ jinteꞌwen akaꞌan.— z Jesús qa tayaꞌyets paꞌ Leví (Mateo). 13  Maꞌ

(Mateo 9:9‑13; Lucas 5:27‑32)

qa iꞌnkꞌaƚe qa ik iye haꞌ Jesús qa wapiliijuꞌ iye haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ, maꞌ qa nekets iye heꞌ olots jukhew qa efuts, maꞌ qa yijatshen. a 14 In ikkii iye qa yiꞌwen haꞌ Leví, ƚaꞌs haꞌ Alfeo, iꞌnijuꞌ haꞌ tajaꞌyikii neꞌej wekwek. Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Atsjayan.— Maꞌ qa niiphaꞌm qa yijayan. b 15 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa tekiꞌjuꞌ keꞌ ƚetsiꞌii haꞌ Leví. Qa olots heꞌ yijaninkii keꞌ wekwek qa hekheweꞌ iye uƚꞌets jukhew in ƚekufetsij, qe olots heꞌ nijayanikꞌi hekheweꞌen. c 16 Qa heꞌ fariseol hik hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, in yiꞌwenij in ƚekufets haꞌ Jesús hekheweꞌ uƚꞌets jukhew qa hekheweꞌ iye yijaninkii wekwek, qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Inhatsꞌek nakhaꞌan in ƚekufets neꞌ yijaninkii keꞌ wekwek qa neꞌ uƚꞌets jukhew?— d 17 Haꞌ Jesús in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, qa yitꞌij: —Niteꞌ woꞌoikii weihetaxeꞌ witeqjunhetits ƚeiƚeꞌyeꞌ nekheweꞌ ham yaatsꞌeyiꞌijuꞌ, niꞌkhaꞌƚiꞌij wanqaatsꞌeꞌ hik naꞌaj woꞌoikii yijatꞌij weihetaxeꞌ witeqjunhetits ƚeiƚeꞌyeꞌ. Niteꞌ tsam maꞌ qaꞌ haiyaꞌyii nekheweꞌ yatsathen, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij nekheweꞌ uƚꞌets.— e  







Quꞌ niteꞌ jintekeꞌ qe iyinii paꞌ Intata. 18  Hekheweꞌ

(Mateo 9:14‑17; Lucas 5:33‑39)

ƚꞌijatshenhei kaꞌ Juan qa hekheweꞌ fariseol, yaqsiꞌj jiijkii qa niteꞌ tekjiꞌijjuꞌ. Qa nekets haꞌ Jesús, qa nifaakan, qa yitꞌijets: —¿Inhatsꞌek hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei kaꞌ Juan qa hekheweꞌ iye ƚꞌijatshenhei heꞌ fariseol in yaqsiꞌj jiijkii qa niteꞌ tekjiꞌijjuꞌ, qa eneweꞌƚe ijatshenhei qa niteꞌ hik ƚeqfenyejeyij?— f 19 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Me ƚekeꞌ pekheweꞌ ƚejuwaikal paꞌ niwheꞌyeyuꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌ niteꞌ netekeꞌjuꞌ in mexe iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ niwheꞌyeyuꞌ? Qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌnteꞌ netekeꞌjuꞌ qe mexe iꞌnjiꞌtejeꞌm nakhaꞌan. g 20 Nam hatseꞌ naꞌ neƚujiꞌ naꞌ niwheꞌyeyuꞌ qaꞌ newetkax, qa hik nakhaꞌ naꞌ neƚujiꞌ quꞌ niteꞌ netekeꞌjiꞌ. h  



 2:12 Hch 10:45; Jn 11:4; 17:1; 1P 2:12; Lc 2:14; Mt 9:33 a 2:13‑17 Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11 b 2:14 Lc 5:11; Jn 8:12 c 2:15 Lc 3:12; 18:13; Mt 9:10; 14:9; 1Ti 1:15; Ro 12:13 d 2:16 Mt 2:4; 11:18; Mr 7:3; 1Ti 1:15; Lc 3:12 e 2:17 Mt 6:8; 13:17; Col 4:14; Lc 5:31,32; Ro 1:17 f 2:18‑22 Mr 1:4; Jn 3:25; Mr 7:3; Lc 18:12; Hch 13:2 g 2:19 Jn 2:9 h  2:20 Mr 13:24; Lc 17:22; 18:12; Jn 16:16‑20 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 2​, ​3  100 21 Ham

yokꞌoyiniꞌij naꞌaj ewiꞌƚ witqhinawat ƚawaꞌmaꞌx paꞌquꞌ ƚepkꞌeyeꞌen inkꞌayikꞌe qe naꞌaj inkꞌayik wapiljeꞌm qa niteꞌ qi, qaꞌ niwjafitikꞌi paꞌquꞌ ƚawaꞌmaꞌxeꞌ maꞌ qaꞌ les netꞌijaifikꞌi paꞌquꞌ ƚawjafꞌiyeꞌ. i 22 Qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ naꞌnatsiꞌyikꞌijuꞌ inkꞌayikꞌe winoyeꞌ neꞌ ƚꞌajits eƚiꞌnilij ƚawaꞌmhii. Qe naꞌaj inkꞌayik wino in juꞌfjuꞌfikꞌi qa tikeꞌƚijjeꞌm neꞌ eƚiꞌnil ƚawaꞌmhii qaꞌ week hameꞌ paꞌ winoꞌokꞌi qa peꞌ eƚiꞌniꞌikꞌi iye. Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ eniꞌƚjiꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe winoyeꞌ peꞌquꞌ inkꞌaikiꞌyeꞌ ƚꞌajeꞌ eƚiꞌniyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ week ƚunyejeyiꞌiƚ yijatꞌij.— j  

Teiƚiꞌijkii in nitꞌijjiꞌ peꞌ ƚei trigo in mexe witwapiihijiitax (sábado). 23  In

(Mateo 12:1‑8; Lucas 6:1‑5)

yamets kaꞌ witwapiihijii (sábado) haꞌ Jesús in ik qa nekikꞌijuꞌ haꞌ witꞌenekjuꞌ, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa teiƚiꞌijkii in nitꞌijjiꞌ keꞌ ƚei trigo qa tuj. k 24 Maꞌ qa heꞌ fariseol qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Jeƚ qekuꞌnek, ¿inhatsꞌek in yaqsiijkii akaꞌ niteꞌ ƚenexkeꞌej in mexe witwapiihijii (sábado)?— l 25 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ hekheweꞌen: —¿Me niteꞌ les quꞌ ejeƚiꞌƚ naꞌ witfaakanek kakhaꞌ yaqsiijkii kaꞌ Davidꞌikꞌi qa keꞌ ƚijtsꞌeyek haamija paꞌquꞌ ƚaqeꞌ qa qi in iyipkunjuꞌ? m 26 Kaꞌ Davidꞌikꞌi qa uyetsjiꞌ keꞌ tꞌejutshenhetiꞌyets naꞌ Dios, kaꞌ ƚahatsꞌij mexe qijiꞌ in paꞌi ipjiꞌ kakhaꞌ Abiatarꞌikꞌi, kaꞌ Davidꞌikꞌi qa tuj keꞌ pan qa weekiꞌƚij keꞌ ƚijtsꞌeyek. Keꞌ pan niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ netujƚe peꞌyeꞌ, ujaꞌxƚe neꞌej paꞌil in ƚenexkeꞌej quꞌ netuj.— n 27 Qa yitꞌij iye: —Haꞌne neƚu witwapiihijii (sábado) in wanaqsiꞌjijkii qe qa niꞌfen eneꞌ jukhew, qa niteꞌ wanaqsiijkii quꞌ natsatꞌetsipjiꞌ eneꞌ jukhew. o 28 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in hik haꞌne tenekꞌenheꞌyij naꞌ neƚu witwapiihijii.— p  









3

Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ jukhew yisƚax paꞌ ƚokoyikꞌi. 1   Haꞌ

(Mateo 12:9‑14; Lucas 6:5‑11)

Jesús qa uyifi iye keꞌ witlijtsitjii, qa hik hakhaꞌaꞌ haꞌ ewiꞌƚ jukhew yisƚax kaꞌ ƚokoyikꞌi. q 2 Heꞌ jukhew yejeƚijjuꞌ qe qaꞌ niꞌwenij quꞌ niƚinjiꞌ in mexe witwapiihijiitax (sábado), hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ naqsiijkii akaꞌan. r 3 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets haꞌ jukhew yisƚax kaꞌ ƚokoyikꞌi: —Eniiphaꞌm. Atsꞌapꞌayiꞌiꞌ haneꞌeꞌin haꞌne ƚeqewukꞌujiꞌ.— 4 Qa haꞌ Jesús qa nifaakanjiꞌjuꞌ hekheweꞌen: —¿Ƚekpaꞌ ƚekeꞌ quꞌ jintaqsiijkii haꞌne witwapiihijiijiꞌ (sábado)? ¿Me paꞌ ƚeꞌwis, me iꞌnƚiꞌi  





i  2:21 Lc 19:36 j 2:22 Lc 5:37; Jn 6:27 k 2:23 Mr 10:10 l 2:24 Mr 7:3 m 2:25 Lc 1:27; Hch 2:45; Ap 7:16 n 2:26 1S 21:1‑6; Lv 16:32; Ex 25:30; Hch 4:1 o 2:27 Col 2:16 p  2:28 Mr 2:10; Ro 7:25; 1Co 8:6; Col 3:22; Lc 6:5 q 3:1‑6 Mr 1:21,39; 4:6; 5:29; 9:18; 11:20‑21; Stg 2:2 r 3:2 Ap 12:10; Lc 6:7; 14:1,3; 20:20; Hch 8:7; Mr 2:23; Lc 13:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 101

SAN MARCOS 3

paꞌ uƚꞌax? ¿Me jitiƚin paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ, me iꞌnƚiꞌi quꞌ jintalan?— Qa hamƚe yekuꞌƚeꞌ hekheweꞌen. s 5 Haꞌ Jesús qa yeeƚjiꞌtejeꞌm hekheweꞌen lesƚe in nayuꞌkii qa ikaꞌmetkii iye qe taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌen in tꞌunits peꞌ ƚatawjets qa niteꞌ nekꞌenheyuꞌets. Maꞌ qa yitꞌijets haꞌ jukhew: —Ijin naꞌ okoi.— Qa yijin haꞌ ƚokoi qa ajeꞌeƚ naxpaꞌl. t 6 Maꞌ qa ikfikꞌikii heꞌ fariseol qa ajeꞌeƚ tafaakateꞌyiꞌƚijjuꞌ heꞌ tekꞌenetsek haꞌ Herodes paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ nilan haꞌ Jesús. u  



Peꞌ olots jukhew qa efuts nijayanikꞌi paꞌ Jesús paꞌ ƚotkoyekꞌi peꞌ qi kaƚiꞌ.

7 Haꞌ

Jesús qa ikikꞌui iye hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ, qa ƚijtsꞌeyek heꞌ ƚꞌijatshenhei in ikiijuꞌ keꞌ qi kaƚiꞌ. Qaꞌ olootsija iye heꞌ nijayanikꞌi heꞌ taꞌƚiꞌ haꞌ seheꞌ Galilea qa heꞌ taꞌƚiyek haꞌ seheꞌ Judea v 8 qa heꞌ taꞌƚii haꞌ Jerusalén, qa heꞌ taꞌƚiyek haꞌ seheꞌ Idumea, qa heꞌ neƚuꞌujuꞌƚ taꞌƚii hakhaꞌ ƚajaikaꞌ ai haꞌ haqqiꞌ Jordán, qa hekheweꞌ taꞌƚiyek heꞌ metitsiꞌm heꞌ witsetits Tiro qa haꞌ haꞌ Sidón, qe in iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ week keꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús, maꞌ qa namii. w 9 Haꞌ Jesús qa yiyajiꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ nimetinhetiꞌm ewiꞌƚeꞌ witinhitjiyeꞌ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ pukꞌuyiꞌikꞌui heꞌ namii, x 10 qe in hats olots heꞌ niƚinjuꞌ, maꞌ qa heꞌ week wanqaatsꞌejuꞌ hats watkatitij wetepjiꞌ in yisuꞌun quꞌ netꞌekuꞌmets. y 11 Qa week peꞌ iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets in yiꞌwenjiꞌij haꞌ Jesús qa wonokokꞌenjiijuꞌ ƚꞌejuyiꞌjii, qa tayaijiꞌij, qa yitjiꞌjij: —¡Akhaꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Dios!— z 12 Qa haꞌ Jesús qa yaqꞌayinjiꞌjij qa yitjiijets quꞌ hasuꞌuj nenfel pekheweꞌen pakhaꞌ ƚunyeeꞌjija hakhaꞌan. a  









Jesús qa tꞌekuꞌmiijiꞌkii peꞌ doce (12) apóstoles. 13  Haꞌ

(Mateo 10:1‑4; Lucas 6:12‑16)

Jesús qa ikikꞌiphaꞌm keꞌ utek, qa hik hakhaꞌaꞌ qa yejeƚiijiꞌ qa tayaꞌyiijiꞌkii heꞌ yisuꞌun qa ikjiꞌjetsphaꞌm haꞌ iꞌniꞌ qa ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ. b 14 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiijiꞌkii heꞌ doce (12) jukhew, hatsꞌinha quꞌ hik hekheweꞌyeꞌ quꞌ ƚijtsꞌeyekꞌekii qa hik hekheweꞌyeꞌ iye quꞌ nukinkii qaꞌ nenfel keꞌ ƚeꞌlijei, c 15 qa quꞌ netisij iye paꞌquꞌ ƚetꞌunhaxitsijup quꞌ nukinfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets.  



 3:4 Fil 2:12; Stg 5:20 t 3:5 Stg 1:19; Ex 7:13; Ro 11:25; Mr 8:25 u 3:6 Mr 7:3; 15:1; Mt 12:13,14; 22:16; Mr 11:18; Jn 5:18; 6:27 v 3:7‑12 Mt 4:24‑25; 12:15‑16; 17:22; Lc 1:5; 6:17‑19 w 3:8 Mt 23:37; Lc 3:3; Hch 21:7; Gn 49:13 x 3:9 Jn 21:8 y  3:10 Hch 8:7; Jn 20:17 z 3:11 2Co 6:17; Lc 4:34,41; 8:47; 11:24 a 3:12 2Ti 4:2; Mr 1:34 b  3:13‑19 Mt 4:8 c 3:14 Hch 1:2; Jud 17; Mr 1:4 s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 3  102 16  Eneweꞌen

ƚiyits hekheweꞌ doce (12) tꞌekuꞌmiijiꞌkii: Hakhaꞌ Simón (hikhaꞌ ƚenqii iye Pedro), d 17 haꞌ Jacobo (Santiago) ƚaꞌs haꞌ Zebedeo qa haꞌ ƚekꞌinij Juan, (hik hekheweꞌ haꞌ Jesús ƚeqiyitsij Boanerges, ikjiꞌ: “ƚelits naꞌaj tejen”), e 18 qa haꞌ Andrés, haꞌ Felipe, haꞌ Bartolomé, haꞌ Mateo, haꞌ Tomás, haꞌ Jacobo (Santiago) ƚaꞌs haꞌ Alfeo, haꞌ Tadeo, haꞌ Simón hikhaꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌaj peꞌ ƚiyits cananita neqwumhiyuꞌtaxij paꞌaj peꞌ Roma ƚeiƚets f 19 qa kakhaꞌ iye Judas Iscariote. Hikkaꞌ tꞌihinij haꞌ Jesús. g  





Jesús qa titijitiꞌyijets quꞌ nataꞌƚijets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Beelzebú. 20  Maꞌ

(Mateo 12:22‑32; Lucas 11:14‑23; 12:10)

qa iꞌnkꞌaƚe haꞌ Jesús qa uyifi keꞌ wititsiꞌ, qa hik hakhaꞌaꞌ iye qa kꞌaƚaƚij iye heꞌ olots jukhew qa efuts, maꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netek haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei iye. 21 Heꞌ ƚejefets in nikfeꞌlets akaꞌan in ƚunyeꞌjkii haꞌ Jesús, qa nektaxii quꞌ nekaꞌx, qe titijitiꞌyijets in hats niteꞌ teikꞌuneikii. h 22 Qa hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei taꞌƚii haꞌ Jerusalén qa yitꞌijjuꞌek: —¡Nakhaꞌan iꞌnjiꞌ paꞌ Beelzebú! hikpaꞌ ƚatata peꞌ inwoꞌmetets qa hikpaꞌ taꞌƚijets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in yukinikꞌuifikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets.—  i 23 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa tayaꞌyii hekheweꞌen, qa nifeliꞌm kaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ, qa yitꞌij: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj naꞌ Satanás quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ neꞌnukinƚefikꞌi?  j 24 Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ witset quꞌ nawatkꞌesaꞌxjuꞌ qaꞌ napilƚe wetjuꞌƚkii, pakhaꞌan qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nape.  k 25 Peꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ wititsiꞌyeꞌ in watkꞌesaꞌxjuꞌ qa wapilƚe wetjuꞌƚkii, niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ pakhaayiꞌij quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌ. 26 Qa naꞌ Satanás quꞌ neqetꞌets wetjuꞌƚkii qa quꞌ napilƚe wetjuꞌƚkii iye, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ pakhaayiꞌij quꞌ naꞌniꞌ, maꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ hameꞌ. 27 Qa hamƚe paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nuyetsjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukheweꞌ tꞌun maꞌ qaꞌ nenitkaꞌmij peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ nopheꞌƚ, nopheꞌƚ yijatꞌij maꞌ qaꞌ hayitseꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nekaꞌxikꞌui peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ. l 28 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ ƚewuƚꞌaxeꞌ eneꞌ jukhew qa efuts iye in ƚekeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui, qa week iye peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ in uƚꞌetstaxikꞌi qa ƚekeꞌ iye quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui. m  















 3:16 Mr 11:11; Jn 1:35‑51; Mt 16:17; Hch 10:32 e 3:17 Hch 12:2; Jn 21:2,7; Ap 6:1  3:18 Jn 1:43‑48; 6:5,7,8; 11:16; 12:21‑22; 14:5,8‑9; 14:5; 20:24,26‑28; 21:2; Hch 1:13 g  3:19 Mr 14:10,43; Hch 1:16,25 h 3:21 Lc 2:48; Jn 2:3‑4; 7:3‑5 i 3:22 Mt 2:4; 9:34; 10:25; 12:24,27; Lc 11:15‑19; 12:24,58; 3Jn 10; Ap 9:20; 18:2 j 3:23‑27 Mt 12:25‑29; Lc 11:17‑22 k 3:24 Lc 4:5 l 3:27 Mr 15:1 m 3:28‑30 Mt 12:31‑32; Lc 12:10 d f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 103

SAN MARCOS 3​, ​4

29 Qa

pakhaꞌƚe quꞌ uƚꞌaxiꞌikꞌi paꞌquꞌ ƚꞌanyeꞌjiꞌij naꞌ Espíritu Santo qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ niwuꞌmikꞌui akaꞌan, maꞌ qaꞌ hik akaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qaꞌ amaneꞌƚiꞌij week ƚahatsiyij.— n 30 Haꞌ Jesús in yitꞌijets akaꞌan hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qe hekheweꞌen yitꞌijjuꞌ: —Nakhaꞌan iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ espíritu uƚꞌax.— o  

Peꞌ ƚenene qa peꞌ ƚekꞌinjats paꞌ Jesús. 31 Maꞌ

(Mateo 12:46‑50; Lucas 8:19‑21)

qa namii keꞌ ƚenene qa heꞌ ƚekꞌinjats iye haꞌ Jesús, qa amaneiƚefikꞌi, qa iyintaxii quꞌ nakꞌekuniifikꞌi. p 32 Qa hekheweꞌ iꞌnijup kꞌooyijjiꞌ haꞌ Jesús, qa nifeliꞌm, qa yitꞌijets: —Keꞌ enene qa heꞌ ekꞌinjats amaneifikꞌi, qa iyintax ei.— q 33 Haꞌ Jesús qa yitꞌij: —¿Ƚek pekheꞌ nene qa ƚek pekheweꞌ kꞌinjats iye?— 34 Qa yeeƚipjiꞌ heꞌ kꞌooyijjiꞌ in iꞌnijup, qa yitꞌij: —Eneweꞌen hik eneweꞌ nene qa kꞌinjats iye. r 35 Qe paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌun naꞌ Dios, pakhaꞌan kꞌinij qa kꞌinjaꞌ iye qa nene iye.— s  







4

Paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx.

1   Haꞌ

(Mateo 13:1‑9; Lucas 8:4‑8)

Jesús qa ewiꞌƚij iye in iꞌnqꞌijatsheniꞌ haꞌ ƚotkoyekꞌi keꞌ qi kaƚiꞌ. Maꞌ qa notꞌaxii heꞌ olootsija jukhew qa efuts iye, maꞌ qa tꞌilitjiꞌjuꞌ keꞌ witinhitjii qa iꞌnjuꞌ, qa hekheweꞌƚe olots jukhew qa efuts iye qa iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ ƚotkoyekꞌi haꞌ iweliꞌ. t 2 Maꞌ qa yijatshenij keꞌ olots wekwek yejeyumtshenijupiꞌ, qa yitꞌij kaꞌ iꞌnqꞌijatshenij: u 3 —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚikꞌi ek akaꞌan, ewiꞌƚ paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx ikfikꞌi quꞌ newenqꞌen. v 4 Maꞌ qa in weꞌnqꞌen, qa naꞌl peꞌ ƚoqoƚoi namjiꞌjuꞌkii paꞌ witꞌikheyiꞌj qa namii peꞌ junatai qa tuj. w 5 Qa pekhewep iye qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ uteket qa niteꞌ qi paꞌquꞌ seheeyiꞌija, maꞌ qa ajeꞌeƚ qhufjeꞌm qa taꞌƚ qe niteꞌ akaptitsikꞌui. x 6 Qa nekphaꞌm neꞌ junuꞌ qa yaqꞌalij, qe niteꞌ ijetits peꞌ ƚefitetsii, maꞌ qa yisƚax ajeꞌeƚ. y 7 Qa pekhewep iye qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ tiiket. Qa peꞌ tii in taꞌƚ qa tikꞌeyijjuꞌ, maꞌ qa ham iye ƚeyeꞌ.  











 3:29 Hch 7:51; He 6:4‑6; 10:26‑29; 1Jn 5:16; Mr 14:64 o 3:30 Lc 11:24  3:31‑35 Mt 1:16; Jn 2:12 q 3:32 Mr 6:3 r 3:34 Hch 9:30 s 3:35 Ro 8:27; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17 t 4:1‑12 Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11 u 4:2 Mr 11:18; 12:1; Hch 2:42; 17:19 v 4:3 Ga 6:7 w 4:4 Mr 8:27; Ga 5:15 x 4:5 Mr 10:52 y 4:6 Mr 3:1 n

p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 4  104 8  Qa

pekhewep iye qa namijukiyek paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ, qa taꞌƚ qa qitsphaꞌm, maꞌ qa naꞌl peꞌ ƚei, ujaꞌx peꞌ yamets treinta (30) peꞌ ƚei, qa pekhewep qa sesenta (60) peꞌ ƚei, qa pekhewep iye qa cien (100) yametsek peꞌ ƚei.— z 9 Haꞌ Jesús qa yitꞌij iye: —Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm ƚekfiiyeꞌ qaꞌ nepiyeꞌekꞌiha akaꞌan.— a  

Inhatsꞌek ekeꞌ yejeyumthsenijupiꞌkii. 10  Maꞌ

(Mateo 13:10‑17; Lucas 8:9‑10)

qa in hats ujaꞌxƚiꞌiƚkii heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qa hekhewep iye, hekheweꞌen qa nifaakanijha paꞌ ikjiꞌha kekheweꞌ yejeyumtshenijupiꞌ. b 11 Qa yitꞌijijuꞌƚ: —Ehe, ekheweliꞌƚ ƚenexkeꞌej quꞌ enikfeꞌliꞌƚets ekeweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets tꞌejuyets naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. Qa nekheweꞌƚe iꞌnfikꞌi, qa wekwekƚe wetjeyumtshenimijupiꞌ in tefelhitiꞌyiꞌm. c 12 Hatsꞌinha in yejeƚtaxjuꞌ, yiꞌwentax qa niteꞌƚe nikfeꞌlij, in tekꞌentaxets, yepiꞌyeꞌtax qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi. Qa quꞌ nepiyetax iye qa hik ƚunyeꞌj quꞌnteꞌ nepiyeyeꞌ. Qe niteꞌ weninkꞌaihit maꞌ qekha netwumhitiitaxikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets.—  (Is 6:9) d  



Paꞌ ikjiꞌha kekheweꞌ yejeyumtshenijupiꞌ. 13  Qa

(Mateo 13:18‑23; Lucas 8:11‑15)

yitꞌijets iye heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi akaꞌ ewiꞌƚ wetjeyumtshenijupiꞌ? ¿Qa paꞌn quꞌ ƚunyejeꞌek quꞌ enikfeꞌliꞌƚets week kekhewep iye wetjeyumtshenijupiꞌ? e 14 Paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx yenjuꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei. f 15 Eneweꞌ jukhew qa efuts hik ƚunyejei akaꞌan, peꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkii paꞌ witꞌikheyiꞌj. Eneweꞌen in yepiꞌyeꞌtaxikꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei, maꞌ qa ajeꞌeƚ namii naꞌ inwoꞌmet qa nitkaꞌmij ekeꞌ wiꞌtlijei weꞌnentaxjiꞌjuꞌ ƚataweꞌj. g 16 Pekhewep iye qa hik ƚunyejeyek akaꞌan, peꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkii paꞌ uteket. In yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei qa yisuꞌunikꞌihaꞌ qa ajeꞌeƚ tꞌekuꞌmiꞌ. h 17 Qa in niteꞌƚe ijetits peꞌquꞌ ƚefitetsiyeꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nape. Maꞌ qa quꞌ natjaajinhetii qaꞌ netitijitiꞌyijetskii peꞌ wekwek iꞌnƚiꞌi quꞌ natawitjaxtii qe taꞌƚets ekeweꞌ wiꞌtlijei, maꞌ qa ajeꞌeƚ yiliꞌijjuꞌ. i 18 Qa pekhewep iye qa hik ƚunyejeyek iye akaꞌan, peꞌ ƚoi namijuꞌkii paꞌ tiiket. Pekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei, 19 qa in taꞌƚƚeꞌets pakhaꞌ wittawjeꞌmeteꞌej peꞌ wekwek ƚunyejeikii haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qa pakhaꞌ iye jiyaqanijkii ekeꞌ wekwek quꞌ qi quꞌ jitawqꞌaxintax,  











 4:8 1P 2:2; Jn 15:5; Col 1:6 a 4:9 Is 6:9; Jer 5:21; Ez 12:2; Mr 8:18; Lc 14:35  4:10 Mr 11:11; 12:1 c 4:11 1Co 2:7; Mr 1:15; Ro 9:27 d 4:12 Mr 7:18 e 4:13 Mr 12:1 f  4:14 Ga 6:7; Mr 16:20 g 4:15 Mr 8:27; Mt 4:10; Lc 6:47 h 4:16 Jn 5:43; 15:11 i  4:17 2Co 1:4; Jn 16:1 z

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 105

SAN MARCOS 4

qa week iye pakhapeꞌ iye wekwekeꞌ quꞌ qi quꞌ nisuꞌuntax, ekeweꞌen in uijiꞌtejeꞌm maꞌ qa tikꞌeyijjuꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei qa ham ƚeyeꞌ. j 20 Qa pekhewep iye qa hik ƚunyejeyek akaꞌan, peꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkii paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ. Pekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei, maꞌ qa tꞌekuꞌmijuꞌƚha qa naꞌl peꞌ ƚei, naꞌl peꞌ yamets treinta (30) peꞌ ƚei, qa pekhewep qa sesenta (60) yamets peꞌ ƚei, qa pekhewep iye qa yametsek cien (100) peꞌ ƚei in ewiꞌƚtax peꞌquꞌ ƚoꞌyeꞌ.— k  

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ fetitjii. 21 Haꞌ

(Lucas 8:16‑18)

Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —¿Me tetkaꞌx peꞌquꞌ fetitjiyeꞌ maꞌ qaꞌ neꞌnenifi ƚataweꞌj paꞌquꞌ witiwhiꞌlaꞌxeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ tiꞌnajkiꞌyeꞌ? Niteꞌ. Niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ. ¿Me niteꞌ weꞌnenphaꞌm yijatꞌij maꞌ qa week nalitipjiꞌ? l 22 Qe ham paꞌquꞌ natatꞌinhetiitaxkii quꞌnteꞌ neꞌtwenhetiꞌyeꞌ hatseꞌ. Week quꞌ neꞌtwenhetii week peꞌ ham nikfeletaxets qaꞌ netfelhitii hatseꞌ. m 23 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm ƚekfiyeꞌ qaꞌ nepiyeꞌekꞌi akaꞌan.— n 24 Qa yitꞌij iye: —Maxtayitiƚikꞌiha week ekeweꞌ ƚespiꞌyeꞌeƚij. Qe paꞌquꞌ equkꞌeyiꞌiƚij paꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ enikfeꞌliꞌƚets, qaꞌ hik ƚukꞌeyejeek paꞌquꞌ estiꞌyiꞌƚij, qaꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ les estiꞌyiꞌƚij. 25 Qe paꞌquꞌ hats nanaꞌliꞌm qaꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ netestiꞌyij, qa paꞌquꞌ hamiꞌim qaꞌ netitkamhitiꞌyij iye peꞌquꞌ nanaꞌltaxiꞌm.— o  







26  Jesús

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ ƚoꞌ in taꞌƚ qa tꞌijaiphaꞌm.

qa yitꞌij iye: —Naꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ Dios hik ƚunyeꞌj iye akaꞌan, naꞌaj jukhew in yenjuꞌ neꞌej ƚoqoƚoi haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. p 27 Maꞌ qa yiliꞌij qa imaꞌ qa nomphaꞌm, qa week neƚuts ƚunyeꞌj akaꞌan, qa peꞌ ƚꞌenheijuꞌ qa taꞌƚ qa tꞌijaiphaꞌm qa niteꞌƚe nikfeꞌlets paꞌ ƚunyeꞌjija in taꞌƚ. q 28 Haꞌne seheꞌ hik haꞌne yitaƚit qa tei. Nojophaꞌm neꞌej ƚesejets qa iꞌnkꞌaƚe nekphaꞌm naꞌaj ƚenu. Maꞌ qa hik naꞌaj iꞌniꞌ neꞌej ƚei. r 29 Maꞌ qa in hats yujiꞌ peꞌ ƚei, qa ajeꞌeƚ yisaꞌxifi, qe hats yamets ƚahatsꞌij quꞌ netenitꞌijjiꞌ.— s  





Yejeyumtshenijupiꞌ neꞌej mostaza ƚoꞌ. 30  Haꞌ

(Mateo 13:31‑32; Lucas 13:18‑19)

Jesús qa yitꞌij iye: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ jintaꞌwapjuƚenijuꞌƚ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, axeꞌm paꞌquꞌ jintejeyumtshenijupiꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ? t  4:19 1P 5:7; Lc 8:14; 16:8; Ef 1:21; Mt 13:22; 2P 1:4; 2:10; Ro 1:13; Tit 3:14; Jud 12  4:20 Lc 6:47; Col 1:10 l 4:21 Lc 5:18; Ap 1:12 m 4:22 2Co 4:11 n 4:23 Mr 4:9 o  4:25 Mt 25:29; Lc 19:26 p 4:26 Mr 1:15 q 4:27 Jn 9:4; Mt 9:24; Mr 5:41 r  4:28 Col 1:10; Lc 16:7 s 4:29 Jl 3:13; Ap 14:14‑19 t 4:30‑34 Mr 1:15; 12:1 j

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 4  106 31 Hik

ƚunyeꞌj neꞌej ewiꞌƚ mostaza ƚoꞌ in weꞌnenjuꞌ. Ewiꞌƚƚe in les niteꞌ qi wiikfikꞌi neꞌej week ƚoi qe weꞌnenijuꞌ haꞌne seheꞌ. u 32 Ƚaꞌmek, in weꞌnenjuꞌ qa taꞌƚ qa qiphaꞌm, qa hik neꞌej qa les in qiphaꞌm neꞌej week ƚesejets witꞌenheijuꞌ (hortalizas), qa neꞌej ƚakjil qa ijetits, maꞌ qa namii neꞌej junatai qa tupiyifi naꞌaj ƚeqꞌeneƚeyaꞌx.—  (Ez 17:23) v  

Inhatsꞌek in ujaꞌxƚe ekeꞌ yejeyumtshenƚiꞌijupikii. 33  Qa

(Mateo 13:34‑35)

olots kekhewep iye yejeyumtshenijupiꞌ in ƚunyejeyek ekeweꞌen in nifeliꞌm heꞌ jukhew qa efuts iye ekeꞌ wiꞌtlijei, in ƚaqꞌajijek pakhaꞌ ƚukꞌeꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nenikfeꞌlikꞌi, w 34 qa niteꞌ iyet quꞌ ham nejeyumtsheniꞌijupiꞌ, qa nifelƚejiꞌjiꞌmha heꞌ ƚꞌijatshenhei qa hats ujaꞌxƚejiiƚkii. x  

Jesús qa yaqꞌayinij paꞌ tꞌunikꞌi qa paꞌ iweliꞌ. 35  Hik

(Mateo 8:23‑27; Lucas 8:22‑25)

kakhaꞌ kaꞌ neƚujiꞌ in hats metjuꞌ junuꞌ, qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Yape jitajaweꞌjiitejeꞌm naꞌ ƚajaikaꞌ eneꞌ kaƚiꞌ.— 36 Qa wetfeliꞌm hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye, maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii keꞌ witinhitjii, hikkeꞌ hayiits iꞌnjiꞌjuꞌ haꞌ Jesús, maꞌ qa yijawejiƚtejeꞌm. Qa naꞌl iye hekhewep iye witinhitjiyits ƚijtsꞌeyek. 37 Qa nam kaꞌ qi tꞌunikꞌi qa keꞌ ƚeqe tꞌuyuyuyits qa tsxiƚtsxiƚjiꞌjuꞌkii keꞌ witinhitjii. Maꞌ qa hats qiyuꞌjiꞌha kaꞌ iweliꞌ keꞌ witinhitjii. y 38 Qa hakhaꞌƚe Jesús qa iꞌniꞌ keꞌ ƚetsiꞌjii keꞌ witinhitjii, imaꞌapjiꞌ haꞌ witꞌosiyit, maꞌ qa tijtꞌotshenhetiꞌyii, qa titijitiꞌyijets: —Maestro, ¿me niteꞌ ƚenƚꞌilax in hats jiꞌnuihiyuꞌ qaꞌ nanqꞌaxꞌinijjuꞌ?— z 39 Maꞌ qa niiphaꞌm haꞌ Jesús qa yaqꞌayinij kaꞌ tꞌunikꞌi, qa yitꞌijets iye haꞌ iweliꞌ: —¡Ikesimen! ¡Mawapjakitek!— Maꞌ qa ajeꞌeƚ yiliꞌij kaꞌ tꞌunikꞌi qa ikesimenija iye haꞌ iweliꞌ. a 40 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Inhatsꞌek in qi in ƚeꞌnijiweꞌyiꞌƚ? ¿Yeꞌ me mexe hamitsiꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌiƚyij?— b 41 Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa watfaakatejiꞌijjuꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌjija haneꞌen, in tekꞌenets iye kaꞌ tꞌunikꞌi qa haꞌne qi iweliꞌ iye qa week ikesimen?— c  











 4:31 Mt 17:20; Lc 17:6 v 4:32 Ga 6:7; Lc 11:42; 12:33; Mt 24:35; Hch 17:24; Ef 6:9; Ap 21:10 w 4:33 Lc 6:47; Jn 18:32; Mr 12:1; Jn 16:12 x 4:34 Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1 y 4:37 Sal 107:25; Jon 1:4; Jud 13 z 4:38 Mt 9:24; Mr 5:41; Jn 6:27 a  4:39 2Ti 4:2; Mt 22:12; Mr 3:4 b 4:40 Mt 8:26; Ap 21:8 c 4:41 Ap 11:11; Mr 1:27; 6:50‑51; Jon 1:10,16 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 107

5

SAN MARCOS 5

Paꞌ seheꞌ Gadara iꞌniꞌ paꞌ ewiꞌƚ iꞌnjiꞌ paꞌ inwoꞌmet. 1   Maꞌ

(Mateo 8:28‑34; Lucas 8:26‑39)

qa yametstejeꞌm haꞌ ƚajaikaꞌ, haꞌ seheꞌ ƚii Gadara. in tꞌilitjuꞌ haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚ namets haꞌ ewiꞌƚ jukhew taꞌƚets haꞌ nimeƚkuket iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ espíritu uƚꞌax d 3 qa iꞌnjiꞌkii haꞌ nimeƚkuket. Qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nonopheꞌƚtaxij, foƚoƚikꞌitax yemjee, e 4 qe olotsij in weꞌnuihintaxikꞌi ƚefꞌiyei neꞌej nijketits (grillos) qa peꞌ foƚoƚikꞌil qa ƚokoyei woꞌnopheƚtaxijek, qa niwkꞌitsinƚejiꞌijjuꞌ qa ƚaqꞌajaijiꞌijjuꞌ peꞌ foƚoƚikꞌilikꞌi qa peꞌ nijketits (grillos) qa niwqaƚitjiꞌijjuꞌ iye. Qa ham paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ hik ƚetꞌunhenyeꞌjeꞌ qaꞌ nenyejinjuꞌ. f 5 Qa week neƚuts qa najai iye yijalkiꞌsƚejiꞌkii haꞌ nimeƚkuketii qa haꞌ uteket iye, qa tayaiƚekii qa wenisaꞌxjiijjeꞌmkii iye peꞌ utel. g 6 Qa in yiꞌwenijuꞌƚ haꞌ Jesús mexe toxtaxii, qa tekumaxijuꞌƚ qa wonokokꞌeniꞌjuꞌ ƚꞌejuyiꞌjii. 7 Qa yitꞌunhetikꞌi in tayai, qa yitꞌij: —¿Inhatsꞌek in ƚanamyii, Jesús, Ƚaꞌs paꞌ qijiꞌha in Dios? Akaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ Dios quꞌ nekꞌiyinij ewets quꞌ hasuꞌuj atsawtsheten watꞌij.— h 8 Hik akaꞌ yitꞌij qe haꞌ Jesús yitꞌijets: —¡Maꞌakꞌuifikꞌi naꞌ jukhew, espíritu uƚꞌax!— i 9 Haꞌ Jesús qa nifaakan: —¿Paꞌn ii?— Hakhaꞌan qa yekuꞌƚ: —Akaꞌan yii legión, qe yoꞌlotsiꞌƚha.— j 10 Peꞌ inwoꞌmetets olotsij in iyinijetskii haꞌ Jesús quꞌ hasuꞌuj nukinikꞌui haꞌ seheꞌ ƚetsetꞌijkii. 11 Haꞌ seheꞌ naꞌliꞌ keꞌ olots tafitets taqakiyiꞌjuꞌ keꞌ utek ipjiꞌ. k 12 Peꞌ inwoꞌmetets qa yitꞌijjuꞌ in iyinijets iye: —Etsꞌukiniꞌƚii neꞌ tafitets qaꞌ etswejiniꞌƚij quꞌ nekꞌuyiƚikꞌi.— 13 Qa haꞌ Jesús qa ƚexkeꞌej. Maꞌ qa ikikꞌuifikꞌi haꞌ jukhew peꞌ espíritu uƚꞌets, qa uijitejeꞌmkii keꞌ tafitets. Keꞌ tafitets ujaꞌx yamets wetsjuk mil (2.000), maꞌ qa wekumaꞌxijiijuꞌkii haꞌ koomoꞌoijoꞌ iꞌniꞌ haꞌ iweliꞌ, qa hikhaꞌ qa naxijuꞌ in uikii keꞌ tafitetsikꞌi. l 14 Maꞌ qa heꞌ yejeƚtax keꞌ tafitets qa wekumaꞌxkii qa nifelii haꞌ witset qa heꞌ iꞌniꞌ haꞌ ƚꞌejinqaꞌwet iye. Maꞌ qa namii quꞌ niꞌwen kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii. m 15 Qa in namii haꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús qa yiꞌwen haꞌ jukhew iꞌntaxjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets, in iꞌnjuꞌ qa ikesimen, qa hats teqhinatai iye qa 2  Qa



























d  5:2 2Co 6:17; Lc 11:24; Jn 5:28 e 5:3 Lc 23:53; Mr 15:1 f 5:4 Ro 16:20; Ap 2:27; Stg 3:7‑8 g 5:5 Jn 9:4; Lc 23:53; Mt 4:8 h 5:7 Jn 5:19; He 1:2; Sal 78:35; Ap 20:10 i  5:8 2Co 6:17; Lc 11:24 j 5:9 Mt 26:53; Lc 8:30 k 5:11 Mt 7:6; 8:30‑32; Lc 8:32‑33; 15:15‑16; Jn 21:15 l 5:13 2Co 6:17; Lc 11:24 m 5:14 Stg 4:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 5  108

hats teikꞌunei iye, qa hik hakhaaꞌija iye hakhaꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ milits inwoꞌmetets. Maꞌ qa nijiwei hekheweꞌen. n 16 Hekheweꞌ yiꞌwenijha qa nifelimikꞌi kakhaꞌ ƚunyeꞌjkiiha hakhaꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets, qa kekheweꞌ iye tafitetsikꞌi kaꞌ ƚunyeꞌjkii. o 17 Maꞌ qa hik paꞌaj qa iyinijetskii haꞌ Jesús quꞌ nakikꞌui iye haꞌ ƚeqe seheꞌ hekheweꞌen. 18 Haꞌ Jesús in hats iꞌnjiꞌjuꞌ iye keꞌ witinhitjii, qa hakhaꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets qa iyintaxijets quꞌ nijayan. 19 Haꞌ Jesús qa niteꞌƚe ƚexkeꞌej, qa yitꞌijets: —Mapilii yijatꞌij peꞌ etsiꞌ, peꞌ etsetifets, qaꞌ enfeliꞌmikꞌi week ekeweꞌ wekwek yaqsiꞌj eꞌmijkii naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa paꞌn ƚunyeꞌj iye in qi in neqꞌeletꞌej.— p 20 Maꞌ qa ik, qa yapeƚek qa nifeljiꞌjuꞌ heꞌ witsetits Decápolis paꞌn ƚukꞌel kekheweꞌ wekwek in qitsija in yaqsiimijkii haꞌ Jesús hakhaꞌan. Maꞌ qa week qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii. q  









Paꞌ Jairo peꞌ ƚasiꞌ qa peꞌ efu tꞌekuꞌmets paꞌ ƚꞌuihitjii paꞌ Jesús. 21 In

(Mateo 9:18‑26; Lucas 8:40‑56)

hats yamijiitejeꞌm iye keꞌ witinhitjii haꞌ ƚajaikaꞌ, qa notꞌaxii iye heꞌ olootsija jukhew qa efuts yeqewukꞌun haꞌ Jesús. Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in hik hakhaꞌƚe amaniꞌ keꞌ qi kaƚiꞌiijuꞌ. r 22 Maꞌ qa namii haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij (oficiales), ƚii Jairo, qa in yiꞌwen qa wonokokꞌenetsjuꞌ ƚefꞌiyeyiijuꞌ haꞌ Jesús. s 23 Qa qi in iyinets, qa yitꞌij: —Keꞌ yasiꞌ hats kꞌesikꞌi quꞌ nawaꞌm. Teꞌƚun ekuꞌn watꞌij quꞌ kuꞌmipjiꞌ qaꞌ netꞌun qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye keꞌ yasiꞌ.— t 24 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yijayan. Qa ƚatsiyikꞌi iye heꞌ olootsija jukhew qa efuts qa watkatitij wetepjiꞌ. 25 Qa ewiꞌƚ keꞌ efu iꞌnjiꞌtejeꞌm heꞌ watkatit wetepjiꞌ, hats tooxikꞌi paꞌaj in wanqaatsꞌeꞌ niteꞌ hamitsikꞌui peꞌ ƚꞌathits qa hats yamijets doce (12) ƚeqeꞌninqapitsij. u 26 Qa olotsij in yawtshetenjiꞌij in yeqjunhetinentaxkii peꞌ olots weihetets witeqjunhetits ƚeiƚets, qa hats naqꞌaxijiꞌ week pekheweꞌ naꞌltaxiꞌm ƚaqꞌastayikꞌi qa ham paꞌquꞌ napalitiꞌm, yapeꞌenha les in qiꞌij. v 27 Keꞌ efu in tekꞌenjiijkii qa tenifaakateijiijuꞌ keꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús, kikheꞌen qa taꞌƚii ƚꞌanu in wetjukꞌetetsjiꞌ, qa tꞌekuꞌmets paꞌaj haꞌ ƚꞌuihitjii. w 28 Qe paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii in yumtiꞌija qa yitꞌij: —Quꞌ heꞌyekuꞌmets naꞌ ƚꞌuihitjiiƚe maꞌ qa hats natsaxpaꞌlij paꞌ yaatsheꞌk.— x  













n  5:15 Mt 9:32; Mr 5:9; 1P 4:7; Sal 147:11; Pr 1:7; Ap 14:7 o 5:16 Mt 9:32 p 5:19 Col 4:1; Jud 5; Lc 1:25; 8:39; Hch 15:17; Ro 9:28 q 5:20 Mr 1:4; 7:31; Mt 4:25; Ap 17:6 r  5:21‑43 Mr 2:4 s 5:22 Ap 19:10 t 5:23 1Ti 5:22; Mr 6:56 u 5:25 Lc 8:43 v  5:26 Fil 1:29; Col 4:14 w 5:27 Jn 20:17; Lc 19:36 x 5:28 Mr 6:56; Hch 16:31

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 109

SAN MARCOS 5

29 Qa

hik pakhaaꞌijha peꞌ ƚꞌathits qa hamitsikꞌui, qa wonoksiꞌwen in hats hamiikii paꞌ ƚaatshektax. y 30 Maꞌ qa haꞌ Jesús qaꞌ hatsƚe yoksiꞌwen paꞌaj paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in ikfikꞌi. Qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ hekheweꞌ nijayanikꞌi, qa yitꞌij: —¿Ƚekpaꞌ tꞌekuꞌmets haꞌne yuihitjii?— z 31 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijijuꞌƚ: —Hats inek ƚiꞌwen eneꞌ watkatit wetepjiꞌ, qa ƚitꞌij: ¿Ƚekpaꞌ tꞌekuꞌm yiwets?— 32 Qa hakhaꞌƚe Jesús qa yapeꞌenha yejeƚ jiꞌtejeꞌmkii hekheweꞌ yeqewukꞌun qe qaꞌ niꞌwen kikheꞌ efu tꞌekuꞌmets paꞌaj. 33 Maꞌ qa keꞌ efu qa nikfeꞌlikꞌi in hats naxpaꞌl qa tsalalkii qe nijiwei, qa ikets qa wonokokꞌenifi ƚefꞌiyeyiijuꞌ haꞌ Jesús. Qa tetfelijiꞌm week paꞌ ƚunyeejkiiha. a 34 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yasiꞌ, paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets in hats ƚanaxpaꞌl. Yape ma, hasuꞌuj eꞌnijiwei. Paꞌ qi awtshektax hats ƚanaxpaꞌlijha.— b 35 In mexe iyet haꞌ Jesús qa namets heꞌ jukhew taꞌƚii keꞌ ƚetsiꞌ hakhaꞌ witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij (Jairo), qa nifeliꞌm, qa yitꞌijets: —Keꞌ oqwomekiꞌikꞌi hats waꞌm. Yape iwejinƚe naꞌ maestro.— c 36 Qa haꞌ Jesús in yepiꞌyeꞌ hekheweꞌen akaꞌ yitꞌijjuꞌ, qa yitꞌijets hakhaꞌ witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij (Jairo): —Hasuꞌuj eꞌnijiwei, ewiꞌƚƚe quꞌ hasuꞌuj inqekuꞌ.— d 37 Qa niteꞌ ƚexkeꞌej pakhapeꞌ iye quꞌ nijayan, qe ujaꞌxƚe haꞌ Pedro qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan, Jacobo (Santiago) ƚekꞌinij. e 38 In yamets keꞌ ƚetsiꞌ hakhaꞌ witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij (Jairo), haꞌ Jesús qa yiꞌwen hekheweꞌ tꞌaijiꞌ qa hekheweꞌ iye ipjuꞌ qa qi in yejtsiꞌleꞌ wetjuꞌƚ. 39 Qa uyifi keꞌ wititsiꞌ, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Inhatsꞌek in ƚenejtsileꞌeƚ wetjuꞌƚ qa ƚapiꞌƚjuꞌ iye? Nekheꞌ omeꞌƚaskiꞌ niteꞌ waꞌm, imaꞌƚe.— f 40 Maꞌ qa talakaxtiijuꞌ haꞌ Jesús. Qa haꞌ Jesús qa yukiꞌnfikꞌikii heꞌ weekjiꞌ qa ujaꞌxƚe in tꞌeqeꞌmets haꞌ ƚatata qa keꞌ ƚenene iye qa heꞌ hats ƚijtsꞌeyek, maꞌ qa uyetsjikii haꞌ iꞌniꞌ keꞌ omeꞌƚaskiꞌ. g 41 Qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚokoi keꞌ omeꞌƚaskiꞌ, qa yitꞌijets: —¡Talita cumi!— Ikjiꞌ: —Omeꞌƚaskiꞌ, akhaꞌ hitꞌij ewets, ¡eniiphaꞌm!—  h 42 Qa hik akaaꞌijha keꞌ omeꞌƚaskiꞌ qa niiphaꞌm qa ajeꞌeƚ tꞌotsjoꞌ iye. Keꞌ omeꞌƚaskiꞌ doce (12) ƚeqeꞌninqapits. Qa hekheweꞌ ƚꞌalhei qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii.  i  

























 5:29 Lc 7:7 z 5:30 Lc 5:17; 6:19; 8:46; 19:36; Mr 2:13 a 5:33 Lc 8:47; Jn 14:6  5:34 Mt 8:10; 9:22; Mr 6:56; Hch 4:10; 5:29 c 5:35 Mr 4:38; Ef 4:11 d 5:36 Jn 6:20 e  5:37 Lc 6:14; Hch 12:2; Jn 21:7 f 5:39 Mt 9:23,24; Lc 1:7 g 5:40 Col 3:21 h  5:41 Lc 1:7; Mr 1:31; 2:11; 4:27,38; 9:27; 14:41‑42 i 5:42 Mr 9:27; 16:8; Mt 11:5; Hch 10:45 y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 5​, ​6  110 43  Haꞌ

Jesús qa yiyajitaxetskiiha, qa yittaxijets quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌƚiꞌm peꞌyeꞌ. Qa yitꞌijets iye quꞌ netisij paꞌquꞌ ƚaqeꞌ quꞌ netuj keꞌ omeꞌƚaskiꞌ. j

6

Jesús qa iꞌnqꞌijatsheniꞌ paꞌ Nazaret. 1   Haꞌ

(Mateo 13:53‑58; Lucas 4:16‑30)

Jesús qa ikikꞌui iye hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ maꞌ qa yamii hakhaꞌ ƚetsetꞌija (Nazaret), qa ƚijtsꞌeyek iye heꞌ ƚꞌijatshenhei. k 2 Qa in yamets kaꞌ witwapiihijii (sábado), qa iꞌnqꞌijatshen keꞌ witlijtsitjiyifi. Qa olots hekheweꞌ yepiꞌyeꞌ qa yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn taꞌƚijiꞌ ekeꞌ wekwek in nikfeꞌlets haneꞌen? ¿Paꞌn taꞌƚijiꞌ akaꞌ witikfeliyaꞌxkii? ¿Qa paꞌn taꞌƚijiꞌ iye in ƚekeꞌ in yaqsiijkii kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ? l 3 ¿Me niteꞌ hik haꞌneƚe haꞌ carpintero? ¿Me niteꞌ hik haꞌneƚe iye haꞌ ƚaꞌs keꞌ María, ƚejefe hekheweꞌ Jacobo (Santiago), José, Judas qa haꞌ Simón? ¿Qa me niteꞌ ewiꞌƚ haꞌne juꞌuniꞌƚiꞌ iye hekheweꞌ ƚekꞌinjai?— Maꞌ qa yiwakaninkii qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ tekꞌenets. m 4 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Ham paꞌquꞌ profetayeꞌ quꞌ ham niwqinheteꞌjiꞌ, qa niꞌkhaꞌƚiꞌij ƚetsetitstaxija qa ƚetsetifetstaxija iye qa ƚetsiꞌtaxija iye qa hik neꞌej qa niteꞌ yiwqinhetjiꞌ.— n 5 Maꞌ qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌ in naqaqsijkineyutaxijiꞌkii paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, ujaꞌxƚe in niƚinjuꞌ heꞌ nekets ujaaꞌx wanqaatsꞌejuꞌ, qa hikheꞌ qa tꞌekuꞌmipjiꞌkii. o 6 Haꞌ Jesús qa qi in yitjuƚaxijphaꞌm pakhaꞌ ƚeqekuyejeyij hekheweꞌen. Maꞌ qa ik qa ikikꞌi hekheweꞌ pumumphaꞌmkii witsetits ƚelits, qa yijatshen. p  









Jesús qa yukinij peꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ nenfel keꞌ ƚeꞌlijei. 7 Haꞌ

(Mateo 10:5‑15; Lucas 9:1‑6)

Jesús maꞌ qa tayaꞌyets heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei hik pakhaꞌaj qa yukinkii wetsjukkii, qa netisijjuꞌ paꞌquꞌ ƚetꞌunhaxitsiꞌipjiꞌ peꞌ espíritu uƚꞌets (inwoꞌmetets). q 8 Qa yiyajiꞌijets iye quꞌ hasuꞌuj nekaꞌx peꞌyeꞌ quꞌ nakkii, ujaꞌxƚe peꞌquꞌ najakꞌe ƚawaikajitits. Qaꞌ hasuꞌuj iye quꞌ nekaꞌx paneꞌ, hasuꞌuj iye paꞌquꞌ tiꞌnajeꞌ, hasuꞌuj iye peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ quꞌ nijutsjayikꞌijuꞌ ƚeqelutsits, r 9 qe ujaꞌxƚe yijatꞌij quꞌ notꞌotsjiꞌ heꞌ ƚꞌotshilaxtii (sandalias). —Qaꞌ ewiꞌƚeꞌƚe iye paꞌquꞌ hats uyiꞌƚikꞌiphaꞌm uihitjiyiꞌiƚ, hasuꞌuj ekaꞌxiꞌƚ pakhapeꞌ iye.— s  



 5:43 Mr 1:44; Lc 8:56 k 6:1‑6 Mr 1:9; Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1  6:2 Mr 2:23; Lc 13:10; Mt 28:20; Hch 4:2; 7:22; 19:11; 2Ti 4:11; Stg 2:2; Pr 3:19; 1Co 1:21 m  6:3 Mt 1:16; 13:55; Stg 1:1; Jud 1; Jud 1; Jn 16:1 n 6:4 Mt 2:23; 13:57; 1Co 4:10; 12:23 o  6:5 Hch 8:7; 19:11; 1Ti 5:22; 1Co 11:30 p 6:6 Ap 17:6; He 3:12,19; Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11 q 6:7‑13 Lc 11:24; 18:16; Mr 3:14; 11:11; 2Co 6:17 r 6:8 Lc 10:4 s 6:9 Jn 19:23 j

l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 111

SAN MARCOS 6

10  Qa

yitꞌijets iye: —Peꞌquꞌ uyiꞌƚifi wititsiꞌyeꞌ, qaꞌ hik pakhaꞌƚe aꞌmaneyiꞌiƚiꞌ qaꞌ amiꞌƚijii quꞌ mataxiƚikꞌui iye paꞌquꞌ witsetꞌe. 11 Quꞌ amiꞌƚets paꞌquꞌ witsetꞌe quꞌ niteꞌ neneqjunuyiꞌiƚ ej qa niteꞌ nexpiikeyuꞌuƚ ej iye, qa quꞌ hats maꞌaƚikꞌuifikꞌi qaꞌ itꞌiƚij ful ful paꞌquꞌ seheꞌyeꞌ quꞌ netꞌunitstaxijjiꞌ neꞌ efꞌiyeyiꞌƚ, hatsꞌinha quꞌ jutsiqetsiꞌim in uƚꞌax in yaqsiijkii akaꞌan.— t 12 Maꞌ qa ikkii heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa nifeliꞌm peꞌ week quꞌ niliꞌij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa niꞌnkꞌaihit iye paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ peꞌ ƚatawjets. u 13 Qa olots peꞌ yukiꞌnfikꞌikii inwoꞌmetets, qa yilinjijij iye naꞌaj aceite taꞌƚets neꞌej olivo peꞌ olots wanqaatsꞌejuꞌ qa yiƚinjiꞌij. v  





Waꞌm paꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi.

14  Kaꞌ

(Mateo 14:1‑12; Lucas 9:7‑9)

wittata Herodes iꞌyeꞌej paꞌaj akaꞌan, qe kaꞌ ƚii haꞌ Jesús hats qiꞌija paꞌ ƚeniiheꞌt, qa in yitꞌijjuꞌ iye paꞌaj eneꞌ jukhew qa efuts: —Qeteꞌeꞌ hats iƚaꞌx iye kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi, qe keꞌek in naꞌliꞌm paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌxijup in yaqsiijkii peꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ.— w 15 Qa pekhewep iye qa yitꞌijjuꞌek: —Hik hakhaꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi.— Qa pekhewep iye qa yitꞌijjuꞌek iye: —Hakhaꞌan profeta, hik ƚunyejei peꞌ hayiits profetalikꞌi.— x 16 Kaꞌ Herodes in impiꞌyeꞌej akaꞌan, qa yitꞌij: —Hik kakhaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi kꞌinaqyajiꞌij qa weꞌnisaꞌxii kaꞌ ƚeiƚaꞌ, qa haneꞌej qa hats iƚaꞌx iye.— y 17 Qe kaꞌ Herodes hik kakhaꞌ inqꞌukinii paꞌaj kaꞌ Juan quꞌ netnekumhiꞌyiꞌ, maꞌ qa yopheꞌƚij paꞌaj peꞌ foƚoƚikꞌil peꞌ witqꞌopheƚitjiyifi qe taꞌƚets peꞌ efu ƚii Herodías, ƚewheꞌyeꞌtax paꞌaj paꞌ ƚekꞌinij Felipe, qe kaꞌ Herodes hats ƚewheꞌyeꞌej paꞌaj pekheꞌen. z 18 Qe kaꞌ Juan Bautista yittaxijets paꞌaj kaꞌ Herodes: —Niteꞌ inek ƚenexkeꞌej kakhaꞌan quꞌ ewheꞌyeꞌyiꞌij neꞌ ƚewheꞌyeꞌ paꞌ ekꞌiniꞌj.— a 19 Qa peꞌ Herodías qa qi in napjaxiꞌm paꞌaj qa yisuꞌuntax quꞌ nilan, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ. b 20 Qe kaꞌ Herodes nijiweyijuꞌƚ kaꞌ Juan qe nikfeꞌlets in ewiꞌƚ jukhew yatsathen qa yijayaanija iye paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ yiwejiniꞌm quꞌ nilan. Kaꞌ Herodes qi qa yitawjeꞌmetenjiꞌij qa yepiꞌyeꞌjiꞌij kaꞌ Juan, qa yapeꞌenhaƚe les yisuꞌunjiꞌij quꞌ nepiyeꞌjiꞌij. c 21 Qa yamƚeꞌets paꞌaj paꞌ neƚujiꞌ quꞌ niwqꞌaxinij peꞌ Herodías quꞌ nilan kaꞌ Juan, hik pakhaꞌaj kaꞌ Herodes inkꞌayik paꞌ ƚeqeꞌninqaꞌp, qa qi  













t  6:11 Hch 17:11; Mt 10:14; Lc 9:5; 10:11; Hch 13:51; 1Ti 2:6 u 6:12 Mr 1:4; Hch 3:19; 26:20 v 6:13 Mr 3:15; Ap 9:20; 18:2; Mr 16:1; 1Co 11:30; Stg 5:14; Hch 8:7 w  6:14‑16 Jn 10:25; 21:14; Mr 1:4; 5:30; Mt 17:9; 1Co 12:6 x 6:15 Mr 8:28; Mt 2:23; Hch 7:52 y 6:16 Mt 14:1; 26:32; Mr 1:4 z 6:17‑29 Mt 14:3,6‑12; Mr 15:1; Lc 3:19; 1Ti 5:14 a  6:18 Mr 2:24; Jn 18:31; Lv 18:16; 20:21 b 6:19 Lc 20:15 c 6:20 Sal 20:6; 147:11; Pr 1:7; Ap 14:7; Mt 13:17; 1Co 7:14; Lc 24:4; Jn 13:22; Hch 25:20; 2Co 4:8; 11:19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 6  112

paꞌ ƚaxqaqij pekheweꞌ tenekꞌenhei teꞌweyikꞌuijuꞌ kakhaꞌan qa peꞌ qits oqꞌopheƚinetsilets ƚꞌalhei qa pekheweꞌ iye qits in patunits naꞌ seheꞌ Galilea. d 22 Qa peꞌ ƚasiꞌ peꞌ Herodías in uyetsjiꞌ paꞌaj paꞌ iꞌnijiꞌ in tekjuꞌ qa tꞌotoyijup, qa yisuꞌunijjiꞌ paꞌaj kaꞌ Herodes qa weekjiꞌ peꞌ ƚekufets in yisuꞌunijjiꞌ iye. Qa kaꞌ Herodes qa yitꞌijets paꞌaj peꞌ inanyiꞌ: —Iyinij yiwets paꞌquꞌ isuꞌun qaꞌ kꞌeƚisij.— e 23 Qa les iye in weniwjutsiqeniꞌmha, qa yitꞌijets iye: —Yijaaꞌija quꞌ kꞌeƚisij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ iyinij yiwets, ƚunyeꞌj jiꞌij quꞌ ƚapkꞌaseꞌ haꞌne heinekꞌenheijiꞌ.— f 24 Peꞌ inanyiꞌ qa ikfikꞌi paꞌaj qa yamii peꞌ ƚenene, qa yitꞌijets: —¿Ƚekpaꞌ quꞌ nekꞌiyinijets?— Peꞌ ƚenene qa yekuꞌƚ: —Iyinijets haꞌ ƚeiƚaꞌ haꞌ Juan Bautista.— g 25 Qa peꞌ inanyiꞌ qa itaqsunetsjiꞌ in uyetsjiꞌ iye paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ kaꞌ Herodes, qa yitꞌijets: —Hisuꞌun haneꞌej quꞌ esƚisij haꞌ ƚeiƚaꞌ haꞌ Juan Bautista haneꞌejija naꞌnjiꞌ tokꞌoyeꞌ.— h 26 Maꞌ qa kaꞌ Herodes qa qi in ikaꞌmetaxkii paꞌaj, qa in ƚunyeꞌjek in hats weniwjutsiqen paꞌaj qa hats week yepiꞌyeꞌ paꞌaj peꞌ namii, maꞌ qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ notꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌ iyinijets peꞌ inanyiꞌ. i 27 Maꞌ qa ajeꞌeƚ yukinii paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ oqꞌopheƚinetsiꞌl qa yiyajiꞌijets quꞌ nenkaꞌxii kaꞌ ƚeiƚaꞌ kaꞌ Juan Bautista. Paꞌ oqꞌopheƚinetsiꞌl qa ikii paꞌaj peꞌ witqꞌopheƚitjii, qa yamets paꞌaj qa yisaꞌxii kaꞌ ƚeiƚaꞌ kaꞌ Juanꞌikꞌi. 28 Qa nekaꞌxii paꞌaj yenjiꞌ paꞌ tokꞌo, maꞌ qa tisij paꞌaj peꞌ inanyiꞌ, qa peꞌ inanyiꞌ qa yekaꞌxii peꞌ ƚenene qa tisijek. 29 Heꞌ ƚꞌijatshenheitax kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi in nikfeꞌlets paꞌaj qa ikii qa yekaꞌx qa tiꞌjikꞌui paꞌaj. j  















Jesús qa tisij peꞌ ƚaqats peꞌ yamets cinco mil (5.000) peꞌ jukhew. 30  In

(Mateo 14:13‑21; Lucas 9:10‑17; Juan 6:1‑14)

hats tepilkii iye heꞌ apóstoles qa hats ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ iye haꞌ Jesús, qa nifeliꞌm week peꞌ yaqsiijkii qaꞌ peꞌ inqꞌijatshenij iye. k 31 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Teꞌƚuniꞌƚ, quꞌ jinak ekuꞌnii paꞌquꞌ ham naꞌniꞌi hatsꞌinha quꞌ mawapii ekuꞌniꞌƚjuꞌ.— Qe olots heꞌ jukhew qa efuts iye uyij wetfi in namiikii qa ham paꞌquꞌ ƚawapiihijiyeꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ netekjuꞌ. 32 Maꞌ qa iꞌnjiꞌ keꞌ witinhitjii qa ikkii qe qaꞌ nakiitejeꞌm haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. 33 Qa olotsƚe heꞌ yiꞌwenikꞌi in ikkii, qa nikfeꞌlij, maꞌ qa week hekheweꞌ taꞌƚiikii heꞌ week witsetits ƚelits in wekumaꞌxiikii quꞌ namikꞌuyii hakhaꞌ tꞌejuijiꞌ, qa ajeꞌeƚ yamii in mexe niteꞌ tꞌatsjiꞌƚphaꞌmkii hekheweꞌen.  





 6:21 Jn 13:2; Ap 6:15; Hch 21:31; Mt 17:22 e 6:22 Mt 11:17 f 6:23 He 6:16; Mt 5:34; Lc 4:5 g 6:24 Mr 1:4 h 6:25 Lc 7:20; Mt 14:8 i 6:26 Mt 5:33; 26:38; Mr 14:34; 1Ts 4:8 j  6:29 Mr 10:10; Jn 3:25; 5:28 k 6:30‑44 Hch 1:2; Jud 17 d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 113

SAN MARCOS 6

34  Qa

in hats teꞌnilitꞌikꞌuiphaꞌmkii keꞌ witinhitjii, haꞌ Jesús qa yiꞌwen in olootsija hekheweꞌ jukhew qa efuts iye qa qi in neqꞌeletij qe hik ƚunyejei kotsꞌetets ham ƚenilayetsꞌe. Maꞌ qa yijatshenij keꞌ olots wekwek. l 35 Qa in hats metjuꞌ keꞌ junuꞌ qa nekets heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets: — Hats metjuꞌ eneꞌ junuꞌ qa haneꞌeꞌin qa ham iꞌniꞌiꞌ. 36 Yape ukinkii eneweꞌen hatsꞌinha quꞌ nakiikii neꞌ les metits witsetits qaꞌ nataqhaꞌyets ƚaqeꞌ qe ham paꞌquꞌ netuj haneꞌeꞌin.— 37 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Ekheweliꞌƚ quꞌ ƚisiꞌƚij paꞌquꞌ netuj.— Qa yitꞌijjuꞌ in yekuꞌƚ hekheweꞌen: —¿Yeꞌ me ƚisuꞌun quꞌ hayaqhayiꞌƚijii peꞌquꞌ doscientos (200) denarioseꞌ m peꞌquꞌ paneꞌ qaꞌ hetisiꞌƚij quꞌ netuj eneweꞌen?— n 38 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ujaꞌx peꞌ naꞌliꞌƚ eꞌm pan? Maꞌaƚiijuꞌ qaꞌ jeƚiꞌƚ.— Qa in hats nikfeꞌlets kaꞌ ujaꞌx, qa yitꞌijets: —Cinco (5) heꞌ pan qa wetsjuk heꞌ sehets.— 39 Maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌkii qaꞌ pumummephaꞌmkii quꞌ naꞌniꞌjuꞌkii haꞌ jupꞌelket. 40 In pumumphaꞌmkii ujaꞌx heꞌ yamets cien (100) qaꞌ heꞌ cincuenta (50). 41 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Jesús keꞌ leefij (5) pan qa keꞌ wetsjuk sehets, qa yejeƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs, qa yitꞌij: —Ƚeꞌwisij.— Maꞌ qa napkꞌasitjuꞌ keꞌ pan qa tisij heꞌ ƚꞌijatshenhei qa tꞌihinijkii. Qa keꞌ wetsjuk sehets qa napkꞌasitjuꞌ iye qa weekij iye. 42 Qa week tuj qa iƚinijjuꞌ. o 43 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ewiꞌƚ yeniꞌ keꞌ doce (12) canastul topolij keꞌ amaneifikꞌi pan ƚapkꞌasil qa keꞌ sehets iye, ƚaqaxpalii. 44 Heꞌ tuj keꞌ pan yamets leefij mil (5.000) heꞌ jukhew in ujaꞌxƚe.  



















Jesús qa tꞌotsipjiꞌ paꞌ iweliꞌ.

45  Maꞌ

(Mateo 14:22‑27; Juan 6:16‑21)

qa ajeꞌeƚ haꞌ Jesús qa yiyajiꞌets heꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ netꞌilitjijuꞌkii keꞌ witinhitjii qaꞌ nathayinikꞌuyiitejeꞌm haꞌ ƚajaikaꞌ, qaꞌ namiitejeꞌm haꞌ witset Betsaida. Qa hakhaꞌƚe Jesús qa mexe wetfeliꞌm hekheweꞌ jukhew. p 46 Maꞌ qa in hats wetfeliꞌm hekheweꞌen, qa ikikꞌiphaꞌm keꞌ utek qe qaꞌ niyin. q 47 Maꞌ qa in hats najaleikii, qa keꞌ witinhitjii qa hats yamiijiꞌ haꞌ ƚeqewukꞌu haꞌ qi iweliꞌ. Qa hakhaꞌƚe Jesús qa ewiꞌƚƚekii in amaniꞌ haꞌ seheꞌ. 48 Qa in yiꞌwenijikꞌi in hats yeqiwefijjuꞌ in tiꞌjifi keꞌ witinhitjii, qe tꞌejuyijuꞌƚ kaꞌ tꞌunikꞌi, qa hats ipƚuꞌuikii paꞌ neƚu. Maꞌ qa yijayanphaꞌm tꞌotsipjiꞌ haꞌ iweliꞌ, qa yisuꞌuntax quꞌ natꞌanipjiꞌ. r  





 6:34 Lc 15:20; Mt 7:15 m 6:37 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj naꞌaj ewiꞌƚ jukhew qe tꞌithayii in ewiꞌƚ neƚu. n 6:37 Mt 18:28 o 6:42 Mt 5:6 p 6:45‑56 Mt 14:22‑36; Jn 6:16‑21; 12:21 q 6:46 Mt 4:8; 5:44; Hch 12:12 r 6:48 Ap 20:10 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 6​, ​7  114 49 Qa

hekheweꞌƚeꞌen in yiꞌwen in tꞌotsipjiꞌ haꞌ iweliꞌ, qa yumtitax quꞌ witsiꞌnqꞌaleꞌ qa qi in yeqejtsiꞌleꞌej wetjuꞌƚ, s 50 qe week yiꞌwen qa qi in nijiweꞌyiꞌm. Qa Jesús qa ajeꞌeƚƚe yithinii hekheweꞌen, qa yitꞌijii: —¡Mentꞌunhetiꞌƚ! Yakhaꞌƚe. Hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ.— t 51 Qa tꞌilitjiꞌjuꞌ kikheꞌ witinhitjii iꞌnjiꞌ hekheweꞌen, maꞌ qa kaꞌ tꞌunikꞌi qa yiliꞌij. Qa hekheweꞌen qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, 52 qe niteꞌ nikfeꞌlikꞌuyiꞌ kekheweꞌ pan, qe pakhaꞌ ƚikfeliyaxitstaxkii mexe hik ƚunyeꞌj quꞌ nooꞌyeꞌkii. u  





Jesús qa niƚinjuꞌ peꞌ wanqaatsꞌejuꞌ paꞌ seheꞌ Genesaret. 53  Qa

(Mateo 14:34‑36)

in hats tꞌatsjiꞌƚikꞌuiphaꞌmkii keꞌ qi kaƚiꞌ, qa yamets hakhaꞌ seheꞌ Genesaret, qa hikhaꞌ yopheƚiꞌ keꞌ witinhitjii. v 54 In hats teꞌnilitꞌikꞌuiphaꞌmkii keꞌ witinhitjii, qa ajeꞌeƚ yinikfeꞌl in hik hakhaꞌ Jesús. 55 Maꞌ qa wekumaꞌxiikii in yiihetikꞌi heꞌ week hekheweꞌ metitsiꞌm hakhaꞌ nekiꞌ, maꞌ qa yapeƚek qa nekaꞌxiikii heꞌ wanqaatsꞌejuꞌ yenjiꞌkii hekheweꞌ ƚalatits naꞌaj impiꞌyelij quꞌ naꞌniꞌ haꞌ Jesús. w 56 Qa week naꞌaj ikjiꞌijjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ pumumphaꞌmkii witsetits ƚelits qa heꞌ qitsphaꞌm iye witsetits qa hekheweꞌ iye ƚꞌejinqaꞌwetits, qa yenjiikꞌuijiꞌ heꞌ witꞌikheijei heꞌ wanqaatsꞌejuꞌ, qa iyinjiijets quꞌ niwejinij quꞌ netꞌekuꞌmƚeꞌets hakhaꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ eijuꞌ haꞌ ƚꞌuihitjii. Qa week hekheweꞌ hats tꞌekuꞌmets qa tꞌunitsjiꞌij qa iƚiijiꞌij. x  





7

Paꞌ yiwuƚꞌenhet naꞌaj jukhew qa efu iye. 1   Heꞌ

(Mateo 15:1‑20)

fariseol qa heꞌ ujaꞌx iye hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei taꞌƚii haꞌ Jerusalén in nekets haꞌ Jesús qa kꞌooyijjiꞌ. y 2 Qa hekheweꞌen in yiꞌwenij heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ Jesús ƚꞌijatshenhei in mexe yamij paꞌ uƚꞌax peꞌ ƚokoyei in tekjuꞌ, ikjiꞌ, niteꞌ waꞌnqaꞌjuꞌ. z 3 Qe hekheweꞌ fariseol qa week iye eneꞌ judío in niteꞌ tekjuꞌ quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ nasinketikꞌiha kakhaꞌ ƚeqfenyejeyij in waꞌnqaꞌjuꞌ, qe qaꞌ nijayanij kakhaꞌ ƚunyejei pekheweꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi. 4 In tepilikꞌui naꞌaj witaqhawet, niteꞌ tekjuꞌ quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ nimpulijin neꞌej ƚokoyei. Qa olots iye kekhewep iye wekwek, tisij peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi quꞌ naqsiijkii, axeꞌm neꞌej iyaꞌaj tokꞌol paꞌn ƚeqfenyejeyij quꞌ nenimpulijinjuꞌ, qa neꞌej eƚiꞌnil iye qa neꞌej atjatei iye. a 5 Maꞌ qa heꞌ fariseol qa hekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa nifaakan haꞌ Jesús: —¿Inhatsꞌek neꞌ ijatshenhei in niteꞌ yijayanij akaꞌ  







 6:49 Mt 14:26 t 6:50 Jn 5:7; Jn 16:33; Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 6:20; 8:24 u 6:52 Mr 8:17; He 3:8 v 6:53 Lc 5:1 w 6:55 Lc 5:31 x 6:56 Mt 9:20; 14:36; 23:5; Lc 8:44; 19:36 y  7:1‑23 Mr 7:3; Mt 2:4; 23:37 z 7:2 Hch 10:28 a 7:4 Mr 6:56; He 6:2; 9:10; Lc 5:18 s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 115

SAN MARCOS 7

ƚunyejei ekeꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi, qe nekheweꞌen in tekjuꞌ qa mexe yamij paꞌ uƚꞌax neꞌ ƚokoyei?— b 6 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Wetsjuk ƚejusits, yasiinikꞌiha kakhaꞌ nifel quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ kaꞌ profetaꞌikꞌi Isaías, qa yitꞌij in yikaꞌajjiꞌ: “Eneweꞌ jukhew ƚejilƚe yittaxij yiwets quꞌ netsiwqinhet, qa nekheweꞌƚe ƚatawjets qa tots yeꞌmiiha. c 7 Niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ naqsiꞌjtaxijkii quꞌ netsiwqinhetjiꞌ, keꞌ iꞌnqꞌijatshenij ƚeꞌlijeiƚe eneꞌ jukhewƚe.”  (Is 29:13) d 8 Qe ekheweliꞌƚ ƚiliꞌiƚij kekheweꞌ yittaxijha naꞌ Dios, qa ƚijayaniꞌƚ keꞌ ƚeꞌlijeiƚe eneꞌ jukhewƚe.— 9 Qa yitꞌijets iye: —Ekheweliꞌƚ ƚeꞌniyayiꞌƚij ewek in ƚiwuꞌmiƚfikꞌi kekheweꞌ yittaxijha naꞌ Dios qe qaꞌ ijayaniꞌƚ keꞌ ƚeꞌlijeiƚe keꞌ aqwaꞌmhitsikꞌi. 10 Qe kaꞌ Moisesꞌikꞌi in yitꞌij: “Ekꞌenets qa iwqinhet iye atata qa enene iye,”   (Ex 20:12) qa yitꞌij iye: “Paꞌquꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi ƚeꞌlijeyeꞌets paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌ, les ƚeꞌwis quꞌ nattanithenhetiyij paꞌ witwamhiꞌ.”  (Ex 21:17) e 11 Maꞌ qa ekheweliꞌƚ qa ƚitꞌiƚij: “Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukheweꞌ quꞌ nitꞌijets paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌ: ‘Week naꞌaj wekwek qek kꞌeƚistaxij hats hetisij naꞌ Dios.’ ” f 12 Qa akaꞌan in ƚitꞌiƚij, maꞌ hats niteꞌ ƚiwejiniƚiꞌm quꞌ netꞌiftitsꞌets paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚeneneyeꞌ. 13 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii, maꞌ qa hats ekheweliꞌƚ in ƚaqsiiƚijkii in niteꞌ wejuꞌƚij kekheweꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios qe taꞌƚets kakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ taꞌƚets keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi, qa olots iye kekhewep iye keꞌ wekwek ƚaqsiiƚijkii hik ƚunyejei akaꞌan.— g 14 Haꞌ Jesús qa tayaꞌyii iye quꞌ nenteꞌnijayets iye hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye, qa yitꞌijets: —Ekꞌeniꞌƚ yiwets eꞌweekiꞌƚ qaꞌ menikfelitiƚikꞌiha iye: h 15 Ham paꞌquꞌ naꞌnfikꞌi quꞌ nuijiꞌtejeꞌm paꞌquꞌ jukheweꞌ maꞌ qaꞌ niwuƚꞌenhet, qe pakhaꞌ yijatꞌij tꞌatsjiꞌƚikꞌuifikꞌi paꞌquꞌ jukheweꞌ hik pakhaꞌ yijatꞌij in yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ. 16 Pekheweꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ qaꞌ nepiyeꞌekꞌiha akaꞌan.— 17 Haꞌ Jesús qa ikikꞌui heꞌ olots jukhew qa efuts qa uyifi keꞌ wititsiꞌ, heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nifaakanij paꞌ iikjiꞌha akaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ. 18 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Me ekheweliꞌƚ iye niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi? ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi in week paꞌquꞌ nuijiꞌtejeꞌm paꞌquꞌ jukheweꞌ in niteꞌ yiwuƚꞌenhet, 19 qe niteꞌ uijiꞌtejeꞌm pakhaꞌ ƚataweꞌj, qa ƚekutjiiƚe uijiꞌtejeꞌm, qa iꞌnkꞌaƚe qa ikikꞌuifikꞌi iye?— Haꞌ Jesús in yitꞌij akaꞌan qe qaꞌ niwjutsiqenija in week ƚeꞌwis paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ netnekui. i 20 Qa yitꞌij iye: —Pakhaꞌ yijatꞌij tꞌatsjiꞌƚikꞌuifikꞌi paꞌquꞌ jukheweꞌ, qa hikpaꞌ yijatꞌij in yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ.  





























b  7:5 Mr 7:3; Mt 2:4; 3Jn 1 c 7:6‑7 Is 29:13; Mt 3:3; 4:14; 12:17; Jn 11:51; Lc 6:42; Hch 15:15; 1Ti 5:3 d 7:7 Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11; Ro 15:4; Col 2:22 e 7:10 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2; Ex 20:12; Dt 5:16; Lv 20:9 f 7:11 Mr 5:26; He 5:1; 9:9; 11:4 g  7:13 Mr 4:14; Lc 8:21; Jn 18:32; Jud 3 h 7:14 Lc 18:16; Mt 13:13 i 7:19 Fil 3:19; 1Jn 1:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 7  116 21 Qe

pakhaꞌ teꞌweijuꞌ, ikjiꞌ, pakhaꞌ ƚatawejija eneꞌ jukhew, hik pakhaꞌ taꞌƚiijuꞌ peꞌ uƚꞌets ƚaqjamtikineyejeikii, qa taꞌƚets iye in wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits, in tꞌejtenkii, in teqekꞌui, in hats tewheꞌyeitax qa woꞌoikii pekhepeꞌ iye iꞌnƚiꞌi pakhapeꞌ iye quꞌ nanawitjiꞌiƚ. j 22 Qa hik pakhaꞌ iye taꞌƚiijuꞌ in iftsaxijjiꞌ quꞌ les olotseꞌ wiikfikꞌi peꞌquꞌ nanaꞌliꞌm wekwek, qa in yaqsiijkii iye peꞌ wekwek uƚꞌets, qa in inqawitji iye, qa in niteꞌ wepinij iye in yisuꞌun quꞌ nanawitjiꞌiƚ pakhapeꞌ iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ, qa in teqemtshenijkii naꞌaj wekwek, qa in uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyeꞌjijkii nikhapij, qa yumti iye quꞌ les natꞌanipjiꞌ pekhewepeꞌ quꞌ qiyeꞌjiꞌ, qa in hik ƚunyejei iye neꞌej niteꞌ teikꞌunei wetjuꞌƚ. k 23 Week ekeweꞌ uƚꞌets taꞌƚiijuꞌ paꞌ teꞌweitejeꞌm, qa hik ekeweꞌ yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ qa hik ƚunyeꞌj iye peꞌquꞌ efuyeꞌ.—  



Peꞌ efu taꞌƚii paꞌ seheꞌ Sirofenicia. 24  Haꞌ

(Mateo 15:21‑28)

Jesús qa ik iye qa yamii hakhaꞌ seheꞌ teꞌweyij haꞌ witset Tiro. Maꞌ qa uyifi keꞌ ewiꞌƚ wititsiꞌ, niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ ninikfeꞌl qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nanatꞌinkii. l 25 Maꞌ qa ajeꞌeƚ, in impiꞌyeꞌej in tenifaakateyijjuꞌ hakhaꞌan, keꞌ ewiꞌƚ efu iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet peꞌ ƚasiꞌ, qa namii haꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús qa wonokokꞌenifi. m 26 Keꞌ efu niteꞌ judiokiꞌ, qe sirofeniciakiꞌƚe, qa qi in iyinijetskii haꞌ Jesús quꞌ nukinikꞌuifikꞌi paꞌ inwoꞌmet in iꞌnjiꞌ peꞌ ƚasiꞌ. n 27 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Iwejinƚe ekuꞌnij neꞌ witlits quꞌ nojoꞌoj quꞌ netekjuꞌ, qe niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ neꞌ witlits quꞌ netitkamhitiꞌyij naꞌ ƚaq maꞌ qaꞌ netestiꞌyij neꞌ nunajits ƚelits.— o 28 Qa kikheꞌen qa yekuꞌƚƚe, qa yitꞌijets: —Yijaaꞌija, haꞌne jukhew, qa ƚekeꞌƚe iye neꞌej nunajits ƚelits in iꞌnifi ƚataweꞌj naꞌaj witkulaꞌx qa neꞌej ƚaqamhiltiijukii neꞌej witlits qa hik neꞌej qe tuj.— p 29 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —In taꞌƚets akaꞌ ƚitꞌij in ƚeskuꞌƚ, yape ma, naꞌ inwoꞌmet hats ikikꞌuifikꞌi neꞌ oqwomekiꞌ.— 30 Maꞌ qa keꞌ efu in yamii peꞌ ƚetsiꞌ qa yiꞌwen peꞌ omeꞌƚaskiꞌ in iꞌwipjiꞌ paꞌ witiwhiꞌlaꞌx, qa paꞌ inwoꞌmet qa hats ikikꞌuifikꞌi.  











Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ ham ƚeꞌlijeyeꞌtaaxeꞌkii qa niteꞌ yepiꞌyeꞌkii iye.

31 Haꞌ

Jesús qa ikikꞌui iye haꞌ seheꞌ teꞌweyij haꞌ witset Tiro qa nekikꞌijuꞌ iye hakhaꞌ seheꞌ teꞌweyijek haꞌ witset ƚii Sidón, maꞌ qa nametsjuꞌ keꞌ qi kaƚiꞌ Galilea in namets hakhaꞌ seheꞌ ƚenqii Decápolis. q j  7:21 1Ts 4:3; Pr 1:16 k 7:22 Nm 5:11; Ef 4:19; 5:3; Sal 10:7; 17:10; Ro 13:13; 2Co 12:21; Ga 5:19; 1P 4:3; 2P 2:2,7,18; Jn 10:33; Ap 13:6; 2Co 11:1 l 7:24‑30 Hch 21:7; Gn 49:13 m  7:25 Lc 8:47; 11:24 n 7:26 Hch 17:12; Mr 3:15; Ap 9:20; 18:2 o 7:27 Ex 22:31 p  7:28 Lc 10:1 q 7:31 Hch 21:7; Mt 4:18,25; 15:29; Mr 1:16; 5:20; Jn 6:1

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 117

SAN MARCOS 7​, ​8

32  Qa

hik hakhaꞌaꞌ qa tetkaꞌxii haꞌ ewiꞌƚ jukhew niteꞌ yepiꞌyeꞌkii qa yaqaamij iye quꞌ ham ƚeꞌlijeyeꞌ. Haꞌ Jesús qa teꞌniyinheꞌyijets quꞌ netꞌekuꞌmipjiꞌ hakhaꞌan. r 33 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ qa yekaꞌxikꞌuifikꞌi hekheweꞌ olots jukhew, qa ujaꞌxƚiꞌiƚkii. Maꞌ qa tꞌekuꞌmikꞌijuꞌ ƚekfii qa tekꞌiyiꞌ iye heꞌ ƚayaqsii qa tꞌekuꞌmijipjiꞌ haꞌ ƚelepep. s 34 Qa yejeƚphaꞌm qa sꞌuuf yitꞌij. Maꞌ qa yitꞌij: —¡Effatá!— Ikjiꞌ: “Itꞌij qhof.” t 35 Qa hik akaaꞌijha qa qhofikꞌi peꞌ ƚekfii, qa hats qꞌul iye haꞌ ƚelepep, maꞌ qa hats yeqetꞌaxikꞌiha in iyet. u 36 Haꞌ Jesús qa yitjiꞌijtaxijets hekheweꞌen quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌm peꞌyeꞌ. Qa in ƚunyeꞌjek, naꞌaj yiyajijiꞌijtaxetskii qa lesjiꞌij qa nifeljiꞌijkii. v 37 Maꞌ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii hekheweꞌen, qa yitꞌijjuꞌ: —Week yiꞌsinhetjuꞌ nakhaꞌan. Yepiikitkii iye neꞌ niteꞌ yepiꞌyeꞌtax wetjuꞌƚ qa yithinen iye neꞌ hamtax ƚeꞌlijeyitseꞌ.—  









8

Jesús qa tisij peꞌ ƚaqats peꞌ yamets cuatro mil (4.000). 1   Hik

(Mateo 15:32‑39)

akaꞌaj iye kekheweꞌ neƚutsjiꞌ, in ewiꞌƚij iye hekheweꞌ olots jukhew in ham yeeƚiꞌijjiꞌ paꞌquꞌ netuj. Haꞌ Jesús qa tayaꞌyii heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets: w 2 —Hats tseqꞌeletij eneꞌ jukhew qe hats wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ neƚuts in iꞌnyijup qa hats ham paꞌquꞌ netuj. x 3 Qa quꞌ hipilhenintaxii haneꞌej peꞌ ƚetsilii in hats ham paꞌquꞌ netuj, qa nanaxkatꞌaxijjuꞌ ƚeyipkul paꞌquꞌ witꞌikheyijeꞌjiꞌ, qe ujaꞌx neꞌ totsii peꞌ ƚetsetits.— y 4 Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yekuꞌƚ: —¿Paꞌn quꞌ netenitaƚiꞌyijiꞌ peꞌquꞌ paneꞌ quꞌ niƚinijjuꞌ eneweꞌen, haꞌne juꞌuniꞌ ham iꞌniꞌiꞌ?—  z 5 Qa nifaakanij: —¿Paꞌn ujaꞌx peꞌ pan naꞌliꞌƚ eꞌm?— hekheweꞌen qa yitꞌijijuꞌƚ: —Wetsjuk tatsaiƚe (7) neꞌ pan.— 6 Maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ week naꞌniꞌjuꞌkii haꞌ seheꞌ. Qa tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ wetsjuk tatsai (7) pan. Maꞌ qa in hats yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata, qa napkꞌasitjuꞌ qa netisijjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei qaꞌ hik hekheweꞌyeꞌ quꞌ netꞌihinijkii qaꞌ nentisijjuꞌ hekheweꞌ olots.  a 7 Qa naꞌl iye keꞌ ujaꞌx sehets ƚelits, qa in hats iyinipjiꞌ iye, maꞌ qa yitꞌijets iye quꞌ nentisijjuꞌ iye heꞌ week. 8 Qa week tuj qa qi in iƚinijjuꞌ iye. Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ewiꞌƚ yeniꞌ keꞌ ƚaqaxpalii qa topolij iye heꞌ wetsjuk tatsai (7) qits canastul.  













r  7:32 Lc 7:22; Ex 4:11; Is 35:6; 56:10; 1Ti 5:22 s 7:33 Jn 9:6 t 7:34 Mt 24:35; Lc 12:33; Hch 17:24; Ef 6:9; Ap 21:10 u 7:35 Flm 10; Lc 20:21 v 7:36 Mr 1:44; Lc 8:56; Mr 1:4 w  8:1‑10 Lc 6:1; 18:16; Mt 9:10; Mr 10:10; Jn 6:3; Hch 6:1 x 8:2 Lc 15:20 y 8:3 Mr 8:27 z  8:4 Mt 5:6; 15:33 a 8:6 Mr 14:22

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 8  118 9  Hekheweꞌ

tuj kekheweꞌen iꞌnƚiꞌi quꞌ namets ikwetjuꞌƚ mil (4.000). Maꞌ qa haꞌ Jesús qa wetfeliꞌm. 10 Maꞌ qa ajeꞌeƚ tꞌilitjiꞌjuꞌ keꞌ witinhitjii weekiꞌƚ heꞌ ƚꞌijatshenhei. Maꞌ qa ikii quꞌ namii haꞌ seheꞌ ƚii Dalmanuta.  

Peꞌ fariseol iyintaxets paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. 11  Qa

(Mateo 16:1‑4; Lucas 12:54‑56)

namii heꞌ fariseol quꞌ niyetiƚju haꞌ Jesús, qe qaꞌ nijaajin iye maꞌ qa iyintaxijets quꞌ nethinij paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ haꞌne waꞌsjiꞌphaꞌm.  b 12 Haꞌ Jesús qa sꞌuuf yitꞌij, maꞌ qa yitꞌij: —¿Inhatsꞌek eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij in iyintaxets quꞌ netꞌethinhetiꞌyij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ? Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netestiꞌyij eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ niꞌwen.—  c 13 Maꞌ qa ikikꞌui qa wapiliijuꞌ iye keꞌ witinhitjii qa iꞌnjiꞌjuꞌ iye qa ikiitejeꞌm iye haꞌ ƚajaikaꞌ keꞌ kaƚiꞌ.  



Peꞌ ƚeqe levadura peꞌ fariseol. 14  Heꞌ

(Mateo 16:5‑12)

ƚꞌijatshenhei qa niteꞌ nikfeꞌliikii quꞌ nekaꞌx ƚaqatseꞌ, qe ewiꞌƚƚe kaꞌ pan in hikkaꞌ yekaꞌxkii. 15 Haꞌ Jesús qa yiyajitaxetskiiha heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Jeƚiꞌƚijuꞌƚ neꞌ ƚeqe levadura neꞌ fariseol qa neꞌ ƚeqe levadura naꞌ Herodes.—  d 16 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ajeꞌeƚ yifaakatetaxjiꞌ in hamitsiꞌm peꞌquꞌ ƚaqatseꞌ pan. 17 Haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Inhatsꞌek in ƚitꞌiƚijets quꞌ hamitsiꞌiƚ eꞌm peꞌquꞌ paneꞌ? ¿Me menjiit niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi qa quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha iye? ¿Yeꞌ me titꞌoijiꞌ paꞌ ikfeliyaxitsiꞌƚkii? e 18 Naꞌl neꞌ otoyiꞌƚ. ¿Me qa niteꞌ ƚiꞌweniꞌƚ? Naꞌl neꞌ ekfiyiꞌƚ. ¿Me qa niteꞌ ƚepiꞌyeꞌeƚ?  (Jer 5:21) ¿Me ƚantapiꞌiƚikꞌi f 19 in hanapkꞌasitiꞌmjuꞌ kekheweꞌ leeꞌfij (5) pan hekheweꞌ leeꞌfij mil (5.000) yamets heꞌ jukhew? ¿Qa paꞌn ujaꞌx canastul keꞌ topolij keꞌ ƚephelthii in ewiꞌƚ ƚꞌeniƚiꞌ?— Qa yitꞌijjuꞌ: —Doce (12) hikkeꞌ.— 20 —Qa in hanapkꞌasitiꞌmjuꞌ iye kekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) pan hekheweꞌ ikwetjuꞌƚ mil (4.000) yamets iye heꞌ jukhew, ¿qa paꞌn ujaꞌx iye keꞌ canastul topolij iye keꞌ ƚephelthii in ewiꞌƚ ƚꞌeniƚiꞌ iye?— Qa yitꞌijjuꞌ iye hekheweꞌen: —Wetsjuk tatsai (7) hikkeꞌ.—  











 8:11‑12 Mr 7:3; 13:22; Jn 2:11; He 2:4; Hch 17:24; Mt 24:35; Lc 12:33; Ef 6:9; Ap 21:10; Stg 1:13 c 8:12 Sal 51:12; Lc 11:29; Ap 22:21 d 8:15 Lc 13:21; Ga 5:9; Mt 14:1 e  8:17 Mr 6:52; Jn 12:40; Ro 11:7; 2Co 3:14 f 8:18 Jer 5:21; Ez 12:2; Mr 4:9,40; Ap 2:5 b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 119

SAN MARCOS 8

21 Qa

yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —¿Me qa menjiit niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi paꞌn ikjiꞌ ekeweꞌen?— g Jesús qa yiꞌwenkitkii paꞌ pukꞌal pakhaꞌ Betsaida.

22  Qa

yamets weteꞌm haꞌ witset ƚii Betsaida. Haꞌ Jesús qa tetkaꞌxii haꞌ ewiꞌƚ pukꞌal. Hekheweꞌ nekaꞌxii qa iyinijets quꞌ netꞌekuꞌmipjiꞌ. h 23 Qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚokoi haꞌ pukꞌal qa yetsinikꞌuifikꞌi haꞌ witset. Maꞌ qa in hats tekꞌiijiꞌ heꞌ ƚotoi qa in hats tꞌekuꞌmipjiꞌ iye, qa nifaakan: —¿Me hats ƚiꞌwen peꞌyeꞌ?— i 24 Haꞌ pukꞌal qa nejeƚtaxfikꞌi, qa yitꞌij: —Hats hiꞌwentax nekheweꞌ jukhew qa hikƚe ƚunyejei najkakui qa ikƚe.— j 25 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa ewiꞌƚij iye in tꞌekuꞌmipjiꞌ heꞌ ƚotoi. Qa haꞌ jukhew woꞌoijiꞌ quꞌ les exkemetsaxiꞌijha in nejeƚfikꞌi iye, maꞌ qa hats ƚeꞌwisjuꞌ. Hats week yeqetꞌaxiꞌmkiiha in yejeƚkii. 26 Haꞌ Jesús in yipilheninii peꞌ ƚetsiꞌ, qa yitꞌijets iye: —Hasuꞌuj mapil jiꞌtejeꞌm iye naꞌ witset.— k  







Pedro qa yitꞌijets paꞌ Jesús in ƚakhaꞌ paꞌ Cristo. 27 Haꞌ

(Mateo 16:13‑20; Lucas 9:18‑21)

Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ikkii iye qe qaꞌ namii hekheweꞌ witsetits ƚelits hakhaꞌ witset Cesarea de Filipo. Qa haꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi, haꞌ Jesús qa nifaakan heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Paꞌn ƚii paꞌ tsumtiꞌiikii eneꞌ jukhew quꞌ yakhaꞌyeꞌ?— 28 Qa hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Naꞌl heꞌ yitꞌijets in akhaꞌ kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi, qa hekhewep iye qa yitꞌijetsek iye in akhaꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi, qa hekhewep iye qa yitꞌijetsek iye in akhaꞌteꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ profetasꞌikꞌi.— l 29 Haꞌ Jesús qa nifaakanjiꞌjuꞌ iye: —Qa ekheweliꞌƚ, ¿ƚekpaꞌ ƚetsumtiꞌiƚiikiyek quꞌ yakhaꞌyeꞌ?— Haꞌ Pedro qa yitꞌijijuꞌƚ: —Akhaꞌ paꞌ Cristo.— m 30 Haꞌ Jesús qa yiyajiꞌijetskiiha quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌm peꞌyeꞌ in ƚakhaꞌ paꞌ Cristo. n  





Jesús qa nifel quꞌ natlanhetii hatseꞌ. 31 Haꞌ

(Mateo 16:21‑28; Lucas 9:22‑27)

Jesús qa iꞌnkꞌaƚe yijatshenij heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qi quꞌ nawtsheten hatseꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii, qaꞌ niteꞌ netꞌekumiꞌijuꞌƚ iye neꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ witset, qa neꞌ tenekꞌenheꞌyij neꞌ  8:21 Mr 4:40 h 8:22 Jn 12:21; Mt 15:14 i 8:23 Mr 7:33; 8:23; Jn 9:6; 1Ti 5:22  8:24 Mt 11:5 k 8:26 Mr 1:44; 3:14 l 8:28 Mr 1:4; Lc 7:20; Mt 2:23; Hch 7:52 m  8:29 Lc 6:14; Mt 1:17; Ef 5:2 n 8:30 2Ti 4:2

g j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 8​, ​9  120

paꞌil qa nekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. Maꞌ qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ nawaꞌm, qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qa iƚaꞌxeꞌ iye.— o 32 In nifeliꞌm ekeweꞌen qa yeqetheenimikꞌiha. Qa haꞌ Pedro qa wenitonijfikꞌi paꞌaj, maꞌ qa yaqꞌayintaxij ekeweꞌ yitꞌij. 33 Haꞌ Jesús qa tetwekꞌelax qa tꞌejuyii in yejeƚii heꞌ ƚꞌijatshenhei. Qa yaqꞌayinij haꞌ Pedro, qa yitꞌij: —Meꞌniton yeꞌmii inwoꞌmet (Satanás). Akhaꞌ niteꞌ ƚijamtiꞌijets paꞌquꞌ nisuꞌun naꞌ Dios, qe ujaꞌxƚe eneꞌ jukheweꞌƚe in ƚijamtiꞌijets paꞌquꞌ nisuꞌun.— p 34 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa tayaꞌyets hekheweꞌ olots qa week iye heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nisuꞌunija quꞌ natsjayan, qaꞌ niliꞌij paꞌquꞌ ƚakhayeƚetax quꞌ nisuꞌun, netꞌekuꞌmiꞌ yijatꞌij peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ qaꞌ natsjayan. q 35 Qe paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ witiƚaꞌx haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa quꞌ nawaꞌm qaꞌ hamiꞌim. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ nanaꞌyiꞌij paꞌ witiƚaꞌx haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe taꞌƚ yiwets qa taꞌƚets iye ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, qaꞌ nanaliꞌm paꞌ witiƚaꞌx. r 36 ¿Qe paꞌn ƚii paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nanaxtaxij haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ qa ham ƚiꞌim naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij? s 37 ¿Qe ƚek pakhaꞌ quꞌ ƚaqjaꞌyeꞌtaxij paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nataqhaitaxets naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij? t 38 Qe pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ newepinyij qa wepinijiꞌm iye ekeꞌ yiꞌlijei eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij niteꞌ ewiꞌƚƚiꞌiꞌ nakhaꞌ yijayantax qa qi iye peꞌ ƚewuƚꞌets, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ newepinjiijek hatseꞌ pakhaꞌan, quꞌ netpiltaxijjuꞌ iye naꞌ qi ƚesaꞌx qa naꞌ ƚetꞌunhaꞌx iye naꞌ Ƚatata qa neꞌ ƚeꞌsits angelits haꞌne waꞌsjiꞌ.— u  













9

Jesús qa tujtseikaꞌ paꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj. 1   Haꞌ

(Mateo 17:1‑13; Lucas 9:28‑36)

Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, naꞌl eneweꞌ ujaꞌx haneꞌeꞌin menteꞌ naxjuꞌ qaꞌ niꞌwen hatseꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios quꞌ nanamijjuꞌ naꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx.— v 2 Qa in hats ewiꞌƚ tatsai (6) keꞌ neƚutsikꞌi, haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Pedro qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan iye, qa yekaꞌxfikꞌi, ujaꞌxƚiꞌiƚkii, qa ikiiphaꞌm hakhaꞌ toxphaꞌm keꞌ ewiꞌƚ utek, maꞌ qa hik hakhaꞌaꞌ qa weꞌnethinets in tujtseikaꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Jesús. w  

 8:31–9:1 Mr 2:10; 12:10; Mt 2:4; 16:21; 21:42; Lc 17:25; 18:33; 20:17; He 12:17; 1P 2:4,7; 3Jn 1; Hch 2:24 p 8:33 Mt 4:1,10; Hch 13:10 q 8:34 Mr 10:45; Lc 9:23; Jn 8:12; 3Jn 9 r 8:35 Hch 16:30; Stg 5:20; Jud 23; 1Jn 3:16; Mt 10:39; 16:25,26; Mr 1:1; 10:29; Ro 8:36; Fil 1:5; Lc 9:24 s 8:36 Mr 5:26; Mt 13:38; 16:26; 1Co 3:15; Fil 3:7; Ro 15:1 t  8:37 Mt 20:28 u 8:38 Ro 1:16; Mr 4:14; Jn 8:42; 17:24; 18:32; 1Ti 1:15; Mt 5:16; 11:27; 12:39; Mt 13:49; Lc 9:32; 11:29; 2Co 3:18; 2P 3:18; 1Co 7:14; Hch 5:19; Jud 14; Ap 14:6 v  9:1 Sal 72:19; Ap 22:21; Mr 13:28‑32; 14:25; Jn 21:22‑23; 2P 3:4; Lc 6:19 w 9:2‑8 Mt 4:8; 10:2; 17:1‑8; Lc 9:28‑36; Ex 24:15‑18; Os 6:2; Mr 5:37; 13:3; 14:33; Hch 1:13; 2P 1:18; Ro 12:2; 2Co 3:18 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 121

SAN MARCOS 9

3  Heꞌ

ƚeqhinatai qa pakhaꞌ ƚunyejei qa tujjiꞌha, fooꞌija, niteꞌ hik ƚunyeꞌj haꞌne seheꞌ epjiꞌ naꞌaj wempuliꞌjtax penyilo quꞌ foꞌyiꞌija. x 4 Maꞌ qa laxajiꞌ kaꞌ Elías qa kaꞌ Moisés iye, tafaakateꞌyiꞌƚjuꞌ haꞌ Jesús. y 5 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa nijaqhitijjuꞌ in tafaakateijuꞌ, qa yitꞌijets haꞌ Jesús: — Maestro hayits qa ƚeꞌwis in juꞌuniꞌ haneꞌeꞌin. Haqsiiƚijkii wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ wititsil ƚelitseꞌ, ewiꞌƚ peꞌquꞌ akhaꞌyiꞌij qa ewiꞌƚ peꞌquꞌ ƚakhaꞌyiꞌijek naꞌ Moisés qaꞌ pekhepeꞌ iye qaꞌ ƚakhaꞌyiꞌijek naꞌ Elías.— z 6 Qe haꞌ Pedro niteꞌ nikfeꞌlets paꞌquꞌ niꞌttaxij, qe qi in nijiwei qa hekheweꞌ iye Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan iye. a 7 Maꞌ qa namjuꞌ keꞌ ewiꞌƚ wasiꞌ qa tsꞌiƚijipjiꞌ, qa paꞌ ewiꞌƚ witꞌax nokes jiꞌtejeꞌm keꞌ wasiꞌ, qa yitꞌij: —Haneꞌen hik haꞌne yaꞌs qi in hisuꞌun, ekꞌeniꞌƚetsha haneꞌen.— b 8 Qa ajeꞌeƚ pekhel yejeƚtaxijjiꞌkii hekheweꞌen, qa hatsƚe ham yiꞌweneꞌ, qe hats ewiꞌƚƚe iye haꞌ Jesús in yiꞌwen. 9 Qa in hats tepilikꞌuijuꞌkii iye keꞌ utek, qa yiyajiꞌijetskii quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌm peꞌyeꞌ kekheweꞌ yiꞌwen, ipƚuꞌui quꞌ iƚaꞌxeꞌtax iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. c 10 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yaqsiꞌj akaꞌ wenitꞌijets qa niteꞌ nifel, qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi qa watfaakanijjuꞌ paꞌn ikjiꞌha in yitꞌijets quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye quꞌ hats nawaꞌmtax. d 11 Hekheweꞌen qa nifaakan haꞌ Jesús: —¿Inhatsꞌek nekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in yitꞌijets tit nonjo quꞌ nanam paꞌ Elías?— e 12 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yijaaꞌija paꞌ Elías quꞌ nanam, qaꞌ hikpaꞌ week naqsiꞌjjuꞌ ekeweꞌ wekwek. ¿Qa inhatsꞌekek kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌijets haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ qi paꞌquꞌ naatsꞌeꞌej qa quꞌ netutenhetii iye? f 13 Qa yakhaꞌƚe qa hitꞌiƚij ewets kaꞌ Eliasꞌikꞌi in hats namtax, qa ƚeqfenyejeyij kakhaꞌ yisuꞌun quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij, in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ tꞌejuyets kakhaꞌan.— g  



















Jesús qa yiƚin paꞌ omeƚaꞌs iꞌntaxjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet. 14  Maꞌ

(Mateo 17:14‑21; Lucas 9:37‑43)

qa in hats wapilii iye hakhaꞌ iꞌniꞌ hekhewep ƚꞌijatshenhei, qa yiꞌwen in kꞌooyijjiꞌ in yeqewukꞌun hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye, qa hekheweꞌ iye ujaꞌx heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in qi in iyetiꞌƚjuꞌ. h 15 Qa ajeꞌeƚ, hekheweꞌ olots in yiꞌwenijuꞌƚ haꞌ Jesús, qa yitjuƚaxijphaꞌmkii, maꞌ qa wekumaꞌxijuꞌƚkii qa wetfeliꞌmkii.  

 9:3 Lc 19:36; Ap 3:4; 7:14 y 9:4 Mr 8:28; Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2 z 9:5 Jn 11:8; Gn 1:31; Ex 25:9 a 9:6 Mr 14:40; He 12:21 b 9:7 Ex 24:15; Mt 26:64; Lc 1:35; 20:13; Jn 5:19,37; 2P 1:16‑18; Ef 1:6; Flm 1; Dt 18:15 c 9:9‑13 Mt 4:8; 16:21; 17:9‑13; Lc 8:56; 18:33; Mr 2:10; Jn 20:9 d 9:10 Mr 4:14 e 9:11 Mt 2:4; Mal 4:5 f 9:12 Mr 8:25,31; Lc 1:17; 23:11; Hch 15:15 g 9:13 Mr 1:2 h 9:14‑29 Mr 8:11 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 9  122 16  Haꞌ

Jesús qa nifaakanjiꞌjuꞌ hekheweꞌen, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Ƚekpaꞌ ƚꞌafaakateyiƚijjuꞌ eneweꞌen?— 17 Qa ewiꞌƚ hakhaꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm heꞌ olots qa inkuꞌƚ, qa yitꞌij: —Maestro, henkaꞌxtax ei hakhaꞌ yaꞌs iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ ham ƚeꞌlijeyeꞌ espíritu uƚꞌax qa yihaminhetjiꞌij ƚeꞌlijei. i 18 Week qa nekjiꞌjets qa yawitjijiꞌij, maꞌ qa nijelejiꞌijetsjuꞌ seheꞌ, qa jewfꞌujiꞌijjeꞌm ƚejiꞌ, qa txhakꞌakꞌakjiꞌij iye ƚekꞌunhetii, qa tꞌunjiꞌij jeꞌm iye qa tiinijiꞌijphaꞌm. Hats kꞌiyintaxijets eneꞌ ijatshenhei quꞌ nukinikꞌuifikꞌi, qa niteꞌƚe yamit.— 19 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌij: —¡Peyijaatꞌij eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij inqekuꞌ! ¿Paꞌn ƚahatsꞌij quꞌ mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm? ¿Paꞌn ƚahatsꞌij quꞌ mexe yeꞌwejuꞌƚiꞌiƚ ejuꞌƚ in menjiit ƚꞌinqekuꞌuƚ? ¡Enkaꞌx met haneꞌeꞌin!— j 20 Maꞌ qa tetkaꞌxets. Qa paꞌ espíritu uƚꞌax in yiꞌwen haꞌ Jesús, qa ajeꞌeƚ tꞌunikꞌi in yitsalalinhetkii haꞌ jutjanaꞌx ƚaꞌs, hakhaꞌan qa namijiꞌjuꞌ seheꞌ, qa petetpetetijkii maꞌ qa nekfikꞌi keꞌ ƚaqꞌastalii qa jewfꞌujeꞌm haꞌ ƚejiꞌ. 21 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa nifaakan haꞌ ƚatata: —¿Paꞌn ipƚuꞌukꞌi paꞌaj in ƚunyeꞌj akaꞌan?— Qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —In mexeeꞌija. 22 Qa hats olotsij in yiwuꞌmjiꞌijtaxjiꞌjuꞌ naꞌaj feꞌt qa naꞌaj iweliꞌ iye qe woꞌtaxii quꞌ naqꞌalij. Qa quꞌ ekeꞌyeꞌ quꞌ aqsiijkii peꞌyeꞌ, enqꞌeletiꞌƚyij iye watꞌij qaꞌ etsiꞌfeniꞌƚ watꞌij.— k 23 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚꞌukinjiꞌ in ƚitꞌij “quꞌ ekeꞌyeꞌ?” Week ekeꞌ wekwek niteꞌ jutsitaxiꞌm pakhaꞌ quꞌ niteꞌ ninqekuyeꞌ.— l 24 Maꞌ qa ajeꞌeƚ hakhaꞌ ƚatata haꞌ jutjanaꞌx ƚaꞌs qa tayai, qa yitꞌij: —¡Niteꞌ heqekuꞌukꞌi! Etsiꞌfenij watꞌij paꞌ niteꞌ yeqekuyeꞌjtax.— 25 Haꞌ Jesús qa yiꞌwen in teꞌnilitꞌii hekheweꞌ olots heꞌ jukhew qa efuts, maꞌ qa yaqꞌayinij paꞌ espíritu uƚꞌax, qa yitꞌijets: —Espíritu ham ƚeꞌlijeyeꞌ qa niteꞌ yepiꞌyeꞌkii iye, yakhaꞌ hitꞌij ewets: Maꞌakꞌuifikꞌi nakhaꞌan qaꞌ hasuꞌuj mapil jiꞌtejeꞌm iye.— m 26 Maꞌ qa paꞌ inwoꞌmet in hats tayai qa in hats qi in yikꞌelelinhetkii iye, qa ikikꞌuifikꞌi. Qa haꞌ jutjanaꞌx ƚaꞌs qa hik ƚunyeꞌj quꞌ nawaꞌm. Qa yaqaamij quꞌ weekeꞌ hekheweꞌ olots in yitꞌijjuꞌ: —¡Hats waꞌm!— n 27 Qa haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚokoi qa niihinphaꞌm, qa haꞌ jutjanaꞌx ƚaꞌs qa niiphaꞌm qa tsꞌapꞌa. o 28 Haꞌ Jesús in hats uyifi keꞌ wititsiꞌ, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nifaakan in ujaꞌxƚiꞌiƚkii: —¿Inhatsꞌek yekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hukiniꞌƚfikꞌi?— 29 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —Akaꞌajꞌin in ƚunyeꞌj paꞌquꞌ inwoꞌmetꞌe ham yamiteꞌ quꞌ nukintaxfikꞌi, qe ewiꞌƚeꞌ yijatꞌij paꞌ witꞌiyinheyeꞌj.— p  

























i  9:17 Mr 4:38; 7:37; Ef 4:11; Lc 11:24; 1Ti 4:1; 1Jn 4:1 j 9:19 Lc 12:46 k 9:22 Jn 6:27; Lc 15:20 l 9:23 Mt 17:20; Jn 3:16; 11:40; Hch 10:43; Ro 10:9; 1P 1:8‑10 m 9:25 2Ti 4:2; 2Co 6:17; Lc 7:22 n 9:26 Mr 1:26 o 9:27 Mr 1:31 p 9:29 Hch 12:5; 16:13; Flm 22; Lc 18:12

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 123

SAN MARCOS 9

Jesús qa nifel iye quꞌ natlanhetii hatseꞌ. 30  Haꞌ

(Mateo 17:22‑23; Lucas 9:43‑45)

Jesús qa heꞌ ƚijatshenhei qa ikikꞌui iye hakhaꞌ iꞌntaxiꞌ, qa nek jiꞌtejeꞌm haꞌ seheꞌ Galilea. Haꞌ Jesús qa niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ ninikfeꞌl, q 31 qe mexe yijatshen heꞌ ƚꞌijatshenhei. Qa yitꞌijets: —Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew testiꞌyij hatseꞌ nekheweꞌ jukhew qaꞌ nilan. Qa quꞌ namijets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts quꞌ nawaꞌm, qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.— r 32 Qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi akaꞌan hekheweꞌen, qa nijiweꞌyets quꞌ nanfaakanijha. s  



¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ les qiyeꞌjiꞌ?

33  Maꞌ

(Mateo 18:1‑5; Lucas 9:46‑48)

qa hats yamets haꞌ witset Capernaum, qa in hats iꞌniꞌƚifi keꞌ wititsiꞌ, qa haꞌ Jesús qa nifaakanjiꞌjuꞌ: —¿Ƚekpaꞌ ƚifaaketejiꞌiƚjiꞌ hakhaꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi?— t 34 Qa hamƚe yekuꞌƚeꞌ hekheweꞌen, qe haꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi yifaakatejiꞌ paꞌn ƚii paꞌquꞌ les qiyeꞌjiꞌ hekheweꞌen quꞌ netnekꞌenhei. u 35 Maꞌ qa iꞌnjuꞌ haꞌ Jesús qa tayaꞌyets heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ nojo, qa hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ netkeꞌlenjuꞌ qaꞌ netꞌiftitsꞌetsha iye eneꞌ week.— v 36 Qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ewiꞌƚ omeƚaꞌs, qa yenjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu hekheweꞌen, qa tikꞌeyij iye, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: w 37 —Pakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌujiꞌ akaꞌ yiijiꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ omeƚaꞌs in ƚunyeꞌjek haneꞌen, qa yakhaꞌƚe in neqjunuꞌyij, qa pakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌyij niteꞌ yakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌyij, nakhaꞌƚe tsꞌukinjuꞌ hiknaꞌ neqjunuꞌuj.— x  







Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ iꞌnejuihifeyiꞌij pakhaꞌan inife. 38  Maꞌ

(Mateo 10:42; Lucas 9:49‑50)

qa haꞌ Juan qa yitꞌijets: —Maestro, hiꞌweniƚij haꞌ ewiꞌƚ in yukinikꞌuifikꞌi peꞌ inwoꞌmetets yitꞌijiꞌ akaꞌ ii, qa haqꞌayinƚiꞌiƚij qe niteꞌ iꞌnꞌinit jiꞌtejeꞌmkii.— y 39 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Hasuꞌuj aqꞌayiniꞌƚij, qe ham paꞌquꞌ nitꞌijiꞌ akaꞌ yii in yaqsiijkii paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, maꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ quꞌ uƚꞌaxiꞌikꞌi paꞌquꞌ ƚꞌanyeꞌjeꞌyij. z  

 9:30‑32 Mr 1:44 r 9:31 Mt 16:21; 28:20; Hch 2:24; 4:2; 2Ti 4:11; Mr 2:10; 8:31; Lc 9:22; 18:33 s 9:32 Mr 4:40; Lc 2:50 t 9:33‑50 Lc 10:15; Mr 1:29; 8:27 u 9:34 Mr 3:4; Lc 22:24‑27; Hch 8:9 v 9:35 Mr 10:43‑44; 11:11; Mt 20:16‑27; 23:11; Lc 22:26 w  9:36 Lc 1:7 x 9:37 Jn 3:16‑17; 10:25; Mt 10:40; 15:24; Mr 12:6 y 9:38 Jn 10:25; 14:13; 21:7; Mr 3:15; 4:38; Ap 9:20; Nm 11:26‑30 z 9:39 Hch 19:11 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 9​, ​10  124 40  Qe

pakhaꞌ quꞌ niteꞌ iꞌnejuihifeyiꞌij pakhaꞌan inife. a paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌquꞌ ewiꞌƚ wasuyeꞌ iweliꞌyeꞌ, quꞌ nataꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ haꞌne Cristo, yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌan niteꞌ yaqamij paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ.— b

41 Qe

Paꞌquꞌ naqsijinenijkii paꞌ uƚꞌax eneꞌ menteꞌ qits. 42  —Qa

(Mateo 18:6‑9; Lucas 17:1‑2)

paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe iye quꞌ naqsiijkii quꞌ nilanhenijifi peꞌyeꞌ ewiꞌƚeꞌ eneweꞌ menteꞌ qits niteꞌ tseqekuꞌ, les ƚeꞌwistax qek hayiits newetsifinijifi ƚaqaweꞌj neꞌej qi ute tꞌejuyets naꞌaj weꞌneqhipitjuꞌ ƚetsinki naꞌaj matikkatax, maꞌ qekha netwumhitiitaxjiꞌjuꞌ naꞌ qi iweliꞌ. c 43 Qa quꞌ nakhaꞌyeꞌ okoi quꞌ hiknaꞌ nataꞌƚets in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ isaꞌxii, qe les quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ amii naꞌ witiƚaꞌx quꞌ ewiꞌƚeꞌƚetax paꞌquꞌ hameꞌ naꞌ eseꞌn, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ week netwumhitiyejiꞌjuꞌ naꞌ eseꞌn naꞌ feꞌt, hik nakhaꞌ niteꞌ yom, d 44 (hik nakhaꞌaꞌ nakhaꞌ ƚoqo qꞌoiqꞌoqꞌoi nekheweꞌen niteꞌ waꞌm, qa naꞌ feꞌt qa niteꞌ yom.)  (Is 66:24) 45 Qa quꞌ nakhaꞌyeꞌ efꞌiꞌ quꞌ nataꞌƚets in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ isaꞌxii, qe les quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ etepeep tepepeƚe quꞌ amii naꞌ witiƚaꞌx, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ weekeꞌ wetets neꞌ efꞌiyei quꞌ ewumhitiijiꞌjuꞌ naꞌ qi feꞌt, hik nakhaꞌ niteꞌ yom. e 46 (Hik nakhaꞌaꞌ nakhaꞌ ƚoqo qꞌoiqꞌoqꞌoi nekheweꞌen niteꞌ waꞌm, qa naꞌ feꞌt qa niteꞌ yom.)  (Is 66:24) 47Qa quꞌ nekheꞌyeꞌ otoꞌ quꞌ nataꞌƚets in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qaꞌ enifteꞌphaꞌm, qe les quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ amii naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios quꞌ ewiꞌƚeꞌƚetax peꞌquꞌ otoyeꞌ, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ weekeꞌ wetets neꞌ otoi quꞌ ewumhitiijiꞌjuꞌ naꞌ qi feꞌt. f 48 Hik nakhaꞌaꞌ nakhaꞌ ƚoqo qꞌoiqꞌoqꞌoi nekheweꞌen niteꞌ waꞌm, qa naꞌ feꞌt qa niteꞌ yom.  (Is 66:24) 49 Qe week hatseꞌ eneweꞌen quꞌ newet-tsileꞌƚipjiꞌkii paꞌ feꞌt, in ƚunyeꞌjek naꞌaj qe yefulutipjiꞌkii naꞌaj ƚaq naꞌaj witlepinek. g 50 Naꞌaj witlepinek ƚeꞌwis, qa quꞌ niteꞌƚe ekꞌemeꞌyeꞌ paꞌ witlepinek ¿qa paꞌn quꞌ eqfenyejeyiꞌiƚij quꞌ ekꞌemetiꞌƚ iye? Hik ejunyejeyiꞌiƚ naꞌaj witlepinek in ƚeꞌwis, qa hasuꞌuj iye quꞌ anwakayuꞌuƚ wetjuꞌƚkii eꞌƚeꞌsitseꞌƚiꞌiƚiꞌmkii yijatꞌij.— h  















10

Paꞌ witweqleyeꞌj.

1   In

(Mateo 19:1‑12; Lucas 16:18)

hats ikikꞌui iye haꞌ Jesús haꞌ witset Capernaum, maꞌ qa yamets haꞌ seheꞌ Judea, qa ikiitejeꞌm hakhap iye ƚajaikaꞌ haꞌ

 9:40 Mt 12:30; Lc 11:23 b 9:41 Mt 1:17; 10:42; 25:35‑42; Ro 12:20; Ef 5:2; Ap 22:21; 2P 2:13 c 9:42 Ex 23:33; Jn 6:35; Jue 9:53; Mt 24:41; Ap 18:22 d 9:43 Mt 3:12; 5:22,29‑30; 15:30‑31; 25:41; 2Ts 1:8 e 9:45 Jn 5:3; 16:1; 2Ts 1:8 f 9:47 Mr 1:15; 3Jn 10; Stg 3:6 g 9:49 Lv 2:13; Ez 43:24 h 9:50 Mt 5:9,13; Lc 14:34; Ex 30:35; 2R 2:19‑23; Col 4:6; Ro 12:18; 14:13; 2Co 13:11; 1Ts 5:13; He 12:14 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 125

SAN MARCOS 10

haqqiꞌ Jordán. Qa hik hakhaꞌaꞌ iye qa notꞌaxets iye heꞌ olots jukhew qa efuts, qa kaꞌ hats ƚeqfenyeꞌjjiꞌjij, maꞌ qa yijatshen. i 2 Qa heꞌ ujaꞌx fariseol qa nekets haꞌ Jesús, qe qaꞌ nijaajin, maꞌ qa nifaakanij: —¿Me ƚenexkeꞌej paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ neweqleꞌeƚ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ?— j 3 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús hekheweꞌen: —¿Paꞌn yitꞌiƚij ewets keꞌ ƚeꞌlijei kaꞌ Moisesꞌikꞌi?— k 4 Hekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ: —Paꞌ Moisesꞌikꞌi ƚexkeꞌej paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ witfaakanekꞌe tꞌejuyets quꞌ neweqle maꞌ qaꞌ nukin peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ.—  (Dt 24:1) l 5 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —Qe tꞌunits peꞌ atawjetsiꞌƚ, ham eqꞌiltaxitsiꞌiƚ, kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa yikaꞌajjiꞌ akaꞌ quꞌ nenitꞌij. m 6 Qa niteꞌƚe hik akaꞌ ƚunyeꞌj in iꞌnkꞌa wanaqsiijkii haꞌne week, paꞌ Dios qa yaqsiijkii paꞌ jukhew qa peꞌ efu.  (Gn 1:27) n 7 Qa akaꞌan in taꞌƚijupiꞌ, paꞌquꞌ jukheweꞌ qaꞌ niwejin paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ qa peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌ iye, 8 qa eneweꞌ wetsjuk qa hats ewiꞌƚƚe paꞌ ƚꞌeseꞌn. Maꞌ qa hats niteꞌ wetsjuk, hats ewiꞌƚƚe paꞌ ƚꞌeseꞌn.  (Gn 2:24) 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, peꞌquꞌ hats ewiꞌƚ neniꞌ naꞌ Dios, ham paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nakꞌesaꞌx wetjuꞌƚ.— o 10 Qa in hats iꞌnifi keꞌ wititsiꞌ, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ewiꞌƚij iye in nifaakanijha akaꞌan. 11 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Paꞌquꞌ neweqle qaꞌ tujtseikaꞌyeꞌ iye peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij iye, maꞌ qa hats wetwuƚꞌenhetets peꞌ hayiits ƚewheꞌyetax qe yaqsiimijkii kakhaꞌ witwuƚꞌax (adulterio). p 12 Qa peꞌquꞌ efuyeꞌ iye quꞌ neweqle qaꞌ tujtseikaꞌyeꞌ iye paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij qa hik ƚunyeꞌj iye, yaqsiijkii iye kakhaꞌ witwuƚꞌax woꞌoi jukhew in hats tewheꞌyeitax (adulterio).— q  





















Jesús qa iyinipjiꞌ peꞌ omehets.

13  Haꞌ

(Mateo 19:13‑15; Lucas 18:15‑17)

Jesús qa tetkaꞌxets heꞌ ujaꞌx omehets, qe qaꞌ netꞌekuꞌmipjiꞌ ƚesinjel, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yaqꞌayintaxij hekheweꞌ nekaꞌxtaxii. r 14 Haꞌ Jesús in yiꞌwenij maꞌ qa nayuꞌkii, qa yitꞌij: —Enwejiniꞌƚ met neꞌ omehets quꞌ nenek yiwets, qa hasuꞌuj othetiƚikꞌui qe nekheweꞌ hik ƚunyejei eneweꞌen hik nekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. s  

 10:1‑12 Lc 1:5; 3:3; Mt 4:15,25; 28:20; Jn 1:28; 3:26; 10:40; Hch 4:2; 2Ti 4:11  10:2 Mr 7:3; Stg 1:13; Jn 18:31; Lv 21:7; 1P 3:1 k 10:3 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2 l 10:4 Mt 5:31 m 10:5 Mr 16:14 n 10:6 Jn 1:1,3; Hch 26:4; Ap 3:14; Gn 5:2 o  10:9 1Co 7:10‑15; He 7:26 p 10:11 1P 3:1; 1Ti 5:14; Mt 5:27‑28 q 10:12 Mt 1:19 r  10:13‑16 Lc 1:7; 2Ti 4:2 s 10:14 Lc 13:14; 14:26; 1Co 14:39; Mr 1:15 i

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 10  126 15  Yijaaꞌija

akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj omeƚaꞌs in niteꞌ inqekuꞌ qa niteꞌ netꞌekumijuꞌƚ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm nakhaꞌan.— t 16 Qa tikꞌeyij heꞌ omehets, qa iyinipjiꞌ, qa tꞌekuꞌmjiipjiꞌ ƚesinjel. u  

Paꞌ ewiꞌƚ yiwqꞌaxin wekwek.

17 In

(Mateo 19:16‑30; Lucas 18:18‑30)

hats nikheyuꞌ haꞌ Jesús quꞌ nakij iye paꞌ ƚꞌikheyiꞌj, qa tekumaꞌxii haꞌ ewiꞌƚ, qa wonokokꞌeniꞌjuꞌ ƚꞌejuyiꞌjii, qa nifaakan: —Teikꞌunei maestro, ¿paꞌn ƚii paꞌquꞌ haqsiijkii hatsꞌinha quꞌ nanaꞌl yeꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij?— v 18 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Inhatsꞌek in ƚitꞌij yiwets teikꞌunei? Ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ neteikꞌunei. Ewiꞌƚƚe naꞌ teikꞌunei, Dios. w 19 Akhaꞌ hats ƚenikfeꞌlets kekheweꞌ wenitꞌij: “Hasuꞌuj eqekꞌui. Hasuꞌuj mowoꞌoi efu quꞌ hats ewheꞌyei qa hik ƚunyeꞌj iye neꞌej efu, hasuꞌuj ejtenkii, hasuꞌuj mowotkꞌonƚiꞌimkii peꞌquꞌ netnekꞌenhei, hasuꞌuj awitjiꞌijiꞌ peꞌyeꞌ pakhapeꞌ, ekꞌenets qaꞌ iwqinhet iye atata qa enene iye.”—  (Ex 20:12‑16) x 20 Hakhaꞌan qa yekuꞌƚ: —Maestro, hats week ekeweꞌen hayiits heikꞌeenikꞌiha in menteꞌ yeꞌqi.— y 21 Haꞌ Jesús qa yejeƚjuꞌ, qa qi in yisuꞌun, qa yitꞌijets: —Ewiiꞌƚƚiꞌija paꞌ ham eꞌm. Yape ma. Qa ihinijkii week peꞌ naꞌl eꞌm qaꞌ ƚisij neꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ. Maꞌ qaꞌ nanaꞌl eꞌm paꞌquꞌ enisitꞌe naꞌ waꞌsjiꞌ, qaꞌ etpil iye, qaꞌ atsjayan.— z 22 Qa hakhaꞌan in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, qa seleljuꞌ, qa qi in uƚꞌaxiꞌmkii in ik, qe ƚakhaꞌ yiwqꞌaxinija peꞌ wekwek. 23 Haꞌ Jesús qa yejeƚ jiꞌtejeꞌmkii hekheweꞌ yeqewukꞌun, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¡Hayits qa jutsitax nekheweꞌ yiwqꞌaxin wekwek quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios!— a 24 Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitjuƚaxijphaꞌmkii ekeweꞌ yitꞌij. Qa ewiꞌƚij iye haꞌ Jesús in wapilijupjiꞌ iye in yitꞌijets: —Yilits, ¡hayits qa jutsitax quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios! b 25 Les quꞌ niteꞌ jutsitaxeꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ atsꞌetax quꞌ nuyii neꞌej tawjenaꞌx ƚotoꞌ, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ yiwqꞌaxin wekwek in jutsitax wiikfikꞌi quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— c 26 Qa hekheweꞌen qa les in qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii iye, qa watfaakatejiꞌijjuꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —Maa, ¿qa ƚekpaꞌ ek quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ namii naꞌ waꞌs?— d  

















 10:15 Sal 72:19; Ap 22:21; Hch 17:11; Lc 1:7 u 10:16 1Ti 5:22; Gn 48:15  10:17‑31 Mr 1:40; 4:38; 8:27; Mt 17:14; 27:29; Gn 1:31; Ef 4:11; Ap 21:7; Lc 10:25‑28; Jn 12:25; Hch 13:48 w 10:18 Sal 69:16 x 10:19 Mt 5:21,27‑28; Ef 4:28; Pr 6:19; 1Co 6:7‑8; 7:5; 1Ti 6:5; Stg 5:4; 1Ti 5:3; Dt 5:16‑20; Ex 21:15 y 10:20 Mr 4:38; Ef 4:11 z  10:21 Lc 6:35; 12:33; 2Ts 2:13; He 12:6; Mr 14:7; Ro 15:26; 2Co 4:7; Mt 6:20; 13:44; Jn 8:12; 2Co 2:2; Hch 2:45; 5:1 a 10:23 Hch 4:37; 8:18,20; 24:26; Mr 1:15 b 10:24 Lc 1:7 c  10:25 Gn 24:35; Ap 2:9 d 10:26 Hch 16:30; Ef 2:8 t

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 127

SAN MARCOS 10

27 Qa

haꞌ Jesús yejeƚ jiꞌtejeꞌm, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Eneꞌ jukhew niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii akaꞌan. Ewiꞌƚƚe naꞌ Dios in ƚekeꞌ, qe week ekeꞌ wekwek niteꞌ jutsitetsiꞌm naꞌ Dios.— e 28 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Jeƚ, yekheweliꞌƚ week henejetiꞌƚ heꞌ naꞌltaxiꞌƚ yeꞌm, maꞌ qa kꞌajayaniꞌƚ.— f 29 Qa haꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌij ewets, in ham pakhaꞌ quꞌ hats niwejinƚiꞌi peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚamatsitseꞌ qa ƚekꞌinjats iye, iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚekutiiyeꞌ qa ƚekꞌinjai iye, iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌ, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ, iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚelitseꞌ, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwetꞌe in taꞌƚ yiwets qa ekeꞌ yiꞌlijei iye, g 30 quꞌ niteꞌ natꞌaniꞌipjiꞌ quꞌ cien (100) niꞌij neꞌej testiꞌyij haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij: axeꞌm ƚetsil, ƚamatsits qa ƚekꞌinjats iye, ƚekutii qa ƚekꞌinjai iye, ƚenenel, qa ƚelits iye, qa ƚeqꞌejinqaꞌwetits iye. Qa naꞌlƚiꞌijup iye peꞌquꞌ wekwekeꞌ quꞌ naatsꞌeꞌej quꞌ natawitjaxtii. Qa paꞌ mexe hamikꞌui qa hikpaꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. h 31 Qa olotsƚe nekheweꞌ haneꞌej yojo, qaꞌ hik nekheweꞌyeꞌ hatseꞌ quꞌ netkeꞌlenjuꞌ. Qa olots iye nekheweꞌ haneꞌej tekeꞌlenjuꞌ qaꞌ hik nekheweꞌyeꞌ hatseꞌ quꞌ nojo.— i  







Jesús qa nifel iye quꞌ natlanhetii hatseꞌ. 32  Hekheweꞌen

(Mateo 20:17‑19; Lucas 18:31‑34)

in ikikꞌi haꞌ witꞌikheyiꞌj quꞌ namii haꞌ Jerusalén. Haꞌ Jesús yojoꞌokꞌoi hekheweꞌen, heꞌ ƚꞌijatshenhei qi in niteꞌ nikfeꞌlijkii paꞌn ƚunyeeꞌjkiiha, qa hekhewep hekheweꞌ nijayanikꞌi qa qi in nijiwei. Haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ iye heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qa wetqetheniꞌƚjuꞌ iye. Maꞌ qa nifeliꞌmha kakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ. j 33 Qa yitꞌij: —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚek, haneꞌej quꞌ jinamtaxiiphaꞌm naꞌ Jerusalén. Qa hik nakhaꞌyiꞌiꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ netestiꞌyij nekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij neꞌ paꞌil, qa nekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii qaꞌ netisij nekheweꞌ jukhewiikal niteꞌ judiol. k 34 Qi quꞌ nawitjiꞌijiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ qaꞌ nilakijukii qaꞌ netkꞌiyikii iye, qaꞌ neqsilanjeꞌmkii maꞌ qaꞌ nilaanija qaꞌ nawaꞌm. Qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.— l  



Paꞌ Santiago qa paꞌ Juan yisuꞌun quꞌ niyinijets peꞌyeꞌ paꞌ Jesús. 35  Maꞌ

(Mateo 20:20‑28)

qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan, hik hekheweꞌ heꞌ wetsjuk ƚelits haꞌ Zebedeo, qa ikets qa weꞌtmetinhetiꞌm haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: — Maestro, hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ aqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmijkii akaꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets.— m  10:27 He 6:4 f 10:28 Lc 6:14; Hch 10:32 g 10:29 Ap 22:21; Mr 1:1; Fil 1:5  10:30 Lc 20:10,35; 21:8; Mt 12:32; 13:21; Jn 12:25; Hch 13:48; Ef 1:21; 2:7 i  10:31 Mr 9:35 j 10:32‑34 Sal 79:1; Mt 23:37; Sal 147:11; Pr 1:7; Ap 14:7; Jn 6:61 k  10:33 Mr 2:10; 8:31; 9:31; Mt 2:4; Ga 1:16 l 10:34 Mt 16:21; Hch 2:24; Lc 9:22 m  10:35‑45 Hch 12:2; Jn 21:2,7; Mr 4:38; Ef 4:11

e

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 10  128 36  Haꞌ

Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ haqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii?— qa yitꞌijets: —Etsꞌeniꞌƚiꞌ hatseꞌ quꞌ enekꞌenheitax quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ naꞌniꞌjuꞌ naꞌ ƚeniyayikꞌi qa pakhap qaꞌ naꞌniꞌjuꞌ ek naꞌ efeyiꞌj.— n 38 Haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —Akaꞌ ƚꞌiyintaxiꞌƚets niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets. ¿Me ƚekeꞌ quꞌ iyaꞌaƚjiꞌ nakhaꞌ qi ekꞌimiijiꞌ kꞌiyaꞌjiꞌ hatseꞌ? ¿Me ƚekeꞌ iye quꞌ mempulijiƚijjuꞌ nakhaꞌ hempuliꞌjjiꞌ hatseꞌ?— o 39 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Ehe, ƚekeꞌ.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: — Ekheweliꞌƚ ƚꞌiyaꞌaƚjiꞌ hatseꞌ naꞌ ekꞌimiijiꞌ kꞌiyaꞌjiꞌ hatseꞌ, qaꞌ mempulijiƚijjuꞌ iye nakhaꞌ quꞌ hempuliꞌjjiꞌ hatseꞌ. p 40 Qa quꞌ niƚiꞌiƚijuꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi iꞌnƚiꞌi haꞌne yifeyiꞌj, qa niteꞌ yakhaꞌ quꞌ kꞌeƚisiƚij, qe ujaꞌxƚe pekheweꞌ hats watjiꞌletiꞌm.— 41 Hekheweꞌ diez (10) ƚꞌijatshenhei in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, maꞌ qa nayuꞌum hekheweꞌ Jacob (Santiago) qa haꞌ Juan. q 42 Qa haꞌ Jesús qa tayaꞌyets week hekheweꞌen qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets nekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ neꞌ niteꞌ judiol in ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ nenethinijkii paꞌ ƚetꞌunhaxits in tenekꞌenhei. Qa nekheweꞌ teꞌweyikꞌuijuꞌ nekheweꞌen qa yisuꞌunek in inaqyajiꞌijkii peꞌyeꞌ. r 43 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ hasuꞌuj ejunyejeyiꞌiƚ akaꞌan, qe pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ neniwqinhetjiꞌ ekheweliꞌƚ, qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ nithayikiꞌiƚ. s 44 Qa paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ iye ekheweliꞌƚ in yisuꞌun quꞌ nojo, qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ƚeqejkunenekꞌe eneꞌ week. t 45 Qe haꞌne iye Ƚaꞌs naꞌ Jukhew niteꞌ nam maꞌ qaꞌ neteniftitshiyets, qe nam yijatꞌij qe qaꞌ netꞌiftitsꞌets eneꞌ week qaꞌ netꞌihinij iye naꞌ ƚiƚaꞌx, hatsꞌinha quꞌ nilithinikꞌui paꞌ witaxtanithenkeyeꞌj peꞌquꞌ olotseꞌ.— u 37 Hekheweꞌen  















Jesús qa yiꞌwenkitkii paꞌ Bartimeo. 46  Maꞌ

(Mateo 20:29‑34; Lucas 18:35‑43)

qa yamets haꞌ Jericó. Qa in hats ikikꞌuifikꞌi iye haꞌ Jericó qa week iye ƚꞌijatshenhei qa hekheweꞌ iye olots jukhew qa efuts. Ewiꞌƚ haꞌ pukꞌal iyiniikii ƚaqꞌastayeꞌ ƚii Bartimeo, Timeo ƚaꞌs, iꞌnijuꞌ ƚekuweꞌeꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj. v 47 In impiꞌyeꞌej in hik kakhaꞌija Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ, qa yapeƚek qa tayai, qa yitꞌij: —¡Jesús, ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi, enqꞌeletyij watꞌij!— w 48 Qa olots heꞌ yaqꞌayintaxij in tayaikii. Qa yapeꞌenhaƚe les in yitꞌunhetikꞌikii in tayai: —¡Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi, enqꞌeletyij watꞌij!—  



 10:37 Mt 19:28; Lc 9:26 o 10:38 Jn 11:22; Sal 75:8; Lc 12:50; Hch 22:16; Ro 6:3; 2Co 4:10‑11; Ga 2:20 p 10:39 Hch 12:2; Ap 1:9 q 10:41 Jn 21:7 r 10:42 Hch 19:16; 1P 5:3 s 10:43 Mr 9:35; 10:45; 1Co 3:5; Lc 22:26 t 10:44 Mt 10:24; Fil 2:7; Ap 1:1 u  10:45 Mr 2:10; Jn 13:13‑15; Fil 2:7; Jn 6:51; 10:15; Ga 2:20; Lv 27:31; Sal 49:8; Mt 26:28; Ef 1:7; Is 52:13–53:12; Mt 20:28 v 10:46‑52 Mt 20:29‑34; Lc 18:35‑43; Nm 22:1; Mt 15:14; Jn 9:8; Mr 8:27 w 10:47 Mr 5:19; 10:47; 14:67; 2Cr 1:1; Mt 1:1; 5:7; 15:22; 17:15; Ro 1:3; Lc 1:50; 16:24 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 129

SAN MARCOS 10​, ​11

49 Maꞌ

qa haꞌ Jesús qa tekeꞌlenijupjuꞌ qa yitꞌij: —Ayaꞌyiꞌƚii.— Maꞌ qa teniyaꞌyii haꞌ pukꞌal qa wenitꞌijets: —Mentꞌunhet, hasuꞌuj eꞌnijiwei, eniiphaꞌm, qe hats tayai ei.— x 50 Qa yiwuꞌmiꞌjuꞌ haꞌ ƚeꞌntilafit qa tsꞌenphaꞌm qa ikii haꞌ Jesús. y 51 Haꞌ Jesús qa nifaakan: —¿Ƚek pakhaꞌ ƚisuꞌun quꞌ haqsiꞌj eꞌmijkii?— Haꞌ pukꞌal qa yekuꞌƚ: —Maestro, hiyeeꞌ hisuꞌuntax quꞌ hiꞌwenkii.— z 52 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yape ma, paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets in hats ƚanaxpaꞌl.— Qa hik akaaꞌijha haꞌ pukꞌaltax maꞌ qa yiꞌwenkii, qa yijayan haꞌ Jesús. a  





11

Jesús qa yamjiꞌtejeꞌm paꞌ Jerusalén.

1   Haꞌ

(Mateo 21:1‑11; Lucas 19:28‑40; Juan 12:12‑19)

Jesús in hats kꞌesiyuꞌui haꞌ Jerusalén, qe hats metiꞌm hekheweꞌ witsetits ƚelits Betfagé qa haꞌ Betania, metitsiꞌm keꞌ utek ƚii Olivo. Maꞌ qa yukin heꞌ wetsjuk hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei b 2 qa yitꞌijets: —Maꞌaƚiitejeꞌm naꞌ witset ƚaꞌs, qa quꞌ uyiꞌƚ jiꞌtejeꞌm qaꞌ ajeꞌeƚ iꞌweniꞌƚ paꞌquꞌ nonopheꞌƚ matikatax ƚaꞌs mexe ham iꞌniꞌ ipjiꞌ. Qaꞌ enitꞌiƚijii qaꞌ enkaꞌxiꞌƚ. 3 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets: “¿Inhatsꞌek in eqfenyejeyiꞌƚij kakhaꞌan?” qaꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ: “Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yisuꞌun. Ajeꞌeƚƚeteꞌ ek tit nenpilet iye hatseꞌ.”— 4 Hekheweꞌen qa ikiitejeꞌm haꞌ witset qa yiꞌwen haꞌ matikatax ƚaꞌs woꞌnopheꞌƚiꞌ paꞌ ipƚuꞌumets paꞌ ƚejiꞌ paꞌ witꞌikheyiꞌjjiꞌ. Qa nitꞌijii paꞌaj. 5 Qa peꞌ ujaꞌx pekheweꞌ iꞌniꞌ pakhaꞌan, qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚenitꞌiƚijii naꞌ matikatax ƚaꞌs?— 6 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yekuꞌƚijijuꞌƚ paꞌaj kekheweꞌ hats ƚꞌanyeꞌjets haꞌ Jesús. Maꞌ qa ƚexkelijiꞌm quꞌ nenkaꞌxii. 7 Maꞌ qa nekaꞌxii haꞌ Jesús haꞌ matikatax ƚaꞌs, qa yipkꞌeniꞌpjiꞌ heꞌ ƚeꞌntaafitits ƚaqlatiyij, haꞌ Jesús qa iꞌnipjiꞌ hakhaꞌan. 8 Qa olots heꞌ yipkꞌenikꞌuyijuꞌkii haꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi heꞌ ƚeꞌntaafitits, qa hekhewep iye qa yifekinikꞌi ek keꞌ najak ƚesejets qa yenikꞌuijiꞌkii iye haꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi. c 9 Hekheweꞌ yojoꞌokꞌoi qa heꞌ tekeꞌlenijupjuꞌ iye, week tayaꞌyijipjiꞌ: —¡Ƚeꞌwisija haꞌne nam inii! Ƚeꞌwis haꞌne namij akaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.   (Sal 118:26) d 10 ¡Qi in ƚeꞌwis in nam quꞌ netnekꞌenhei quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ iꞌnalekꞌikꞌi Davidꞌikꞌi in tenekꞌenhei paꞌaj! ¡Ƚeꞌwisija pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌ les in toxphaꞌm!— e  

















 10:49 Jn 16:33 y 10:50 Lc 19:36 z 10:51 Mr 1:40; Jn 20:16 a 10:52 Mt 9:22; Mr 6:56; Lc 5:20 b 11:1‑11 Mt 23:37; 26:6; Hch 8:1; Lc 24:50; Jn 11:1,18; 12:1 c 11:8 Mr 8:27 d  11:9 Lc 1:42; He 6:14; Jn 10:25 e 11:10 Mr 1:15; 9:1; 11:9; Hch 2:29; 4:25; Lc 1:27 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 11  130 11 Maꞌ

qa hats uijiꞌtejeꞌm haꞌ Jerusalén, qa yamets keꞌ witlijtsitjii qa uyifi. Maꞌ qa in hats yejeƚkii keꞌ wekwek haꞌ ƚatawejifi, qa ikikꞌuifikꞌi iye, maꞌ qa wapilikꞌi iye qe qaꞌ nakii haꞌ Betania qe hats metiyuꞌjuꞌ junuꞌ qa week iye heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. f Peꞌ najkak ƚii higo. 12  Qa

(Mateo 21:18‑19)

kakhap neƚujiꞌ, in ikikꞌuifikꞌi iye haꞌ Betania, haꞌ Jesús qa yoksiꞌwen in iyipkun. g 13 Qa mexe toxii in yiꞌwenii keꞌ ewiꞌƚ najkak higokuk hats tesejeitax. Maꞌ qa iktaxets quꞌ nejeƚjiꞌtejeꞌm me naꞌltuꞌu peꞌquꞌ ƚeꞌyeꞌ, qa in yamtaxets qa ham yiꞌweneꞌ ujaꞌxƚe keꞌ ƚesejets, qe mexe niteꞌ ƚahatsꞌij neꞌej higokuk quꞌ netei. h 14 Haꞌ Jesús qa yiyajiꞌets keꞌ najkak, qa yitꞌijets: —Niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi paꞌquꞌ netuj peꞌquꞌ eiyeꞌ.— Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yepiꞌyeꞌ ej akaꞌ yitꞌij. i  



Jesús qa yiwutshenfikꞌikii peꞌ taqhaitaxifi peꞌ witlijtsitjii. 15  Maꞌ

(Mateo 21:12‑17; Lucas 19:45‑48; Juan 2:13‑22)

qa yamets iye haꞌ Jerusalén, haꞌ Jesús qa uyifi iye keꞌ witlijtsitjii, maꞌ qa yapeƚek qa yiwutshenfikꞌikii hekheweꞌ tꞌihintaxij keꞌ wekwek qa hekheweꞌ iye taqhayetskii keꞌ wekwek in iꞌnijifi keꞌ witlijtsitjiyifi. Qa yiwuꞌmkii keꞌ ƚeqe mesal hekheweꞌ wetpiletetskii ƚꞌastai, qa kekheweꞌ iye ƚotsꞌojiꞌlaxits hekheweꞌ tꞌihinij keꞌ ofol. j 16 Qa niteꞌ ƚexkeꞌej iye paꞌquꞌ ƚꞌikheyiꞌjeƚiꞌij quꞌ nijaqhitjitejeꞌm keꞌ witlijtsitjii in yekaꞌx peꞌquꞌ wekwekeꞌ. 17 Qa yitꞌij in yijatshenij: —¿Me niteꞌ yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: “Eneꞌ yitsiꞌ quꞌ ƚenqiyiꞌij ƚꞌiyinhetjii peꞌ week witsetits”?  (Is 56:7) Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii in “ƚewejij neꞌ ejtenhetsilets.”—  (Jer 7:11) k 18 Qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei yepiꞌyeꞌ ej ekeweꞌ yitꞌij, maꞌ qa woꞌoikii paꞌn quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ nilan, qe hats nijiweyijuꞌƚ, qe week hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye yisuꞌunikꞌi kekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij. l 19 Qa in hats uijuꞌ keꞌ junuꞌ haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ikikꞌuifikꞌikii haꞌ witset.  







Peꞌ higokuk qa hats yisƚax.

20  Maꞌ

(Mateo 21:20‑22; Lucas 21:9‑19)

qa hats neƚukii iye, qa leefijuꞌ in nekijup iye keꞌ higokukꞌikꞌi. Qa yiꞌwen in hats week yisƚax qa yamijiijuꞌ keꞌ ƚefitetsiyikꞌi. f  11:11 Mt 23:37; Hch 21:26; Mr 11:1 g 11:12‑19 Lc 19:45‑48 h 11:13 Lc 6:44; Jn 1:48 i 11:14 Mt 3:8; 7:16‑21; Jer 8:13; Mr 10:10 j 11:15 Mt 23:37; Hch 21:26; Jn 2:15 k  11:17 Mr 1:2; Hch 12:5; 15:15; 16:13; Lc 11:51; Jn 2:17 l 11:18 Mt 2:4; Sal 147:11; Pr 1:7; Ap 14:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 131

SAN MARCOS 11

21 Haꞌ

Pedro qa yijamtiꞌikꞌi, maꞌ qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Maestro, jeƚ qekuꞌn, ekeꞌ ƚiyajiꞌets najkakꞌikꞌi. Hats waꞌmjiꞌ, hats yisƚax.— m 22 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijets hekheweꞌen: —Hasuꞌuj eqekuꞌuƚ naꞌ Dios. n 23 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ niyajiꞌets eneꞌ utek quꞌ nitꞌijets: “Maꞌakꞌui haneꞌeꞌin qaꞌ anamjiꞌjuꞌ naꞌ qi iweliꞌ.” Qa quꞌ niteꞌ neqekuꞌyiꞌikꞌi, qe yumtiꞌija paꞌ ƚataweꞌj quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌ hats yitꞌij, maꞌ qaꞌ hik pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. o 24 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets in week ekeweꞌ wekwek paꞌquꞌ iyiniꞌƚets quꞌ iyiniꞌƚ, hasuꞌuj eqekuꞌuƚikꞌi in hats ƚꞌestiyiƚij, maꞌ qaꞌ hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. p 25 Quꞌ iyiniꞌƚ, yojo quꞌ eꞌƚeꞌsitseꞌ ekuꞌniꞌƚ wetjuꞌƚ quꞌ nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ mexe niteꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚij wetjuꞌƚ, hatsꞌinha qaꞌ ƚunyejeꞌjiꞌjek naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs quꞌ niwuꞌmiƚꞌekꞌui peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ. q 26 Qa quꞌ niteꞌƚe isuꞌuniꞌiƚ quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ, qaꞌ ƚunyejeꞌjiꞌjek naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs quꞌ niteꞌ niwumiꞌiƚ ekꞌui peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ.— r  









Paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei paꞌ Jesús. 27 Haꞌ

(Mateo 21:23‑27; Lucas 20:1‑8)

Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yamii iye haꞌ Jerusalén. Haꞌ Jesús in mexe yijalkisifikii keꞌ witlijtsitjii, qa namets heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ naꞌ witset. s 28 Hekheweꞌen qa nifaakan: —¿Ƚekpaꞌ tenekꞌenhei neƚisij quꞌ aqsiijiꞌkii haneꞌeꞌin ekeweꞌ wekwek? iꞌnƚiꞌi ¿ƚekpaꞌ neƚisij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei hatsꞌinha quꞌ aqsiijkii ekeweꞌen?— t 29 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚijuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Yakhap jiꞌjek quꞌ kꞌafaakanjiiƚek, ojoꞌoƚij quꞌ enfeliꞌƚ yeꞌm akaꞌ quꞌ kꞌafaakaniꞌƚij, maꞌ qa henfeljiiꞌƚ eꞌmek hatseꞌ nakhaꞌ taꞌƚets in haqsiijkii akaꞌan. u 30 In wenqimpulijin kaꞌ Juan, ¿Me taꞌƚets naꞌ Dios? ¿Me iꞌnƚiꞌi eneꞌ jukhewƚe? ¡Enfeliꞌƚ yeꞌm!— v 31 Maꞌ qa wapilƚiꞌij wetjuꞌƚ in iyetijjuꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —Quꞌ jintitꞌijets “taꞌƚets paꞌ Dios,” maꞌ qa nitꞌij inwets nakhaꞌan: “¿Qa inhatsꞌek in niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets?” w 32 Qa quꞌ jintittaxijets “jukhewƚe eneꞌ taꞌƚets.”— Hekheweꞌen qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nitꞌij, qe nijiweyijuꞌƚ hekheweꞌ olots jukhew qa efuts, qe week yumti kaꞌ Juan in yijaaꞌija in ewiꞌƚ profeta. x 33 Maꞌ qa yitꞌijijuꞌƚ hekheweꞌen in yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets.— Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚek: —Qaꞌ yakhapeꞌ jiꞌjek quꞌ niteꞌ henfeliꞌƚ eꞌm naꞌ hataꞌƚijets in haqsiijkii ekeweꞌ wekwek.—  











m  11:21 Lc 6:14; Hch 10:32; Jn 11:8; Stg 3:9 n 11:22 Mt 17:20 o 11:23 Sal 72:19; Ap 22:21; Hch 10:20,43; Jn 3:16; 11:22; Ro 10:9; 1P 1:8‑10; Mr 9:23 p 11:24 Mt 5:44; 7:8; Hch 12:12; Jn 14:13; Stg 1:5 q 11:25 Lc 11:13; 12:33; 18:11; Mt 5:16; 6:1,12; 9:2; Sal 25:11 r 11:26 Mt 24:35; Hch 17:24; Ef 6:9; Ap 21:10 s 11:27‑33 Mt 23:37; Hch 21:26; Mt 2:4; 3Jn 1 t 11:28 Mr 1:22 u 11:29 Mr 4:14 v 11:30 Lc 7:29; Hch 18:25; 19:3 w  11:31 1Jn 5:10 x 11:32 Mt 2:23; Hch 7:52

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 12  132

12

Peꞌ uƚꞌets witqꞌithayinenheyij paꞌ uwaket. 1   Maꞌ

(Mateo 21:33‑46; Lucas 20:9‑19)

qa yejeyumtsheniꞌmijupiꞌ keꞌ wekwek hekheweꞌen: —Ewiꞌƚ paꞌ jukhew yeniꞌjuꞌ paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet paꞌ uwaket, qa yeqetsitenijijup peꞌ utel. Qa tijjuꞌ paꞌ ewiꞌƚ ƚeqꞌitsetꞌij quꞌ nenqꞌumutjuꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ. Qa yaqsiijkii iye peꞌ ewiꞌƚ qiphaꞌm tꞌejuyets quꞌ nejeƚipjiꞌkii paꞌ uwaket.  (Is 5:1,2) Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa yatkinhenets peꞌ jukhew paꞌ uwaket, maꞌ qa ik injiꞌwitshen. y 2 Maꞌ qa in hats yamets ƚahatsꞌij quꞌ netenifteꞌjiꞌ, qa paꞌ ewiꞌƚ ƚeqejkunenek qa yukinii pekheweꞌ yatkinheninets paꞌ ƚeqe uwaket, hatsꞌinha pekheweꞌ natkin paꞌ uwaket qa netisij paꞌ ƚapkꞌas pekheweꞌ ƚei paꞌ uwaket. z 3 Qa pekheweꞌƚeꞌen qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ witꞌukinektax, qa niyejinijjuꞌ in yilanjeꞌmkii, maꞌ qa yiwutshenikꞌuifikꞌi iye ham tisiꞌij. a 4 Maꞌ qa paꞌ yatsatꞌaxij qa yukintax iye hakhap iye ƚeqejkunenek, qa hik pakhaꞌ qa wiikfiꞌ yeqfeꞌmeten paꞌ ƚeiƚaꞌ qa qi iye in yawitji. 5 Qa yukintax iye pakhap iye qa hikpaꞌ qa yilaanija. Qa hik ƚeqfenyejeijiij iye peꞌ hats olots in yukinjiꞌijtax iye, yilanjeꞌmkii peꞌ ujaꞌx, qa pekhewep qa nilaanjuꞌha. 6 Qa mexe ewiꞌƚtax paꞌ amanij, hik pakhaꞌ paꞌ ƚaaꞌsija qi in yisuꞌun. Maꞌ qa yukintax iye haꞌne hats ewiꞌƚƚe, qe yitꞌij: “Tekꞌenets lemets qaꞌ niwqinhetjiꞌ iye haꞌne yaꞌs.” b 7 Qa pekheweꞌƚe tꞌithayii qa yitꞌijjuꞌ in watfaakatejiꞌijjuꞌ: “Hik haꞌne hakhaꞌ quꞌ nayaꞌxtaxij hatseꞌ, ¡yape jitalan hatsꞌinha qaꞌ inekheweleꞌ quꞌ jinatsatꞌetsij hatseꞌ!” 8 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ qa yilan qa yahinikꞌuifikꞌi paꞌ uwaket, qa yiwuꞌmƚiꞌi pakhaꞌaꞌ. 9 ¿Paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeꞌ ƚewek hatseꞌ paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket? Pakhaꞌan nam hatseꞌ qaꞌ nanlanjuꞌ peꞌ tꞌithayii qa paꞌ uwaket qaꞌ netisij pekhewep iye. c 10 ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚejeƚiꞌƚ akaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: “Neꞌ ute yuten qa yiwuꞌmfikꞌi neꞌ niihinphaꞌm neꞌ wititsiꞌ, haneꞌej qa hats ewiꞌƚ ute les wejuꞌƚij in teniihinijphaꞌm neꞌ wititsiꞌ. d 11 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikpaꞌ yaqsiijkii akaꞌan qa in jitejeƚjuꞌ qa qi in ƚeꞌsits ineꞌm.”—  (Sal 118:22,23) e 12 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yisuꞌuntax quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ noqꞌopheƚineyuꞌtaxij, qe nikfeꞌlikꞌi in ƚekhewelƚe in tꞌejuyets kakhaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ, qa nijiweiƚiꞌijuꞌƚ iye hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye. Maꞌ qa yiwejinƚe, qa ikikꞌuikii.  





















 12:1‑12 Gn 9:20 z 12:2 Mr 3:14; Mt 3:8; 7:16; 10:24 a 12:3 Lc 22:63; Col 2:8  12:6 Ef 1:6; Flm 1; He 1:1‑2 c 12:9 Col 3:22 d 12:10 Mt 26:54; 2P 1:20; Hch 4:11; 1P 2:7 e 12:11 Col 4:1; Jud 5 y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 133

SAN MARCOS 12

Peꞌ wekwek in yijaninkii tꞌejuyets paꞌ Roma ƚatata. 13  Hekheweꞌ

(Mateo 22:15‑22; Lucas 20:20‑26)

tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa nukintaxii haꞌ Jesús heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ fariseol qa hekheweꞌ tꞌithayiꞌyiꞌmek paꞌ Herodes (herodianos), qe qaꞌ nitꞌijets kakhaꞌ yumti quꞌ nopheƚipjiꞌ. f 14 Maꞌ qa in namii hekheweꞌen, qa yitꞌijets: —Maestro, tsikfeꞌliꞌƚets in yijaaꞌija naꞌaj ƚitꞌij qe ƚꞌiyet qa niteꞌ ƚeqethenijii pakhapeꞌ neꞌej ƚitꞌij, qe week eqjunyejeyij eneꞌ jukhew, qa yijaaꞌija iye in ƚꞌinqꞌijatshentaxij paꞌ ƚꞌikheyiꞌj paꞌ Dios. ¿Me ƚeꞌwisijupiꞌ in jitajaninkii ekeꞌ wekwek quꞌ netꞌejuyets paꞌ Roma ƚatata, César, me niteꞌ? g 15 ¿Me jitajanin, me hasuꞌuj jitajanin?— Haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets in weꞌnenƚetaxiꞌ pekheweꞌen quꞌ ƚunyejeyeꞌ akaꞌan, maꞌ qa yitꞌijijuꞌƚ: —¿Inhatsꞌek in ƚꞌewqeleitaxiꞌƚ yikꞌui? Entsheniꞌƚ ewiꞌƚeꞌ nijket kekheweꞌ ƚaqꞌastai neꞌ Roma ƚeiƚets neꞌej denario h qa hiꞌwen.— i 16 Maꞌ qa tetkaꞌxii, haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¿Ƚek ƚejuꞌs qa ƚek ƚii iye haꞌne iꞌnjiꞌ eneꞌ ƚꞌastakiꞌ?— Qa yekuꞌƚ hekheweꞌen: —Paꞌ Roma ƚatata, César.— j 17 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Ƚisiꞌƚij paꞌ César pekheweꞌ yatsatꞌetsƚiꞌijek paꞌ César, qa naꞌ Dios pekheweꞌ yatsatꞌetsƚiꞌijek in Dios.— Hekheweꞌen qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii akaꞌ yitꞌij. k  







Peꞌ saduceol yumti peꞌ naxjuꞌ in niteꞌ iƚii iye. 18  Maꞌ

(Mateo 22:23‑33; Lucas 20:27‑40)

qa heꞌ ujaꞌx saduceo, qa nekets iye haꞌ Jesús (hik hekheweꞌ saduceo yumti ek peꞌ naxjuꞌ in niteꞌ iƚii iye, waꞌmtiꞌija.) Maꞌ qa nifaakanij, qa yitꞌijets: l 19 —Maestro, paꞌ Moisesꞌikꞌi nejetꞌinij paꞌaj in yikaꞌajjiꞌ qa yitꞌij: “Paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nawaꞌm qa hamƚe ƚelitsiꞌiƚ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, qa paꞌquꞌ ƚekꞌinijeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚamatsꞌe pakhaꞌ waꞌm, qaꞌ hikpaꞌ quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij peꞌ ƚewjuꞌlelaxtax, maꞌ qa quꞌ nataltsaꞌyiꞌƚ, qa paꞌ yojo qaꞌ hikpaꞌ quꞌ ƚaꞌsiꞌij paꞌ ƚejefeꞌekꞌi, hatsꞌinha quꞌ neniihinikꞌuiphaꞌm peꞌquꞌ nataꞌƚetsek paꞌ ƚejefeꞌikꞌi.”  (Dt 25:5) m 20 Naꞌl paꞌaj peꞌ wetsjuk tatsai (7) witkꞌinjayek. Paꞌ yojoꞌoj in tewheꞌyeitax, qa waꞌmƚe paꞌaj, mexe hamtax ƚaꞌsiꞌiƚ peꞌ ƚewheꞌyeꞌ. 21 Qa yayaꞌxij iye pakhap in ƚewheꞌyeꞌej iye peꞌ wikiihaleꞌ qa waꞌmƚe iye paꞌaj, mexe hamtax iye ƚaꞌsiꞌiƚ, qa hik ƚunyeꞌj iye pakhaꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ in ƚewheꞌyeꞌtaxij iye.  





 12:13‑17 Mr 3:6; 7:3; Lc 11:54 g 12:14 Dt 1:17; Mt 17:25 h 12:15 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj pakhaꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii. i 12:15 Mt 18:28; 23:28; Lc 12:1; Ga 2:13; 1Ti 4:2; 1P 2:1; Stg 1:13 j 12:16 Ap 13:14; Mr 15:26; Lc 23:38 k  12:17 Ro 13:7; Ap 17:6 l 12:18‑27 Hch 1:22; 23:6 m 12:19 Mr 4:38; Ef 4:11; Sal 77:20; Mt 1:6; 8:4; He 3:2; Lc 1:7; Gn 38:8 f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 12  134 22  Pekheweꞌ

wetsjuk tatsai (7) witkꞌinjayek ham paꞌquꞌ nataltsaꞌyiꞌƚ peꞌ efu. Maꞌ qa tekeꞌlenjuꞌ qa waꞌmek peꞌ efuꞌukꞌi. 23 Maꞌ qa quꞌ iƚiyeꞌtax iye peꞌ naxjuꞌ, ¿paꞌn ƚii quꞌ namijfikꞌi quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij? Qe peꞌ wetsjuk tatsai (7) hats week ƚewheꞌyetstaxij peꞌ efu?— 24 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚijuꞌƚ: —¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets akaꞌ taꞌƚijupiꞌ in ƚijaniƚikꞌi: in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei qa in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets iye naꞌ ƚetꞌunhaꞌx naꞌ Dios? n 25 Qe quꞌ iƚiyeꞌtax iye peꞌ naxjuꞌ, hats niteꞌ tewheꞌyei hatseꞌ, qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ netestiꞌyij quꞌ netewheꞌyeijuꞌ, qe hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ yijatꞌij neꞌ angelits, waꞌs ƚeiƚets. o 26 Yeꞌehe, haneꞌej quꞌ jintafaakatejiꞌ in tꞌejuyets quꞌ iƚiyeꞌtax peꞌ naxjuꞌ, ¿me niteꞌ ƚejeƚiꞌƚ naꞌ ƚafaakanek kaꞌ Moisesꞌikꞌi, kakhaꞌ ƚꞌanyeꞌjets naꞌ Dios in iꞌnijupiꞌ jiꞌtejeꞌm peꞌ najkak ƚasiꞌ tujjeꞌm, qa yitꞌijets: “Yakhaꞌ ƚeqe Dios naꞌ Abraham, naꞌ Isaac qa naꞌ Jacob”?  (Ex 3:6) p 27 Naꞌ Dios niteꞌ ƚeqe Dios peꞌ naxjuꞌ, qe ƚeqe Dios yijatꞌij peꞌ iƚii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ekheweliꞌƚ qi in ƚijaniƚikꞌi.—  









Pakhaꞌ les in qijiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij (ley). 28  Qa

(Mateo 22:34‑40)

nekets iye haꞌ ewiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qe haꞌ Jesús in yasiinikꞌiha kaꞌ yitꞌijijuꞌƚ hekheweꞌen, qa nifaakanij: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj pakhaꞌ les qijiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij (ley)?— q 29 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ hakhaꞌan: —Akaꞌ les in qijiꞌ tꞌanipjiꞌ kekheweꞌ week wenitꞌij, akaꞌan: “Ekꞌen qekuꞌnek, Israel, paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij inqe Dios, Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij ewiꞌƚƚe. r 30 Isuꞌunija paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios weekij paꞌ ataweꞌj, weekij paꞌ iƚaꞌx, weekij paꞌ aqjamtikineyeꞌjkii qa weekij iye paꞌ etꞌunhaꞌx.”  (Dt 6:4,5) s 31 Qa kaꞌ yojoꞌopjiꞌ, qa akaꞌan: “Isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew qa efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.”  (Lv 19:18) Qa ham pakhapeꞌ iye quꞌ nenitꞌij quꞌ natꞌanipjiꞌ ekeweꞌ wetsjuk.— t 32 Qa haꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa yitꞌij: —Hayits yijatꞌij Maestro, kakhaꞌ ƚitꞌij yijaaꞌija, in ewiꞌƚƚe paꞌ Dios, ham iye peꞌyeꞌ iye,   (Dt 4:35) u 33 qaꞌ jintesuꞌunija iye weekij paꞌ intaweꞌj, weekiꞌij paꞌ inaqjamtikineyeꞌjkii qa weekiꞌij iye paꞌ intꞌunhaꞌx, qaꞌ jintesuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ ineꞌm in injunyeꞌj  









 12:24 Mt 26:54; 2P 1:20; Lc 1:35; 6:19; 2Co 13:4; Ap 11:17 o 12:25 Lc 18:33; Jn 5:25; 20:9; 1Ti 5:14; Mt 13:49; Hch 5:19; Ap 14:6 p 12:26 Ex 3:15‑16; Ga 3:6; Stg 2:21; Mt 1:2; Lc 1:33 q 12:28‑34 Mt 2:4 r 12:29 Col 4:1; Jud 5 s 12:30 Lc 6:35; 10:27; 1Jn 5:20; Jos 22:5 t 12:31 Lc 10:29; 1Jn 4:21; Mr 7:8 u 12:32 Ro 3:30; Dt 4:39; 6:4; Is 37:20; 43:10; 44:6; 45:21 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 135

SAN MARCOS 12

intijek in jiwetsuꞌunƚe inteꞌm.  (Dt 6:5) Ekeweꞌen tꞌanipjiꞌ week naꞌaj testiitaxij iꞌnƚiꞌi quꞌ natlanhetiitaxifi paꞌ Dios.— v 34 In yepiꞌyeꞌ ej haꞌ Jesús haꞌ jukhew in yasiinikꞌiha kaꞌ yitꞌij in yekuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Niteꞌ itoxiꞌmii naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— Maꞌ qa hik akaꞌaj qa ham iye pakhapeꞌ quꞌ ifiyaxiꞌim quꞌ nanfaakanijkii iye peꞌyeꞌ. w  

¿Ƚek pakhaꞌ peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi quꞌ nataꞌƚets paꞌ Cristo? 35  Haꞌ

(Mateo 22:41‑46; Lucas 20:41‑44)

Jesús in mexe iꞌnqꞌijatshen keꞌ witlijtsitjiyetsjiꞌ, qa inaqfaakanij qa yitꞌij: —¿Inhatsꞌek nekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in yitꞌijets paꞌ Cristo quꞌ ƚaꞌseꞌ kaꞌ Davidꞌikꞌi? x 36 Qe naꞌ Espíritu Santo hik nakhaꞌ yitijinenij kaꞌ Davidꞌikꞌi in ƚakhaꞌija in yitꞌij: “Paꞌ Intata qa yitꞌijets paꞌ Yatsatꞌaxyij: ‘Nijuꞌ niꞌijuꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi ipƚuꞌui quꞌ hentaxiijuꞌ neꞌ efꞌiyei qaꞌ otsiꞌpjiꞌkii neꞌ ejuihifets.’ ”   (Sal 110:1) y 37 Paꞌ Davidꞌikꞌi in yitꞌijets, “Yatsatꞌaxyij.” ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj iye quꞌ nitꞌijets quꞌ ƚaꞌseꞌ?— Qa hekheweꞌ olootsija heꞌ jukhew qa efuts iye maꞌ qa yisuꞌunija quꞌ nepiyeꞌ haꞌ Jesús.  



Jeƚiꞌƚijuꞌƚ nekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei.

(Mateo 23:1‑36; Lucas 11:37‑54; 20:45‑47)

38  Qa

in mexe iꞌnqꞌijatshen qa yitꞌij iye: —Jeƚiꞌƚijuꞌƚ neꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, nekheweꞌ yisuꞌunƚe quꞌ nijalkisijkii neꞌ juffufuf ƚeqhinatai, qa yisuꞌunƚe in weniwqinhetjiꞌ in teniwetfelhiꞌyiꞌmkii neꞌ witaqhawetitsjiꞌ.  z 39 Qa yisuꞌun iye quꞌ naꞌnipjiꞌ neꞌej witsꞌojilaxits tꞌejuyets neꞌej qitsjiꞌ neꞌej witlijtsitjiyifi, qa yisuꞌun iye quꞌ naꞌniꞌ naꞌaj ƚetset neꞌej qitsjiꞌ naꞌaj witkujiijiꞌ ƚeꞌwis neƚu.  a 40 Nitkaꞌmij iye neꞌ wikiihalei neꞌ ƚetsil. Qa yapeꞌejets iye qe iyin qe yisuꞌunƚe quꞌ neꞌtwenhetii, maꞌ qaꞌ netjumtaxtii quꞌ yijaayiꞌija quꞌ nijayan naꞌ Intata. Eneweꞌen les quꞌ qiyeꞌ quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ.— b  



Peꞌ ƚeqe ofrenda peꞌ wikiihaleꞌ. 41 Haꞌ

(Lucas 21:1‑4)

Jesús iꞌnijupjuꞌ keꞌ witlijtsitjiyifi keꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ tinajkii weꞌnenikꞌijuꞌ ƚꞌastai. Yejeƚijjuꞌ hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye in  12:33 Lc 6:35; 1S 15:22; Sal 51:16; Os 6:6; Am 5:22; Mi 6:6‑8 w 12:34 Mr 1:15; Lc 20:40  12:35‑37 Hch 21:26; Mt 1:1,17; 2:4; Ef 5:2; 2Cr 1:1; Ro 1:3 y 12:36 Lc 1:27; 17:5; Jn 1:33; Hch 19:21; Mt 20:21 z 12:38‑40 Ap 7:14; Mr 6:56 a 12:39 Lc 11:43; 14:7‑8; Stg 2:2; Jn 13:2 b 12:40 Ga 5:15; Stg 1:27; Mt 5:44; Hch 12:12 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 12​, ​13  136

yenikꞌijuꞌkii keꞌ ƚaqꞌastai. Qa olots heꞌ patunits in yenikꞌijuꞌ keꞌ olots ƚaqꞌastai.  c 42 Qa nam keꞌ ewiꞌƚ wikiihaleꞌ ifꞌiljetsax ham yiwqꞌaxineꞌ. Qa yenikꞌijuꞌ keꞌ wetsjuk ƚelimmits nijketits ƚelits ƚaqꞌastai, niteꞌ inyetets.  d 43 Maꞌ qa tayaꞌyets heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, eneꞌ wikiihaleꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ in les olots keꞌ yenikꞌijuꞌ tꞌanipjiꞌ heꞌ week in yentaxikꞌijuꞌ keꞌ ƚaqꞌastai neꞌ ƚꞌastai ƚejiikiꞌ,  e 44 qe week eneweꞌen kekheweꞌ yenikꞌijuꞌ hik kekheweꞌ ƚammiꞌsƚe pekheweꞌ olots ƚaqaxpalii ƚaqꞌastai peꞌ ƚetsilii, qa eneꞌƚe wikiihaleꞌ in hamtax yiwqꞌaxineꞌ qa week yenikꞌijuꞌ keꞌ naꞌltaxiꞌm ƚaqꞌastayikꞌi qa ham amaniꞌiꞌ peꞌ ƚetsiꞌii.—  f  





13

Jesús qa nifel peꞌ witlijtsitjii quꞌ week nonopƚaxjuꞌ hatseꞌ. 1   In

(Mateo 24:1‑2; Lucas 21:5‑6)

hats kꞌesiyufikꞌi quꞌ nakikꞌuifikꞌi iye haꞌ Jesús keꞌ witlijtsitjii, qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei qaꞌ yiyajiꞌets: — Maestro, jeƚ qekuꞌn eneꞌ witlijtsitjii. ¡Hayits qa ƚeꞌsits eneꞌ utel! ¡Hayits qa ƚeꞌsits eneꞌ wititsil!—  g 2 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¿Me hats ƚiꞌwen eneweꞌ qits wititsil eneꞌ witlijtsitjiyifi? Niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ hatseꞌ peꞌquꞌ uteyeꞌ quꞌ amaniꞌipjiꞌ pekhepeꞌ iye uteyeꞌ quꞌ niteꞌ nonopƚaxejuꞌ.— h  

Pekheweꞌ wekwek ƚunyejeikii yamƚiꞌijii quꞌ hats namets paꞌ ƚahatsꞌij. 3  Maꞌ

(Mateo 24:3‑28; Lucas 21:7‑24; 17:22‑24)

qa iꞌnkꞌaƚe, haꞌ Jesús qa iꞌnijuꞌ keꞌ utekꞌikꞌiphaꞌm Olivos, tꞌejuyiitejeꞌm keꞌ qi witlijtsitjii. Qa haꞌ Pedro qa haꞌ Jacob (Santiago) qa haꞌ Juan qa haꞌ Andrés iye qa ujaꞌxƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ in nifaakanij, qa yitꞌijets: i 4 —Enfeeliꞌƚ yeꞌmha, ¿paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ namets kakhaꞌ ƚitꞌij? ¿Paꞌn ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ jutsiqaxiꞌij quꞌ hats namiyuꞌets quꞌ ƚunyejeyeꞌkii week ekeꞌ ƚitꞌij?— 5 Haꞌ Jesús qa yapeƚek in nifeliꞌm, qa yitꞌijets: —Jeƚiꞌƚijuꞌƚha, hasuꞌuj paꞌquꞌ nawitjiꞌiƚ maꞌ qaꞌ naqaniꞌƚkii. 6 Olots hatseꞌ peꞌquꞌ nanam qaꞌ netyinenyij, qa nitꞌij: “Yakhaꞌ yeꞌ Cristo.” Maꞌ qaꞌ naqankii peꞌquꞌ olotseꞌ. j  





 12:41‑44 Jn 8:20; Gn 24:35; Ap 2:9 d 12:42 Mr 14:7 e 12:43 Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1; Sal 72:19; Ap 22:21; Jn 8:20 f 12:44 1Co 15:58; Fil 4:11; Lc 15:12; 1Jn 3:17 g 13:1‑37 Hch 21:26; Mr 4:38; 1Co 14:3 h 13:2 Mr 14:58 i 13:3 Mt 21:1; Hch 21:26; Lc 6:14; Hch 10:32; 12:2; Jn 6:8; 21:7 j 13:6 Jn 8:24; 10:25; 14:13; Ex 3:14; Sal 45:8; 1Jn 4:6 c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 137

SAN MARCOS 13

7 Qa

quꞌ impiꞌyeꞌeƚij peꞌquꞌ nawatlan qa peꞌquꞌ nanwatlanheyuꞌ iye, qaꞌ hasuꞌujƚe eꞌnijiweꞌyiꞌƚ, qe les ƚeꞌwis quꞌ ƚunyejeyeꞌkii ekeweꞌen, qa mexeƚe niteꞌ yamets paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ. k 8 Qe ewiꞌƚ paꞌquꞌ witsetꞌe qaꞌ nawatlaniꞌƚ pakhapeꞌ iye witsetiikaꞌyeꞌ, qa ewiꞌƚ paꞌquꞌ wittatayeꞌ qaꞌ nawatlaniꞌƚ pakhapeꞌ iye wittatayeꞌ. Qaꞌ nanaꞌl iye peꞌquꞌ meꞌleꞌleꞌ witsetitseꞌ, qa peꞌquꞌ qi quꞌ niyipkunjuꞌ iye. Qa hikƚe ƚunyejei ekeweꞌen neꞌej iwkajitshen in iꞌnkꞌa yoksiꞌwen paꞌquꞌ ƚaqatiꞌyiꞌij hatseꞌ. l 9 Qa ekheweliꞌƚ, matjanitheniꞌƚkii, qe ƚꞌekekitiꞌyiꞌƚiikii hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii (tribunal), qaꞌ eqsilanhetiꞌyiꞌƚ jeꞌmkii iye nekheweꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyitsifi, qaꞌ amiꞌƚetsjiꞌ iye pekheweꞌ witꞌalheijiꞌ peꞌ witsetits (gobernadores) qa peꞌ qitsjiꞌ wittatal iye (reyes), qe taꞌƚ yiwets in ƚatsjayaniꞌƚha, hatsꞌinha quꞌ iwqꞌaxiniꞌƚij quꞌ enfeliꞌƚiꞌmha pekheweꞌen akaꞌ yijunyeꞌj. m 10 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ nojo quꞌ week netfelhitiyiꞌm peꞌ week witsetiikal haꞌne seheꞌ epjiꞌ, in mexe niteꞌ yamets paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ qaꞌ hameꞌ haꞌne week. n 11 Maꞌ qa quꞌ ekekitiꞌyiꞌƚii peꞌquꞌ witꞌalheyejiꞌ paꞌquꞌ witsetꞌe, hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌƚ paꞌquꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ, itꞌiƚij yijatꞌij pakhaꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij naꞌ Dios in hats yamets quꞌ iyetiꞌƚ, qe niteꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ iyetiꞌƚ, nakhaꞌƚe Espíritu Santo hik nakhaꞌ quꞌ niyet. 12 Maꞌ qa eneꞌ jukhew qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii paꞌquꞌ ƚekꞌinijeꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚamatsꞌe. Qa paꞌ ƚatata qa ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii paꞌ ƚaꞌs qa iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚasiꞌyeꞌ, qa peꞌ witlitstax qaꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij peꞌquꞌ ƚꞌalheyeꞌ qaꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetiijuꞌ.  o 13 Week haꞌne seheꞌ epjiꞌ qi quꞌ nuteniꞌƚ qe taꞌƚ yiwets in ƚatsjayaniꞌƚha, qa paꞌ quꞌnteꞌ niliyeꞌyij quꞌ namijii paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ qaꞌ hikpaꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌ.  p 14 Qa quꞌ iꞌweniꞌƚ hatseꞌ pakhaꞌ qi uƚꞌax yeqꞌilatkii hatseꞌ   (Dn 9:27; 11:31; 12:11) qaꞌ neꞌnenifi nakhaꞌ niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ naꞌniꞌ (pakhaꞌ quꞌ niyinenikꞌi, nenikfeꞌlikꞌi akaꞌan) yeꞌehe, qa pekheweꞌ quꞌ naꞌniꞌ naꞌ seheꞌ Judea ajeꞌeƚ nilatii neꞌ utekui.  q 15 Qa paꞌquꞌ naꞌnipjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ naꞌaj kꞌeeweꞌepjiꞌ, qaꞌ hasuꞌuj netꞌilitjuꞌ quꞌ nenuihiyuꞌufi peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ qaꞌ nekaꞌxfikꞌi peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ. Ajeꞌeƚ nilat yijatꞌij.  r 16 Qa paꞌquꞌ naꞌnjiꞌ paꞌquꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, hasuꞌuj netpilii iye ƚꞌuihitjiyeꞌ. Ajeꞌeƚ nilat yijatꞌij.  s  

















 13:7 Jer 51:46; Dn 2:28‑29; 11:44; 2Ts 2:2 l 13:8 Is 19:2; Hch 26:4; Ga 4:19  13:9 Mt 10:17; Lc 22:63; Hch 5:40; 16:19‑23,37; 24:10‑27; 25:1‑12,23‑27; Ro 8:36; Mr 6:11; 1Ti 2:6; Fil 1:12; Stg 2:2 n 13:10 Mr 1:1; Fil 1:5 o 13:12 Jn 13:21; Is 19:2; Mi 7:6 p 13:13 Mt 10:22; Lc 6:22; Jn 15:18‑21; 1Co 4:12; 2Ts 1:4; 2Ti 2:12; Stg 1:12 q  13:14 Mt 16:9; Lc 1:5 r 13:15 Lc 17:22‑36 s 13:16 Lc 19:36 k

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 13  138 17 Qa

¡hiyeeꞌƚe enewusits pekheweꞌ quꞌ niwkajitshenjuꞌ qa pekheweꞌ quꞌ mexe nifunen peꞌquꞌ ƚelitseꞌ quꞌ namtaxets pekheweꞌ neƚutsjiꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan!  t 18 Iyiniꞌƚijets naꞌ Dios quꞌ hasuꞌuj namets akaꞌan quꞌ lopꞌe.  u 19 Qe peꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ qiiꞌija paꞌquꞌ aꞌtaxeꞌ qa iftsitsjiꞌha iye, qa ham paꞌquꞌ hayiits ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ in ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌa wanaqsiijkii haꞌne seheꞌ qa yamijii haneꞌej, qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii iye hatseꞌ.  v 20 Qa naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ niteꞌ niwkꞌitsiniꞌijuƚ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ, qaꞌ ham paꞌquꞌ iƚaꞌxeꞌ. Qa in taꞌƚƚeꞌets pekheweꞌ hats teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ nakhaꞌan, maꞌ qa yiwkꞌitsinijuꞌƚ kekheweꞌ neƚutsjiꞌ.  w 21 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets hatseꞌ: “Ekꞌen qekuꞌniꞌƚ, hik haꞌneteꞌ iꞌniꞌ paꞌ Cristo,” iꞌnƚiꞌi quꞌ nitꞌij “hatsiiteꞌ paꞌ iꞌniꞌ”. Qaꞌ hasuꞌujƚe umtiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija.  x 22 Qe naꞌl hatseꞌ peꞌquꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ Cristoyeꞌ qa peꞌquꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ. Qaꞌ niꞌnqꞌethinij peꞌquꞌ qits ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa peꞌquꞌ qi quꞌ nitjuƚaxijphaꞌmkii iye, qe qaꞌ naqankii eneꞌ week, qa quꞌ ƚekeꞌyeꞌ, qaꞌ naqankii iye nekheweꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌ naꞌ Dios.  y 23 Qa ekheweliꞌƚ qaꞌ matjanitheniƚijuꞌƚ, hats ƚek week henfeliꞌƚ eꞌm ajeꞌeƚ ekeweꞌen in menteꞌ yamets quꞌ nanaꞌl.—  











Quꞌ netpiltaxjuꞌ paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew.

24  —Quꞌ

(Mateo 24:29‑35,42,44; Lucas 21:25‑36)

nanaxijikꞌi hatseꞌ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ qi iftsitsjiꞌ qa aꞌtits iye, maꞌ qa neꞌ junuꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ nom, qa juwel iye qaꞌnteꞌ nanaꞌlejiꞌ iye,   (Is 13:10)  z 25 qa neꞌ footekii qaꞌ nanamiijuꞌkii iye   (Is 34:4) qa paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx neꞌ wasits qaꞌ nawapjaꞌ.  a 26 Maꞌ qaꞌ neꞌtwenhetii haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ netpiltaxjuꞌ iye iꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ wasil in taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs,  (Dn 7:13) qi paꞌquꞌ ƚetꞌunhaꞌxeꞌ qa qi iye paꞌquꞌ ƚesaꞌxeꞌ.  b 27 Maꞌ qaꞌ nukinkii neꞌ angelits, qaꞌ nonothet wetjuꞌƚ week peꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌ iꞌniꞌ eneweꞌ ikwetjuꞌƚ (4) taꞌƚjiꞌ naꞌaj tꞌunikꞌi, in ujaꞌxek peꞌ week in iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ qa haꞌne waꞌsjiꞌ iye.  c  





 13:17 Ap 9:12 u 13:18 Mt 5:44; Hch 12:12 v 13:19 1Co 1:4; Hch 26:4; Jn 1:3; Ap 3:14 w 13:20 Col 4:1; Jud 5; Is 60:21‑22; Mt 24:22; Ef 1:4 x 13:21 Mt 1:17; Ef 5:2 y  13:22 Ex 7:3; Dn 6:27; Jn 4:48; Hch 4:30; Ro 15:19; 2Ts 2:9; He 2:4 z 13:24‑25 Is 34:4; Jl 2:10,31; 3:15; 2Co 1:4 a 13:25 Ap 1:16 b 13:26 Mr 2:10; 8:38; 10:37; 1Ts 4:16; Lc 6:19; 9:32 c 13:27 Mt 13:49; 22:14,22; Hch 5:19; Ap 14:6; Zac 2:6 t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 139

SAN MARCOS 13​, ​14

28  Maxtayit

qekuniꞌƚijupiꞌ ek neꞌej ewiꞌƚ higokuk akaꞌ jiyijatshenij, in hats esufui iye neꞌej ƚenuts maꞌ qa taꞌƚjiꞌ iye neꞌej ƚesejets, qa hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in hats kꞌesets naꞌaj jinawaꞌp. d 29 Qa hik ƚunyeꞌj, ekheweliꞌƚ quꞌ iꞌweniꞌƚ week ekeweꞌ wekwek tefelhitii, qaꞌ menikfelitiꞌƚets naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in hats metifikii naꞌ ƚejiꞌ. 30 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in niteꞌ hamits hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ nanamjiꞌjuꞌkii pakhaꞌ ƚahatsꞌij hatseꞌ, qa namƚiꞌijii quꞌ week ƚunyeꞌjeꞌkii ekeweꞌ hats hitꞌij. e 31 Naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ hamits hatseꞌ, qa ekeweꞌƚe hats hitꞌij qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hamitseꞌ. f 32 Qa pakhaꞌƚe iꞌniha paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ naꞌniꞌha peꞌquꞌ horayeꞌ, ham nikfeꞌleꞌets, niteꞌ nikfeꞌlets iye neꞌ angelits waꞌs ƚeiƚets, niteꞌ iye haꞌne Ƚaꞌs, ewiꞌƚƚe naꞌ Ƚatata in nikfeꞌlets. g 33 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, matjanitheniꞌƚkii, qaꞌ jeƚiꞌƚkiiha iye, qe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ namets quꞌ nanam. h 34 Hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ in ikjiꞌ paꞌquꞌ toxejiꞌ, qa in hats nikheyuꞌukꞌui peꞌ ƚetsiꞌ qa nejetij peꞌ ƚeqejkunenhei quꞌ nejeƚipjiꞌ, qa week yejeyumtshenij peꞌquꞌ nithayiki, qa paꞌ yejeƚinenij paꞌ ƚejiꞌ qa yiyajiꞌets quꞌ natjanithenkii. i 35 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, matjanitheniꞌƚkiiha, qe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌn iꞌniꞌ junuꞌ quꞌ nanam paꞌ yatsatꞌaxij peꞌ wititsiꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ naꞌnajaleikii, iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚeqewukꞌuyeꞌjiꞌ najaꞌx, iꞌnƚiꞌi quꞌ ipƚuꞌyiꞌijuꞌƚ neƚu, iꞌnƚiꞌi quꞌ leefiꞌijuꞌ quꞌ nanam. j 36 In nitjuƚatiꞌƚ quꞌ nanam, hasuꞌuj quꞌ nanamiꞌƚ ewets quꞌ amaꞌaƚjuꞌ.  k 37 Akaꞌ hitꞌiƚij ewets, akaꞌan hitꞌijets iye neꞌ weekjiꞌ: ¡Matjanitheniꞌƚkiiha!—  

















14

Yisuꞌuntax quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ paꞌ Jesús.

1   Hats

(Mateo 26:1‑5; Lucas 22:1‑2; Juan 11:45‑53)

wetsjuk neƚuts hamitsikꞌui quꞌ namets kaꞌ ƚeꞌwis neƚu ƚii Pascua  l qa paꞌ ƚeqe ƚeꞌwis neƚu iye neꞌej pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ. Hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa woꞌtaxiikii pakhaꞌ quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ naqankii haꞌ Jesús, hatsꞌinha quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ qaꞌ nopheꞌƚ qaꞌ nilan.  m d  13:28 Jn 1:48; 7:15; Mr 12:1; Ap 1:1 e 13:30 Sal 72:19; Ap 22:21 f 13:31 Lc 10:21; 16:17; 2P 3:10; Sal 102:25‑27; Is 40:6‑8; 51:6; Mt 5:18 g 13:32 Mt 5:16; 11:27; 13:49; 25:13; Jn 5:6,19; 8:42; He 1:2 h 13:33 Lc 20:20; Hch 1:7; 1Ts 5:1‑2; 1P 5:6 i  13:34 Lc 12:35‑40; Mt 10:24 j 13:35 Ap 16:15; Col 3:22 k 13:36 Pr 6:4 l 14:1 Pascua ikjiꞌ, ƚahatsꞌij paꞌaj peꞌ week judiol in yilan naꞌaj kotsꞌetax qa yilinij peꞌ ƚꞌathits peꞌ ƚekuwelii peꞌ ƚeqejilƚe wetjuꞌƚ in mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ Egipto, qe qaꞌ naqsiꞌjij pakhaꞌ yilan naꞌaj ajit witaꞌs, hik pakhaꞌaj qa ikikꞌuifikꞌi paꞌ Egipto. m 14:1‑2 Ex 12:11; Ex 23:15; Jn 5:1,18; Mt 2:4; Sal 10:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 14  140 2  Qa

yiꞌtƚiꞌijjuꞌ iye: —Qa hasuꞌujƚe ekuꞌn eneweꞌ ƚeꞌsits neƚutsjiꞌ, hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ natꞌayejiꞌ quꞌ naꞌnayuꞌkii eneꞌ jukhew.— Peꞌ efu yatsiyijipjiꞌ ƚeiƚaꞌ paꞌ ewjisii paꞌ Jesús. 3  Haꞌ

(Mateo 26:6‑13; Juan 12:1‑8)

Jesús iꞌniꞌ haꞌ Betania keꞌ ƚetsiꞌii haꞌ Simón ƚenqii iye leproso, iꞌnijupjuꞌ haꞌ ƚeqe mesa. Qa nam keꞌ ewiꞌƚ efu nekaꞌx keꞌ ewiꞌƚ ute eƚiꞌniꞌij taꞌƚets peꞌ ute ƚii alabastro, topoꞌoj kaꞌ ewjisii inyetax yaqamaxjuꞌha paꞌ ƚitsꞌi taꞌƚets peꞌ najkak ƚii nardo. Qa yilanjeꞌm in yitꞌij qhof keꞌ ƚejiikiꞌ, qa yatsiꞌyipjiꞌ haꞌ ƚeiƚaꞌ haꞌ Jesús.  n 4 Qa hekheweꞌ ujaꞌx hekheweꞌ iꞌniꞌ hakhaꞌaꞌ qa nayuꞌukꞌikii qa yitꞌijjuꞌ in watfaakatejiꞌijjuꞌ: —¿Inhatsꞌek in yaqꞌayinƚekii kaꞌ ewjisiyikꞌi? 5 Qe akaꞌ ewjisiyikꞌi ƚekeꞌtax quꞌ neꞌtninei tꞌantaxiꞌ trescientos (300) denarios,  o maꞌ qekha netestiitaxij peꞌ qek ƚꞌastayetax nekheweꞌ ifꞌiljetsits.— Maꞌ qa yaqꞌayintaxij kaꞌ ƚeqfenyeꞌj ƚewek keꞌ efu.  p 6 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Iwejinƚiꞌiƚ, ¿Inhatsꞌek in ƚꞌikesimeꞌmetentaxiꞌƚ eneꞌ efu? Akaꞌ ƚeqfenyeꞌjyij qi in ƚeꞌwis yijatꞌij.  q 7 Qe eneweꞌ ifꞌiljetsits niteꞌ yiliꞌij week ƚahatsiyij quꞌ nanaꞌliꞌƚ ejup. Qa quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ iftitsꞌiƚets qa ƚekeꞌ quꞌ iftitsꞌiƚets. Qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ week ƚahatsiyij quꞌ natsaꞌliꞌƚ ejup.  r 8 Eneꞌ efu yaqsiijkii akaꞌ wejuꞌƚij quꞌ naqsiijkii. Hats yewjisit ajeꞌeƚ haꞌne yaj in mexe niteꞌ hayajkatiꞌyikꞌui.  s 9 Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets: Paꞌquꞌ naꞌneꞌƚiꞌi haꞌne week seheꞌ epjiꞌ quꞌ netfelhitii ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx, qa akaꞌ ƚeqfenyeꞌjyij eneꞌ efu qaꞌ netfelhitiijiꞌij, qaꞌ natjamtaxtiijiikꞌi iye.— t  











Judas qa wotkꞌonijkii paꞌ Jesús. 10  Maꞌ

(Mateo 26:14‑16; Lucas 22:3‑6)

qa hik akaꞌaj kaꞌ Judas Iscariote, hikkaꞌ taꞌƚtaxets heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. Qa ikii paꞌaj heꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qe qaꞌ netisij hatseꞌ haꞌ Jesús. u 11 Hekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ paꞌaj qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj qa yiwjutsiqeniꞌmha quꞌ netisij hatseꞌ peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ. Maꞌ qa kaꞌ Judas qa woꞌoikiiha paꞌaj paꞌquꞌ iwemetsaxeꞌjiꞌ quꞌ netꞌihinij haꞌ Jesús. v  

 14:3‑9 Mr 11:1; Mt 11:5; Lv 19:34; Ro 12:13 o 14:5 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj pakhaꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii. p 14:5 Mt 18:28; Ro 15:26 q 14:6 1P 2:12 r  14:7 Dt 15:11; Lc 10:38‑42 s 14:8 Lc 12:4; Jn 19:40 t 14:9 Sal 72:19; Ap 22:21; Mr 1:1; Fil 1:5; Mt 13:38; 1Jn 2:2 u 14:10‑11 Mr 3:19; 9:31; 11:11; Mt 2:4 v 14:11 Lc 19:15; Jn 13:21 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 141

SAN MARCOS 14

Paꞌ yojo Santa Cena.

(Mateo 26:17‑29; Lucas 22:7‑23; Juan 13:21‑30; 1 Corintios 11:23‑26)

12  Kakhaꞌ

yojo neƚu kekheweꞌ ƚeꞌsits ƚeqe neƚutsjiꞌ neꞌej pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ, in hats talanhetii naꞌaj kotsꞌetaxikꞌi tꞌejuyets naꞌaj ƚeꞌwis neƚu Pascua,  w heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: —¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌquꞌ isuꞌun quꞌ hakiꞌƚii qa haqsiiƚijkii quꞌ hajiletiꞌƚ paꞌquꞌ etuj haꞌne ƚeꞌwis neƚujiꞌ Pascua?—  x 13 Maꞌ qa yukin heꞌ wetsjuk ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: — Maꞌaƚiitejeꞌm naꞌ witset. Qa hik nakhaꞌ quꞌ iꞌweniꞌƚiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nekaxij peꞌquꞌ kamusiyeꞌ paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ, qaꞌ ijayaniꞌƚphaꞌmkii. 14 Qa pakhaꞌ quꞌ nuyitejeꞌm pakhaꞌan, qaꞌ itꞌiƚijets paꞌ yatsatꞌaxij peꞌ wititsiꞌ: “Haꞌ Maestro yitꞌij: ‘¿Paꞌn iꞌniꞌ pakhaꞌ ƚataweꞌj eneꞌ wititsiꞌ, pakhaꞌ ƚekeꞌ quꞌ haqsiiƚijiꞌkii eneꞌ yijatshenhei quꞌ heyekiꞌƚjiꞌ haꞌne ƚeꞌwis neƚu Pascua?’ ” 15 Maꞌ qaꞌ nethiniƚij nakhaꞌ quꞌ jinaꞌnijiꞌ epkꞌetsaxifi naꞌ teꞌweiphaꞌm neꞌ wititsiꞌ, hats week yijatꞌaxjuꞌ. Qaꞌ aqsiꞌjiꞌƚijkii quꞌ ajeꞌeƚ ajiletiꞌƚ week peꞌquꞌ netꞌejuyets haꞌne ƚeꞌwis neƚu quꞌ jinteƚuj.— 16 Maꞌ qa ikkii heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yamii paꞌaj haꞌ witset qa week yiꞌwen kaꞌ hats yitꞌijets haꞌ Jesús. Maꞌ qa yaqsiꞌjjuꞌ ajeꞌeƚ week kekheweꞌ quꞌ netuj tꞌejuyets kaꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua.  y 17 Qa in hats lefꞌekii, maꞌ qa hats namii haꞌ Jesús qa heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei.  z 18 Qa in hats week iꞌnijupkii haꞌ ƚeqe mesa qa tekjuꞌ, haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets. Naꞌl naꞌ ewiꞌƚ ekheweliꞌƚ yekufe haneꞌej, tꞌihinyij hatseꞌ.— 19 Maꞌ qa hik akaꞌaj qa yoksiꞌwen in qi in ikaꞌmetetskii hekheweꞌen, qa week ewiƚei in yitjiijets: —¿Me yakhaꞌ?— 20 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye: —Nakhaꞌan hik nakhaꞌ ewiꞌƚ taꞌƚets eneweꞌ doce (12), nakhaꞌ ewiꞌƚ naꞌ yoqotokꞌoꞌoƚ in hilkeꞌeƚijetsjuꞌkii neꞌ pan. 21 Qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew hats ikƚiꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in ƚꞌanyejeyek kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ tꞌejuyets nakhaꞌan, qa ¡hiyeeꞌƚe haꞌnus nakhaꞌ jukhew tꞌihinij hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew! Les in ƚeꞌwistaxjuꞌ quꞌ hasuꞌuj nenekfikꞌi paꞌaj hakhaꞌ jukhew.—  a  

















w  14:12 Pascua ikjiꞌ, ƚahatsꞌij paꞌaj peꞌ week judiol in yilan naꞌaj kotsꞌetax qa yilinij peꞌ ƚꞌathits peꞌ ƚekuwelii peꞌ ƚeqejilƚe wetjuꞌƚ in mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ Egipto, qe qaꞌ naqsiꞌjij pakhaꞌ yilan naꞌaj ajit witaꞌs, hik pakhaꞌaj qa ikikꞌuifikꞌi paꞌ Egipto. x 14:12‑16 Ex 12:21; Mt 9:10; Mr 4:38; 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1; Ef 4:11 y 14:16 Mr 10:10 z  14:17‑21 Mt 26:20‑25; Lc 22:21‑23; Jn 13:21‑30; Mr 11:11 a 14:21 Mr 1:2; 2:10; Hch 15:15; Dn 7:21,25; 9:26; Ap 9:12

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 14  142 22  In

mexe tekjuꞌ, haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ kaꞌ pan, qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios, maꞌ qa napkꞌasitiꞌmjuꞌ qa tisijets hekheweꞌen, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: — Ƚujiꞌƚ, haneꞌen hik haꞌne yeseꞌn.— b 23 Qa tꞌekuꞌmiꞌ iye haꞌ ewiꞌƚ tokꞌo qa yitꞌijetsphaꞌm iye ƚeꞌwisij paꞌ Dios, qa tisijets iye hekheweꞌen, maꞌ qa week iyaꞌaj iye haꞌ ewiꞌƚ tokꞌo. c 24 Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —Haꞌne iꞌnjiꞌ haꞌne tokꞌo hik eneweꞌ yathits, hik eneweꞌ quꞌ nataꞌƚets pakhaꞌ inkꞌayik quꞌ nenitꞌij, qaꞌ nawantsiifikꞌi qe qaꞌ netꞌejuyets peꞌquꞌ olootseꞌ. d 25 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in hats niteꞌ kꞌiyaꞌjiꞌ iye niꞌkhap iye uwa ƚꞌiꞌ, ipƚuꞌui quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ jiꞌniyataxjiꞌ iye naꞌ inkꞌayik uwa ƚꞌiꞌ naꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ Tata.— e 26 In yiliꞌijjuꞌ in teꞌlijtsii yijiꞌikꞌi kaꞌ ewiꞌƚ witlijtsineꞌ, maꞌ qa ikfikꞌikii quꞌ nakiitejeꞌm keꞌ utek Olivos. f  







Jesús qa nifel quꞌ newelkutꞌijkii paꞌ Pedro.

27 Haꞌ

(Mateo 26:30‑35; Lucas 22:31‑34; Juan 13:36‑38)

Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —Week hatseꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ anakꞌesiꞌƚ yikꞌuikii, qe kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: “Hilan hatseꞌ naꞌ kotsꞌetets ƚenilayets qa neꞌ kotsꞌetets qaꞌ nakꞌeskii.”  (Zac 13:7) g 28 Qa quꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌtax iye qaꞌ hathayiniꞌƚ ekꞌuyii haꞌ Galilea.— h 29 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yitꞌijets: —Yemjeetax quꞌ week neꞌnitontax eꞌmets hatseꞌ qa yakhaꞌƚe qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ haqsiijkii kakhaꞌan.— i 30 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌij ewets in akhaꞌ haneꞌej haꞌne najaꞌxjiꞌ, in menteꞌ wetsjukꞌij quꞌ nap paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ qaꞌ hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ mewelkuꞌtyijkii.— j 31 Qa haꞌ Pedro qa hamƚe yamiꞌikꞌui in yitꞌijetskii: —Ƚunyeꞌj jiꞌij quꞌ kꞌeyiwamhifeyeꞌ, niteꞌ hewelkuꞌt ejkii.— Qa week in ƚꞌanyejeitax akaꞌan hekheweꞌen.  







Jesús qa iyiniꞌ paꞌ Getsemaní.

32  Maꞌ

(Mateo 26:36‑46; Lucas 22:39‑46)

qa yamets haꞌ najkaket ƚii Getsemaní. Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Hik haꞌne niꞌekuniꞌƚiꞌjuꞌkii qa yakhaꞌƚe qaꞌ mexe nekꞌiyin.— k 33 Qa tꞌeqeꞌmets haꞌ Pedro qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan iye. Haꞌ Jesús qa hik akaꞌaj qa yoksiꞌwen in qi in ikaꞌmetkii qa itawjeꞌmet iye. l  

 14:22‑26 Mt 14:19; 15:36; 26:26‑30; Lc 12:4; 22:17‑20; 24:30; 1Co 10:16; 11:23‑25; Hch 2:46; 20:7,11; 27:35; Jn 2:21; 6:51 c 14:23 Mr 8:6 d 14:24 Ex 24:8; Zac 9:11; He 9:18‑20; 10:29; 13:20; Gn 4:11; Nm 35:33; Lm 4:13; Mt 23:35; Is 52:13–53:12 e  14:25 Ap 22:21; Is 32:12; Hab 3:17; Stg 3:12; Is 25:6; Lc 13:28‑29; 14:15‑24; Mr 1:15 f 14:26 Mt 21:1 g 14:27‑31 Hch 15:15; Mt 7:15 h 14:28 1Co 15:4; Mt 17:22 i  14:29 Lc 6:14; Hch 10:32 j 14:30 Mr 14:72 k 14:32‑42 Mr 10:10; Mt 5:44; Hch 12:12 l  14:33 Lc 6:14; Hch 12:2; Jn 21:7 b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 143

SAN MARCOS 14

34  Qa

yitꞌijets hekheweꞌen: —Qi in kꞌikametkii, qa hats naqꞌaliyuyij, hik haꞌne aꞌmaneyiꞌiƚiꞌ, mamaꞌkiteꞌ eꞌƚjuꞌ— m 35 Maꞌ qa les haꞌnii haꞌ ikjiꞌ, qa weꞌniyipinijuꞌ seheꞌ, qa iyinijii paꞌ Dios quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ hasuꞌuj namitets pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ qi aꞌtax. n 36 Qa yitꞌij in iyin: —¡Abba, o Tata! Akhaꞌ ham paꞌquꞌ iwjutsiten ekeꞌ week wekwek, anamitkitek yiwets watꞌij quꞌ nekꞌiyaꞌaj nakhaꞌ tokꞌo iꞌnjiꞌ naꞌ qi in ekꞌimiijiꞌ, qa hasuꞌujƚe paꞌquꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌun, akhaꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ isuꞌun.— p 37 Maꞌ qa tepilii iye heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yiꞌwenij in imaꞌjuꞌ, qa yitꞌijets haꞌ Pedro: —Simón, ¿me ƚamaꞌ? ¿Me niteꞌ ekeꞌ quꞌnteꞌ amaꞌyeꞌ quꞌ ewiꞌƚ horayeꞌ? q 38 Hasuꞌuj mamaꞌ aꞌƚjuꞌ, iyiniꞌƚ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ nanamiꞌiƚ ewets naꞌ witaqjaajinkeyeꞌj. Ekheweliꞌƚ hats qi in ƚisuꞌuntaxiꞌƚha quꞌ aqsiiƚijkii kakhaꞌan, qa niteꞌƚe tꞌunits neꞌ esenitsiꞌƚ.— r 39 Qa ik iye qa iyin iye, qa yiyeketij iye kekheweꞌ hats yitꞌij. 40 Qa tepiltaxii iye qa yiꞌwen iye in imaꞌjuꞌ iye, qe niteꞌ wejuꞌƚijuꞌƚ in qi in nijatiyuꞌjuꞌha. Qaꞌ niteꞌ nikfeꞌlets hekheweꞌen paꞌquꞌ nitꞌijijuꞌƚ quꞌ nekuꞌƚ. s 41 Qa tepiltaxii iye qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij in tepilii maꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Me menjiit ƚamaꞌaƚjuꞌ, qa ƚawapiyiꞌƚjuꞌ iye? Hats ƚꞌajƚuꞌuj jeꞌm in ƚamaꞌaƚjuꞌ. Hats yamets nekheꞌ hora, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew netestiꞌyij nekheweꞌ uƚꞌets jukhew. t 42 Eniyiꞌƚphaꞌmkii, yape juꞌukkii, hats naꞌlijuꞌƚ naꞌ wotkꞌonyijkii.— u  















Teꞌnekumhiꞌyiꞌ paꞌ Jesús.

(Mateo 26:47‑56; Lucas 22:47‑53; Juan 18:2‑11)

43 Hik akaꞌaj haꞌ Jesús mexe iyettax, qa namets kaꞌ Judas, hik kakhaꞌ

ewiꞌƚtax iye hekheweꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, qa olots heꞌ ƚijtsꞌeyek nekaꞌx heꞌ ƚaqatsjikinetits qa heꞌ najak ƚeqekꞌunetits, nukin heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ naꞌ witset. v 44 Qa kakhaꞌ tꞌihinij qa hayiits nifeliꞌm paꞌaj kakhaꞌ quꞌ niwjutsiqenij, qa yitꞌij paꞌaj: —Hakhaꞌ quꞌ hetuꞌjeꞌm qaꞌ hik hakhaꞌyeꞌ. Qaꞌ kuꞌmiꞌƚiꞌ qaꞌ matjanitheniꞌƚij quꞌ ekaꞌxiꞌƚ.— 45 Maꞌ qa in namets qa ajeꞌeƚ nekets haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —¡Maestro!— Qa tuꞌjeꞌm. w 46 Maꞌ qa hekheweꞌen qa nekets haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ qa niyejinjuꞌha. 47 Qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ metitsiꞌm qa nitꞌijphaꞌm haꞌ ƚaqaꞌtsjikinet qa yifekin jeꞌm hakhaꞌ ƚeqejkunenek haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata qa yasinijii keꞌ ƚekfiꞌikꞌi qa kꞌitsjiꞌ.  







 14:34 Ap 16:15 n 14:35 Jn 2:4 o 14:36 Abba ikjiꞌ iye Tata. p 14:36 Ro 8:15; Ga 4:6; Mt 5:16; 11:27; 19:26; Jn 8:42; Mr 9:23; 10:38‑39; Sal 11:6; Is 51:17,22; Lm 4:21; Ez 23:32‑34; Jn 18:11 q 14:37 Mt 16:17; Lc 6:14 r 14:38 Mt 5:44; 6:13; Lc 4:13; Sal 51:12; Fil 3:3 s 14:40 Mr 4:40 t 14:41 Mr 2:10; 8:31; 9:31; 10:33‑34 u 14:42 Mr 5:41 v  14:43‑52 Mr 3:19; 11:11; Mt 2:4; 3Jn 1 w 14:45 Jn 11:8 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 14  144 48  Qa

haꞌ Jesús qa yitꞌijets hekheweꞌen: —¿Inhatsꞌek in ƚenkaꞌxiꞌƚ neꞌ aqaꞌtsjikinetitsiꞌƚ qa neꞌ najak eqekꞌunetitsiꞌƚ quꞌ otsꞌopheƚiꞌƚ? ¿Me hik yijunyeꞌj naꞌaj ejtenhetsax? 49 Week neƚuts ewiꞌƚ juꞌuniꞌ neꞌ qi witlijtsitjiyifi qa kꞌinqꞌijatshenjiꞌij, qa niteꞌ ƚotsꞌopheƚiƚ. Qa hatsƚe ƚunyeꞌjƚe akaꞌan qe qaꞌ nafits kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ.— x 50 Maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yiwejinƚiꞌi qa week ilatkii. y 51 Qa ewiꞌƚ haꞌ jutjanaꞌx yijayanphaꞌmkii, ewiꞌƚƚiꞌiꞌ haꞌ wentilaꞌfij qa tꞌekuꞌmtaxiꞌ iye quꞌ nekaꞌx 52 maꞌ qa yiwuꞌmƚiꞌi haꞌ ƚeꞌntilafit qa ilat laxaxƚekii in ilat. z  







Jesús qa wetkaꞌxii qa watsꞌapꞌanhetjiꞌjuꞌ peꞌ week tenekꞌenhei.

(Mateo 26:57‑68; Lucas 22:54‑55,63‑71; Juan 18:12‑14,19‑24)

53  Maꞌ

qa wetkaꞌxii haꞌ Jesús haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata, maꞌ qa notꞌax wetjuꞌƚ heꞌ week hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa heꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset qa hekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. a 54 Haꞌ Pedro yijayantaxphaꞌmkii qa toxƚiꞌimii yamƚiꞌiijiꞌha hakhaꞌ joofjiꞌjuꞌ keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ paꞌil ƚatata, maꞌ qa iꞌnijupjuꞌ heꞌ oqꞌopheƚinetsilets tꞌaƚijup kaꞌ feꞌt. b 55 Heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa weekjiꞌ hekheweꞌ tenekꞌenhei (Junta Suprema) c qa woꞌtaxiikii pekheweꞌ quꞌ wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ haꞌ Jesús hatsꞌinha quꞌ nilan, qa niteꞌƚe yiꞌwen. d 56 Yemjeetax in olotstax hekheweꞌ wotkꞌontaxijkii, qa niteꞌƚe ƚꞌanyejeyij wetjuꞌƚ. e 57 Qa ujaꞌx heꞌ niyijphaꞌmkii iye qa yittaxij iye kekheweꞌ wotkꞌonƚiꞌijkii iye in tꞌejuyijuꞌƚ haꞌ Jesús, qa yitꞌijjuꞌ hekheweꞌen: 58 —Yekheweliꞌƚ hepiꞌyeꞌeƚij in yitꞌijets nakhaꞌan: “Yakhaꞌ hiwuꞌm hatseꞌ eneꞌ qi witlijtsitjii ƚaqsijkiꞌijkii eneꞌ jukhew, qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ heniihinphaꞌm pekhepeꞌ iye niteꞌ ƚaqsijkiꞌijkii eneꞌ jukhew.”— f 59 Niteꞌƚe week ƚꞌanyejeyij akaꞌ yittaxijjuꞌ. Niteꞌ yeqetꞌetskii. g 60 Maꞌ qa haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata qa niiphaꞌm qa tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu, qa nifaakan haꞌ Jesús: —¿Me ham paꞌquꞌ ekuꞌƚikꞌi? ¿Paꞌn ƚunyeꞌjkii akaꞌ yitꞌij ewets eneweꞌen?— 61 Qa hakhaꞌƚe Jesús qa ham yitꞌiꞌij, ham paꞌquꞌ nekuƚikꞌi. Qa haꞌ paꞌil ƚatata qa wapilijets iye in nifaakan, qa yitꞌijets iye: —¿Me hik akhaꞌ paꞌ Cristo, pakhaꞌ Ƚaꞌs paꞌ ƚeꞌwis Dios?— h  















 14:49 Hch 21:26; 2P 1:20; Mt 1:22; Mr 9:12 y 14:50 Mr 4:40; Stg 4:7 z 14:52 Am 2:16  14:53‑65 Mt 2:4; 26:3; Mr 8:31; 10:33 b 14:54 Lc 6:14; Jn 18:18 c 14:55 Junta Suprema ikjiꞌ tenekꞌenheꞌyij qa yejeƚ iye paꞌ seheꞌ Israel, peꞌ jukhew yamets 71. d 14:55 Mr 13:9; Mt 10:21 e 14:56 Pr 6:19; 1Jn 5:10 f 14:58 Col 2:11 g 14:59 Nm 35:30; Dt 17:6; 19:15; Fil 2:6 h 14:61 Is 53:7; Mt 1:17; 27:12,14; Mr 15:5; Lc 23:9; Jn 5:19; 19:9; Ef 5:2; He 1:2; Lc 1:68; Ro 1:25; 9:5; 2Co 1:3; 11:31; Ef 1:3; 1P 1:3 x

a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 145

SAN MARCOS 14​, ​15

62  Jesús

qa yitꞌij: —Ehe yakhaꞌ, qa ƚiꞌweniꞌƚ hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ naꞌniꞌjuꞌ naꞌ yiyaꞌyikꞌi nakhaꞌ qi in tꞌun qaꞌ nenekijjuꞌ neꞌ wasil.—   (Sal 110:1; Dn 7:13) i 63 Maꞌ qa haꞌ paꞌil ƚatata qa yiwjafꞌitikꞌi kaꞌ ƚꞌuihitjiiƚe, qa yitꞌij: —¿Inhatsꞌek quꞌ menjiit hamiꞌikꞌui iye pakhapeꞌ iye quꞌ nenfelijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haneꞌen? j 64 Hats ƚepiꞌyeꞌeƚ in uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyets paꞌ Dios. ¿Paꞌn ƚumtiꞌiƚ?— Maꞌ qa week yisuꞌun quꞌ nattanithenhetii, qa yitꞌijjuꞌ in ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij quꞌ nawaꞌm. k 65 Maꞌ qa yapeƚek peꞌ ujaꞌx qa tekꞌiyiꞌkii paꞌaj, qa yitꞌonjoꞌ iye paꞌaj ƚejuꞌs qa yiꞌwiƚtenjeꞌmkii iye paꞌaj, qa yitjiijets iye: —Enfeliꞌƚ yeꞌm ¿ƚek pakhateꞌek nalan?— Qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets testiꞌyij qa yeqsilanjeꞌm kiyek ƚejuꞌs paꞌaj. l  





Pedro qaꞌ welkutꞌijkii paꞌ Jesús.

66  Haꞌ

(Mateo 26:69‑75; Lucas 22:56‑62; Juan 18:15‑18,25‑29)

Pedro iꞌnijuꞌ haꞌ joofjiꞌjuꞌ keꞌ wititsiꞌ. Maꞌ qa namets keꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚeqejkunenkii haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata. m 67 Qa in yiꞌwen haꞌ Pedro in tꞌaƚets kaꞌ feꞌt, qa tsꞌin in yejeƚjuꞌ, qa yitꞌijets: —Qeteꞌeꞌ hik akhaꞌ iye hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekkii haꞌ Jesús, Nazaret ƚeiƚeꞌ.— n 68 Qa haꞌ Pedro qa welkutƚiꞌijkii, qa yitꞌij: —Niteꞌ tsikfeꞌlij, qa niteꞌ tsikfeꞌlets iye kakhaꞌ ƚitꞌij yiwets.— Qa ikikꞌui kaꞌ feꞌt qa tsꞌapꞌaꞌaꞌ haꞌ ƚekuweꞌeꞌ metiꞌm haꞌ epkꞌetsaxii ƚejiꞌ, maꞌ qa ip paꞌ taꞌaꞌaꞌ. 69 Qa keꞌ witqejkunenkiꞌ in yiꞌwen iye, maꞌ qa hats yitꞌijets hekheweꞌ iꞌniꞌ hakhaꞌaꞌ: —Hik haꞌne hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌen.— 70 Qa welkutƚiꞌijkii iye hakhaꞌan. Qa suujƚe iye hekheweꞌ iꞌniꞌ hakhaꞌaꞌ qa wapilijets iye in yitꞌijets haꞌ Pedro: —Qeteꞌeꞌ yijaaꞌija in akhaꞌ ƚataꞌƚets hekheweꞌen, qe akhaꞌ iye Galilea ƚeiƚeꞌ.— o 71 Maꞌ qa hik akaꞌaj haꞌ Pedro qa yapeƚek in uƚꞌaxikꞌi ƚꞌanyeꞌj qa weniwjutsiqentaxijha iye in yitꞌij: —Niteꞌ tsikfeꞌlij pakhaꞌ jukhew ƚiyineniꞌƚkii.— p 72 Qa hik pakhaꞌaj qa ip iye paꞌ taꞌaꞌaꞌ, maꞌ qa hats wetsjukꞌij in ip. Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yijamtiꞌikꞌi kakhaꞌ ƚꞌanyeꞌjets haꞌ Jesús in yitꞌijets: —Quꞌ hats wetsjukꞌiꞌij quꞌ nap paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ qa akhaꞌ qaꞌ hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ mewelkuꞌtyijkii.— In yijamtiꞌikꞌi akaꞌan, maꞌ qa qi in ip. q  











15

Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ Pilato.

1   Qa

(Mateo 27:1‑2,11‑14; Lucas 23:1‑5; Juan 18:28‑38)

mexe leefƚiꞌijuꞌ iye hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa ajeꞌeƚ yaqsiꞌjjuꞌ iye quꞌ nonotꞌaxiꞌƚ wetjuꞌƚ iye hekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ

 14:62 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24; Mr 2:10; 13:26; Hch 7:56; 17:24; Mt 20:21; 24:35; 26:64; Lc 12:33; Ef 6:9; Ap 21:10 j 14:63 Mt 26:3; Lv 10:6; 21:10; Nm 14:6; Jn 19:23; He 12:1 k  14:64 Jn 10:33; Ap 13:6; Mr 10:33 l 14:65 Jn 11:51; Jn 18:18 m 14:66‑72 Lc 6:14 n  14:67 Mr 1:24; 10:47; 16:6; Lc 4:34; 24:19 o 14:70 Jn 4:45 p 14:71 Mt 5:34 q  14:72 Mr 14:30 i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 15  146

naꞌ witset qa hekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa week in ujaꞌxjuꞌ ek in tenekꞌenhei (Junta Suprema.) Maꞌ qa in hats ƚeꞌsitsijjuꞌ iye paꞌquꞌ nitꞌijjuꞌ, qa yopheꞌƚ haꞌ Jesús qa yekaꞌxii qa tisij haꞌ Pilato. r 2 Haꞌ Pilato qa nifaakan haꞌ Jesús: —¿Me akhaꞌ pakhaꞌ ƚatata neꞌ judiol?— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Ehe, ƚꞌasiinikꞌiha kaꞌ ƚitꞌij.— s 3 Qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa yitꞌijetskii kekheweꞌ olots wekwek uƚꞌetsikꞌi yitꞌijets in yaqsiijkii haꞌ Jesús. 4 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa ewiꞌƚij iye in nifaakan haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —¿Me niteꞌ ƚꞌinkuꞌƚ? Jeƚ qekuꞌnek, ekeꞌ olots wekwek uƚꞌetsikꞌi titijitiꞌyijets in ƚaqsiijkii.— t 5 Qa hakhaꞌƚe Jesús qa hats niteꞌ inkuꞌƚ iye, qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Pilato in yitjuƚaxijphaꞌm.  







Pilato qa inaqyajiꞌij quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz paꞌ Jesús. 6  Maꞌ

(Mateo 27:15‑31; Lucas 23:13‑25; Juan 18:38–19:16)

qa haꞌ Pilato in weekjiꞌij ininqapits ƚeqfenyeꞌjjiꞌij ƚewek qa ƚeꞌwisjiꞌij neƚu Pascua u qa yiwejinjiꞌij naꞌaj witꞌopheƚik paꞌquꞌ niyinjiꞌjets pekheweꞌen quꞌ netwejinhetii. v 7 Ewiꞌƚ paꞌ witꞌopheƚik ƚii Barrabás, ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ pekhewep iye ƚeꞌfetsijup paꞌaj in tꞌilittax, maꞌ qa teqekꞌuijuꞌ paꞌaj. w 8 Qa namii paꞌaj peꞌ olotsjoꞌ jukhew. Maꞌ qa yapeƚek qa iyinijets paꞌaj haꞌ Pilato quꞌ ƚeqfenyejeꞌ ƚewek paꞌ hayiits ƚeqfenyeꞌjjiꞌij ƚewek. 9 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa yekuꞌƚ paꞌaj: —¿Me ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ hiwejin haꞌne Ƚatata eneꞌ judío?—  x 10 Qe haꞌ Pilato nikfeꞌlets hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil in tisij haꞌ Jesús qe teqhemtshenetskii.  y 11 Maꞌ qa hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa yiyajiꞌetskii paꞌaj pekheweꞌ olots jukhew quꞌ niyinijets yijatꞌij quꞌ netwejinhetii paꞌ Barrabás qaꞌ hasuꞌujeꞌ haꞌ Jesús. 12 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa nifaakanjiꞌjuꞌ iye paꞌaj: —¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ yeqfenyeꞌjiꞌij haꞌne eqiyiꞌƚij, judiol Ƚatata?— 13 Qa pekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj, tayaꞌyijipjiꞌkii paꞌaj in yitꞌijjuꞌ: —¡Eniꞌƚjiꞌphaꞌm cruzeꞌ!— 14 Haꞌ Pilato qa yittaxijets iye paꞌaj: —¿Inhatsꞌek? ¿Paꞌn ƚii paꞌ uƚꞌax yaqsiijkii?— Qa yapeꞌenha les in tayaꞌyijipjiꞌkii in yitꞌijjuꞌ: —¡Eniꞌƚjiꞌphaꞌm cruzeꞌ!— 15 Qa haꞌ Pilato in yisuꞌun pakhaꞌ quꞌ niꞌwejuƚenij pekheweꞌ olots jukhew, maꞌ qa yiwejin paꞌaj paꞌ Barrabás. Maꞌ qa in yaqhatꞌetsij in  

















 15:1‑5 Lc 23:25; 3Jn 1; Mt 2:4; Mr 13:9; 1Ti 6:13 s 15:2 Lc 19:38; Jn 19:21  15:4 1Ti 6:13 u 15:6 Pascua ikjiꞌ, ƚahatsꞌij paꞌaj peꞌ week judiol in yilan naꞌaj kotsꞌetax qa yilinij peꞌ ƚꞌathits peꞌ ƚekuwelii peꞌ ƚeqejilƚe wetjuꞌƚ in mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ Egipto, qe qaꞌ naqsiꞌjij pakhaꞌ yilan naꞌaj ajit witaꞌs, hik pakhaꞌaj qa ikikꞌuifikꞌi paꞌ Egipto. v 15:6‑15 Mr 14:1; 1Ti 6:13 w 15:7 Pr 1:16; Hch 23:7 x 15:9 Lc 19:38; Jn 19:21 y  15:10 Sal 37:1 r

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 147

SAN MARCOS 15

inaqyajiꞌij in teqsilanhetiikii haꞌ Jesús, qa tisij heꞌ oqꞌopheƚinetsilets, hatsꞌinha quꞌ nenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz. 16 Maꞌ qa peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yekaꞌxifi paꞌaj keꞌ palacio, qa yenifi peꞌ ƚenextsiꞌij pekheweꞌ yejeƚ keꞌ palacio (pretorio). Maꞌ qa tayaꞌyii peꞌ week pekheweꞌ iꞌnifi pekheꞌen oqꞌopheƚinetsilets qa notꞌaxij wetjuꞌƚ.  z 17 Qa yiꞌntaafinij paꞌaj paꞌ penyilo witpalinek, qa in hats yaqhatꞌetsij iye in yiftii peꞌ tii quꞌ ƚꞌiwatꞌiꞌij, qa yuihinjiꞌjuꞌ iye.  a 18 Maꞌ qa yawitjiꞌetskii qa yitꞌijiijetskii: —Eꞌƚeꞌwisiꞌimkii, qi ƚatata eneꞌ judiol.—  b 19 Qa yilanijkii paꞌaj ƚeiƚaꞌ paꞌ ewiꞌƚ tutsiꞌlatax, qa tekꞌiyiꞌkii iye paꞌaj qa wonokokꞌenjiijupjuꞌkii qa totjoijiꞌijjuꞌkii yitjiij qhup qhup ƚeiƚal.  c 20 In yiliꞌij paꞌaj in yawitji qa nitꞌijjiꞌ paꞌ yintilafinij witpalinek qa yuihinikꞌiphaꞌm iye peꞌ ƚeqhinataayija, maꞌ qa yekaꞌxfikꞌi paꞌaj qe qaꞌ nenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz.  d  









Jesús qa weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz.

21 Qa

(Mateo 27:32‑44; Lucas 23:26‑43; Juan 19:17‑27)

ewiꞌƚ haꞌ jukhew taꞌƚiifikꞌi paꞌaj haꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, ƚii Simón, Cirene ƚeiƚeꞌ, ƚatata haꞌ Alejandro qa haꞌ Rufo, qa tayajaxtiꞌyijets paꞌaj quꞌ nekaꞌxiꞌm keꞌ ƚeqe cruz haꞌ Jesús.  e 22 Maꞌ qa yekaꞌxii paꞌaj haꞌ ewiꞌƚ tseenephaꞌm ƚenqii Gólgota, ikjiꞌ witjiƚaꞌakꞌi ƚetset. f 23 Qa testiitaxij kaꞌ wino wenetsjiƚkinij naꞌaj mirra, g qa niteꞌƚe iyaꞌjiꞌ haꞌ Jesús. h 24 Maꞌ qa in hats yenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz, qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa watkꞌesaxijjuꞌ keꞌ ƚeqhinatai, qa ikij wetjuꞌƚ paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ nekaꞌx week ewiƚei. i 25 Qa juufikꞌiphaꞌm junuꞌ (las nueve) in yenjiꞌphaꞌm keꞌ ƚeqe cruz. 26 Qa yeniꞌ kaꞌ ƚeꞌnikahat nifel kaꞌ taꞌƚijupiꞌ in talanhetii, yitꞌij: —Ƚatata eneꞌ judío.— j 27 Haꞌ Jesús ƚeꞌnenhifetsjiꞌphaꞌm iye keꞌ cruzits keꞌ wetsjuk ejtenhetsits, ewiꞌƚ kaꞌ teꞌweyij yiyaꞌyikꞌi qa kakhap qa ƚefeyiꞌj teꞌweyijek. k 28 (Maꞌ qa hats yafits kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Tojonkaxtiꞌyikꞌi  (Is 53:12) l pekheweꞌ uƚꞌets jukhew.—)  













 15:16 Jn 18:28,33; 19:9; Hch 23:35; Fil 1:13 a 15:17 Mr 15:20; Lc 16:19; Ap 12:1; 18:12; Jn 19:2,5 b 15:18 Mt 26:49; Lc 1:28; 19:38; Jn 19:3 c 15:19 Mr 5:6; Lc 22:41; Ef 3:14 d 15:20 Mr 10:34 e 15:21 Lc 9:23; Hch 6:9; Ro 16:13 f 15:22‑26 Mt 27:33‑37; Lc 22:32‑34; Jn 19:17 g 15:23 Mirra, hik akaꞌ ƚii peꞌ najkak ƚasiꞌ tanatkinhei pakhaꞌaj naꞌaj ƚitsꞌi. h 15:23 Gn 9:21; Dt 7:13; Sal 4:7; Pr 3:10; Lc 5:37; Sal 69:21 i  15:24 Sal 22:18 j 15:26 Lc 19:38; Jn 11:36 k 15:27‑28 Mt 27:38,44; Lc 23:39‑43; Mr 14:48 l 15:28 Is 53:12 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 15  148 29 He

nekjiijup qa yawitjijeetsphaꞌmkii, qa yitjiij qhet tetet ƚeiƚal, maꞌ qa yiyajijeꞌetsphaꞌm: —¡Haa, haa! Akhaꞌ in ƚitꞌijets quꞌ onopƚetjuꞌ neꞌ qi witlijtsitjii qaꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ neƚutseꞌ quꞌ eniihinphaꞌm iye, m 30 ¡meteƚinƚe qaꞌ ilitꞌikꞌuijuꞌ neꞌ cruz in ƚꞌenhetiijiphaꞌm!— n 31 Qa hik ƚunyejei iye hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in yawitjiꞌetsphaꞌmkii iye qa watfaakatejiꞌijjuꞌ qa yitꞌijjuꞌ: —Yiƚinjiꞌij pekhewep qa ƚakhaꞌƚe qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ neteƚinƚe. o 32 Quꞌ hik nakhaꞌyeꞌ paꞌ Cristoꞌija, pakhaꞌ Ƚatata eneꞌ judiol, qaꞌ netꞌilitꞌikꞌuijuꞌ haneꞌej neꞌ cruz, hatsꞌinha quꞌ jinteꞌwenij maꞌ qaꞌ niteꞌ jinteqekuyeꞌ yijatꞌij.— Qa kekheweꞌ iye ƚenenhefetsphaꞌm keꞌ cruzits uƚꞌetsikꞌikii iye keꞌ ƚeꞌlijeyets. p  





Waꞌm paꞌaj paꞌ Jesús.

33  In

(Mateo 27:45‑56; Lucas 23:44‑49; Juan 19:28‑30)

hats natsathenjuꞌ junuꞌ maꞌ qa week haꞌ seheꞌ in nookii qa yamijii las tres metiyuꞌjuꞌ junuꞌ. q 34 Qa hik akaꞌaj haꞌ Jesús qa tꞌunikꞌi in tayai, qa yitꞌij: —Eloi, eloi ¿lama sabactani?— Ikjiꞌ akaꞌan: —Dios yatsatꞌaxyij, Dios yatsatꞌaxyij, ¿inhatsꞌek in ƚetswuꞌm?—  (Sal 22:1) 35 Naꞌl heꞌ ujaꞌx metitsiꞌm yepiꞌyeꞌ in iyet, qa yitꞌijjuꞌ: —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚets, hats tayaꞌyiikii paꞌ Eliasꞌikꞌi.— 36 Maꞌ qa ewiꞌƚ haꞌ wekumaꞌxii qa yuihinjiꞌjuꞌ keꞌ ewiꞌƚ jupayek (esponja) kaꞌ wino naꞌaj ewtsikꞌiijiꞌ, qa yenjiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ najak tutsiꞌlatax qa yetshenetsphaꞌm qe qaꞌ netufij, maꞌ qa yitꞌij: —Jitewejinƚe ekuꞌn, jitejeƚ ekuꞌnijjuꞌ qꞌax quꞌ nentenilitꞌetsjuꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi quꞌ nilithinjuꞌ nakhaꞌan.— r 37 Haꞌ Jesús qa tꞌunikꞌi in tayai, maꞌ qa waꞌm. 38 Qa kaꞌ penyilo ƚenjilafiꞌ keꞌ witlijtsitjii qaꞌ jaꞌfikꞌijuꞌ ƚeqewukꞌu paꞌaj. s 39 Qa haꞌ ewiꞌƚ centurión t tsꞌapꞌaꞌafi kaꞌ Jesús, hakhaꞌan in yiꞌwenij in tayai qa waꞌm, maꞌ qa yitꞌij: —Qeteꞌeꞌ yijaaꞌija akaꞌ jukhew in Ƚaꞌstaxija paꞌ Dios.— u 40 Naꞌl iye heꞌ efuts neeƚiikii totsii haꞌ iꞌniꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm kikheꞌ María Magdalena qa keꞌ Salomé qa keꞌ María ƚenene haꞌ omeheꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ José. v 41 Eneweꞌ efuts yijayanikꞌikii qa tꞌiftiꞌtsꞌetskii haꞌ Jesús in mexe nekiꞌkii haꞌ Galilea, qa olots iye hekhewep iye yijayanikꞌi in hats yamii haꞌ Jerusalén. w  















 15:29‑32 Mt 27:39‑43; Lc 23:35‑38; Ex 22:28; Mr 3:29; Ap 13:6; Sal 22:7; Jn 2:19  15:30 Lc 23:26 o 15:31 Mt 2:4 p 15:32 Mt 1:17; Ef 5:2; Lc 19:38; 23:26; Jn 1:49; 3:16; Mr 8:11‑12; 11:24; Hch 10:43; Ro 10:9; 1P 1:8‑10 q 15:33‑39 Am 8:9 r  15:36 Sal 69:21 s 15:38 Ex 26:31‑33; 2Cr 3:14; He 6:19; 9:3; 10:20 t 15:39 Centurión ikjiꞌ, tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek peꞌ cien (100) oqꞌopheƚinetsilets, Roma ƚeiƚeꞌ. u 15:39 Jn 5:19; He 1:2 v 15:40‑41 Mt 27:55‑56; 28:1; Lc 8:2; 23:49; 24:10; Jn 19:25‑27; 20:1‑18; Mr 16:1,9 w  15:41 Mt 17:22; 23:37 m

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 149

SAN MARCOS 15​, ​16

Jesús qa weꞌnenifi peꞌ ƚenimeƚuk.

(Mateo 27:57‑61; Lucas 23:50‑56; Juan 19:38‑42)

42  Qa

hats metjuꞌ junuꞌ, kaꞌ neƚujiꞌ in mexe watjiꞌletjiꞌ peꞌquꞌ wekwekeꞌ, ehe, qa hats kꞌesikꞌiha quꞌ witwapiihijiyeꞌ. 43 Maꞌ qa nam haꞌ José Arimatea ƚeiƚeꞌ, hikhaꞌ iye iꞌnjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ Junta Suprema,  x hikhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ les teꞌnekumhiꞌyiꞌ naꞌaj yitꞌij, ƚakhaꞌ iye notkijiꞌijtaxikꞌuyek paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios, maꞌ qa weꞌntꞌunhet in uyetsjiꞌ paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Pilato quꞌ niyinijets paꞌ Jesusꞌikꞌi.  y 44 Haꞌ Pilato tsꞌiƚimkii paꞌaj in ajeꞌeƚ waꞌm paꞌaj, maꞌ qa tayaꞌyii paꞌaj hakhaꞌ centurión, qa nifaakanij quꞌ yijaayiꞌija quꞌ hats nawaꞌm. 45 Maꞌ qa jutsiqaxiꞌmha qe taꞌƚets haꞌ centurión, haꞌ Pilato qa tisij paꞌaj haꞌ José kaꞌ Jesusꞌikꞌi quꞌ nekaꞌx. 46 Maꞌ qa taqhaꞌyets paꞌaj haꞌ José paꞌ ewiꞌƚ penyilo foꞌ qa inyetax iye, qa nitꞌijjuꞌ paꞌaj kaꞌ Jesusꞌikꞌi. Maꞌ qa yijupheꞌƚjiꞌ paꞌaj paꞌ penyilo qa yekaꞌx qa yenifi keꞌ inqajkaninijjuꞌ paꞌaj keꞌ utekjiꞌtejeꞌm ƚenimeƚuk qa yiwkoyoyinets keꞌ qi ute paꞌ ƚejiꞌ qa yitꞌonjiꞌ.  z 47 Keꞌ María Magdalena qa kikhep iye María ƚenene haꞌ José, yejeƚijikꞌikii qe qaꞌ nenikfeꞌlets paꞌn quꞌ neniꞌ.  a  









16

Iƚaꞌx iye paꞌ Jesús.

1   In

(Mateo 28:1‑10; Lucas 24:1‑12; Juan 20:1‑10)

hats naxijikꞌi kaꞌ witwapiihijii (sábado), qa keꞌ María Magdalena qa keꞌ Salomé qa keꞌ María iye ƚenene haꞌ Jacobo (Santiago), qa taqhaꞌyets paꞌaj neꞌej ewjisiijiꞌ (especias) qe qaꞌ nakii quꞌ newjisitipjiꞌ kaꞌ Jesusꞌikꞌi.  b 2 Qa leefijuꞌ paꞌaj kakhaꞌ yojo neƚujiꞌ kaꞌ semana (domingo), qa hats yamets paꞌaj keꞌ nimeƚuk in hats nekiyuphaꞌm paꞌaj junuꞌ.  c 3 Heꞌ efuts qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —¿Qa paꞌn ƚii paꞌquꞌ nikoyoyinhet keꞌ qi ute quꞌ nitꞌij iꞌnemii qhof haꞌ ƚejiꞌ keꞌ nimeƚuk?— 4 Maꞌ qa yejeƚtax paꞌaj, qa yiꞌwen in hayiits qhofij paꞌaj keꞌ nimeƚuk, yemjeetax in qitax keꞌ ute ƚitꞌoꞌoj. 5 In uyifi paꞌaj keꞌ ƚenimeƚuk, qa yiꞌwen paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jutjanaꞌx iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ teꞌweijiꞌ paꞌaj. Peꞌ ƚeqhinatai yamikꞌijuꞌ qa foꞌ iye, maꞌ qa heꞌ efuts qa qi in nijiwei paꞌaj.  d  







x  15:43 Junta Suprema ikjiꞌ tenekꞌenheꞌyij qa yejeƚ iye paꞌ seheꞌ Israel, peꞌ jukhew yamets 71. y 15:43 Jud 21; Mr 1:15; 1Ti 6:13; Lc 12:4; Jn 2:21 z 15:46 Jn 5:28; 11:38; Jn 20:1; Hch 13:29 a 15:47 Mt 27:61‑66; Lc 23:55‑56 b 16:1‑4 Mr 15:40 c 16:2 Hch 20:7; 1Co 16:2; Jn 5:28 d 16:5‑8 Jn 5:28; Lc 7:14; 12:27; Ap 3:4

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN MARCOS 16  150 6  Qa

pakhaꞌan qa yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ, tsikfeꞌlets in ƚowotaxiƚiikii haꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ, hikhaꞌ tꞌenhetiijiphaꞌm keꞌ cruz. Hats iƚaꞌx iye, ham haneꞌeꞌin. Jeƚ qekuꞌniꞌƚek haꞌne weꞌnentaxiꞌ. e 7 Yape maꞌaƚkii qa akaꞌ quꞌ itꞌiƚijets heꞌ ƚꞌijatshenhei qa hakhaꞌ iye Pedro: “Haꞌ Jesús wathayintiꞌiƚ ekꞌuyii haꞌ Galilea, hiknaꞌ tit iꞌweniꞌƚiꞌ hatseꞌ in ƚunyeꞌjek kaꞌ hayiits yitꞌiƚij ewets.”— f 8 Hekheweꞌen qa ikfikꞌikii paꞌaj, ilatikꞌuifikꞌikii keꞌ nimeƚuk, qe qi in tsalal wetjuꞌƚ, nijiwei paꞌaj. Qa ham paꞌquꞌ nithinets, qe nijiwei. g  



Jesús qa weꞌnethinets peꞌ María Magdalena. 9 In

(Juan 20:11‑18)

hats iƚaꞌx iye haꞌ Jesús, kaꞌ yojo neƚujiꞌ kaꞌ semana (domingo) mexe leefijuꞌ paꞌaj. Qa keꞌ María Magdalena qa hik kikheꞌ yojoꞌoj paꞌaj in yiꞌwen, hik kikheꞌ yukinikꞌuifikꞌi paꞌaj peꞌ wetsjuk tatsai (7) inwoꞌmetets iꞌntaxjiꞌ. h 10 Maꞌ qa kikheꞌen qa ikii paꞌaj quꞌ nenfeliꞌm hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekjiꞌijtaxkii hakhaꞌan. Hekheweꞌen qi in ikaꞌmetetstaxkii qa qi in ipjuꞌ iye. 11 Hekheweꞌen in impiꞌyelij hakhaꞌan in hats iƚaꞌx iye qa kikheꞌen iye in yiꞌwenija, qa hekheweꞌen qa niteꞌƚe yisuꞌun quꞌ netkꞌenikꞌi.  



Jesús qa weꞌnethinets peꞌ wetsjuk ƚꞌijatshenhei. 12  Qa

(Lucas 24:13‑35)

iꞌnkꞌaƚe iye paꞌaj, haꞌ Jesús qa weꞌnethinets iye tujtseikaꞌƚe paꞌ ƚunyeꞌj in weꞌnethinets heꞌ wetsjuk hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei in nekikꞌijuꞌ paꞌ witꞌikheyiꞌj quꞌ namii paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet. i 13 Qa tepilii iye haꞌ Jerusalén qa nifeltaxii iye ajeꞌeƚ hekhewep, qa yeqekuƚiꞌij iye.  

Jesús qa yukinijkii peꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ nenfel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. 14  Maꞌ

(Mateo 28:16‑20; Lucas 24:36‑49; Juan 20:19‑23)

qa iꞌnkꞌaƚe qa weꞌnethinetsha hekheweꞌ once (11) ƚꞌijatshenhei hekheweꞌen in mexe iꞌnijupjuꞌkii week haꞌ ewiꞌƚ mesa in tekjuꞌ, maꞌ qa yaqꞌayinij pakhaꞌ ƚeqekuyejei qa in tꞌunits iye peꞌ ƚatawjets, qe yeqekuꞌuj hekheweꞌ yojoꞌoj in yiꞌwen in hats iƚaꞌx iye. j 15 Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yape, maꞌaƚikꞌi haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe. k 16 Paꞌquꞌ hats netkꞌeenikꞌiha qaꞌ nempuliꞌjij maꞌ qaꞌ iƚaꞌxeꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ neqekuꞌukꞌi maꞌ qa hats jutsiqaxeꞌ quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ. l  



 16:6 Mr 14:67; 1Co 15:4 f 16:7 Lc 6:14; Mt 17:22 g 16:8 Jn 5:28; Mr 1:44; 4:40  16:9‑11 Lc 24:1; Hch 20:7; 1Co 16:2; Lc 18:33; Hch 2:24; Mr 3:15; 15:40; Lc 8:2; 24:5,11,23 i 16:12 Jn 21:1; 2Co 4:11 j 16:14 Lc 24:9,38,41 k 16:15‑18 Mt 28:16‑20; Mt 13:38; 1Jn 2:2; Ro 8:22 l 16:16 Mr 11:24; Jn 3:16; Hch 2:38; 10:43; 22:16; Ro 10:9; 1P 1:8‑10; Mt 12:41; Jn 3:18,36; 5:11; 20:23 e

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 151

SAN MARCOS 16

17 Ekeweꞌen

kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ quꞌ ƚijtsꞌeyekꞌekii pekheweꞌ quꞌ hats niteꞌ neqekuyiꞌikꞌi: Akaꞌ yii quꞌ nitꞌijiꞌ quꞌ nukinfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets, qaꞌ nitꞌij iye peꞌquꞌ iꞌnkꞌaihitseꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ. 18 Qꞌoiqꞌoyits quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ, qa quꞌ niyataxjiꞌ peꞌyeꞌ naꞌaj yaqꞌalij paꞌquꞌ jukheweꞌ, qaꞌ niteꞌƚe neqenijaniꞌij, ham ƚunyejiꞌijkii. Qa quꞌ netꞌekuꞌmjiipjiꞌ peꞌquꞌ nanqaatsꞌejuꞌ maꞌ qaꞌ ƚeꞌsitseꞌjiꞌijjuꞌ.— m  

Jesús qa wapiletsphaꞌm naꞌ waꞌs. 19 Maꞌ

(Lucas 24:50‑53)

qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús in yiliꞌij in iyetikꞌui hekheweꞌen, maꞌ qa tenilesiyijuꞌƚ naꞌ waꞌsjiꞌ, qa iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Dios. n 20 Maꞌ qa hekheweꞌen qa ikij quꞌ nenfel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei week haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa qi in yiꞌfen, qa quꞌ niwjutsiqenija kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in yijaalija qa taꞌƚets kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ in ƚijtsꞌeyekkii.  

m  16:18 Lc 10:19; Hch 28:3‑6; 9:12,17; 1Ti 5:22 1Ti 3:16; He 10:12

n

 16:19 Lc 22:69; 24:3; Hch 1:2,11,22;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS

1

1   Olots

Paꞌ Lucas yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌ Jesús.

hekheweꞌ tꞌekuꞌmiꞌ quꞌ nikaꞌajiꞌ kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii peꞌ wekwek teꞌwenhetii haꞌne haneꞌej jinamjiꞌjuꞌ, a 2 qa jinikfeꞌlets ekeweꞌen qe taꞌƚets in nifel ineꞌm hekheweꞌ taꞌƚijii in iꞌnkꞌaaꞌija paꞌaj in yiꞌwenijha qa hik hekheweꞌ iye nifel ekeꞌ wiꞌtlijei. b 3 Yakhaꞌ Lucas, yakhap iye in qi in week hejeeƚtaxikꞌuiha in ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌa, qa humti quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ hataꞌƚijii qaꞌ heyeiƚiꞌijphaꞌm qaꞌ natsamijii kaꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ quꞌ hikaꞌ eꞌm tenekꞌenhei Teófilo. c 4 Hatsꞌinha quꞌ enikfeeꞌletsha in yijaalija kekheweꞌ wekwek ƚꞌijatshenhetiꞌyij. d  





5  Qa

Paꞌ ewiꞌƚ ángel nifelkii quꞌ nenekfikꞌi paꞌ Juan Bautista.

ƚunyeꞌjkii kekheweꞌ neƚutsjiꞌ in mexe wittataꞌaꞌ kaꞌ Herodes haꞌ seheꞌ Judea, hikhaꞌ iꞌniꞌ paꞌ ewiꞌƚ paꞌi ƚii Zacarías. Iꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ paꞌil ƚiyinyejeyek Abías, ƚꞌithayifetskiyek. Peꞌ ƚewheꞌyeꞌ ƚii Elisabet taꞌƚets pekheweꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi peꞌ taꞌƚets paꞌ Aaronꞌikꞌi. e 6 Paꞌ Zacarías qa peꞌ ƚewheꞌyeꞌ Elisabet eneweꞌen wattsathenketikꞌuiha paꞌ Dios, qa yijayanija iye week kekheweꞌ yitꞌij paꞌquꞌ nanaqsiijkii. Ham paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ nijanikꞌi in yijayaanija. f 7 Qa hamƚe ƚelitseꞌ qe intsꞌatekiꞌ peꞌ Elisabet qa hats ƚawaꞌmhits iye. 8 Ewiꞌƚ paꞌ neƚujiꞌ paꞌaj pekheweꞌ paꞌil iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ Zacarías, qa yasinjiꞌ paꞌaj quꞌ netꞌithayii pekheꞌ qi witlijtsitjii. g 9 Paꞌ hats ƚeqfenyejeijiꞌjij peꞌ paꞌil, qa yasinjiꞌ paꞌaj paꞌ Zacarías quꞌ nuyetsjiꞌ pakhaꞌ foƚetsjiꞌ peꞌ witlijtsitjii paꞌ ƚeꞌwis wititset tꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qe qaꞌ neneꞌƚjuꞌ paꞌ ewjisii (incienso). h 10 In mexe neꞌƚjuꞌ paꞌaj paꞌ yejutshenets ewjisii (incienso), qa peꞌ iꞌnfikꞌi olots qa iyinek paꞌaj.  









a  1:1 Ro 4:21; 14:5; Col 2:2; 4:12; 1Ts 1:5; 2Ti 4:17; He 6:11; 10:22 b 1:2 Jn 15:27; Hch 1:21; 26:16; 2P 1:16; 1Jn 1:1; 1Co 4:1; He 2:3 c 1:3 Hch 1:1; 23:26; 24:3; 26:25 d  1:4 Hch 18:25; Ro 2:18; 1Co 14:19; Ga 6:6 e 1:5 Mt 2:1; 1Cr 24:10 f 1:6 Gn 7:1; Hch 2:25; 8:21; Fil 2:15; 3:6; 1Ts 3:13 g 1:8 1Cr 24:19; 2Cr 8:14; 31:2 h 1:9 Ex 30:7‑8

152 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 153

SAN LUCAS 1

11 Qa

hik paꞌaj qa weꞌnethinets paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, tsꞌapꞌa paꞌaj, teꞌweyij paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ (altar) tꞌejuyets in teneꞌƚjuꞌ paꞌ ewjisii (incienso). i 12 Paꞌ Zacarías in yiꞌwen paꞌaj paꞌ ángel qi in yitjuƚaxijphaꞌm qa qi iye in nijiwei paꞌaj. 13 Qa paꞌ ángel qa yitꞌijets paꞌaj: —Zacarías, hasuꞌuj eꞌnijiwei. Naꞌ Dios hats tꞌekuꞌmij ejuꞌƚ kaꞌ iyinheyeꞌj qa keꞌ ewheꞌyeꞌ Elisabet qaꞌ nanaꞌl paꞌ ƚaꞌs qaꞌ eqiyiꞌij hatseꞌ Juan. j 14 Akhaꞌ qi quꞌ neꞌsinhetiꞌmkii qa olots iye peꞌquꞌ qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii quꞌ nenektaxfikꞌi. 15 Qe pakhaꞌan qi quꞌ qiyiꞌimjiꞌ hatseꞌ naꞌ Dios. Niteꞌ iyaꞌjiꞌ hatseꞌ paꞌquꞌ winoyeꞌ qa niyatsikꞌe iye, qa ajeꞌeƚ quꞌ notpoꞌoj paꞌ Espíritu Santo quꞌ menteꞌ neneketaxfikꞌi. k 16 Ƚakhaꞌ yepiletets hatseꞌ peꞌquꞌ olotseꞌ eneweꞌ ƚelits kaꞌ Israel naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hiknaꞌ ƚeqe Dios. l 17 Qa hik pakhaꞌ iye nojoꞌokꞌoi hatseꞌ nakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Pakhaꞌan hik ƚunyeꞌj qa hik ƚetꞌunhenyeꞌj iye hatseꞌ kaꞌ profetaꞌikꞌi m Elías, qe qaꞌ naqsiijkii peꞌ ƚatawjets peꞌ ƚꞌalhei quꞌ nenpiletetsjuꞌ peꞌ ƚelits,  (Mal 4:6) qa nekheweꞌ niteꞌ nekꞌenheyutax qaꞌ hik ƚunyejeyeꞌ kaꞌ ƚunyejei neꞌ yatsathen, hatsꞌinha quꞌ nanamtax naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ hatsƚe nawatjiletꞌikꞌui.— 18 Maꞌ qa paꞌ Zacarías qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ ángel: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ humtiiꞌija akaꞌan? Qe yakhaꞌ hats yaƚawaꞌmaꞌx qa keꞌ yiwheꞌyeꞌ iye hats ƚawamhiꞌ.— 19 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ ángel: —Yakhaꞌ Gabriel. Yakhaꞌ yeꞌmetiꞌmkii nakhaꞌ Dios, hik nakhaꞌ tsꞌukin ewetsjuꞌ quꞌ jintafaakateijuꞌ quꞌ henfel eꞌm ekeweꞌ ƚeꞌsits inkꞌaihits. n 20 Qa haneꞌej in niteꞌ ƚumti quꞌ yijaayiꞌija keꞌ kꞌefeꞌltaxiꞌm. Maꞌ qaꞌ ham eꞌlijeyeꞌ haneꞌej yamijii quꞌ nanaꞌltax akaꞌ hats hiꞌttaxij ewets qe yijaaꞌija hatseꞌ quꞌ nanaꞌl akaꞌan.— 21 Qa peꞌ iꞌnfikꞌi olots qa hats nitatsittaxets paꞌaj quꞌ nentenuifikꞌi paꞌ Zacarías, qa yiwjutsiten inhatsꞌek in yapeꞌefi paꞌ foƚetsjiꞌ peꞌ witlijtsitjii paꞌ ƚeꞌwis wititset. 22 Maꞌ qa in hats tꞌatsjiꞌƚtaxfikꞌi paꞌaj, qa hatsƚe ham ƚeꞌlijeyeꞌ, qa ajeꞌeƚ tumtaxtii quꞌ niꞌweniꞌ peꞌyeꞌ pakhaꞌ foƚetsjiꞌ peꞌ witlijtsitjiiyifi. Qa ƚokoyeiƚetax peꞌ jutsiqetsij in iyettax, qa hats amanƚiꞌij paꞌaj in ham ƚeꞌlijeyeꞌ. o  





















i  1:11 Mt 2:13‑14; 28:2; Lc 2:9; Hch 5:19; 8:26; 12:7 j 1:13 Gn 15:1; 16:11; 17:19; Mt 11:18; 14:27; Lc 1:30,60,63; 7:33; Nm 6:3; Jue 13:3‑5 k 1:15 Is 44:2; Lc 1:41,44 l  1:16‑17 Mal 4:5‑6; Lc 1:76 m 1:17 Profeta ikjiꞌ akaꞌan ewiꞌƚ jukhew nifel paꞌ Intata peꞌ yitꞌijets. n 1:19 Dn 8:16; 9:21; Lc 1:26; Mt 18:10 o 1:22 Lc 1:62

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 1  154 23  Maꞌ

qa in yamikꞌui paꞌ ujaꞌx peꞌ neƚuts in tꞌithayiꞌyifi peꞌ witlijtsitjii, qa wapilii paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ. 24 In hats teƚuyikꞌi paꞌaj ekeweꞌ neƚutsjiꞌ in tꞌithayii, peꞌ ƚewheꞌyeꞌ Elisabet qa iwkajitshen paꞌaj, qa leeꞌfij (5) peꞌ juwelits in niteꞌ wiꞌs paꞌaj, qa yitꞌij paꞌaj: 25 —Yaqsiꞌj yeꞌmijkii paꞌ Yatsatꞌaxyij akaꞌan qe qaꞌ niliꞌij neꞌ tsutentax.— p  



26  Qa

Paꞌ ángel qa nifelkii iye quꞌ nenekfikꞌi paꞌ Jesús.

in hats ewiꞌƚ tatsai (6) paꞌaj ƚeqe juwelits peꞌ Elisabet, paꞌ Dios qa nukinetsjuꞌ iye paꞌ ángel Gabriel paꞌ ewiꞌƚ witset ƚaꞌs ƚii Nazaret, naꞌ seheꞌ Galilea q 27 peꞌ ewiꞌƚ inanyiꞌ mexe ham yawitjiyeꞌ, ƚii María. Qa hats jutsiqetsiꞌƚ wetjuꞌƚ quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij paꞌ ewiꞌƚ jutjanaꞌx ƚii José taꞌƚets paꞌ Davidꞌikꞌi. r 28 Paꞌ ángel qa weꞌtmetinhetiꞌm paꞌ iꞌniꞌ peꞌ inanyiꞌ, qa yitꞌijets: —¡Hewetfel eꞌm, akhaꞌ qi paꞌ ƚenekumhiyijiijiꞌ! Naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ naꞌn ejupkii.— 29 Keꞌ María qa qi in yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijeyets paꞌ ángel, qa ƚataweꞌjƚejiꞌ paꞌaj in watfaakanƚe in yitꞌij qetuk paꞌ ikjiꞌha akaꞌ witwetfelhewo. s 30 Paꞌ ángel qa yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj eꞌnijiwei, María, qe naꞌ Dios tꞌekuꞌm eijiꞌ. t 31 Haneꞌej qaꞌ iwkajitshen qaꞌ nenekfikꞌi hatseꞌ paꞌ oqwomeheꞌ, qaꞌ eqiyiꞌij Jesús. u 32 Pakhaꞌan qijiꞌha hatseꞌ qaꞌ ƚeqiyiꞌij iye, Ƚaꞌs paꞌ Qijiꞌha. Naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios qaꞌ netisij hatseꞌ quꞌ nayaxipjiꞌ naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx kakhaꞌ aqwaꞌmaxiꞌƚikꞌi wittataꞌikꞌi David. v 33 Qaꞌ niteꞌ niliyiꞌij quꞌ qiyeꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ neꞌ ƚetsiꞌ kaꞌ Jacob, w quꞌ netnekꞌenhei ham paꞌquꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ.— x 34 Keꞌ María qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ ángel: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nanaꞌl hatseꞌ akaꞌan in mexe niteꞌ yaqapiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ?— 35 Qa paꞌ ángel qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: —Naꞌ Espíritu Santo quꞌ nanam ewetsjuꞌ qa naꞌnꞌepjiꞌ, qa naꞌ ƚetꞌunhaꞌx naꞌ Qijiꞌha qaꞌ naꞌnꞌepjiꞌ iye hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj ƚeqꞌeneƚeyaꞌx neꞌej wasiꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ qi in Ƚeꞌwis quꞌ nenektaxfikꞌi qa ƚenqiyiꞌij “Ƚaaꞌsija paꞌ Dios.” y 36 Jeƚ qekuꞌnek, keꞌ ejefekiꞌ Elisabet in naꞌl iye hatseꞌ paꞌ ƚaꞌs, yemjeetax in hats kꞌutshetax, kikheꞌen titijitiꞌyijets in ham ƚaꞌseꞌ qa haneꞌej qa hats ewiꞌƚ tatsai (6) ƚeqe juwelits in iwkajitshen.  



















 1:25 Gn 30:23; Is 4:1; 25:8 q 1:26 Lc 1:19; Mt 2:23 r 1:27 Dt 21:23; Is 7:14; Mt 1:18,20,23; Lc 2:4 s 1:29 Lc 1:12 t 1:30 Mt 14:27; Lc 1:13 u 1:31 Is 7:14; Mt 1:21,25; Lc 2:21 v 1:32 Lc 1:76; 6:35; 8:28; Hch 7:48; 2S 7:12‑13; 1R 2:12; Sal 132:11; Is 9:7; Jer 33:17 w 1:33 Jacob ƚii iye paꞌ Israelꞌikꞌi. x 1:33 Ex 19:3; Sal 114:1; Is 14:1; 29:22; 46:3; 9:6; Dn 7:14 y 1:35 Mt 1:18; 14:33; Lc 4:3,9,41; 22:70 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 155

SAN LUCAS 1

37 Qe

ham paꞌquꞌ wekwekeꞌ quꞌ jutsitaxiꞌim naꞌ Dios.— z qa yitꞌij paꞌaj peꞌ María: —Yakhaꞌ ƚeqejkunenkiꞌyij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Naqsiꞌjijkii paꞌ Dios in ƚunyeꞌjek kakhaꞌ hats ƚenfel yeꞌm.— Maꞌ qa paꞌ ángel qa ikikꞌui iye paꞌaj.

38  Maꞌ

39 Qa

Peꞌ María qa yamii peꞌ Elisabet.

hik pekheweꞌ peꞌ neƚutsjiꞌ paꞌaj, keꞌ María qa itaqsunii quꞌ namii paꞌ ewiꞌƚ peꞌ witsetits ƚelits paꞌ uteket iꞌniꞌ naꞌ seheꞌ Judea. 40 Qa uyifi paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ Zacarías qa wetfeliꞌm peꞌ Elisabet. 41 In yepiꞌyeꞌ paꞌaj peꞌ Elisabet paꞌ ƚewetfelhinyeꞌj keꞌ María, maꞌ qa paꞌ omeƚaꞌs qa tꞌotsphaꞌmkii paꞌaj ƚataweꞌjjiꞌ peꞌ Elisabet. Qa peꞌ Elisabet qa topoꞌoj paꞌaj paꞌ Espíritu Santo. a 42 Maꞌ qa peꞌ Elisabet qa yitꞌunhetikꞌi paꞌaj in yitꞌij: —Paꞌ Dios les qiꞌija in ƚeꞌwis paꞌ neƚisij qa niteꞌ hik ƚunyejei eneꞌ week efuts peꞌ tisij, qa les in ƚeꞌwis iye paꞌ tisij pakhaꞌ omeƚaꞌs iꞌnjiꞌ neꞌ ekutjii. 43 ¿Inhatsꞌek in yijunyeꞌjkii akaꞌan, in namyii eneꞌ ƚenene paꞌ Yatsatꞌaxyij? 44 Qe in iꞌnkꞌa kꞌepiyeꞌej kakhaꞌ ewetfelhinyeꞌj qa paꞌ yaꞌs eneꞌ yikutjiijiꞌ qa ajeꞌeƚ tꞌotsphaꞌmkii qe qi in ƚeꞌwisiꞌmkii. 45 Ƚeꞌwisiꞌmkii eneꞌ niteꞌ yeqekuꞌukꞌi quꞌ yijaayiꞌija quꞌ nanaꞌl hatseꞌ week pekheweꞌ hats nifeliꞌm paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.— 46 Maꞌ qa keꞌ María qa yitꞌij paꞌaj: —Paꞌ yitaweꞌj qi in yiwqinhetjiꞌha paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, b 47 qa paꞌ yeqe espíritu ƚeꞌwisiꞌmkiiha qe taꞌƚets paꞌ Dios hik pakhaꞌ eqiƚinaꞌx tsiƚin hatseꞌ. c 48 Qe nejeƚ yiwetsjuꞌ in yiꞌfꞌiljetsaxtax in ƚeqejkunenkiꞌyij, qa haneꞌej qa week ƚahatsiyij quꞌ nenitꞌij yiwets in qi paꞌ ƚeꞌwis heyestiꞌyij. d 49 Qe paꞌ Qi Tꞌun Ham Ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ yaqsiꞌj yeꞌmijkii peꞌ qits wekwek ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ. ¡Qijiꞌha qa ƚeꞌwisija iye akaꞌ ƚii paꞌ Dios! e 50 Qa eneꞌ week ƚahatsiyij quꞌ neꞌnqꞌeletij pekheweꞌ quꞌ neꞌnijiweyijuꞌƚha. (Sal 103:17)f  51 Paꞌ ƚokoi yaqsiijkii peꞌ qits wekwek, yakꞌesaxikꞌuikii paꞌ yijamtitaxets peꞌ qi nikfeꞌltaxets wekwek. g 52 Yiwuꞌmikꞌuifikꞌi peꞌ tꞌunitstax in tenekꞌenhei peꞌ ƚotsꞌojilaxitstax, qa yenphaꞌm quꞌ netnekꞌenhei eneꞌ wetfꞌiljetsin. 53 Peꞌ qi iyipkuntaxjuꞌ qa tisij paꞌ qi qa ƚeꞌwis ƚaq,  (Sal 107:9) qa peꞌ qi yiwqꞌaxintax wekwek qa ham paꞌquꞌ netisij. h 54 Qi in tꞌiftiꞌtsꞌets haꞌne Israel. Hik haꞌne ƚeqejkunenek, qe niteꞌ nitapiꞌii paꞌ qi ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌaj  





























 1:37 Gn 18:14; Lc 18:27 a 1:41 Lc 1:67; Hch 2:4; 4:8; 9:17; 13:9 b 1:46‑53 1S 2:1‑10  1:47 Sal 35:9; Hab 3:18; 1Ti 1:1; 2:3; Tit 1:3; 2:10; 3:4; Jud 25 d 1:48 Lc 11:27 e  1:49 Sof 3:17; Sal 71:19; 89:8; 99:3; 111:9; 126:2,3; Is 57:15 f 1:50 Sal 100:5; 103:11 g  1:51 Sal 89:10; 98:1; 118:15 h 1:53 Sal 34:10; 107:9; Lc 6:21,24‑25 z

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 1  156 55  in

yiwjutsiqeniꞌm paꞌ iꞌnalekꞌikꞌi Abrahamꞌikꞌi qa week pekheweꞌ taꞌƚets.— 56 Keꞌ María qa wetshetkꞌewiꞌƚ juwelits in amanijup paꞌaj peꞌ Elisabet, maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa wapilii iye paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ.  

57 In

Nekfikꞌi paꞌ Juan Bautista.

yamets paꞌ ƚahatsꞌij qa nekfikꞌi paꞌaj paꞌ ƚaꞌs peꞌ Elisabet. metitsiꞌm qa peꞌ ƚejefets iye qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii in impiꞌyelij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in hats yethinij paꞌ ƚeqꞌiltaꞌxij peꞌ Elisabet, maꞌ qa week ƚesitsiƚiꞌmkii pekheꞌen. i 59 Qa in hats yamets paꞌaj wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) peꞌ ƚeqe neƚuts, qa namii pekheweꞌen, qe qaꞌ neꞌnisaꞌxii ƚaxpaꞌs paꞌ omeƚaꞌs, qa yisuꞌuntax quꞌ ƚiyifeyiꞌij paꞌ ƚatata Zacarías. j 60 Qa keꞌ ƚenene qa yitꞌij: —Niteꞌ, qe akaꞌ quꞌ ƚiyiꞌij yijatꞌij Juan.— k 61 Qa yitꞌijjuꞌ iye pekheweꞌen: —Ham inek paꞌquꞌ ƚiyiꞌij kakhaꞌan eneꞌ ejefets.— 62 Maꞌ qa ƚokoyeiƚe peꞌ yittaxijiꞌ in nifaakantaxij iye paꞌ ƚatata, paꞌn quꞌ ƚiyiꞌij. l 63 Qa pakhaꞌan qa iyinets paꞌ ewiꞌƚ najak kꞌeewe, qa yikaꞌ paꞌaj akaꞌan in yitꞌij: —Akaꞌ qe ƚii haneꞌen Juan.— Qa week yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj pekheweꞌen. 64 Maꞌ qa ajeꞌeƚ paꞌ Zacarías qa wejjeꞌm paꞌ ƚejiꞌ qa qꞌul iye paꞌ ƚelepep, qa yape qa iyetƚek paꞌaj yiwqinhet paꞌ Dios. 65 Qa week pekheweꞌ metitsiꞌm qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj. Maꞌ qa week paꞌaj peꞌ witsetits ƚelits paꞌ uteket naꞌ seheꞌ Judea in iꞌyeꞌej paꞌaj. 66 Week pekheweꞌ impiꞌyelij akaꞌan qa yaqsiꞌj peꞌ ƚatawjetsjiꞌ, qa yitjiijjuꞌ: —¿Qetuk paꞌ ƚunyeꞌj hatseꞌ haꞌne omeƚaꞌs? Qe paꞌ ƚokoi paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yijaaꞌija in iꞌnijup nakhaꞌan.— m 58  Peꞌ

















Paꞌ Zacarías qa iyetij pakhaꞌ mexe hamikꞌui quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii paꞌaj.

67 Paꞌ

Zacarías hikpaꞌ ƚatata paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs, qi in topoꞌoj paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, maꞌ qa nifel pakhaꞌ mexe hamikꞌui quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii paꞌaj, qa yitꞌij: n 68 —Neniwqinhetjiꞌha paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, ƚeqe Dios eneꞌ Israel, qe teꞌnilitjuꞌ qe qaꞌ niƚin haꞌne ƚetset. o 69 Maꞌ qa hats niihin inkꞌuiphaꞌm paꞌ ewiꞌƚ qi tꞌun eqiƚinaꞌx taꞌƚets paꞌ Davidꞌikꞌi, hikpaꞌ ƚeqejkunenek paꞌaj. p  



 1:58 Gn 19:19 j 1:59 Gn 17:12; Lv 12:3; Lc 2:21; Fil 3:5 k 1:60 Lc 1:13,63  1:62 Lc 1:22 m 1:66 Hch 11:21 n 1:67 Lc 1:41; Jl 2:28 o 1:68 Sal 41:13; Lc 1:71; 2:38; He 9:12 p 1:69 1S 2:1,10; 2S 7:26; Sal 18:2; 89:3,17,20; 132:17; Ez 29:21; 34:23‑24; 37:24‑25 i

l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 157

SAN LUCAS 1​, ​2

70  Qa

in ƚꞌanyeꞌjek paꞌaj in nifel qa iꞌnijjiꞌ peꞌ qi ƚeꞌsits ƚeqe profetalikꞌi, pakhaaꞌij paꞌaj. q 71 Qe qaꞌ jinaqsiꞌjij pekheweꞌ inejuihifets, qaꞌ jinaqsiꞌjij iye paꞌ ƚokoi pekheweꞌ week napjaxtax ineꞌm.  (Sal 106:10) 72 Qe qaꞌ niꞌnqꞌethinij paꞌ ƚeqꞌiltiyejij peꞌ iꞌnalheyikꞌi qa quꞌ naqsiijkii iye pakhaꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj. r 73 Qa akaꞌ yiwjutsiqen paꞌaj hik akaꞌ nifeliꞌm paꞌaj paꞌ iꞌnalekꞌikꞌi Abraham, s 74 qe qaꞌ jinilithinikꞌui paꞌ ƚokoi peꞌ inejuihifets, maꞌ qaꞌ ham iꞌnijiweyaꞌxeꞌkii quꞌ jiꞌntꞌithayiyiꞌm 75 in jiꞌweꞌneniꞌha qa jiwattsathenketetsha iye pakhaꞌan week pekheweꞌ inqeneƚutsjiꞌ. 76 Qa akhaꞌ, omeƚaꞌs, ƚenqiiꞌej hatseꞌ ƚeqe profeta paꞌ Qijiꞌha, qe ƚojoꞌokꞌoi hatseꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qe qaꞌ ajiletikꞌui peꞌquꞌ ƚꞌikheijeyeꞌ,  (Mal 3:1) t 77 hatsꞌinha quꞌ ikfelitets ajeꞌeƚ naꞌ ƚetset in ƚekeꞌ quꞌ iƚiyeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets, u 78 qe taꞌƚets paꞌ qiꞌija in ƚeqꞌiltiyeꞌj inij paꞌ inqe Dios, maꞌ qa paꞌ hik ƚunyeꞌj neꞌ junuꞌ naꞌaj inkꞌayik neƚukii qaꞌ nanam inwetsjuꞌ taꞌƚiiphaꞌm pakhaꞌ les in toxphaꞌm, v 79 qe qaꞌ nanalitiꞌpjiꞌ pekheweꞌ iꞌniꞌ paꞌ qi in nookii qa iꞌniꞌ iye paꞌ ƚeqꞌeneƚeyaꞌx paꞌ witwamhiꞌ.  (Is 9:2) Hatsꞌinha qaꞌ nojo iꞌnkꞌuyii paꞌ ƚenikheyij paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii.— w 80 Paꞌ omeƚaꞌs qa teiƚem in hats qiyuꞌ paꞌaj qa in tꞌunij iye paꞌ ƚeqeꞌspiritu. Qa iꞌniꞌkii paꞌaj paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ qa yamijii paꞌ neƚujiꞌ in hats nifeliꞌm pekheweꞌ Israel ƚeiƚets. x  



















2

Nekfikꞌi paꞌ Jesús. 1   Qa

(Mateo 1:18‑25)

ƚunyeꞌjkii paꞌaj pekheweꞌ neƚutsjiꞌ in tꞌatsjiꞌƚfikꞌi paꞌ ƚafaakanek paꞌ qi Roma ƚatata ƚii Augusto, hatsꞌinha quꞌ neꞌnikaꞌajjiꞌ (censo) peꞌ week jukhew, efuts, omehets in ujaꞌxek peꞌ week witsetits paꞌ Roma ƚeqe seheꞌ. y 2 Akaꞌan hik akaꞌ paꞌ yojo paꞌaj in iꞌnkꞌaƚe wanaqsiijkii in wenikaꞌajjiꞌkii (censo), hik pakhaꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij paꞌ Cirenio mexe gobernador ipjiꞌ paꞌ seheꞌ Siria. z 3 Maꞌ qa week ikiikii quꞌ namiikii pekheweꞌ ƚetsetits peꞌ taꞌƚetskii ƚawaꞌmhitsikꞌi, hatsꞌinha quꞌ neꞌnikaꞌajjiꞌkii.  



q  1:70 Hch 3:21; Ro 1:2 r 1:72 Mi 7:20; Sal 105:8‑9,42; 106:45 s 1:73 Gn 22:16‑17; He 6:13 t 1:76 Mt 11:9; Lc 1:17 u 1:77 Jer 31:34; Mr 1:4 v 1:78 Is 58:8; Jer 23:5; Zac 3:8; 6:12; Mal 4:2; Lc 24:49; Ef 4:8; 2P 1:19 w 1:79 Is 60:2‑3 x 1:80 Lc 2:40 y  2:1 Mt 22:17; Lc 3:1 z 2:2 Mt 4:24

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 2  158 4  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ paꞌaj paꞌ José in ikikꞌui paꞌ witset Nazaret, iꞌniꞌ paꞌ seheꞌ Galilea, qa yamii paꞌaj naꞌ ƚetsetꞌek paꞌ Davidꞌikꞌi witset ƚii Belén nakhaꞌ seheꞌ Judea, qe paꞌ José taꞌƚets paꞌaj paꞌ Davidꞌikꞌi, a 5 qe qaꞌ neꞌnikaꞌaƚijjiꞌ keꞌ María, hikkeꞌ hayiits jutsiqaxij paꞌaj quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij, kikheꞌen iwkajitshen paꞌaj. 6 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj pekheweꞌen in mexe iꞌniꞌ paꞌaj haꞌ Belén, keꞌ María qa yamets paꞌaj ƚahatsꞌij quꞌ nanqalaꞌx. 7 Qa nekfikꞌi paꞌaj paꞌ yojo in ƚaꞌs, qa yijupheƚijiꞌ paꞌaj peꞌ penyilots qa yiwhinjijuꞌ paꞌ wakka ƚenexkutjiyij, qe hats ham paꞌaj paꞌquꞌ ƚetsetꞌe pekheweꞌ ƚewhitil.  





8  Metiꞌm

Peꞌ angelits qa peꞌ yejeƚ peꞌ kotsꞌetets.

haꞌ Belén paꞌaj peꞌ ujaꞌx kotsꞌetets yejeƚ iꞌwijiꞌ paꞌaj peꞌ ƚeƚinhei in najaꞌxij paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet. 9 Qa teꞌnethinets paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa paꞌ ƚesaꞌx paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa napjuyitꞌipjiꞌ pekheweꞌen. Qa qi in nijiwei paꞌaj. b 10 Qa paꞌ ángel qa yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ qe yakhaꞌ henkaꞌxiꞌƚ ewetsjuꞌ kaꞌ ewiꞌƚ qi ƚeꞌwis witiihet, qa hikkaꞌ week quꞌ niꞌsinhetiꞌmkii c 11 qe haneꞌej hats nekiꞌƚ ewetsfikꞌi naꞌ ƚetsetꞌii kaꞌ Davidꞌikꞌi, naꞌ ewiꞌƚ Eqiƚinaꞌx, hik nakhaꞌ Cristo Yatsatꞌaxꞌinij. d 12 Naꞌl kaꞌ jutsiqaxij quꞌ iꞌweniꞌƚ naꞌ omeƚaꞌs, wetjupheꞌƚjiꞌ neꞌ penyilots qa weniwhinjijuꞌ neꞌ wakka ƚenexkutjiyij.— e 13 Qa hik pakhaꞌaj qa laxa pekhewep iye olots angelits ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ paꞌ hayiits weꞌnethinetsjuꞌ paꞌaj, qa yiwqinhetjiꞌha paꞌ Dios, qa yitꞌijjuꞌ: 14 —¡Qiꞌija in ƚeꞌwis paꞌ Dios iꞌniꞌ paꞌ les toxphaꞌmha! ¡Witꞌikesimeyaꞌxƚekii haꞌne seheꞌ ipjiꞌ pekheweꞌ quꞌ netkꞌenetsha nakhaꞌan!— f 15 Maꞌ qa in hats wapiletsphaꞌmkii iye peꞌ angelits naꞌ waꞌs, qa peꞌ kotsꞌetets yejeƚ qa yifaakatejiꞌ paꞌaj: —Yape jiyamii haꞌ Belén qa jinteꞌwen pakhaꞌ nifel ineꞌm ikuꞌuj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.— 16 Qa qi in itaqsunii paꞌaj, maꞌ qa woꞌoikii qa yiꞌwen paꞌaj keꞌ María qa paꞌ José qa paꞌ omeƚaꞌs iꞌwjiꞌjuꞌ paꞌaj peꞌ wakka ƚenexkutjiyij. 17 In yiꞌwen paꞌaj, maꞌ qa nifelimikꞌi week paꞌ yitꞌijets paꞌaj paꞌ ángel in tꞌejuyets paꞌ omeƚaꞌs. 18 Qa week pekheweꞌ yepiꞌyeꞌjiꞌjij qa yitjuƚaxjiijphaꞌmkii peꞌ wekwek tefelhitiꞌyiꞌm paꞌaj peꞌ kotsꞌetets yejeƚ. 19 Keꞌ María yaqsiꞌjija paꞌaj week naꞌaj yepiꞌyeꞌjiikꞌi ekeweꞌ wekwek ƚunyejeikii, maꞌ qa yijamtijiijupkii. g  





















 2:4 Lc 1:27 b 2:9 Lc 1:11; 24:4; Hch 5:19; 12:7 c 2:10 Mt 14:27 d 2:11 Mt 1:16,21; 16:16,20; Jn 4:42; 11:27; Hch 2:36; 5:31; 10:36 e 2:12 1S 2:34; 2R 19:29; 20:8‑9; Is 7:11,14 f  2:14 Mt 21:9; Lc 3:22; 12:51; 19:38; Ef 1:9; Fil 2:13 g 2:19 Lc 2:51 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 159

SAN LUCAS 2

20  Qa

peꞌ kotsꞌetets yejeƚ in hats wapilkii paꞌaj, qi in yiwqinhetjiꞌha paꞌaj paꞌ Dios, qe taꞌƚets week pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ qa yiꞌwen iye, qa hik ƚunyeꞌj pakhaꞌ hats tefelhitiꞌyiꞌm paꞌaj. h Paꞌ omeƚaꞌs Jesús qa wetkaꞌxii peꞌ witlijtsitjii.

21 Qa

in yamets wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) ƚeqe neƚuts in teƚuifikꞌi qa yisaxjiꞌ paꞌ ƚaxpaꞌs qa testiꞌyij quꞌ ƚiyiꞌij Jesús. Hik akaꞌ hayiits yitꞌijets paꞌaj paꞌ ángel keꞌ María quꞌ ƚiyiꞌij in mexenteꞌ iwkajitshen paꞌaj. i 22 Maꞌ qa in yafits iye paꞌaj paꞌ ujaꞌx peꞌ neƚuts pekheweꞌen quꞌ naqsiijkii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ mexe netetlij ekuꞌukꞌuijuꞌ peꞌ witlijtsitjii, in ƚꞌanyeꞌjek pakhaꞌ wenitꞌij yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. Qa nekaꞌxii paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs neꞌ qi witlijtsitjii naꞌ Jerusalén qe qaꞌ netisij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, j 23 in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij (ley) paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yitꞌij: —Pakhaꞌ quꞌ nojo quꞌ witaꞌseꞌ jukhew pakhaꞌan yatsatꞌaxij naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.—  (Ex 13:2,12; Nm 11:13) 24 Qa quꞌ nilanifi peꞌquꞌ inqaꞌmetetseꞌ maꞌ qa yaqsiijkii kakhaꞌ hats yitꞌij paꞌaj (ley) paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij: —wetsjuk peꞌquꞌ kꞌiwukitetseꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ wetsjukꞌe peꞌquꞌ ofotets ƚelitseꞌ.—  (Lv 12:6‑8) k  





25  Naꞌl

Paꞌ Simeón qa yiꞌwen paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs Jesús.

paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew naꞌ witset Jerusalén ƚii Simeón, haꞌne jukhew yatsathen qa yijayaanija iye paꞌ Intata. Notkitaxiikiiha quꞌ nanam pakhaꞌ qi quꞌ niꞌfen eneꞌ Israel. Paꞌ Espíritu Santo iꞌnipjiꞌ pakhaꞌan. l 26 Paꞌ Espíritu Santo qa yikfelitets in niteꞌ waꞌm quꞌ mexe niteꞌ niꞌweneꞌ paꞌ Cristo nukinjuꞌ hatseꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. m 27 Paꞌ Simeón qa ikii paꞌaj neꞌ qi witlijtsitjii qe paꞌ Espíritu Santo hik pakhaꞌƚe in taꞌƚets. Qa pekheweꞌ ƚꞌalhei paꞌ omeƚaꞌs Jesús in nekaꞌxii quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ hats wenitꞌij paꞌaj quꞌ netꞌejuyets paꞌ omeƚaꞌs, 28 paꞌ Simeón weikutiꞌƚ wetjuꞌƚ pekheweꞌen peꞌ witlijtsitjiyifi qa tikꞌeyij paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs, qa iyinetsphaꞌm paꞌ Dios, qa yitꞌij paꞌaj: 29 —Haneꞌej, Yatsatꞌaxyij, yape exkeꞌyiꞌij quꞌ ƚeꞌwiseꞌƚe quꞌ hats nawaꞌm haꞌne eqejkunenek, in ƚunyeꞌjek kakhaꞌ hats ƚitꞌij, 30 qe eneꞌ yitooyija in hats yiꞌwen haꞌne eqiƚinkeyeꞌj. n 31 Haꞌne hayiits ƚajilet paꞌaj quꞌ niꞌwen hatseꞌ eneꞌ week witsetits. 32 Hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ fetitjii qaꞌ nanalitiꞌpjiꞌ peꞌ niteꞌ Israel ƚelits,  (Is 42:6) qaꞌ nataꞌƚets iye quꞌ niwqinhetjiꞌ peꞌ niteꞌ Israel haꞌne etseꞌt Israel.— o 33 Qa peꞌ ƚꞌalhei paꞌ omeƚaꞌs qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj ekeweꞌ wekwek yitꞌij paꞌaj paꞌ Simeón in tꞌejuyets paꞌ Omeƚaꞌs Jesús.  















 2:20 Mt 9:8 i 2:21 Lc 1:31,59 j 2:22 Lv 12:6‑8 k 2:24 Lv 5:11 l 2:25 Lc 1:6; 2:38; 23:51; Mr 15:43 m 2:26 Mt 2:12; Sal 89:48; Jn 8:51; He 11:5 n 2:30 Sal 119:166,174; Is 52:10; Lc 3:6 o 2:32 Is 9:2; 46:13; 49:6,9; Hch 13:47; 26:23 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 2  160 34  Paꞌ

Simeón maꞌ qa iyinipjiꞌ paꞌaj pekheweꞌen. Maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj keꞌ María ƚenene haꞌ Jesús: —Ekꞌen qekuꞌnek, haꞌne omeƚaꞌs taqsijkitiyijkii quꞌ nataꞌƚets quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ nanamjuꞌkii qa peꞌquꞌ neniiphaꞌmkiyek eneꞌ Israel. Hik haꞌne iye quꞌ jutsiqaxiꞌij peꞌquꞌ netꞌejuyijuꞌƚ, p 35 qe qaꞌ netwenhetiyetsjuꞌ paꞌ ƚunyejeeyija peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii peꞌ olots wittawjets, qa akhaꞌƚe qaꞌ qi quꞌ aatsꞌeꞌ qa quꞌ ikaꞌmetkii iye, María, hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ natꞌatsjiƚꞌejfikꞌi paꞌquꞌ witqatsjikinetꞌe.— 36 Naꞌl iye paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ profetakiꞌ ƚii Ana, ƚasiꞌ paꞌ Fanuelꞌikꞌi taꞌƚetsek paꞌaj peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi pekheweꞌ taꞌƚetsek paꞌ Aserꞌikꞌi. Pekheꞌen hats ƚawaꞌmhiꞌija paꞌaj. Mexe inanyiꞌ paꞌaj in tewheꞌyei qa wetsjuk tatsai (7) ƚeqeꞌninqapitsij paꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa waꞌm paꞌaj, qa niteꞌƚe tewheꞌyei iye. q 37 Qa in hats wikiihaleꞌej paꞌaj qa yamijets ochenta y cuatro (84) ƚeqeꞌninqapitsij. Niteꞌ ikikꞌuifikꞌi peꞌ qi witlijtsitjii, qe tꞌithayiꞌyiꞌm yijatꞌij paꞌ Dios neƚuts qa najai iye, yaqsiꞌj jiijkii qa niteꞌ tekjiꞌij qa iyiinjiija iye paꞌaj. r 38 Maꞌ qa peꞌ Ana qa namijets paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌjkii, maꞌ qa yitꞌijetsphaꞌm paꞌaj ƚeꞌwisij paꞌ Dios, maꞌ qa nifeljiꞌijkii paꞌ omeƚaꞌs, nifeljiꞌjiꞌm week pekheweꞌ notkitaxikꞌui pakhaꞌ yiwejinfikꞌi hatseꞌ naꞌ Jerusalén. s  







José qa peꞌ María qa paꞌ omeƚaꞌs qa wapilii iye paꞌ ƚetsetꞌija Nazaret.

39 Maꞌ

qa in hats week naqꞌaxijipjiꞌ paꞌaj in yaqsiijkii pekheweꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ nanaqsiijkii (ley), qa wapilii iye paꞌaj haꞌ seheꞌ Galilea paꞌ ƚetsetꞌija Nazaret. t 40 Paꞌ omeƚaꞌs qa hats qiyuꞌ paꞌaj qa hats tꞌuniyuꞌ iye paꞌaj, week neƚuts tꞌijayijfikꞌi paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii, qa paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Dios qa iꞌnipjiꞌ pakhaꞌan. u  

41 Peꞌ

Paꞌ Omeƚaꞌs Jesús qa amanifi peꞌ qi witlijtsitjii.

ƚꞌalhei hayiitsƚe yamjiꞌjii haꞌ Jerusalén week ininqapits yaqsiijkii qa yamjiꞌjets peꞌ ƚeꞌsits neƚuts Pascua. v 42 In hats doce (12) paꞌaj ƚeqeꞌninqapits paꞌ Jesús qa yamets iye paꞌaj ƚahatsꞌij quꞌ namiꞌƚii peꞌ ƚꞌalhei paꞌ Jerusalén, pakhaꞌ hats ƚunyejeijiꞌij qa yamjiꞌjets paꞌ ƚeꞌwis neƚu. w 43 Qa in hats wapiltaxkii iye paꞌaj pekheweꞌen, in hats week naxijikꞌi paꞌaj peꞌ ƚeꞌsits neƚutsikꞌi, qa paꞌ omeƚaꞌs Jesús qa amanjiꞌ paꞌ witset Jerusalén. Niteꞌ nikfeꞌlets peꞌ ƚꞌalhei in amanjiꞌ paꞌ witset. x 44 Yumtitax quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm pekhewepeꞌ pekheweꞌ olots in ikkii paꞌaj qa hats ewiꞌƚ neƚu paꞌaj in ikijjeꞌm in ikkii, qa yapeƚek qa woꞌtaxiikii paꞌaj qa nifaakantaxij peꞌ ƚejefets qa peꞌ nikfeꞌliꞌƚ wetjuꞌƚ iye.  





p  2:34 Mt 21:44; 1Co 1:23; 2Co 2:16; 1P 2:8 q 2:36 Lc 2:38; Hch 21:9; Jos 19:24; 1Ti 5:9 r 2:37 Lc 5:33; Hch 13:3; 14:23; 1Ti 5:5 s 2:38 Is 52:9; Lc 1:68; 2:25 t  2:39 Mt 2:23; Lc 1:26; 2:51; 4:16 u 2:40 Lc 1:80; 2:52 v 2:41 Ex 12:11; 23:15; Dt 16:1‑6 w  2:42 Dt 16:16‑17 x 2:43 Ex 12:15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 161

SAN LUCAS 2​, ​3

45  Qa

hamƚe yiꞌweneꞌ paꞌaj. Maꞌ qa wapilijii paꞌaj haꞌ Jerusalén quꞌ nowoꞌoikii. 46 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj in hats wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qa yiꞌweniꞌ paꞌaj keꞌ qi witlijtsitjiyifi, iꞌnjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu paꞌaj pekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. Tekꞌenets in iyetikꞌui qa nifaakankii iye paꞌaj. 47 Week pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ paꞌaj in iyet qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌ ƚikfeliyaꞌxets qa in yasiinjiikꞌiha iye qa yekuꞌƚjiikꞌi naꞌaj tafaakanhetiijiꞌijtaxij. 48 In yiꞌwenij paꞌaj akaꞌan peꞌ ƚꞌalhei qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj, qa peꞌ ƚenene qa yitꞌij: —Yaꞌs, ¿inhatsꞌek in eqfenyejeyiꞌƚyij akaꞌan? Haꞌne atata qa yakhaꞌ qi in howotaxiꞌƚ eikii qa qi iye in ƚesƚꞌilehetiꞌƚ iye.— y 49 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in pekhel ƚamiƚijjiꞌkii in ƚowotaxiƚyiikii? ¿Inhatsꞌek in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in les ƚeꞌwis quꞌ haꞌnifi eneꞌ ƚetsiꞌ naꞌ Tata?— 50 Qa peꞌ ƚꞌalhei qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi kakhaꞌ yitꞌijets paꞌaj. z 51 Maꞌ qa ƚijtsꞌeyek paꞌaj in wapilkii qa yamii iye paꞌaj haꞌ Nazaret. Qi in tekꞌen paꞌ omeƚaꞌs, tekꞌeenetsha peꞌ ƚꞌalhei. Qa keꞌ ƚenene yaqsiꞌjija paꞌaj week naꞌaj yepiꞌyeꞌjiikꞌi ekeweꞌ wekwek ƚunyejeikii. a 52 Paꞌ Jesús hats tꞌijaiphaꞌmha paꞌaj paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii qa paꞌ ƚꞌaꞌj iye, qa yapeꞌenha iye les in yisuꞌun paꞌ Dios qa peꞌ jukhew pakhaꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Jesús. b  













3

Paꞌ Juan Bautista qa hats iꞌnqꞌijatshen paꞌaj. 1   Paꞌ

(Mateo 3:1‑12; Marcos 1:1‑8; Juan 1:19‑28)

qi wittata Tiberio qa hats yamijets paꞌaj quince (15) ƚeqeꞌninqapitsij in wittata paꞌ Roma. Paꞌ Poncio Pilato hikpaꞌ gobernadorijek naꞌ seheꞌ Judea, qa paꞌ Herodes qa gobernadorijek naꞌ Galilea, qa paꞌ ƚekꞌinij paꞌ Herodes ƚii Felipe qa gobernadorijek paꞌ Iturea qa paꞌ Traconite, qa paꞌ Lisanias qa gobernadorijek paꞌ Abilinia. c 2 Paꞌ Anás qa paꞌ Caifás hik pekheweꞌ ujaꞌxƚe in qitsjiꞌ in paꞌil ƚatatal, hik pakhaꞌaj paꞌ Dios qa nithinetsjuꞌ paꞌ Juan ƚaꞌs paꞌ Zacarías, in iꞌniꞌ paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. d 3 Qa paꞌ Juan qa ikijikꞌijuꞌ paꞌ ƚekuweꞌ paꞌ week haqqiꞌ Jordán. Qa nifeliꞌm peꞌ week quꞌ niliꞌij in yaqsiijkii peꞌ uƚꞌets qaꞌ nempuliꞌjjuꞌ, hatsꞌinha quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. 4 Qa in ƚꞌanyeꞌjek paꞌaj kakhaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌ witfaakanek ƚeꞌlijei paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías in yitꞌij paꞌaj: —Ewiꞌƚ paꞌ witꞌax tayaꞌyiꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, yitꞌij: “Aqsiꞌjiꞌƚikꞌi paꞌquꞌ ƚikheyijeꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qaꞌ natsathen iye hasuꞌuj qꞌifꞌimmeꞌ peꞌquꞌ ƚꞌikheijeyeꞌ.  





 2:48 Mt 12:46; Lc 2:49; 3:23; 4:22  2:52 Lc 2:40 c 3:1 Mt 14:1; 27:2

y

b

 2:50 Mr 9:32; Lc 9:45; 18:34 a 2:51 Lc 2:19  3:2 Jn 18:13,24; Hch 4:6; Mt 26:3

z d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 3  162 5  Week

paꞌquꞌ kiimiyetaxjuꞌ qaꞌ nenenjijuꞌ seheꞌyeꞌ qaꞌ ƚꞌajayeꞌ wetjuꞌƚ, week neꞌ utekui qa neꞌ utekui ƚelits quꞌ newettsꞌejinhetifikii qaꞌ week ƚꞌajayeꞌ wetjuꞌƚ paꞌ witꞌikheyiꞌj. Neꞌ qꞌifꞌimtax witꞌikheijei qaꞌ nawattsathenket iye, qa neꞌ fꞌulummikꞌi witꞌikheijei qaꞌ neteꞌnilaꞌsjuꞌ qaꞌ lememmiꞌikꞌi iye. 6 Week akaꞌ witꞌeseninyeꞌj quꞌ niꞌwen hatseꞌ paꞌ ƚeqiƚinkeyaꞌx paꞌ Dios.”—   (Is 40:3‑5) 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌaj paꞌ Juan in yitꞌijjiꞌjuꞌ pekheweꞌ olots nektaxii quꞌ nenimpulijinjuꞌ: —¡Hik ejunyejeyiꞌƚ qꞌoiqꞌoyits ƚelits! ¿Ƚekpaꞌ nefeliƚiꞌm quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ilatiꞌƚikꞌui hatseꞌ paꞌ qi iftsax ƚawak paꞌ Dios quꞌ nanamtax? e 8 Manaqsijiꞌƚjuꞌha yijatꞌij paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija quꞌ meninkꞌaihitiꞌƚ hatsꞌinha qaꞌ neꞌtwenhetii, qa hasuꞌuj umtiꞌiƚ quꞌ nelithiniƚikꞌui hatseꞌ paꞌ qi ƚawak hatseꞌ paꞌ Intata quꞌ itꞌiƚij: “Yekheweliꞌƚ hataꞌƚiꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi” qe yijaaꞌija quꞌ hitꞌiƚij ewets paꞌ Dios in ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii eneꞌ utel quꞌ ƚelitsiꞌij paꞌ Abrahamꞌikꞌi. f 9 Qa peꞌ witfejinetkiꞌ qa hats weꞌnenijupjuꞌ paꞌ ƚefitets peꞌ najkakui. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, week peꞌquꞌ najkakꞌe quꞌ niteꞌ ƚeꞌsitseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ qaꞌ newetfekinifi qaꞌ netwumhitiijiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt.— g 10 Maꞌ qa peꞌ olots jukhew qa efuts qa nifaakanij paꞌaj: —¿Paꞌn ƚiyek paꞌquꞌ haqsiiƚijkii?— h 11 Paꞌ Juan qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm wetsjukꞌe ƚꞌuihitjiyitseꞌ qa netisij ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ wiikfiꞌ ham ƚꞌuihitjiyeꞌ. Qa paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm peꞌquꞌ ƚaqatseꞌ qaꞌ netisij iye peꞌyeꞌ paꞌquꞌ wiikfiꞌ ham ƚaqeꞌ.— i 12 Qa nekets iye pekheweꞌ yijaninkii wekwek quꞌ nenimpulijinjuꞌ iye, pekheweꞌen qa yitꞌijets iye: —Maestro, ¿paꞌn quꞌ yeqfenyejeyiꞌiƚ yiwekek?— j 13 Maꞌ qa paꞌ Juan qa yekuꞌƚ iye: —Hasuꞌuj anhinƚiꞌiƚiꞌ paꞌ hats ujaꞌx paꞌ ƚꞌayajaxtiyiƚijets quꞌ ijaniniꞌƚkii ekeweꞌ wekwek.— 14 Qa naꞌl iye peꞌ ujaꞌx oqꞌopheƚinetsilets qa nifaakan iye paꞌaj: —Qa yekheweliꞌƚ, ¿ƚekpaꞌ quꞌ haqsiiƚijkiyek?— Qa yekuꞌƚ iye paꞌaj paꞌ Juan: — Hasuꞌuj aqaniꞌƚijkii peꞌquꞌ eꞌlijeyiꞌiƚ maꞌ qaꞌ neƚisij peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ paꞌquꞌ ijiweikitiꞌƚkii. Hasuꞌuj iye mowotkꞌoniƚijkii iye quꞌ itꞌiƚijets quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ hamtax uƚꞌaxeꞌ quꞌ naqsiijkii. Iꞌwejuƚeniꞌƚij yijatꞌij pekheweꞌ quꞌ ajalejiꞌjiꞌƚ in oqꞌopheƚinetsiletsiꞌƚ.— 15 Qa in ƚunyejeyek pekheweꞌ jukhew qa efuts in naꞌl pakhaꞌ notkitaxiikii, qa week ƚatawjetsƚejiꞌ in watfaakanƚejiꞌij, yijamtijijets paꞌ Juan quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ paꞌ Cristo. k 16 Qa paꞌ Juan qa yekuꞌƚikꞌi paꞌaj akaꞌan, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ pekheweꞌ week: — Yakhaꞌ kꞌempuujiniꞌƚjiꞌ haꞌne iweliꞌƚe, qa pakhaꞌƚe tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam hatseꞌ, pakhaꞌan les tꞌun, tꞌanyipjiꞌ, hik pakhaꞌ niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij iye quꞌ  





















 3:7 Mt 12:34; 23:33 f 3:8 Jn 8:33 g 3:9 Mt 7:19; Lc 13:6‑9 h 3:10 Hch 2:37‑38  3:11 Is 58:7 j 3:12 Mt 9:10‑11; 21:31‑32; Lc 5:29‑30; 7:29; 15:1 k 3:15 Jn 1:19‑20

e i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 163

SAN LUCAS 3

henitꞌijjiꞌ peꞌ ƚeqniihayij peꞌ ƚꞌotshilaxtii, pakhaꞌan qaꞌ nempuujiniꞌƚjiꞌek paꞌ Espíritu Santo qa paꞌ feꞌt iye. l 17 Hats tꞌekuꞌmiꞌkii peꞌ ƚeqe tseyem qe qaꞌ niwuꞌmphaꞌmkii quꞌ naqsijijjiꞌ peꞌ trigo hatsꞌinha paꞌ tꞌunikꞌi qaꞌ niwuꞌmkii peꞌ ƚꞌajits. Qa peꞌ ƚoi qaꞌ naqsiꞌj qaꞌ nenifi peꞌ ƚextsiꞌij, qa pekheweꞌƚe ƚꞌajits qaꞌ niwuꞌmjiꞌjuꞌkii paꞌ feꞌt niteꞌ yom.— m 18 Qa olots iye pekhewep iye nifel paꞌ Juan in yakakƚinij ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei peꞌ jukhew qa efuts iye. 19 Paꞌ Juan yaqꞌayintaxij iye paꞌaj paꞌ tenekꞌenhei Herodes in ƚewheꞌyeꞌej peꞌ Herodías ƚewheꞌyeꞌtax paꞌaj paꞌ ƚekꞌinij ƚii Felipe, qa week iye pekhewep iye uƚꞌets in yaqsiijkii yaqꞌayintaxij iye paꞌaj. n 20 Qa week ekeweꞌen in hats uƚꞌetstax in yaqsiijkii qa yukinets iye akaꞌan in yaqsiijkii: in yopheꞌƚ paꞌaj paꞌ Juan.  







Paꞌ Juan Bautista qa yimpuujin paꞌ Jesús. 21 Qa

(Mateo 3:13‑17; Marcos 1:9‑11)

ƚunyeꞌjkii paꞌaj in nimpulijinjuꞌ pekheweꞌ olots paꞌ Juan, paꞌ Jesús qa wempiliꞌj iye paꞌaj. Qa in mexe iyin paꞌaj paꞌ Jesús, qa qhofii paꞌaj naꞌ waꞌs. o 22 Qa paꞌ Espíritu Santo qa teꞌnilitꞌetsjuꞌ paꞌaj qa iꞌnipjiꞌ hik ƚunyeꞌjtax naꞌaj ofoꞌ. Qa paꞌ witꞌax qa nokesjiꞌphaꞌm paꞌaj naꞌ waꞌs, qa yitꞌij: —Akhaꞌ Kꞌayaasija qi in kꞌesuꞌun. Akhaꞌ qi in ƚets-sinhetiꞌmkii.— p  

Peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi peꞌ taꞌƚets paꞌ Jesucristo. 23  In

(Mateo 1:1‑17)

hats iꞌnjuꞌ paꞌaj quꞌ nenfel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, paꞌ Jesús qa hats yamets paꞌaj treinta (30) peꞌ ƚeqeꞌninqapits. Titijitiꞌyijets quꞌ ƚaꞌseꞌ paꞌ José. Taꞌƚets paꞌ Elí, q 24 paꞌ Eliꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Matat. Paꞌ Matatꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Leví. Paꞌ Leviꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Melquí. Paꞌ Melquiꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Jana. Paꞌ Janaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii José. 25 Paꞌ Joseꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Matatías. Paꞌ Matatiasꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Amós. Paꞌ Amosꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Nahúm. Paꞌ Nahumꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Esli. Paꞌ Esliꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Nagai. 26 Paꞌ Nagaiꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Maat. Paꞌ Maatꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Matatías. Paꞌ Matatiasꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Semei. Paꞌ Semeiꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Josec. Paꞌ Josecꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Judá. 27 Paꞌ Judaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Joanán. Paꞌ Joananꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Resa. Paꞌ Resaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Zorobabel. Paꞌ Zorobabelꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Salatiel. Paꞌ Salatielꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Neri.  







 3:16‑17 Mt 3:11‑12; Mr 1:7‑8 m 3:17 Is 30:24; Mr 9:43,48 n 3:19 Mt 14:1,3; Mr 6:17; Lc 3:1 o 3:21‑22 Mt 14:23; Lc 5:16; 9:18,28‑29 p 3:22 Sal 2:7; Is 42:1; Mt 17:5; Lc 9:35; 2P 1:17 q 3:23 Taꞌƚets paꞌ Elí: Ikjiꞌ, María taꞌƚets paꞌ Elí. l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 3​, ​4  164 28  Paꞌ

Neriꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Melquí. Paꞌ Melquiꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Adí. Paꞌ Adiꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Cosam. Paꞌ Cosamꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Elmadam. Paꞌ Elmadamꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Er. 29 Paꞌ Erꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Josué. Paꞌ Josueꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Eliezer. Paꞌ Eliezerꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Jorim. Paꞌ Jorimꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Matat. 30 Paꞌ Matatꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Leví. Paꞌ Leviꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Simeón. Paꞌ Simeonꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Judá. Paꞌ Judaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii José. Paꞌ Joseꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Jonam. Paꞌ Jonamꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Eliaquim. 31 Paꞌ Eliaquimꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Melea. Paꞌ Meleaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Mena. Paꞌ Menaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Matata. Paꞌ Matataꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Natán. 32 Paꞌ Natanꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii David. Paꞌ Davidꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Isaí. Paꞌ Isaiꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Obed. Paꞌ Obedꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Booz. Paꞌ Boozꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Sala. Paꞌ Salaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Naasón. r 33 Paꞌ Naasonꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Aminadab. Paꞌ Aminadabꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Admin. Paꞌ Adminꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Arni. Paꞌ Arniꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Esrom. Paꞌ Esromꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Fares. Paꞌ Faresꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Judá. 34 Paꞌ Judaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Jacob. Paꞌ Jacobꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Isaac. Paꞌ Isaacꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Abraham. Paꞌ Abrahamꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Taré. Paꞌ Tareꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Nacor. s 35 Paꞌ Nacorꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Serug. Paꞌ Serugꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Ragau. Paꞌ Ragauꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Peleg. Paꞌ Pelegꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Heber. Paꞌ Heberꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Sala. 36 Paꞌ Salaꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Cainán. Paꞌ Cainanꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Arfaxad. Paꞌ Arfaxadꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Sem. Paꞌ Semꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Noé. Paꞌ Noeꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Lamec. t 37 Paꞌ Lamecꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Matusalén. Paꞌ Matusalenꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Enoc. Paꞌ Enocꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Jared. Paꞌ Jaredꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Mahalaleel. Paꞌ Mahalaleelꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Cainán. 38 Paꞌ Cainanꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Enós, Paꞌ Enosꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Set. Paꞌ Setꞌikꞌi paꞌ ƚatata ƚii Adán. Paꞌ Adanꞌikꞌi ƚatata paꞌ Dios.  



















4

Paꞌ Jesús qa yamijets cuarenta (40) neƚuts in iꞌniꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ.

(Mateo 4:1‑11; Marcos 1:12‑13)

1   Paꞌ

Jesús qi in topoꞌoj paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, qa tepilikꞌuiphaꞌm paꞌaj haꞌ haqqiꞌ Jordán qa paꞌ Espíritu Santo qa yekaꞌxii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, u 2 qa yamijets paꞌaj cuarenta (40) neƚuts in iꞌniꞌkii. Qa paꞌ inwoꞌmet qa yijaajintax paꞌaj. Ham tujeꞌ paꞌaj peꞌ neƚutsjiꞌ in iꞌniꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe yoksiꞌwen in iyipkun.  

r

 3:32‑34 Mt 1:1‑6  4:1‑13 Lc 3:3

u

 3:34‑36 Gn 11:26‑30; 1Cr 1:24‑27

s

 3:36‑38 Gn 5:3‑32; 1Cr 1:1‑4

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 165

SAN LUCAS 4

3  Maꞌ

qa paꞌ inwoꞌmet qa yittaxijets pakhaꞌaj: —Quꞌ yijaaꞌija quꞌ oꞌ Dios Ƚaꞌseꞌ qa itꞌijets eneꞌ ute quꞌ paniꞌij.— 4 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —Kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: “Niteꞌ ewiꞌƚƚe paꞌquꞌ paneꞌ quꞌ niƚin paꞌquꞌ jukheweꞌ.”—  (Dt 8:3) 5 Maꞌ qa paꞌ inwoꞌmet qa yekaꞌxiiphaꞌm pakhaꞌ les in toxphaꞌm maꞌ qa ajeꞌeƚ yethinij peꞌ week witsetits haꞌne seheꞌ epjiꞌ. 6 Qa yitꞌijets: —Yakhaꞌ quꞌ kꞌeƚisij eneweꞌ ƚetꞌunhaxitstax qa week iye akaꞌ ƚeꞌsinyejeitax eneweꞌ witsetits, qe yakhaꞌ hats heyestiꞌyij eneweꞌen, qa ƚekeꞌ quꞌ hetisij pakhaꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ hetisij. v 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ monokokꞌenyifi qaꞌ iyinyii maꞌ qaꞌ week antsatꞌetsij eneweꞌen.— 8 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye paꞌaj: —Keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Dios ƚeꞌlijei yitꞌij: “Iyinii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios. Ewiꞌƚƚe quꞌ aqsiijkii paꞌquꞌ nitꞌij.”—  (Dt 6:13) w 9 Maꞌ qa paꞌ inwoꞌmet qa yekaꞌxii iye naꞌ Jerusalén qa yekaꞌxiiphaꞌm ƚesinjeꞌeiphaꞌm peꞌ qi witlijtsitjii, qa yitꞌijets iye paꞌaj: —Quꞌ yijaaꞌija quꞌ oꞌ Dios Ƚaꞌseꞌ qaꞌ ilitꞌiijuꞌ naꞌ seheꞌ, 10 qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Dios ƚeꞌlijei yitꞌij iye: “Qaꞌ nenukinjuꞌ neꞌ ƚaqa angelits qaꞌ nejeƚ ewets,”  (Sal 91:11) 11 qa yitꞌij iye: “Qa peꞌ ƚokoyei qaꞌ netꞌekuꞌm eꞌ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ neqfeꞌmeteneꞌ neꞌ utel neꞌ efꞌiyei.”—  (Sal 91:12) 12 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye paꞌaj: —Yitꞌij iye keꞌ Dios ƚeꞌlijei: “Hasuꞌuj ijaajin paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios.”—  (Dt 6:16) 13 Paꞌ inwoꞌmet in hats ham paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij iye in yijaajintax paꞌaj, maꞌ qa mexe ikikꞌui iye paꞌaj qe qaꞌ nonotkiꞌets pakhaꞌ quꞌ niwemetsintaxij iye quꞌ nijaajin.  



















In iꞌnkꞌa iꞌnjuꞌ paꞌaj quꞌ netꞌithayii paꞌ Jesús paꞌ Galileaꞌai.

(Mateo 4:12‑17; Marcos 1:14‑15)

14  Paꞌ

Jesús qa wapilii iye paꞌaj haꞌ Galilea topoꞌoj paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Espíritu Santo. Maꞌ qa weekij peꞌ witsetits naꞌ seheꞌ Galilea in iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌj. x 15 Qa iꞌnqꞌijatshenjiifi peꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits peꞌ witsetits, qa qi in yiwqinhetjiꞌ pekheweꞌ week. y  

Jesús qa yamii paꞌ Nazaret.

(Mateo 13:53‑58; Marcos 6:1‑6)

16  Paꞌ

Jesús qa yamii iye paꞌaj haꞌ Nazaret, hik hakhaꞌ qiꞌiꞌ paꞌaj. Qa hayiitsƚe yaqsiꞌj jiijkii qa yamjiꞌjets naꞌaj witwapiihijii (sábado) qa uyifi paꞌaj peꞌ witlijtsitjii. Qa niiphaꞌm paꞌaj qe qaꞌ niyinenikꞌi keꞌ Intata ƚeꞌlijei. z v  4:6 1Jn 5:19 Hch 13:14‑16

 4:8 Dt 13:4

w

 4:14 Mt 9:26; Lc 4:37

x

 4:15 Mt 4:23

y

z

 4:16 Lc 2:39,51;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 4  166 17 Qa

testiꞌyij paꞌaj pakhaꞌ ƚafaakanek paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías. Qa mexe yejeƚiikii paꞌaj pakhaꞌ yisuꞌun quꞌ niyinenikꞌi, qa yiꞌwen paꞌaj pakhaꞌ yiyinenikꞌi, qa yitꞌij: 18 —Naꞌ ƚeqe Espíritu naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij iꞌnyipjiꞌ, qe tsiwjutsiqen in tseqethenjuꞌ qe qaꞌ henfeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei nekheweꞌ ifꞌiljetsits. Tsꞌukinjuꞌ qe qaꞌ henfeliꞌm quꞌ net wejinhetiikii nekheweꞌ witꞌopheƚiitax, qaꞌ niꞌwen wetjuꞌƚ iye nekheweꞌ pukꞌaletstax. Qaꞌ net wejinhetiikii iye nekheweꞌ qi in tawitjaxtiitax.  a 19 Qe qaꞌ henfel iye paꞌn ƚunyeꞌj hatseꞌ pakhaꞌ ƚeqeꞌninqaꞌpjiꞌ paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.—   (Is 61:1,2) 20 Maꞌ qa yiliꞌij in yejeƚ qa yepiletjeꞌm iye paꞌaj paꞌ witfaakanek qa tisij iye paꞌ yejeƚikꞌui peꞌ witfaakanhei, qa iꞌnjuꞌ paꞌaj. Week pekheweꞌ iꞌnifi peꞌ witlijtsitjii qa niteꞌ nitalketꞌij in yejeƚjuꞌ paꞌaj.  b 21 Maꞌ qa iyet paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Haneꞌej haꞌne neƚujiꞌ hats yafits akaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi.— 22 Qa week qi in ƚeꞌsitsikꞌi peꞌ ƚeꞌlijeyij paꞌaj qa yitjuƚaxijphaꞌmkii iye pekheweꞌ yitꞌij in qi in ƚeꞌsitsikꞌi, maꞌ qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —¿Me niteꞌ hik haꞌne haꞌ ƚaꞌs kaꞌ José?—  c 23 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Tsikfeꞌletsha quꞌ itꞌiƚij yiwets iye kakhaꞌ yiꞌniyayetsjuꞌ qe wenitꞌij: “Weihetax meteƚinƚe eteꞌm. Week kekheweꞌ kꞌimpiyeꞌeƚij in ƚaqsiijiꞌkii haꞌ Capernaum, aqsiijiꞌkii iye haꞌne etsetiitsija.”—  d 24 Qa yitꞌij iye: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ profeta quꞌ qi quꞌ nineq juꞌnu qe yamtaxii naꞌaj ƚetsetitsija.  e 25 Qa yijaaꞌija iye akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets kekheweꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ kaꞌ Eliasꞌikꞌi olotstax kekheweꞌ wikiihaleiyikꞌi haꞌne Israel, hik akaꞌaj hik ƚunyeꞌj quꞌ netitꞌoijiꞌ naꞌ waꞌs yamijets wetshetkꞌewiꞌƚ ininqapits qa ewiꞌƚ kꞌitsjeꞌm, qa qi in iyipkunjuꞌ haꞌne week seheꞌ.  f 26 Qa kaꞌ Eliasꞌikꞌi qa niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ netꞌukinhetiyii keꞌ wikiihaleyikꞌi Israel ƚeiƚekiyikꞌi, qe tꞌukinhetiꞌyii yijatꞌij keꞌ ewiꞌƚƚe efu wikiihaleꞌ Sarepta ƚeiƚekiꞌ, metiꞌm naꞌ witset Sidón. 27 Qa hik ƚunyeꞌj iye haꞌne Israel in olotstax kekheweꞌ iꞌnij kaꞌ witjaꞌmeꞌt lepra kekheweꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ kaꞌ profetaꞌikꞌi Eliseo. Qa ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ nanaxpaꞌlij kekheweꞌen, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij kakhaꞌ Naamán in naxpaꞌlij, Siria ƚeiƚeꞌ.—  g 28 Qa week pekheweꞌ iꞌnifi peꞌ witlijtsitjii qa qi in nayuꞌkii in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeweꞌ wekwek.  





















 4:18‑19 Mt 11:5; 12:18; Jn 3:34 b 4:20 Mt 26:55 c 4:22 Mt 13:55; Mr 6:3; Jn 6:42  4:23 Mt 11:23; Mr 2:1‑12; Jn 4:46‑53 e 4:24 Mt 13:57; Mr 6:4; Jn 4:44 f 4:25 1R 17:1; 18:1; Stg 5:17 g 4:27 2R 5:1‑14 a

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 167

SAN LUCAS 4

29 Qa

niyijuphaꞌmkii paꞌaj, qa yukinikꞌuifikꞌi paꞌ witset, qa yekaꞌxii paꞌ koomoꞌoijoꞌ peꞌ utek, hik pekheꞌ iꞌnipjiꞌ paꞌ witset, maꞌ qekha niwuꞌmtaxiijuꞌ. h 30 Qa paꞌ Jesús qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ qa ikjiꞌtejeꞌm paꞌaj ƚeqewukꞌu, qa ik iye. i  

Paꞌ ewiꞌƚ jukhew iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet. 31 Paꞌ

(Marcos 1:21‑28)

Jesús qa yamii iye paꞌaj haꞌ witset Capernaum, iꞌniꞌ naꞌ seheꞌ Galilea. Qa iꞌnqꞌijatshenjiꞌij week qa yamjiꞌjets naꞌaj witwapiihijii (sábado), 32 qa qi qa yitjuƚaxjiijphaꞌmkii peꞌ iꞌnqꞌijatshenij qe in iyet hik ƚunyeꞌj naꞌaj qi qe tenekꞌenhei. j 33 Qa naꞌl paꞌaj peꞌ witlijtsitjiyifi paꞌ ewiꞌƚ jukhew iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ espíritu uƚꞌax. Pakhaꞌan qa tayai paꞌaj qi in tꞌunikꞌi in yitꞌij paꞌaj: 34 —Etswejinƚiꞌiƚ. ¿Ƚekpaꞌ ƚanamiꞌƚ yijii, Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ? ¿Yeꞌ me hats ƚanamiꞌƚyii quꞌ etswuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ? Yakhaꞌ tsikfeꞌl ewets paꞌn ejunyeꞌj: Akhaꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe in ƚataƚiiha paꞌ Dios.— 35 Paꞌ Jesús qa yaqꞌayinij paꞌaj paꞌ inwoꞌmet, qa yitꞌijets: —¡Ewuikitek qaꞌ maꞌakꞌui nakhaꞌan!— Qa paꞌ inwoꞌmet qa niwuꞌmetsjuꞌ paꞌaj seheꞌ paꞌ jukhew ƚeqewukꞌujiꞌjuꞌ pekheweꞌen, maꞌ qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj, qa niteꞌƚe yeqfeꞌmeten. k 36 Qa week qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj, qa yifaakatejiꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyejei ekeweꞌ wiꞌtlijei? Qe ekeweꞌen naꞌliꞌm paꞌ ƚenekꞌenheyeꞌjipjiꞌ qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌxipjiꞌ iye in yukinfikꞌikii peꞌ espíritu uƚꞌets, qa ikfikꞌikii.— 37 Maꞌ qa paꞌ ƚeniiheꞌt qa weekij in yamipjiꞌ peꞌ metitsiꞌm witsetits.  











Peꞌ ƚeqewketiꞌ paꞌ Simón Pedro.

38  Paꞌ

(Mateo 8:14‑15; Marcos 1:29‑31)

Jesús qa niiphaꞌm paꞌaj, maꞌ qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj peꞌ witlijtsitjii, qa ikiꞌƚii qa uyiꞌƚifi paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Simón. Peꞌ ƚeqewketiꞌ haꞌ Simón qi in wanqaatsꞌeꞌ qe qiꞌij in iwilhan paꞌaj, maꞌ qa iyinijets paꞌaj weteꞌm paꞌ Jesús quꞌ niꞌfen. 39 Paꞌ Jesús qa tꞌupiꞌyetsjuꞌ paꞌaj pekheꞌen qa yaqꞌayinij paꞌ witwilhat, qa paꞌ witwilhat qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj pekheꞌen. Pekheꞌen qa ajeꞌeƚ niiphaꞌm paꞌaj maꞌ qa yithayikiꞌim paꞌ ƚaq.  

Jesús qa olots peꞌ niƚinjuꞌ wanqaatsꞌejuꞌ. 40  In

(Mateo 8:16‑17; Marcos 1:32‑34)

uijuꞌ paꞌaj peꞌ junuꞌ, maꞌ qa tetkaꞌxii paꞌaj paꞌ Jesús week pekheweꞌ wanqaatsꞌejuꞌ ƚawtshenyejeiƚe wetjuꞌƚ. Qa tꞌekuꞌmipjiꞌkii week pekheweꞌen, maꞌ qa iƚii. l  4:29 Nm 15:35; Hch 7:58; He 13:12 i 4:30 Jn 10:39 j 4:32 Mt 7:28‑29; Jn 7:46  4:35 Mt 8:26; Mr 4:39; Lc 4:39,41; 8:24 l 4:40 Mt 4:23; Mr 5:23

h k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 4​, ​5  168 41 Qa

olots iye peꞌ ikikꞌuifikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets, qa tayaijiꞌij qa yitjiꞌjij: —¡Akhaꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Dios!— Qa paꞌ Jesús qa yaqꞌayinƚejiꞌjij, niteꞌ yiwejiniꞌm quꞌ niyet, qe pekheweꞌen nikfeꞌlets in ƚakhaaꞌija paꞌ Cristo. m Jesús qa ikijikꞌi peꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyits in iꞌnqꞌijatshen. 42  Qa

(Marcos 1:35‑39)

in hats neƚukii iye paꞌaj, paꞌ Jesús qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj paꞌ witset qa ikii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. Qa peꞌ olots jukhew qa efuts iye qa woꞌtaxiikii paꞌaj, maꞌ qa in yafitsꞌii paꞌ iꞌniꞌ paꞌaj, qa yisuꞌuntax quꞌ nenyejinjuꞌ hatsꞌinha quꞌnteꞌ toxiꞌ imets pekheweꞌen. 43 Qa pakhaꞌƚe Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ yaꞌmaneƚiꞌikii haneꞌeꞌin qe les ƚeꞌwis iye quꞌ henfeljiimek ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios nekhewep witsetits, qe hik akaꞌ heꞌyukinhetiꞌyijetsjuꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ.— 44 Maꞌ qa ikijikꞌi in nifel ekeꞌ inkꞌaihits wiꞌtlijei peꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits peꞌ judiol. n  



5

Peꞌ witqꞌehemkinel topolij paꞌaj peꞌ witinhitjiyits. 1   Ewiꞌƚ

(Mateo 4:18‑22; Marcos 1:16‑20)

paꞌ neƚujiꞌ paꞌaj paꞌ Jesús in iꞌniꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ Genesaret (Galilea). Qa qi in pukꞌuꞌukꞌui paꞌaj peꞌ olots jukhew qa efuts iye watkatitij wetepjiꞌ qe nexpiikeyuꞌuj keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios. o 2 Paꞌ Jesús qa yiꞌwen paꞌaj peꞌ wetsjuk witinhitjiyits woꞌnopheꞌƚiꞌjuꞌ paꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ. Ham inejiꞌ qe peꞌ tenhitjiyii mexe tꞌiliꞌtjukii nimpuujinjuꞌ peꞌ ƚeqꞌehemkil. 3 Qa paꞌ Jesús tꞌilitjiꞌjuꞌ paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ witinhitjiyits pekheꞌ ƚenhitjii paꞌaj haꞌ Simón, qa yiyajiꞌijets quꞌ les niwuꞌmijetsjiꞌ paꞌ akaptax. Maꞌ qa iꞌnjiꞌjuꞌ paꞌaj peꞌ witinhitjii, qa iyetikꞌui qa yijatshen peꞌ olots jukhew qa efuts iye. p 4 In yiliꞌij in iyet paꞌaj, qa yiyajiꞌets paꞌaj haꞌ Simón: —Yape maꞌajiijiꞌ naꞌ les akaptax eneꞌ witinhitjii qa hiknaꞌ iwuꞌmiꞌƚiꞌjuꞌ neꞌ eqꞌehemkiliꞌƚ hatsꞌinha quꞌ eqꞌehemkiꞌyiꞌƚjuꞌ.— q 5 Qa haꞌ Simón qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Maestro, hats najamet in qi in heꞌyithayiitaxiꞌƚ qa hamƚe yeqꞌehemkineliꞌiƚ. Qa haneꞌej qaꞌ heiqꞌehemkiyiꞌƚju iye qe ƚitꞌiƚij yiwets.— r 6 Maꞌ qa in hats teqꞌehemkiijuꞌ paꞌaj, qa olots peꞌ ƚeqꞌehemkinel paꞌaj, qa hats kꞌesikꞌi paꞌaj quꞌ neniwkꞌitsinjuꞌ peꞌ ƚeqꞌehemkil. 7 Maꞌ qa kꞌes kꞌekꞌes yitꞌij paꞌaj peꞌ ƚokoyei in tayaꞌyiikii paꞌaj peꞌ ƚeqꞌehemkifetskii iꞌnjiꞌjuꞌkii pekhep witinhitjii qe qaꞌ nifenijiijiꞌ. Maꞌ  











 4:41 Mt 4:3; Mr 3:11‑12 n 4:44 Mt 4:23 o 5:1‑11 Jn 1:40‑42; Nm 34:11; Dt 3:17; Jos 12:3; 13:27 p 5:3 Mt 13:2; Mr 3:9‑10; 4:1 q 5:4‑6 Jn 21:3‑6 r 5:5 Lc 8:24; 9:33,49; 17:13 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 169

SAN LUCAS 5

qa namii paꞌ iꞌniꞌ, qa week topolij peꞌ wetsjuk witinhitjiyits peꞌ ƚejits. Yaqaamij quꞌ nuyij. 8 In yiꞌwen paꞌaj akaꞌan haꞌ Simón Pedro, qa wonokokꞌenifi paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —Meꞌniton yeꞌmets, Yatsatꞌaxyij, qe yakhaꞌ qi in yuƚꞌax.— 9 Qe haꞌ Simón qa week iye pekhewep ƚenhifetsjiꞌ qi in nijuꞌs paꞌaj in olots wiikfikꞌi peꞌ ƚejits ƚeqꞌehemkinel. 10 Qa hik ƚunyejei iye paꞌaj pakhaꞌ ƚunyejei pekheweꞌen haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan, ƚelits paꞌ Zebedeo, hik eneweꞌ ƚeqꞌehemkifetskii paꞌaj haꞌ Simón. Qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj haꞌ Simón: —Hasuꞌuj eꞌnijiwei. Haneꞌej qaꞌ eqꞌehemkiꞌyii eneꞌ jukhew qa efuts iye.— s 11 Maꞌ qa in hats yamijetsphaꞌmkii paꞌ ƚꞌisƚaꞌwet peꞌ witinhitjiyits, qa hikpaꞌ yiwuꞌmiꞌ peꞌ week, maꞌ qa yijayan paꞌaj paꞌ Jesús. t  







Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ iꞌnij paꞌ witjaꞌmeꞌt lepra.

(Mateo 8:1‑4; Marcos 1:40‑45)

12  Ewiꞌƚ

paꞌ neƚu paꞌaj paꞌ Jesús in iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ witset, qa namii paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew wanqaatsꞌeꞌ weekij paꞌ ƚꞌaj in iꞌnij paꞌ witjaꞌmeꞌt lepra. Paꞌ jukhew in yiꞌwen paꞌaj paꞌ Jesús, qa wonokokꞌenjuꞌ yamitetsjuꞌha paꞌaj ƚotkoyek paꞌ seheꞌ, qa iyinets: —Yatsatꞌaxyij quꞌ isuꞌun, qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ enliꞌj yeꞌmjuꞌ haꞌne yawtshek.— 13 Paꞌ Jesús qa yijin paꞌ ƚokoi qa tꞌekuꞌmets, qa yitꞌijets: —Ehe, hisuꞌun. ¡Haneꞌejija quꞌ etetliꞌjjuꞌ!— Qa hik pakhaaꞌijha qa naxpaꞌlij paꞌ ƚaatshektax paꞌ jukhew. 14 Paꞌ Jesús qa yiyajitaxetskii paꞌaj, qa yittaxijets: —Hasuꞌuj enfeliꞌm peꞌyeꞌ. Maƚiꞌii qaꞌ menethinets paꞌquꞌ paꞌiyeꞌ. Qaꞌ eyijii paꞌquꞌ eqisitꞌe (ofrenda) quꞌ netꞌejuyets in hats ƚetetlijjuꞌ qe hikkaꞌ inaqyajiꞌij paꞌaj kaꞌ Moisesꞌikꞌi, hatsꞌinha qa week nenikfeꞌlets in hats ƚanaxpaꞌlijha kaꞌ ajaꞌmeꞌttax.— 15 Qa week neƚuts les qi in teꞌniihei paꞌaj paꞌ Jesús. Maꞌ qa olootsija paꞌaj pekheweꞌ namiikii qe qaꞌ nepiꞌyeꞌija qa quꞌ nihaminhetiꞌmiikii iye peꞌ ƚaatsheitax. 16 Qa paꞌ Jesús qa ikjiꞌjii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ quꞌ niyinjiꞌij. u  







Jesús qa yotshinjuꞌ paꞌ ewiꞌƚ onqoktax.

(Mateo 9:1‑8; Marcos 2:1‑12)

17 Ewiꞌƚ

paꞌaj paꞌ neƚu paꞌ Jesús in yijatshen peꞌ jukhew qa efuts iye, iꞌnjiꞌtejeꞌm iye peꞌ ujaꞌx fariseol qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei taꞌƚiikii peꞌ week witsetits Galilea qa paꞌ Judea, qa haꞌ Jerusalén iye. s  5:10 Mt 14:27; 2Ti 2:26 Lc 6:12

t

 5:11 Mt 4:20,22; 19:29; Mr 1:18,20; Lc 5:28

u

 5:16 Mt 14:23;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 5  170

Qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios qa iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ Jesús qe qaꞌ ninqiƚinijkii. v 18 Maꞌ qa namii paꞌaj peꞌ ujaꞌx jukhew nekaxij paꞌ witiwhiꞌlaꞌx paꞌ ewiꞌƚ jukhew onqok niteꞌ pꞌeꞌs. Qa yisuꞌuntax quꞌ nekaꞌxetsjiꞌ paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Jesús peꞌ wititsiꞌifi. 19 Qa hamƚe ƚꞌikheyiꞌjiꞌij paꞌaj qe olots peꞌ jukhew qa efuts iye. Maꞌ qa weƚijipjiꞌ peꞌ wititsiꞌ qa yitjuꞌetsjuꞌ paꞌ wankaajuƚijuꞌ. Qa hikpaꞌ yuihinijii paꞌ ƚewhiꞌlaꞌx paꞌ wanqaatsꞌeꞌ. Qa yetshenetsjuꞌ paꞌ ƚeqewukꞌujiꞌjuꞌ peꞌ jukhew paꞌ ƚꞌejuyiꞌjii paꞌ Jesús. 20 Paꞌ Jesús in yiꞌwen paꞌaj pekheweꞌen in niteꞌ yeqekuꞌ, qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ wanqaatsꞌeꞌ: —Jukhew, peꞌ ewuƚꞌets hats tewuꞌmhitiiꞌekꞌui.— 21 Maꞌ qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa peꞌ fariseol iye qa yapeƚek paꞌaj in yijamtiꞌets, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj haꞌne tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Dios kekheweꞌ yitꞌij? ¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ niwuꞌm peꞌ witwuƚꞌets? Ewiꞌƚƚe inek paꞌ Dios quꞌ niwuꞌm.— w 22 Qa paꞌ Jesús hatsƚe nikfeꞌlets peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii pekheweꞌen, qa yekuꞌƚ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek peꞌ atawjetsiꞌƚ in yijamtiꞌets quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ? 23 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ les niteꞌ jutsitaxeꞌ quꞌ jintitꞌij: “Me peꞌ ewuƚꞌets hats tewuꞌmhitii ekꞌui,” me iꞌnƚiꞌi quꞌ jintitꞌijets “eniiphaꞌm qaꞌ ma”? 24 Qa quꞌ enikfeꞌliꞌƚets haneꞌej haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in naꞌliꞌm naꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe qaꞌ niwuꞌm peꞌ witwuƚꞌets.— Maꞌ qa yiyajiꞌetsjuꞌ paꞌ onqok: —Akhaꞌ hitꞌij ewets, eniiphaꞌm, kuꞌmiꞌ naꞌ ewhiꞌlaꞌx qa mapilii peꞌ etsiꞌ.— 25 Qa hik pakhaaꞌijha paꞌ wanqaatsꞌeꞌ qa niiphaꞌm paꞌaj qa week yiꞌwenij pekheweꞌen, qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ ƚewhiꞌlaꞌx, qa wapilii peꞌ ƚetsiꞌ qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios. 26 Qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj peꞌ week qa yiwqinhetjiꞌ iye paꞌ Dios, maꞌ qa qi in nijiwei paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ: —Haꞌne neƚujiꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ ekeweꞌ jiteꞌwen.— x  

















Jesús qa tayaꞌyets paꞌ Mateo.

27 In

(Mateo 9:9‑13; Marcos 2:13‑17)

yiliꞌij paꞌaj ekeweꞌen paꞌ Jesús qa ikikꞌuifikꞌi peꞌ wititsiꞌ, qa yiꞌwen paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ peꞌ yijaninkii peꞌ wekwek tꞌejuyets paꞌ witset Roma, ƚii Leví (Mateo). Iꞌnjuꞌ iꞌnifi peꞌ wititsiꞌ paꞌ iꞌnijiꞌkii in yijaninkii peꞌ wekwek. Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Atsjayan.— 28 Pakhaꞌan qa niiphaꞌm paꞌaj, qa yiwuꞌmƚiꞌi peꞌ week ƚꞌithayijkititstax qa yijayan paꞌ Jesús.  

 5:17 Hch 5:34; 1Ti 1:7; Mr 5:30; Lc 6:19; 8:46  5:26 Lc 1:65; 7:16

v x

 5:21 Mt 23:2; Lc 11:53; Jn 8:3; Is 43:25

w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 171

SAN LUCAS 5​, ​6

29 Maꞌ

qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj paꞌ Leví qa yaqsiimijkii paꞌ Jesús paꞌ ewiꞌƚ qi ƚekujii peꞌ ƚetsiꞌii, qa olots iye pekhewep yijaninkii peꞌ wekwek qa pekhewep iye jukhew in ƚekufetsij paꞌaj. y 30 Qa peꞌ fariseol qa pekhewep iye fariseol pekheweꞌ ƚeqꞌikanenheyijjiꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa iyettaxijets paꞌaj heꞌ Jesús ƚꞌijatshenhei: —¿Inhatsꞌek in ekufetsiꞌƚij qa iyafetsiꞌƚij iye neꞌ yijaninkii wekwek qa neꞌ qi iye paꞌ ƚewuƚꞌax?— z 31 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚikꞌi paꞌaj akaꞌan, qa yitꞌij: —Neꞌej ham yaatsꞌeyiꞌijuꞌ niteꞌ woꞌoikii paꞌquꞌ weihetaxeꞌ witeqjunhetits ƚeiƚeꞌyeꞌ, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij neꞌej wanqaatsꞌejuꞌ qa woꞌoikii naꞌaj weihetax witeqjunhetits ƚeiƚeꞌ. 32 Niteꞌ tsamijjuꞌ maꞌ qaꞌ haiyaꞌyii neꞌ yatsathen, qe tsamijjuꞌ yijatꞌij maꞌ qaꞌ haiyaꞌyii neꞌ uƚꞌets hatsꞌinha quꞌ niliꞌij peꞌ uƚꞌets in yaqsiijkii qa niꞌnkꞌaihit peꞌ ƚatawjets.—  





Jesús qa tafaakanhetiꞌyij in tꞌejuyets naꞌaj yaqsiijkii in niteꞌ tek (ayuno).

(Mateo 9:14‑17; Marcos 2:18‑22)

33 Maꞌ qa titijitiꞌyijets paꞌaj paꞌ Jesús: —Heꞌ ƚꞌijatshenhei kaꞌ Juan Bautista yaqsiꞌj

jiijkii qaꞌnteꞌ tekjiꞌijjuꞌ qa iyiinjiija iye, qa neꞌ fariseol ƚꞌijatshenhei iye qa hik kakhaꞌ ƚunyejei iye, qa nekheweꞌƚe ijatshenhei qa niteꞌ les quꞌ niliꞌij in tek qa iyaꞌ iye.— 34 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: —¿Me ƚekeꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ niteꞌ ekunheniꞌiƚ peꞌquꞌ nanamii paꞌquꞌ witiwheꞌyejiyeꞌ in mexe iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ niwheꞌyeyuꞌ pekheweꞌen? 35 Yamets hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetkax paꞌ niwheꞌyeyuꞌ, maꞌ qa hayitseꞌ yijatꞌij quꞌnteꞌ netekeꞌjuꞌ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ.— a 36 Qa nifeliꞌm iye paꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ: —Ham paꞌquꞌ niwjafꞌitets ƚepkꞌeyeꞌen paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe witqhinawatꞌe maꞌ qaꞌ nokꞌoyinij paꞌquꞌ hats ƚawaꞌmaꞌxeꞌ witqhinawat, qe quꞌ hik akaꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij maꞌ qa yiwuƚꞌenhetƚe paꞌ inkꞌayiktax, qa paꞌ ƚokꞌopƚeꞌ paꞌ inkꞌayik qa les yiwuƚꞌenhet paꞌ ƚawaꞌmaꞌx. 37 Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ neꞌnenjiꞌ paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe winoyeꞌ peꞌquꞌ ƚawaꞌmhitseꞌ eƚiꞌnil inqaꞌmet ƚꞌajits, qe paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe winoyeꞌ jaꞌfijjeꞌm maꞌ qaꞌ week hamitseꞌ paꞌquꞌ winoyiꞌikꞌi qa peꞌquꞌ eƚiꞌniliꞌikꞌi inqaꞌmet ƚꞌajits. 38 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ eniꞌƚjiꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe winoyeꞌ qa peꞌquꞌ inkꞌaikiꞌyeꞌ iye ƚꞌajeꞌ eƚiꞌniyeꞌ, hatsꞌinha qaꞌ week ƚunyejeyiꞌiƚ yijatꞌij. 39 Qa ham iye paꞌquꞌ niyaꞌjiꞌ paꞌquꞌ ƚawaꞌmaxeꞌjiꞌ winoyeꞌ qaꞌ iꞌnkꞌaƚe qaꞌ neꞌniyayujiꞌ iye paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe winoyeꞌ, qe yitꞌij: “Kaꞌ ƚawaꞌmaxjiꞌ hik kakhaꞌ in les yimax.”—  











6

Peꞌ ƚꞌijatshenhei qa teiƚiꞌijkii in nitꞌijjiꞌ peꞌ ƚei trigo. 1   Yamets

paꞌaj paꞌ neƚujiꞌ witwapiihijii (sábado), paꞌ Jesús in ikjiꞌtejeꞌm peꞌ witꞌenheijuꞌ qa peꞌ ƚꞌijatshenhei qa teyijkii in nitꞌijjiꞌ

 5:29 Lc 15:1

y

(Mateo 12:1‑8; Marcos 2:23‑28)

z

 5:30 Mr 2:16; Hch 23:9

a

 5:35 1S 2:31; Sal 37:13; Ec 2:16; 12:1; Lc 17:22

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 6  172

peꞌ ƚei trigo (foojiꞌij), qa yitꞌijiꞌ ƚokoyei in yosjaꞌ qa namjuꞌkii peꞌ ƚꞌajits qa tuj peꞌ ƚoi. 2 Maꞌ qa peꞌ ujaꞌx fariseol qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚaqsiiƚijkii kakhaꞌ niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ nanaqsiijkii naꞌaj witwapiihijiijiꞌ (sábado)?— b 3 Qa yekuꞌƚijuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —¿Yeꞌ me niteꞌ ƚejeƚiꞌƚ iye quꞌ iyineniꞌƚikꞌi kakhaꞌ yaqsiijkii kaꞌ Davidꞌikꞌi in qi in iyipkun? Kakhaꞌan qa week iye keꞌ ƚijtsꞌeyekkii, c 4 in uyetsjiꞌ paꞌaj peꞌ tꞌejutshenhetiꞌyets naꞌ Dios qa tꞌekuꞌmiꞌ qa tuj peꞌ pan testiitaxij naꞌ Dios, maꞌ qa tisijets iye peꞌ ƚijtsꞌeyek maꞌ qa week tujiꞌƚ paꞌaj pekheweꞌ niteꞌ ƚenexketaxij paꞌquꞌ netuj, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij peꞌ paꞌil in ƚenexkelijiꞌm quꞌ netuj.— 5 Qa yitꞌij iye paꞌaj: —Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew tenekꞌenheꞌyipjiꞌ naꞌ neƚu witwapiihijii (sábado).—  







Paꞌ jukhew yisƚax paꞌ ƚokoyikꞌi. 6  Ewiꞌƚ

(Mateo 12:9‑14; Marcos 3:1‑6)

iye paꞌaj paꞌ neƚujiꞌ witwapiihijii (sábado), paꞌ Jesús qa uyifi iye paꞌaj peꞌ witlijtsitjii qa iꞌnqꞌijatshen paꞌaj, qa hik pekheꞌ qa iꞌnifi iye paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew yisƚax paꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoyikꞌi. 7 Qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa peꞌ fariseol iye qa tsꞌin paꞌaj in yejeƚijjuꞌ paꞌ Jesús me yiƚin tuꞌu in mexe witwapiihijiitax (sábado), qe woꞌtaxiikii paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ in yaqsiijkii. d 8 Paꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets paꞌaj akaꞌ yijamtiꞌets pekheweꞌen qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ jukhew yisƚax paꞌ ƚokoyikꞌi: —Eniiphaꞌm qaꞌ teꞌƚun haneꞌeꞌin.— Paꞌ jukhew qa niiphaꞌm paꞌaj qa ikii. e 9 Paꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen: —Hisuꞌun quꞌ kꞌafaakaniꞌƚ: ¿Ƚekpaꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ jintaqsiijkii paꞌquꞌ neƚuyejiꞌ in witwapiihijii? ¿Me paꞌ ƚeꞌwis me iꞌnƚiꞌi paꞌ uƚꞌax? ¿Me jitiƚin pakhapeꞌ? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ jintewuƚꞌenhetjuꞌ?— f 10 Maꞌ qa yejeƚ jiꞌtejeꞌm paꞌaj peꞌ week, qa iꞌnkꞌaƚe qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ jukhew: —¡Ijin naꞌ okoi!— Qa paꞌ jukhew qa yijin paꞌaj paꞌ ƚokoi. Maꞌ qa hik pakhaaꞌijha paꞌaj in hats ƚeꞌwisjuꞌ paꞌ ƚokoi. g 11 Qa pekheweꞌƚeꞌen qa qi in nayuꞌkii paꞌaj, maꞌ qa tafaakateitaxijjuꞌ paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij paꞌ Jesús.  









Jesús qa tꞌekuꞌmiijiꞌkii peꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. 12  Hik

(Mateo 10:1‑4; Marcos 3:13‑19)

pekheweꞌ peꞌ neƚutsjiꞌ paꞌaj paꞌ Jesús in ikii peꞌ utek qa niyiniꞌ. Qa najamet paꞌaj in iꞌniꞌ iyinii paꞌ Dios. h  6:2 Ex 25:30; Lv 24:5‑9 c 6:3 1S 21:6 d 6:7 Lc 14:1; 20:20; Jn 8:6 e 6:8 Mt 9:4  6:9 Lc 14:3 g 6:10 Mr 3:5; 1R 13:4 h 6:12 Mt 14:23; Lc 5:16; 9:18,28

b f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 173

SAN LUCAS 6

13  Maꞌ

qa neƚukii paꞌaj qa tayaꞌyets peꞌ week ƚꞌijatshenhei qa tꞌekuꞌmiijiꞌkii peꞌ doce (12) jukhew, qa hik pekheweꞌ qa ƚenqiyits apóstoles. i 14 Eneweꞌen ƚiyits: Simón hikhaꞌ ƚeqiyij Pedro qa haꞌ ƚekꞌinijƚe Andrés, Jacob (Santiago) qa haꞌ Juan, Felipe qa haꞌ Bartolomé, 15 Mateo qa haꞌ Tomás, Jacobo (Santiago) hikhaꞌ ƚaꞌsek paꞌ Alfeo qa haꞌ Simón ƚenqii iye Zelote, j 16 Judas hikhaꞌ ƚaꞌsek pakhaꞌ ƚii Jacobo (Santiago) qa paꞌ Judas Iscariote, hik pakhaꞌ wotkꞌonijkii paꞌaj paꞌ Jesús.  





Jesús qa yijatshen peꞌ olots jukhew qa efuts. 17 Paꞌ

(Mateo 4:23‑25)

Jesús qa tepilikꞌuijuꞌ paꞌaj peꞌ utek ƚijtsꞌeyekjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen qa nametsjuꞌ paꞌ ƚeꞌwisjuꞌ seheꞌ qa hikpaꞌ tekeleniꞌjuꞌ, qa hik pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌaj peꞌ olootsija ƚꞌijatshenhei qa pekhewep iye qa les olootsija iye peꞌ pekhel taꞌƚjiꞌkii naꞌ seheꞌ Judea, naꞌ Jerusalén qa week pekheweꞌ taꞌƚiikii peꞌ ƚekuwelii paꞌ qi iweliꞌ hik pakhaꞌ iꞌniꞌ iye peꞌ witsetits Tiro qa Sidón. k 18 Pekheweꞌen namii qe nexpiikeyuꞌuj qa namijii iye quꞌ nanpalitiꞌmjuꞌ peꞌ ƚawtshei wetjuꞌƚkii. Qa pekheweꞌ yawtshetenkii pekheweꞌ uƚꞌets espíritus qa iƚii iye paꞌaj. 19 Qa week iye paꞌaj in yisuꞌuntax quꞌ netꞌekuꞌmets paꞌ Jesús, qe pakhaꞌan taꞌƚjiꞌtejeꞌm paꞌ ewiꞌƚ qi wittꞌunhaꞌx qa yiƚin peꞌ week. l  



Pakhaꞌ yiꞌwejuƚenij yijatꞌij paꞌ Dios. 20  Paꞌ

(Mateo 5:1‑12)

Jesús qa yejeƚipjiꞌ iye paꞌaj peꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌij: — Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii ekheweliꞌƚ in ifꞌiljetsitsiꞌƚ, qe ekheweliꞌƚ hats ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. 21 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii pekheweꞌ quꞌ haneꞌej niyipkuntaxjuꞌ, qe ekheweliꞌƚ hats ƚꞌiƚiniꞌƚjuꞌ hatseꞌ. Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii ekheweliꞌƚ peꞌquꞌ haneꞌej napjuꞌ, qe ƚꞌijuyeꞌeƚjuꞌ hatseꞌ. 22 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii ekheweliꞌƚ quꞌ qi quꞌ iꞌnapjaxtaxiꞌƚ, qa quꞌ ewutshenhetiꞌyiꞌƚfikꞌi iye. Qa quꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi peꞌquꞌ eneꞌlijeyiꞌiƚ qa quꞌ netutenhetii iye paꞌquꞌ iyiꞌiƚ hik ƚunyeꞌj quꞌ wekwek ƚiyeꞌ qe taꞌƚijupiꞌ in ƚijayaniꞌƚ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. m 23 Qa hik pakhaꞌ paꞌ neƚujiꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii ilitꞌiƚijphaꞌmkii quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii, qe nakhaꞌ enisitꞌiƚ qiꞌija iꞌniꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. Qe hik ƚunyejei iye keꞌ ƚaqaꞌjteyikꞌi in hik ƚeqfenyejeyij iye kekheweꞌ profetasꞌikꞌi. n 24 Qa hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ ekheweliꞌƚ yiwqꞌaxin wekwek, qe haneꞌej hats ƚꞌestiyiƚij in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii.  







 6:13‑16 Hch 1:13; Mr 6:30 j 6:15 Mt 9:9 k 6:17 Mt 11:21 l 6:19 Mt 9:21; 14:36; Mr 3:10; Lc 5:17 m 6:22 Jn 9:22; 15:21; 16:2; He 11:26; 1P 4:14 n 6:23 Neh 9:26; Ez 2:1‑7; Hch 7:52 i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 6  174 25  Hiyeeꞌ

eꞌnewusitsiꞌƚ ekheweliꞌƚ pekheweꞌ haneꞌej iƚinjuꞌ, qe ekheweliꞌƚ qi quꞌ iyipkuniꞌƚjuꞌ hatseꞌ. Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ ekheweliꞌƚ pekheweꞌ haneꞌej qi in ijuyejuꞌ, qe qi quꞌ ikaꞌmetetsiꞌƚkii hatseꞌ qa qi iye quꞌ mapiꞌƚjuꞌ. 26 Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ ekheweliꞌƚ, in nesuꞌuniꞌƚ qa ƚeꞌsitsikꞌi iye ƚeꞌlijeyiꞌƚ ej eneꞌ week, qe hik akaꞌ ƚunyejeyij iye keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi kekheweꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ.— o  

Isuꞌuniꞌƚ peꞌquꞌ naꞌnapjaxtaxiꞌƚ eꞌm. 27 —Qa

(Mateo 5:38‑48; 7:12)

ekheweliꞌƚ pekheweꞌ quꞌ nespiꞌyeꞌ, qa hitꞌiƚij ewets: Isuꞌuniꞌƚ peꞌquꞌ ejuihifetsetaxiꞌƚ, aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ pekheweꞌ quꞌ naꞌnapjaxtaxiꞌƚ eꞌm. 28 Ƚeꞌsits eꞌlijeyiꞌiƚets pekheweꞌ quꞌ uƚꞌets ƚeꞌlijeyetaxiꞌƚ ewetskii qaꞌ iyiniꞌƚipjiꞌkii iye pekheweꞌ quꞌ nawitjitaxiꞌƚ. 29 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nilanjeꞌm ewiꞌƚeꞌ neꞌ ekukii qaꞌ ƚisijets iye niꞌkhep quꞌ nilanjeꞌm iye. Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ netkaꞌmij paꞌquꞌ eꞌntilafitꞌe qaꞌ iwejinƚiꞌij, qa quꞌ nisuꞌun iye quꞌ nekaꞌx paꞌquꞌ uihitjiyeꞌ qaꞌ ƚisij iye quꞌ nekaꞌx. 30 Week paꞌquꞌ niyinij ewets peꞌyeꞌ, qaꞌ ƚisij, qa paꞌquꞌ netkaꞌmij paꞌquꞌ antsatꞌaxij, qaꞌ hasuꞌuj iyinijets quꞌ nenpilet ewets iye. 31 Qa paꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii pekhewepeꞌ, qaꞌ hik pakhaꞌ quꞌ aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii. 32 Quꞌ ujaꞌxeꞌƚetax quꞌ isuꞌuniꞌƚ pekheweꞌ quꞌ nesuꞌuniꞌƚ, ¿me qa hats pakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ? Qe nekheweꞌ mexe naꞌl peꞌ ƚewuƚꞌets hik ƚunyejei iye akaꞌan ujaꞌxƚe in yisuꞌun pekheweꞌ quꞌ nisuꞌun nekheweꞌen. p 33 Quꞌ ujaꞌxeꞌƚetax quꞌ aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ pekheweꞌ quꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii, ¿me qa pakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ iye? Qe hik akaꞌ iye yaqsiijkii nekheweꞌ mexe naꞌl peꞌ ƚewuƚꞌets. 34 Qa quꞌ ujaꞌxeꞌƚetax quꞌ anatkinheniꞌƚets peꞌyeꞌ pekheweꞌ quꞌ umtiꞌiƚ quꞌ nenpiletiꞌƚ ewets iye, ¿me qa pakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ iye? Qe hik akaꞌ ƚeqfenyejei ƚewek iye eneꞌ mexe naꞌl peꞌ ƚewuƚꞌets in yatkinhenetskii pekhewep iye naꞌl peꞌ ƚewuƚꞌets, qe qaꞌ nijanin pakhaꞌ hats ujaꞌx peꞌ tanatkinheꞌyij. q 35 Akaꞌ yijatꞌij ejunyejeyiꞌiƚ, isuꞌuniꞌƚ pekheweꞌ quꞌ ejuihifetsetaxiꞌƚ, ƚeꞌwis paꞌquꞌ aqsiiƚiꞌmijkii, ƚisiꞌƚij quꞌ nanatkinheyuꞌuƚ ewets qa hasuꞌuj onotkiꞌiƚiikii quꞌ nenpiletiꞌƚ ewets iye. Maꞌ qa paꞌquꞌ enisitꞌiꞌiƚ qaꞌ qiyeꞌ, qaꞌ ninikfeꞌl iye in ƚelitsiƚꞌejha naꞌ Dios toxphaꞌm, qe nakhaꞌan qi in neqꞌeletij iye nekheweꞌ niteꞌ tꞌesijiꞌyij naꞌaj tistaxij qa uƚꞌets iye. r  















 6:26 Jer 5:12‑13; 6:13‑15; Mi 2:11  6:35 Mt 5:45; Lc 1:32

o r

p

 6:32 Mt 5:46

q

 6:34 Pr 19:17; Mt 5:42; Lc 14:12‑14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 175

SAN LUCAS 6

36  Les

ƚeꞌwis quꞌ eqꞌiltinhetsiꞌiƚ in ƚunyeꞌjek naꞌ Atataꞌaƚ in qi in eqꞌiltinhetsax.— s Hasuꞌuj ejefitki pekhewepeꞌ. 37 —Hasuꞌuj

(Mateo 7:1‑5)

itꞌiƚijets quꞌ uƚꞌetseꞌ pekhewepeꞌ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ jeek nenitꞌiꞌiƚij ewets quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ. Hasuꞌuj itꞌiƚijets quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ nattanithenhetii pakhapeꞌ, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ jeek nenitꞌiꞌiƚij ewets quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ atanithenhetiꞌyiꞌƚ. Iwejinƚiꞌiƚ pekheweꞌ quꞌ naqsiꞌjtaxiꞌƚ eꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, hatsꞌinha quꞌ niwuꞌmjiiꞌƚ ekꞌuyek paꞌ Intata peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ. t 38 Ƚisƚiꞌiƚij paꞌquꞌ hamiꞌim pekhewepeꞌ qa naꞌ Dios qaꞌ hiknaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ les olotseꞌ peꞌquꞌ estiꞌyiꞌƚij. Yoponhetij paꞌquꞌ eqe tiꞌnajeꞌ qaꞌ naqatꞌetijikꞌijuꞌ iye qaꞌ naqfiijikꞌijuꞌ iye qa qi quꞌ tsektsekꞌiꞌijha, qe pakhaꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ eqe tiꞌnajij pekheweꞌ ƚꞌihinij qaꞌ hik ƚukꞌeyejiꞌjek paꞌquꞌ tiꞌnajeꞌ peꞌquꞌ estiꞌyij.— u 39 Paꞌ Jesús qa yeniꞌ paꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ, qa yitꞌij: —¿Me ƚekeꞌ paꞌquꞌ pukꞌaleꞌ quꞌ nojoꞌokꞌoi pakhapeꞌ iye pukꞌaleꞌ? ¿Me niteꞌ week quꞌ nanamikꞌijuꞌ peꞌquꞌ witijkiyeꞌ? v 40 Ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ witꞌijatshenekꞌe quꞌ natꞌanipjiꞌ paꞌquꞌ ƚaqa maestroyeꞌ, qa quꞌ nanqꞌaxijiꞌpjiꞌ pekheweꞌ quꞌ netꞌijatshenhetiyij maꞌ qa hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ ƚaqa maestroyeꞌ. w 41 ¿Qa inhatsꞌek in ƚenjusij naꞌ ejefe in iꞌnjiꞌ ƚotoꞌ naꞌ jupꞌel qa akhaꞌ qa niteꞌ ƚetetjuꞌsij in iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ naꞌ qiꞌikꞌi najak? 42 ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ itꞌijets naꞌ ejefe: “Yejefe, etswejinij quꞌ hiwuꞌm ekꞌui naꞌ jupꞌel iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ” in akhaꞌ niteꞌ ƚiꞌwenetsjuꞌ naꞌ qiꞌikꞌi najak iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ? ¡Eꞌjtitsaxƚe hik ejunyeꞌj quꞌ wetsjukꞌe ejusitseꞌ! Ojoꞌoj yijatꞌij quꞌ iwuꞌm naꞌ qiꞌikꞌi najak iꞌnjiꞌ neꞌ otoꞌ maꞌ qaꞌ iꞌwenetsjuꞌ yijatꞌij quꞌ iwuꞌmikꞌui naꞌ jupꞌel iꞌnjiꞌ neꞌ ƚotoꞌ naꞌ ejefe.—  









Neꞌej najkak jutsiqetsij neꞌej ƚei. 43  —Qe

(Mateo 7:17‑20; 12:34‑35)

ham peꞌquꞌ najkakꞌe quꞌ ƚeꞌwiseꞌ qaꞌ uƚꞌetseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ. Qa peꞌquꞌ uƚꞌax najkakꞌe qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ƚeꞌsitseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ. 44 Week eneꞌ najkakui jutsiqetsij neꞌej ƚei. Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nataꞌƚets neꞌej higo peꞌquꞌ tiꞌyeꞌ. Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ nataꞌƚets iye neꞌej uwa peꞌquꞌ newekitetseꞌ. 45 Naꞌaj ƚeꞌwis eneꞌ jukhew qa efuts iye, qa yitꞌij peꞌ wekwek ƚeꞌsits qa paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ iye ƚeꞌwis, qe taꞌƚiijuꞌ paꞌ ƚataweꞌj in ƚeꞌwis. Qa naꞌaj uƚꞌax eneꞌ jukhew qa efuts iye, qa yitꞌij peꞌ wekwek uƚꞌets qa paꞌquꞌ  



6:36 Mt 5:7,48; Stg 5:11 t 6:37‑42 Mt 6:14; 18:23‑35; Lc 23:16; Hch 3:13    6:38 Sal 79:12; Is 65:6‑7; Jer 32:18; Mr 4:24 v 6:39 Mt 15:14 w 6:40 Mt 10:24; Jn 13:16; 15:20 s u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 6​, ​7  176

ƚunyeꞌjeꞌ iye uƚꞌax, qe taꞌƚiijuꞌ paꞌ ƚataweꞌj in uƚꞌax, qe paꞌ topoꞌoj paꞌ ƚataweꞌj qa hikpaꞌ nekii ƚejiꞌ.— Peꞌ wititsiꞌ naꞌl peꞌ ƚetuk qa peꞌ wititsiꞌ ham ƚetukꞌe. 46  —¿Qa

(Mateo 7:24‑27)

inhatsꞌek in ƚitꞌiƚij yiwets, “Yatsatꞌaxyij, Yatsatꞌaxyij,” qa niteꞌ ƚaqsiiƚijkii naꞌaj hiꞌttaxiꞌƚij ewets?  x 47 Haneꞌej qaꞌ henfeliꞌƚ eꞌm akaꞌ ewiꞌƚ hik ƚunyeꞌj pakhaꞌ quꞌ nenek yiwets qa tsepiꞌyeꞌ iye qa yaqsiijkii paꞌquꞌ hitꞌij. 48 Hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ in yaqsiijkii peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ. Yojo in tiꞌjikꞌui qa yakaptinikꞌui. Qa yamiijuꞌ paꞌ tꞌun seheꞌ. Qa hikpaꞌ qa yaqsiꞌjipjiꞌ peꞌ ƚextukꞌij. Qa qitax paꞌquꞌ haqqiꞌyeꞌ qa ikifi qa qi in tꞌunikꞌi paꞌ iweliꞌ qa peꞌ ƚeqe tꞌuyuyuyits qa yeqsilanjeꞌmkii peꞌ wititsiꞌ, qa niteꞌƚe nopƚetjuꞌ qe yijanitꞌax in weꞌnithayiki. 49 Qa paꞌquꞌ nespiꞌyeꞌtax qa niteꞌƚe yaqsiijkii paꞌquꞌ hitꞌij, qa hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukhew in yaqsiijkii peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ. Qa yenƚiꞌipjiꞌ paꞌ seheꞌ niteꞌ tꞌun qa ham ƚextukꞌiꞌij. Qa qi paꞌquꞌ haqqiꞌyeꞌ qa ikifi qa qi iye in tꞌunikꞌi paꞌ iweliꞌ, maꞌ qa peꞌ ƚeqe tꞌuyuyits qa yeqsilanjeꞌmkii peꞌ wititsiꞌ, maꞌ qa ajeꞌeƚ nopƚetjuꞌ qa week yiwuƚꞌenhet.—  y  





7

Paꞌ Jesús qa yiƚin paꞌ ƚeqejkunenek paꞌ ewiꞌƚ Roma ƚeiƚeꞌ. 1   Paꞌ

(Mateo 8:5‑13)

Jesús in yiliꞌij paꞌaj in iyetikꞌui peꞌ jukhew qa efuts iye, maꞌ qa ik paꞌaj quꞌ namii haꞌ Capernaum. 2 Hikhaꞌ qa iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ qi wanqaatsꞌeꞌ hats niwamhiyuꞌ ƚeqejkunenek paꞌ ewiꞌƚ centurión,  z hik pakhaꞌ qi in yisuꞌun paꞌaj in ƚeqejkunenek. 3 Paꞌ centurión in yepiꞌyeꞌ paꞌaj in tenifaakatejiꞌ paꞌ Jesús, maꞌ qa yukinii paꞌaj peꞌ ujaꞌx pekheweꞌ tenekꞌenhei judiol quꞌ niyinijets quꞌ nanamii qaꞌ niƚiniꞌm paꞌ ƚeqejkunenek pakhaꞌan. 4 Pekheweꞌen in yamii paꞌaj paꞌ Jesús, qa qi in iyinijets paꞌaj, qa yitꞌijets: —Haꞌ centurión les ƚeꞌwistax qek iftitsꞌets watꞌij 5 qe hakhaꞌan hik hakhaꞌ qi in yisuꞌun haꞌne initset. Qa hikhaꞌ iye inqaqsijkinenijkii keꞌ yilijtsitjiyiꞌƚ.—  a 6 Paꞌ Jesús qa yijayan paꞌaj pekheweꞌen. Qa in hats metitsiꞌm peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ centurión qa ajeꞌeƚ nukinijuꞌƚ peꞌ ujaꞌx peꞌ ƚejuwaikal quꞌ nitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, yape hasuꞌuj meꞌnithayiꞌmetenƚekii, qe niteꞌ yeꞌwejuꞌƚijuꞌƚ quꞌ uyifi eneꞌ yitsiꞌ.  









x  6:46 Mal 1:6 y 6:49 Ez 13:10‑16 z 7:2 Centurión ikjiꞌ, tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek peꞌ cien (100) oqꞌopheƚinetsilets, Roma ƚeiƚeꞌ. a 7:5 Hch 10:22

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 177

SAN LUCAS 7

7 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ yakhaꞌija iye quꞌ henek ejuꞌƚ, itƚiꞌij paꞌquꞌ eꞌlijeyeꞌ, qa naꞌ yeqejkuneneꞌk qaꞌ iƚaꞌxeꞌ. b 8 Qe yakhaꞌ iye naꞌl neꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ, qa yakhaꞌ iye qa naꞌl yeꞌm neꞌ heinekꞌenheꞌyipjiꞌ ek oqꞌopheƚinetsilets, qe hitꞌijets naꞌaj ewiꞌƚ, “Ma”, maꞌ qa ik. Qa qe hitꞌijets iye nikhapij, “Teꞌƚun”, maꞌ qa nek iye. Qa naꞌaj hiyajiꞌijets haꞌne yeqejkuneneꞌk quꞌ naqsiijkii, qa yaqsiijkii.— 9 Paꞌ Jesús in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan, maꞌ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj. Qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ paꞌaj peꞌ olots nijayanikꞌi, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in hamiꞌ iye haꞌne week Israel paꞌquꞌ hiꞌweniꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ haꞌne jukhew in qi in niteꞌ inqekuꞌ.— 10 In wapiltaxii iye peꞌ wititsiꞌ pekheweꞌ witꞌukinhei, qa yiꞌwen paꞌaj paꞌ witqejkunenek in hats tꞌun.  





Paꞌ Jesús qa yiƚin paꞌ ƚaꞌs peꞌ wikiihaleꞌ in hats waꞌmtax.

11 Qa in hats ƚꞌanuꞌupjiꞌ iye paꞌaj ekeweꞌen, paꞌ Jesús qa ik iye qa yamii paꞌ ewiꞌƚ

witset ƚii Naín. Qa ƚijtsꞌeyek paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei qa olootsija iye pekhewep iye. 12 Maꞌ qa in hats kꞌesitsiyuꞌetsha paꞌaj paꞌ ƚejiꞌ paꞌ witset, qa weikutijijuꞌƚ peꞌ yekaꞌx quꞌ netijikꞌui paꞌ ewiꞌƚ waꞌm paꞌaj, ewiꞌƚƚiꞌiꞌ in ƚaꞌs peꞌ efu qa wikiihaleꞌ iye. Olots iye paꞌaj peꞌ nijayanikꞌi tetsetiꞌyiꞌ paꞌ witset. c 13 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yiꞌwen paꞌaj peꞌ efu qa qi in neqꞌeletij paꞌaj, maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj: —Mapkitek.— d 14 Maꞌ qa ikets paꞌaj peꞌ ƚejiikiꞌ paꞌ waꞌm ham ƚitꞌoyeꞌ qa tꞌekuꞌmets, qa peꞌ yekaꞌx qa tekelenijjuꞌkii paꞌaj. Paꞌ Jesús qa yitꞌijetsjuꞌ paꞌ waꞌmtax: — Jutjanaꞌx, akhaꞌ hitꞌij ewets. ¡Eniiphaꞌm!— e 15 Maꞌ qa paꞌ waꞌmtax qa niiphaꞌm paꞌaj qa iꞌnjuꞌ, qa iyet paꞌaj. Qa paꞌ Jesús qa tisij paꞌaj peꞌ ƚeftiꞌ. f 16 In yiꞌwen paꞌaj akaꞌ ƚunyeꞌjkii maꞌ qa week in qi in nijiwei paꞌaj. Qa yiwqinhetjiꞌha paꞌaj paꞌ Dios. Qa yitꞌijjuꞌ pekheweꞌen: —Hats nam inwets haꞌne qi profeta.— Qa yitꞌijjuꞌ iye pekheweꞌen: —Paꞌ Dios hats nametsjuꞌ haꞌne ƚetset quꞌ niꞌfen.— g 17 Weekij paꞌ seheꞌ Judea qa peꞌ ƚekuweliikii iye witsetits in iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ paꞌ yaqsiijkii paꞌaj paꞌ Jesús.  











Peꞌ ƚꞌijatshenhei paꞌ Juan Bautista qa namii paꞌaj paꞌ Jesús. 18  Peꞌ

(Mateo 11:2‑19)

ƚꞌijatshenhei paꞌ Juan Bautista qa nifelimikꞌi paꞌaj week ekeweꞌ wekwek.  7:7 Sal 107:20; Mt 8:16 c 7:12 Jue 11:34; Lc 8:42; 9:38; He 11:17 d 7:13 Mt 20:34  7:14 Mt 11:5; Mr 5:41; Lc 7:22; 8:54; Jn 11:43; Hch 9:40 f 7:15 1R 17:23; 2R 4:36 g  7:16 Mt 5:16; 21:11; Lc 1:68; 2:20; 5:26; 7:39; 13:13; 23:47; Hch 4:21; 11:18; Dt 18:15; Jn 7:40 b

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 7  178 19  Qa

paꞌ Juan qa tayaꞌyets paꞌaj peꞌ wetsjuk pekheweꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yukinii paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, quꞌ nanfaakanijha paꞌaj, qaꞌ nitꞌijets: —¿Me hik akhaꞌ pakhaꞌ hats jutsiqaxikꞌui quꞌ nanam, me iꞌnƚiꞌi quꞌ honotkiꞌiƚikꞌui pakhapeꞌ iye?— h 20 Peꞌ jukhew in hats yamii paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌijets paꞌaj: — Haꞌ Juan Bautista tsꞌukiniꞌƚ ei, qa yitꞌij ei: “¿Me hik akhaꞌ paꞌ hats jutsiqaxikꞌui quꞌ nanam? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ honotkiꞌiƚikꞌui pakhapeꞌ iye?”— 21 In iꞌnkꞌa namets paꞌaj pekheweꞌen qa hik pakhaaꞌijha paꞌaj paꞌ Jesús in niƚinjuꞌ peꞌ olots pekheweꞌ tajaꞌmeteijuꞌ qa peꞌ pekhel yaatsꞌeꞌejuꞌkii, qa peꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ espíritu uƚꞌets qa yiꞌwenkitkii iye peꞌ pukꞌaletstax.  i 22 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌijets: —Yape mapiliƚii haꞌ Juan Bautista qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm akaꞌ ƚiꞌweniꞌƚ qa akaꞌ ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi iye. Enfeliꞌƚiꞌm eneꞌ pukꞌaletstax qa hats yiꞌwenkii,  (Is 35:5) eneꞌ onqokitstax qa hats tꞌotsjoꞌ qa eneꞌ otshimetetstaxjuꞌ qa hats otshimetsitsjuꞌ iye, eneweꞌ iꞌnij kaꞌ witjaꞌmet lepra qa hats naxpaꞌlij iye, eneꞌ niteꞌ yepiꞌyeꞌtaxkii qa hats yepiꞌyeꞌkii, hekheweꞌ hats naxtaxjuꞌ qa iƚii iye, qa eneweꞌ ifꞌiljetsits qa tefelhitiꞌyiꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.  (Is 61:1)  j 23 Qa ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ quꞌ niteꞌ naꞌnayuꞌyeꞌ yiꞌij yeꞌm peꞌyeꞌ.— 24 In hats ikkii paꞌaj pekheweꞌ ƚꞌukinhei paꞌ Juan Bautista, qa paꞌ Jesús qa iyetikꞌui paꞌaj peꞌ jukhew qa efuts in tꞌejuyets paꞌ Juan Bautista, qa yitꞌij paꞌaj: —¿Ƚekpaꞌ ƚamiꞌƚijii paꞌaj quꞌ iꞌweniꞌƚiꞌ haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ? ¿Me fapuk peꞌquꞌ nimeꞌlejit paꞌquꞌ tꞌuniꞌikꞌi? 25 Qa quꞌ niteꞌyeꞌ, ¿ƚekpaꞌ ƚamiꞌƚijii quꞌ iꞌweniꞌƚ? ¿Me ewiꞌƚ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ neqhinatajiꞌ peꞌquꞌ inyetetseꞌ witqhinatai? Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets nekheweꞌ yeqhinatajiꞌ keꞌ ƚeꞌsits qa inyetets iye, qa qi iye in ƚeꞌsitsjuꞌ in ham hamitsiꞌim qa iꞌnifi nekheweꞌ ƚetsil neꞌ wittatal. 26 Qa quꞌ niteꞌyeꞌ, ¿ƚekpaꞌ ƚamiꞌƚii quꞌ iꞌweniꞌƚ? ¿Me ewiꞌƚ paꞌquꞌ profetayeꞌ? Ehe, yijaaꞌija in ewiꞌƚ profeta, qa lesƚe in qijiꞌ niteꞌ hik ƚunyejei kekhewep profetaꞌikꞌi.  k 27 Haꞌne Juan Bautista hik haꞌne tꞌejuyets kakhaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: “Jeƚ qekuꞌnek, yakhaꞌ hiwathayinket ekꞌui hatseꞌ nakhaꞌ yukineꞌk qaꞌ hiknaꞌ najiletꞌekꞌui paꞌquꞌ ikheyiꞌjeꞌ.”  (Mal 3:1)  l 28 Yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in week pekheweꞌ nekfikꞌi taꞌƚets neꞌej efu in ham paꞌquꞌ natꞌanipjiꞌ haꞌ Juan Bautista in qijiꞌha. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ qiyetaxjiꞌ peꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios qa tꞌanipjiꞌ ek hakhaꞌan.—  

















 7:19 Jn 4:25; 6:14; 11:27; Ro 5:14; He 10:37 i 7:21 Mt 4:23; 9:30; 12:22; Mr 1:34; 8:25; Lc 18:42; Jn 9:7 j 7:22 Is 29:18; Lc 4:18 k 7:26 Mt 14:5; Lc 1:76; 20:6 l 7:27 Mt 11:10; Mr 1:2; Lc 1:17 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 179

SAN LUCAS 7

29 Week

peꞌ jukhew qa efuts qa pekheweꞌ iye yijaninkii peꞌ wekwek tꞌejuyets paꞌ Roma in yepiꞌyeꞌ paꞌaj, maꞌ qa nikfeꞌlets paꞌ Dios in hats yaqsiijkii in hats yatsathen pekheweꞌen, qe nimpuujinjuꞌ paꞌaj paꞌ Juan. m 30 Qa pekheweꞌƚe fariseol qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa niteꞌ nimpuujinjuꞌ paꞌaj paꞌ Juan Bautista, qe pekheweꞌen niteꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ yuten pakhaꞌ yisuꞌuntax paꞌ Dios quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij pekheweꞌen. n 31 Maꞌ qa yitꞌij paꞌaj paꞌ Jesús: —¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ hejeyumtshenijupiꞌ eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij? ¿Ƚekpaꞌ quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ? 32 Hik ƚunyejei neꞌej omehets qe iꞌnijuꞌkii naꞌaj joofjiꞌjuꞌ qe tꞌotoijoꞌ qa tayaꞌyiꞌƚ wetjuꞌƚkii neꞌej ƚꞌotoihifetsjuꞌ, qa yitꞌijiikii: “In hifuyutaxiꞌƚ eꞌmikꞌi neꞌ foj qa niteꞌƚe ƚꞌotoyiꞌƚ. Hijitaxiꞌƚ eꞌmikꞌi keꞌ ifꞌiljetsitsikꞌi witlijtsinel qa niteꞌƚe ƚapiꞌƚjuꞌ.” 33 Qe in nam haꞌ Juan Bautista qa niteꞌ tuj paꞌquꞌ paneꞌ, niteꞌ iyaꞌjiꞌ iye paꞌquꞌ winoyeꞌ, qa ekheweliꞌƚ qa ƚitꞌiƚij: “Iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet.” o 34 Qa in nam haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa tek qa iyaꞌ iye. Qa ekheweliꞌƚ qa ƚitꞌiƚij: “Jeƚ qekuꞌniꞌƚek naꞌ jukhew hayits qa ekunaꞌx qa iyanaꞌx iye, qi iye in ƚejuwaikaꞌ neꞌ yijaninkii ekeꞌ wekwek qa neꞌ qi iye in uƚꞌets.” p 35 Qa pakhaꞌƚe qi ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Dios qa jutsiqaxƚiꞌij paꞌ ƚunyejei pekheweꞌ week hats ƚelitsij.—  











36  Ewiꞌƚ

Jesús qa iꞌniꞌ peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ ewiꞌƚ fariseo ƚii Simón.

paꞌ fariseo tꞌeqeꞌmets paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ netekiƚiꞌjuꞌ peꞌ ƚetsiꞌii. Maꞌ qa yijayanii paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌii, qa iꞌnijupjuꞌkii paꞌ ƚekulaꞌx. q 37 Pakhaꞌ witset naꞌl paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ efu qi in uƚꞌax. Pekheꞌen in nikfeꞌlets paꞌaj paꞌ Jesús in mexe iꞌnijupjuꞌ paꞌaj paꞌ mesa in tekiꞌjuꞌ peꞌ ƚetsiꞌii paꞌ fariseo. Maꞌ qa namets paꞌaj teneyij paꞌ ewjisii topoꞌoj peꞌ ƚejiikiꞌ taꞌƚets naꞌaj alabastro. r 38 Pekheꞌen ip paꞌaj ƚꞌanuꞌui iꞌnii paꞌ Jesús qa peꞌ ƚetꞌilii qa tsapetsjuꞌkii peꞌ ƚefꞌiyei paꞌ Jesús, maꞌ qa niliꞌjijjuꞌ paꞌaj peꞌ ƚꞌewkujits qa tuꞌjeꞌm iye paꞌaj peꞌ ƚefꞌiyei qa iꞌnkꞌaƚe qa yatsiꞌyipjiꞌ paꞌaj paꞌ ewjisii peꞌ ƚefꞌiyei paꞌ Jesús. s 39 Qa paꞌ fariseo pakhaꞌ tꞌeqeꞌmets paꞌaj paꞌ Jesús in yiꞌwenij paꞌaj akaꞌan, qa yitꞌij in iyet paꞌ ƚataweꞌj: —Qek yijaayiꞌija qek profetayeꞌ haꞌne jukhew maꞌ qekha nenikfeꞌltaxets paꞌn ƚunyeꞌj nekheꞌ efu tꞌekumetskii, nekheꞌen uƚꞌax.— t 40 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ fariseo: —Simón, naꞌl kaꞌ tseqitijineyuꞌuj ewets.— Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ fariseo: —Enfel yeꞌm, Maestro pakhaꞌan.—  







m  7:29 Mt 21:32; Lc 3:12; Hch 18:25; 19:3 n 7:30 Mt 21:25,32; 22:35; 23:13; Lc 10:25; 11:45‑46,52; 14:3; Mr 7:9 o 7:33 Lc 1:15 p 7:34 Mt 9:10‑11; Lc 15:2; 19:7 q 7:36 Lc 11:37; 14:1 r 7:37‑39 Mt 26:6‑13; Mr 14:3‑9; Jn 12:1‑8 s 7:38 Jn 11:2 t  7:39 Lc 7:16; Jn 4:19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 7​, ​8  180 41 Qa

paꞌ Jesús qa yitꞌij: —Wetsjuk peꞌ jukhew tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ ƚaqꞌastai paꞌ ewiꞌƚ jukhew inqꞌekuꞌmhiniꞌkii peꞌ ƚaqꞌastai. Ewiꞌƚ paꞌ tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ quinientos (500) denarios u qa pakhap iye qa cincuentaƚe (50) peꞌ tꞌekuꞌmiꞌ. v 42 Pekheweꞌen qa niteꞌƚe wejuꞌƚij quꞌ nijanin, qa paꞌ inqꞌekuꞌmhiniꞌkii peꞌ ƚaqꞌastai qa yiwejinƚe quꞌnteꞌ nijanineꞌ peꞌ ƚꞌekumhifkinel peꞌ wetsjuk. Qa haneꞌej qaꞌ enfel yeꞌm, ¿ƚek pakhaꞌ eneweꞌ wetsjuk pakhaꞌ les qi in yisuꞌun paꞌ inqꞌekuꞌmhiniꞌkii peꞌ ƚaqꞌastai?— w 43 Qa yekuꞌƚ paꞌ Simón: —Humtitax pakhaꞌ les olots ƚꞌekumhifkinel quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ pakhaꞌ les in yisuꞌun.— Qa yitꞌij paꞌaj paꞌ Jesús: —Hats iꞌwoyaxijikꞌiha.— 44 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa tetwekꞌelaꞌxets paꞌaj peꞌ efu qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Simón: —¿Me hats ƚiꞌwenij eneꞌ efu? In kꞌuyifi eneꞌ etsiꞌ qa niteꞌ ƚesƚisij paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ quꞌ himpulijinjiꞌ eneꞌ yifꞌiyei. Qa eneꞌƚe efu qa niliꞌjijjuꞌ eneꞌ yifꞌiyei keꞌ ƚetꞌil qa yitꞌijiꞌ in yisƚatij neꞌ ƚꞌewkujits. x 45 Niteꞌ ƚesƚuꞌjeꞌm iye, qa eneꞌƚe efu, in iꞌnkꞌa henteꞌnuitejeꞌm, qa niteꞌ yiliꞌij tuꞌjeꞌmkii eneꞌ yifꞌiyei. y 46 Niteꞌ ƚꞌatsiyipjiꞌ aceitiyeꞌ haꞌne yijiƚaꞌ, qa eneꞌƚe efu qa yatsiꞌyipjiꞌ kaꞌ ewjisii eneꞌ yifꞌiyei. z 47 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌij ewets, in hats tewumhitiꞌyikꞌui peꞌ olots ƚewuƚꞌets maꞌ qa qi in ineqsuꞌun. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ qiyeꞌ quꞌ tewumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets, qa niteꞌ qi quꞌ nineqsuꞌun.— 48 Maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj peꞌ efu: —Peꞌ ewuƚꞌets hats tewuꞌmhitii ekꞌui.— a 49 Maꞌ qa pekhewep pekheweꞌ ƚekufets qa tajawehenij wetjuꞌƚkii in yitꞌijjuꞌ: —¿Ƚekpaꞌ yumtitax quꞌ ƚakhaꞌyeꞌ haꞌne jukhew in yitꞌijets quꞌ niwuꞌm peꞌ witwuƚꞌets?— b 50 Qa pakhaꞌƚe Jesús qa yitꞌijets iye paꞌaj peꞌ efu: —Paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets qa hats iƚaꞌx. Yape ma, hasuꞌuj itawjeꞌmetꞌeꞌ.— c  

















8

1   Maꞌ

Pekheweꞌ efuts tꞌiftiꞌtsꞌets paꞌaj paꞌ Jesús.

qa in hats suujikꞌi paꞌaj akaꞌan, paꞌ Jesús qa ikijikꞌi peꞌ olots witsetits qa peꞌ witsetits ƚelits iye in nifel ekeꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei tꞌejuyets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. Ƚijtsꞌeyek heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. d 2 Qa ujaꞌx iye peꞌ efuts ƚijtsꞌeyek iye paꞌaj, hik pekheweꞌ niƚinjuꞌ iye paꞌaj yukinikꞌuifikꞌikii peꞌ iꞌntaxjiꞌ inwoꞌmetets qa peꞌ ƚaatsheitax  

 7:41 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii.  7:41 Mt 18:28; Mr 6:37 w 7:42 Mt 18:25 x 7:44 Gn 18:4; 19:2; 43:24; Jue 19:21; 1Ti 5:10 y 7:45 2S 15:5; 19:39; 20:9 z 7:46 2S 12:20; Sal 23:5; Ec 9:8; Dn 10:3 a  7:48 Mt 9:2; Mr 2:5; Lc 5:20; Stg 5:15; 1Jn 2:12 b 7:49 Lc 5:21 c 7:50 Mt 9:22; Mr 5:34; 10:52; Lc 8:48; 17:19; 18:42; 1S 1:17 d 8:1 Mr 6:6; Mt 4:23; Lc 4:43 u

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 181

SAN LUCAS 8

iye. Pekheweꞌen ƚiyits María, ƚenqii iye Magdalena. Hik pekheꞌ ikikꞌuifikꞌikii paꞌaj peꞌ wetsjuk tatsai (7) inwoꞌmetets. e 3 Qa pekheꞌ Juana ƚewheꞌyeꞌ paꞌ Cuza, ƚeqjeƚinenek paꞌaj paꞌ Herodes. Qa peꞌ Susana, qa olots iye pekhewep, qa ƚekhewelƚe in yatsatꞌetsƚiꞌij pekheweꞌ natkinijiꞌ in tꞌiftitsꞌijetskii paꞌaj paꞌ Jesús qa peꞌ ƚꞌijatshenhei.  

Paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx.

(Mateo 13:1‑9; Marcos 4:1‑9)

4  Qa

olootsija paꞌaj peꞌ jukhew qa efuts iye, taꞌƚiikii peꞌ olots pekheljiꞌkii witsetits, namii paꞌaj quꞌ niꞌwen paꞌ Jesús. Maꞌ qa yitꞌijiꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ in iyetikꞌui: 5 —Paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx ikijfikꞌi peꞌ ƚoqoƚoi quꞌ nenjuꞌ. Maꞌ qa in hats weꞌnqꞌen qa ujaꞌx peꞌ ƚoi namjiꞌjuꞌkii paꞌ witꞌikheyiꞌj qa tonotshiyipjiꞌkii qa peꞌ junatai qa tuj. 6 Qa pekhewep ƚoi qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ uteket leseesƚiꞌikꞌi paꞌ seheꞌ ija, qa in taꞌƚtax pekheweꞌen qa ajeꞌeƚ yisƚax qa waꞌmjiꞌ iye qe niteꞌ eqhimiyifi. 7 Qa pekhewep iye qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ tiiket. Qa taꞌƚiꞌƚ peꞌ tii qa tikꞌeyijjuꞌ. 8 Qa pekhewepƚe qa namjiꞌjuꞌkiyek paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ qa taꞌƚ maꞌ qa qiphaꞌm qa naꞌl peꞌ ƚei ƚeꞌsits qa olots iye qa yamets cien (100) peꞌ ƚei in ewiꞌƚ ƚenu.— Ekeweꞌen in yitꞌij paꞌaj paꞌ Jesús qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij iye paꞌaj: —¡Pekheweꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, nepiyeꞌekꞌiha akaꞌan!— f  







Inhatsꞌek in yitꞌij ekeꞌ yejeyumtshenƚiꞌijupiꞌ.

(Mateo 13:10‑17; Marcos 4:10‑12)

9 Heꞌ

ƚꞌijatshenhei qa nifaakanij paꞌaj paꞌ ikjiꞌha kakhaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ. Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Ekheweliꞌƚ ƚenexkeꞌej quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha kekheweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets tꞌejuyets naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. Qa nekhewepƚe qa hitꞌijiꞌ in kꞌiyetikꞌui kekheweꞌ hejeyumtshenƚiꞌijupiꞌkii, hatsꞌinha quꞌ niꞌwentax hikƚe ƚunyeꞌj quꞌnteꞌ niꞌweneꞌ, qa quꞌ nepiꞌyeꞌtaxikꞌi qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi paꞌ iikjiꞌha.—  (Is 6:9) g

10  Paꞌ

Paꞌ ikjiꞌha in yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx. 11 —Akaꞌan

(Mateo 13:18‑23; Marcos 4:10‑12)

kakhaꞌ ikjiꞌha kaꞌ wetjeyumtshenijupiꞌ. Peꞌ ƚoi hik ƚunyejei ekeweꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios. h 12 Qa paꞌ witꞌikheyiꞌj qa hik ƚunyejei pekheweꞌ quꞌ nepiꞌyeꞌtaxikꞌi ekeꞌ Dios ƚeꞌlijei, qa iꞌnkꞌaƚe qa namets naꞌ inwoꞌmet qa nitkamijikꞌi in weꞌnentaxjiꞌjuꞌ peꞌ ƚatawjets. Hatsꞌinha qa yeqekuꞌukꞌi maꞌ qaꞌnteꞌ iƚiyeꞌ.  

 8:2 Mt 27:55,56,61; 28:1; Mr 15:40‑41; Lc 16:9; 23:49,55; 24:10; Hch 1:14; Jn 19:25; 20:1,18 f 8:8 Gn 26:12; Mt 11:15 g 8:10 Mt 19:11 h 8:11‑15 Mr 4:13‑20; Lc 8:21; 11:28; Hch 18:11; Stg 1:21; 1P 1:23 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 8  182 13  Qa

paꞌ uteket in leseesƚiꞌikꞌi paꞌ seheꞌtaxija, qa hik ƚunyejeyek pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios, maꞌ qa qi in yisuꞌunikꞌi qa tꞌekuꞌmiꞌ, qa hamƚe ƚefitetsiyeꞌ. Ƚꞌajƚiꞌij in tekꞌentaxikꞌi, qa in namets paꞌquꞌ witaqjaajinkeyejeꞌ, maꞌ qa yiliꞌijjuꞌ. i 14 Qa paꞌ tiiket qa hik ƚunyejeyek pekheweꞌ yepiꞌyeꞌtaxikꞌi ekeꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios, qa in iktaxij paꞌ ƚꞌikheyiꞌj, qa yuƚametenƚe in yitawjeꞌmeten wekwek, ƚaqꞌastayeꞌ quꞌ olotseꞌ qa paꞌquꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nisuꞌun quꞌ niꞌsinhetiꞌmkii. Maꞌ qa niteꞌ yujiꞌ peꞌ ƚeitax. j 15 Qa paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ, qa hik ƚunyejeyek pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ ekꞌi keꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios, maꞌ qa weekijha peꞌ ƚatawjets in yatsathen qa ƚeꞌsits iye in tꞌekuꞌmiꞌ qa wentꞌunhetij watjanithenijha. Maꞌ qa niteꞌ yiliꞌij in naꞌl peꞌquꞌ ƚeyeꞌ.— k  



Yejeyumtshenijupiꞌ neꞌej fetitjii. 16  —Ham

(Marcos 4:21‑25)

paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ neneꞌƚjiꞌ peꞌquꞌ fetitjiyeꞌ qaꞌ nitꞌonijjuꞌ peꞌyeꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ nenifi ƚataweꞌj paꞌquꞌ witiwhiꞌlaꞌxeꞌ. Weꞌnitonphaꞌm yijatꞌij qe weꞌnenphaꞌm hatsꞌinha qa yiꞌwenkii neꞌej teꞌnuitejeꞌm. l 17 Qe ham paꞌquꞌ natatꞌinhetiikii quꞌnteꞌ neꞌtwenhetiꞌyeꞌ hatseꞌ, qa ham iye paꞌquꞌ niteꞌ netfelhitiꞌyeꞌ quꞌnteꞌ ninikfeꞌleꞌ hatseꞌ, qaꞌ ninikfeꞌl hatseꞌ. m 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, jeƚiꞌƚijuꞌƚ paꞌn ƚunyeꞌj in ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi, qe paꞌquꞌ hats nanaꞌliꞌm qaꞌ les netestiꞌyij iye. Qa paꞌquꞌ hamiꞌim, qaꞌ netitkamhitiꞌyij iye pakhaꞌ yumtitax quꞌ nanaꞌliꞌm.— n  



Peꞌ ƚenene qa peꞌ ƚekꞌinjats paꞌ Jesús. 19 Keꞌ

(Mateo 12:46‑50; Marcos 3:31‑35)

ƚenene qa heꞌ ƚekꞌinjats paꞌ Jesús namtaxii paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nametsjiꞌ peꞌ wititsiꞌifi qe olots peꞌ jukhew, efutsjiꞌkii. o 20 Qa tefelhitiitaxiꞌm paꞌaj paꞌ Jesús: —Keꞌ enene qa heꞌ ekꞌinjats iye haꞌnii qe amaneyiꞌfikꞌi. Yisuꞌuntax quꞌ neꞌwen.— 21 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —Pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ ekꞌi qa yaqsiꞌjijkiiha iye ekeweꞌ yitꞌij ekeꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios, qaꞌ hik pekheweꞌ nenel qaꞌ kꞌinjats iye.— p  



Jesús qa yaqꞌayinij paꞌ tꞌunikꞌi qa paꞌ iweliꞌ. 22  Ewiꞌƚ

(Mateo 8:23‑27; Marcos 4:35‑41)

paꞌ neƚujiꞌ paꞌaj paꞌ Jesús qa peꞌ ƚꞌijatshenhei qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii peꞌ ewiꞌƚ witinhitjii, qa yitꞌijets: —Juꞌukiitejeꞌm naꞌ ƚajaikaꞌ eneꞌ kaƚiꞌ.— Maꞌ qa ikkii paꞌaj. q i  8:13 Ez 33:31‑32; Ga 1:6 j 8:14 Mt 6:25 k 8:15 He 10:36; Stg 5:7 l 8:16‑18 Mt 5:15‑16; Lc 11:33 m 8:17 Mt 10:26; Lc 12:2; 1Ti 5:25 n 8:18 Mt 13:12 o 8:19‑21 Mt 13:55; Mr 6:3; Jn 2:12; 7:3,5,10; Hch 1:14; 1Co 9:5; Ga 1:19 p 8:21 Lc 11:28; Stg 1:22 q  8:22‑25 Jn 6:16‑21; Lc 5:1

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 183

SAN LUCAS 8

23  In

iktejeꞌmkii paꞌaj qa paꞌ Jesús qa imaꞌ. Qa nam paꞌaj paꞌ qi tꞌunikꞌi. Qa peꞌ witinhitjii qa tsxiƚtsxiƚjiꞌjuꞌkii paꞌ iweliꞌ. Qa qi in iftsaxets paꞌaj quꞌ nuihin. 24 Maꞌ qa ikii paꞌaj qa nijtꞌotshenii paꞌ Jesús, qa yitꞌijets paꞌaj: —¡Maestro! ¡Maestro! ¡Hats kꞌesikꞌi quꞌ jinanaxjuꞌ!— Paꞌ Jesús qa niiphaꞌm paꞌaj qa yaqꞌayinij paꞌ tꞌunikꞌi qa peꞌ qitsikꞌi ƚeqe tꞌuyuyits iye, qa ajeꞌeƚ qesikꞌui paꞌaj paꞌ tꞌunikꞌi qa ikesimen iye paꞌ iweliꞌ. r 25 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei: —¿Khayeꞌek paꞌnteꞌ eqekuyeꞌjiꞌƚ? ¿Paꞌn ikjiꞌ?— Qa hekheweꞌƚeꞌen qa qi in nijiwei paꞌaj qa yitjuƚaxijphaꞌmkii iye. Qa yifaakatejiꞌ paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj haꞌne jukhew in tekꞌenets iye in yaqꞌayinij kaꞌ tꞌunikꞌi qa haꞌne iweliꞌ iye?— s  



Paꞌ seheꞌ Gadara iꞌniꞌ paꞌ ewiꞌƚ iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets. 26  Maꞌ

(Mateo 8:28‑34; Marcos 5:1‑20)

qa yametstejeꞌm paꞌ seheꞌ ƚii Gadara t ƚajaikaꞌ ai wankaajuƚetstejeꞌm haꞌ seheꞌ Galilea. 27 Qa in hats tꞌilitphaꞌm paꞌaj paꞌ Jesús, qa teꞌnilitfikꞌi paꞌaj qa nekets paꞌ ewiꞌƚ jukhew iꞌnjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets hayiits taꞌƚtaxets paꞌaj paꞌ witsetꞌija qa hatsƚe niteꞌ iꞌnjiꞌ. Qa hats toxikꞌi paꞌaj in niteꞌ yeqhinatajiꞌ peꞌquꞌ witqhinatayeꞌ, qa niteꞌ iye iꞌnifi peꞌquꞌ wititsiꞌyeꞌ, qe paꞌ nimeƚkuket hikpaꞌ iꞌnjiꞌkii. 28 Pakhaꞌan in yiꞌwen paꞌaj paꞌ Jesús, maꞌ qa yejtsiꞌleꞌ paꞌaj qa wonokokꞌenifi qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚanamyii, Jesús, Ƚaaꞌsija paꞌ Qijiꞌha in Dios? Kꞌiyinij ewets quꞌ hasuꞌuj atsawtsheten watꞌij.— u 29 Yitꞌij paꞌaj akaꞌan qe paꞌ Jesús yiyajiꞌets paꞌaj paꞌ espíritu uƚꞌax quꞌ nakikꞌuifikꞌi paꞌ jukhew in iꞌntaxjiꞌ, qe hats olotsij in uijiikꞌi. Qa peꞌ jukhew in yopheꞌƚ jiꞌijtaxij ƚokoyei qa ƚefꞌiyei iye peꞌ foƚoƚikꞌil qa yejeƚjiꞌijtaxetsha iye, qa niwkꞌitsinƚejiꞌijjuꞌ qa paꞌ inwoꞌmet qa yilithinjiꞌjii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. 30 Paꞌ Jesús qa nifaakan paꞌaj: —¿Paꞌn ii?— Qa pakhaꞌan qa yekuꞌƚ: — Yakhaꞌ yii Legión.— v Qe olots peꞌ inwoꞌmetets iꞌnjiꞌ paꞌaj paꞌ jukhew. w 31 Pekheweꞌen qa qi in iyinijets paꞌ Jesús quꞌ hasuꞌuj nitꞌij paꞌquꞌ ƚejiꞌyeꞌ, pekheweꞌen qaꞌ nakiijuꞌ paꞌ koomojoꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo). x 32 Qa naꞌl paꞌaj peꞌ olots tafitets taqakiyiꞌjuꞌ peꞌ utek ipjiꞌ. Qa peꞌ inwoꞌmetets qa iyinijetskii paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ nuyikꞌi pekheweꞌen peꞌ tafitets. Qa paꞌ Jesús qa ƚexkeꞌej paꞌaj.  











 8:24 Sal 65:7; 104:7; Mt 14:32; Mr 6:51; Lc 4:39 s 8:25 Mt 21:10; Lc 1:66; 5:21; 7:49; 9:9 t 8:26 Paꞌ Gadara ƚii iye Gerasa. u 8:28 Lc 1:32; 4:33‑34; Hch 8:7; 16:17; Jn 2:4; Gn 14:18; Sal 57:2; Dn 3:26 v 8:30 Ewiꞌƚ legión, ikjiꞌ ewiꞌƚ tatsai mil (6.000) yamets peꞌquꞌ oqꞌopheƚinetsiletseꞌ. w 8:30 Mt 26:53 x 8:31 Sal 140:10; Ro 10:7; Ap 9:1‑2,11; 11:7; 17:8; 20:1,3 r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 8  184 33  Maꞌ

qa peꞌ inwoꞌmetets qa ikikꞌuifikꞌikii paꞌaj paꞌ jukhew qa uijitejeꞌmkii peꞌ tafitets. Maꞌ qa peꞌ tafitets qa wekumaꞌxikꞌijuꞌkii paꞌ kiimijuꞌ qa yamjeetsjuꞌ paꞌ iweliꞌ qa hikpaꞌ qa uyiꞌkii qa naxijuꞌ. 34 Peꞌ yejeƚtax peꞌ tafitetsikꞌi, in yiꞌwen paꞌaj akaꞌ ƚunyeꞌjkii qa wekumaꞌxii paꞌaj paꞌ witset quꞌ nenfelkii. Qaꞌ nenfeliꞌm iye peꞌ iꞌniꞌ paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet. 35 Peꞌ jukhew qa efuts iye qa neeƚii paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌjkii. In namii paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Jesús qa yiꞌwen paꞌ jukhew iꞌntaxjiꞌ paꞌaj peꞌ inwoꞌmetets. Iꞌnijupjuꞌ peꞌ ƚefꞌiyeyiijuꞌ paꞌ Jesús. Hats teqhinatai paꞌaj qe hats teikꞌuneikii. Qa qi paꞌaj in nijiwei paꞌaj pekheweꞌen. y 36 Qa pekheweꞌ yiꞌwenijha paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌjkii, qa nifelimikꞌi paꞌaj paꞌ ƚunyeeꞌjkiiha pakhaꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ inwoꞌmetets in hats ƚeꞌwisjuꞌ. z 37 Week pekheweꞌ tetsetiꞌyiꞌ paꞌ seheꞌ Gadara, iyinijets paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ nakikꞌui iye paꞌ seheꞌ, qe qi in nijiwei paꞌaj pekheweꞌen. Maꞌ qa paꞌ Jesús qa tꞌilitjiꞌjuꞌ iye paꞌaj peꞌ witinhitjii qa ik iye paꞌaj. a 38 Paꞌ jukhew pakhaꞌ iꞌntaxjiꞌ paꞌaj peꞌ inwoꞌmetets qa iyintaxijets quꞌ nijayan paꞌ Jesús. Qa pakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌ ƚexkeꞌej, qa yitꞌijets paꞌaj: 39 —Mapilii yijatꞌij peꞌ etsiꞌ qaꞌ week enfel kaꞌ ƚeqfenyeꞌj ej naꞌ Dios.— Paꞌ jukhew qa ik paꞌaj. Maꞌ qa week nifelimikꞌi paꞌ witset paꞌ ƚeqfenyeꞌjij paꞌaj paꞌ Jesús.  











Peꞌ Jairo ƚasiꞌ qa pekheꞌ tꞌekuꞌmets paꞌ ƚꞌuihitjii paꞌ Jesús. 40  Maꞌ

(Mateo 9:18‑26; Marcos 5:21‑43)

qa in hats yamiitejeꞌm iye paꞌaj paꞌ ƚajaikaꞌ peꞌ kaƚiꞌ, qa peꞌ olots jukhew, efutsjiꞌkii qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj in hats namets iye paꞌaj, qe week hayiits notkiꞌiikii paꞌaj. b 41 Qa hik paꞌaj qa namets paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Jairo. Pakhaꞌan tenekꞌenheꞌyij iye peꞌ witlijtsitjii. Haꞌne jukhew weꞌniyipinifi paꞌaj ƚefꞌiyei paꞌ Jesús, qa qi in iyinijets paꞌaj quꞌ namiƚii peꞌ ƚetsiꞌ. c 42 Qe pakhaꞌan naꞌl paꞌaj peꞌ ewiꞌƚƚiꞌiꞌ in ƚasiꞌ, doce (12) ƚeqeꞌninqapits, qa pekheꞌen qa hats kꞌesikꞌiha paꞌaj quꞌ nawaꞌm. Qa in hats iktax paꞌaj paꞌ Jesús, qa olotsƚe peꞌ jukhew qa efuts watkatitij wetepjiꞌ in nijayanikꞌi. d 43 Pekheweꞌen iꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ ewiꞌƚ efu hats doce (12) ƚeqeꞌninqapits in niteꞌ hamitsikꞌui peꞌ ƚꞌathits. Qa hats olots peꞌ naqꞌaxijiꞌ ƚaqꞌastayikꞌi peꞌ weihetets witeqjunhetits ƚeiƚets qa ham paꞌquꞌ napalitiꞌm pekheweꞌen paꞌ ƚawtshek. e 44 Peꞌ efu qa wetjukꞌetetsjiꞌ paꞌaj paꞌ Jesús ƚꞌanu taꞌƚii qa tꞌekuꞌmets paꞌaj paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ eijuꞌ paꞌ ƚꞌuihitjii. Maꞌ qa hik pakhaaꞌijha qa ajeꞌeƚ qesitsikꞌui paꞌaj peꞌ ƚꞌathits. f  







 8:35 Lc 8:41; 10:39 z 8:36 Mt 4:24 a 8:37 1R 17:18; Lc 5:8; Hch 16:39  8:40‑42 Lc 9:11 c 8:41 Lc 13:14; Hch 13:15; 18:8,17 d 8:42 Lc 7:12; Mr 3:9 e  8:43‑48 Mt 9:20‑22; Mr 5:25‑34; Lv 15:25 f 8:44 Nm 15:38‑39; Dt 22:12; Mt 14:36; 23:5

y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 185

SAN LUCAS 8​, ​9

45  Qa

paꞌ Jesús qa inaqfaakanij paꞌaj: —¿Ƚekpaꞌ tꞌekuꞌm yiwets?— Qa week welkutꞌijkii paꞌaj pekheweꞌen paꞌquꞌ netꞌekuꞌmiꞌ. Qa paꞌ Pedro qa yitꞌij: —Maestro, eneꞌ olots najayanphaꞌm qi in pukꞌuphaꞌm wetwumij wetepjiꞌ.— g 46 Qa paꞌ Jesús qa yitꞌij: —Naꞌl paꞌ tꞌekuꞌm yiwets qe hoksiꞌwen in ikfikꞌi paꞌ yitꞌunhaꞌx.— h 47 Peꞌ efu, in nikfeꞌlets in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nanatꞌinij, qa tsalalkii paꞌaj in nekets qa wonokokꞌeniijuꞌ paꞌaj ƚefꞌiyei paꞌ Jesús. Qa tetfelijiꞌm paꞌaj week yepiꞌyeꞌ ej peꞌ week in nifel paꞌ taꞌƚijupiꞌ in tꞌekuꞌmets paꞌ ƚꞌuihitjii paꞌ Jesús, qa in ajeꞌeƚ naxpaꞌlij iye paꞌ ƚaatshektax. 48 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Yasiꞌ, paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌj taꞌƚets in ƚanaxpaꞌlij paꞌ ejunyeꞌjtax. Hasuꞌuj natawjeꞌmeten. Yape ma.— i 49 In mexe iyettax paꞌaj paꞌ Jesús qa namets paꞌ ewiꞌƚ taꞌƚii peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ tenekꞌenheꞌyij witlijtsitjii, qa yitꞌijets paꞌaj: —Keꞌ oqwomekiꞌikꞌi hats waꞌm. Yape iwejinƚe naꞌ Maestro.— j 50 Qa paꞌ Jesús qa yepiꞌyeꞌ ej paꞌaj, qa yitꞌijets: —Hasuꞌuj eꞌnijiwei. Eꞌmeheyiꞌij yijatꞌij quꞌ hasuꞌuj inqekuꞌ qa peꞌ oqwomekiꞌ qaꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ.— 51 In yamets paꞌaj peꞌ wititsiꞌ, qa niteꞌ ƚexkeꞌej paꞌquꞌ nijayantejeꞌm in uyetsjiꞌ. Ujaꞌxƚe in tꞌeqeꞌmets haꞌ Pedro qa haꞌ Juan qa haꞌ Jacobo (Santiago) qa paꞌ ƚatata qa peꞌ ƚenene peꞌ omeꞌƚaskiꞌikꞌi. k 52 Week pekheweꞌ nekii ipjuꞌ qa yilanjeꞌmkii iye peꞌ ƚꞌejuijets in yayinjuꞌ paꞌaj peꞌ omeꞌƚaskiꞌikꞌi. Qa paꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Hasuꞌuj mapiꞌƚjuꞌ, qe neꞌ omeꞌƚaskiꞌ niteꞌ waꞌm, imaꞌƚe.— l 53 Qa yilakiꞌijjuꞌ paꞌaj akaꞌ yitꞌij, qe nikfeꞌlets in hats waaꞌmija. 54 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ ƚokoi, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij paꞌaj: —¡Omeꞌƚaskiꞌ, eniiphaꞌm!— m 55 Maꞌ qa tepilets iye paꞌ ƚiƚaꞌx peꞌ omeꞌƚaskiꞌ. Qa ajeꞌeƚ niiphaꞌm paꞌaj. Qa paꞌ Jesús qa inaqyajiꞌij quꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ ƚaqeꞌ. n 56 Peꞌ ƚꞌalhei qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj. Qa paꞌ Jesús qa yiyajiꞌijets quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌm peꞌyeꞌ akaꞌ ƚunyeꞌjkii. o  





















9

Jesús qa yukinijkii peꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ nenfel keꞌ ƚeꞌlijei. 1   Paꞌ

(Mateo 10:5‑15; Marcos 6:7‑13)

Jesús qa noꞌthet wetjuꞌƚ peꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qa tisij paꞌ ƚetꞌunhaxitsijup qa quꞌ netkꞌenets iye peꞌ inwoꞌmetets quꞌ nukinjiꞌijfikꞌi, qa quꞌ nanpalit iye peꞌ week witjaꞌmetets. p

g  8:45 Lc 5:5 h 8:46 Lc 5:17; 6:19; Hch 10:38 i 8:48 Lc 7:50 j 8:49‑56 Mt 9:23‑26; Mr 5:35‑43; Lc 7:6; Jn 11:28 k 8:51 Mr 3:17; 14:33; Lc 9:28 l 8:52 Mt 11:17; Lc 7:13; 23:27; Jn 11:4,11; Hch 20:10 m 8:54 Mr 1:31; Mt 11:5; Lc 7:14,22; Jn 11:43 n  8:55 Jue 15:19; 1S 30:12 o 8:56 Mt 8:4 p 9:1 Lc 6:12‑16; Mt 10:1; Mr 3:13‑15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 9  186 2  Maꞌ

qa yukinijkii paꞌaj quꞌ nenfel paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios, qaꞌ nenƚinjuꞌkii iye pekheweꞌ quꞌ nanqaatsꞌetaxjuꞌ. q 3 Qa yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj ekaꞌxiꞌƚ peꞌyeꞌ in ƚakiꞌƚkii, hasuꞌuj iye awaikajitiꞌyiꞌƚ, hasuꞌuj iye eqe tiꞌnajiꞌyiꞌƚ, hasuꞌuj iye aqatsiꞌiƚ pan, hasuꞌuj iye aqꞌastayiꞌiƚ, hasuꞌuj iye eqhinatayiꞌiƚ, ujaꞌxƚe peꞌquꞌ hats eqhinatajiꞌiƚ. r 4 Quꞌ amiꞌƚets paꞌquꞌ witsetꞌe qa peꞌquꞌ mewiꞌiƚifi wititsiꞌyeꞌ qa hasuꞌuj iꞌnkꞌaihitiꞌƚ iye amiꞌƚijii quꞌ mataxiƚikꞌui iye paꞌquꞌ witsetꞌe. 5 Qa paꞌquꞌ witsetꞌe in niteꞌ neqjunuꞌuƚij ewetskii, qa quꞌ maꞌaƚikꞌuifikꞌi iye qaꞌ enfulutiꞌƚjuꞌ paꞌquꞌ seheꞌyeꞌ quꞌ namtaxij neꞌ efꞌiyeyiꞌƚ qa jutsiqetsiꞌim in uƚꞌets. s 6 Maꞌ qa ikkii paꞌaj pekheweꞌen, qa ikijikꞌi peꞌ witsetits ƚelits in nifeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei qa niƚinjuꞌkii iye peꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ.—  







In waꞌm paꞌaj paꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi. 7 Paꞌ

(Mateo 14:1‑12; Marcos 6:14‑29)

wittata Herodes qa iꞌyeꞌej paꞌaj week peꞌ yaqsiꞌjijkii paꞌ Jesús, maꞌ qa in niteꞌ nikfeꞌlijkii paꞌn quꞌ numti, qe ujaꞌx peꞌ yitꞌijets in hik pakhateꞌ paꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye. t 8 Qa naꞌl peꞌ yitꞌijetsek quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi. Qa pekhewep iye qa yumti ek quꞌ ewiꞌƚeꞌ pekheweꞌ hayiits profetaꞌikꞌi quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye. u 9 Maꞌ qa paꞌ Herodes qa yitꞌij paꞌaj: —Kaꞌ Juanꞌikꞌi yakhaꞌ kꞌinaqyajiꞌij quꞌ neꞌnisaꞌxii kaꞌ ƚeiƚaꞌ. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj pakhaꞌan, pakhaꞌ kꞌimpiꞌyeꞌejkii paꞌ ƚeqfenyeꞌj ƚewek?— Qa yisuꞌuntax quꞌ niꞌwen paꞌaj. v  



Jesús qa tisij peꞌ ƚaqats peꞌ yamets cinco mil (5.000). 10  Peꞌ

(Mateo 14:13‑21; Marcos 6:30‑44; Juan 6:1‑14)

apóstoles in hats tepilkii iye paꞌaj, qa nifelimikꞌi paꞌ Jesús week pekheweꞌ yaqsiijkii. Paꞌ Jesús qa ikiꞌƚiitejeꞌm paꞌ witset Betsaida qe qaꞌ ujaꞌxeꞌƚe ekuꞌniꞌƚkii. w 11 Qa in nikfeꞌlets peꞌ jukhew qa efuts qa yijayanphaꞌm iye paꞌaj. Qa niteꞌƚe tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌ Jesús. Maꞌ qa nifeliꞌm paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios, qa niƚinjuꞌ iye paꞌaj peꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ. x 12 Qa in hats metiyuꞌjuꞌ paꞌaj junuꞌ, qa peꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qa nekets paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌijets paꞌaj: —Yape mewetfeliꞌm week nekheweꞌ jukhew qa efuts, hatsꞌinha quꞌ nakiikii neꞌ metits witsetits ƚelits qa nekheweꞌ iye wititsil iꞌniꞌ naꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, qaꞌ niꞌwen paꞌquꞌ ƚewhiꞌwetꞌeꞌ qa paꞌquꞌ ƚaqeꞌ iye, qe haꞌne juꞌuniꞌ ham wekwekiꞌiꞌ.— y  



q  9:2 Lc 4:43; 9:11,60; 10:1,9 r 9:3‑5 Lc 10:4‑12; 22:35 s 9:5 Neh 5:13; Hch 13:51; 18:6 t 9:7‑9 Lc 3:1,19; 13:31; 23:7; Hch 13:1 u 9:8 Mt 11:14; 16:14; 17:3‑4,10‑12; Lc 1:17; 4:26 v 9:9 Lc 23:8 w 9:10‑17 Mt 11:21; Mr 8:22; Jn 1:44; 12:21 x 9:11 Lc 8:40 y  9:12 Lc 24:29; Mt 15:23

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 187

SAN LUCAS 9

13  Qa

pakhaꞌƚe Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Ƚisiꞌƚij paꞌquꞌ netuj.— Pekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Niteꞌ inek olots heꞌ inqats, iꞌnƚiꞌi quꞌ leefijƚe (5) heꞌ pan qa wetsjuk tuꞌu heꞌ sehets, qa quꞌ isuꞌun qaꞌ mexe hayaqhai ekuꞌniꞌƚii paꞌquꞌ netuj week eneweꞌen.— z 14 (Qe iꞌnƚiꞌi tit namets paꞌaj leeꞌfij mil (5.000) peꞌ jukhew.) Qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Iyajiꞌiƚets quꞌ naꞌnjuꞌkii qaꞌ pumumeꞌphaꞌmkii cincuentayeꞌkii (50) quꞌ namets ewiƚei peꞌquꞌ pumumeꞌphaꞌmkii.— 15 Maꞌ qa hik akaꞌ ƚeqfenyejeyij paꞌaj, qa week iꞌnjuꞌkii. 16 Paꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ leeꞌfij (5) pan qa peꞌ wetsjuk sehets, qa yejeƚphaꞌm paꞌaj qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios. Maꞌ qa napkꞌasitjuꞌ qa tisij paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei qa hikheꞌ qa netisijjuꞌ pekheweꞌ week jukhew qa efuts iye. a 17 Week tekjuꞌ paꞌaj qa iƚiinƚiꞌijjuꞌha iye. Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa ewiꞌƚ yeniꞌ peꞌ ƚaqaxpalii qa yenjiꞌ peꞌ doce (12) canastul qa week topolij iye peꞌ ƚaqaxpalii.  







Pedro qa yitꞌijets paꞌ Jesús in ƚakhaꞌ paꞌ Cristo. 18  Ewiꞌƚ

(Mateo 16:13‑19; Marcos 8:27‑29)

paꞌ neƚujiꞌ paꞌaj in iyin paꞌ Jesús. Ujaꞌxƚiꞌiƚkii paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa nifaakanjiꞌjuꞌ paꞌaj: —¿Paꞌn yitꞌij eneꞌ jukhew quꞌ yakhaꞌyeꞌ?— 19 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Naꞌl heꞌ yitꞌijets quꞌ akhaꞌyeꞌ kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi, hekhewep qa yitꞌijetsek in akhaꞌteꞌ paꞌ Eliasꞌikꞌi qa hekhewep iye qa yitꞌijetsek quꞌ ewiꞌƚeꞌ peꞌ profetaꞌikꞌi quꞌ iƚaꞌxeꞌ.— b 20 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Qa ekheweliꞌƚ, ¿Qa ƚekpaꞌ ƚitꞌiƚijets quꞌ yakhaꞌyeꞌ?— Qa haꞌ Pedro qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Hik akhaꞌija paꞌ Cristo taꞌƚiiha paꞌ Dios.— c 21 Paꞌ Jesús qa qi in yiyajiꞌijetskiiha paꞌaj quꞌ hasuꞌuj nenfeliꞌm peꞌyeꞌ in ƚakhaꞌija paꞌ Cristo.  





Jesús qa nifel quꞌ natlanhetii hatseꞌ. 22  Maꞌ

(Mateo 16:20‑28; Marcos 8:30–9:1)

qa yitꞌijets paꞌaj: —Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew les ƚeꞌwis hatseꞌ quꞌ nataatshenhetii, qa quꞌ qi iye quꞌ nuten nekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ witset qa neꞌ tenekꞌenheꞌyij neꞌ paꞌil qa nekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qaꞌ nawaꞌm iye, qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ peꞌquꞌ neƚutseꞌ.— d  9:13 Mt 16:9; Mr 8:19 a 9:16 Mr 7:34; 8:7; 14:22; Jn 11:41; 17:1; Mt 26:26; Lc 24:30  9:19 Lc 9:7‑8 c 9:20 Mt 1:17; Lc 23:35; Hch 3:18; Ap 12:10 d 9:22‑27 Lc 13:33; 17:25; 18:31; 20:1,17; 22:66; 24:7; Mt 17:12,22‑23; 27:63; 1P 2:4; Jn 2:19 z

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 9  188 23  Maꞌ

qa iꞌnkꞌaƚe qa yitꞌijets iye paꞌaj peꞌ week: —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ natsjayanija qaꞌ niliꞌij paꞌquꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚetax quꞌ nisuꞌun, netꞌekuꞌmiꞌ yijatꞌij peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ e qaꞌ natsjayan. f 24 Qe pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ niƚin paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ, qaꞌ hamiꞌim hatseꞌ paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ niteꞌ yiliꞌij. Qa pakhaꞌƚe quꞌ naqamij paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ qe taꞌƚ yiwets, qaꞌ iƚaꞌxeꞌ. g 25 Qe, ¿ƚek pakhaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nanaxtaxij haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, quꞌ ƚakhaꞌyeꞌƚiꞌij ƚeteꞌm quꞌ netwuƚꞌenhetijjuꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij? h 26 Qe pakhaꞌ quꞌ newepinyij qa wepinij iye keꞌ yiꞌlijei, pakhaꞌan qaꞌ newepinjiijek hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ nanamtaxijjuꞌ naꞌ qi ƚesaꞌx qa naꞌ ƚesaꞌx iye naꞌ Ƚatata qa neꞌ ƚesaxits neꞌ ƚeꞌsits angelits. i 27 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in naꞌl eneꞌ ujaꞌx haꞌne iꞌniꞌin menteꞌ naxjuꞌ qaꞌ niꞌwen hatseꞌ paꞌn ƚunyeꞌjija naꞌ ƚesaꞌx naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— j  







Jesús qa tujtseikaꞌ paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌj. 28  Iꞌnƚiꞌi

(Mateo 17:1‑8; Marcos 9:2‑8)

quꞌ hats wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) neƚutsikꞌi paꞌaj ekeweꞌ yitꞌijets, qa paꞌ Jesús qa ikikꞌiphaꞌm paꞌaj peꞌ utek quꞌ niyin, qa tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj in tꞌeqeꞌmets haꞌ Pedro qa haꞌ Juan qa haꞌ Jacobo (Santiago) iye. k 29 Qa in mexe iyin paꞌaj, qa paꞌ ƚejuꞌs qa hats tujtseikaꞌ paꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj, qa peꞌ ƚeqhinatai qa hats foꞌija paꞌaj qa leppepep iye. l 30 Maꞌ qa naꞌljiꞌ iye paꞌaj peꞌ wetsjuk jukhew tafaakateꞌyiꞌƚjuꞌ paꞌaj paꞌ Jesús. Pekheweꞌen hik pekheweꞌ paꞌ Moisesꞌikꞌi qa paꞌ Eliasꞌikꞌi. 31 Pekheweꞌen tujjiꞌha iye paꞌaj paꞌ ƚunyejei, qa iyetiꞌƚijjuꞌ paꞌ ƚawamhijii hatseꞌ paꞌ Jesús, in hats kꞌesikꞌiha quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii naꞌ Jerusalenii. 32 Haꞌ Pedro qa hekhewep iye ƚijtsꞌeyek paꞌaj, qi in niteꞌ ƚekhewelijuꞌƚ paꞌaj in nijatiyuꞌjuꞌ qa imaaꞌjuꞌha paꞌaj, qa in nomphaꞌmkii paꞌaj qa yiꞌwen in koojo paꞌaj paꞌ Jesús qa pekheweꞌ iye wetsjuk jukhew iꞌnijup paꞌaj pakhaꞌan. m 33 Qa ƚunyeꞌjkii pakhaꞌaj in hats nikheyuꞌukꞌui iye pekheweꞌen paꞌ Jesús, paꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Maestro, hayits qa ƚeꞌwisiꞌ haneꞌeꞌin quꞌ jinaꞌnjiꞌjiꞌ, qek haqsiiƚijkii wetshetkꞌewiꞌƚ wititsil ƚelitseꞌ, ewiꞌƚ peꞌquꞌ akhaꞌyiꞌij qa pekhep qaꞌ ƚakhaꞌyiꞌijek naꞌ Moisés qa pekhep iye qaꞌ ƚakhaꞌyiꞌijek naꞌ Elías.— Haꞌ Pedro niteꞌ nikfeꞌlikꞌi akaꞌ yitꞌij paꞌaj. n  









 9:23 Tꞌekuꞌmiꞌ peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ ikjiꞌ quꞌ nijayanija paꞌ Jesús yemjeetax quꞌ qiyeꞌtax paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. f 9:23 2Ti 2:12‑13; Mt 10:38‑39; Lc 14:27; 1Co 15:31 g 9:24 Lc 17:33; Jn 12:25 h 9:25 Lc 12:20 i 9:26 Mt 10:33; 24:30; Ro 1:16; 2Ti 1:8; He 11:16; 1Jn 2:28; Dn 7:10; Zac 14:5; Jn 1:51; Hch 1:11; 1Ts 1:10; Lc 12:9; Ap 14:10 j 9:27 Jn 8:52; He 2:9; Mt 10:23; 23:36; 24:34; Mr 13:30; Lc 21:31‑32 k 9:28‑36 Lc 3:21; 5:16; 6:12; 8:51; 9:18; Mr 14:33; Mt 14:23 l 9:29 Mr 16:12; Sal 104:2; Dn 7:9; Mt 28:3 m 9:32 Gn 2:21; 15:12; 1S 26:12; Dn 8:18; 10:9; Mt 26:43 n 9:33 Lc 5:5; 9:49; Mr 14:40 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 189

SAN LUCAS 9

34  In

mexe yitꞌij paꞌaj akaꞌan haꞌ Pedro, maꞌ qa nametsjuꞌ peꞌ ewiꞌƚ wasiꞌ qa tsꞌiƚijipjiꞌ paꞌaj. Pekheweꞌen qa qi in nijiwei paꞌaj in hats week tsꞌiƚijipjiꞌ peꞌ wasiꞌ. o 35 Maꞌ qa peꞌ wasiꞌ qa nokes jiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ witꞌax, qa yitꞌij paꞌaj: — Haneꞌen hik haꞌne Yaaꞌsija, hik haꞌne heꞌyekuꞌmiijiꞌ. Ekꞌeniꞌƚetsha.— p 36 In hats yiliꞌij paꞌ witꞌax in nokes, qa yeeƚtax iye paꞌaj maꞌ qa hats ewiꞌƚƚekii paꞌaj paꞌ Jesús paꞌ iꞌniꞌ. Hekheweꞌen qa ham paꞌquꞌ nenfeliꞌm paꞌaj akaꞌ yiꞌwen pekheweꞌ neƚutsjiꞌ paꞌaj.  



Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ omeƚaꞌs iꞌnjiꞌ paꞌ inwoꞌmet. 37 Qa

(Mateo 17:14‑21; Marcos 9:14‑29)

ƚunyeꞌjkii iye paꞌaj pakhap neƚukii, in hats nekikꞌijuꞌ in tepilikꞌuijuꞌkii peꞌ utek, qa olootsija iye paꞌaj peꞌ jukhew qa efuts nejeluꞌukꞌui paꞌaj paꞌ Jesús. 38 Qa ewiꞌƚ paꞌ jukhew iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌaj pekheweꞌen, qa yitꞌunhetikꞌi in tayai paꞌaj, qa yitꞌij: —Maestro, eꞌnqꞌelet qekuꞌnyij watꞌij, kꞌiyintaxij ewets quꞌ jeƚ qekuꞌn watꞌij haꞌ yaꞌs, qekuꞌn ewiꞌƚƚeyiꞌ in yaꞌs. q 39 Qa akaꞌ ƚunyeꞌj jiꞌijkii qa iꞌnkꞌa tꞌilitjiꞌjets paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet, qa mexe yiyaiyayinhetjiꞌijkii, qa iꞌnkꞌaƚe qa yikꞌelelinhetjiꞌijkii maꞌ qa hufjiꞌijjeꞌm naꞌ ƚejiꞌ. Qi qa uƚꞌaxjiꞌij qa yawtshetenjiꞌij maꞌ qa mexe yiwejinjiꞌijtax. 40 Hats kꞌiyintaxijets neꞌ ijatshenhei quꞌ nukinikꞌuifikꞌi, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nukinikꞌuifikꞌi.— r 41 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Peijaatꞌij, eneweꞌ haneꞌej namjiꞌjuꞌ haꞌne ƚahatsꞌij hayits qa qi in inqekuꞌ qa uƚꞌets iye. ¿Paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii? ¿Paꞌn ƚahatsꞌij quꞌ mexe yeꞌwejuꞌƚiꞌiƚ ejuꞌƚ? Enkaꞌx met haneꞌeꞌin paꞌ oqwomeheꞌ.— s 42 In hats kꞌesiyuꞌets paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs, qa paꞌ inwoꞌmet qa nijeleꞌijetsjuꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ qa yikꞌelelinhetkii iye. Qa paꞌ Jesús qa yaqꞌayinƚiꞌij paꞌaj paꞌ espíritu uƚꞌax. Maꞌ qa hik pakhaꞌaj in ƚeꞌwisjuꞌ paꞌ omeƚaꞌs maꞌ qa testiꞌyij iye paꞌaj paꞌ ƚatata. t 43 Qa week qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌ ƚukꞌejiꞌ in qijiꞌha in tenekꞌenhei paꞌ Dios. u  











Jesús qa nifel quꞌ natlanhetii hatseꞌ.

(Mateo 17:22‑23; Marcos 9:30‑32)

Qa in mexe qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj peꞌ week akaꞌ yaqsiijkii paꞌaj paꞌ Jesús, paꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei: 44 —Ekꞌeniꞌƚikꞌi qa  

o  9:34 Lc 1:35; Hch 5:15 p 9:35 Ex 4:23; 24:15‑16; 2P 1:16‑18; Sal 2:7; 89:3; Os 11:1; Hch 3:22; 13:33; He 1:5; Is 42:1; Lc 23:35 q 9:38 Lc 7:12 r 9:40 Lc 9:1; 10:17 s  9:41 Fil 2:15; Jn 14:9 t 9:42 Zac 3:2; Mt 8:26; Mr 1:25; Lc 4:35,39; 7:15; Jud 9 u  9:43‑45 Mt 17:22‑23; Mr 9:30‑32; 2P 1:16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 9  190

hasuꞌuj quꞌ antapiꞌiƚikꞌi akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew testiꞌyij hatseꞌ eneꞌ jukhew maꞌ qaꞌ netꞌekuꞌmiꞌ.— v 45 Qa pekheweꞌen qa niteꞌ nikfeꞌlikꞌi akaꞌ yitꞌij paꞌaj, qe mexe niteꞌ ƚexkeꞌej paꞌ Dios quꞌ nenikfeꞌlikꞌi. Qa pekheweꞌen qa wetjeyepunijets iye paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ niyinijets quꞌ nenfeeliꞌmha paꞌ ikjiꞌha. w  

¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ les qiyeꞌjiꞌ?

46  Maꞌ

(Mateo 18:1‑5; Marcos 9:33‑37)

qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa watfaakatejiꞌijjuꞌ paꞌaj paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ hatseꞌ pekheweꞌen. x 47 Paꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets pakhaꞌ yumtitax pekheweꞌen quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. Qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ omeƚaꞌs qa yenƚetijup paꞌaj, y 48 maꞌ qa yitꞌij paꞌaj: —Pakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌujiꞌ akaꞌ yii haꞌne omeƚaꞌs, yakhaꞌƚe in neqjunuꞌyij. Qa pakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌyij, nakhaꞌƚe tsꞌukinjuꞌ hiknaꞌ neqjunuꞌuj. Qe pakhaꞌ quꞌ niteꞌ neniwqinheteꞌjiꞌ qa hik pakhaꞌ paꞌ les in qijiꞌ.— z  



Peꞌ niteꞌ inejuihifets hikpeꞌ inifetsij. 49 Qa

(Marcos 9:38‑40)

haꞌ Juan qa yitꞌijets paꞌaj: —Maestro, hiꞌweniƚij haꞌ ewiꞌƚ jukhew yitꞌijiꞌ kaꞌ ii in yukiꞌnfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets, qa haqꞌayiniꞌƚij qe niteꞌ iꞌniꞌƚ yitjiꞌtejeꞌm.— a 50 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Hasuꞌuj aqꞌayiniꞌƚij, qe pakhaꞌ quꞌ niteꞌ iꞌnejuihifeyiꞌij, pakhaꞌan inifeꞌej.— b  

Jesús yaqꞌayinij paꞌ yijamtitaxets paꞌ Jacobo (Santiago) qa paꞌ Juan.

51 Qa

ƚunyeꞌjkii iye paꞌaj paꞌ Jesús in hats kꞌesiyuꞌets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ napiletsphaꞌm iye naꞌ waꞌs, maꞌ qa weꞌneniꞌha paꞌquꞌ ƚetꞌunhaꞌxiꞌii quꞌ namii haꞌ Jerusalén. c 52 Paꞌ Jesús qa yiwathayinket ajeꞌeƚ peꞌ ƚꞌukinhei, pekheweꞌen qa ikkii paꞌaj, qa uyetsjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ ƚetset ƚaꞌs peꞌ Samaria ƚeiƚets qe qaꞌ najilet paꞌquꞌ ƚewhiꞌwetꞌeꞌ. d 53 Qa pekheweꞌƚe Samaria ƚeiƚets qa niteꞌ ƚexkelij paꞌaj, qe nikfeꞌlets in tꞌejuyii haꞌ Jerusalén. e 54 Hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei Jacobo (Santiago) qa haꞌ Juan, yiꞌwen paꞌaj pakhaꞌ ƚunyejeyij pekheweꞌen, maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús:  





 9:44 Lc 9:22 w 9:45 Mr 6:52; Lc 2:50; 8:34; 18:34; 24:16,25; Jn 10:6; 12:16; 16:17‑19  9:46‑48 Lc 22:24 y 9:47 Mt 9:4 z 9:48 Mt 10:40,42; Lc 10:16; 22:26; Jn 13:20 a  9:49‑50 Mt 7:22; 12:27; Mr 16:17; Lc 10:17; Hch 19:13; Nm 11:28 b 9:50 Mt 12:30; Lc 11:23; Mr 16:19 c 9:51 2R 12:17; Is 50:7; Jer 42:15; Lc 13:22; 17:11; 18:31; 19:11,28 d  9:52 Lc 10:1; Mt 10:5 e 9:53 Jn 4:9,20 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 191

SAN LUCAS 9​, ​10

—Yatsatꞌaxyij, ¿me ƚisuꞌun quꞌ nekꞌiyiniƚetsphaꞌm paꞌquꞌ fetꞌeꞌ quꞌ nataꞌƚjiꞌphaꞌm naꞌ waꞌsjiꞌ qaꞌ nanqꞌaxijjuꞌ haꞌne witset ƚaꞌs?— f 55 Qa paꞌ Jesús qa tetwekꞌelaꞌxets qa yaqꞌayinij paꞌaj, qa yitꞌijets: — Ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌn ƚunyejei neꞌ eqeꞌspirituliꞌƚ, 56 qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew niteꞌ namijetsjuꞌ quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ pekheweꞌ ƚiƚaxits eneꞌ jukhew, qe namijetsjuꞌ yijatꞌij quꞌ nenƚinjuꞌ.— Maꞌ qa ikkii iye paꞌaj qa yamii iye pakhap iye witset ƚaꞌs iye.  



Paꞌ ƚꞌenyetenyeꞌj quꞌ jintajayan paꞌ Jesús.

(Mateo 8:19‑22)

57 In

mexe ikikꞌi paꞌaj paꞌ witꞌikheyiꞌj, qa ewiꞌƚ paꞌ jukhew yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús: —Yatsatꞌaxyij, hisuꞌuntax quꞌ kꞌajayanikꞌi paꞌquꞌ majiꞌijjiꞌ.— 58 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Neꞌ ejenelits naꞌl neꞌ ƚewjets qa neꞌ junatai qa naꞌl neꞌ ƚupits, qa haꞌneƚe Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa ham paꞌquꞌ ƚewhiwetꞌiꞌija.— 59 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets iye pakhap jukhew: —Atsjayan.— Pakhaꞌan qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, etswejinƚe ekuꞌn hojohontax hatseꞌ quꞌ hetijikꞌui haꞌ tata.— 60 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye paꞌaj: —Iwejinƚiꞌij pekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ nanaxjuꞌ quꞌ netijikꞌui pekheweꞌ waꞌm. Qa akhaꞌƚe qaꞌ yape ma, quꞌ enfeliꞌm eneꞌ week pekheliꞌkii naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— g 61 Qa pakhap iye qa yitꞌijetsek: —Yatsatꞌaxyij, hisuꞌuntax quꞌ kꞌajayanija hatseꞌ, qa hisuꞌunƚe quꞌ etswejinƚe ekuꞌn quꞌ mexe hewetfel ekuꞌniꞌm heꞌ yalhei qa heꞌ yejefets iye.— h 62 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye paꞌaj: —Ham pakhaꞌ quꞌ hats nenipjiꞌ ƚokoyei neꞌej witexpꞌilasinetiꞌ yetsin neꞌej wakka quꞌ nejeƚikꞌi pakhaꞌ quꞌ nataꞌƚjiꞌ, quꞌ neꞌwejuꞌƚij quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— i  









10

1   Maꞌ

Jesús qa yiwathayinket peꞌ setenta (70) jukhew.

qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa tꞌekuꞌmiijiꞌkii pekhewep iye setenta (70), j qa wetsjukkii in yiwathayinketiikii peꞌ witsetits quꞌ namets hatseꞌ. 2 Maꞌ qa yitꞌijets: —Olotsija nekheweꞌ ƚei naꞌ witꞌenekjuꞌ hats yujiꞌ, qa nekheweꞌƚe yithayikitax qa niteꞌ olots. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ iyiniꞌƚijets naꞌ Yatsatꞌaxij naꞌ witꞌenekjuꞌ quꞌ nenukin peꞌquꞌ nithayiki quꞌ nenitꞌijjiꞌ neꞌ ƚei. k 3 Yape maꞌaƚkii. Menikfelitiƚetsha in kꞌukiniꞌƚkii hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌej kotsꞌetets ƚelits quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ wowoleꞌ. l  



 9:54 2R 1:9‑16; Ap 13:13 g 9:60 Lc 8:1; 9:2; 16:16 h 9:61 1R 19:20 i 9:62 Fil 3:13  10:1 Naꞌl neꞌ witfaakanhei yenjiꞌ ek in setenta y dos (72), qe yumti quꞌ nakets iye pekheweꞌ wetsjuk. k 10:2 Mt 9:37‑38; 20:1; Jn 4:35; Ap 14:15; 2Ts 3:1 l 10:3 Mt 7:15; 10:16; Jn 10:12; Hch 20:29 f

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 10  192 4  Hasuꞌuj

ekaꞌxiꞌƚ paꞌquꞌ aqꞌastajiwoyiꞌiƚ tiꞌnaj, hasuꞌuj iye ekaꞌxiꞌƚ paꞌquꞌ eqeꞌlhuyitaxiꞌiƚ, hasuꞌuj iye wetsjukꞌe otshilaxtiyiꞌiƚ. Qa hasuꞌuj etkeꞌleniꞌƚijupjuꞌ peꞌyeꞌ quꞌ mewetfeliꞌm paꞌquꞌ witꞌikheyijeꞌjiꞌ. m 5 Quꞌ amiꞌƚets peꞌquꞌ wititsiꞌyeꞌ quꞌ mewiꞌiƚifi, qaꞌ nojo quꞌ mewetfeliƚiꞌm qaꞌ itꞌiƚijets: “Paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌnipjiꞌ eneꞌ wititsiꞌ.”  n 6 Maꞌ qa quꞌ nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ hats ƚaꞌsiꞌij paꞌaj paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii, maꞌ qa paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii taꞌƚiꞌƚ ewets qa amaniꞌijup pakhaꞌan. Qa quꞌ hameꞌƚe qa paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii ƚetistaxiꞌƚij qaꞌ netpilƚiꞌiƚ ewets iye.  o 7 Hasuꞌuj eꞌwisitsiꞌiƚiꞌ pekheꞌ quꞌ hats niꞌiƚifi wititsiꞌyeꞌ, ƚujiꞌƚ iꞌnƚiꞌi quꞌ iyaꞌaƚjiꞌ pakhaꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij, qe naꞌaj tꞌithayii wejuꞌƚij quꞌ natjai. Hasuꞌuj tujtseikaꞌyeꞌjiꞌij quꞌ mewijiiƚifi peꞌquꞌ wititsileꞌ.  p 8 Week paꞌquꞌ witsetꞌe in ƚamiꞌƚets qa tꞌekuꞌmiꞌƚ ejuꞌƚ, qaꞌ ƚujiꞌƚ week paꞌquꞌ neƚisiꞌƚij.  q 9 Iƚiniꞌƚ peꞌquꞌ nanqaatsꞌetaxjuꞌ tetsetiꞌyiꞌ pakhaꞌan, qaꞌ itꞌiƚijets iye: “Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hats metitsiꞌƚ eꞌm.”  r 10 Qa pakhaꞌƚe quꞌ witsetꞌe quꞌ uitaxiꞌƚ jiꞌtejeꞌm qa niteꞌ neqjunuꞌuƚꞌejuꞌƚ, qaꞌ maꞌaƚijetsfikꞌi peꞌquꞌ ƚꞌikheijeyeꞌ, quꞌ itꞌiƚijets: 11 “Haꞌnep iye ƚꞌeqhip haꞌne seheꞌ haꞌne etsetꞌiƚ yamtaxij eneꞌ yifꞌiyeyiꞌƚ, quꞌ henfulutiꞌƚjuꞌ iye, qe qaꞌ jutsiqetsiꞌiƚ eꞌm in uƚꞌax akaꞌ ƚaqsiiƚijkii. Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ menikfelitiƚetsha akaꞌan, paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios hats met.” s 12 Yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ namtaxets hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ les qi quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ pekheweꞌen, tees quꞌ ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ naꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ kekheweꞌ tetsetii kaꞌ witsetikꞌi Sodoma.— t  















Pekheweꞌ ujaꞌx witsetits yeqekuꞌ paꞌ Jesús. 13  —¡Hiyeeꞌ

(Mateo 11:20‑24)

haꞌnus witset Corazín! ¡Hiyeꞌ haꞌnus iye witset Betsaida! Qe qek hakhaꞌyeꞌ Tiro qa haꞌ Sidón quꞌ nanaqsiijiꞌkii kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ wanaqsiꞌjtaxiꞌƚ eꞌmijkii, maꞌ qekha hayiits nilitaxij in yaqsiijkii peꞌ uƚꞌets. Qa hik taꞌƚijupiꞌ qekha ninqꞌethintaxij in yijaaꞌija quꞌ netfꞌiljetsin ƚeqhinatai qekha uƚꞌetseꞌtax qa ƚeiƚaꞌ qekha nilintaxij naꞌaj lo. u  10:4 Lc 9:3; 12:33; 22:35‑36; Mr 6:8; Mt 10:9‑10 n 10:5 Mt 11:26; Lc 10:21; 12:51  10:6 Lc 7:50; 8:48; 24:36; Jn 20:19; Hch 15:33; 1Co 16:11; Stg 2:16 p 10:7 Mt 10:10; 1Ti 5:18; 2P 2:13 q 10:8 1Co 10:27 r 10:9 Mt 10:7,8; 12:28; 1Ts 5:14; Lc 11:20; 17:20; Mr 1:15; 1P 4:7 s 10:11 Mt 10:14; Mr 6:11; Lc 9:5; Hch 13:51; 18:6 t 10:12 Mt 7:22; 13:1; 10:15; 11:22,24; Lc 10:14; 17:31; 2P 3:10; Ap 11:8 u 10:13‑15 Ez 16:23; Mt 23:13‑16; Lc 6:17,24; 19:37; Ap 9:12; Jn 12:21; Ex 3:20; Hch 2:22; Esd 3:7; Jer 25:22; 47:4; Jl 3:4; Est 4:1,3; Dn 9:3; Jon 3:6 m

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 193

SAN LUCAS 10

14  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ ejeyumtshenhetiitaxiꞌƚ hatseꞌ les quꞌ iftsaxeꞌ quꞌ atanithenhetiꞌyiꞌƚ hatseꞌ qa niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ hatseꞌ neꞌ tetsetiꞌyiꞌ naꞌ Tiro qa naꞌ Sidón. v 15 Qa akhaꞌ witset Capernaum, ¿me ƚumti quꞌ ekekitiꞌyetsphaꞌm naꞌ waꞌs? Akhaꞌ ƚꞌewumhitiꞌyiijuꞌ hatseꞌ naꞌ feꞌt ƚeꞌnqꞌitsetꞌij neꞌ naxjuꞌ (Hades). w 16 Pakhaꞌ quꞌ netkꞌeniꞌƚ ewets, yakhaꞌƚe in tekꞌenyitwets. Qa pakhaꞌ quꞌ notꞌoqoweꞌyiꞌƚ ejuꞌƚ, qa yakhaꞌƚe in tꞌoqoweiyijuꞌƚ. Qa pakhaꞌ quꞌ notꞌoqoweiyijuꞌƚ, qa nakhaꞌƚe tsꞌukinjuꞌ hik nakhaꞌ paꞌ tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ.— x  



17 Pekheweꞌ

Tepilkii pekheweꞌ setenta (70) jukhew.

setenta (70) jukhew in hats tepilkii iye paꞌaj qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii, qa yitꞌijets paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, yamijii peꞌ inwoꞌmetets in tekꞌeniꞌƚ yijuꞌƚ in hitꞌiƚij akaꞌ ii.— y 18 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Ehe, hats hiꞌwen naꞌ inwoꞌmet (Satanás) in namiijuꞌ haꞌne seheꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj tejen. z 19 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, yakhaꞌ in kꞌeƚisiƚij paꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ qe qa otsiꞌƚipjiꞌkii neꞌ hik ƚunyejei qꞌoiqꞌoyits qa neyeyits iye, qa week iye naꞌ ƚetꞌunhaꞌx naꞌ witꞌejuihife, qaꞌ ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nawtsheteniꞌƚ. a 20 Qa hasuꞌujƚe quꞌ neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii in tekꞌeniꞌƚ ejuꞌƚkii in ƚukiniꞌƚfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets. Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii keꞌ iyitsiꞌƚ in hats weꞌnikaꞌajjiꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ.— b  





Jesús qa ƚeꞌwisiꞌmkii.

21 Qa

(Mateo 11:25‑27; 13:16‑17)

hik pakhaꞌaj paꞌ Espíritu Santo qa qi in yiꞌsinhetiꞌmkii paꞌaj paꞌ Jesús, maꞌ qa yitꞌij paꞌaj: —Qi in ƚeꞌwisij, Tata, Yatsatꞌaxij naꞌ waꞌs qa naꞌ seheꞌ iye, qe ƚatꞌiniꞌm niteꞌ ƚꞌethinij ekeweꞌ wekwek pekheweꞌ wekwek nikfeꞌlets qa pekheweꞌ iye wekwek yiyaꞌyij, qa ƚꞌethinij eneweꞌ hik ƚunyejei omehets niteꞌ weniwqinhetjiꞌ. Ehe, Tata, qe hik akaꞌ ƚisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. c 22 Week eneꞌ wekwek hats tseƚisij naꞌ Tata quꞌ heinekꞌenheꞌyij. Qa ham nikfeꞌleꞌets paꞌn ƚunyeꞌjija naꞌ Ƚaꞌs, ewiꞌƚƚe naꞌ Ƚatata in nikfeꞌlets. Qa ham iye paꞌquꞌ nenikfeꞌlets naꞌ Ƚatata, qe ewiꞌƚƚe naꞌ Ƚaꞌs in nikfeꞌlets, qa nekheweꞌ iye yisuꞌun haꞌne Ƚaꞌs quꞌ nikfelitets qa yikfelitets.— d  

 10:14 Sal 1:5; Mt 12:41 w 10:15 Mt 4:13; Lc 4:23,31; 7:1; Hch 2:27,33; Is 14:12‑15  10:16 Mt 10:40; 25:45; Jn 5:23; 12:48; 13:20; Lc 9:48; 1Ts 4:8 y 10:17‑20 Mr 16:17‑18; Jn 10:25; 12:31; 14:13; Ez 8:11; Ap 9:20 z 10:18 Mt 4:1,10; 28:3; Hch 13:10; Ap 12:9; Col 2:15 a 10:19 Mr 1:22; 16:18; Lc 11:12; 21:24; Ap 9:3,19; 11:2; Gn 3:16; Mt 13:39; 23:33; 1Co 15:25; Sal 91:13; Hch 28:5 b 10:20 1Ti 4:1; 1Jn 4:1; Mt 7:22‑23; Ex 32:32; Neh 9:38; Mal 3:16 c 10:21‑24 Lc 2:14,27; 4:1; 19:21; 23:34,46; Hch 2:4; 13:7; 17:24; Mt 7:21; 21:16; Jn 8:42; 11:41; 12:27‑28; 17:1‑25; Gn 14:19; Is 44:25; Jer 8:9; 1Co 1:19‑27; 3:19‑20; Sal 8:2 d 10:22 Jn 1:18; 6:46; 7:29; 8:19; 10:15; 17:25‑26 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 10  194 23  Qa

tetwekꞌelaꞌxets paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yejeƚ jiꞌtejeꞌm. Qa ujaꞌxƚiꞌijkii in yitꞌijets paꞌaj: —Ƚeꞌsitsiꞌimkii pekheweꞌ quꞌ niꞌwen akaꞌ ƚiꞌweniꞌƚ. 24 Qe yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in olots keꞌ profetaꞌikꞌi qa keꞌ qitsjiꞌ wittatalikꞌi iye qi in neqwenkeyuꞌtaxij akaꞌ haneꞌej ƚiꞌweniꞌƚ, qa niteꞌƚe yiꞌwen. Qa qi in yisuꞌuntax iye quꞌ nepiyeꞌekꞌi ekeweꞌ haneꞌej ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi, qa niteꞌƚe yepiꞌyeꞌ.— e  

25  Maꞌ

Pakhaꞌ teikꞌunei Samaria ƚeiƚeꞌ.

qa niiphaꞌm paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ paꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qe qaꞌ nijaajin paꞌ Jesús, qa nifaakan paꞌaj: —Maestro, ¿paꞌn yeqfenyeꞌj yiwek quꞌ nanaꞌl yeꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij?— f 26 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei? ¿Paꞌn yitꞌij kekheweꞌen paꞌ ƚenikfeꞌlets?— 27 Qa inkuꞌƚ paꞌaj pakhaꞌan, qa yitꞌij: —Isuꞌunija paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eqe Dios weekij paꞌ ataweꞌj, weekij paꞌ iƚaꞌx, weekij paꞌ etꞌunhaꞌx qa weekij iye paꞌ aqjamtikineyeꞌjkii. Qaꞌ isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew, efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.—  (Dt 6:5) g 28 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Ƚꞌasiinikꞌiha in ƚꞌinkuꞌƚ. Aqsiijkii akaꞌan qaꞌ iƚaꞌxeꞌ.—  (Lv 18:5) h 29 Qa in ƚunyeꞌjek paꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in woꞌƚetaxii quꞌ netitijitiyijets quꞌ natsathen, qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús: —¿Qa paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ meteꞌ yeꞌm quꞌ hisuꞌun eneꞌ jukhew qa efuts?— i 30 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: —Ewiꞌƚ paꞌaj paꞌ jukhew taꞌƚii naꞌ Jerusalén nekikꞌijuꞌ paꞌaj naꞌ witꞌikheyiꞌj yamii haꞌ Jericó. Qa weikutijuꞌƚ peꞌ ejtenhetsilets qa tꞌilitꞌets paꞌaj qa nitkaꞌmij peꞌ ƚewekwekits qa ƚeqhinatai iye. Qa yilanjeꞌmkii iye paꞌaj. Maꞌ qa yiwuꞌmƚiꞌijuꞌ qa ikikꞌuikii, yaqwamitaxijkii paꞌaj. 31 Maꞌ qa ewiꞌƚ paꞌ paꞌi nekikꞌijuꞌ iye haꞌ witꞌikheyiꞌj. Qa in yiꞌwen qa ikijup paꞌaj qa yapeꞌenha ikikꞌui paꞌaj. 32 Qa in namtaxets iye paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Leviꞌikꞌi (levitas). In yiꞌwentax iye paꞌaj qa ikijup iye qa yapeꞌenha ikikꞌui iye paꞌaj. 33 Qa namets iye paꞌ ewiꞌƚ jukhew, Samaria ƚeiƚeꞌ. In yiꞌwen paꞌaj qa qi in neqꞌeletij. j 34 Maꞌ qa ikets paꞌaj, qa yatsiꞌyipjiꞌ peꞌ ƚenqekꞌuwjei paꞌ aceite qa paꞌ wino iye, qa yilopheꞌƚijipjiꞌ peꞌ penyilots. Maꞌ qa yinhiniꞌpjiꞌ paꞌaj paꞌ ƚeꞌwut qa yekaꞌxii peꞌ ewiꞌƚ witiwhitiꞌ qa iꞌwiꞌƚiꞌ qa yejeƚets paꞌaj. k  

















 10:24 Jn 8:56; He 11:13; 1P 1:10‑12 f 10:25‑28 Mt 8:19; 22:34‑40; 16:1; 19:3,29; Mr 12:28‑34; Lc 3:12; 7:30; 18:18; Jn 1:38; 12:25; Ap 21:7 g 10:27 Lc 4:8; Lv 19:18 h  10:28 Lv 18:5; Neh 9:29; Ez 20:11; Ro 10:5; Ga 3:12 i 10:29 Lc 16:15; Ex 20:16‑17; Lv 6:2; 19:13‑18; Pr 3:28‑29; Mt 5:43; 19:19; Ro 13:9‑10 j 10:33 Mt 10:5; Lc 7:13; 9:52; 15:20; Hch 1:8 k 10:34 Is 1:6; Stg 5:14 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 195

SAN LUCAS 10​, ​11

35  Qa

neƚukii paꞌaj, qa paꞌ Samaritano qa tꞌekuꞌmetsjuꞌ peꞌ wetsjuk denarios, l qa tisij pakhaꞌ yatsatꞌaxij peꞌ witiwhitiꞌ, qa yitꞌijets paꞌaj: “Jeƚets haꞌne jukhew. Quꞌ natꞌanipjiꞌ eneꞌ kꞌeƚisij peꞌquꞌ anqꞌaxijiꞌ qaꞌ quꞌ hetpiltax iye maꞌ qaꞌ kꞌajanin.” 36 Khaꞌyeꞌ, ¿paꞌn ƚii eneweꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ pakhaꞌ ƚumti quꞌ niꞌnqꞌethinij in metiꞌm qa yisuꞌun paꞌ jukhew tꞌilitꞌets peꞌ ejtenhetsilets?— 37 Qa paꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Pakhaꞌ neqꞌeletij pakhaꞌan.— Qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¡Yape ma, qaꞌ aqsiꞌjijkii akaꞌ ƚunyeꞌj!— m  



38  Maꞌ

Jesús qa iꞌniꞌ paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ peꞌ Marta qa peꞌ María.

qa ikkii iye paꞌaj paꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei, maꞌ qa yamets paꞌaj haꞌ witset ƚaꞌs, hik hakhaꞌ qa iꞌniꞌ paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ efu ƚii Marta qa yiwhiniꞌ paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ. n 39 Peꞌ Marta naꞌl paꞌaj peꞌ ƚejefekiꞌ ƚii María, pekheꞌen iꞌnijupjuꞌ paꞌaj peꞌ ƚefꞌiyeyifi paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij tekꞌenets paꞌaj in iyet. o 40 Qa pekheꞌƚe Marta qa qi in meheꞌej in yithayikiꞌim peꞌ wekwek qa paꞌquꞌ netuj iye, maꞌ qa nekets paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, ¿me niteꞌ ƚijamtiꞌij yiwets neꞌ yejefekiꞌ in niteꞌ tsiꞌfenij eneꞌ hithayikitaxiꞌƚ eꞌm? Iyajiꞌets quꞌ netsiꞌfenij.— p 41 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Marta, Marta, hayits qa natawjeꞌmeten qa eꞌmeheꞌej iye wiikfikꞌi eneweꞌ olotsiijiꞌ wekwek quꞌ aqsiijkii. q 42 Qa naꞌlƚe kaꞌ ewiiꞌƚija les ƚeꞌwistax quꞌ nanaꞌl eꞌm. Eneꞌ María naꞌ yaftsin in tꞌekuꞌmiijiꞌ hik haꞌne les qi in ƚeꞌwis, qa ham paꞌquꞌ nenitkaꞌmij.— r  







11

Jesús qa iꞌnqꞌijatshenij paꞌ witꞌiyinheyeꞌj. 1   Qa

(Mateo 6:9‑15; 7:7‑11)

ƚunyeꞌjkii iye paꞌaj paꞌ Jesús in iyin qa paꞌn quꞌ naꞌniꞌijiꞌ iye paꞌaj in iyin, qa in yiliꞌij paꞌaj, qa paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, etsꞌijatsheniꞌƚij quꞌ nekꞌiyiniꞌƚ, in ƚunyeꞌjek kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi in yijatshenij heꞌ ƚꞌijatshenhei.— s 2 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Quꞌ iyiniꞌƚ qa itꞌiƚij: “Intata, neniwqinhetjiꞌha akaꞌ qijiꞌ ii. Yape namets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ qiꞌija quꞌ enekꞌenhei. t 3 Esƚisiꞌƚij haꞌne neƚujiꞌ paꞌquꞌ hetujiꞌƚ in ƚunyeꞌjek week neƚuts. u  



 10:35 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii.  10:37 Mt 23:23; Lc 1:72; Stg 2:13 n 10:38 Jn 11:1,19‑20; 12:2‑3 o 10:39 Lc 8:35; Hch 22:3 p 10:40 Mr 4:38; 1P 5:7; Ro 8:26 q 10:41 Lc 12:22; 1Co 7:32; Fil 4:6 r  10:42 Sal 16:5; 27:4; Jn 6:27 s 11:1 Lc 3:21; 5:33 t 11:2‑13 Jn 10:25; 17:6; 20:17; 1P 1:17; 3:15; Sal 9:10; Is 29:23; Lc 1:49; Mr 9:1 u 11:3 Pr 30:8 l

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 11  196 4  Iwuꞌmiꞌƚyikꞌui

peꞌ uƚꞌets haqsiꞌjiꞌƚijkii in yijunyejeyiꞌƚek in hiwejinƚiꞌiƚ week nekheweꞌ uƚꞌax yaqsiꞌjtaxiꞌƚ yeꞌmijkii. Hasuꞌuj etswejinƚiꞌiƚij quꞌ netswumiꞌƚjuꞌ paꞌ witaqjaajinkeyeꞌj.”— v 5 Qa yitꞌij iye paꞌaj paꞌ Jesús: —Jitꞌenqekuꞌniꞌ ek paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚejuwaikaꞌyeꞌ, qaꞌ nakii in hats ƚeqewukꞌujiꞌ najaꞌx, qaꞌ nitꞌijets: “Waikaꞌ, atsatkinhenin qekuꞌnets wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ paneꞌ, 6 qe haneeꞌij namyii haꞌ ewiꞌƚ waikaꞌ iye toxii paꞌ taꞌƚjiꞌ. Ham yaqiꞌijup quꞌ hetisij.” 7 Pakhaꞌan qa nekuƚetsfikꞌi qaꞌ nitꞌij: “Hasuꞌuj atsjatiꞌmeten. Hats yijanitꞌaxjiꞌ naꞌ ƚejiꞌ qa yiwhifetsjuꞌ iye eneꞌ yilits. Qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netsiiphaꞌm quꞌ kꞌeƚisij peꞌyeꞌ.” 8 Hitꞌij ewets, in yemjeetax in ƚejuwaikaꞌtax qa niteꞌ niꞌyijuphaꞌm quꞌ netisij peꞌyeꞌ, qa hastaax qaꞌ niiphaꞌm qe taꞌƚets in niteꞌ yiliꞌij in iyinijetsjiꞌkii. Maꞌ qa week tisij peꞌquꞌ hamiꞌim. w 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets: “Iyiniꞌƚetskii qaꞌ estiꞌyiꞌƚij. Mowoꞌoƚiikii qaꞌ iꞌweniꞌƚ. Ilaniꞌƚetskii naꞌ ƚejiꞌ qa nenitꞌiƚij eꞌmii qhof.” x 10 Qe week naꞌaj iyinkii qa testii. Qa naꞌaj woꞌoikii qa yiꞌwen iye. Qa naꞌaj yilanetskii naꞌaj ƚejiꞌ qaꞌ wenitꞌijiꞌmii qhof. 11 Jitꞌenqekuꞌniꞌ ek iye paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ hats nanaꞌliꞌm peꞌquꞌ ƚelitseꞌ, qa paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ quꞌ niyintaxijets sehetseꞌ, ¿me qaꞌ netisij paꞌquꞌ qꞌoiqꞌoyeꞌ in iyintaxijets sehetseꞌ? 12 Iꞌnƚiꞌi quꞌ niyintaxijets peꞌquꞌ ƚihiꞌyeꞌ, ¿me qaꞌ netisij peꞌquꞌ neyeyeꞌ? 13 Qe ekheweliꞌƚ in uƚꞌetstaxiꞌƚ qa ƚeꞌniyayiꞌƚij paꞌquꞌ ƚisiꞌƚij wekwek ƚeꞌwis eneꞌ elitsiꞌƚ, qa naꞌ Atataꞌaƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌs in ƚeꞌwiisija, qa les in ƚeꞌwis wiikfikꞌi quꞌ netisij naꞌ Espíritu Santo pekheweꞌ quꞌ niyinijets.— y  

















Jesús qa titijitiꞌyijets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx quꞌ nataꞌƚijets paꞌ Beelzebú. 14  Qa

(Mateo 12:22‑30; Marcos 3:20‑27)

paꞌ Jesús qa yukinikꞌuifikꞌi paꞌaj paꞌ jukhew paꞌ iꞌntaxjiꞌ, ewiꞌƚ inwoꞌmet ham ƚeꞌlijeyeꞌ. Qa ƚunyeꞌjkii pakhaꞌaj paꞌ inwoꞌmet in hats ikfikꞌi, qa paꞌ jukhew qa hats iyet paꞌaj. Qa peꞌ olots jukhew qa efuts qa qi in yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj akaꞌ ƚunyeꞌjkii. z 15 Qa ujaꞌx peꞌ yitꞌijjuꞌ: —Pakhaꞌƚe Beelzebú, ƚatata peꞌ inwoꞌmetets, tisij haneꞌen paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup qa ƚekeꞌ in yukiꞌnfikꞌikii pekheweꞌ inwoꞌmetets.— a  

 11:4 Lc 4:13; 6:12; 7:48; 24:47; 22:40,46; Mt 18:23‑35; 26:41; 1Co 10:1 w 11:8 Lc 18:1‑6  11:9‑13 Mt 7:7‑11; 18:19; 21:22; Jn 14:13‑14; 15:7; 16:24; Mr 11:24; Stg 1:5‑6,17; 1Jn 3:22; 5:14‑15; Dt 4:29; 1Cr 28:9; 15:2; Pr 8:17; Is 55:6; Jer 29:13; Lc 11:10; 12:36; 13:25; Hch 12:13,16; Ap 3:20 y 11:13 Ro 8:9; 12:17; 1Ts 5:22; 2Ti 3:13; Mt 5:48; Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4,38 z 11:14‑23 Mt 9:32‑34; Jn 7:20; 8:48,52; 10:20; Mr 7:26,37; 9:15‑25; Lc 7:22 a 11:15 2R 1:2; Mt 10:25; Lc 12:58; Jn 12:31; 14:30; 16:11; Ef 2:2 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 197

SAN LUCAS 11

16  Qa

pekhewepƚe qa naqjaajinkeyuꞌujek, maꞌ qa yiyajitaxijets quꞌ nethinij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ quꞌ nataꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs. b 17 Paꞌ Jesús qa hats nikfeꞌlets paꞌ ƚaqjamtikineyejeitaxkii pekheweꞌen, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Naꞌaj qi witset quꞌ nawatlanjuꞌkii maꞌ qa ƚakhaꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ netwuƚꞌenhetjuꞌ, qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj ewiꞌƚ jukhew qa ƚelits qa ƚewheꞌyeꞌ iye in watlanjuꞌkii, qa ƚekhewelƚe ƚeteꞌm iye in wetwuƚꞌenhetjuꞌ. c 18 Qa hik ƚunyeꞌj iye nakhaꞌ Satanás quꞌ neqetꞌets wetjuꞌƚkii qa wapilƚe wetjuꞌƚkii, ¿qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌnteꞌ niliyiꞌij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx? Akaꞌan hitꞌiƚij ewets qe ƚitꞌiƚijets in hataꞌƚijets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Beelzebú qa ƚekeꞌ in hukinfikꞌikii neꞌ inwoꞌmetets. d 19 Ekheweliꞌƚ in ƚitꞌiƚijets quꞌ hukinfikꞌikii peꞌ inwoꞌmetets quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Beelzebú, ¿qa ƚek ƚetꞌunhaꞌxek paꞌ yitꞌijiꞌ nekheweꞌ elitsiꞌƚ in yiwuꞌmfikꞌi peꞌ inwoꞌmetets? Qa hik taꞌƚijupiꞌ, nekheweꞌen quꞌ hik nekheweꞌyeꞌ quꞌ nejeƚiƚijikꞌui akaꞌ ƚitꞌiƚijjuꞌ. e 20 Qa yakhaꞌ in hukinfikꞌikii neꞌ inwoꞌmetets qa hitꞌijiꞌ peꞌ ƚayaqsiꞌƚe naꞌ Dios, qa akaꞌan qa hats jutsiqaxij naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hats namtaxiꞌƚ ewetsjuꞌ. f 21 Paꞌquꞌ jukheweꞌ in tꞌun, watjanithen week naꞌl ƚatjanetits, qa yejeeƚija peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, qa pekheweꞌ iꞌnifi wekwek pekheꞌen qa ham peeyiꞌijkii qe tejeƚitii. 22 Qa naꞌlƚe iye pakhaꞌ les tꞌun iye wiikfikꞌi tꞌanipjiꞌ pakhaꞌan, maꞌ qa tꞌilitꞌets qa naxij, qa nitkaꞌmij week peꞌ ƚatjanetistax hik pekheweꞌ qi in wetjumtitaxets. Qa yekaꞌxikꞌui peꞌ week ƚewekwekitstax qa week tꞌihinijkii. g 23 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ yiꞌfeyiꞌij pakhaꞌan yejuihifeꞌej. Qa pakhaꞌ niteꞌ tsiꞌfenij in haqsiꞌjjeꞌmkii qa yakꞌesaꞌxƚekii.— h  













Paꞌquꞌ inwoꞌmetꞌe quꞌ netpilii iye paꞌquꞌ jukheweꞌ. 24  —Paꞌquꞌ

(Mateo 12:43‑45)

ewiꞌƚeꞌ espíritu uƚꞌax in ikikꞌuifikꞌi naꞌaj jukhew, maꞌ qa nekƚiꞌikii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ yisƚaxkii, woꞌtaxiikii ƚawapiihiwetꞌe. Qa in niteꞌ yiꞌwen paꞌquꞌ nawapiꞌyiꞌ, qa yijamtikii: “Maa, ma hapiliyek keꞌ yitsiꞌ keꞌ hataꞌƚifi.” i 25 Qa in tepilii qa yiꞌwen in hats wetpꞌilastaxifi qa hats wanaqsiꞌjtaxifi iye. 26 Maꞌ qa ik iye qa yiꞌwen qa tꞌeqeꞌmets pekhewep iye wetsjuk tatsai (7) espíritu les uƚꞌets wiikfiꞌ niteꞌ hik ƚunyejei pakhaꞌan. Maꞌ qa week  



 11:16 Lc 10:25; Jn 2:11; 8:6 c 11:17 Lc 5:22; 12:52‑53; Fil 2:6; Dn 5:28; 11:4  11:18 Mt 4:1,10; Hch 13:10; Lc 4:5 e 11:19 Ga 3:7; 1P 5:13 f 11:20 Ex 8:19; 31:18; Dt 9:10; Sal 8:3; Mt 19:24; 21:31,43; Lc 17:21 g 11:22 Jn 16:33; 1Jn 2:13; Ef 6:11,13; Hch 26:28; Is 49:24‑26 h 11:23 Mr 9:40; Lc 9:50 i 11:24‑26 Mr 1:23‑27; Lc 8:29; 9:42; Mt 11:29; Ap 4:8; 14:11; 18:2 b

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 11  198

eneweꞌen qa uijiꞌtejeꞌm iye qa iꞌnjiꞌ iye pakhaꞌ jukhew. Pakhaꞌan maꞌ qa les qiꞌija in uƚꞌax, niteꞌ hik ƚunyeꞌj in yojo.— j Pakhaꞌ les quꞌ jiniꞌsinhetiꞌmkii yijatꞌij.

27 In

mexe iyetij paꞌaj paꞌ Jesús ekeweꞌ wekwek, qa ewiꞌƚ peꞌ efu iꞌnjiꞌtejeꞌm pekheweꞌ olots, qa tayaꞌyij paꞌaj in yitꞌij: —Qi quꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii peꞌ efu ƚataꞌƚets in ƚenekfikꞌi qa nefunenkii iye.— k 28 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —Ehe, qa lesƚe quꞌ qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkiiha pekheweꞌ quꞌ nepiyeꞌekꞌi ekeꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios qa yaqsiꞌjijkiiha iye.— l  

Jesús qa wetjeyumtshenijupiꞌ paꞌ profetaꞌikꞌi Jonás. 29 Pekheweꞌ

(Mateo 12:38‑42; Marcos 8:12)

olots jukhew qa efuts, in hats les tꞌijaifikꞌi qa olots wiikfikꞌi, maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Eneꞌ haneꞌej naꞌl haꞌne ƚahatsꞌij qi in uƚꞌets, iyintaxets quꞌ netꞌethinhetiꞌyij paꞌquꞌ ewiꞌƚ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, qa teesƚe quꞌ netꞌethinhetiꞌyij, qa ewiꞌƚƚe hatseꞌ quꞌ netꞌethinhetiꞌyij kaꞌ ƚunyeꞌjkii kaꞌ Jonasꞌikꞌi. m 30 Qe hik quꞌ ƚunyeꞌjiꞌija kaꞌ ƚunyeꞌjkii kaꞌ Jonasꞌikꞌi in yamii maꞌ qa jutsiqetsiꞌm kakhaꞌ qek ƚunyejeyeꞌtaxkii kekheweꞌ Nínive ƚeiƚetsikꞌi, qa hik akaꞌ quꞌ ƚunyejiꞌijek haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij. n 31 Kekheꞌ qi witnene efuꞌukꞌi taꞌƚiijuꞌ naꞌ iꞌwkꞌuyiꞌliijuꞌ niiphaꞌm hatseꞌ quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ jukhew haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij, maꞌ qaꞌ nitꞌiƚij ewets quꞌ qiyeꞌ quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ, qe kekheꞌen toxii paꞌ taꞌƚjiꞌ qa namii qe qaꞌ nepiꞌyeꞌej kaꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii kaꞌ Salomonꞌikꞌi. Qa haneꞌej, jeƚ qekuꞌniꞌƚek nakhaꞌ les tꞌanipjiꞌha kaꞌ Salomonꞌikꞌi hats haꞌne iꞌntaxiꞌin. o 32 Kekheweꞌ Nínive ƚeiƚetsikꞌi niiphaꞌmkii hatseꞌ quꞌ newetjeyumtshentax eneꞌ jukhew haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij, maꞌ qaꞌ nitꞌiƚij ewets quꞌ qiyeꞌ quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ, qe kekheweꞌen yiliꞌij peꞌ uƚꞌets in yaqsiijkii in yepiꞌyeꞌ ekꞌi keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios nifeliꞌm kakhaꞌ Jonasꞌikꞌi. Qa haneꞌej, jeƚ qekuꞌniꞌƚek nakhaꞌ les tꞌanipjiꞌha kaꞌ Jonasꞌikꞌi hats haꞌne iꞌntaxiꞌin.—  





Neꞌ otoi hik ƚunyejei quꞌ ƚefetitjiyeꞌ naꞌ eseꞌn. 33  —Ham

(Mateo 5:15; 6:22‑23)

paꞌquꞌ neneꞌƚjiꞌ fetitjiyeꞌ qa natꞌinkii, qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ nitꞌonijjuꞌ peꞌquꞌ tiꞌnajkiꞌyeꞌ ƚasiꞌyeꞌ. Weꞌnitonphaꞌm yijatꞌij qe weꞌnenphaꞌm hatsꞌinha qa week yiꞌwenkii peꞌquꞌ nuitejeꞌmkii. p j  11:26 Lv 26:18‑28; Dt 7:1; Pr 6:31; 26:25; Lc 8:2; Jn 5:14; 2P 2:20‑22 k 11:27 Lc 1:48; 5:1; 8:21; 12:3; 23:29; Hch 13:7 l 11:28 Lv 22:31; Jn 13:17; Stg 1:22; Ap 1:3; 22:7 m  11:29‑32 Lc 7:31; 11:16; 17:25; 21:32; Jon 1:1–4:9; Mt 16:4 n 11:30 Mr 2:10; Lc 5:24 o  11:31 1R 4:34; 10:1; 2Cr 9:1; Lc 10:14; He 11:7; Pr 1:1 p 11:33 Mr 4:21; Lc 8:16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 199

SAN LUCAS 11

34  Neꞌ

otoi hik ƚunyejei quꞌ ƚefetitjiyeꞌ naꞌ eseꞌn, qa hik taꞌƚijupiꞌ, neꞌ otoi quꞌ ƚeꞌsitseꞌ qaꞌ nanaꞌljiim kiyek naꞌ eseꞌn. Qa quꞌ uƚꞌetseꞌƚe neꞌ otoi qaꞌ nooyeꞌjiimkiyek naꞌ eseꞌn. q 35 Jeƚ etij paꞌ naꞌlkii inꞌetjiꞌ qa hasuꞌuj quꞌ nooꞌyeꞌkii. 36 Qe quꞌ weekeꞌ naꞌ eseꞌn quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nanaꞌlkii qa ham paꞌquꞌ ƚukꞌeyeꞌ quꞌ nooꞌyeꞌkii, maꞌ qaꞌ qiꞌija quꞌ nanaꞌl eꞌmkii hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ neꞌej fetitjii quꞌ nanalit epjiꞌ paꞌquꞌ ƚꞌuƚaxeꞌ.—  



Jesús qa iyetij paꞌ ƚunyejei pekheweꞌ fariseo.

37 In

(Mateo 23:1‑36; Marcos 12:38‑40; Lucas 20:45‑47)

yiliꞌij paꞌaj paꞌ Jesús in iyet, qa paꞌ ewiꞌƚ fariseo qa tꞌeqeꞌmets quꞌ netekiƚiꞌjuꞌ peꞌ ƚetsiꞌii. Qa paꞌ Jesús qa yijayan paꞌaj qa uitejeꞌm qa iꞌnijupjuꞌ paꞌ ƚekulaꞌx. r 38 Paꞌ fariseo qa qi in yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj in yiꞌwen paꞌ Jesús in niteꞌ yijayanij pakhaꞌ yitꞌij peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi quꞌ nojo quꞌ nawaꞌnqaꞌ qaꞌ iꞌnkꞌaƚe netek. 39 Qa pakhaꞌƚe Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌijets paꞌaj: —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚek ekheweliꞌƚ fariseol, ekheweliꞌƚ ƚenlijiꞌƚjuꞌ naꞌ iꞌnfikꞌi naꞌ wasu qa tokꞌo iye, qa nakhaꞌƚe ƚataweꞌjjiꞌ qa topoꞌoj nakhaꞌ witꞌejtenheyeꞌj qa naꞌ uƚꞌax iye. s 40 Ham ƚenikfeꞌliꞌiƚets. Nakhaꞌ yaqsiijkii naꞌ iꞌnfikꞌi, ¿me niteꞌ yaqsiijkii iye naꞌ iꞌntejeꞌm? t 41 Ihiniꞌƚij yijatꞌij nekheweꞌ wekwek topoꞌoj nakhaꞌ iꞌntejeꞌm qaꞌ ƚisiꞌƚ neꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ, maꞌ qaꞌ hayitseꞌ yijatꞌij quꞌ ham ƚejiliꞌyeꞌ naꞌ iꞌntejeꞌm qa naꞌ iꞌnfikꞌi. u 42 ¡Qa hiyeeꞌƚe eꞌnewusitsiꞌƚ fariseol! Qe in ƚeqethentaxiꞌƚfikꞌi neꞌej menta qa neꞌej ruda qa week iye niꞌkhewepij ƚesejets, in yamets quꞌ diezseꞌ qa ewiꞌƚ naꞌaj ƚetisiꞌƚij naꞌ Dios. Qa ƚꞌanƚiꞌiƚipjiꞌkii niteꞌ ƚaqsiiƚijkii paꞌ yatsathen qa paꞌ witeqsuꞌunkaꞌxij iye paꞌ Dios. Hik ekeweꞌtax qek aqsiiƚijkii yijatꞌij, qa hasuꞌujƚetax qek iliꞌiƚij kekhewep iye hats ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii. v 43 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ fariseol! Qe ƚisuꞌuniꞌƚ wiikfikꞌi quꞌ niꞌiƚipjiꞌ neꞌej ƚotsꞌojiꞌlaxits neꞌej tenekꞌenhei neꞌ witlijtsitjiyitsifi, qa ƚisuꞌuniꞌƚ iye quꞌ eniwetfelheꞌyiƚiꞌmkii neꞌ witaqhawetitsjiꞌ. w 44 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ! Qe hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌej nimeƚkui qe hats niteꞌ yeqetꞌetsiikii naꞌaj iꞌniꞌ qa tꞌotsipjiꞌkii eneꞌ jukhew qa efuts qe niteꞌ nikfeꞌlets.— x  













q  11:34‑36 Jer 24:8; Mt 7:17 r 11:37 Lc 7:36 s 11:39 Mt 23:25; Lc 12:20; 16:14; He 10:34; Mr 7:22 t 11:40 Mt 23:17; Lc 12:20 u 11:41 Lc 12:33; Hch 24:17; Sal 24:4; Tit 1:15 v 11:42 Lc 10:13,27; 18:12; Dt 14:22; Mi 6:8; Zac 7:9; Mt 12:18,20; Jn 5:42; 7:24; Hch 8:33; Dt 6:5; 2Ts 3:5 w 11:43 Mt 23:6; Mr 12:39; Lc 20:46; Stg 2:2 x 11:44 Mt 23:27

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 11​, ​12  200 45  Qa

yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei: —Maestro, in ƚitꞌij akaꞌan yekheweliꞌƚ iye in ƚatswakaniniꞌƚkii iye.— y 46 Paꞌ Jesús qa yitꞌij: —¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ iye ekheweliꞌƚ, iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei! Qe ƚiƚkoniniꞌƚij eneꞌ jukhew peꞌ niihetits witqatai jutsitets quꞌ jintekaꞌxtax, qa ekheweliꞌƚ qa niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ ekaꞌxiꞌƚ niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ iye peꞌquꞌ ayaqsiyiꞌiƚ quꞌ ekumhiniꞌƚiꞌ. z 47 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ! Qe ƚeniihiniꞌƚphaꞌm qa ƚaqsiꞌjiꞌƚ neꞌ ƚenimeƚkui keꞌ profetalikꞌi in hik ekeweꞌ ƚalanhei iye keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi. a 48 Qa akaꞌan in ƚaqsiiƚijkii, maꞌ qa hats ƚiꞌsinhetiƚijupiꞌ akaꞌ yaqsiijkii keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi, qe kekheweꞌen nilanjuꞌ qa ekheweliꞌƚ qa ƚeniihiniꞌƚphaꞌm ƚaqsiꞌjiꞌƚ neꞌ ƚenimeƚkui. b 49 Qa hik taꞌƚijupiꞌ naꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii naꞌ Dios in yitꞌij iye: “Heꞌnukiniꞌƚ ei hatseꞌ peꞌquꞌ profetaleꞌ qa apóstoles iye, pekheweꞌen qaꞌ natlanhetiijuꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ qa pekhewep iye qaꞌ natawitjaxtii.” c 50 Qa hik taꞌƚijupiꞌ eneꞌ haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij quꞌ netitijitiyijets hatseꞌ quꞌ ƚekheweleꞌ quꞌ nanlanjuꞌ peꞌ week profetalikꞌi in ujaꞌxek peꞌ talanhetiiꞌjuꞌkii taꞌƚijii in iꞌnkꞌa wanaqsiijkii haꞌne seheꞌ. d 51 Qaꞌ nataꞌƚijii in talanhetii kaꞌ Abelꞌikꞌi qaꞌ namijii in talanhetii kaꞌ Zacariasꞌikꞌi. Hikkaꞌ talanhetiꞌyiꞌ nakhaꞌ ƚeqewukꞌujiꞌjuꞌ naꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ (altar) qa neꞌ tꞌejutshenhetiꞌyets naꞌ Dios. Ehe, yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets, akaꞌan in tꞌenhetiyipjiꞌ iye eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij. e 52 ¡Hiyeeꞌ eꞌnewusitsiꞌƚ, iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei! Qe ekheweliꞌƚ ƚaqsiꞌjtaxiꞌƚ neꞌ ƚejinjeꞌ naꞌ witikfeliyaꞌxkii. Qa ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚeꞌnuihiyuꞌuƚii qa niteꞌ ƚiwejiniƚiꞌm iye nekheweꞌ hats nuihiyuꞌtaxii.— f 53 In ikikꞌuifikꞌi paꞌaj paꞌ Jesús peꞌ wititsiꞌ, qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa pekheweꞌ iye fariseol, qa yijayanfikꞌi paꞌaj, maꞌ qa yapeƚek qa iyetƚe etsek paꞌaj qe qi in nayuꞌum, qa pekhel ƚꞌanyejeyetskii in nifaakankii, g 54 qe tewqeleiƚetaxijikꞌui quꞌ nopheꞌƚjiꞌ paꞌquꞌ nitꞌij. h  

















12

1   Maꞌ

Jeƚiꞌƚijuꞌƚ neꞌ ƚeqe levadura neꞌ fariseol.

qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj, qa notꞌaxets iye paꞌaj peꞌ olootsija milits yamets peꞌ jukhew qa efuts iye, watkatitij wetepjiꞌ paꞌaj. Paꞌ Jesús qa iyet, me yojo in iyetikꞌui peꞌ ƚꞌijatshenhei: —Jeƚiꞌƚijuꞌƚ neꞌ ƚeqe levadura neꞌ fariseol, ikjiꞌ in hik ƚunyejei quꞌ wetsjuk ƚejusitseꞌ. i

 11:45 Lc 7:30 z 11:46 Mt 11:28‑30; 23:4; Hch 15:10; 27:10; Ga 6:5 a 11:47 Mt 2:23; Hch 7:52; Lc 20:15 b 11:48 Mt 23:31; Hch 22:20; Ro 1:32 c 11:49 Pr 1:20‑33; 8:1‑36; Mt 23:34; Lc 11:27; 13:1; 15:32; 21:9‑10; Jn 13:16; Hch 1:2; 1Ts 2:15; 2Ti 3:12 d  11:50 Lc 11:29; He 9:26; Ap 18:24 e 11:51 Gn 4:9‑10; He 12:24; 1Jn 3:12; 2Cr 24:20‑22 f  11:52 1Co 14:6,39 g 11:53 Mr 6:19; Ga 5:1 h 11:54 Hch 23:21; Is 29:21; Mt 22:15; Mr 3:2; 12:13; Lc 20:20; Jn 8:6 i 12:1 Lc 8:5; 13:21; 17:3; Mt 16:5‑6; 23:28; Mr 8:14‑15; 12:15; Jer 9:4; Hch 20:28; Ga 5:9; 2:13; 1P 2:1 y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 201

SAN LUCAS 12

2  Qe

ham paꞌquꞌ natatꞌinhetiikii quꞌnteꞌ neꞌtwenhetiꞌyeꞌ, qa ham iye paꞌ quꞌnteꞌ netfelhitiꞌyeꞌ quꞌnteꞌ ninikfeꞌleꞌ. j 3 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, week peꞌquꞌ itꞌiƚij naꞌ nookii qaꞌ netpiikaxtiꞌyiꞌ naꞌ naꞌlkii, qa peꞌquꞌ itꞌiƚij quꞌ ajawehentaxiꞌƚij wetjuꞌƚ peꞌquꞌ wititsiyiꞌifi, qaꞌ netniyaꞌyijkii quꞌ netfelhitii paꞌquꞌ ƚꞌanuyiꞌipjiꞌ peꞌquꞌ wititsiꞌyeꞌ.— k  

¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ les jineꞌnijiweꞌyijuꞌƚ? 4  —Qa

(Mateo 10:26‑31)

yakhaꞌ qa hitꞌiƚij ewets, ekheweliꞌƚ yijuwaikal, eꞌnijiweikitekꞌiƚijuꞌƚ eneꞌ yilanƚe neꞌ esenitsiꞌƚ, qe quꞌ hats nalan qa hats ham iye paꞌquꞌ ƚeqfenyejeꞌej. l 5 Qa yakhaꞌƚe qaꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm paꞌn ƚii paꞌquꞌ les eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚ. Eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚ nakhaꞌ quꞌ hats nalan qa naꞌliꞌm iye naꞌ ƚetꞌunhaꞌx quꞌ newuꞌmiijuꞌ nakhaꞌ feꞌt qi iftsax. Ehe, yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets, ¡Haneꞌen hik haꞌne eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚha yijatꞌij! m 6 ¿Me niteꞌ teꞌninei neꞌej leeꞌfij (5) papayeꞌmtsil in ƚajaꞌajuꞌƚ neꞌej wetsjuk ƚꞌastakii nijketits ƚelits? Qa nakhaꞌƚe Dios qa niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ nantapiꞌii eneweꞌen. n 7 Qa hik ƚunyejei iye, neꞌ ewkujitsiꞌƚ hats week wetjeyumtshen. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ, ekheweliꞌƚ eꞌwejuꞌƚiꞌƚij ƚꞌaniꞌƚiꞌpjiꞌ peꞌquꞌ olotsetax papayeꞌmtsileꞌ.—  





Pekheweꞌ welkutꞌijkii qa pekheweꞌ niteꞌ welkutꞌijkii paꞌ Jesús. 8  —Yakhaꞌ

(Mateo 10:19‑20,32‑33; 12:32)

hitꞌiƚij ewets, week pakhaꞌ quꞌ niteꞌ newelkutꞌeꞌ yijkii qa tetfelijiꞌm eneꞌ jukhew in tsijayan, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ netetfeljiijiꞌmek neꞌ ƚaqa angelits naꞌ Dios. o 9 Qa pakhaꞌƚe quꞌ newelkutyijkii niteꞌ tetfelijiꞌm eneꞌ jukhew, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ newelkutjiijets kiyek neꞌ ƚaqa angelits naꞌ Dios. p 10 Qa week pakhaꞌ quꞌ nitꞌij paꞌquꞌ ewiꞌƚ wiꞌtlijeyeꞌ tꞌejuyijuꞌƚ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew, qa ƚekeꞌƚe quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui akaꞌan. Qa pakhaꞌƚe quꞌ nitꞌij pekheweꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ nakhaꞌ Espíritu Santo qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui pekheweꞌen. q 11 Quꞌ ekekitiꞌyiꞌƚii nekheweꞌ witlijtsitjiyits qa quꞌ ekekitiꞌyiꞌƚetsjiꞌ iye nekheweꞌ wittatal qa nekhewep iye witꞌalhei, qa hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌƚ paꞌquꞌ eqfenyejeyiꞌiƚ ewek qa paꞌquꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ iye. r  





 12:2‑9 Mt 10:26‑33; Mr 4:22; Lc 8:17; 6:44 k 12:3 Mt 6:6; 24:26; Lc 12:24; Hch 10:9  12:4 Hch 27:3; Is 8:13; 51:12; Jer 1:8; Jn 6:20 m 12:5 Sal 147:11; Pr 1:7; Hch 10:2; Ap 14:7; Mr 9:43; Stg 3:6 n 12:6 Sal 50:11 o 12:8 Mt 7:23; Jn 1:51; 9:22; Lc 5:24; 11:30; 15:10; Hch 10:3; Ro 10:9; Ap 3:5 p 12:9 Lc 9:26 q 12:10 Mr 3:28‑30; Lc 1:15,35; 2:25‑26; 3:22 r 12:11‑12 Mt 10:19‑20; Mr 13:11; Lc 20:20; 21:14‑15; Ef 3:10; Fil 4:6; Col 2:15; Hch 26:24 j

l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 12  202 12  Qe

nakhaꞌ Espíritu Santo hik nakhaꞌija quꞌ nijatshenij paꞌquꞌ itꞌij quꞌ hats namets quꞌ iyet.— s

13  Maꞌ

Jesús qa iyetij pakhaꞌ quꞌ namittaxfikꞌi wiikfikꞌi quꞌ nanaitaxij ekeꞌ wekwek.

qa ewiꞌƚ paꞌaj paꞌ jukhew iꞌnjiꞌtejeꞌm pekheweꞌ olots pakhaꞌaj, qa yitꞌijets paꞌ Jesús: —Maestro, itꞌijets haꞌ mats quꞌ nesƚisij peꞌyeꞌ quꞌ natsakꞌesijek peꞌ taꞌƚets kaꞌ tataꞌaƚikꞌi.— t 14 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Jukhew, ¿paꞌn ƚii paꞌ tsꞌentaxiꞌ quꞌ yakhaꞌyeꞌ quꞌ kꞌejeyumtsheniꞌƚij peꞌ ewekwekitsiꞌƚ?— 15 Qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets peꞌ weekjiꞌ: —Jeƚiꞌƚijuꞌƚ week ekeꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ ejunyejeyiꞌƚij in ƚisuꞌuniꞌƚ ekeꞌ wekwek, qe haꞌne witiƚaꞌx niteꞌ yeqethenii quꞌ olotsiꞌ iꞌm peꞌ wekwek.— u 16 Qa nifeliꞌm paꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ: —Ewiꞌƚ paꞌ jukhew qi in yiwqꞌaxin wekwek qa olots iye peꞌ ƚaqꞌastai, qa paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet in hats yamets in yujiꞌ peꞌ ƚꞌenheijuꞌ qa olots iye peꞌ ƚei. v 17 Qa paꞌ patun qa yijamtikii: “¿Paaꞌs quꞌ yeqfenyeꞌjiꞌij haꞌne yenekjuꞌ? Hats ham yeqitsetꞌiꞌij eneꞌ ƚei.” 18 Maꞌ qa yitꞌij paꞌaj: “Yeꞌehe akaꞌ quꞌ yeqfenyeꞌjiꞌij. Heniꞌttaxijjuꞌ eneweꞌ yeqjiikiyij qaꞌ heniihinphaꞌm iye qaꞌ les hiwqinhet maꞌ qaꞌ week henifi yijatꞌij eneꞌ yenheijuꞌ qa eneꞌ naꞌl yeꞌm.” 19 Maꞌ qaꞌ hitƚiꞌij yitets: “Jukhew, hayits qa olots eneꞌ ƚaqsiꞌj. Wejuꞌƚij peꞌquꞌ olots ininqapitseꞌ, mawapii, qaꞌ ek, qaꞌ iyaꞌ qaꞌ eꞌƚeꞌwisiꞌimkii iye.” w 20 Qa nakhaꞌƚe Dios qa yitꞌijets: “Niteꞌ ƚꞌeqeneƚuikii, haneꞌejija haꞌne najaꞌxjiꞌ quꞌ awaꞌm qa neꞌ naꞌl eꞌm ƚaqsiꞌjtax, ¿paꞌn ƚii paꞌquꞌ nayaꞌx eꞌj?” x 21 Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌj pakhaꞌ quꞌ naqsiꞌjtax peꞌquꞌ olootseꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ netꞌejuiƚeꞌets, qa hamƚe yiwqꞌaxineꞌ ekeweꞌ tꞌejuyets naꞌ Dios.— y  















Dios yejeƚ peꞌ ƚelits. 22  Maꞌ

(Mateo 6:25‑34)

qa yitꞌijjiꞌjuꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets akaꞌan. Hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌƚ paꞌquꞌ etujiꞌƚ qa peꞌquꞌ eqhinatayiꞌiƚ iye in mexe iꞌƚiyiꞌƚ, z 23 qe naꞌ witiƚaꞌx les tꞌanipjiꞌ naꞌaj inaq, qa haꞌne iꞌnaj iꞌneseꞌn qa les tꞌanipjiꞌ ek ekeweꞌ witqhinatai. 24 Jeƚ qekuꞌniꞌƚjuꞌ ek neꞌej oꞌpowil, in niteꞌ wenqꞌentax qa niteꞌ nitꞌijjiꞌ iye peꞌquꞌ ƚꞌenheyejuꞌ, qa hamtax iye peꞌquꞌ ƚextsiliꞌij quꞌ naqsiꞌj peꞌquꞌ ƚeqeyeꞌ,  



s  12:12 Pr 1:23; Jn 14:26 t 12:13 Lc 11:45 u 12:15 1Ti 6:20; 2Ti 1:14; 4:15; 2P 3:17; 1Jn 5:21; Ef 5:3; Gn 12:5; Job 20:20; 31:24; Sal 62:10 v 12:16 Lc 6:24; 5:36; 8:11; 16:19; 18:23; 19:2; 21:1 w 12:19 Mt 11:28; Mr 6:31; Ap 6:11; 14:13; Ec 2:24 x 12:20 Jer 17:11; Lc 11:40; Sal 39:6; 49:10; Mt 16:26 y 12:21 2P 3:7; Mt 6:19‑20 z 12:22‑32 Pr 31:25

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 203

SAN LUCAS 12

ƚaꞌmek naꞌ Dios qa tisijkii paꞌquꞌ netuj. Qa ekheweliꞌƚ ¡hayits qa qi quꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij yijatꞌij ƚꞌaniꞌƚiꞌpjiꞌ neꞌ junatai! a 25 ¿Paꞌn ƚii ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ itawjeꞌmetꞌeꞌ qaꞌ naqsiijkii quꞌ les nijetin ekuꞌnij iye paꞌ ƚiƚaꞌx?  b 26 In niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌ niteꞌ qi ƚammiꞌs, ¿qa inhatsꞌek in natawjeꞌmeteniꞌƚ kekhewep iye wekwek? 27 Jeƚiꞌƚjuꞌ neꞌ ƚopꞌomits (lirios) in tꞌijaifikꞌi. Niteꞌ tꞌithayiitax qa niteꞌ taftiƚintax iye. Qa yakhaꞌƚe qa hitꞌiƚij ewets kaꞌ Salomonꞌikꞌi in wanaqsiiꞌjtaxija, qa niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ eneꞌ ƚopꞌom in ƚeꞌsitswikfi.  c 28 Qa naꞌ Dios in ƚeqjunyejeyij akaꞌan eneweꞌ ujeꞌ quꞌ nonoxpꞌonhetji qaꞌ lomomejiꞌ haneꞌej naꞌl jupꞌelket taꞌƚiꞌ naꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, yeꞌehe, qa ekheweliꞌƚ qaꞌ les quꞌ qiyeꞌ paꞌquꞌ ƚeqjunyejeyiꞌiƚ ej, ¡jukhew hayits qa ƚꞌinqekuteetsiꞌƚkii!  d 29 Ekheweliꞌƚ, hasuꞌuj natawjeꞌmeteniꞌiƚ quꞌ mowoꞌoƚiikii paꞌquꞌ etujiꞌƚ qa paꞌquꞌ iyaꞌaƚjiꞌ iye. 30 Qe week eneꞌ niteꞌ yijayan naꞌ Dios witsetits haꞌne seheꞌ epjiꞌ eneweꞌen qi in woꞌoi week ekeweꞌ wekwek. Qa nakhaꞌƚe Atataꞌaƚ qa hats nikfeꞌlets in niteꞌ ƚisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ hamitsiꞌiƚ ejup ekeweꞌ wekwek.  e 31 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, ekheweliꞌƚ qaꞌ aftsiniꞌƚek naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, maꞌ qaꞌ estiꞌyiꞌƚij week ekeweꞌ wekwek.—  f  













Peꞌ ƚeꞌsits wekwek naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm. 32  —Eꞌnijiweikitekꞌiƚ

(Mateo 6:19‑21)

kotsꞌetets niteꞌ olots, qe naꞌ Atataꞌaƚ hats yiwjutsiqenija quꞌ neƚisiꞌƚij naꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ.  g 33 Ihiniꞌƚij pekheweꞌ quꞌ nanaꞌliƚꞌem qa pekheweꞌ quꞌ ƚꞌastayeꞌ qaꞌ ƚisiꞌƚijkii pekheweꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ. Aqsiꞌjiꞌƚijkii aqꞌastajiwotsiꞌiƚ tiꞌnaj nekheweꞌ niteꞌ ƚipipjiꞌ yijatꞌij, hik nekheweꞌ wekwek ƚeꞌsits naꞌ waꞌsjiꞌ niteꞌ yiliꞌij yijatꞌij in naꞌl. Hik nakhaꞌaꞌ yijatꞌij ham paꞌquꞌ ejtenhetsaxeꞌ quꞌ namii, ham iye nosositetsiꞌiꞌ quꞌ netuj.  h 34 Qe pakhaꞌ quꞌ eniꞌƚiꞌ pekheweꞌ quꞌ ewekwekitsiꞌiƚ, qaꞌ hikpaꞌ jeek quꞌ naꞌniꞌ neꞌ atawjetsiꞌƚ.—  i  



35  —Matjanitheniꞌƚkii,

Matjanitheniꞌƚkii.

qaꞌ itujinhetiꞌƚjiꞌ iye peꞌ efetitjiyitsiꞌƚ.  j

 12:24 1R 17:4,6; Job 38:41; Sal 147:9; Pr 30:17; Ap 12:6 b 12:25 Fil 4:6  12:27 1R 10:4‑7 d 12:28 Mt 8:26; 14:31; 16:8 e 12:30 He 11:14; 13:14; Mt 5:16; 6:1; 11:27; Jn 8:42 f 12:31 Mt 5:6,20; 19:29; Lc 11:2; 1R 3:11‑14; Mr 10:29‑30 g  12:32 Lc 10:21; 12:4,7; 22:29; Is 40:11; Hch 20:28; 1P 5:2‑3; Mt 11:26; Ef 1:5,9; Fil 2:13 h 12:33‑34 Hch 2:44‑45; 24:17; Lc 10:4; Mr 10:21; 2Co 4:7 i 12:34 1P 1:4 j  12:35‑48 Mt 24:42‑51; 25:1‑13; Mr 13:33‑37; Jn 13:4‑5 a

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 12  204 36  Hik

ejunyejeyiꞌiƚ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ natjanithenikꞌuikii paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ in yamii paꞌquꞌ ewiꞌƚ ƚeꞌwis neƚu witiwheꞌyejii, qa in nam qa yilanetskii paꞌ ƚejiꞌ qa ajeꞌeƚ yitꞌijimiiqhof.  k 37 Ƚeꞌsitsiꞌmkii peꞌ jukhew in nam paꞌ ƚaqa patun qa yiꞌwen in niteꞌ imaꞌjuꞌ. Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets paꞌ patun qaꞌ nayaꞌx ekuꞌnijek peꞌ ƚeqejkunenhei qa ninhinijupjukii paꞌ mesa qaꞌ nenkunhenjuꞌ pekheweꞌen. l 38 Ƚeꞌsitsiꞌmkii pekheweꞌen in niteꞌ yifꞌeliꞌ ijuꞌƚ inyeꞌjƚuꞌ quꞌ ƚeqewukꞌuyetaxjiꞌ najaꞌx, iꞌnƚiꞌi quꞌ ipƚuꞌyiꞌijuꞌƚ neƚu. 39 Menikfelitiꞌƚets akaꞌan, paꞌquꞌ ewiꞌƚ natsatꞌaxij peꞌquꞌ wititsiꞌyeꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌn ujaꞌx hora quꞌ naꞌnajaꞌxij quꞌ nanamets paꞌquꞌ ejtenhetsiꞌleꞌ, qaꞌ qi quꞌ natjanithenikꞌuikii qaꞌnteꞌ nameꞌetsjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ quꞌ netꞌejtenij peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ. m 40 Ekheweliꞌƚ iye matjanitheniꞌƚkii, qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew namjiꞌ hatseꞌ peꞌquꞌ horayeꞌ quꞌnteꞌ umtiyetaxiꞌƚ quꞌ nanamjiꞌ.— n  







Pakhaꞌ tekꞌen witqejkunenek qa paꞌ niteꞌ tekꞌen. 41 Maꞌ

(Mateo 24:45‑51)

qa haꞌ Pedro qa nifaakan paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, ¿me yuꞌjaꞌxƚiꞌiƚ quꞌ itꞌiƚij yiwets akaꞌ ƚejeyumtshenijupiꞌ, me week iye quꞌ itꞌijets?— 42 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌij paꞌaj: —¿Paꞌn ƚii pakhaꞌ witqejkunenek tekꞌen qa nikfeꞌlkiiha iye, hik pakhaꞌ paꞌ ƚaqa patun qaꞌ neniꞌ quꞌ nejeƚipjiꞌ peꞌ week ƚeqejkunenhei hatsꞌinha quꞌ netisjiꞌjij ƚaqeꞌ in hats yamjiꞌjets ƚekujii? o 43 Ƚeꞌwis pakhaꞌ witqejkunenek in ƚunyeꞌj akaꞌan, qe paꞌ ƚaqa patun in nam qa yiꞌwenij in yaqsiꞌjijkiiha pakhaꞌ ƚꞌithayijkit. 44 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets paꞌ patun qaꞌ neniꞌ quꞌ week netnekꞌenheꞌyij peꞌ ƚewekwekits. 45 Qa quꞌ nitƚiꞌij paꞌ witqejkunenek paꞌ ƚataweꞌj: “Haꞌ yaqa patun tees quꞌ nanam ajeꞌeƚ.” Maꞌ qaꞌ yapeyeꞌƚek qaꞌ nilanjeꞌmkii pekhewep ƚꞌithayifets jukhew qa peꞌ efuts iye, qa tek, qa iyaꞌ, qa yekꞌuwet iye. p 46 Paꞌ ƚaqa patun paꞌ witqejkunenek qaꞌ nanam pakhaꞌ neƚujiꞌ niteꞌ notkitaxjiꞌkii, qa peꞌ hora iye niteꞌ nikfeꞌlets quꞌ nanamjiꞌ, maꞌ qaꞌ qi quꞌ nitanithen qa neniꞌ pakhaꞌ ƚeqꞌitsetꞌij pekheweꞌ inqekuꞌ. 47 Qa pakhaꞌƚe quꞌ witqejkunenekꞌe in hats nikfeꞌltaxets pakhaꞌ quꞌ nisuꞌuntax paꞌ ƚaqa patun, qa niteꞌƚe watjiꞌlet, niteꞌ yaqsiꞌjijkii iye pakhaꞌ hats yisuꞌuntax paꞌ ƚaqa patun, maꞌ qaꞌ qi iye quꞌ nitanithen. q 48 Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets pakhaꞌ quꞌ nisuꞌuntax paꞌ ƚaqa patun, qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii peꞌ yutentax, qa niteꞌ qiꞌija quꞌ nitanithen.  













 12:36 2P 3:12; Jn 2:1; Ap 3:20 l 12:37 Ro 13:11; Lc 17:8; 22:27 m 12:39 1Ts 5:2  12:40 Lc 21:36; Mr 2:10; 1Ts 5:2; 2P 3:10; Ap 3:3; 16:15 o 12:42 Lc 16:1; 1Ti 6:8 p  12:45 1Jn 2:28 q 12:47 Dt 25:2; Stg 4:17 k

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 205

SAN LUCAS 12

Week pakhaꞌ quꞌ hats netestiꞌyij peꞌquꞌ olotseꞌ, qaꞌ olotseꞌjiꞌjek peꞌquꞌ natyajaxtiꞌyijets pakhaꞌan, qa pakhaꞌ quꞌ les olotseꞌ peꞌquꞌ netestiꞌyij, qaꞌ les olotseꞌjiꞌjek peꞌquꞌ netniyinheyijets quꞌ naqsiijkii.— r Jesús, taꞌƚets in yeqetꞌets wetjuꞌƚkii. 49 —Yakhaꞌ

(Mateo 10:34‑36)

in tsam qe qaꞌ hitujinhetjeꞌm paꞌquꞌ fetꞌeꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. ¡Hayits qa qi in hisuꞌuntaxija quꞌ hats netujjeꞌm! s 50 Qa mexeƚe quꞌ nojo quꞌ hempuliꞌjjiꞌ paꞌ qi aꞌtax. ¡Hayits qa qi in tsitawjeꞌmeten qaꞌ naamƚiꞌijii quꞌ week nijatꞌetstax! t 51 ¿Me ƚumtiꞌiƚ in tsam qaꞌ hetisij paꞌquꞌ ƚꞌikesimeyaxitseꞌƚekii haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ? Niteꞌ, yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets, in tsam qe qaꞌ neqetꞌetsjuꞌkii eneꞌ jukhew. u 52 Qe haneꞌejija quꞌ nataꞌƚiꞌ, leeꞌfij (5) peꞌquꞌ naꞌnifi peꞌquꞌ ewiꞌƚ wititsiꞌyeꞌ qaꞌ neqetꞌetsjuꞌkii ƚunyejei, peꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ qaꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij pekheweꞌ wetsjuk, qa pekheweꞌ wetsjuk qaꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij pekheweꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ. 53 Qaꞌ neqetꞌets wetjuꞌƚkii iye, paꞌ ƚatata qaꞌ ƚꞌejuihifeyiꞌij paꞌ ƚaꞌs, paꞌ witaꞌs qaꞌ ƚꞌejuihifeyiꞌij paꞌ ƚatata, peꞌ ƚenene qaꞌ ƚꞌejuihifekiyiꞌij peꞌ ƚasiꞌ, peꞌ ƚasiꞌ qaꞌ ƚꞌejuihifekiyiꞌij peꞌ ƚenene, qa peꞌ ƚeqewketiꞌ qaꞌ ƚꞌejuihifekiyiꞌij peꞌ ƚefelits, qa peꞌ ƚefelits qaꞌ ƚꞌejuihifekiyiꞌij peꞌ ƚeqewketiꞌ.— v  







Yejeyumtshenijupiꞌ neꞌej jutsiqetsij in yamets naꞌaj ƚahatsꞌij. 54  Maꞌ

(Mateo 16:1‑4; Marcos 8:11‑13)

qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye peꞌ oloots jukhew qa efuts: —In ƚiꞌweniꞌƚii peꞌquꞌ wasiꞌyeꞌ in nekphaꞌm taꞌƚiijuꞌ naꞌ tefejiꞌ, maꞌ qa ajeꞌeƚ ƚitꞌiƚijjuꞌ: “Nekjuꞌkii hatseꞌ” qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj. w 55 Qa naꞌaj tꞌunikꞌi in taꞌƚjiꞌ naꞌ iꞌwkꞌuyiꞌlii, qa ƚitꞌiƚijjuꞌ: “Elejei hatseꞌ” qa hik akaꞌ ƚunyeꞌjkii iye. 56 ¡Wetsjuk ƚejusits! In ƚenikfeꞌliꞌƚets in ƚejeƚiƚijupkii ekeweꞌ ƚunyejeikii haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm iye, ¿qa inhatsꞌek quꞌ niteꞌ enikfeꞌliꞌiƚets quꞌ jeƚiꞌƚijupkii haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij?— x  



Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ pakhaꞌ quꞌ uƚꞌetseꞌtaxiꞌƚ wetjuꞌƚ. 57 —¿Qa

(Mateo 5:25‑26)

inhatsꞌek in niteꞌ ekhewelƚiꞌiƚ eteꞌm quꞌ ejeƚiꞌƚjiꞌ quꞌ kuꞌmiꞌƚiꞌ paꞌ yatsathen? 58 Qe in mexe ƚijayan pakhaꞌ quꞌ netꞌejui ejuꞌƚ quꞌ nekaꞌxii pekheweꞌ quꞌ netnekꞌenhei, eꞌmeheyiꞌij quꞌ mowoꞌoi quꞌ ajeꞌeƚ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ pakhaꞌ  

 12:48 Lv 5:17; Nm 15:29; Mt 13:12; Ro 1:20; 2:14; 1Ti 1:13 s 12:49‑53 Mr 10:38  12:50 Hch 22:16; Ro 6:3; Ef 4:5; 2Co 5:14; Jn 19:28; 19:30 u 12:51 Lc 2:14 v  12:53 Mi 7:6 w 12:54‑56 1R 18:43‑44 x 12:56 Lc 6:42; 20:10; 21:8,30 r

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 12​, ​13  206

witꞌikheyiꞌjikꞌi, qa hasuꞌuj quꞌ nejuftaꞌxƚiꞌij quꞌ nekaꞌxii paꞌquꞌ juezeꞌ, maꞌ qa paꞌ juez qa netis eꞌj paꞌquꞌ oqꞌopheƚinetsiꞌleꞌ, qa paꞌ oqꞌopheƚinetsiꞌl qaꞌ nuihinifiꞌek peꞌquꞌ witqꞌopheƚitjiyeꞌ. y 59 Yakhaꞌ hitꞌij ewets, in niteꞌ ƚꞌatsjiꞌƚfikꞌi ajeꞌeƚ ipƚuꞌui quꞌ week ijanin.— z  

13

1   Hik

Iliꞌiƚij paꞌ uƚꞌax in ƚaqsiiƚijkii qa ijayaniꞌƚ paꞌ Dios.

pakhaꞌaj paꞌ neƚujiꞌ naꞌl paꞌaj peꞌ ujaꞌx jukhew pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌ Jesús, qa nifelimikꞌi paꞌ ƚunyejeikii paꞌaj peꞌ jukhewꞌikꞌi Galilea ƚeiƚetsikꞌi, paꞌ Pilato in nilanjuꞌ paꞌaj qa peꞌ ƚꞌathits pekheweꞌen qa yetsjiƚkinij peꞌ ƚꞌathits peꞌ inqaꞌmetetsikꞌi ƚeqististax paꞌaj pekheweꞌen. a 2 Paꞌ Jesús qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: —¿Me ƚumtiꞌiƚ ekheweliꞌƚ akaꞌ ƚunyejeikii peꞌ jukhewꞌikꞌi Galilea ƚeiƚetsikꞌi quꞌ nataꞌƚets quꞌ lees uƚꞌetseꞌ wiikfikꞌi qaꞌ niteꞌ ƚunyejeyeꞌ pekhewep Galilea ƚeiƚets iye? b 3 Qa yakhaꞌƚe qa hitꞌiƚij ewets in niteꞌ. Hik quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ iye quꞌ niteꞌ meninkꞌaihitiꞌiƚ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ qaꞌ anaxiꞌƚjuꞌ iye hatseꞌ. 4 ¿Yeꞌ me ƚumtiꞌiƚ iye kekheweꞌ dieciocho (18) jukhewꞌikꞌi in jaƚaqꞌipjiꞌ keꞌ qaaxaphaꞌm wititsiꞌikꞌi (torre) naꞌ Siloé ei quꞌ nataꞌƚets iye quꞌ les uƚꞌetseꞌ qaꞌ niteꞌ ƚunyejeyeꞌ nekheweꞌ week iꞌniꞌ naꞌ Jerusalén? c 5 Qa yakhaꞌƚe qa hitꞌiƚij ewets iye in niteꞌ. Hik quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ iye quꞌ niteꞌ meninkꞌaihitiꞌiƚ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ qaꞌ anaxiꞌƚjuꞌ iye hatseꞌ.—  







6  Maꞌ

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ higokuk niteꞌ tei.

qa nifeliꞌm iye akaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ: —Ewiꞌƚ paꞌ jukhew naꞌliꞌm peꞌ ewiꞌƚ ƚꞌenkijuꞌ higokuk yeniꞌjuꞌ paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet. Qa yejeƚtaxii quꞌ hats netei qa hamƚe peꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ ƚeꞌyeꞌ quꞌ niꞌwen. d 7 Qa yitꞌijets paꞌ ƚeqjeƚinenekꞌij paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet: “Jeƚ, hats wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ ininqapits in henjeƚjiꞌijtaxii eneꞌ higokuk qa ham jiꞌij hiꞌweneꞌ ƚeyeꞌ. Enfekinjuꞌ hatseꞌ. ¿Inhatsꞌek in natkinƚetax qa yothetƚetaxiꞌkii haꞌne ƚeꞌwisjiꞌ seheꞌ?” e 8 Pakhaꞌan qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: “Yaqa patun, taaquꞌ ewiꞌƚiꞌij quꞌ iwejinƚe ekuꞌn haꞌne ininqaꞌpjiꞌ. Qaꞌ hefꞌuƚꞌutifikii qaꞌ hiwuꞌmifi iye neꞌ wakka ƚiꞌmhui, f 9 maꞌ qa iꞌnƚiꞌi quꞌ hats nanaꞌl hatseꞌ ƚeiyeꞌ. Qa quꞌ ham ƚeiyeꞌ iye maꞌ qaꞌ henfekinjuꞌ yijatꞌij.”—  





10  Paꞌ

Ewiꞌƚ paꞌ sabadojiꞌ paꞌ Jesús qa yiƚin peꞌ ewiꞌƚ efu.

Jesús iꞌnqꞌijatshenifi paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits peꞌ judío paꞌ ewiꞌƚ neƚujiꞌ witwapiihijii (sábado). g  12:58 1P 5:8; 2Ti 4:8; Pr 25:8 z 12:59 Lc 21:2 a 13:1 Mt 21:18‑19; 27:2; Mr 11:12‑14; Jn 4:45 b 13:2 Jn 9:2 c 13:4 Jn 9:7 d 13:6 Lc 5:35; 12:16; Mt 21:18‑19; Mr 11:13 e  13:7 Mt 7:19; Lc 3:9; Jn 15:2; Ro 11:22; Is 5:2 f 13:8 Lc 16:3 g 13:10 Lc 4:31; 6:6 y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 207

SAN LUCAS 13

11 Qa

hik pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ efu hats dieciocho (18) ƚeqeꞌninqapitsij paꞌ ewiꞌƚ ƚaatshek taꞌƚets paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet in iꞌnjiꞌ, qa hikpaꞌ niteꞌ yatsathenket qa yitꞌij tuufufuf, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ natsathen paꞌ ƚꞌanu. h 12 Paꞌ Jesús in yiꞌwen paꞌaj qa tayaꞌyii, qa yitꞌijets paꞌaj: —Efu, hats ikꞌekꞌuifikꞌi paꞌ awtshektax.— 13 Paꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmipjiꞌ paꞌaj pekheꞌen, qa hik pakhaꞌaj peꞌ efu qa ƚekeꞌ in yatsathen paꞌ ƚꞌanu, maꞌ qa yiwqinhet paꞌ Dios. i 14 Qa paꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ judío ƚeꞌlijtsitjii qa qi in nayuꞌkii, qe paꞌ Jesús inqiƚinjiꞌ paꞌaj paꞌ neƚu witwapiihijiitax. Qa paꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ judío ƚeꞌlijtsitjii, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ peꞌ jukhew qa efuts: —Olots kekheweꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) neƚuts quꞌ jiꞌntꞌithayiijiꞌ, qa hik kekheweꞌtax keꞌ neƚutsjiꞌ quꞌ enekiꞌƚijii qaꞌ menqiƚiniꞌƚjiꞌ, qaꞌ hasuꞌujeꞌ peꞌ neƚutsjiꞌ witwapiihijiyits (sábados).— j 15 Maꞌ qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Ejtitsits hik ƚunyejei quꞌ wetsjukꞌe ƚejusitseꞌ, ¿me niteꞌ ƚenitꞌiƚijii week ewiƚei ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ wakkayeꞌ oqokoyoyiwoꞌoƚ iꞌnƚiꞌi quꞌ matikataxeꞌ in yamets naꞌaj neƚujiꞌ witwapiihijii quꞌ ekaꞌxiꞌƚiijuꞌ paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ quꞌ niyaꞌ? k 16 Qa eneꞌ efu, eneꞌen taꞌƚets kaꞌ Abrahamꞌikꞌi qa naꞌ Satanás qa yopheꞌƚtaxjiꞌ akaꞌ ƚeqfeꞌmet hats dieciocho (18) ƚeqeꞌninqapitsij, ¿me niteꞌ ƚeꞌwisij quꞌ netenitꞌijii naꞌ ƚaatshek haꞌne neƚujiꞌ in witwapiihijiitax?— l 17 In yitꞌij paꞌaj akaꞌan paꞌ Jesús, qa peꞌ ƚꞌejuihifets qa qi in wepin wetjuꞌƚ paꞌaj. Qa pekheweꞌƚe week jukhew qa efuts iye qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj in yiꞌwen ekeꞌ qits wekwek yaqsiijkii paꞌaj paꞌ Jesús. m  











Neꞌej mostaza ƚoꞌ.

18  Maꞌ

(Mateo 13:31‑32; Marcos 4:30‑32)

qa paꞌ Jesús qa yitꞌij iye paꞌaj: —¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios? ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ hejeyumtshenijupiꞌ? 19 Hik ƚunyeꞌj neꞌej ewiꞌƚ mostaza ƚoꞌ in yeniꞌjuꞌ naꞌaj jukhew paꞌquꞌ ƚewenqꞌenheꞌwetꞌe, qa ƚeyijƚem in taꞌƚ maꞌ qa najkakꞌij, qa neꞌ junatai qa tupiijiꞌ peꞌ ƚakjil.—  (Ez 17:23)  

Neꞌej levadura. 20  Qa

(Mateo 13:33)

yitꞌij iye paꞌaj paꞌ Jesús: —¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ hejeyumtshenijupiꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios?  13:11 Mt 8:17; Lc 4:33; 6:18; 7:21; 8:2,29; 9:39 i 13:13 Mt 19:15; Mr 5:23; 6:2,5; 8:23; Lc 4:40; Hch 15:16; He 12:12; Jn 11:4 j 13:14 Mt 20:24; 21:15; 26:8; Mr 10:14,41; 14:4; Ex 20:9; Ez 46:1 k 13:15 Lc 2:7,12,16; 6:42; 14:5,19; 1Co 9:9; Mt 12:11 l 13:16 Gn 16:15; Jn 8:37; He 2:16; Mt 4:1,10; Hch 13:10; Mr 5:3; 15:1; 2Ti 2:9 m 13:17 Lc 21:5; 1Co 16:9; Fil 1:28; 1Ti 5:14; Sal 132:18; Is 12:5; 45:16; 1P 3:16 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 13  208 21 Hik

ƚunyeꞌj neꞌej levadura peꞌquꞌ ewiꞌƚ efuyeꞌ in yetsjiƚkinij paꞌquꞌ foꞌjiꞌyeꞌ qa wetshetkꞌewiꞌƚ yamitets paꞌ ƚeqjeyumtshelaꞌxij in yenphaꞌm, maꞌ qa notkiꞌets ipƚuꞌui in hats week yijuꞌfjufinhetikꞌi.— n Paꞌ epkꞌiyitꞌii ƚejiꞌ.

22  Paꞌ

(Mateo 7:13‑14,21‑23)

Jesús in ik paꞌaj quꞌ namii haꞌ Jerusalén, qa teiƚiꞌij iye paꞌaj in yijatshenjiꞌij peꞌ witsetits qa peꞌ witsetits ƚelits iye. 23 Qa ewiꞌƚ paꞌ nifaakan paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, ¿me niteꞌ olots peꞌquꞌ iƚiyeꞌ?— Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: o 24 —Mentꞌunhetiƚets quꞌ uyiꞌƚii naꞌ epkꞌiyit ƚejiꞌ, qe yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in olots peꞌquꞌ nenuihiyuꞌtaxii qa niteꞌƚe ƚekeꞌ. 25 Qaꞌ inkꞌayeꞌƚe naꞌ yatsatꞌaxij neꞌ wititsiꞌ qaꞌ neniiphaꞌm qaꞌ nitꞌonjiꞌ naꞌ ƚejiꞌ, qa ekheweliꞌƚ quꞌ aꞌmaneyiꞌiƚfikꞌi qaꞌ ilantaxiꞌƚetskii, qaꞌ iꞌttaxiꞌƚij: “Yatsatꞌaxyij, iꞌtqekuꞌniꞌƚij yeꞌmii qhof.” Qaꞌ nekuꞌƚiꞌƚ nakhaꞌan, qaꞌ nitꞌij: “Niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚ ej paꞌn ƚataƚiꞌƚjiꞌ.” p 26 Maꞌ qaꞌ yapeyeꞌƚek quꞌ ittaxiꞌƚijjuꞌ: “Kꞌeyekufeꞌiniꞌƚkiyek qa kꞌeyiyafeꞌeƚkii iye qa akhaꞌ iye ƚinqꞌijatshenikii neꞌ yikheijeyiꞌƚikꞌi.” 27 Maꞌ qaꞌ nekuꞌƚiƚ nakhaꞌan: “Hats inek hitꞌiƚij ewets in niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚ ewets paꞌn ƚataƚiꞌƚjiꞌ. Meꞌnitoniꞌƚ yeꞌmii, week nekheweꞌ yaqsiijkii naꞌ uƚꞌax.”   (Sal 6:8) q 28 Qaꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ quꞌ qi quꞌ mapiƚiꞌjuꞌ qaꞌ natꞌaijiꞌ iye ekꞌunhetiyiꞌƚ quꞌ iꞌweniꞌƚii kaꞌ Abraham qa kaꞌ Isaac qa kaꞌ Jacob qa week iye keꞌ profetasꞌikꞌi quꞌ naꞌniꞌ naꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ Dios. Qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ ewumhitiꞌyiꞌƚfikꞌi. r 29 Qaꞌ nanam hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ nataꞌƚii naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ, naꞌ tefejiꞌ, naꞌ imaꞌxii, qa naꞌ iꞌwkꞌuyiꞌlii, maꞌ qaꞌ naꞌnijupjuꞌkii naꞌ mesa quꞌ netekijuꞌ naꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ Dios. s 30 Maꞌ hayits, haneꞌej naꞌl neꞌ tekeꞌlenjuꞌ qaꞌ nojo hatseꞌ, qa naꞌl neꞌ haneꞌej yojo qaꞌ netkeꞌlenjuꞌ hatseꞌ.— t  















Jesús qa neqꞌelettaxij paꞌ witset Jerusalén. 31 Maꞌ

(Mateo 23:37‑39)

qa hik pakhaꞌaj qa namets peꞌ ujaꞌx fariseol qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús: —Yape maꞌakꞌuifikꞌi iye haneꞌeꞌin qaꞌ ma, qe haꞌ Herodes yisuꞌun quꞌ nalan.— u  13:21 Mt 16:6,11‑12; Mr 8:15; Lc 12:1; 1Co 5:6‑8; Ga 5:9 o 13:23 Mt 22:14; Lc 18:26; Hch 2:21; Ro 9:27; Ef 2:8; 1P 3:20; Ap 3:4 p 13:25 Mt 7:22‑23; 10:33; 25:12 q  13:27 2Ti 2:19; He 3:12 r 13:28‑29 Mt 8:11‑12; 13:42,50; 22:13; 24:51; 25:30; Mr 1:15; Lc 4:43 s 13:29 Lc 12:37 t 13:30 Mt 19:30; 20:16; Mr 10:31 u 13:31 Mt 14:1,5; Mr 6:19; Jn 7:19‑25; Hch 5:33 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 209

SAN LUCAS 13​, ​14

32  Qa

yekuꞌƚ paꞌaj: —Maꞌaƚii qaꞌ itꞌiƚijets hakhaꞌ ejeneꞌl: “Yakhaꞌ hukinfikꞌikii neꞌ inwoꞌmetets, qa henƚinjuꞌ iye neꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ, haneꞌej qa ujeꞌ iye, qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ nasqhatꞌaxij akaꞌ yithayijkit.” v 33 Qa yakhaꞌƚe qa mexe hakij naꞌ yikheyij, haneꞌej, ujeꞌ qa neƚukii iye, qe niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚ profetayeꞌ quꞌ naꞌnikꞌuifikꞌi naꞌ Jerusalén quꞌ nawaꞌm. w 34 Jerusalén, Jerusalén, ƚanlanjuꞌkii keꞌ profetasꞌikꞌi, ƚenjeleꞌejkii utel kekheweꞌ tꞌukinhetiijiꞌijtax ei, ¡Paꞌn ujaꞌxij in hisuꞌuntax quꞌ ewiꞌƚ heniꞌ neꞌ elits, quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ neꞌej taꞌaꞌaꞌ qe ewiꞌƚ yeniꞌ neꞌej ƚelits qa uyifi ƚefets, qa niteꞌƚe ƚisuꞌun! x 35 Jeƚ qekuꞌniꞌƚjuꞌ ek naꞌ etsetꞌiƚ quꞌ hats ham naꞌniꞌi hatseꞌ. Qa hitꞌiƚij ewets in hats niteꞌ ƚetsweniꞌƚ iye hatseꞌ, ipƚuꞌui quꞌ hats namets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ ittaxiꞌƚij: “¡Qi in ƚeꞌwis haꞌne namij akaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij!”— (Sal 118:26) y  





14

Jesús qa ewiꞌƚij iye in inqiƚinjiꞌ paꞌ witswapiihijii (sábado).

1   Qa

ƚunyeꞌjkii iye paꞌaj paꞌ Jesús in uyifi peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ fariseol, qe qaꞌ netekiꞌƚjuꞌ paꞌ neƚujiꞌ witwapiihijii paꞌaj (sábado). Qa pekheweꞌen qa ajeꞌeƚ niteꞌ nitalketꞌij paꞌaj in yejeƚijkii paꞌquꞌ ƚeqfenyejeꞌ ƚewek paꞌ Jesús. z 2 Hik pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌaj, ƚꞌejuyiꞌjii paꞌ Jesús, paꞌ ewiꞌƚ jukhew wanqaatsꞌeꞌ qhofqhofiꞌkꞌi paꞌ ƚꞌajikꞌi. 3 Paꞌ Jesús qa nifaakan paꞌaj pekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa peꞌ fariseol iye: —¿Me ƚenexkeꞌej quꞌ netiƚinhetii paꞌquꞌ nanqaatsꞌetax paꞌquꞌ neƚuyejiꞌ in witwapiihijii (sábado)? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ ƚeneꞌxkeyiꞌij?— a 4 Qa pekheweꞌen qa hamƚe iyeteꞌ paꞌaj. Qa tꞌekuꞌmets paꞌaj paꞌ wanqaatsꞌeꞌ, maꞌ qa yiƚin paꞌaj qa yitꞌijets quꞌ nak. 5 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets iye paꞌaj peꞌ fariseol: —¿Paꞌn ƚii ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ nanamikꞌijuꞌ peꞌquꞌ witijkiyeꞌ paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚoqokoyoyiwoyeꞌ wakka paꞌquꞌ neƚuyejiꞌ in mexe witwapiihijii, qaꞌ niteꞌ nentsineꞌphaꞌm ajeꞌeƚ?— b 6 Qa niteꞌƚe wejuꞌƚijuꞌƚ pekheweꞌen quꞌ nekuƚikꞌi akaꞌan.  









7 Paꞌ

Pakhaꞌ tꞌejuyets paꞌ niteꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ.

Jesús in yiꞌwenij paꞌaj pekheweꞌ witꞌiyinhei in yejeƚjiꞌ qa iꞌnijuꞌkii peꞌ ƚetsetitits neꞌ qitsjiꞌ paꞌ mesaꞌajup, maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj akaꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ: c  13:32 He 2:10; 5:9; 7:28 w 13:33 Hch 3:21; 17:3; Mt 2:23; 21:11; Mr 8:31  13:34‑35 Lc 19:41‑44; 20:15; He 11:37; 2Cr 24:20‑22; Mt 21:35; Sal 17:8; 36:7; 147:2; Is 62:1,4; Dt 32:11; Jn 5:40 y 13:35 Is 64:11; Jer 12:7; 22:1‑8; Mt 21:9; Lc 19:38; Jn 12:13 z  14:1 Lc 6:7; 7:36; 11:37; 20:20; Mr 3:2 a 14:3 Lc 6:2,9; 7:30; 13:14; 14:30; Mt 12:2; Mr 3:4; Jn 5:10 b 14:5 Ex 21:33; Dt 22:4; Mt 12:11; Lc 13:15 c 14:7 Lc 5:36; 13:6; 11:43 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 14  210 8  —Quꞌ

nanaꞌl paꞌquꞌ niyinijꞌejupiꞌ paꞌquꞌ ƚeꞌwis neƚuyeꞌ witiwheꞌyejiyeꞌ, hasuꞌuj niꞌijuꞌ paꞌquꞌ ƚetsetꞌe paꞌquꞌ qiyeꞌjiꞌ, qe qꞌax iye pakhaꞌan quꞌ netꞌeqeꞌmets iye pakhapeꞌ iye quꞌ les natꞌan epjiꞌ quꞌ qiyeꞌjiꞌ. d 9 Qa paꞌ iyiniꞌƚ ei qaꞌ nenek ei qaꞌ nitꞌij ewets: “Ƚisij quꞌ naꞌniꞌjuꞌ nakhaꞌ ƚaꞌnijuꞌ haneꞌen.” Maꞌ qaꞌ ijayikꞌui qi quꞌ mewepinkii quꞌ niꞌijuꞌ paꞌquꞌ netweifikꞌi. 10 Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ eꞌniyinhei, qaꞌ niꞌijuꞌ paꞌquꞌ netweifikꞌi. Hatsꞌinha quꞌ nanam pakhaꞌ quꞌ niyinꞌei qaꞌ nitꞌij ewets: “Waikaꞌ, eniiphaꞌm les enteꞌnijai tejeꞌm yijatꞌij.” Maꞌ qaꞌ hayitseꞌ yijatꞌij quꞌ newqinhetjiꞌ week pekheweꞌ iꞌnijupjuꞌkii paꞌ mesa. e 11 Qe pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚetax ƚeteꞌm quꞌ neniwqinhetƚetaxjiꞌ, qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ newepinkii quꞌ niteꞌ netiwqinhetiꞌyeꞌjiꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ neniwqinheteꞌjiꞌ qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ netiwqinhetii.— f 12 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets iye paꞌaj pakhaꞌ iyinii: —Quꞌ aqsiijkii paꞌquꞌ etuj in neƚuꞌuj, iꞌnƚiꞌi quꞌ najaꞌxiꞌij, qaꞌ hasuꞌuj iyinii peꞌquꞌ ejuwaikaleꞌ, hasuꞌuj iye iyinii peꞌquꞌ ejefetsiꞌija qa hasuꞌuj iye iyinii peꞌquꞌ eꞌmetitsiꞌim yiwqꞌaxin wekwek qe eneweꞌen qꞌax quꞌ natqaꞌtjai ej quꞌ niyin eyek, maꞌ qa hats ajaꞌƚiꞌij in neƚis. 13 Quꞌ aqsiijkii ƚeꞌwis neƚuyeꞌ qaꞌ les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ iyinii pekheweꞌ quꞌ ifꞌiljetsitseꞌ, pekheweꞌ quꞌ uƚꞌetseꞌ ƚewek, peꞌquꞌ onqokitseꞌ qa peꞌquꞌ pukꞌaletseꞌ iye. g 14 Maꞌ qaꞌ qiyeꞌ yijatꞌij quꞌ eꞌƚeꞌwisiꞌimkii, qe pekheweꞌen ham paꞌquꞌ najaninij. Qa akhaꞌ qaꞌ nanaꞌl hatseꞌ paꞌquꞌ ajaꞌyeꞌ quꞌ iƚiyeꞌtax iye kekheweꞌ yatsathen.— h  











Yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ qi witkujii. 15  In

(Mateo 22:1‑10)

yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ iꞌnijup paꞌ mesa, pakhaꞌan qa yitꞌijets paꞌ Jesús: —Ƚeꞌwisiꞌmkii week paꞌquꞌ naꞌnij jiꞌtejeꞌm pakhaꞌ qi witkujii hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ paꞌ Dios.— i 16 Qa pakhaꞌƚe Jesús qa yitꞌijets paꞌaj pakhaꞌan: —Ewiꞌƚ paꞌ jukhew yaqsiijkii quꞌ qi quꞌ netekjuꞌ, qa olots peꞌ iyinii. 17 Qa in yamets peꞌ hora quꞌ netekjuꞌ, qa yukin paꞌ ƚeqejkunenek quꞌ niyajiꞌikꞌi peꞌ hats jutsiqets quꞌ ƚekufetseꞌ: “Yapeteꞌ enekiꞌƚ. Hats yijatꞌets heꞌ aqatsiꞌƚ.” 18 Qa weekƚe ƚunyejei pekheweꞌen in welkuꞌt ijuꞌƚkii. Paꞌ yojohontax paꞌaj qa yitꞌij: “Peyijaatꞌij, haneeꞌij hayaqhaꞌyets paꞌ ewiꞌƚ seheꞌ qaꞌ hejeƚ ekuꞌnii qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌnteꞌ hiꞌweneꞌ. Qa kꞌiyinij ewets quꞌ hasuꞌuj utenij watꞌij.”  





 14:8 Lc 7:2; Fil 2:29; 1P 2:4 e 14:10 Jn 5:44; 7:18; Ro 2:7; Pr 25:6‑7; 29:23  14:11 Ez 21:26; Mt 18:4; 23:12; Lc 1:51; 3:5; 18:14; Stg 4:10; 1P 5:5‑6 g 14:13 Lc 5:29; 14:21; Lv 22:22; Ro 11:35; 12:19; 1Ts 3:9; 2Ts 1:6; He 10:30 h 14:14 Hch 24:15 i  14:15‑24 Lc 13:29; 22:16,30; Ap 19:9 d f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 211

SAN LUCAS 14

19 Qa

pakhap qa yitꞌijek: “Peyijaatꞌij, iꞌnkꞌaaꞌija hayaqhaꞌyets heꞌ week inyaqsii (10) wakka koyoyoyiwots, Qaꞌ mexe ekuꞌn quꞌ hijaajin. Qa kꞌiyinij ewets quꞌ hasuꞌuj utenij watꞌij.” 20 Qa pakhap iye qa yitꞌijek: “Peyijaatꞌij, iꞌnkꞌaaꞌija naxijikꞌi in heyewheꞌyei qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ henek.” j 21 Qa paꞌ witqejkunenek qa wapilii paꞌ ƚaqa patun qa week nifeliꞌm ekeweꞌen. Maꞌ qa paꞌ patun qa qi in nayuꞌkii, qa yitꞌijets paꞌ ƚeqejkunenek: “Ifꞌelitikꞌi quꞌ maꞌatsfikꞌi neꞌ witꞌikheijei haꞌne witsetjiꞌ qaꞌ eqeꞌmets peꞌ ifꞌiljetsits, peꞌ uƚꞌets ƚewek, peꞌ pukꞌalets qa pekheweꞌ iye onqokits.” k 22 Maꞌ qa nam iye paꞌ witqejkunenek qa yitꞌijets paꞌ ƚaqa patun: “Yatsatꞌaxyij, hats week haqsiꞌjijkii kaꞌ hats ƚitꞌij yiwets qa menjiit qi haꞌne ham iꞌniꞌiꞌ.” 23 Maꞌ qa paꞌ patun qa yitꞌijets paꞌ ƚeqejkunenek: “Yape, ma iye qa maꞌakꞌi neꞌ iꞌnfikꞌi neꞌ qits witꞌikheijei qa neꞌ witꞌikheijei ƚelits iye qaꞌ eqeꞌmets paꞌquꞌ iꞌwen qaꞌ enkaꞌx met iye, hatsꞌinha qaꞌ notpoꞌoj eneꞌ yitsiꞌ. 24 Qe yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ hekheweꞌ jukhew kꞌiyintaxii quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nijaajin haꞌne quꞌ netnekui.”—  









Pakhaꞌ les jutsitax ƚunyeꞌj quꞌ jintajayan paꞌ Cristo. 25  Olootsija

(Mateo 10:37‑38)

paꞌaj peꞌ nijayanikꞌi paꞌ Jesús, maꞌ qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ paꞌaj qa yitꞌij: 26 —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ natsjayan, qa quꞌ niteꞌ les qiyiꞌija quꞌ netsuꞌun qaꞌ namitfikꞌi quꞌ nisuꞌunija paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ qa ƚenene iye, qa peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa ƚelitseꞌ iye, qa peꞌquꞌ ƚamatsitseꞌ qa ƚekꞌinjats iye, qa ƚekutii qa ƚekꞌinjai iye qa ƚakhaꞌ iye paꞌ ƚiƚaꞌx quꞌ namitfikꞌi wiikfikꞌi quꞌ nisuꞌun, qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ yijatshenekꞌiꞌij. l 27 Qa paꞌquꞌ niteꞌ netꞌekumiꞌi peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ m qaꞌ natsjayantax, niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ yijatshenekꞌiꞌij. n 28 Qe, ¿paꞌn ƚii ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ naqsiijkii peꞌquꞌ ewiꞌƚ qaaxayeꞌphaꞌm wititsiꞌ (torre), quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ naꞌn ekuꞌnijjuꞌ quꞌ nejeyumtshenjiꞌ paꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ peꞌquꞌ nanaxiꞌ, hatsꞌinha quꞌ nenikfeꞌlets me wejuꞌƚij peꞌ ƚaqꞌastai quꞌ nijatꞌax? o 29 Quꞌ nafꞌaliƚiꞌij quꞌ nitsupintaxjuꞌ peꞌquꞌ ƚetkuꞌyeꞌ qa niteꞌ nijatꞌaxeꞌ qe niteꞌ wejuꞌƚij peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ, maꞌ qa week peꞌquꞌ niwenjiꞌij qaꞌ nawitjijiijikii ƚeꞌlijei. 30 Qaꞌ nitꞌijjuꞌ: “Haꞌne jukhew in yitsupintaxjuꞌ neꞌ wititsiꞌ qa niteꞌƚe yaqhatꞌaxij.”  









 14:20 Dt 24:5 k 14:21 Lc 14:13 l 14:26 Mt 11:28; Mr 10:14; Lc 6:47; 16:13; Jn 5:40; Dt 21:15; 22:13; 24:3 m 14:27 “Tꞌekuꞌmiꞌ peꞌquꞌ ƚeqe cruzeꞌ” ikjiꞌ quꞌ nijayanija paꞌ Jesús yemjeetax quꞌ qiyeꞌtax paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. n 14:27 Jn 19:17 o 14:28 Pr 24:27 j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 14​, ​15  212 31 Iꞌnƚiꞌi

paꞌquꞌ ewiꞌƚ wittatayeꞌ quꞌ nanwatlanheyuꞌuƚ pakhapeꞌ iye wittatayeꞌ ¿me niteꞌ yojo iye quꞌ mexe naꞌn ekuꞌnijjuꞌ quꞌ nijamti ekuꞌnijupkii peꞌ diez mil (10.000) oqꞌopheƚinetsilets me les quꞌ tꞌunitseꞌ quꞌ natꞌanipjiꞌ peꞌ veinte mil (20.000) oqꞌopheƚinetsilets ƚelits pakhaꞌ tꞌejuyijuꞌƚ? 32 Qa quꞌ niteꞌƚe ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ, qa paꞌ wittata in mexe toxijuꞌƚ maꞌ qaꞌ nukinijuꞌƚ ajeꞌeƚ peꞌquꞌ ƚeqejkunenheyeꞌ quꞌ niyinijets paꞌquꞌ nisuꞌun qaꞌ week netisij hatsꞌinha quꞌ ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ. 33 Hik akaꞌ ƚunyeꞌj, paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe ekheweliꞌƚ quꞌ niteꞌ weekeꞌ quꞌ niwuꞌm peꞌquꞌ nanaꞌliꞌm, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ yijatshenekꞌiꞌij. p 34 Qe naꞌaj witlepinek ƚeꞌwistax. Qa quꞌnteꞌ ekꞌemeꞌyeꞌjiꞌ, ¿paꞌn quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ newetkꞌemetjiꞌ iye? q 35 Ham wejuꞌƚiꞌij, niteꞌ wejuꞌƚij iye haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qa niteꞌ wejuꞌƚij iye naꞌaj yiꞌsinhetjiꞌ seheꞌ (abono), qaꞌ netwuꞌmhitiiƚefikꞌi. Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiyeꞌ qaꞌ nepiyeꞌekꞌiha akaꞌan.— r  







15

Peꞌ kotsꞌetax hamiikii. 1   Week

(Mateo 18:10‑14)

pekheweꞌ yijaninkii wekwek tꞌejuyets paꞌ witset Roma, qa pekheweꞌ iye titijitiꞌyijets in qi in uƚꞌets jukhew qa efuts iye, qa nekets paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ nepiyeꞌ. s 2 Peꞌ fariseol qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa yejefitkiꞌijipjiꞌ paꞌaj qa yitꞌijjuꞌ: —Haꞌne jukhew tꞌekuꞌmijuꞌƚ eneꞌ qi uƚꞌets jukhew qa efuts iye, qa ƚekufetskii iye.— t 3 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa nifeliꞌm akaꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ: u 4 —¿Paꞌn ƚii ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm cien (100) kotsꞌetetseꞌ qa ewiꞌƚ peꞌquꞌ hamiꞌiikii, me niteꞌ yiwejinƚe ekuꞌniꞌ peꞌ noventa y nueve (99) paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, qa qi quꞌ nowoꞌoikii peꞌ hamiikii ipƚuꞌui in yiꞌwen? v 5 Maꞌ qa in yiꞌwen qa tikꞌeyifi qa yeniꞌ ƚowonjeꞌ qa qi in ƚeꞌwisiꞌmkii qe hats yiꞌwen peꞌ hamtaxiikii. 6 Qa in yamii peꞌ ƚetsiꞌ qa noꞌthet wetjuꞌƚ week peꞌ ƚejuwaikal qa peꞌ metitsiꞌm iye qa yitꞌijets: “Week jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkiiha qe hats hiꞌwen haꞌne hamtaxiikii kotsꞌetax.” 7 Yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in hik ƚunyeꞌj akaꞌan, paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in yiliꞌij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa yiꞌnkꞌaihit paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, maꞌ qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkiiha naꞌ waꞌsjiꞌ, qe taꞌƚets pakhaꞌan, qa niteꞌ hik ƚeqjunyejeyij peꞌ noventa y nueve (99) yatsathen in hats niteꞌ hamikꞌui quꞌ niꞌnkꞌaihit paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ.— w  











 14:33 Mt 19:21; Fil 3:7; He 11:26 q 14:34‑35 Jue 9:45 r 14:35 Mt 11:15; 13:9; Mr 4:9  15:1‑7 Mt 11:19; Lc 5:29 t 15:2 Lc 5:30; 7:39; Hch 11:3; Ga 2:12 u 15:3 Mr 12:1 v  15:4 Sal 119:176; Jer 50:6; Zac 11:16; Mt 10:6; 15:24 w 15:7 Jer 51:48; Ap 18:20 p s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 213

8  —Iꞌnƚiꞌi

SAN LUCAS 15

Peꞌ ƚꞌastakiꞌ hamiikii.

peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm week inyaqsii (10) ƚꞌastai nijketitseꞌ (plata) inyetets, qa ewiꞌƚ peꞌquꞌ nanamjuꞌ. ¿Me niteꞌ ajeꞌeƚ yitujinhetjiꞌ peꞌ fetitjii qa yitꞌijiꞌ peꞌ ƚexpꞌilasinetiꞌ in woꞌoikii ipƚuꞌui in yiꞌwen qa yiliꞌij? 9 Qa in yiꞌwen qa noꞌthet wetjuꞌƚ peꞌ ƚejuwaikakii qa peꞌ metitsiꞌm iye, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: “Week jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkiiha qe hats hiꞌwen eneꞌ hamtaxiikii yaqꞌastakiꞌ.” 10 Hitꞌiƚij ewets, in hik ƚunyejei akaꞌan neꞌ ƚaqa angelits naꞌ Dios, in qi in iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ witisaꞌxiꞌmkii nekheweꞌen, qe taꞌƚets paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in weninkꞌaihit qa yiliꞌij paꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii.— x  



11 Paꞌ

Paꞌ witaꞌs qa paꞌ omeheꞌ.

Jesús qa yitꞌij iye: —Ewiꞌƚ paꞌ jukhew wetsjuk peꞌ ƚelits. omeheꞌ qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ ƚatata: “Tata, esƚisij haneꞌej week paꞌ ujaꞌx pekheweꞌ tsatsatꞌetsijek.” Maꞌ qa paꞌ ƚatata qa yejeyumtshenij pekheweꞌen peꞌquꞌ natsatꞌetsijek. 13 Maꞌ qa ujaꞌx peꞌ neƚutsikꞌi paꞌaj, paꞌ omeheꞌ qa ewiꞌƚ yeniꞌ peꞌ week ƚewekwekits, maꞌ qa ik qa yamii paꞌ toxii witset. Qa hikpaꞌ naqꞌaxijiꞌ niteꞌ yoksiꞌwenikꞌi peꞌ ƚaqꞌastayikꞌi wekwekƚe peꞌ taqhayijets. y 14 Maꞌ qa in hats week naqꞌaxij peꞌ ƚaqꞌastayikꞌi, qa nam paꞌaj paꞌ qi yipkuꞌ pakhaꞌ witset. Maꞌ qa yapeƚek paꞌaj pakhaꞌan qa qi in iyipkun paꞌaj. 15 Maꞌ qa woꞌoikii ƚꞌithayiwetꞌe. Qa yiꞌwen paꞌ ewiꞌƚ jukhew tetsetiꞌyiꞌ pakhaꞌan, maꞌ qa yukinii paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet qa yithayinenij peꞌ ƚeƚinhei tafitets. z 16 Qa yaqaamij quꞌ netuj peꞌ tafitets ƚaqats ƚei neꞌej najkak algarroba, a qe ham testiyiꞌij ƚaqeꞌ. 17 Maꞌ qa yijamtikii paꞌaj, qa yitꞌij: “Olots heꞌ tꞌithayiꞌyiꞌ keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ tata qa naꞌl naꞌaj amanfikꞌi wityejket, qa haneꞌej yakhaꞌ qa naqꞌaliyuyij yiyipkuꞌ haꞌne haꞌniꞌ.” 18 Qaꞌ hapilii haneꞌej haꞌ tata, qa hitꞌijets: “Tata, yakhaꞌ yuƚꞌax. Niteꞌ heikꞌenets paꞌ Dios qa akhap iye qa niteꞌ heikꞌen ewets iye. b 19 Niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij quꞌ itꞌij yiwets, yaꞌs. Umti yijatꞌij quꞌ eqejkunenekꞌeyij.” c 20 Maꞌ qa niiphaꞌm, qa ik paꞌaj quꞌ napilii paꞌ ƚatata. Qa kꞌesiyuꞌui paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ, maꞌ paꞌ ƚatata qa yiꞌwenijuꞌƚ qa qi in neqꞌeletij paꞌaj. Qa wekumaꞌxijuꞌƚ paꞌaj, qa tikꞌeyiꞌƚ wetjuꞌƚ, qa wetƚuꞌuƚ iye paꞌaj. d 21 Maꞌ qa iyet paꞌaj paꞌ jutjanaꞌx, qa yitꞌij: “Tata, yakhaꞌ yuƚꞌax. Niteꞌ heikꞌenets paꞌ Dios qa akhap iye qa niteꞌ heikꞌen ewets iye. Niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij quꞌ itꞌij yiwets, yaꞌs.” 12  Paꞌ



















x  15:10 Lc 2:10 y 15:13 Lc 16:1; Ro 6:2; 8:12; Ga 2:14; Col 3:7 z 15:15 Lv 11:7; Dt 14:8 a 15:16 Peꞌ najkak algarroba, peꞌ ƚei hikteꞌ ƚunyejeitax neꞌej anheyiweyits. b  15:18 Ex 10:16; Mt 21:25; Jn 3:27 c 15:19 Lc 7:6‑7 d 15:20 Mt 9:36; Mr 1:41; Lc 7:13; 10:33; Gn 29:13; 33:4; 45:15; 2S 14:33

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 15​, ​16  214 22  Qa

pakhaꞌƚe ƚatata qa yitꞌijets paꞌaj peꞌ ƚeqejkunenhei: “Ifꞌelitiƚikꞌi quꞌ enkaꞌxiꞌƚ neꞌ les ƚeꞌsits witqhinatai qaꞌ uihiniƚikꞌiphaꞌm. Enkaꞌxiꞌƚ iye ƚayaqsiꞌyeꞌ qaꞌ iyaqsineniꞌƚjiꞌ iye, qaꞌ ƚꞌotshilaxtiyeꞌ iye qaꞌ otshiniꞌƚjiꞌ iye. e 23 Enkaꞌxiꞌƚ hakhaꞌ weꞌnujeninƚe wakka ƚaꞌs, qaꞌ ilaniꞌƚ, qaꞌ hikhaꞌ jinteƚuj quꞌ jintaqsiijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwis neƚuyeꞌ. f 24 Qe haꞌne yaꞌs humtitax quꞌ hats nawaꞌm qeteꞌeꞌ mexe iƚaꞌx iye. Hamtaxiikii qa haneꞌej qa jiteꞌwen iye.” Maꞌ qa hik pakhaꞌaj qa yenjuꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis neƚu. g 25 Qa pakhaꞌƚe ajit witaꞌs qa mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ ƚꞌithayiꞌwet paꞌ ƚꞌejinqaꞌwetjiꞌ. Maꞌ qa in tepil paꞌaj, qa kꞌesiyuuꞌetsha peꞌ ƚetsiꞌ qa yepiꞌyeꞌ peꞌ fiƚii qa peꞌ tꞌotoi iye. 26 Maꞌ qa tayaꞌyii paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ ƚeqejkunenhei qa nifaakanij paꞌaj: “¿Paꞌn ƚunyeꞌjkii peꞌ tꞌotoi?” 27 Qa paꞌ witqejkunenek qa yekuꞌƚ paꞌaj qa yitꞌij: “Qe hats nam haꞌ ekꞌiniꞌj. Qa haꞌ atata qa inaqyajiꞌij kakhaꞌ weꞌnujenin wakka ƚasikꞌi qa talanhetii, qe haꞌ ekꞌiniꞌj ham ƚunyeꞌjeꞌkii in nam.” 28 Maꞌ qa nayuꞌkii paꞌaj pakhaꞌan, qa niteꞌ nuihiyuꞌufi peꞌ wititsiꞌ. Maꞌ qa paꞌ ƚatata qa uyetsfikꞌi paꞌaj, qa qi in iyintaxijets quꞌ nuitejeꞌm. 29 Maꞌ qa yekuꞌƚ paꞌaj qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ ƚatata: “Akhaꞌ ƚenikfeꞌlets in olots ininqapits in heꞌyithayii eꞌmkii, qa ham paꞌquꞌ niteꞌ heikꞌeniꞌikꞌi quꞌ itꞌij yiwets, ƚaꞌmek qa niteꞌ les quꞌ esƚisiꞌij peꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ kotsꞌeteikaꞌyeꞌ quꞌ hilan qaꞌ hekunhenij neꞌ waikal. 30 Qa haneꞌej in nam naꞌ oqwomeheꞌ, hik nakhaꞌ naqꞌaxƚiꞌijiꞌ keꞌ aqꞌastayikꞌi peꞌ witqesul, qa haneꞌej qa ƚilanikꞌui kaꞌ tꞌujei wakka ƚasikꞌi.” h 31 Maꞌ qa paꞌ ƚatata qa yitꞌijets paꞌaj: “Yaꞌs, akhaꞌ ƚaꞌnyijupkii. Qa week eneꞌ yiwekwekits akhaꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe in ƚantsatꞌetsij. i 32 Qa lesƚe ƚeꞌwisij quꞌ jitaqsiijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwis neƚuyeꞌ qaꞌ ƚeꞌsitseꞌ ineꞌmkii, qe haneꞌen, haꞌne ekꞌiniꞌj humtitax quꞌ hats nawaꞌm qeteꞌeꞌ mexe iƚaꞌx. Hamtaxiikii qa haneꞌej qa jiteꞌwen iye.”—  



















16

Yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ ewiꞌƚ witeqjeƚinenek iyowkꞌelax.

1   Paꞌ

Jesús nifeliꞌm peꞌ ƚꞌijatshenhei akaꞌ ewiꞌƚ ƚunyeꞌjkii: —Naꞌl paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew qi in yiwqꞌaxin wekwek. Qa naꞌl paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ƚeqjeƚinenekꞌijikꞌui peꞌ yatsatꞌetsij. Paꞌ patun qa tefelhitiꞌyiꞌm paꞌaj in hats naqꞌaxƚiꞌijikꞌijuꞌ pekheweꞌ yejeƚinentaxij ƚꞌastai. j 2 Paꞌ patun qa iyinii paꞌaj, qa yitꞌijets: “¿Inhatsꞌek akaꞌ heifelhitiꞌyiꞌm eqꞌinyeꞌj? Ikaꞌajjiꞌ paꞌquꞌ witfaakanekꞌe week pekheweꞌ haneꞌej ithayijkitits, qe hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ kꞌeyeqjeƚinenekꞌiꞌij.” k  

 15:22 Zac 3:3‑5; Gn 41:42; Est 3:10; 8:2; Ez 16:10 f 15:23 1S 28:24 g 15:24 Lc 15:32; Ro 11:15; 2Co 4:10; Col 2:13 h 15:30 Pr 29:3 i 15:31 Jn 8:35 j 16:1 Lc 12:42; 15:13; 16:19 k 16:2 1Ti 1:4 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 215

SAN LUCAS 16

3  Paꞌ

witeqjeƚinenek qa qi in yijamtikii paꞌaj, qa yitꞌij: “¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ haqsiijkii haneꞌej in hats tsilinenij haꞌ yaqa patun haꞌne yithayijkittax? Hats niteꞌ yetꞌun quꞌ hithayiki haꞌne seheꞌ. Qa hewepinij iye quꞌ nekꞌiyinƚekii.” 4 Yeꞌ, hats tsikfeꞌlets akaꞌ quꞌ yeqfenyeꞌjeꞌ yiwek hatseꞌ, qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ qi quꞌ neneqjunuꞌyij quꞌ natsamjiꞌjii peꞌquꞌ ƚetsile quꞌ hamtax hatseꞌ yithayijkitꞌe. 5 Maꞌ qa iyinjiꞌjii ewiiꞌƚjiꞌij pekheweꞌ tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ patun. Paꞌ nojoꞌoi qa nifaakan paꞌaj: “¿Paꞌn ujaꞌx peꞌ ƚꞌekuꞌmiꞌ haꞌ yaqa patun?” 6 Qa yekuꞌƚ paꞌaj: “Cien (100) yamijets keꞌ ƚeqjeyumtshenkiꞌ eƚiꞌni kaꞌ aceite.” Qa paꞌ witeqjeƚinenek qa yitꞌijets: “Ehe, haneꞌen afaakaneꞌk, ifꞌelitikꞌi quꞌ nijuꞌ qaꞌ ikaꞌajjiꞌ quꞌ cincuentayeꞌƚiꞌij (50).” 7 Qa pakhap iye qa nifaakan iye: “Qa akhaꞌ, ¿paꞌn ujaꞌxek peꞌ ekumhifkinel?” Qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: “Ciennij (100) keꞌ ƚeqjeyumtshenkiꞌij coro l keꞌ trigo foojiꞌij.” Qa yitꞌijets iye: “Ehe, haneꞌen afaakaneꞌk, ikaꞌajjiꞌ quꞌ ochentayeꞌƚe (80).” 8 Paꞌ patun qa yaqan in teqenij pakhaꞌ niteꞌ yatsathen ƚeqjeƚinenektax, qe pakhaꞌan yiyaꞌyij ƚewek paꞌquꞌ ƚeqꞌinyeꞌjeꞌ in iyowkꞌelax. Qe pekheweꞌ yatsatꞌetsij haꞌne seheꞌ, pekheweꞌen les in nikfeꞌlets paꞌn ƚunyeꞌj in iꞌnjiꞌtejeꞌm haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa niteꞌ hik ƚunyejei nekheweꞌ iꞌniꞌ naꞌ naꞌlkii in niteꞌ nikfeꞌletsha paꞌn quꞌ ƚunyejeyiꞌija in iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ naꞌlkii. m 9 Qa yakhaꞌƚe qa hitꞌiƚij ewets, anaxiꞌƚij peꞌquꞌ ejuwaikaliꞌiƚ quꞌ nataꞌƚets quꞌ ƚeꞌwis quꞌ anatkiniꞌƚ ekeweꞌ niteꞌ ƚeꞌsits wekwek qa ƚꞌastai iye haꞌne seheꞌ epjiꞌ quꞌ iꞌfeniꞌƚ pekhewepeꞌ, hatsꞌinha quꞌ hamitseꞌtax ejup ekeweꞌen, hats ƚek naꞌl peꞌquꞌ neneqjunuꞌuƚ ejuꞌƚ quꞌ amtaxiꞌƚii neꞌ etsiliꞌƚ naꞌ waꞌsjiꞌ. n 10 Pakhaꞌ quꞌ netꞌekumiꞌha paꞌquꞌ ƚammiꞌseꞌƚetax, qaꞌ netꞌekumjiihaꞌek paꞌquꞌ qiyeꞌ. Qa pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netꞌekumiꞌiha paꞌquꞌ ƚammiseꞌ, qaꞌ niteꞌ jeek netꞌekumiꞌiha paꞌquꞌ qiyeꞌtax. o 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ niteꞌ kuꞌmiꞌiƚiꞌha quꞌ ƚeꞌwis quꞌ anatkiniꞌƚ ekeweꞌ niteꞌ ƚeꞌsits wekwek qa ƚꞌastai iye haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, ¿qa paꞌn ƚii paꞌquꞌ niteꞌ naꞌnuteniꞌiƚij hatseꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij nekheweꞌ yijaalija yijatꞌij in ƚeꞌsits wekwek? 12 Qa quꞌ niteꞌ kuꞌmiꞌiƚiꞌha quꞌ anatkiniꞌƚ ekeweꞌ niteꞌ ƚantsatꞌetsiꞌƚij, ¿qa paꞌn ƚii paꞌquꞌ neƚisiꞌƚij hatseꞌ pekheweꞌ ƚantsatꞌetstaxiƚijha? 13 Ham paꞌquꞌ witqejkunenekꞌe quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌithayiꞌyiꞌm peꞌquꞌ wetsjukꞌe patunits, qe iꞌnƚiꞌi quꞌ nuten paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ qa pakhapeꞌ qaꞌ  



















 16:7 Ewiꞌƚ coro yamets diez (10) ƚejiyits peꞌquꞌ trigoyeꞌ pakhaꞌaj. m 16:8 Lc 18:6; 20:34; Mt 12:32; Jn 12:46; Ef 5:8; 1Ts 5:5 n 16:9 Lc 11:41; Mt 6:24; 1Ti 6:10 o  16:10 Mt 25:21‑23; Lc 19:17 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 16  216

nisuꞌun, qa iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ nanqatsitꞌiꞌij pakhap qa paꞌ ewiꞌƚ qaꞌ nuten. Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ week aqa patunitsiꞌiƚij naꞌ Dios qa ekeꞌ ƚꞌastai.— p 14 Pekheweꞌ fariseol, in ujaꞌxƚiꞌi in qi in yisuꞌun ekeꞌ ƚꞌastai, pekheweꞌen qa yilakiꞌijjuꞌ yawitjiꞌijiꞌ ƚeꞌlijei paꞌaj paꞌ Jesús in yepiꞌyeꞌ ej in yitꞌij paꞌaj ekeweꞌ wekwek. q 15 Paꞌ Jesús yitꞌijets paꞌaj: —Ekheweliꞌƚ, hik ekheweliꞌƚ nekheweꞌ wattsathenketƚetaxikꞌui qe yiꞌwen eneꞌ jukhew, qa nakhaꞌƚe Dios qa hats nikfeꞌlets neꞌ atawjetsiꞌƚ, qe eneꞌ jukhew naꞌaj qi qe yiwqinhettax qa nakhaꞌƚe Dios qa qi in yutenija.— r  



In hats iꞌnjuꞌ paꞌaj paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios.

16  —Kekheweꞌ

hayiits qa kekheweꞌ iye ƚeꞌlijei keꞌ profetasꞌikꞌi yamijii in hats nam kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi. Maꞌ qa hik akaꞌaj tefelhitii naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios, qa week in qitax in wentꞌunhetetsjiꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm nakhaꞌan. s 17 Niteꞌ jutsitax quꞌ niliꞌij paꞌ ƚunyeꞌj naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ, qa niteꞌ hik ƚunyejei ekeweꞌ yikaꞌajjiꞌ paꞌaj kaꞌ Moisesꞌikꞌi wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii, in jutsitax quꞌ nawaꞌmikꞌi niteꞌ iye peꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ witqꞌikatiꞌyeꞌ.— t  

Jesús qa nifel paꞌquꞌ neweqle.

18  —Paꞌquꞌ

(Mateo 19:1‑12; Marcos 10:1‑12)

jukheweꞌ quꞌ niliꞌij peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qaꞌ tujtseikaꞌyeꞌ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij, maꞌ qa hats yaqsiijkii akaꞌ witwuƚꞌax (adulterio), qa pakhaꞌ quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij pekheꞌ quꞌ neweqle, maꞌ qa hats yaqsiijkii iye akaꞌ witwuƚꞌax (adulterio).— u 19 —Naꞌl

Paꞌ yiwqꞌaxin wekwek qa paꞌ Lázaro.

paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew qi in yiwqꞌaxin peꞌ wekwek, yeqhinatajiꞌkii paꞌ witpalinek peꞌ ƚeꞌsits qa inyetets iye witqhinatai. Qa week neƚuts qa qijiꞌij qa tekjiꞌijjuꞌ. v 20 Qa naꞌl iye paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew ham yiwqꞌaxineꞌ ƚii Lázaro. Qi in ƚoqꞌoqkii paꞌ ƚꞌajikꞌi qe tajametei qa iꞌnjiikii paꞌ ƚeqejiꞌjiꞌ paꞌ yiwqꞌaxin wekwek. w 21 Pakhaꞌ ifꞌiljetsax yisuꞌuntax quꞌ niƚinij pekheweꞌ ƚaqamhiltiijuꞌkii ƚapkꞌasil peꞌ ƚaqats paꞌ yiwqꞌaxin wekwek. Qa peꞌ nunajits qa nilepinkii paꞌ ƚoqꞌoqkii ƚꞌajikꞌi paꞌ jukhew ifꞌiljetsax. x  



 16:13 Mt 6:24; Lc 14:26 q 16:14 2Ti 3:2; Lc 23:35 r 16:15 Lc 10:29; 18:9; 1S 16:7; Sal 17:3; Pr 21:2; Ro 8:27; Dt 24:4 s 16:16‑17 Mt 4:23; 5:18; 11:12‑13; 7:12; 22:40; 24:35; Mr 13:31; Hch 13:15; Ro 3:21 t 16:17 Mt 5:18 u 16:18 Mt 5:32; 1:19; Ex 20:14; Lv 20:10; Pr 6:32; 2P 2:14 v 16:19 Ex 28:6; 35:35; Est 8:15; Pr 31:22; Ez 27:16; Ap 18:16 w  16:20 Hch 3:2 x 16:21 Lv 15:16; Mt 15:27; 1R 21:19 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 217

SAN LUCAS 16​, ​17

22  Qa

yamets paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ neƚu maꞌ qa waꞌm paꞌaj paꞌ ifꞌiljetsax jukhewꞌikꞌi. Qa peꞌ angelits qa yekaꞌxii naꞌ iꞌniꞌ kaꞌ Abrahamꞌikꞌi. Qa waꞌm iye paꞌaj paꞌ wekwek yiwqꞌaxin qa tajkatiꞌyikꞌui paꞌaj. y 23 Qa yamii paꞌ feꞌt ƚeꞌnqꞌitsetꞌij peꞌ naxjuꞌ (Hades), qa qi in yejtsiꞌleꞌkii qe yaatsꞌetax. Maꞌ qa nejeƚtaxphaꞌm paꞌaj, qa yiꞌweniitejeꞌm paꞌaj kaꞌ Abrahamꞌikꞌi, ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ paꞌ Lazaroꞌikꞌi. z 24 Maꞌ qa tayaitax paꞌaj qa yitꞌij: “Tata Abraham, eꞌnqꞌelet qekuꞌnyij watꞌij. Eꞌnukin qekuꞌnyii naꞌ Lázaro quꞌ neqhimit neꞌ ƚayaqsiꞌ qaꞌ eꞌnukinij met quꞌ neqhimit haꞌne yilepep. Hats qitax in elejeitax yeꞌmjiꞌ haꞌne feꞌt.” a 25 Qa kakhaꞌƚe Abraham yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: “Yaꞌs, menikfelitikꞌi akhaꞌ qi in eꞌƚeꞌwisjuꞌ in mexe iƚaꞌx. Ham hameꞌem. Qa haꞌneƚe Lázaro qa qi in ifꞌiljetsax in mexe iƚaꞌx. Qa haneꞌej qa yineqꞌelet qa tetkaꞌxii haneꞌeꞌin qa akhaꞌƚe qa qiꞌek quꞌ enejtsiꞌleꞌkii. b 26 Qa naꞌl iye haꞌne qi in akaptax jiteꞌwetshen wetjuꞌƚ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ eneꞌ haneꞌeꞌin in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ namii nakhaꞌ ƚaꞌniꞌ. Qa nekheweꞌ nakhaꞌ iꞌniꞌ ek qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ nanamii haꞌne haꞌniꞌƚiꞌ.” 27 Maꞌ qa paꞌ yiwqꞌaxin wekwek qa yittaxij iye paꞌaj: “Enqꞌelet qekuꞌnyij watꞌij tata Abraham, quꞌ ukinii naꞌ Lázaro keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ tata. 28 Hikhaꞌ iꞌniꞌ heꞌ leeꞌfij (5) yejefets quꞌ niyetikꞌui, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ nanamiꞌii iye hatseꞌ haꞌne ƚetset paꞌ qi aꞌtax.” c 29 Qa kaꞌ Abrahamꞌikꞌi qa yitꞌijijuꞌƚ iye paꞌaj: “Hekheweꞌen hats inek naꞌliꞌm keꞌ ƚeꞌlijei kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa keꞌ profetasꞌikꞌi. Hik kekheweꞌtax qek netkꞌenets.” d 30 Qa yekuꞌƚ iye paꞌaj paꞌ wekwek yiwqꞌaxintax paꞌaj: “Ehe, tata Abraham, naꞌltaxiꞌm. Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ nenethinets paꞌquꞌ iƚaꞌxeꞌ iye quꞌ hats nawaꞌmtax, maꞌ qaꞌ hayitseꞌ yijatꞌij quꞌ netkꞌenetsha hekheweꞌen maꞌ qaꞌ niliꞌij peꞌ uƚꞌets in yaqsiijkii qa niꞌnkꞌaihit paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ peꞌ ƚatawjets.” 31 Kaꞌ Abrahamꞌikꞌi qa yitꞌijijuꞌƚ iye paꞌaj: “Quꞌnteꞌ neꞌnkꞌenheꞌyuyiikꞌi keꞌ ƚeꞌlijei kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa keꞌ profetasꞌikꞌi iye, qaꞌnteꞌ jeek neꞌnkꞌenheꞌyuyeꞌets paꞌquꞌ nittaxijets quꞌ nenethintaxets paꞌquꞌ iƚaꞌxeꞌ iye quꞌ hats nawaꞌmtax.”— e  

















17

Pakhaꞌ quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ eneꞌ menteꞌ qits. 1   Paꞌ

(Mateo 18:6‑7,21‑22; Marcos 9:42)

Jesús qa yitꞌijets iye heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hamiꞌikꞌui pakhaꞌ quꞌ nilanheninijifi peꞌyeꞌ pakhapeꞌ iye, qa ¡hiyeeꞌ haꞌnus pakhaꞌ quꞌ ninaqlanhenijifi peꞌyeꞌ! f

y  16:22 Jn 13:23 z 16:23 Is 50:11; Mt 11:23 a 16:24 Lc 3:8; 16:30; 19:9; Jn 8:33,39,53; Is 66:24; Mt 25:41 b 16:25 Lc 6:24; Mt 11:28 c 16:28 Hch 2:40; 8:25 d 16:29 Lc 24:27,44; Jn 1:45; Hch 26:22; 28:23 e 16:31 Mt 28:11‑15; Jn 12:10‑11 f  17:1‑3 1Co 11:19; Lc 22:22; Mt 13:41

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 17  218 2  Les

in niteꞌ iftsax quꞌ nonopheƚijifi ƚaqaweꞌj neꞌej qi ute tꞌejuyets naꞌaj weꞌneqhipitjuꞌ qaꞌ netwumhitiijiꞌjuꞌ paꞌ qi iweliꞌ, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj in uƚꞌax wiikfikꞌi in yaqsijkinenijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ eneweꞌ hik ƚunyejei menteꞌ qits. g 3 ¡Jeƚiꞌƚwet otokꞌoiha! Paꞌquꞌ ejefeyeꞌ quꞌ naqsiꞌj eꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, aqꞌayinij. Qa quꞌ niliƚiꞌij qa yiꞌnkꞌaihit paꞌquꞌ ƚataweꞌjeꞌ, qa kuꞌmijuꞌƚ quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ iye. h 4 Quꞌ sieteyiꞌij (7) quꞌ naqsiꞌj eꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ in ewiꞌƚ neƚu, qa sieteꞌej (7) iye quꞌ netpilij ewetskii, quꞌ niꞌtjiij ewets: “Tsafꞌaliꞌƚiꞌij,” qaꞌ kuꞌmjiijuꞌƚ quꞌ eꞌƚeꞌsitseꞌjiiƚ wetjuꞌƚ.—  



5  Maꞌ

Paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.

qa heꞌ apóstoles qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij: —Ijatshenfikꞌiha watꞌij quꞌ iwqinhetiꞌƚ yeꞌmha pakhaꞌ niteꞌ yeqekuyejeitaxiꞌƚ.— i 6 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Qek hik ƚukꞌeyeꞌ paꞌquꞌ nanaꞌliƚꞌem niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ neꞌej mostaza ƚoꞌ, maꞌ qekha ƚekeꞌyeꞌtax qek itꞌiƚijets eneꞌ najkak: “Ijayikꞌui haꞌne ƚaꞌniꞌ qaꞌ nijiꞌjuꞌ naꞌ qi iweliꞌ.” Eneꞌ najkak qekha netkꞌentaxikꞌi.— j  

7 —¿Paꞌn

Yekheweliꞌƚ yeꞌwitqejkunenheiƚiꞌij.

ƚii ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ ƚeqejkunenekꞌe in yefuƚꞌut paꞌquꞌ seheꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ naqakinenkii peꞌquꞌ ƚeƚinheyeꞌ kotsꞌetets, qa in tepilikꞌui paꞌquꞌ ƚꞌejinqaꞌwetꞌe, me qaꞌ nitꞌijets: “Teꞌƚun qa nijuꞌ qa ek”? 8 ¿Me niteꞌ yitꞌijets yijatꞌij: “Aqsiꞌj ekuꞌn yeꞌmijkii paꞌquꞌ yaqeꞌ. Manaqsiꞌj qaꞌ etsꞌithayiki ekuꞌnijiꞌ ipƚuꞌui quꞌ hats hiliꞌij quꞌ heyek, maꞌ qaꞌ inkꞌayeꞌƚe quꞌ ekek ekuꞌnek”? k 9 ¿Me qa wetfelijiꞌm iye quꞌ nitꞌijets ƚeꞌwisij qe yaqsiꞌjiꞌmijkii pakhaꞌ hats yiyajiꞌijets? 10 Qa hik ejunyejeyiꞌƚ ekheweliꞌƚ, quꞌ hats week aqsiiƚijkii peꞌquꞌ hats ayajaxtiꞌyiꞌƚijets qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ itꞌiƚij: “Yekheweliꞌƚ yewitqejkunenheyiƚ, ham yewejuƚiꞌiƚij, qe ujaꞌxƚe in haqsiꞌjiꞌƚijkii kekheweꞌ hats haiyajaxtiꞌyiꞌƚijets quꞌ haqsiiƚijkii.”— l  





Jesús qa yiƚin pekheweꞌ week inyaqsii (10) iꞌnij paꞌ witjaꞌmeꞌt lepra.

11 Qa

ƚunyeꞌjkii iye paꞌaj, paꞌ Jesús in ik quꞌ namii haꞌ Jerusalén qa nek jiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ ƚꞌaxkaꞌthel wetjuꞌƚ peꞌ sehel Samaria qa Galilea. 12 In hats kꞌesiyuꞌuiha paꞌaj qaꞌ nakjiꞌtejeꞌm paꞌ ewiꞌƚ witset ƚaꞌs, qa nekfikꞌikii paꞌaj peꞌ week inyaqsii (10) yamets jukhew iꞌnij paꞌ witjaꞌmeꞌt lepra. Pekheweꞌen qa mexeƚe totsiꞌmii paꞌaj paꞌ tsꞌapꞌaꞌajuꞌ,  

 17:2 1Co 8:9 h 17:3‑4 Mt 6:14; 18:15,21‑22; Lv 19:17 i 17:5‑6 Mt 17:19‑21; Mr 9:24,28‑29; Lc 6:13 j 17:6 Mt 13:31; Mr 4:31; Lc 13:19 k 17:8 Lc 12:35‑37 l  17:10 Job 22:2‑3; 35:7; Mt 25:30; Ro 11:35 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 219

SAN LUCAS 17

13  qa

yitꞌunhetikꞌi paꞌaj in yithinijuꞌƚ, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Jesús, Maestro, enqꞌeletiꞌƚyij watꞌij.— m 14 Qa paꞌ Jesús in yiꞌwenii paꞌaj qa yitꞌijets: —Maꞌaƚii qaꞌ meꞌnethiniƚets pekheweꞌ paꞌil.— Qa in ikkii paꞌaj qa hamitsiikii peꞌ ƚajaꞌmetets paꞌaj. n 15 Maꞌ qa paꞌ ewiꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen, in wetjeƚ in hats naxpaꞌl, qa mexe tepilƚetepjiꞌ paꞌaj qi in yitꞌunhetikꞌi paꞌaj in qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios.  o 16 Qa wonokokꞌenifi paꞌaj paꞌ Jesús yamitetsjuꞌ ƚotkoyek seheꞌ, qe yiwjutsiqeniꞌm in qi in ƚeꞌwisij in yiƚin. Haꞌne jukhew Samariaƚe ƚeiƚeꞌ.  p 17 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —¿Me niteꞌ week inyaqsii (10) hekheweꞌ hats naxpaꞌlij? ¿Qa kheweyeꞌek hekhewep ikwetjuꞌƚ tatsai (9)? 18 ¿Me hamija paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ netpil ekuꞌnƚetepjiꞌ quꞌ niwqinhetjiꞌ naꞌ Dios, qa ewiꞌƚƚe haꞌne jukhewiikaꞌ?— 19 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ jukhew: —Eniiphaꞌm qa ma, paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌj taꞌƚets in ƚanaxpaꞌlij kaꞌ awtshektax.— q  











Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nanam paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. 20  Pekheweꞌ

(Mateo 24:23‑28,36‑41)

fariseol qa nifaakan paꞌaj paꞌ Jesús: —¿Paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ nanam paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios?— Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios in nam niteꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj naꞌl naꞌaj jutsiqaxij in jiteꞌwen. r 21 Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ netitijitiyijets: “Haꞌne iꞌniꞌin,” iꞌnƚiꞌi quꞌ nenitꞌij “haꞌniiteꞌjiꞌ paꞌ iꞌniꞌ,” qe naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios hats iꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm.— 22 Qa yitꞌijets paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Yamets hatseꞌ paꞌ ƚahatsꞌij ekheweliꞌƚ quꞌ qi quꞌ eneqwenkeyuꞌtaxiꞌƚij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ neƚuyejiꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. Qa teesƚe quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iꞌweniꞌƚ. s 23 Maꞌ qaꞌ nenitꞌiƚij ewets: “¡Haꞌne qe iꞌniꞌin! ¡Haꞌniiteꞌjiꞌ paꞌ iꞌniꞌ!” Makitekꞌiƚii, hasuꞌuj iye ijayaniꞌƚii pekheweꞌen. t 24 Qe hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj ethelunaꞌx qe lepep lepep qa pekhel naꞌlikii naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm qa toxii in jiteꞌwenii, qa hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ quꞌ nanamtax iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. 25 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ nojo quꞌ qi quꞌ nataatshenhetii haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa quꞌ nuten eneweꞌ haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij.— u  









 17:13 Lc 5:5 n 17:14 Lv 13:2–14:32; Mt 8:4; Lc 5:14 o 17:15 Mt 9:8; Mr 2:12; Lc 2:14; 5:26; Jn 9:24; Hch 4:21; 12:23; Ro 4:20 p 17:16 1S 20:41; 2S 14:22; Mt 10:5; 17:6; 1Co 14:25; Jn 4:9 q 17:19 Mt 9:22; Mr 10:52; Lc 5:20; 18:42 r 17:20‑21 Mr 13:21; Lc 19:11; Hch 1:6 s 17:22 Dt 32:35; Is 2:12; Jer 7:32; Am 4:2; 5:18; Lc 5:35; 19:43; 21:6; 23:29 t 17:23‑24 Mr 13:21; Lc 21:8 u 17:25 1Co 1:8; Mt 16:21; Lc 9:22 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 17​, ​18  220 Hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pekheweꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ paꞌ Noeꞌikꞌi qa paꞌ Lotꞌikꞌi.

26  —In

ƚunyeꞌjek kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii kekheweꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ kaꞌ Noeꞌikꞌi, qa hik ƚunyeꞌjeꞌ iye hatseꞌ pekheweꞌ neƚutsjiꞌ quꞌ netpiltaxjuꞌ iye haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. v 27 Keꞌ jukhewꞌikꞌi qa efuts iye tekƚe, iyaꞌƚe, tewheꞌyeijuꞌkii qa testiijiꞌjij iye quꞌ netewheꞌyeijuꞌkii qa yamƚiꞌijii kaꞌ neƚujiꞌ kaꞌ Noé in hats iꞌnjiꞌjuꞌ keꞌ qi tokoyei, maꞌ qa nam kaꞌ qi piƚei qa kaꞌ iwelitax qa week naqꞌaxijjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. w 28 Qa hik ƚunyeꞌj iye kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii kekheweꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ kaꞌ Lot, keꞌ jukhewꞌikꞌi tekƚe, iyaꞌƚe taqhayetskii wekwek, tꞌihinij wekwek, weꞌnqꞌen qa naqsiꞌjjuꞌ iye ƚetsil. x 29 Qa kakhaꞌƚe neƚujiꞌ kaꞌ Lot in hats ikikꞌuifikꞌi kaꞌ witset Sodoma, qa teꞌnilit kaꞌ piƚei qa feꞌtƚe azufre taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs, maꞌ qa week naqꞌaxijjuꞌ. y 30 Qa hik akaꞌ iye quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ iye hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ neꞌtwenhetiitaxija. z 31 Pakhaꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ pakhaꞌ quꞌ naꞌnipjiꞌ tsꞌeeweyiꞌipjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ qa peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ qa iꞌnifi ƚataweꞌj peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ. Hasuꞌuj netꞌilitetsjuꞌ quꞌ nenkaxfikꞌikii peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ. Qa pakhaꞌ quꞌ naꞌniꞌ paꞌquꞌ ƚꞌejinqaꞌwetꞌe qa hasuꞌuj netpilii peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, ajeꞌeƚ nilat yijatꞌij. 32 Qaꞌ menikfelitiƚikꞌi pekheꞌ ƚewheꞌyeꞌekꞌi paꞌaj paꞌ Lot. a 33 Week pakhaꞌ quꞌ nanaitaxij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ, qaꞌ naqamij, qa pakhaꞌ quꞌ naqamij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjetax paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ, qaꞌ iƚaꞌxeꞌ. b 34 Qa hitꞌiƚij ewets pakhaꞌ najaꞌxjiꞌ hatseꞌ pakhaꞌan wetsjuk peꞌquꞌ witiwhifeyekꞌejuꞌ, qaꞌ ewiꞌƚ paꞌquꞌ newetkax qa pakhapeꞌ qaꞌ amaneꞌ. c 35 Wetsjuk peꞌquꞌ efutseꞌ taqfijinjuꞌ qa ewiꞌƚ peꞌquꞌ newetkax iye qa pekhepeꞌ qaꞌ amaneꞌ iye. 36 Wetsjuk peꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ naꞌniꞌ paꞌquꞌ ƚꞌejinqaꞌwetꞌe, qa ewiꞌƚ paꞌquꞌ newetkax qa pakhapeꞌ qaꞌ amaneꞌ.— 37 Pekheweꞌen qa nifaakanij paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij ¿Paꞌn iꞌnijiꞌ hatseꞌ akaꞌan quꞌ namets?— Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Pakhaꞌ quꞌ naꞌniꞌ paꞌquꞌ iwamhiꞌleꞌ qaꞌ hik pakhaꞌ jeek quꞌ nonotꞌaxii peꞌquꞌ oꞌpowileꞌ.— d  





















18

1   Paꞌ

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ wikiihaleꞌ qa paꞌ juez.

Jesús qa nifeliꞌm paꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ qe qaꞌ nijatshenij pekheweꞌen paꞌquꞌ ƚunyejeyiꞌij quꞌ niyin week ƚahatsiyij, qa hasuꞌuj quꞌ thalaliꞌijjuꞌ. e  17:26‑27 Mt 24:37‑38 w 17:27 Lc 20:34‑35; Gn 6:14 x 17:28 Gn 19:1‑26  17:29 Gn 19:24‑25 z 17:30‑35 Mt 16:27; 24:17,39‑41,44; Mr 13:15; 1Co 1:7; 2Ts 1:7; 1P 1:7; 4:13 a 17:32 Gn 19:26 b 17:33 Mt 10:39; Jn 12:25 c 17:34 Lc 1:78‑79 d  17:37 Lc 17:20; Ez 29:5; 32:4; 39:17‑20 e 18:1 Lc 11:5‑13; 21:36; 1Ts 5:17; 2Co 4:1 v

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 221

SAN LUCAS 18

2  Qa

yitꞌij paꞌaj: —Naꞌl paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ juez iꞌniꞌ paꞌ ewiꞌƚ witset, pakhaꞌan niteꞌ nijiweyijuꞌƚ naꞌ Dios qa niteꞌ nijiweyijuꞌƚ iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe eneꞌ jukhew, ham nijiweꞌyiꞌiikii. f 3 Pakhaꞌ witset iꞌniꞌ iye paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ wikiihaleꞌ, hik pekheꞌ week ƚahatsiyij namjiꞌjiii pakhaꞌan, qa yitjiijets: “Eꞌwei qekuꞌn yeꞌmijuꞌƚ watꞌij hekheweꞌ yejuihifets.” g 4 Olotsij paꞌaj in yamjiꞌijtaxii, qa niteꞌƚe yejeƚjiijuꞌƚ paꞌaj. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj qa yijamtikii paꞌaj, qa yitꞌij: “In yemjeetax in niteꞌ tsꞌijiweꞌyijuꞌƚ paꞌ Dios qa eneꞌ jukhew iye. 5 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ hiꞌfen eneꞌ wikiihaleꞌ, qe niteꞌ yiliꞌij wiikfikꞌi in namyiikii, hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ nasnalketeꞌkii in week neƚuts namyii.”— h 6 Qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌij iye paꞌaj: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek akaꞌ yitꞌij pakhaꞌ juez niteꞌ yatsathen. 7 ¿Me qaꞌ niteꞌ netweyiꞌikꞌi naꞌ Dios pekheweꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌkii in iyiniikii eneꞌ week neƚuts qa najai iye? ¿Me qaꞌ qiyeꞌ iye quꞌ nonotkiꞌets quꞌ nenjeƚijuꞌƚ? i 8 Yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in niteꞌ optoxij quꞌ netweyikꞌi. Qa haꞌneƚe Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ netpiltaxjuꞌ iye hatseꞌ, ¿me mexe naꞌl paꞌquꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjeꞌ quꞌ niꞌwen hatseꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ?— j  











9 Qa

Wetsjuk peꞌ jukhew yamii peꞌ qi witlijtsitjii quꞌ niyin.

paꞌ Jesús qa iyetij iye paꞌaj akaꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ quꞌ netꞌejuyets pekheweꞌ ujaꞌx in yumtiitaxija qa wanamitƚetaxij ƚewek quꞌ natsathen, maꞌ qa yuten pekhewepeꞌ, k 10 qa yitꞌij paꞌaj: —Wetsjuk paꞌaj peꞌ jukhew uyetsjiꞌ neꞌ qi witlijtsitjii quꞌ niyin. Ewiꞌƚ paꞌ fariseo qa pakhap qa nekheweꞌ yijaninkii wekwek tꞌejuyets paꞌ Roma. l 11 Paꞌ fariseo tsꞌapaꞌaj paꞌaj, maꞌ qa iyintax paꞌaj ƚakhaꞌƚe in iyinƚetets paꞌaj, qa yitꞌij: “Dios, hitꞌij eiphaꞌm in qi in ƚeꞌwisij qe niteꞌ yijunyejeyijuꞌƚ nekhewep jukhew. Nekheweꞌen ejtenhetsits, qa niteꞌ yatsathen iye, efunajats iye. Niteꞌ hik yijunyeꞌj iye haꞌne yijaninkii keꞌ wekwek. m 12 Yakhaꞌ wetsjukꞌij neƚuts qe niteꞌ heyek naꞌaj ewiꞌƚ semana, qa week neꞌej haꞌyanij ƚꞌastai qe yamets week inyaqsii (10) qa ewiꞌƚ neꞌej kꞌeƚisij.” n 13 Qa pakhaꞌ yijaninkii wekwek, qa tsꞌapꞌaꞌajiꞌ ek paꞌ ipƚuꞌui paꞌaj in iyin niteꞌ yisuꞌun iye quꞌ nejeƚijetsphaꞌm naꞌ waꞌs meheꞌej in yilanjeꞌmkii  







 18:2 Sal 147:11; Pr 1:7; Hch 10:2; Ap 14:7 g 18:3 Lc 2:37; 4:26; 7:12; 21:2  18:5 Lc 11:8 i 18:7 Is 63:4; Ap 6:10; Mt 24:22; Ro 8:33; 2Ti 2:10; Tit 1:1; Sal 88:1; 2P 3:9 j 18:8 Dn 7:13; Lc 9:26; 12:40 k 18:9‑14 Mt 5:20; 18:4; 23:12; Lc 14:11; 16:15; 23:11; 2Co 1:9; Hch 4:11; Ro 14:3,10 l 18:10 1R 10:5; 2R 20:5,8; Hch 3:1 m 18:11 Mt 6:5; 7:15; Mr 11:25; 1Co 5:10‑11; 6:9,10; Lc 16:10; Ex 20:14; He 13:4 n 18:12 Lc 5:33‑35; 11:42; 17:12; Hch 13:2‑3 f

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 18  222

ƚꞌejuyiꞌj, qa yitꞌij paꞌaj: “Dios, eꞌnqꞌelet qekuꞌnyij watꞌij qe tsikfeꞌlets in qi in yuƚꞌax.” o 14 Hitꞌiƚij ewets paꞌ yijaninkii peꞌ wekwek in wapilii peꞌ ƚetsiꞌ qa hats yiwuꞌmikꞌui naꞌ Dios peꞌ ƚewuƚꞌets. Qa pakhaꞌƚe fariseo qa niteꞌ tewumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. Qe pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌyeꞌ ƚetaxƚeteꞌm quꞌ neniwqinhettaxjiꞌ qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ qaꞌ niteꞌ qiyeꞌjiꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ neniwqinheteꞌjiꞌ maꞌ qa hikpaꞌ qaꞌ neniwqinhetjiꞌ.— p  

Jesús qa iyinipjiꞌ peꞌ omehets.

15  Qa

(Mateo 19:13‑15; Marcos 10:13‑16)

tetkaꞌxii paꞌaj paꞌ Jesús peꞌ omehets weekjiꞌ pekheweꞌ mexeelija quꞌ netꞌekuꞌmipjiꞌ. Qa in yiꞌwenij paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei qa niteꞌ ƚexkeltaxij qa tꞌoqoweꞌitaxijijuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌ nekaxtaxetskii peꞌ ƚelits. q 16 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa tayaꞌyets peꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Enwejinƚiꞌiƚ yiwets neꞌ omehets quꞌ nenek yiwets. Hasuꞌuj oqoweꞌyiꞌƚijuꞌƚ, qe nekheweꞌ hik ƚunyejei eneweꞌen hik nekheweꞌ neꞌ yatsatꞌetsipjiꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. r 17 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios quꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj omeƚaꞌs in niteꞌ inqekuꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm nakhaꞌan.— s  



Paꞌ jutjanaꞌx yiwqꞌaxin wekwek.

18  Ewiꞌƚ

(Mateo 19:16‑30; Marcos 10:17‑31)

paꞌ jukhew pekheweꞌ tenekꞌenhei qa nifaakan paꞌaj paꞌ Jesús: —Teikꞌunei Maestro, ¿paꞌn yeqfenyeꞌj yiwek quꞌ nanaꞌl yeꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij?— t 19 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚitꞌij yiwets teikꞌunei? Ham paꞌquꞌ neteikꞌunei, ewiꞌƚƚe naꞌ Dios. 20 Akhaꞌ hats inek ƚenikfeꞌlets keꞌ yitꞌij naꞌ Dios quꞌ nanaqsiijkii: “Hasuꞌuj mowoꞌoi efu quꞌ hats ewheꞌyei qa hik ƚunyeꞌj iye neꞌej efu, hasuꞌuj eqekꞌui, hasuꞌuj ejtenkii, hasuꞌuj mowotkꞌonimkii pakhaꞌ quꞌ netnekꞌenhei. Ekꞌeenetsha qa iwqinhetjiꞌha iye paꞌquꞌ atatayeꞌ qa peꞌquꞌ eneneyeꞌ iye.”—   (Ex 20:12‑16) u 21 Qa yekuꞌƚ paꞌaj pakhaꞌan qa yitꞌij: —Week ekeweꞌen hayiits heikꞌenikꞌiha qa hijayanija iye in iꞌnkꞌa yeꞌjutjanax ƚaꞌs.— 22 Paꞌ Jesús in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan qa yitꞌijets paꞌaj: —Mexe naꞌl paꞌ ewiꞌƚ hamikꞌui quꞌ aqsiijkii. Ihinijkii week peꞌ ewekwekits qa pekheweꞌ  







 18:13 Esd 9:6; Lc 23:48; He 2:17; 1Ti 1:15 p 18:14 Lc 1:52; 3:5; 14:11; 16:15; Fil 3:8; Is 2:11 q 18:15‑17 Mt 18:3 r 18:16 Lc 14:26 s 18:17 Sal 72:19; Ap 22:21; Lc 8:13; 1Co 14:20; 1P 2:2 t 18:18‑30 Lc 8:41; 10:25; 12:58; 22:28‑30; Jn 3:15 u 18:20 Dt 5:16‑20 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 223

SAN LUCAS 18

quꞌ ƚajaleꞌ qaꞌ ƚisij neꞌ ifꞌiljetsits, maꞌ qaꞌ nanaꞌl eꞌm yijatꞌij peꞌquꞌ ewekwekitseꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ, qaꞌ etpil iye qaꞌ atsjayan.— v 23 Qa pakhaꞌƚeꞌen in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan, qa qi in uƚꞌaxiꞌmkii paꞌaj, qe pakhaꞌan qi in yiwqꞌaxin peꞌ wekwek.  w 24 Paꞌ Jesús in yejeƚjuꞌ paꞌaj, maꞌ qa yitꞌij: —¡Hayits qa jutsitax quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios eneweꞌ yiwqꞌaxin wekwek! 25 Qe les quꞌ niteꞌ jutsitaxeꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ atsꞌetaxeꞌ quꞌ nuyii neꞌej tawjenaꞌx ƚotoꞌ, qaꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ yiwqꞌaxin wekwek in jutsitax wiikfikꞌi quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— 26 Qa pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ ej paꞌaj akaꞌan, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Maa, ¿qa paꞌn ƚiyek paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌ?—  x 27 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiijkii eneꞌ jukhew qa efuts iye, qa nakhaꞌƚe Dios qa ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii.—  y 28 Haꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, yekheweliꞌƚ week henejetiꞌƚ heꞌ yiwekwekitsiꞌƚ qa kꞌaftsiniꞌƚ in kꞌajayaniꞌƚ.—  z 29 Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in ham pakhaꞌ quꞌ hats niwejinƚiꞌi peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, iꞌnƚiꞌi ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚamatsitseꞌ qa ƚekꞌinjats iye, iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚꞌalheyeꞌ qa iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚelitseꞌ qe taꞌƚijupiꞌ naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios 30 quꞌ niteꞌ les olotsiꞌij quꞌ netestiꞌyij ekeweꞌen haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij, qa pakhaꞌ mexe hamikꞌui, qa paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.—  a  















Jesús qa nifel iye quꞌ natlanhetii hatseꞌ. 31  Paꞌ

(Mateo 20:17‑19; Marcos 10:32‑34)

Jesús tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei qa wetqhetheniꞌƚfikꞌi paꞌaj, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, haneꞌej in jiteyii quꞌ jinamii haꞌ Jerusalén, qaꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ maꞌ qaꞌ hats nafits week kekheweꞌ wekwek yikaꞌajjiꞌ paꞌaj keꞌ profetasꞌikꞌi in tꞌejuyets haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew.  b 32 Qe hik nakhaꞌaꞌ hatseꞌ quꞌ netestiꞌyij neꞌ jukhewiikal, qaꞌ qi quꞌ nawitjiꞌijiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qaꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi iye peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌets qaꞌ netkꞌiyikii iye. 33 Qaꞌ inkꞌayeꞌƚe quꞌ hats neqsilanjeꞌmkii, maꞌ qaꞌ nilan, qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.—  c  



 18:22 Lc 5:11,27; 12:33; 19:8; Hch 2:45; 4:34; Mt 6:19‑20 w 18:23 Mt 26:38; Mr 6:26; 14:34 x 18:26 Lc 18:42; Ef 2:8 y 18:27 Gn 18:14; Job 42:2; Jer 32:17; Zac 8:6; Lc 1:37; Ro 4:21; 11:22 z 18:28 Lc 5:11; Jn 8:12 a 18:30 Job 42:10; Mt 6:33; Lc 21:8 b 18:31‑34 Lc 9:51; 22:37; Sal 22; Is 52:13–53:12; Mt 1:22; 26:24; Jn 19:28 c  18:33 Mt 16:21; Lc 9:22 v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 18​, ​19  224 34  Qa

heꞌ ƚꞌijatshenhei qa niteꞌ nikfeꞌlikꞌuyii akaꞌ yitꞌijets paꞌaj, qe mexe niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ nenikfelikꞌuiyii, qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nenikfeꞌlikꞌi.  d Jesús qa yiꞌwenkitkii paꞌ pukꞌal.

(Mateo 20:29‑34; Marcos 10:46‑52)

35  In

hats kꞌesets paꞌaj paꞌ Jesús paꞌ witset Jericó, ewiꞌƚ paꞌ pukꞌal iꞌnijuꞌ paꞌaj ƚekuweꞌ paꞌ witꞌikheyiꞌj, iyiniikii ƚaqꞌastayeꞌ. 36 Paꞌ pukꞌal in yepiꞌyeꞌ paꞌaj in olots peꞌ jukhew nekijup, qa inaqfaakanij paꞌaj paꞌn ƚunyeꞌjkii. 37 Qa tefelhitiꞌyiꞌm paꞌaj in nekiꞌ paꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ. e 38 Maꞌ qa paꞌ pukꞌal qa tayaiƚek paꞌaj, qa yitꞌij: —Jesús, Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi, ¡enqꞌeletyij watꞌij!— f 39 Pekheweꞌ nojoꞌokꞌoi qa yaqꞌayintaxij qe qaꞌnteꞌ netꞌewuꞌyeꞌ. Qa pakhaꞌan qa yapeꞌenhaƚe les in yitꞌunhetikꞌi in tayai: —Ƚaꞌs paꞌ Davidꞌikꞌi, ¡enqꞌeletyij watꞌij!— 40 Qa paꞌ Jesús qa tekeꞌlenjuꞌ paꞌaj qa inqꞌukinii quꞌ netetkaꞌxii, qa in hats metiꞌm, qa nifaakan paꞌaj: 41 —¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌun quꞌ haqsiꞌj eꞌmijkii?— Qa paꞌ pukꞌal qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, hisuꞌuntax quꞌ hiꞌwenkii iye.— 42 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Haneꞌej quꞌ iꞌwenkii iye. Naꞌ niteꞌ eqekuyeꞌj hik nakhaꞌ neƚin.— g 43 Qa hik pakhaꞌaj qa yiꞌwenkii, qa yijayan paꞌ Jesús qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios. Qa week iye pekheweꞌ yiꞌwenij paꞌaj akaꞌan qa qi in yiwqinhetjiꞌ iye paꞌ Dios. h  















19

1   Paꞌ

Jesús qa paꞌ Zaqueo.

Jesús qa yamjiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ witset Jericó, maꞌ qa nek jiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ witset. 2 Qa ewiꞌƚ paꞌaj paꞌ jukhew ƚii Zaqueo, tenekꞌenheꞌyipjiꞌ pekheweꞌ yijaninkii wekwek tꞌejuyets paꞌ Roma, pakhaꞌan qi yiwqꞌaxin iye paꞌaj wekwek. 3 Pakhaꞌan neqwenkeyuꞌtaxij paꞌaj paꞌn ƚunyeꞌjija paꞌ Jesús, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ niꞌwen qe olots peꞌ jukhew qa efuts iye, qe ikꞌajiyit paꞌaj paꞌ Zaqueo. 4 Hik taꞌƚijupiꞌ in wekumaꞌx paꞌaj quꞌ yojoꞌokꞌoyii paꞌ teijiꞌ, qa weƚikꞌiphaꞌm paꞌaj peꞌ najkak hatsꞌinha quꞌ niꞌwen, qe paꞌ Jesús hats kꞌesiyuꞌui qaꞌ nenekiꞌ pakhaꞌan. 5 Qa paꞌ Jesús in yamets paꞌaj, qa yeeƚikꞌiphaꞌm peꞌ najkak, qa yitꞌijetsphaꞌm paꞌaj: —Zaqueo, ifꞌelitikꞌi, ilitjuꞌ, qe haneꞌej quꞌ yaꞌmaneꞌ ekuꞌniꞌ peꞌ etsiꞌii.—  







 18:34 Mr 9:32; Lc 1:29; 2:50; 9:45; 24:16 e 18:37 Mt 2:23; Jn 18:5; 19:19; Hch 2:22  18:38 Lc 18:7; Mt 1:1; 9:27; Lc 1:32; 16:24; Ro 1:3 g 18:42 Jn 9:11; Hch 9:12; Mt 9:22; Lc 5:20; 7:22,50; 8:48; 17:19; 18:26 h 18:43 Lc 2:10; 7:16; 13:13 d f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 225

SAN LUCAS 19

6  Maꞌ

qa paꞌ Zaqueo qa yifꞌelitikꞌi paꞌaj in tꞌilitjuꞌ, qi in ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌaj quꞌ namiƚii peꞌ ƚetsiꞌ. 7 In teꞌwenhetiꞌyij paꞌaj akaꞌan, maꞌ qa week in tꞌayijjiꞌ paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ: — Hats ikii quꞌ amaniꞌiꞌ peꞌ ƚetsiꞌii akaꞌ ewiꞌƚ jukhew uƚꞌax.— i 8 Paꞌ Zaqueo qa niiphaꞌm paꞌaj, maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij: — Maꞌ hayits, Yatsatꞌaxyij, paꞌ ƚapkꞌas eneweꞌ naꞌl yeꞌm qaꞌ hetisij nekheweꞌ ifꞌiljetsits. Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ heꞌyejteniꞌm paꞌquꞌ ƚukꞌeyeꞌen qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ ikwetjuꞌƚiꞌij (4) quꞌ hanhinipjiꞌ quꞌ hepiletets.— j 9 Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Haneꞌej naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij hats namets eneꞌ wititsiꞌ, qe haꞌne jukhew ƚaꞌs iye kaꞌ Abrahamꞌikꞌi qe hik ƚunyeꞌj in niteꞌ inqekuꞌ. k 10 Qe haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew nam qaꞌ nowoꞌoikii qaꞌ nenƚinjuꞌ iye pekheweꞌ hamitstaxiikii.— l  







Yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ netisijjuꞌ peꞌ ƚaqꞌastai quꞌ netꞌithayiꞌyij. 11 Peꞌ

(Mateo 25:14‑30)

jukhew in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj ekeweꞌ wekwek, paꞌ Jesús qa ewiꞌƚij iye in nifel paꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ iye, qe hats metiꞌmii haꞌ paꞌaj haꞌ Jerusalén, qa pekheweꞌen qa yumtitax paꞌaj quꞌ hats kꞌesiyuyeꞌetsha qaꞌ naꞌnjuꞌ paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. m 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yitꞌij paꞌaj: —Naꞌl paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ qijiꞌ patun paꞌ ewiꞌƚ witset, yamii paꞌ toxii witset qaꞌ netestiyijiꞌ quꞌ wittatayiꞌi pakhaꞌ taꞌƚiꞌ, maꞌ qaꞌ inkꞌayeꞌƚe qaꞌ netpil iye. 13 Qa mexe tayaꞌyii paꞌaj pekheweꞌ week inyaqsii (10) ƚeqejkunenhei, qa week ewiƚeyiꞌmkii tinajits ƚelits peꞌ ƚꞌastai in netisijjuꞌ, qa yitꞌijets iye paꞌaj: “Ithayiꞌyiꞌƚij eneweꞌen ipƚuꞌui quꞌ hetpiltax iye.” 14 Qa pekheweꞌƚe ƚetsetifets qa qi in napjaxiꞌm, maꞌ qa yijayankeninijphaꞌm peꞌ ujaꞌx jukhew, quꞌ nitꞌijets: “Niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ quꞌ wittatayiꞌi haꞌ yitsetꞌiƚ.” 15 Qa hasƚe testiꞌyij quꞌ wittatayiꞌij, qa tepilii iye paꞌ ƚetset. Maꞌ qa in namii paꞌaj qa iyinii iye pekheweꞌ ƚeqejkunenhei netisijjuꞌ paꞌaj peꞌ ƚaqꞌastai, qe qaꞌ nenikfeꞌlets paꞌn ujaꞌx peꞌquꞌ ƚaxifkineleꞌ in tꞌithayiꞌyij. 16 Paꞌ yojo qa nekets paꞌaj, qa yitꞌijets: “Yaqa patun, eneꞌ aqꞌastai qi in haꞌyanijfikꞌi, qa week inyaqsii (10) eneꞌ tinajits ƚelits eneꞌ haꞌyanij.” 17 Qa yitꞌij paꞌ wittata: “¡Hayits yijatꞌij! Akhaꞌ ƚeniyayij in eꞌwitqejkuneneꞌk, qe in niteꞌ ƚawitjiƚe keꞌ niteꞌ olotstax, qa haneꞌej qaꞌ kꞌeƚisij quꞌ enekꞌenheꞌyipjiꞌ nekheweꞌ week inyaqsii (10) witsetits.” n 18 Maꞌ qa nekets iye pakhap iye, qa yitꞌijets: “Yaqa patun, eneꞌ aqꞌastai qi in haꞌyanijfikꞌi leeꞌfij (5) eneꞌ tiꞌnajits ƚelits eneꞌ haꞌyanij.”  













 19:7 Lc 15:2 j 19:8 Lc 3:14; 18:22; Ex 22:1; 2S 12:6  19:10 Ez 34:16; Mt 9:13; 10:6; 15:24; 18:12; Lc 15:4 Hch 1:6 n 19:17 Lc 16:10; 1Co 4:2 i l

 19:9 Lc 1:77; 3:8; 13:16; Ga 3:7,29  19:11‑27 Mr 13:34; Lc 9:51; 17:20; k

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 19  226 19 Qa

yekuꞌƚ iye paꞌaj pakhaꞌan, qa yitꞌijets: “Akhaꞌ qaꞌ leefiꞌijek (5) peꞌquꞌ enekꞌenheꞌyipjiꞌ ek witsetits.” 20 Qa pakhap iye qa nekets iye, qa yitꞌijets iye paꞌaj: “Yaqa patun, eneweꞌen heꞌ aqꞌastai. Hijupheꞌƚjiꞌ kaꞌ penyilo in hatꞌinkii. 21 Qe tsꞌijiwei ejuꞌƚ qe akhaꞌ ewiꞌƚ jukhew itsꞌiyoptox, ƚꞌekuꞌmiꞌ qa ƚekaꞌx naꞌaj niteꞌ akhaꞌ quꞌ eniꞌ pakhaꞌ weꞌnentaxiꞌ qa ƚenitꞌijjiꞌ iye neꞌej ƚei neꞌej niteꞌ akhaꞌ quꞌ enjuꞌ.” o 22 Maꞌ qa paꞌ wittata qa yitꞌij: “Akhaꞌ ham eꞌwejuƚiꞌij in eꞌwitqejkuneneꞌktax, kekheweꞌ akhaꞌƚe in eꞌlijei hik kekheweꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ atanithenhetii. In ƚenikfeꞌl yiwets in yitsꞌiyoptox qa heꞌyekuꞌmiꞌ qa hekaꞌx iye naꞌaj niteꞌ yakhaꞌ quꞌ heniꞌ pakhaꞌ weꞌnentaxiꞌ qa henitꞌijjiꞌ iye ƚei neꞌej niteꞌ yakhaꞌ quꞌ henjuꞌ. 23 ¿Qa inhatsꞌek in niteꞌ ƚekaxii neꞌ yaqꞌastai peꞌquꞌ bancoyeꞌ, hatsꞌinha qekha nanaꞌltax peꞌ qek natꞌantaxfikꞌi in hetpil iye?” 24 Qa yitꞌijets pekheweꞌ iꞌnijup: “Enitkaꞌmiꞌƚij neꞌ ƚꞌastai qaꞌ ƚisiꞌƚij nakhaꞌ tꞌanij neꞌ week inyaqsii (10) tiꞌnaj ƚelits.” 25 Pekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ: “Yaqa patun, qa in hats week inyaqsii (10) iye neꞌ tꞌanij nakhaꞌan.” 26 Qa yekuꞌƚ paꞌ wittata: “Yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ hats nanaꞌliꞌm qaꞌ les netestiꞌyij iye, qa paꞌquꞌ hamiꞌim qaꞌ netitkamhitiꞌyij iye paꞌquꞌ nanaꞌltaxiꞌm. p 27 Qa nekheweꞌ yejuihifets, hik nekheweꞌ neꞌ niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ ƚatatayeꞌyij in yeꞌwittata, enkaꞌxiꞌƚ met haneꞌeꞌin qaꞌ kꞌeweniꞌƚij quꞌ anlaniꞌƚjuꞌ.”— q  















Jesús qa yamjiꞌtejeꞌm paꞌ Jerusalén.

28  In

(Mateo 21:1‑11; Marcos 11:1‑11; Juan 12:12‑19)

yiliꞌij in yitꞌij ekeweꞌen paꞌ Jesús, maꞌ qa yojofikꞌi iye quꞌ namii haꞌ Jerusalén. r 29 In hats metiꞌm paꞌaj haꞌ witset ƚaꞌs Betfagé qa haꞌ Betania metiꞌm haꞌ puumuphaꞌm uteket ƚii Olivos, qa yukin paꞌaj heꞌ wetsjuk ƚꞌijatshenhei. s 30 Qa yitꞌijets: —Maꞌaƚii naꞌ witset ƚaꞌs, nakhaꞌ jiwankaajuƚestejeꞌm, naꞌ les in met. Qa quꞌ amiꞌƚetstejeꞌm qaꞌ iꞌweniꞌƚiꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚ matikataxeꞌ woꞌnopheꞌƚ, mexe ham iꞌniꞌ ipjiꞌ. Qaꞌ enitꞌiƚijii qaꞌ enkaꞌxiꞌƚ met. 31 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nafaakantaxiƚij: “¿Inhatsꞌek in ƚenitꞌiƚijii?” qaꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ: “Yisuꞌun haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.”— 32 Maꞌ qa ikkii paꞌaj pekheweꞌ tꞌukinhetii. Qa week yiꞌwen ekeweꞌ hats yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús. t 33 In mexe nitꞌijii paꞌaj paꞌ matikatax, qa peꞌ yatsatꞌetsij qa nifaakan paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚenitꞌiƚijii?—  









 19:21 2Co 8:12 p 19:26 Mt 13:12; Mr 4:25; Lc 8:18 q 19:27 Lc 19:14  19:28‑44 Lc 9:51 s 19:29 2S 15:30; Zac 14:4; Lc 21:37; 22:39 t 19:32 Lc 22:13

o r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 227

SAN LUCAS 19

34  Qa

yekuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen: —Qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yisuꞌun.— qa nekaꞌxii paꞌaj paꞌ Jesús, qa yipkꞌenipjiꞌkii peꞌ ƚeꞌntaafitits, maꞌ qa yinhiniꞌpjiꞌ paꞌaj paꞌ Jesús. u 36 Qa in ikij paꞌaj paꞌ Jesús, maꞌ qa peꞌ jukhew qa efuts iye qa yipkꞌenikꞌuiyiꞌjukii paꞌ witikheyijjiꞌ peꞌ ƚeꞌntaafitits. v 37 In hats metiꞌm paꞌaj haꞌ kiimijuꞌ maꞌ qaꞌ hats nakikꞌijuꞌ keꞌ uteket Olivos, qa week pekheweꞌ olots ƚꞌijatshenhei qa tayaꞌyijipjiꞌkii qe ƚeꞌsitsiꞌmkii qa qi in yiwqinhetjiꞌ iye paꞌ Dios, qe hikpaꞌ taꞌƚets pekheweꞌ week ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ in yiꞌwenij paꞌaj. 38 Qa yitꞌijjuꞌ: —¡Qi in ƚeꞌwis haꞌne wittata namij akaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij!   (Sal 118:26) ¡Witꞌikesimeyaꞌxƚekii hatseꞌ paꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm qaꞌ neniwqinhetjiꞌha iye pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌ les toxphaꞌmha!— w 39 Qa ujaꞌx pekheweꞌ fariseol iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌaj pekheweꞌ jukhew, qa yitꞌijets paꞌaj: —Maestro, aqꞌayinij akaꞌ yitꞌijjuꞌ eneweꞌ ijatshenhei.— 40 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets, quꞌnteꞌ netꞌewuyetax eneweꞌen qaꞌ nekheweꞌyeꞌ utel quꞌ natyai wetjuꞌƚ.— x 41 Qa in hats metiꞌm paꞌaj haꞌ Jerusalén, qa paꞌ Jesús in hats yiꞌwenii paꞌaj haꞌ witset, maꞌ qa yayinjuꞌ paꞌaj y 42 qa yitꞌij paꞌaj: —Qek akhaꞌyeꞌƚe iye qek enikfeꞌlets haꞌne neƚujiꞌ nakhaꞌ qek kꞌeƚistaxij witꞌikesimeyaꞌxƚekii. Qa haꞌneƚiꞌij qa hats wanatꞌin ekꞌuikii qaꞌ niteꞌ iꞌweneꞌ. z 43 Qe nam ewets hatseꞌ nekheweꞌ uƚꞌets neƚuts. Maꞌ qa nekheweꞌ ejuihifets qaꞌ nam ejupkii, qaꞌ neqetsitenij ejup paꞌquꞌ qiyeꞌphaꞌm qaꞌnteꞌ mayeꞌfikꞌi. a 44 Week quꞌ nonopƚaxjuꞌ naꞌ witset qa week quꞌ nalaniꞌƚjuꞌ iye akhaꞌ qa eneꞌ elits. Ham nejeteꞌphaꞌm peꞌquꞌ uteyeꞌ quꞌ amaniꞌipjiꞌ pekhepeꞌ iye uteyeꞌ, qe niteꞌ ƚenikfeliyuꞌets haꞌne ƚahatsꞌij in hats namtax ei haꞌne Dios.— b 35  Maꞌ  

















Jesús qa yiwutshenfikꞌikii pekheweꞌ taqhaitaxifi peꞌ qi witlijtsitjii. 45  Paꞌ

(Mateo 21:12‑17; Marcos 11:15‑19; Juan 2:13‑22)

Jesús qa uyifi paꞌaj keꞌ qi witlijtsitjii. Maꞌ qa yiwutshenijfikꞌikii paꞌaj pekheweꞌ iꞌntaxijifi peꞌ tꞌihinij, c 46 qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios yitꞌij: “Eneꞌ yitsiꞌ quꞌ ƚetsiyiꞌij paꞌ witꞌiyinheyeꞌj”  (Jer 7:11) qa ekheweliꞌƚ qa eqiweꞌjtaxiƚij nekheweꞌ ejtenhetsilets.— d 47 Qa week neƚuts iꞌnqꞌijatshenifi paꞌaj paꞌ Jesús keꞌ qi witlijtsitjii. Qa pekheweꞌƚe tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés  



 19:35‑38 Jn 12:12‑15; Zac 9:9 v 19:36 2R 9:13 w 19:38 Mt 2:2; 25:34; Sal 118:26; 148:1; Lc 2:14; 13:35; Job 16:19; Mt 21:9; Mr 11:10 x 19:40 Hab 2:11 y  19:41 Lc 13:34‑35; Jn 11:35; He 5:7 z 19:42 Lc 8:9‑10; 10:21; 23:34 a 19:43 Lc 17:22; 21:20; Is 29:3; Jer 6:6; Ez 4:2 b 19:44 Mt 24:2; Mr 13:2; Lc 1:68; 7:16; 21:6; Ex 3:16; 1P 2:12 c 19:45‑48 Jn 8:1‑2; 11:45‑53 d 19:46 Is 56:7; Jer 7:11 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 19​, ​20  228

ƚeꞌlijei qa pekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset qa wotaxiikiyek paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ nilan. e 48 Qa niteꞌƚe yiꞌwen paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij, qe week pakhaꞌ witset yisuꞌunjiija quꞌ nepiyeꞌ qa iꞌnqꞌijatshenjiꞌij paꞌaj paꞌ Jesús. f  

20

Paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei paꞌ Jesús. 1   Qa

(Mateo 21:23‑27; Marcos 11:27‑33)

ƚunyeꞌjkii iye pakhaꞌaj paꞌ ewiꞌƚ neƚujiꞌ paꞌ Jesús in mexe yijatshen paꞌaj peꞌ jukhew keꞌ qi witlijtsitjiyifi qa nifeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, qa namets paꞌaj pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa pekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset. g 2 Pekheweꞌen qa nifaakan paꞌaj paꞌ Jesús, qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ wittꞌunhaꞌx taꞌƚets in ƚaqsiijkii akaꞌan? ¿Paꞌn ƚii paꞌ tenekꞌenhei neƚisij akaꞌan quꞌ aqsiijkii?— 3 Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —Yakhap jiꞌjek quꞌ kꞌafaakaniꞌƚij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ, qaꞌ enfeliꞌƚ yeꞌm: 4 In wenqimpuujinkii kaꞌ Juan, ¿me taꞌƚets naꞌ Dios, me iꞌnƚiꞌi eneꞌ jukhewƚe?— 5 Maꞌ qa wapilij wetjuꞌƚ paꞌaj in iyetijjuꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —Quꞌ jintittaxijets nukin paꞌ Dios, maꞌ qa nitꞌij inwets: “¿Inhatsꞌekek in niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets?” 6 Qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ jintitꞌijets quꞌ eneweꞌyeꞌ jukhewƚe quꞌ nataꞌƚets, qe quꞌ jintitꞌijets maꞌ qa jinijeleꞌejkii neꞌ utel quꞌ jinilanjuꞌha, qe eneweꞌen week yumti in yijaaꞌija kaꞌ Juan in profeta.— h 7 Maꞌ qa in yekuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen, qa yitꞌijets in niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ taꞌƚets in inqimpuujinkii kaꞌ Juan. 8 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yakhap jiꞌjek qaꞌnteꞌ kꞌefeliꞌiƚiꞌm nakhaꞌ hataꞌƚijets akaꞌ yitꞌunhaꞌx in haqsiijkii akaꞌan.—  













Peꞌ uƚꞌets witqꞌithayinenheyij paꞌ uwaket. 9 Maꞌ

(Mateo 21:33‑44; Marcos 12:1‑11)

qa hik pakhaꞌaj qa yitꞌijets iye paꞌaj pekheweꞌ jukhew qa efuts akaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ: —Ewiꞌƚ paꞌ jukhew yeniꞌjuꞌ paꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet paꞌ uwaket. Maꞌ qa yatkinheninets pekheweꞌ jukhew qaꞌ hikpeꞌ nejeƚets qa quꞌ netei qaꞌ niwjafitiꞌƚjeꞌm. Maꞌ qa ik paꞌaj qa yamii paꞌ toxii witset qa yapeꞌeikii paꞌaj. i 10 Qa in yamets in tei qa yukinii paꞌ ewiꞌƚ ƚeqejkunenek pekheweꞌ jukhew quꞌ niyinijets paꞌ ujaꞌxek pekheweꞌ quꞌ ƚekheweliꞌijek paꞌ tꞌenheijuꞌ. Peꞌ jukhew qa yilanjeꞌmkii paꞌ witꞌukinektax qa yipilhenin iye, ham tisiꞌij. 11 Qa yukintax iye pakhap iye ƚeqejkunenek, qa hik ƚeqfenyejeyij iye in qi in yilanjeꞌmkii iye, tejitheyetskii qa yipilhenin iye, ham tisiꞌij iye.  



e  19:47 Mt 26:55; Lc 6:11; 11:53‑54; 20:1,19 f 19:48 Lc 18:43; 20:6 g 20:1‑8 Lc 4:18; 8:1; 9:22; 22:66; 19:47 h 20:6 Lc 7:29‑30; 19:48; Mt 11:9 i 20:9‑19 Is 5:1‑7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 229

SAN LUCAS 20

12  Qa

yukintax iye pakhap iye maꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚ, qa pakhaꞌan qa yeqfeꞌmeten iye paꞌaj, qa yiwutshenfikꞌi paꞌaj. 13 Qa yitꞌij paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket: “¿Paaꞌs quꞌ yeqfenyeꞌjiꞌij? Yeꞌehe, nakhaꞌ yaaꞌsija qi in hisuꞌun quꞌ hukinii iye, axeꞌm quꞌ hik nakhaꞌyeꞌ quꞌ niwqinhetjiꞌ qaꞌ netkꞌenets.” j 14 Pekheweꞌ jukhew in yiꞌwen iye paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: “Hik nakhaꞌ quꞌ nayaꞌxtaxij hatseꞌ haꞌne ƚeqꞌejinqaꞌwet. Jitalan hatsꞌinha qaꞌ inekheweleꞌ quꞌ jinatsatꞌetsijha hatseꞌ haꞌne ƚꞌejinqaꞌwet.” k 15 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj qa yekaꞌxikꞌuifikꞌi paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, maꞌ qa yilan paꞌaj.— Qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús pekheweꞌ jukhew qa efuts: —Yeꞌehe, ¿qa paꞌn quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij hatseꞌ paꞌ yatsatꞌaxij paꞌ uwaket pekheweꞌen? 16 Namii hatseꞌ qaꞌ nanlanjuꞌ pekheweꞌ jukhew, qa paꞌ uwaket qaꞌ netisij pekhewepeꞌ iye.— In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan peꞌ jukhew qa efuts iye, qa yitꞌijjuꞌ: —Hasuꞌuj qek nanaꞌl paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ kakhaꞌan.— l 17 Paꞌ Jesús qa yejeƚ jiꞌtejeꞌmkii paꞌaj, qa yitꞌij: —¿Qa paꞌn ikjiꞌ ek kakhaꞌ yitꞌij keꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ Dios ƚeꞌlijei, in yitꞌij: “Neꞌ ute yuten qa yiwuꞌmfikꞌi nekheweꞌ niihinphaꞌm neꞌ wititsiꞌ, haneꞌej qa hats ewiꞌƚ ute les in wejuꞌƚij in teniihinijphaꞌm neꞌ wititsiꞌ”?  (Sal 118:22) m 18 Week pakhaꞌ quꞌ nilantaxifi qaꞌ nanamipjiꞌ eneꞌ ute qaꞌ nenepƚetjuꞌ ƚenutsikꞌi, qa eneꞌƚe ute paꞌquꞌ nanamipjiꞌ qaꞌ niƚipipinhetjiꞌha.— n 19 Qa hik pakhaꞌaj pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa nilithiyuꞌtaxets paꞌaj quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ paꞌ Jesús, qe nikfeꞌlikꞌi akaꞌ iyetij paꞌaj paꞌ Jesús in tꞌejuiƚeꞌets pekheweꞌen. Qa nijiweiƚiꞌijuꞌƚ paꞌaj peꞌ jukhew. o  













Tꞌejuyets peꞌ wekwek in tajaikii.

20  Qa

(Mateo 22:15‑22; Marcos 12:13‑17)

peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, maꞌ qa yejeƚijupkii paꞌaj. Maꞌ qa yukinii paꞌaj peꞌ ujaꞌx qaꞌ notjonketiꞌkꞌi quꞌ natsathen, qe qaꞌ nitjuƚatij peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ qe woꞌtaxii quꞌ uƚꞌaxiꞌikꞌuyiꞌ paꞌquꞌ nitꞌij qaꞌ iwemetsaxeꞌ quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ qaꞌ netisij pakhaꞌ gobernador paꞌ witset. p 21 Pekheweꞌen qa nifaakan paꞌaj, qa yitꞌijets: —Maestro, tsikfeꞌliꞌƚets kekheweꞌ ƚitꞌij qa keꞌ ƚiꞌnqꞌijatshenij iye in yatsathenikꞌiha. Akhaꞌ week eqjunyejeyij iye eneꞌ week. Akhaꞌ ƚinqꞌijatshenijha pakhaꞌ yijaaꞌija in ƚunyeꞌj paꞌ ƚꞌikheyiꞌj paꞌ Dios. q  

 20:13 Mt 17:5; Lc 3:22 k 20:14 Lc 16:16 l 20:16 Lc 19:27; Ro 3:4; 1Co 6:15; Ga 2:17  20:17 Lc 4:17; 18:31; 21:22,37; 24:44; Hch 4:11; Ef 2:20; 1P 2:4‑7 n 20:18 Is 8:14‑15; Dn 2:34‑35,44‑45; Ro 9:32‑33; 1P 2:8 o 20:19 Mt 2:4; 20:18; 21:15; Lc 19:47; 21:12; 22:2; 23:10 p 20:20‑26 Lc 6:7; 11:54; 14:1; 21:12; 24:20; Hch 3:13; Ro 8:32; Mt 27:2 q  20:21 Jn 3:2; Dt 1:17; 10:17; Mal 2:9; Hch 13:10; 18:25‑26 j

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 20  230 22  ¿Me

ƚeꞌwisijupiꞌ in jitajaninkii ekeꞌ wekwek quꞌ netꞌejuyets paꞌ Roma ƚatata (César), me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ ƚeꞌwisiꞌijupiꞌ?—  r 23 Paꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets in tewqeleiƚetaxikꞌui pekheweꞌen, qa yitꞌijets paꞌaj: 24 —Etsꞌethiniꞌƚij ewiꞌƚeꞌ ƚꞌastakiꞌyeꞌ neꞌej denario.  s ¿Ƚek ƚesiꞌnqꞌal haꞌne iꞌnjiꞌ qa haꞌne witii, ƚek ƚii iye?— Pekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Paꞌ Roma ƚatata (César) ƚesiꞌnqꞌal.— 25 Qa paꞌ Jesús qa yitꞌij: —Yeꞌehe, qaꞌ ƚisiꞌƚij paꞌ Roma ƚatata (César) pekheweꞌ yatsatꞌetsƚiꞌijek in Roma ƚatata, qa naꞌ Dios qa pekheweꞌ yatsatꞌetsƚiꞌijek in Dios.—  t 26 Qa pakhaꞌan qa ham paꞌquꞌ nitꞌij in iyet quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ pekheweꞌ week in yepiꞌyeꞌ paꞌaj, maꞌ qekha niwqꞌaxintaxij quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ. Qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa ham paꞌquꞌ nitꞌijjuꞌ paꞌaj pekheweꞌ tewqeleiƚetaxikꞌui.  u  







Peꞌ saduceol yumti peꞌ naxjuꞌ quꞌ niteꞌ iƚiyeꞌ iye hatseꞌ. 27 Maꞌ

(Mateo 22:23‑33; Marcos 12:18‑27)

qa ujaꞌx peꞌ saduceol namii quꞌ niꞌwen paꞌaj paꞌ Jesús. Peꞌ saduceol yitꞌijetsek in niteꞌ iƚii iye peꞌquꞌ hats nanaxjuꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in nifaakanij paꞌaj akaꞌ ewiꞌƚ ƚunyeꞌjkii qa yitꞌijets:  v 28 —Maestro, paꞌ Moisesꞌikꞌi yikaꞌ ineꞌm paꞌaj in yitꞌij: “Paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nawaꞌm qa mexe hamtax ƚelitsiꞌiƚ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, qa paꞌ ƚekꞌinij iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚamatsꞌe qaꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij peꞌ ƚewjuꞌlelaxtax, maꞌ qa quꞌ nataltsaꞌyiꞌƚ qaꞌ ƚaꞌsiꞌij paꞌ ƚejefeꞌikꞌi.”    (Dt 25:5) 29 Naꞌl paꞌaj peꞌ wetsjuk tatsai (7) witjefeyeꞌk. Paꞌ yojoꞌoj in tewheꞌyei qa waꞌm paꞌaj qa mexe hamtax ƚaꞌsiꞌiƚ peꞌ ƚewheꞌyeꞌtax. 30 Maꞌ qa ƚewheꞌyeꞌej iye paꞌaj paꞌ teꞌweyijuꞌƚ, qa waꞌm iye paꞌaj qa mexe hamtax iye ƚaꞌsiꞌiƚ pekheꞌen. 31 Qa paꞌ teꞌweijiꞌ iye ƚeqewukꞌu qa ƚewheꞌyeꞌej iye paꞌaj qa hik ƚunyeꞌj iye paꞌaj, qa week in ƚunyejei paꞌaj akaꞌan in naxjuꞌ pekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) witjefeyeꞌk, ham taltsayiꞌiƚ peꞌ efu. 32 Qa tekeꞌlenjuꞌ qa waꞌm iye paꞌaj peꞌ efuꞌukꞌi. 33 Qa haneꞌej, quꞌ iƚiyeꞌ iye peꞌ hats naxtaxjuꞌ, ¿paꞌn ƚii paꞌquꞌ namijfikꞌi quꞌ ƚewheꞌyeyiꞌijha peꞌ efu in hats week ƚewheꞌyeꞌtsij peꞌ wetsjuk tatsai (7) witjefeyeꞌk?— 34 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: —Eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij tewheꞌyeijuꞌkii, qa testiijiꞌjij iye quꞌ netewheꞌyeijuꞌ,  w  













 20:22 Lc 2:1; 3:1; 6:9; 14:3; 20:24‑25; 23:2; Mt 17:25; Ro 13:6‑7 s 20:24 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii. t 20:25 Mt 22:21 u  20:26 Lc 9:36; 14:4 v 20:27‑40 Mt 22:46; Mr 12:34; Hch 23:6 w 20:34 Lc 16:8; 17:27 r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 231

SAN LUCAS 20

35  qa

pekheweꞌƚe hats jutsiqets quꞌ namets hatseꞌ nakhaꞌ inkꞌayik hatseꞌ ƚahatsꞌij qa naꞌ ƚiƚijii iye kekheweꞌ hats naxtaxjuꞌ, qa hats niteꞌ tewheꞌyei hatseꞌ niteꞌ testiꞌyij iye quꞌ netewheꞌyeijiꞌijjuꞌ,  x 36 qe hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nawaꞌm hatseꞌ, hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ neꞌ angelits. Pekheweꞌen ƚelitsijha hatseꞌ naꞌ Dios qe ƚelitsij naꞌ witiƚijii.  y 37 Peꞌ hats naxtaxjuꞌ iƚii iye hatseꞌ, kaꞌ Moisesꞌikꞌi iꞌnqꞌijatshenij qa yenjiꞌ paꞌ ƚafaakanek qa yikaꞌajji paꞌ ƚunyeꞌjkii pekheꞌ tujjeꞌm paꞌaj najkak ƚasiꞌ, in hik pakhaꞌaꞌ paꞌaj in tayaꞌyets nakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, ƚeqe Dios kaꞌ Abraham, kaꞌ Isaac qa kaꞌ Jacob.   (Ex 3:6)  z 38 Nakhaꞌan niteꞌ ƚeqe Dios peꞌ naxjuꞌ, qe ƚeqe Dios yijatꞌij peꞌ iƚii, qe nakhaꞌan week iƚiyiꞌm.—  a 39 Qa ujaꞌx peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa yitꞌijets paꞌaj: —Maestro ¡hayits qa ƚꞌasinikꞌiha kakhaꞌ ƚitꞌij in ƚꞌinkuꞌƚ!— 40 Maꞌ qa hik pakhaꞌaj paꞌaj qa hats wetjeyepunets quꞌ nanfaakanij iye peꞌyeꞌ iye.  









¿Ƚek pakhaꞌ taꞌƚets paꞌ Cristo peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi? 41  Maꞌ

(Mateo 22:41‑46; Marcos 12:35‑37)

qa paꞌ Jesús qa nifaakanek paꞌaj, qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj in titijitiꞌyijets paꞌ Cristo quꞌ ƚaꞌseꞌ kaꞌ Davidꞌikꞌi?  b 42 Kaꞌ Davidꞌikꞌi hik kakhaꞌija in yitꞌij qa yikaꞌajjiꞌ naꞌ ƚafaakanek Salmos, in yitꞌij: “Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yitꞌijets paꞌ Yatsatꞌaxyij: ‘Nijuꞌ niꞌijuꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi,  c 43 ipƚuꞌui quꞌ hentaxiijuꞌ neꞌ week ejuihifets neꞌ efꞌiyei.’ ”  (Sal 110:1) 44 Maꞌ hayits, kaꞌ Davidꞌikꞌi in yitꞌijets: “Yatsatꞌaxyij,” ¿qa paꞌn ƚunyeꞌj in wenitꞌijets quꞌ ƚaꞌseꞌ?—  d  





Jesús qa iyetij peꞌ iꞌnqꞌijatshenij peꞌ Moisés ƚeꞌlijei.

45  Week

(Mateo 23:1‑36; Marcos 12:38‑40; Lucas 11:37‑54)

pekheweꞌ jukhew qa efuts iye in mexe tekꞌenets paꞌaj, qa yitꞌijets paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei: 46 —Jeƚiꞌƚijuꞌƚ nekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, nekheweꞌen yisuꞌunƚe quꞌ nijalkisijkii neꞌ ƚꞌuihitjiyits juffufuf, qa qiꞌija iye in yisuꞌun quꞌ neniwqinhetjiꞌha quꞌ netniwetfelhiyiꞌm in nekiꞌkii naꞌaj joofjiꞌjuꞌ, woꞌoijiꞌ iye quꞌ naꞌnipjiꞌ neꞌej ƚotsꞌojiꞌlaxits neꞌej tenekꞌenhei  

 20:35 Hch 5:41; 2Ts 1:5; Mr 10:30 y 20:36 1Co 15:54‑55; Ap 21:4; Sal 82:6; Mt 5:45; Ro 8:14,19; Ga 3:26 z 20:37 Ex 3:15‑16; 4:5; Mt 1:2; Hch 3:13; 7:30‑32 a  20:38 Ro 6:10‑11; 14:7‑8; 2Co 5:14‑15; Ga 2:19‑20; 1Ts 4:14; 5:10 b 20:41‑44 Mt 1:1,17; Lc 1:27; Ro 1:3; Ef 5:2 c 20:42‑43 Hch 1:20; 2:34‑35; 1Co 15:25; He 1:13; 10:13; Lc 24:44 d  20:44 Ro 1:3‑4 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 20​, ​21  232

nekheweꞌ witlijtsitjiyitsifi, woꞌoijiꞌ iye quꞌ naꞌnipjiꞌ neꞌej qitsjiꞌ ƚotsꞌojiꞌlaxits naꞌaj qi ƚekujiijiꞌ.  e 47 Nitkaꞌmij iye neꞌ wikiihalei neꞌ ƚetsil. Qa yapeꞌejets iye qe iyin qe yisuꞌunƚe quꞌ neꞌtwenhetii maꞌ qaꞌ netjumtaxtii quꞌ yijaayiꞌija quꞌ nijayan naꞌ Intata. Nekheweꞌen les quꞌ qiyeꞌ quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ.—  

21

Peꞌ ƚeqe ofrenda peꞌ wikiihaleꞌ. 1   Paꞌ

(Marcos 12:41‑44)

Jesús qa nejeƚphaꞌm paꞌaj, qa yiꞌwenij pekheweꞌ wekwek yiwqꞌaxin in yenikꞌijuꞌkii peꞌ ƚaqꞌastai ƚeqe ofrenda peꞌ tiꞌnajkiꞌ peꞌ qi witlijtsitjii. f 2 Qa yiꞌwenij iye paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ wikiihaleꞌ ifꞌiljetsax in yenjiikꞌijuꞌ ek iye paꞌaj peꞌ wetsjuk ujaꞌxƚiꞌi in ƚaqꞌastai nijketits niteꞌ inyetets. g 3 Qa yitꞌij paꞌaj: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets eneꞌ wikiihaleꞌ in qi in ifꞌiljetsaxtaxija, qa ƚakhaꞌ qa les olots keꞌ yenikꞌijuꞌ week tꞌanipjiꞌ. h 4 Qe week hekheweꞌ yenikꞌijuꞌkii mexe naꞌl yijatꞌij pekheweꞌ quꞌ amaneyiꞌij, qa nekheꞌƚe efu ifꞌiljetsax, qa week yakapilenets kekheweꞌ qek netektaxij.—  





Peꞌ qi witlijtsitjii week quꞌ nonopƚaxjuꞌ hatseꞌ. 5  Qa

(Mateo 24:1‑2; Marcos 13:1‑2)

pekheweꞌ ujaꞌx in mexe yifaakatetaxjiꞌ paꞌaj peꞌ qi witlijtsitjii, in qi in ƚeꞌsits peꞌ utel, qa peꞌ yikꞌeihiniꞌkii iye wekwek ƚenistitskii pekheꞌen qa qi in ƚeꞌsits iye, qa paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: 6 —Nam hatseꞌ peꞌ neƚutsjiꞌ qa eneweꞌ haneꞌej ƚiꞌweniꞌƚ qaꞌ ham peꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ uteyeꞌ quꞌ amaniꞌipjiꞌ pekhepeꞌ iye uteyeꞌ. Week quꞌ jaƚaqꞌejuꞌkii hatseꞌ.— i  

Pekheweꞌ wekwek ƚunyejeikii yamƚiꞌijii quꞌ hats namets paꞌ ƚahatsꞌij. 7 Maꞌ

(Mateo 24:3‑28; Marcos 13:3‑23)

qa nifaakanijha paꞌaj pekheweꞌen, qa yitꞌijets paꞌaj: —Maestro, ¿paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ namets kakhaꞌ ƚitꞌij? ¿Paꞌn ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ jutsiqaxiꞌij hatseꞌ ekeweꞌ wekwek quꞌ hats kꞌesiyuyeꞌets quꞌ namets quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii?— j 8 Qa paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj in yekuꞌƚ: —¡Jeƚiꞌƚijuꞌƚha, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ awitjaxtiꞌyiꞌiƚ! Qe olots hatseꞌ peꞌquꞌ nanam qaꞌ netyinenyij, qaꞌ nitꞌijjuꞌ: “Yakhaꞌ Cristo.” Qaꞌ nitꞌij iye: “Hats yamets haneꞌej paꞌ ƚahatsꞌij.” Qaꞌ hasuꞌuj ijayaniꞌƚ. k  

 20:46 Mt 16:6; Lc 11:43 f 21:1‑4 2R 12:9; Mt 27:6; Jn 8:20 g 21:2 Lc 12:59  21:3 2Co 8:2,12 i 21:6 Lc 17:22; 19:44 j 21:7 Hch 1:6‑7 k 21:8 Jer 14:14; 29:8; Ef 5:6; 2Ts 2:3; 1Jn 2:18; Jn 8:24; Lc 17:23 e

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 233

SAN LUCAS 21

9 Qa

quꞌ impiꞌyeꞌeƚij peꞌquꞌ nawatlan qa pekheweꞌ quꞌ natyaꞌyij wetjuꞌƚkii paꞌquꞌ nuten, qaꞌ hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ, qe les ƚeꞌwis quꞌ nojo quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii ekeweꞌ wekwek. Qa niteꞌƚe ajeꞌeƚ quꞌ namets pakhaꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij.— 10 Maꞌ qa yitꞌijets iye paꞌaj: —Paꞌquꞌ witsetꞌe qaꞌ nawatlaniꞌƚ pakhapeꞌ iye witsetꞌe. Ewiꞌƚ paꞌquꞌ wittatayeꞌ qaꞌ nawatlaniꞌƚ pakhapeꞌ iye wittatayeꞌ. l 11 Naꞌl hatseꞌ peꞌquꞌ qi quꞌ nawapjaꞌ sehel. Witjaꞌmetets qa yipkuꞌ iye quꞌ nanaꞌliꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ witsetitseꞌ. Qa naꞌ waꞌsjiꞌ qaꞌ neꞌtwenhetiijiꞌphaꞌm peꞌquꞌ wekwekeꞌ qi quꞌ niꞌnijiwei qa pakhaꞌ ƚunyejei iye. m 12 In mexe niteꞌ ƚunyejeikii hatseꞌ week ekeweꞌen, ekheweliꞌƚ qaꞌ eꞌnekumhiꞌyiꞌƚiꞌkii qaꞌ awitjaxtiꞌyiꞌƚ. Niteꞌ yiliꞌiƚ ej quꞌ nowoꞌoƚ eikii. Qa ekekitiꞌyiꞌƚiikii iye neꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits neꞌ judiol qaꞌ opheƚitiyiꞌƚ juꞌkii iye. Qa ekekitiꞌyiꞌƚetsjiꞌkii iye peꞌquꞌ wittataleꞌ qa peꞌquꞌ netnekꞌenhei iye (gobernadores), qe taꞌƚ yiwets in ƚatsjayaniꞌƚ. n 13 Maꞌ qaꞌ iwqꞌaxiniꞌƚij quꞌ enfeliꞌƚiꞌm paꞌn ƚunyeꞌj in ƚatsjayaniꞌƚ. o 14 Eniꞌƚjiꞌha peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ hasuꞌuj matjiꞌletiꞌƚij paꞌquꞌ itꞌiƚij quꞌ meꞌtweiƚetiꞌƚikꞌi, p 15 qe yakhaꞌ quꞌ kꞌeƚisiƚij peꞌquꞌ eꞌlijeyiꞌiƚ qa paꞌquꞌ ikfeliyaxitsiꞌƚkiiha iye, qa pekheweꞌ quꞌ ejuyiꞌƚijuꞌƚ qaꞌ ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ newejuꞌƚijuꞌƚ qa quꞌ nittaxijets iye quꞌ niteꞌ natsathenikꞌi paꞌquꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ. q 16 Qaꞌ eniwotkꞌonheꞌyiꞌƚijkii iye hatseꞌ yemjeetax quꞌ alheyeꞌtaxiꞌƚha, quꞌ ejefetstaxija, qa eꞌwitkꞌinjayektaxiꞌƚha iye, qa ejuwaikaltaxija iye. Qa peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ ekheweliꞌƚ qaꞌ natlanhetiijuꞌha. r 17 Qaꞌ week quꞌ naꞌnapjaxiꞌƚ eꞌm haꞌne seheꞌ epjiꞌ qe taꞌƚets in ƚatsjayaniꞌƚ. s 18 Qa hamƚe hamiꞌiikii paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ neꞌ ewkujitsiꞌƚ. t 19 Meꞌntꞌunhetiꞌƚ hasuꞌuj neqenijaniꞌƚ ej qaꞌ anaxiꞌƚij peꞌquꞌ iƚaxitsiꞌiƚ. u 20 Quꞌ iꞌwentaxiꞌƚ haꞌne Jerusalén quꞌ namijupkii peꞌquꞌ oqꞌopheƚinetsiletseꞌ, maꞌ qaꞌ hats enikfeꞌliꞌƚets paꞌ ƚewuƚꞌeyeꞌjjuꞌ in hats kꞌesetsha. v 21 Maꞌ qa peꞌquꞌ naꞌniꞌ naꞌ seheꞌ Judea qaꞌ nilatii neꞌ utekui, qa peꞌquꞌ naꞌniꞌ haꞌne Jerusalén qaꞌ nilatikꞌuifikꞌi haꞌne witset, qa peꞌquꞌ naꞌniꞌkii naꞌ ƚꞌejinqaꞌwet qaꞌ hasuꞌuj nenek jiꞌtejeꞌm haꞌne Jerusalén. w 22 Qe pekheweꞌen peꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ, hik pakhaꞌ paꞌ witqatjaꞌ hatseꞌ, hatsꞌinha qaꞌ nafits week kekheweꞌ wekwek hats weꞌnikaꞌajjiꞌ. x 23 ¡Hiyeeꞌ enewusits pekheweꞌ quꞌ efutseꞌ quꞌ iwoyitsiꞌij jiꞌtejeꞌm quꞌ mexe niwkajitshenjuꞌ qa pekheweꞌ quꞌ mexe nifunen iye peꞌquꞌ ƚelitseꞌ  



























 21:10 2Cr 15:6; Is 19:2 m 21:11 Is 29:6; Zac 14:5; Ap 6:8,12; Lc 11:16; 12:33  21:12‑17 Mt 10:19‑22; Mr 13:11‑13; Sal 119:84; Hch 4:3; 5:18; 8:3; 12:4; 16:23; 17:6; 18:12; 22:19; 24:1,27; 25:6; 26:11; 27:24; 2Co 11:23 o 21:13 Fil 1:12‑19 p 21:14 Lc 12:11 q  21:15 Ex 4:12; Hch 4:14; 6:10 r 21:16 Mt 10:35; Lc 12:53 s 21:17 Lc 6:22; Jn 15:18‑19 t  21:18 1S 14:45; Mt 10:30; Lc 12:7; Jn 10:28 u 21:19 Mt 10:22; 24:13; Ro 2:7; 5:3; He 10:36; Stg 1:3 v 21:20 Lc 19:43; Dn 9:27 w 21:21 Lc 17:31; Mt 4:8 x 21:22 Is 34:8; 63:4; Dn 9:24‑27; Os 9:7; Lc 18:7‑8 l

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 21  234

peꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ! Qe qi hatseꞌ paꞌquꞌ aꞌtaxeꞌ haꞌne seheꞌ Israel, qa qi iye paꞌquꞌ ƚantanithenkeyeꞌjeꞌ pekheweꞌen. y 24 Ujaꞌx peꞌquꞌ naqꞌalij witqatsjikinet, qa pekhewepeꞌ qaꞌ notꞌopheƚitiijuꞌ qa newetkaxikꞌi week pekheweꞌ witsetiikal. Qa pekheweꞌ niteꞌ judiol qaꞌ naꞌniꞌ naꞌ Jerusalén, qa namƚiꞌijii quꞌ hats nafits paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ newetlinenij iye.—  z  

Quꞌ netpiltaxjuꞌ iye paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew.

25  —Naꞌl

(Mateo 24:29‑35,42‑44; Marcos 13:24‑37)

peꞌquꞌ jutsiqetsiꞌij, axeꞌm paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ neꞌ junuꞌ, neꞌ juwel qa neꞌ footekii iye, qa haꞌne seheꞌ epjiꞌ iye, qi quꞌ neƚꞌilaxtax eneꞌ witsetits, qaꞌ nenqꞌijiweyij paꞌ qi iftsax ƚꞌanyeꞌj naꞌ qi iweliꞌ qa peꞌquꞌ ƚeqe tꞌuyuyitseꞌ iye. a 26 Eneꞌ jukhew qa efuts iye haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa nanaxkatꞌaxijjuꞌ paꞌquꞌ ƚꞌijiweyaxitseꞌ quꞌ nijamtiꞌets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. Qa peꞌ qits ƚetꞌunhaxits eneꞌ wasits qaꞌ nawapjaꞌ. b 27 Maꞌ qaꞌ neꞌtwenhetii haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ nenekijjuꞌ peꞌquꞌ wasiꞌyeꞌ.  (Dn 7:13) Qi paꞌ ƚetꞌunhaꞌx qa qi iye quꞌ netujjiha. c 28 Quꞌ namtaxets quꞌ ƚunyejeyeꞌkii ekeweꞌ wekwek, eniiphaꞌm qaꞌ jeƚphaꞌm qe hats kꞌesets quꞌ hats ewejinhetiiƚiꞌiƚ.— d  





29 Maꞌ

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ najkak higokuk.

qa nifel paꞌaj akaꞌ ewiꞌƚ yejeyumtshenijupiꞌ: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek neꞌej ewiꞌƚ higokuk, iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ iye najkakꞌe. 30 Quꞌ iꞌweniꞌƚ quꞌ hats nataꞌƚjiꞌ peꞌquꞌ ƚesejetseꞌ qa hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in hats ininqapiyuꞌ. 31 Qa hik ƚunyeꞌj quꞌ iꞌweniꞌƚ quꞌ namets ekeweꞌ wekwek qaꞌ menikfelitiꞌƚets naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios in hats met. 32 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets in niteꞌ hamits hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ nanamjiꞌjuꞌkii pakhaꞌ ƚahatsꞌij hatseꞌ, qa namƚiꞌijii quꞌ week ƚunyeꞌjeꞌkii ekeweꞌ hats hitꞌij. e 33 Naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ hamits hatseꞌ, qa ekeweꞌƚe hats hitꞌij qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hamitseꞌ. f 34 Matjanitheniꞌƚkiiha, iwejinkitekꞌiƚij peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ naqamaxjiꞌ naꞌaj ƚisuꞌuniꞌƚjiꞌ qe ƚaqsiiƚijkii, qa paꞌ witkꞌuwetax iye, qa paꞌ wittawjeꞌmeteꞌej ekeꞌ wekwek haꞌne witiƚaꞌx. Hatsꞌinha quꞌ namtaxets  









 21:23 Lc 23:29 z 21:24 He 11:34; Sal 79:1; Is 63:18; Dn 8:13; 12:7; Ap 11:2; Ro 11:25  21:25 Is 13:10; 17:12; 24:23; Ez 32:7; Jl 2:10,30‑31; 3:15; Hch 2:20; Ap 6:12‑13; Sal 46:2‑3; 65:7 b 21:26 Is 34:4; Hag 2:6 c 21:27 Dn 7:13; Ap 1:7; Mt 16:27; 26:64; Mr 9:1 d 21:28 Lc 2:38; 24:21; Ro 8:23; 13:11 e 21:32 Lc 9:27 f 21:33 Sal 102:26; 119:89; Is 40:8; 51:6; 2P 3:10; Mt 5:18; Lc 16:17; 1P 1:23,25 y a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 235

SAN LUCAS 21​, ​22

paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ qaꞌnteꞌ enfꞌeliyiꞌiƚijuꞌƚ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj witiwqeꞌl, g 35 qe week quꞌ naꞌnipjiꞌ eneꞌ witsetits haꞌne seheꞌ epjiꞌ hatseꞌ. 36 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, matjanitheniꞌƚkii qaꞌ hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ iyiniꞌƚ hatsꞌinha quꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚijup quꞌnteꞌ neqenijaniꞌiƚ ej week ekeweꞌ wekwek quꞌ namtaxets quꞌ nanaꞌl, maꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ atsꞌapꞌayiꞌiƚifi hatseꞌ naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew, ham ijiweyaxitsiꞌiƚiꞌm.— h 37 Paꞌ Jesús neƚujiꞌjij qa iꞌnqꞌijatshenjiifi keꞌ qi witlijtsitjii, qa najaiƚe qa ikjiꞌjii qa amaneijiꞌjiꞌ keꞌ utek ƚii Olivos. i 38 Qa week pekheweꞌ jukhew qa efuts iye mexe ham jiꞌij junuyeꞌ qa wekiyaꞌfjiꞌjii keꞌ qi witlijtsitjii quꞌ nepiyeꞌjiꞌij. j  







22

Judas qa tꞌihinij paꞌ Jesús.

(Mateo 26:1‑5,14‑16; Marcos 14:1‑2,10‑11; Juan 11:45‑53)

1   Hats

kꞌesetsha paꞌaj quꞌ namets paꞌ ƚeꞌwis neƚu witkujiijiꞌ peꞌ pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ, qa ƚenqii iye Pascua. k 2 Peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa woꞌoikii paꞌaj paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ nanatꞌinij quꞌ nilan paꞌ Jesús, qe nijiweyijuꞌƚ peꞌ week jukhew. l 3 Maꞌ qa paꞌ Satanás qa uijiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ Judas, ƚenqii iye Iscariote, hik pakhaꞌ iꞌntaxjiꞌtejeꞌm peꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. m 4 Pakhaꞌan qa ikii paꞌaj quꞌ natfaakateyiꞌƚjuꞌ pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa pekheweꞌ iye yejeƚ keꞌ qi witlijtsitjii, qa nifeliꞌm paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ netisij paꞌ Jesús pekheweꞌen. n 5 Pekheweꞌen qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj qa yiwjutsiqeniꞌmha paꞌaj quꞌ netisij hatseꞌ peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ. 6 Pakhaꞌan qa tꞌekuꞌmijuꞌƚ peꞌ tefelhitiꞌyiꞌm. Maꞌ qa woꞌoikii paꞌaj paꞌquꞌ iwemetsaxeꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌihinij paꞌ Jesús quꞌ niteꞌ naꞌniꞌijup peꞌ jukhew qa efuts iye.  









Paꞌ Santa Cena.

7 Qa

(Mateo 26:17‑29; Marcos 14:12‑25; Juan 13:21‑30; 1 Corintios 11:23‑26)

hats yamets paꞌaj paꞌ ƚeꞌwis neƚu witkujiijiꞌ peꞌ pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌ levadura qa ƚenqekꞌujiijiꞌ iye naꞌaj kotsꞌetax ƚaꞌs quꞌ netꞌejuyets paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua. o g  21:34 Lc 12:40; 17:3; Ro 13:13; Mt 13:22; Mr 4:19; 1Ts 5:3,6‑7; 1P 4:7 h 21:36 Mt 25:13; 26:41; Mr 14:34‑38; Lc 12:37; Hch 20:31; 1Co 16:13; Ef 6:18; 1Ts 5:3,6; 1P 5:8; Ro 2:3; He 2:3 i 21:37‑38 Jn 8:1‑2; 18:2; Mt 21:1; 26:55; Lc 22:39 j 21:38 Jn 8:2 k  22:1‑2 Ex 12:11; 23:15; Jn 6:4; 11:55; 13:1 l 22:2 Mt 12:14; 21:46; Lc 19:47‑48; 20:19 m 22:3‑6 Jn 13:2,27; Hch 5:3; Lc 6:16 n 22:4 Lc 22:52; Hch 4:1; 5:24,26; 16:20,22,35‑36,38; Mr 9:31 o 22:7‑13 Ex 12:21; 1Co 5:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 22  236 8  Maꞌ

qa paꞌ Jesús qa yukin paꞌaj haꞌ Pedro qa haꞌ Juan, qa yitꞌijets: — Mathayiniꞌƚ qaꞌ ajiletiꞌƚ paꞌquꞌ jinteƚuj quꞌ netꞌejuyets paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua.— p 9 Hekheweꞌen qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌ ƚisuꞌun quꞌ hajiletiꞌƚiꞌ paꞌquꞌ inaqeꞌ?— 10 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ amiꞌƚets naꞌ witset qa hiknaꞌ iꞌweniꞌƚiꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ quꞌ nekaꞌx peꞌquꞌ camusiyeꞌ iꞌnjiꞌ paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ qaꞌ ijayaniꞌƚphaꞌm, amƚiꞌiƚijii peꞌquꞌ nuyifi wititsiꞌyeꞌ. 11 Qaꞌ itꞌiƚijets pakhaꞌ tetsii: “Haꞌ Maestro yitꞌij ei: ‘¿Paꞌn iꞌniꞌ pakhaꞌ ƚataweꞌj eneꞌ wititsiꞌ quꞌ haꞌniꞌƚijiꞌ eneꞌ yijatshenhei quꞌ heyekiꞌƚjuꞌ quꞌ netꞌejuyets paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua?’ ” 12 Pakhaꞌan qaꞌ nethiniƚij naꞌ teꞌweiphaꞌm neꞌ wititsiꞌ epkꞌetsaxifi qa week hats qꞌaxitsjuꞌ neꞌ wekwek. Qaꞌ hiknaꞌ aqsiiƚijiꞌkii quꞌ ajiletiꞌƚ paꞌquꞌ jinteƚuj hatseꞌ.— q 13 Maꞌ qa pekheweꞌen qa ikkii paꞌaj, qa week yiꞌwen akaꞌ hats yitꞌijets paꞌaj paꞌ Jesús. Maꞌ qa yaqsiijkii paꞌaj quꞌ najilet paꞌ ƚaq tꞌejuyets paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua. r 14 In hats yamets paꞌaj paꞌ ujaꞌx peꞌ hora, qa paꞌ Jesús qa heꞌ apóstoles iye qa iꞌnijupjuꞌkii paꞌ mesa. s 15 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Hayits qa qiꞌija in hisuꞌun quꞌ kꞌeyekufetsiꞌƚjiꞌ haꞌne ƚeꞌwis neƚu in menteꞌ yamets pakhaꞌ qi quꞌ haatsꞌeꞌej. 16 Qe yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in hats niteꞌ kꞌeyekufetsiꞌƚ iye, ipƚuꞌƚiꞌii iye hatseꞌ nakhaꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ Dios.— t 17 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ tokꞌo qa in hats yitꞌijetsphaꞌm paꞌaj ƚeꞌwisij paꞌ Dios, qa yitꞌij paꞌaj: —Iyaꞌaƚjiꞌ haneꞌen, eꞌweekiꞌiƚij. u 18 Qe yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in haneꞌej quꞌ nataꞌƚiꞌ qa hats niteꞌ nekꞌiyaꞌyeꞌjiꞌ iye paꞌquꞌ uwa ƚꞌiyeꞌ, ipƚuꞌui quꞌ nanamtax naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— 19 Qa tꞌekuꞌmiꞌ iye paꞌaj paꞌ pan, qa in hats yitꞌijetsphaꞌm iye paꞌaj ƚeꞌwisij paꞌ Dios, qa napkꞌasitjuꞌ paꞌaj, qa netisijjuꞌ paꞌaj heꞌ ƚꞌijatshenhei. Maꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye paꞌaj: —Akaꞌan yeseꞌn, wetƚisƚetij quꞌ nawaꞌm qe taꞌƚiꞌƚ ewets. Aqsiꞌjiꞌƚijkii akaꞌan hatsꞌinha quꞌ anjamtijiiƚyikꞌi.— v 20 Qa hik ƚunyeꞌj iye paꞌaj in tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ tokꞌo in hats yiliꞌij paꞌaj in tek, qa yitꞌij paꞌaj: —Haꞌne iꞌnjiꞌ haꞌne tokꞌo hik haꞌne pakhaꞌ inkꞌayik quꞌ nenitꞌij qa hik eneweꞌ yathits, tꞌilitfikꞌi hatseꞌ qe taꞌƚiꞌƚ ewets. w 21 Qa haꞌneƚiꞌij nakhaꞌ ƚokoi naꞌ tꞌihinyij hatseꞌ hats iꞌnyijup haꞌne mesa ijup. x  

























 22:8 Hch 3:1; 8:14 q 22:12 Hch 1:13 r 22:13 Lc 19:32 s 22:14 Mt 26:20; Mr 14:17 t 22:16 Lc 14:15; Ap 19:9 u 22:17‑20 Mt 14:19; 15:36; 26:26‑29; Mr 14:22‑25; 1Co 11:23‑25 v 22:19 Jn 6:51‑53; He 10:3 w 22:20 Ex 24:8; Jer 31:31; Zac 9:11; 1Co 10:16; 11:25; 2Co 3:6; He 7:22; 8:8,13; 9:15; 12:24; 13:20 x 22:21‑23 Mt 26:21‑24; Mr 14:18‑21; Jn 13:18‑26; Sal 41:9 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 237

SAN LUCAS 22

22  Qe

yijaaꞌija, haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew hats ikƚiꞌij qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ, in ƚꞌanyejeyek kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ tꞌejuyets nakhaꞌan, qa ¡hiyeeꞌƚe haꞌnus nakhaꞌ tꞌihinyij hatseꞌ!— y 23 Maꞌ qa pekheweꞌen qa watfaakatejiꞌijjuꞌ paꞌaj ƚek pakhaꞌ paꞌ yaqsiijkii hatseꞌ akaꞌan. z  

24  Hekheweꞌ

¿Ƚek pakhaꞌ les quꞌ qiyeꞌjiꞌ pekheweꞌen?

ƚꞌijatshenhei qa tekꞌeƚeyiteetsijjuꞌ paꞌaj ƚekpaꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌha paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ pekheweꞌen. a 25 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Nekheweꞌ wittatal neꞌ witsetits niteꞌ judiol, ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ nethinkii paꞌ ƚetꞌunhaxits in tenekꞌenhei qa naꞌaj inaqyajiꞌij qa wanaqsiijkii. Qa nekheweꞌ teꞌweyikꞌuijuꞌ nekheweꞌen qa titijitiꞌyijetsek in ƚeꞌwis paꞌquꞌ naqsiijkii. b 26 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa hasuꞌuj quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ akaꞌan. Pakhaꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ ekheweliꞌƚ, naqsiijkii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ niteꞌ qiyeꞌjiꞌ. Qa paꞌquꞌ netnekꞌenhei qa naqsiijkii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ witqejkunenekꞌe. c 27 ¿Qa ƚek pakhaꞌ les quꞌ qiyeꞌjiꞌ? ¿Me pakhaꞌ quꞌ naꞌnijup paꞌquꞌ mesayeꞌ quꞌ netek? ¿Me iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ witqejkunenekꞌe? Ehe, pakhaꞌ iꞌnijup paꞌ mesa hik pakhaꞌ les in qijiꞌ. Qa yakhaꞌƚe in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa hik yijunyeꞌj quꞌ yewitqejkunenekꞌe. d 28 Ekheweliꞌƚ week ƚahatsiyij ƚaꞌniꞌƚ yijijup kekheweꞌ yinjaajinkeyejeikii. e 29 Qa in ƚunyeꞌjek naꞌ Tata in tseƚisij nakhaꞌ quꞌ heinekꞌenheꞌyiꞌ, qa yakhaꞌ qaꞌ kꞌeƚisjiiƚijek f 30 quꞌ ekiꞌƚipjiꞌ naꞌ yeqe mesa nakhaꞌ quꞌ heinekꞌenheꞌyiꞌ. Qaꞌ niꞌiƚipjiꞌ neꞌ qitsjiꞌ witsꞌojilaxits quꞌ ejeyumtsheniꞌƚ nekheweꞌ docejuꞌ (12) witsetits taꞌƚetskii keꞌ ƚelits kaꞌ Israelꞌikꞌi.— g  











Jesús qa nifeliꞌm paꞌ Pedro quꞌ newelkutꞌijkii hatseꞌ.

(Mateo 26:31‑35; Marcos 14:27‑31; Juan 13:36‑38)

31 —Simón, Simón, ekꞌen qekuꞌnek, naꞌ Satanás hats iyiniꞌƚ ewets quꞌ najaajiniꞌƚ,

qaꞌ hik ƚeqfenyejeyiꞌiƚ ej neꞌej trigo qe wanaqsiꞌjjiꞌ qa wenitꞌijkii ful ful. h yakhaꞌƚe qa kꞌiyinꞌepjiꞌ hatsꞌinha quꞌ niteꞌ hameꞌem paꞌquꞌ niteꞌ eqekuyeꞌjeꞌ, qa akhaꞌ quꞌ hats etpiltax yiwets iye qa iftitsꞌijets neꞌ ejefets quꞌnteꞌ niliyiꞌij quꞌ netꞌunits.— i 33 Haꞌ Simón qa yitꞌij paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, inyeꞌjƚuꞌ quꞌ kꞌoyopheƚifeyeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ kꞌeyiwamhifeyeꞌ. Niteꞌ tsꞌijiwei.— 32  Qa



 22:22 Hch 2:23; 10:42; 17:26,31 z 22:23 Mt 21:25; Mr 9:10; Lc 24:15  22:24 Mr 9:34; Lc 1:32 b 22:25‑27 Mt 20:25‑28; Mr 10:42‑45 c 22:26 Lc 9:48; 1P 5:3 d 22:27 Mt 20:28; Jn 13:1‑17 e 22:28 He 2:18; 4:15 f 22:29 Mt 25:34; 2Ti 2:12 g  22:30 Lc 22:16; Mt 19:28 h 22:31 Mt 4:10; Am 9:9 i 22:32 Jn 17:9‑15; 21:15‑17; Ro 8:34; 1Co 1:9; Fil 1:6; 1Ts 5:24; 2Ti 2:13 y a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 22  238 34  Paꞌ

Jesús qa yitꞌij: —Pedro, hitꞌij ewets haneꞌej haꞌne najaꞌxjiꞌ in niteꞌ ip paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ, ipƚuꞌui quꞌ hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ mewelkuꞌtyijkii, qa itꞌijets quꞌ niteꞌ enikfeꞌleꞌyij.— 35 Paꞌ Jesús qa nifaakanjiꞌjuꞌ paꞌaj, qa yitꞌij: —In kꞌukiniꞌƚijkii hik akaꞌaj quꞌ enfeliꞌƚ ekeꞌ wiꞌtlijei qa kꞌayajiꞌiƚijets quꞌ hasuꞌuj ekaꞌxiꞌƚ peꞌquꞌ aqꞌastayiꞌiƚ quꞌ ijutsjayiƚikꞌijuꞌ eqelutsitsiꞌƚ, qa paꞌquꞌ eqe tiꞌnajiꞌiƚij peꞌquꞌ aqatsiꞌiƚ qa peꞌquꞌ eqjefetsiꞌiƚ iye otshilaxtiyiꞌiƚ, ¿me qa hamitsiꞌƚ eꞌm peꞌyeꞌ hik akaꞌaj?— Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Ham hamiꞌiƚ yeꞌm hik akaꞌaj.— j 36 Maꞌ qa yitꞌijets iye: —Qa haꞌneƚiꞌij qa hats tujtseikaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, paꞌquꞌ natqꞌastajiyii qaꞌ nekaꞌx. Qa paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm ƚeqetiꞌnajeꞌ neꞌej ƚaqats qaꞌ nekaꞌx. Qa paꞌquꞌ ham ƚaqatsjikinetꞌe qaꞌ netꞌihinij paꞌquꞌ ƚꞌuihitjiyeꞌ qaꞌ nataqhaꞌyets paꞌquꞌ ƚaqatsjikinetꞌe. 37 Qe yakhaꞌ hitꞌiƚij ewets in les ƚeꞌwis quꞌ naꞌnyiꞌpjiꞌ qaꞌ nafits akaꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: “Tojonkaxtiꞌyikꞌi pekheweꞌ uƚꞌets jukhew.” (Is 53:12) Qe yijaaꞌija kekheweꞌ week hats weꞌnikaꞌajjiꞌ quꞌ yijunyeꞌjeꞌkii, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nijanikꞌi.— k 38 Hekheweꞌen qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, jeƚ qekuꞌnek, eneweꞌen wetsjuk witqatsjikinetits.— Qa yekuꞌƚ paꞌaj pakhaꞌan qa yitꞌij: —Hayits hats ujaxƚuꞌ.—  







Jesús qaꞌ iyiniꞌ paꞌ Getsemaní.

39 Paꞌ

(Mateo 26:36‑46; Marcos 14:32‑42)

Jesús qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj paꞌ witset, qa paꞌ hats ƚunyeꞌj jiꞌij, maꞌ qa ikjiꞌjii keꞌ utek Olivos, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yijayanjiikꞌi paꞌaj. l 40 Maꞌ qa yamets paꞌaj pakhaꞌ iꞌnjiꞌjiꞌ, qa yitꞌijets hekheweꞌen: —Iyiiniꞌƚha, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ neqenijaniꞌiƚ ej naꞌ witaqjaajinkeyeꞌj.— 41 Paꞌ Jesús qa ikikꞌui paꞌaj paꞌ haꞌniijiꞌin in ipƚuꞌukꞌi ek neꞌej ute qe jitewuꞌm, qa wonokokꞌeniꞌjuꞌ paꞌaj qa iyin. m 42 Qa yitꞌij paꞌaj: —Tata, quꞌ isuꞌun qaꞌ iwuꞌmyikꞌui nakhaꞌ quꞌ nekꞌiyaꞌaj tokꞌo iꞌnjiꞌ naꞌ qi in ekꞌimiijiꞌ. Qa hasuꞌujƚe quꞌ nanaqsiijkii pakhaꞌ quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌun. Akhaꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ isuꞌun.— n 43 Maꞌ qa nametsjuꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ángel taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs quꞌ netisij paꞌquꞌ ƚetꞌunhaꞌxeꞌ. o 44 Paꞌ Jesús qi in yoksiꞌwen paꞌaj pakhaꞌ qi aꞌtax hatseꞌ, maꞌ qa qiꞌija in weꞌntꞌunhet paꞌaj in iyin qa paꞌ ƚenejutꞌax qa hik ƚunyeꞌj neꞌej witꞌathits in qitsjuꞌ qe tsaptsapijukii seheꞌ. p 45 In yiliꞌij in iyin paꞌaj qa niiphaꞌm qa ikii peꞌ ƚꞌijatshenhei paꞌ iꞌniꞌ. Qa hats imaꞌjuꞌ paꞌaj hekheweꞌen qe yeqiwefijjuꞌ in qi in itawjeꞌmetets.  











 22:35 Mt 10:9‑10; Mr 6:8; Lc 9:3; 10:4 k 22:37 Jn 17:4; 19:30 l 22:39 Mt 26:30; Mr 14:26; Lc 4:30; 21:37; Jn 18:1; Mt 21:1 m 22:41 Lc 18:11 n 22:42 Jn 18:11 o  22:43 Mt 4:11; He 1:14 p 22:44 He 5:7 j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 239

SAN LUCAS 22

46  Qa

yitꞌijets paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚamaꞌaƚjuꞌ? Eniyiꞌƚphaꞌmkii qaꞌ iyiniꞌƚ, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ neqenijaniꞌiƚ ej naꞌ witaqjaajinkeyeꞌj.— Teꞌnekumhiꞌyiꞌ paꞌ Jesús.

(Mateo 26:47‑56; Marcos 14:43‑50; Juan 18:2‑11)

47 In

menteꞌ yiliꞌij paꞌaj in iyet paꞌ Jesús qa namets paꞌaj peꞌ olots jukhew, qa pakhaꞌ ƚii paꞌaj Judas hik pakhaꞌ iꞌntaxjiꞌtejeꞌm iye paꞌaj heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, nojoꞌokꞌoi paꞌaj pekheweꞌen. Qa nekets paꞌaj paꞌ Jesús qe qa netujeꞌm. 48 Qa paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Judas, ¿me in ƚetujeꞌm qa ƚꞌihinij haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew?— 49 Pekheweꞌ metitsifi paꞌaj paꞌ Jesús in yiꞌwen paꞌ ƚunyeꞌjkii, qa yitꞌijets paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, ¿me ƚisuꞌun quꞌ heqfekiniꞌƚij jeꞌm eneꞌ yaqaꞌtsjikinetitsiꞌƚ?— 50 Maꞌ qa paꞌ ewiꞌƚ paꞌaj hekheweꞌen qa yifekin jeꞌm paꞌ ƚeqejkunenek paꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil qa yasinii paꞌaj qa kꞌitsii peꞌ ƚekfiꞌikꞌi yiyaꞌyikꞌi teꞌweijiꞌ. 51 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Hasuꞌuj meqfekiniꞌƚ jeꞌm. ¡Iliꞌiƚij!— Paꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmets paꞌaj peꞌ ƚekfiꞌ paꞌ witqejkunenek qa yiƚin paꞌaj. 52 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yejeƚ peꞌ qi witlijtsitjii qa pekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset: —¿Inhatsꞌek in ƚenteneyiꞌƚij neꞌ aqaꞌtsjikinetitsiꞌƚ qa neꞌ ekꞌuliꞌƚ najak? ¿Me hik yijunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ejtenhetsax? q 53 Yakhaꞌ in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii week neƚuts neꞌ qi witlijtsitjiyii, qa ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ netꞌekuꞌmyiꞌ. Qa ƚantsatꞌetsƚiꞌiƚij eneꞌ haneꞌej hora qa nakhaꞌ iye ƚetꞌunhaꞌx naꞌ nookii ƚantsatꞌetsiꞌƚij iye.— r  











Paꞌ Pedro qa welkutꞌijkii paꞌaj paꞌ Jesús.

(Mateo 26:57‑58,69‑75; Marcos 14:53‑54,66‑72; Juan 18:12‑18,25‑27)

54  Maꞌ

qa pekheweꞌen qa tꞌekuꞌmiꞌ quꞌ nopheꞌƚ paꞌ Jesús, qa yekaꞌxii paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil. Qa haꞌ Pedro qa yijayantaxij phaꞌmkii paꞌaj qa toxƚiꞌijuꞌƚkii. 55 Pekheweꞌen in hats niƚaniꞌ paꞌaj paꞌ feꞌt paꞌ joofjiꞌjuꞌ peꞌ wititsiꞌii, qa iꞌnijup paꞌaj, qa haꞌ Pedro qa iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌaj pekheweꞌen. s 56 Qa peꞌ ewiꞌƚ witqejkunenkiꞌ, in yiꞌwen paꞌaj in iꞌnijupjuꞌ paꞌ feꞌt qa nalitetsjuꞌ, maꞌ qa tsꞌin paꞌaj in yejeƚjuꞌ, qa yitꞌij: —Haneꞌen, qeteꞌeꞌ hik haꞌne iye hakhaꞌ ƚijtsꞌejiꞌijjkii.— 57 Qa welkutƚiꞌijkii paꞌaj haꞌ Pedro, qa yitꞌijets peꞌ efu: —Efu, niteꞌ tsikfeꞌlets pakhaꞌan.—  





 22:52 Lc 2:46; Jn 18:20  22:55‑62 Mt 26:3

q s

r

 22:53 Jn 12:27; 16:4; Hch 26:18; Ef 6:12; Col 1:13

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 22  240 58  Qa

sujƚe iye paꞌaj qa naꞌl iye peꞌ yejeƚjuꞌ iye qa yitꞌijets: —¡Qeteꞌeꞌ hik akhaꞌ iye ƚaꞌnjiꞌtejeꞌmkii hekheweꞌen!— Haꞌ Pedro qa yitꞌij iye paꞌaj: —¡Efu, niteꞌ! ¡Niteꞌ yakhaꞌ pekheweꞌen!— 59 Qa hats ewiꞌƚ paꞌaj hora tꞌaniꞌ qa naꞌl iye paꞌ yumtiꞌija qa yitꞌij: —Yijaaꞌija in hik haꞌne hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekkii, qe haneꞌen Galilea ƚeiƚeꞌ iye.— 60 Haꞌ Pedro qa yitꞌij iye paꞌaj: —Jukhew, ¡niteꞌ tsikfeꞌlets kakhaꞌ ƚitꞌij!— In mexe niteꞌ naqꞌaxtaxijikꞌi pakhaꞌ yitꞌij in welkutꞌijkii, maꞌ qa iipƚek paꞌaj paꞌ taꞌaꞌaꞌ. 61 Maꞌ qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa hik pakhaꞌaj tꞌatsjiꞌƚfikꞌi qa leeꞌsii paꞌaj in nejeƚii haꞌ Pedro, maꞌ qa haꞌ Pedro qa yijamtiꞌikꞌi paꞌaj keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yitꞌijets paꞌaj: —Haꞌne najaꞌxjiꞌ tees quꞌ nap paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ ipƚuꞌui quꞌ hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ mewelkuꞌtyijkii.— t 62 Maꞌ qa ikfikꞌi paꞌaj haꞌ Pedro qa qi in ip paꞌaj.  







Jesús qa tawitjaxtii paꞌaj.

63  Pekheweꞌ

(Mateo 26:67‑68; Marcos 14:65)

jukhew testiꞌyij paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ nejeƚets, qa qi in yawitji paꞌaj qa yilanjeꞌmkii iye. u 64 Yitꞌonjoꞌ iye paꞌaj ƚotoi, qa nifaakanjiꞌij: —¿Ƚek pakhaꞌ teꞌek nalan?— 65 Qa olots iye pekhewep iye wekwek yitꞌijetskii tꞌejuyijuꞌƚ pakhaꞌan, in uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyetskii. v  



Paꞌ Jesús qa wetkaꞌxetsjiꞌ pekheweꞌ tenekꞌenhei (Junta Suprema). 66  In

(Mateo 26:59‑66; Marcos 14:55‑64; Juan 18:19‑24)

hats neƚukii paꞌaj qa notꞌax wetjuꞌƚ pekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset qa peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, maꞌ qa wetkaꞌxii paꞌaj paꞌ Jesús paꞌ notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ pekheweꞌen. Qa hikpaꞌ qa tafaakanhetiꞌyiꞌkii paꞌaj: w 67 —Quꞌ hik akhaꞌyeꞌ paꞌ Cristo, yape enfeliꞌƚ yeꞌm.— Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ hiꞌttaxiꞌƚij ewets: “Ehe, yakhaꞌ,” qaꞌ esqekuꞌƚiꞌiƚij iye. 68 Qa quꞌ kꞌafaakantaxiꞌƚij peꞌyeꞌ, tees quꞌ eskuꞌƚiꞌƚ. 69 Qa haꞌneƚiꞌij quꞌ nataꞌƚiꞌ, qa haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa naꞌniꞌjuꞌ naꞌ yiyaꞌyikꞌi nakha Ham Ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in Dios.—  (Sal 110:1) x 70 Maꞌ qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj peꞌ week: —Yeꞌehe, ¿me qa hik akhaꞌ paꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Dios?— Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Ehe, yakhaꞌ, ƚꞌasiiniꞌƚikꞌiha in ƚitꞌiƚij yiwets.— y 71 Maꞌ qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen: —¿Inhatsꞌek quꞌ menjiit hamiꞌikꞌui iye pakhapeꞌ iye quꞌ nenfelijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haneꞌen? Inekhewel hats jitepiꞌyeꞌejha kakhaꞌ yitꞌij.—  









 22:61 Mr 10:21; Lc 22:31‑34; Hch 3:13‑14 u 22:63‑65 Jn 18:22‑23 v 22:65 Mr 3:29  22:66 Mt 27:1; Mr 13:9; 15:1; Jn 18:28; Lc 9:22; 20:1 x 22:69 Mr 16:19; Hch 7:56; He 1:3 y 22:70 Mt 4:3; 26:64; 27:11; Lc 1:32,35; 23:3 t

w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 241

23

SAN LUCAS 23

Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ Pilato.

(Mateo 27:1‑2,11‑14; Marcos 15:1‑5; Juan 18:28‑38)

1   Maꞌ

qa week niiphaꞌmkii paꞌaj pekheweꞌen, qa yekaꞌxii paꞌ Jesús paꞌ Pilato. 2 Qa in yamijii paꞌaj, maꞌ qa hik pakhaꞌaj qa yitꞌijetskii pekheweꞌen peꞌ wekwek yitꞌijets in yaqsiijkii pakhaꞌan, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Hats hiꞌweniꞌƚ haꞌne jukhew in yinkꞌaihittaxikꞌui qa yiwuƚꞌenhettaxijkii akaꞌ ƚunyeꞌjtax haꞌne initset, maꞌ qa inqaqꞌayintaxij in tajaikii ekeꞌ wekwek quꞌ netꞌejuyets paꞌ Roma ƚatata (César), qa yitꞌij ƚetets iye in ƚakhaatiꞌija paꞌ Cristo, qi wittata.— z 3 Maꞌ qa paꞌ Pilato qa nifaakan paꞌaj: —¿Me akhaꞌ paꞌ qi ƚatata eneꞌ judiol?— Qa yekuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesús: —Ehe, yakhaꞌ.— a 4 Qa paꞌ Pilato qa yitꞌijjiꞌjuꞌ pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa pekheweꞌ iye olots jukhew: —Ham hiꞌweniꞌij paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ haꞌne jukhew.— b 5 Qa pekheweꞌen qa yapeꞌenhaƚe yitꞌijjuꞌ: —Kekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij nakhaꞌan tꞌayijjiꞌ in yeƚꞌilehet haꞌne week witset. Hats naqꞌaxij in yijatshenij haꞌne week Judea, taꞌƚijii haꞌ Galilea qa namƚiꞌij met haneꞌeꞌin.— c  







6  Paꞌ

Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ Herodes.

Pilato in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj ekeweꞌen, qa inaqfaakanij: —¿Me Galilea ƚeiƚeꞌ haꞌne jukhew?— d 7 Paꞌ Pilato in nikfeꞌlets paꞌaj paꞌ Jesús in taꞌƚii pakhaꞌ seheꞌ tenekꞌenheijiꞌ ek paꞌ Herodes, maꞌ qa yukinii paꞌaj paꞌ Herodes, hik pakhaꞌ namii iye paꞌaj naꞌ Jerusalén pekheweꞌ neƚutsjiꞌ. e 8 Paꞌ Herodes in yiꞌwen paꞌaj paꞌ Jesús, qa qiꞌija in ƚeꞌwisiꞌmkii, qe hats tooxikꞌi paꞌaj in neqwenkeyuꞌtaxij qe taꞌƚets pekheweꞌ impiyeꞌjiꞌjij yaqsiijkii pakhaꞌan. Qa neqwenkeyuꞌuj quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. 9 Maꞌ qa qi in nifaakantaxkii paꞌaj, qa pakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌ yekuꞌƚ paꞌaj. f 10 Pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, hik pakhaꞌ tsꞌapꞌaꞌajuꞌ iye paꞌaj, qa qi in yitꞌijetskii pekheweꞌ wekwek yitꞌijets in yaqsiijkii paꞌ Jesús. 11 Maꞌ qa paꞌ Herodes qa peꞌ ƚeqejkunenhei oqꞌopheƚinetsilets in hats yiliꞌij paꞌaj in qi in yawitji pekhel ƚeqfenyejeyijkii, maꞌ qa paꞌ Herodes qa yuihinikꞌiphaꞌm paꞌaj paꞌ ƚeꞌwis ƚeꞌntilafittax qa yepiletii iye paꞌaj paꞌ Pilato. g  









z  23:2 Lc 20:22‑25 a 23:3 Mt 2:2; Lc 23:37‑38; Jn 18:39; 19:3 b 23:4 Mt 27:24; Lc 23:14,22; Jn 19:4,6; 1P 2:22 c 23:5 Hch 17:5‑8,13; Mt 4:12,23; Lc 4:14; Jn 1:43; 2:11 d  23:6 1Ti 6:13 e 23:7 Lc 3:1; 9:7‑9; 13:31 f 23:9 Is 53:7; Mt 27:12,14; Mr 15:4‑5; Jn 19:9 g  23:11 Is 53:3; Mr 9:12; 15:17; Lc 18:32; Hch 4:11; Mt 27:28

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 23  242 12  Maꞌ

qa hik pakhaꞌaj paꞌ neƚujiꞌ qa witjuwaikayekꞌiƚ paꞌaj paꞌ Pilato paꞌ Herodes qe mexe wanapjajitax paꞌaj. h Pilato qa inaqyajiꞌij paꞌaj quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz paꞌ Jesús. 13  Paꞌ

(Mateo 27:15‑26; Marcos 15:6‑15; Juan 18:39–19:16)

Pilato qa tayaꞌyii pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ paꞌil qa peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset qa week pakhaꞌ witset. i 14 Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekheweliꞌƚ ƚenkaxiꞌƚyii haꞌne jukhew, ƚitꞌiƚijets in qi in tꞌayijjiꞌ qa yeƚꞌilehet haꞌne witset. Qa yakhaꞌ qa hats ƚeꞌtsweniꞌƚij in hanfaakantaxkii, qa ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ hiꞌwenij quꞌ uƚꞌaxiꞌijupiꞌ haꞌne jukhew, quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ kekheweꞌ ƚitꞌiƚijets in uƚꞌets in yaqsiijkii. j 15 Qa hik ƚunyeꞌj iye haꞌ Herodes, qe nepiletmet iye. Haneꞌen hats ƚiꞌweniꞌƚ, ham taꞌƚiꞌijupiꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natlanhetii. 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, mexe quꞌ hitaniꞌthen qa iꞌnkꞌaƚe qaꞌ hiwejin hatseꞌ.— k 17 Paꞌ Pilato in hayiits ƚeqfenyeꞌjjiꞌjij qa yamjiꞌjets akaꞌ ƚeꞌwis neƚu qa yiwejinjiꞌij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ witꞌopheƚikꞌe. 18 Qa week tayaꞌyijipjiꞌ paꞌaj pekheweꞌ jukhew, ewiꞌƚikꞌi kaꞌ yitꞌijjuꞌ: —¡Natlanhetii nakhaꞌan qaꞌ netwejinhetii haꞌ Barrabás!— l 19 Qe paꞌ Barrabás in tꞌopheƚitii paꞌaj qe taꞌƚijupiꞌ in tayaꞌyijipjiꞌkii in yutentax peꞌ tenekꞌenhei qa teqekꞌui iye paꞌaj. 20 Paꞌ Pilato yisuꞌuntax quꞌ niwejinƚe paꞌ Jesús, maꞌ qa ewiꞌƚij iye in iyettaxjiꞌjuꞌ iye peꞌ jukhew. m 21 Qa pekheweꞌƚeꞌen qa yapeꞌenha tayaꞌyij wetjuꞌƚ in yitꞌijjuꞌ: —¡Neꞌnenjiꞌphaꞌm cruzeꞌ! ¡Neꞌnenjiꞌphaꞌm cruzeꞌ!— 22 Qa paꞌ Pilato qa yittaxijjiꞌjuꞌ iye maꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij: —¿Inhatsꞌek quꞌ natlanhetii? ¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii haneꞌen? Ham hiꞌweniꞌij haneꞌen paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ hikpaꞌ nataꞌƚets quꞌ natlanhetii, qa hik taꞌƚijupiꞌ, mexe quꞌ hitaniꞌthen ekuꞌn qaꞌ iꞌnkꞌaƚe qaꞌ hiwejin hatseꞌ.— n 23 Pekheweꞌen qa yapeꞌenha qi in tayaꞌyijipjiꞌkii in iyinijets quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm cruzeꞌ. Maꞌ qa paꞌ Pilato qa ƚexkeꞌej. 24 Paꞌ Pilato maꞌ qa inaqyajiꞌij paꞌaj quꞌ nanaqsiꞌjiꞌmijkii pakhaꞌ iyinets pekheweꞌen. o 25 Qa yiwejin paꞌaj pakhaꞌ iyinets pekheweꞌen quꞌ netwejinhetii, pakhaꞌ tꞌopheƚitiꞌyipjiꞌ paꞌaj in tayaꞌyijipjiꞌkii in yutentax peꞌ tenekꞌenhei qa teqekꞌui iye paꞌaj. Qa pakhaꞌƚe Jesús qa tisij pakhaꞌ yisuꞌun pekheweꞌen quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij. p  























 23:12 Sal 2:2; Hch 4:27 i 23:13 Lc 23:35; 24:20; Jn 7:26,48; 12:42 j 23:14 Lc 23:2,4  23:16 Jn 19:1; Hch 5:40 l 23:18‑23 Hch 21:36; 22:22 m 23:20 Hch 3:13‑14 n  23:22 Jn 8:46; Lc 23:4 o 23:24‑25 Mt 27:24‑26; Mr 15:15; Jn 19:16; Fil 4:6 p  23:25 Lc 24:20; Hch 4:24‑28 h

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 243

SAN LUCAS 23

Jesús qa weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz.

26  In

(Mateo 27:32‑44; Marcos 15:21‑32; Juan 19:17‑27)

wetkaꞌx paꞌaj paꞌ Jesús quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz, qa teꞌnekumhiꞌyiꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew Cirene ƚeiƚeꞌ ƚii Simón taꞌƚiifikꞌi paꞌ ƚꞌejinqaꞌwet, qa tayajaxtiꞌyijets quꞌ nekaꞌx peꞌ cruz, qa yekaꞌxiꞌm paꞌaj. Paꞌ Jesús yojoꞌokꞌoi qa pakhaꞌan qa tekeꞌlenijjuꞌ paꞌaj peꞌ cruz. q 27 Olootsija paꞌaj peꞌ jukhew yijayanphaꞌmkii paꞌaj, qa peꞌ efuts iye paꞌaj qi in yayinjuꞌ neqꞌelettaxij. r 28 Paꞌ Jesús qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ pekheweꞌen, qa yitꞌijets paꞌaj: — Efuts, Jerusalén ƚeiƚekii, hasuꞌuj atsꞌayiniꞌƚjuꞌ. Ekheweliꞌƚ yijatꞌij quꞌ manayinƚiꞌiƚjuꞌ qa peꞌquꞌ elitsiꞌiƚ iye. s 29 Qe nam hatseꞌ nekheweꞌ neƚutsjiꞌ quꞌ itꞌiƚijjuꞌ: “Ƚeꞌsitsiꞌmkii pekheweꞌ quꞌ intsꞌatekiiyeꞌ, pekheweꞌ quꞌ mexe ham peꞌquꞌ ƚelitseꞌ qa pekheweꞌ iye quꞌ menteꞌ neqfuneneꞌ.” t 30 Maꞌ qaꞌ yapeyeꞌƚek qa ittaxiꞌƚijets neꞌ utekui: “¡Anamiꞌƚyipjiꞌ!” qa nekheweꞌ pumumphaꞌmkii utekui ƚelits qa ittaxiꞌƚijetsek: “¡Atsatꞌiniꞌƚkii!”  (Os 10:8) 31 Qe in ƚenifenyeꞌj akaꞌan nekheꞌ najkak asaƚꞌai, ¿qa paꞌn quꞌ ƚenifenyeꞌjeꞌ hatseꞌ nekheꞌ ƚawaꞌmhineꞌ?— u  









Wetsjuk peꞌ jukhew qi uƚꞌets ƚenenhefetsjiꞌphaꞌm paꞌ Jesús.

32  Wetkaꞌx

iye paꞌaj pekheweꞌ wetsjuk uƚꞌets jukhew, qe qaꞌ ƚawamhifetseꞌ iye. v 33 In yamijii paꞌaj paꞌ ƚenqii “Witjiƚaꞌikꞌi” (La Calavera), qa hik pakhaꞌ qa weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz paꞌ Jesús qa pekheweꞌ iye wetsjuk jukhew qi uƚꞌets. Ewiꞌƚ paꞌ teꞌweyij yiyaꞌyikꞌi qa pakhap qa ƚefeyiꞌj teꞌweyijek. w 34 Paꞌ Jesús qa yitꞌij paꞌaj: —Tata, iwejinƚe eneweꞌen qe niteꞌ nikfeꞌlets akaꞌ yaqsiijkii.— Qa peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa ikij wetjuꞌƚ in watkꞌesaxijjuꞌ paꞌaj peꞌ ƚeqhinatai paꞌ Jesús. x 35 Olots peꞌ nekii paꞌaj qa yejeƚjuꞌ, qa pekheweꞌ tenekꞌenhei iye qa qi in yawitjiꞌijiꞌkii ƚeꞌlijei qa yilakijukii iye paꞌaj, qa yitjiijetsphaꞌm: —Yiƚin pekhewep, yape neteƚinƚe, quꞌ hik nakhaꞌyeꞌ paꞌ ƚeqe Cristo paꞌ Dios, pakhaꞌ Tꞌekuꞌmiijiꞌ.— y 36 Qa peꞌ oqꞌopheƚinetsilets iye qi iye in yawitjiꞌijiꞌ iye paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijei, qa iktaxijets paꞌaj quꞌ niyahanjiꞌ naꞌaj wino ewtsikꞌiijiꞌ (vinagre). z   a  







 23:26‑32 Ro 16:3; Lc 9:23; 14:27 r 23:27 Lc 8:52; Hch 8:2; Ap 1:7; 18:9 s 23:28 Cnt 1:5; 2:7 t 23:29 Lc 11:27; 17:22; 21:23; Mt 24:19; Mr 13:17 u  23:31 Ez 20:47; Lc 19:41 v 23:32 Is 53:12; Mt 27:38; Mr 15:27; Lc 22:37; Jn 19:18 w  23:33‑34 Mt 27:33‑38; Mr 15:22‑27; Jn 19:17‑24 x 23:34 Mt 5:16; 6:1; 11:25,27; Jn 8:42; Lc 6:29,35; 22:42; Hch 3:17; 1Co 2:6‑8; Sal 22:18 y 23:35‑38 Mt 1:17; 12:18; 27:43,48; Mr 15:26,29‑32; Jn 19:19,29; Sal 22:7,17; Lc 9:20,35; 16:14; 23:13; Is 42:1; 1P 2:4 z 23:36 Paꞌ wino ewtsikꞌiijiꞌ, pakhaꞌan wino niteꞌ inyetax qa ƚeqiyij vinagre. a 23:36 Sal 69:21 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 23  244 37 Qa

yitꞌijetsphaꞌm paꞌaj: —Quꞌ hik akhaꞌyeꞌ pakhaꞌ qi Ƚatata eneꞌ judío, ¡meteƚinƚe!— b 38 Qa naꞌl iye paꞌaj paꞌ ƚeꞌnikahat teꞌweyikꞌuiphaꞌm paꞌ ƚejiƚaꞌ, qa yitꞌij peꞌ ƚeꞌnikatii: —Haneꞌen hik haꞌne pakhaꞌ qi Ƚatata eneꞌ judío.— 39 Qa pakhaꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii ƚenenhefetsjiꞌphaꞌm paꞌaj peꞌ cruzits, qa uƚꞌetsikꞌi iye paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijeyets, qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me niteꞌ hik akhaꞌ paꞌ Cristo? ¡Meteƚinƚe qa yekhewepiꞌƚ iye quꞌ etsiƚiniꞌƚ!— c 40 Qa yekuꞌƚƚe paꞌaj pakhap iye, qa yaqꞌayinij, qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me qa niteꞌ quꞌ eꞌnijiweitaxijuꞌƚ iye paꞌ Dios, in akhap iye haneꞌej hats qi in ƚꞌatanithenhetii? d 41 Inekhewel hats wejuꞌƚij akaꞌ jitatanithenhetiꞌyij, qe in jitestiꞌyij akaꞌan taꞌƚets kekheweꞌ uƚꞌets in jitaqsiijkii. Qa haneƚeꞌen qa ham paꞌquꞌ ƚukꞌeyeꞌen quꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ naqsiijkii.— e 42 Qa yitꞌij iye paꞌaj: —Jesús, menikfelityiikii hatseꞌ watꞌij quꞌ anamtax iye qaꞌ enekꞌenhei.— f 43 Qa paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌij ewets, haneꞌejija quꞌ niyijup nakhaꞌ quꞌ haꞌniꞌ ƚeꞌwis wititset (paraíso).— g  











Jesús qa waꞌm paꞌaj.

44  Maꞌ

(Mateo 27:45‑56; Marcos 15:33‑41; Juan 19:28‑30)

qa in hats natsathenjuꞌ paꞌaj junuꞌ, qa weekij haꞌ seheꞌ in nookii paꞌaj, qa yamijii in las tres 45 neꞌ junuꞌ in nooꞌii paꞌaj. Qa pakhaꞌ teꞌweitejeꞌm paꞌ ƚejilafiꞌ tꞌapƚii penyilo keꞌ qi witlijtsitjiyifi, qa jaꞌfikꞌijuꞌ ƚeqewukꞌu paꞌaj. h 46 Qa paꞌ Jesús qa tꞌunikꞌi paꞌaj in tayai, qa yitꞌij: —Tata, neꞌ okoyei hats hetisij naꞌ yeqeꞌspiritu.—  (Sal 31:5) In yiliꞌij akaꞌan in yitꞌij, maꞌ qa sꞌuff paꞌaj qa waꞌm. i 47 Qa pakhaꞌ centurión j in yiꞌwen paꞌaj akaꞌ ƚunyeꞌjkii, qa qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌaj paꞌ Dios, qa yitꞌij paꞌaj: —Yijaaꞌija akaꞌ jukhew in qi in yatsathen.— k 48 Week pekheweꞌ olots namii quꞌ nejeƚjuꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌaj, in yiꞌwen paꞌaj akaꞌan qa wapilikꞌuikii paꞌaj yilanjeꞌmkii ƚꞌejuijets qe qi in ikaꞌmetets wetjuꞌƚ. l 49 Qa pekheweꞌƚe week peꞌ nikfeꞌliꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌaj paꞌ Jesusꞌikꞌi qa pekheweꞌ iye efuts peꞌ yijayanikꞌikii paꞌaj taꞌƚijii in nijayan haꞌ Galileaꞌai, qa totsiꞌmii paꞌaj paꞌ iꞌnijupiꞌ ek qa week yiꞌwenij iye ekeweꞌ wekwek ƚunyejeikii paꞌaj. m  









b  23:37 Lc 23:3 c 23:39‑43 Mt 27:44; Mr 15:32 d 23:40 Sal 147:11; Pr 1:7; Hch 10:2; Ap 14:7 e 23:41 Lc 23:4 f 23:42 Jue 16:28; 1S 25:31; Neh 5:19; Job 14:13; Sal 106:4; Mr 8:38; Hch 20:25 g 23:43 2Co 12:4; Ap 2:7 h 23:45 Ex 26:31‑33; He 6:19 i 23:46 Is 53:12; 1Co 15:55; 1P 4:19 j 23:47 Centurión ikjiꞌ, tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek peꞌ cien (100) oqꞌopheƚinetsilets, Roma ƚeiƚeꞌ. k 23:47 Lc 13:13 l 23:48 Lc 18:13 m  23:49 Mt 27:55‑56; Mr 15:40‑41; Jn 19:25; Sal 38:11; 88:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 245

SAN LUCAS 23​, ​24

Jesús qa weꞌnenifi peꞌ ƚenimeƚuk.

50  Qa

(Mateo 27:57‑61; Marcos 15:42‑47; Juan 19:38‑42)

naꞌl iye paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii José, iꞌnjiꞌtejeꞌm pekheweꞌ Junta Suprema,  n teikꞌunei qa yatsathen iye paꞌaj, 51 hik pakhaꞌ niteꞌ yijayanij pakhaꞌ tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj pekheweꞌen in yaqsiijkii, pakhaꞌan Arimatea ƚeiƚeꞌ, judiol ƚetset, qa qi in notkitaxets quꞌ netnekꞌenhei paꞌ Dios.  o 52 Pakhaꞌan qa yamiijiꞌ paꞌaj paꞌ Pilato qa iyinijets paꞌaj paꞌ Jesusꞌikꞌi. 53 In hats nitꞌijjuꞌ qa yijupheꞌƚjiꞌ paꞌaj paꞌ ƚeꞌwis penyilo foꞌ qa inyetax iye, maꞌ qa yenifi peꞌ ewiꞌƚ nimeƚuk waꞌnajkaninjiꞌtejeꞌm peꞌ utek, mexe ham weꞌneniꞌifi paꞌquꞌ nawaꞌm.  p 54 Hik pakhaꞌaj paꞌ neƚujiꞌ watjiꞌletjiꞌ peꞌquꞌ wekwekeꞌ, maꞌ qa hats kꞌesikꞌiha paꞌaj quꞌ hats witwapiihijiyeꞌ. 55 Qa pekheweꞌ efuts pekheweꞌ taꞌƚijii paꞌaj haꞌ Galilea in nijayan paꞌaj paꞌ Jesús qa yijayanijphaꞌm paꞌ José, qa yiꞌwen paꞌaj peꞌ nimeƚuk qa paꞌ ƚeqfenyeꞌjij iye in yiwhinjuꞌ.  q 56 Qa in wapilii paꞌaj peꞌ ƚetsil qa yajiꞌlet neꞌej ƚesejets yewjisitjiꞌ naꞌaj tenekui qa peꞌ ewjisiyits iye. Maꞌ qa paꞌ witwapiihijiijiꞌ qa wapiijuꞌ paꞌaj in ƚꞌanyejeyek kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi.  r  











24

Iƚaꞌx iye paꞌaj paꞌ Jesús.

1   Qa

(Mateo 28:1‑10; Marcos 16:1‑8; Juan 20:1‑10)

paꞌ yojo neƚu (domingo) in hats foꞌijuꞌ paꞌaj seheꞌ, qa pekheweꞌ efuts qa ikii paꞌaj peꞌ nimeƚuk yekaꞌxtaxii pekheweꞌ hats yajiꞌlet ƚesejets ewjisii.  s 2 In yamtaxets paꞌaj qa yiꞌwen peꞌ ƚitꞌotaxij ute peꞌ nimeƚuk in niteꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ ƚejiꞌ. 3 Qa uitaxifi paꞌaj peꞌ nimeƚuk qa ham quꞌ niꞌwen peꞌ ƚꞌajiiki paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús.  t 4 Pekheweꞌen qa tsꞌiƚitsiꞌmkii paꞌaj in yiꞌwen akaꞌan, maꞌ qa thxuuƚets iye paꞌaj peꞌ wetsjuk jukhew tsꞌapꞌaꞌajupjuꞌ leppepep peꞌ ƚeqhinatai,  u 5 maꞌ qa qi in nijiwei paꞌaj qa wonokokꞌenjuꞌkii yametsjuꞌ seheꞌ in tꞌupiijukii paꞌaj. Qa peꞌ wetsjuk jukhew qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in ƚenjeƚtaxiƚijii keꞌ naxjuꞌ hakhaꞌ hats niteꞌ waꞌm?  







n  23:50 Junta Suprema ikjiꞌ tenekꞌenheꞌyij qa yejeƚ iye paꞌ seheꞌ Israel, peꞌ jukhew yamets 71. o 23:51 Hch 2:23; Lc 2:25,38 p 23:53 Is 53:9; Mr 11:2 q 23:55 Lc 1:42 r  23:56 Mr 16:1; Lc 24:1; Ex 20:10; Dt 5:14 s 24:1‑12 Hch 20:7; 1Co 16:2 t 24:3 Lc 7:13; 12:4; Hch 1:21 u 24:4 Lc 2:9; 17:24; Hch 12:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 24  246 6  Niteꞌ

iꞌniꞌ haneꞌeꞌin, hats iƚaꞌx iye. Menikfelitiƚikꞌi kakhaꞌ hats yitꞌiƚij ewets in mexe iꞌniꞌkii haꞌ Galilea, in yitꞌij: v 7 “Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew testiꞌyij hatseꞌ nekheweꞌ uƚꞌets jukhew qaꞌ nenjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ qaꞌ nawaꞌm. Qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.”— w 8 Maꞌ qa peꞌ efuts qa nikfeꞌlikꞌi paꞌaj ekeweꞌ wiꞌtlijei. 9 Qa tepilikꞌuikii paꞌaj peꞌ nimeƚuk, maꞌ qa nifelimikꞌi week ekeweꞌ wekwek peꞌ once (11) apóstoles qa week iye pekhewep. x 10 Eneweꞌ efuts nifelii paꞌaj hekheweꞌ apóstoles, eneweꞌen: María Magdalena, Juana, keꞌ María ƚenene haꞌ Santiago qa hekhewep iye efuts. y 11 Qa hekheweꞌƚe apóstoles qa hik ƚeqjunyejeyij paꞌaj ekeꞌ wiꞌtlijei naꞌaj wenitƚiꞌij qe tefelhitiyikꞌi niteꞌ yijaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii, maꞌ qa niteꞌ tekꞌenets paꞌaj, yeqekuꞌ. z 12 Qa hakhaꞌƚe Pedro qa niiphaꞌm qa wekumaꞌxii paꞌ iꞌniꞌ peꞌ nimeƚuk, qa teleqhetinifi paꞌaj qa ujaꞌxƚe in yiꞌwen peꞌ penyilots. Maꞌ qa ik iye paꞌaj qi in yitjuƚaxijphaꞌm qa yijamtiꞌijupkii paꞌn ƚunyeeꞌjkiiha. a  











Paꞌ ƚunyeꞌjkii pakhaꞌ witꞌikheyiꞌjii paꞌ Emaús. 13  Hik

(Marcos 16:12‑13)

pakhaꞌaj paꞌ neƚujiꞌ peꞌ wetsjuk pekheweꞌ tekꞌenets in nekikꞌijuꞌ paꞌ witꞌikheyiꞌj yamii paꞌ witset ƚaꞌs ƚii Emaús, ipƚuꞌumii once (11) kilómetro naꞌ Jerusalén. b 14 Pekheweꞌen qi in yifaakatejiꞌ paꞌaj week akaꞌ ƚunyeꞌjkii. 15 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj pekheweꞌen in mexe yifaakatejiꞌ paꞌaj, qa paꞌ Jesús qa nijayanphaꞌm maꞌ qa ƚijtsꞌeyek paꞌaj. 16 Qa pekheweꞌƚe ƚotoi pekheweꞌen qa mexeƚe hik ƚunyejei quꞌ netitꞌoijoꞌ qe qaꞌ niteꞌ nenikfeꞌliꞌij. c 17 Paꞌ Jesús qa nifaakanij: —¿Ƚekpaꞌ ƚifaakatejiꞌiƚjiꞌ haꞌne witꞌikheyiꞌjikꞌi?— Qa tekeꞌlenjuꞌkii paꞌaj qi in ikaꞌmetetskii paꞌaj. 18 Qa pakhaꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌen ƚii Cleofas, qa yekuꞌƚ paꞌaj qa yitꞌijets: —¿Me akhaꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe in pakhaꞌ ƚataƚikꞌuijiꞌ naꞌ Jerusalén quꞌ niteꞌ enikfeꞌleꞌets ekeweꞌ wekwek ƚunyejeyiꞌkii nakhaꞌan ekeꞌ neƚutsikꞌi?— d 19 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Ƚek pekheweꞌ wekwek?— Pekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Kekheweꞌ ƚunyejeikii kakhaꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ, hik kakhaꞌ ewiꞌƚ profetatax qi paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup naꞌaj yaqsiijkii qa neꞌej yitꞌij iye, qa yiꞌwenijha paꞌ Dios qa week iye eneꞌ jukhew. e  











 24:6 Mt 17:22‑23; 26:32; Mr 5:41; 9:27,30‑31; Jn 2:19; 1Co 15:4; Lc 9:22,44  24:7 Lc 9:22,31,44; 18:32‑33; 23:21; 24:46; Mt 17:9,23; Mr 8:31; 9:31; 10:34 x  24:9 Hch 1:15‑26; 2:14 y 24:10 Mr 15:40; 16:1; Lc 6:13; 8:2‑3 z 24:11 Mt 28:17; Lc 24:41; Jn 20:25,27 a 24:12 Lc 1:21,63; 2:18,33; 4:22; 6:14; 23:53; Hch 2:7; 3:12; 10:32 b 24:13 Ap 21:16; Mt 23:37; Hch 8:1 c 24:16 Lc 9:45; 18:34; Jn 20:14‑15; 21:4 d  24:18 Hch 26:26 e 24:19 Lc 4:14,24,34; 18:37,43; Hch 1:1; 2:22; Dt 18:15 v

w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 247

SAN LUCAS 24

20  Qa

hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa heꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset in inaqyajiꞌij quꞌ natlanhetiiyija, maꞌ qa yenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz. f 21 Yekheweliꞌƚ qi in humtitaxiꞌƚ quꞌ hik kakhaꞌyeꞌ pakhaꞌ quꞌ naqsijjuꞌha qaꞌ netwejinhetiiƚe eneꞌ Israel. Qa hatsƚe wetshetkꞌewiƚikꞌi neƚuts kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii. g 22 Qa naꞌl iye heꞌ ujaꞌx efuts iꞌniꞌƚ yitjiꞌtejeꞌm qi in tsꞌitjuƚatiꞌƚij iye, qe ikii paꞌaj mexe leefijuꞌ keꞌ ƚenimeƚuk. 23 Qa niteꞌƚe yiꞌwen peꞌ ƚꞌajiiki kakhaꞌan. Qa namiꞌƚyii qa nifelkii in yiꞌwen peꞌ angelits qa nifeliꞌm paꞌaj in hatsteꞌ iƚaꞌx iye kaꞌ Jesús. 24 Qa hekheweꞌ ujaꞌx hekheweꞌ iꞌniꞌƚ yitjiꞌtejeꞌm qa ikkii qa yejeƚii iye keꞌ ƚenimeƚuk paꞌaj, qa yiꞌwen kaꞌ hats yitꞌijjuꞌ heꞌ efuts, kakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌ teꞌwenhetii.— h 25 Maꞌ qa paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —¡Hayits qa niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi qa niteꞌ iye ajeꞌeƚ quꞌ ekꞌeeniꞌƚikꞌiha week keꞌ hats nifel keꞌ profetasꞌikꞌi! i 26 ¿Me niteꞌ yitꞌij quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ paꞌ Cristo quꞌ naatsꞌeꞌej week ekeweꞌ wekwek maꞌ qaꞌ nuijiꞌtejeꞌm paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ?— j 27 Maꞌ qa nifeeliꞌmha paꞌaj week pekheweꞌ tꞌejuyets pakhaꞌan kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, qa taꞌƚijii peꞌ ƚꞌikahai paꞌ Moisesꞌikꞌi qa teiƚiꞌij peꞌ week ƚꞌikahai peꞌ profetasꞌikꞌi. k 28 In yamets paꞌ witset ƚaꞌs Emaús hikpaꞌ yamii paꞌaj pekheweꞌen, qa paꞌ Jesús qa weꞌnitonhiftsin ƚiꞌikꞌi paꞌquꞌ nakjiꞌ. l 29 Qa pekheweꞌen qa yinijit quꞌ mexe amaneꞌ ekuꞌnijup, qa yitꞌijets paꞌaj: —Aꞌmaneꞌ ekuꞌniꞌƚ yijup. Hats metjuꞌ neꞌ junuꞌ. Hats najaleyiyukii.— Maꞌ qa yijayantejeꞌm paꞌaj qa amanijup hekheweꞌen. 30 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj in hats iꞌnijupjuꞌkii paꞌ mesa quꞌ netekjuꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ pan qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios qa napkꞌasitjuꞌ qa netisijjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen. m 31 Qa hik pakhaꞌaj qa hats ƚekeꞌ quꞌ nenikfeꞌlij in hik pakhaꞌ Jesús, qa ajeꞌeƚƚe qessiikii paꞌaj. n 32 Qa yifaakatejiꞌ paꞌaj hekheweꞌen: —¿Me niteꞌ fꞌuƚfikꞌikii peꞌ intawjets in iꞌnkꞌa nifel ineꞌm naꞌ witꞌikheyiꞌjikꞌi, qa yeqethen inemikꞌiha iye kekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj?— o 33 Pekheweꞌen qa niteꞌ optotskii iye paꞌaj, qa ajeꞌeƚ wapilii iye haꞌ Jerusalén, qa iwoyitsii in ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ hekheweꞌ once (11) apóstoles qa pekhewep iye, p  

























 24:20 Lc 9:44; 18:32; 23:13,21,25; Hch 3:13; 5:30; 13:27‑28 g 24:21 Lc 9:22; 13:32; 18:33; 22:20; Hch 1:6 h 24:24 Lc 24:12; Jn 20:2‑10 i 24:25 Lc 16:31; 18:31; Hch 26:27; 2P 1:21 j 24:26 Lc 9:26,32; 21:27; 22:69; 24:44‑48; 1Co 15:3‑5; Hch 2:33; 7:55; 22:11 k  24:27 Gn 3:15; 12:3; 22:18; Nm 21:9; 24:17; 2S 7:12‑16; Is 7:14; 9:6; 52:13–53:12; Jer 23:5‑6; Dn 7:13‑14; Mi 5:2; Zac 9:9; 12:10; Lc 16:16 l 24:28 Mr 6:48 m 24:30 Lc 9:16; 22:19 n 24:31 2R 6:17; Lc 24:16; Jn 20:19,26 o 24:32 Hch 17:3; 1Co 15:3‑8 p  24:33 Lc 24:9 f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN LUCAS 24  248 34  in

yitꞌijjuꞌ: —Yijaaꞌija in hats iƚaꞌx iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa weꞌnethinets paꞌaj naꞌ Simón.— q 35 Maꞌ qa heꞌ wetsjuk qa nifelimikꞌiꞌ ek pakhaꞌaj in ƚijtsꞌekii paꞌaj weteꞌm qa niteꞌƚe nikfeꞌlij paꞌaj, qa iꞌnkꞌaƚe nikfeꞌltaxij in napkꞌasitiꞌmjuꞌ paꞌaj paꞌ pan. r  

Jesús qa weꞌnethinets peꞌ ƚꞌijatshenhei.

36  In

(Mateo 28:16‑20; Marcos 16:14‑18; Juan 20:19‑23)

mexenteꞌ yilitaxijjuꞌ paꞌaj in yifaakatejiꞌ hekheweꞌen, maꞌ qa weꞌnethinets paꞌ Jesús tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ in wetfeljiꞌjuꞌ paꞌaj: —Naꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌniꞌƚ ejup.— s 37 Qa pekheweꞌƚeꞌen qa qi in nijiwei paꞌaj, yumtitax quꞌ niꞌwen paꞌquꞌ wit-siꞌnqꞌaleꞌ. t 38 Qa paꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek in qi in ƚeꞌnijiweꞌyiꞌƚ? ¿Qa inhatsꞌek iye in ƚꞌeniꞌƚjiꞌ ekeꞌ witaqjamtikineyejeikii neꞌ atawjetsiꞌƚ? u 39 Jeƚiꞌƚ eneꞌ yikoyei qa eneꞌ yifꞌiyei iye. Yakhaaꞌija, niteꞌ yeꞌtujtseikaꞌ. Kuꞌmiꞌƚ yiwetsha qaꞌ enikfeꞌliꞌƚ yiwetsha, qe naꞌaj witsinqꞌal ham ƚꞌeseꞌneꞌ qa ham iye ƚenutseꞌ qa yakhaꞌƚe qa ƚetsweniꞌƚ in week naꞌl yeꞌm.— v 40 In yitꞌijets paꞌaj ekeweꞌen qa yethiinijha peꞌ ƚokoyei qa peꞌ ƚefꞌiyei iye. 41 Qa in ƚunyejeyek paꞌaj pekheweꞌen in mexe niteꞌ yumtiiꞌija quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ qe taꞌƚijupiꞌ paꞌ ƚesaxitstaxiꞌmkii qa in yitjuƚaxijphaꞌmkii iye paꞌaj. Paꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me naꞌliꞌƚ eꞌm aqiꞌiƚ quꞌ hetuj?— w 42 Qa testiꞌyij paꞌ ewiꞌƚ ƚapkꞌas paꞌ witꞌosjeyik sehets. 43 Qa tꞌekuꞌmijuꞌƚ qa tuj paꞌaj qa week yiꞌwenij pekheweꞌen. 44 Qa yitꞌij iye paꞌaj: —Akaꞌan akaꞌ yinifenyeꞌj hik akaꞌ kaꞌ henfeliꞌƚ eꞌmkii in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii, in hitꞌiƚij ewets quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ nafits qaꞌ nasiniꞌikꞌiha kekheweꞌ week yikaꞌajjiꞌ paꞌaj kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa kekheweꞌ iye ƚafaakanhei keꞌ profetasꞌikꞌi qa kekheweꞌ iye Salmos.— x 45 Maꞌ qa hik pakhaꞌaj paꞌ Jesús qa yitꞌij qhof peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii maꞌ qa nikfeꞌlikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌaj paꞌ Intata. y 46 Qa yitꞌijets paꞌaj: —Weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, paꞌ Cristo quꞌ nawaꞌm qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye, z 47 qa akaꞌ ƚii qaꞌ netfelhitii qa hik akaꞌ nataꞌƚets quꞌ nenikfeꞌlƚetets qaꞌ niliꞌij peꞌ uƚꞌets in yaqsiijkii hatsꞌinha quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets eneꞌ week witsetits, qaꞌ nojoꞌoj naꞌ Jerusalén. a  





















q  24:34 Lc 22:32; 1Co 15:4‑5 r 24:35 Hch 2:42 s 24:36‑44 Lc 2:14; 7:50; 8:48; 10:5; 19:38; Hch 10:36 t 24:37 Lc 24:5; Hch 10:4; 24:25; Mt 14:26 u 24:38 Jn 14:1,27 v  24:39 Jn 20:25,27; Mt 28:9; Hch 2:31; 17:18,31‑32; 23:6‑10; 24:15,21 w 24:41 Lc 22:45; Hch 12:14 x 24:44 Lc 9:22,44; 17:25; 18:31‑33; 22:37; Hch 13:15; 28:23; Sal 2:6‑9; 16:10; 22:1‑18; 34:20; 41:9; 69:1‑9,20‑21,26; 110:1‑7; 118:22‑26 y 24:45 Lc 9:45; 18:34; 24:27,31 z 24:46 Sal 16:10; Lc 9:22,44; 17:25; 18:32; Hch 8:26‑40; 1Co 15:3‑4 a  24:47‑49 Hch 1:4‑8; 2:38; 5:31; 8:22; Os 2:23; 14:2; Lc 3:3; Gn 12:3; Sal 22:27; Is 2:2; 49:6; Mal 1:11; Mt 28:19‑20; Mr 16:15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 249

SAN LUCAS 24

48  Qa

ekheweliꞌƚ ƚiꞌweniꞌƚha week ekeweꞌ wekwek qaꞌ enfeliꞌƚ. b yakhaꞌ qaꞌ heꞌnukiniꞌƚ ewetsjuꞌ nakhaꞌ hats yiwjutsiqen naꞌ Tata. Qa ekheweliꞌƚ, amaneyeꞌ ekuniꞌƚjiꞌ haꞌne witset Jerusalén hatseꞌƚuꞌ quꞌ hats estiitaxiꞌƚij naꞌ wittꞌunhaꞌx taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs.— c 49 Qa

Jesús qa wapiletsphaꞌm naꞌ waꞌs. 50  Maꞌ

(Marcos 16:19‑20)

qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj paꞌ Jesús qa yekaꞌxikꞌuifikꞌi pekheweꞌen paꞌ witset, qa yamii paꞌaj hakhaꞌ metiꞌm haꞌ Betania, maꞌ qa yitꞌijipjiꞌ paꞌaj kꞌeewe ƚokoyei in iyinipjiꞌ paꞌaj. d 51 In mexe iyinipjiꞌ paꞌaj qa ƚeyijƚem in toxiꞌmets paꞌaj hekheweꞌen qa tenilesiꞌyijuꞌƚ naꞌ waꞌsjiꞌ. e 52 Hekheweꞌen, in hats yiliꞌijjuꞌ paꞌaj in totjoyikꞌuijuꞌkii in qi in iyinets, maꞌ qa wapilii iye paꞌaj haꞌ Jerusalén qi in ƚeꞌsitsiꞌmkiiha, f 53 qa week neƚuts yamjiꞌjii paꞌaj keꞌ qi witlijtsitjii quꞌ niwqinhetjiꞌ paꞌ Dios. g  





 24:48 Hch 4:20,33 c 24:49 Is 32:15; Jl 2:28‑32; Jn 14:26; Hch 2:16‑21; 4:33; Ef 1:13; Ro 15:13 d 24:50 Lc 19:29; Hch 1:12; Lv 9:22; 1Ti 2:8 e 24:51 Jn 20:17; Hch 1:9‑11 f  24:52 Mt 28:17; Lc 2:10 g 24:53 Hch 2:46; 3:1; 5:42 b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN

1

iye. a

1   In

Cristo qa ƚii iye Wiꞌtlijei.

mexe ham pakhaꞌaj haꞌne seheꞌ qa hayiits naꞌl paꞌaj hakhaꞌ Wiꞌtlijei. Hakhaꞌ Wiꞌtlijei qa hayiits iꞌnijup paꞌ Dios, qa Diosƚe

2  Hakhaꞌ

Wiꞌtlijei, in mexe ham paꞌaj haꞌne seheꞌ qa hayiits iꞌnijup pakhaꞌaj paꞌ Dios.  b 3 Week eneꞌ wekwek yaqsiijkii pakhaꞌaj Hakhaꞌan, qa quꞌ hameꞌ hakhaꞌan qaꞌ ham nanaꞌleꞌ eneweꞌ haneꞌej naꞌl.  c 4 Hakhaꞌan hayiits naꞌl jiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, maꞌ qa haꞌne witiƚaꞌx qa hik haꞌne qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚefetitjiyiꞌij eneꞌ jukhew, qa efuts iye. d 5 Qa haꞌne fetitjii qa nalittaxipjiꞌ paꞌ nookii, qa pakhaꞌƚe nookii qa niteꞌ nikfeꞌlikꞌuyii. e  





6  Qa

Dios qa nukin paꞌ Juan Bautista.

nam kakhaꞌ ewiꞌƚ jukhew nukin paꞌ Dios, kakhaꞌan qa ƚii Juan. f in nam hik ƚunyeꞌj pakhaꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm naꞌaj nifelkii, qe qaꞌ nenfelkii hakhaꞌ fetitjii, hatsꞌinha quꞌ week niteꞌ neqekuꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets kakhaꞌan. 8 Kakhaꞌan niteꞌ hik kakhaꞌ hakhaꞌ fetitjii, qe nam yijatꞌij qe qa nenfelkii hakhaꞌ fetitjii. g 9 Hakhaꞌ yijaaꞌija in naꞌlkii hik ƚunyeꞌj fetitjii, in nametsjuꞌ haꞌne seheꞌ, qa nalitipjiꞌ eneꞌ week jukhew qa efuts. h 10 Hakhaꞌ nametsjuꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. Hik hakhaꞌ yaqsiꞌjijkii haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, qa haꞌneƚe seheꞌ ipjiꞌ qa niteꞌ nikfeꞌlij hakhaꞌan. i 11 Namtaxii eneweꞌ yatsatꞌetstaxij, qa eneweꞌƚe yatsatꞌetstaxij qa niteꞌ neqjunuꞌujuꞌƚ. 7 Kakhaꞌan









a  1:1 Gn 1:1; Col 1:18; Jn 1:14; 20:28; 1Jn 1:1; Ap 19:13; Fil 2:6 b 1:2 Jn 17:5; 8:38; Hch 26:4 c 1:3 Col 1:16; He 1:2; Ro 11:36; 1Jn 2:5 d 1:4 Sal 36:9; Jn 12:46 e  1:5 1Jn 2:8; Fil 3:12 f 1:6 Mr 1:4 g 1:8 Jn 15:26 h 1:9 Jn 12:46; 18:37; 1Jn 2:8 i  1:10 Jn 1:3

250 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 251

SAN JUAN 1

12  Qa

weekƚe nekheweꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ qa neqjunuꞌuj, qa niteꞌ iye yeqekuꞌ hakhaꞌan, maꞌ qa testiꞌyij quꞌ ƚelitsiꞌijha paꞌ Dios.  j 13 Hik eneweꞌ in iꞌnkꞌa nekfikꞌikii iye niteꞌ taꞌƚets eneꞌ witꞌesenits, niteꞌ taꞌƚets iye quꞌ ƚekheweleꞌƚe quꞌ nisuꞌun, niteꞌ taꞌƚets iye paꞌquꞌ jukheweꞌ, qe taꞌƚets yijatꞌij paꞌ Dios.  k 14 Maꞌ qa hakhaꞌ Wiꞌtlijei qa wanaqsiꞌjƚiꞌijkii in jukhewij, qa iꞌniꞌƚyit jiꞌtejeꞌmkiiha, qa hiꞌweniꞌƚijha kaꞌ qi ƚesaꞌx, kakhaꞌ ƚesaꞌx hik ƚunyeꞌj in ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija paꞌ Dios, topoꞌoj paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj qa paꞌ yijaaꞌija iye in ƚunyeꞌjkii tꞌejuyets paꞌ Dios.  l 15 Kakhaꞌ Juan Bautista in iyetij hakhaꞌan, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: — Haneꞌen hik haꞌne kꞌiyetij in hitꞌijets: “Yakhaꞌ qa hakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam, hakhaꞌan qijiꞌha tꞌanyipjiꞌ, qe hakhaꞌan hayiits naꞌl pakhaꞌaj qa yakhaꞌƚe qa yiꞌnkꞌaƚe.”— m 16 Qe week pakhaꞌ topoꞌoj ƚeqiꞌfenkeyeꞌj hakhaꞌan in jiyeƚisijkii, qa yapeꞌenha les in jiyeƚisijkii niteꞌ yiliꞌij. n 17 Qe kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii (ley) in jiyeƚisij paꞌ Intata qa tisij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, qa pakhaꞌƚe ƚeqiꞌfenkeyeꞌj qa paꞌ yijaaꞌija in ƚunyeꞌjkii tꞌejuyets pakhaꞌan in jiyeƚisij qa iꞌnijjiꞌ haꞌ Jesucristo. o 18 Haamija pakhaꞌ quꞌ hats niꞌwen paꞌ Dios. Hakhaꞌ ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija, hikhaꞌ ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌha paꞌ Ƚatata qa hik hakhaꞌ qa jiyikfelitets paꞌ Dios. p  











Paꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi qa nifel paꞌaj paꞌ Jesucristo. 19 Ekeweꞌen

(Mateo 3:11‑12; Marcos 1:7‑8; Lucas 3:15‑17)

kekheweꞌ ƚeꞌlijei kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi, hekheweꞌ judiol in nukin hekheweꞌ paꞌil taꞌƚii haꞌ Jerusalén qa hekheweꞌ iye yithayikikiyek keꞌ qi witlijtsitjii, ƚiyits levitas, quꞌ nanfaakan kaꞌ Juan paꞌ ƚunyeeꞌjija. q 20 Kakhaꞌan qa tetfeltaxiꞌmha, niteꞌ yatꞌintaxiꞌm, qa yitꞌij: —Niteꞌ yakhaꞌ paꞌ Cristo.—  r 21 Qa ewiꞌƚij iye in nifaakan iye: —¿Paꞌn ejunyeꞌjek? ¿Me akhaꞌ paꞌ Elías?— Qa yitꞌijijuꞌƚ iye kaꞌ Juan: —Niteꞌ yakhaꞌ.— Qa yitꞌijets iye: —¿Me akhaꞌ pakhaꞌ profeta?— Qa yekuꞌƚ iye: —Niteꞌ.—  s 22 Maꞌ qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Qa paꞌn ejunyeꞌjek? hatsꞌinha quꞌ henfeliꞌƚiꞌm hekheweꞌ tsꞌukiniꞌƚ ei. ¿Qa akhaꞌ paꞌn quꞌ itꞌij etetsek quꞌ ejunyeꞌjeꞌ?—  





 1:12 2Jn 10; Jn 3:16; 5:43; 10:25; 11:52; Mr 1:22; Hch 9:14; Lc 1:7; Mt 5:9; Ro 8:16; 1Jn 3:1,23 k 1:13 1P 1:3; 1Co 7:37; 16:12; Ef 2:3; Fil 3:3; 2Ti 2:26; 2P 1:21; 1Jn 2:29 l  1:14 Jn 1:1; 17:24; Fil 2:7; 1Jn 4:2,9; 5:20; Mr 10:37; He 11:17 m 1:15 Mt 3:11; Mr 1:7; Jn 1:27,30; 3:13; 8:58; 10:30; 14:7‑9,23; Col 1:19; Fil 2:6 n 1:16 Hch 15:11; 2P 3:18 o  1:17 Sal 77:20; 119:142; Mt 8:4; He 3:2; Jn 14:6; 2Ts 2:10 p 1:18 1Jn 2:24; 4:9; Jn 8:42; Mt 5:16; 11:27; Lc 10:22 q 1:19 Mt 23:37; Hch 4:1; Ex 6:19; Lc 10:32 r 1:20 Mt 1:17; Ef 5:2 s 1:21 Mal 4:5; Mt 2:23; 11:14; 17:10‑13; Mr 8:28; Lc 1:17; Dt 18:15 j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 1  252 23  Qa

yekuꞌƚ iye kaꞌ Juan Bautista: —Yakhaꞌ inek, pakhaꞌ witꞌax tayaꞌyiꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ qa yitꞌij: “Atsathenketiꞌƚha pakhaꞌ ƚꞌikheyiꞌj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij,”   (Is 40:3) in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías.— t 24 Hekheweꞌ witꞌukinhei, hekheweꞌen ƚꞌukinhei paꞌaj hekheweꞌ fariseol. u 25 Hekheweꞌen qa nifaakan iye, qa yitꞌijets: —¿Qa inhatsꞌekek in ƚꞌinqimpulijin in niteꞌ hik akhaꞌ paꞌ Cristo, qa niteꞌ iye pakhaꞌ Elías qa niteꞌ iye pakhaꞌ profeta?— 26 Kaꞌ Juan Bautista qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijijuꞌƚ iye: —Yakhaꞌ kꞌinqimpulijinjiꞌ haꞌne iweliꞌ, qa hakhaꞌƚe ewiꞌƚ hats iꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa niteꞌƚe ƚenikfeꞌliꞌƚij. v 27 Hik hakhaꞌ pakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam, yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij quꞌ henitꞌijii peꞌ ƚeqniihayij peꞌ ƚꞌotshilaxtii.— w 28 Ekeweꞌ wekwek ekeweꞌen ƚunyejeyiꞌkii hakhaꞌ witset ƚaꞌs Betania neƚuꞌujuꞌƚ ƚajaikaꞌ ai hakhaꞌ haqqiꞌ Jordán. Hik hakhaꞌ iꞌnijiꞌ haꞌ Juan Bautista in wenqinpulijin. x  









29 Kakhap

Jesús, Kotsꞌetax Ƚaꞌs yatsatꞌaxij paꞌ Dios.

neƚujiꞌ, kaꞌ Juan Bautista qa yiꞌwen haꞌ Jesús in nekets, qa yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hik haꞌne hakhaꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs yatsatꞌaxij paꞌ Dios, hik haꞌne pakhaꞌ nitꞌijjiꞌ hatseꞌ paꞌ ƚewuƚꞌax haꞌne seheꞌ epjiꞌ. y 30 Hik haꞌne kꞌiyetij in hitꞌijets: “Yakhaꞌ qa hakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam, hakhaꞌan qijiꞌha tꞌanyipjiꞌ, qe hakhaꞌan hayiits naꞌl pakhaꞌaj qa yakhaꞌƚe qa yiꞌnkꞌaƚe.” 31 Yakhap iye niteꞌ hayiits quꞌ neꞌ tsikfeꞌlij nakhaꞌan. Qa akaꞌ taꞌƚijupiꞌ yakhaꞌ in tsam quꞌ nekꞌinqimpujinjiꞌ paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ, qe qaꞌ nenikfeꞌlij eneꞌ Israel nakhaꞌan.— z 32 Kaꞌ Juan Bautista qa nifeelija iye: —Hiꞌwenijha in teꞌnilitꞌetsjuꞌ paꞌ Espíritu Santo taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs qa hikƚe ƚunyeꞌj ofoꞌ, maꞌ qa amanipjiꞌ nakhaꞌan. a 33 Yakhaꞌ qa menteꞌ tsikfeꞌltaxij paꞌn ƚunyeꞌj hakhaꞌan, qa pakhaꞌƚe tsꞌukinij quꞌ nekꞌinqimpujinjiꞌkii paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ, qa yitꞌij yiwets: “Nakhaꞌan nakhaꞌ quꞌ iꞌwenij quꞌ neketsjuꞌ naꞌ Espíritu Santo qaꞌ amaniꞌipjiꞌ, nakhaꞌan hik nakhaꞌ hakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ nenqimpulijinjiꞌ naꞌ Espíritu Santo.” b 34 Yakhaꞌ hiꞌwenijha qa henfelija iye in hik nakhaꞌija Ƚaꞌs paꞌ Dios.— c  









35  Qa

Peꞌ yojo in tekꞌenets paꞌ Jesús.

kakhap neƚuikakii kaꞌ Juan Bautista qa hik hakhaꞌ iꞌniꞌ iye qa wetsjuk hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei iꞌnijup.  1:23 Is 40:3; Mt 3:3; 4:14; 12:17 u 1:24 Mr 7:3 v 1:26 Mr 1:8 w 1:27 Jn 1:15  1:28 Mr 10:1; Lc 3:3 y 1:29 Is 53:7; Hch 8:32; 1P 1:19; Ap 5:6; Jn 15:22; 1Jn 3:5 z  1:31 Jn 7:28; 1Jn 1:2; 2Co 4:11 a 1:32 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; 1Jn 5:8; Ap 3:22; Stg 4:5 b 1:33 Mt 3:11; Mr 1:8; Lc 3:16; Hch 11:16 c  1:34 Mt 3:17; 4:3; Jn 1:49; 5:19; He 1:2 t

x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 253

SAN JUAN 1

36  Qa

in yiꞌwenikꞌi pakhaꞌ nekiꞌ paꞌaj haꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hik kakhaꞌ hakhaꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs yatsatꞌaxij paꞌ Dios.— 37 Qa hekheweꞌ wetsjuk ƚꞌijatshenhei yepiꞌyeꞌ ej akaꞌan in yitꞌij, maꞌ qa yijayanphaꞌm haꞌ Jesús. 38 Qa haꞌ Jesús qa nejeƚƚetepjiꞌ paꞌaj, qa yiꞌwen in nijayanphaꞌmkii, qa yitꞌijets: —¿Ƚekpaꞌ ƚowoꞌoƚiikii?— Qa yekuꞌƚ hekheweꞌen: —Rabí, (Maestro) ¿paꞌn iꞌniꞌ pakhaꞌ ƚaꞌwiꞌ?— d 39 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Teꞌƚuniꞌƚ qa iꞌweniꞌƚ.— Maꞌ qa ƚijtsꞌeyek qa yiꞌwen hakhaꞌ iꞌwiꞌ. Maꞌ qa mexe amaneyijup qa yamijii in hats metjuꞌ junuꞌ, qe hats las cuatro (4) kakhaꞌ neƚujiꞌ. 40 Hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ wetsjuk hikheꞌ yepiꞌyeꞌ ej kaꞌ Juan Bautista qa yijayanphaꞌm haꞌ Jesús, hakhaꞌan ƚii Andrés, ƚejefe haꞌ Simón Pedro. e 41 Hakhaꞌ Andrés yojohon in woꞌoikii haꞌ ƚejefe Simón, qa yitꞌijets: —Hats hiꞌweniꞌƚ hakhaꞌ Mesías (ikjiꞌ akaꞌan Cristo).— f 42 Maꞌ qa nekaꞌxii hakhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús. Haꞌ Jesús in yejeƚjuꞌ, qa yitꞌijets: —Akhaꞌ Simón, ƚaꞌs haꞌ Juan, qa haneꞌej qa iyiꞌij Cefas (ikjiꞌ Pedro, “ute”).— g  











43  Qa

Jesús qa tayaꞌyets paꞌ Felipe qa paꞌ Natanael.

kakhap neƚukii haꞌ Jesús qa namiyuꞌui haꞌ seheꞌ Galilea, qa yiꞌwen haꞌ Felipe qa tꞌeqeꞌmets, qa yitꞌijets: —Atsjayan.— h 44 Haꞌ Felipe Betsaida ƚeiƚeꞌ, hikhaꞌ witset ƚetset iye haꞌ Andrés qa haꞌ Pedro. 45 Haꞌ Felipe qa woꞌoikii haꞌ Natanael, qa yitꞌijets: —Hats hiꞌweniꞌƚ hakhaꞌ toxikꞌi yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa peꞌ profetaꞌikꞌi iye, hakhaꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ, ƚaꞌs paꞌ José.— i 46 Haꞌ Natanael qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me ƚekeꞌ quꞌ nataꞌƚ jiꞌjuꞌ paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ hakhaꞌ witset Nazaret?— Haꞌ Felipe qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌijets: — Teƚunikꞌi qaꞌ iꞌwen.— j 47 Qa haꞌ Jesús in yiꞌwenijuꞌƚ in hats metiꞌm haꞌ Natanael, qa yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek haꞌne yijaaꞌija in Israel ƚeiƚeꞌ yijatꞌij, nakhaꞌan hamiꞌm paꞌquꞌ witqawitjinaxeꞌ.— k 48 Haꞌ Natanael qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj in ƚenikfeꞌlyij?— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —In menteꞌ tayai ei naꞌ Felipe ƚaꞌnifi keꞌ higokuk, qa hayiits kꞌewen.— 49 Qa haꞌ Natanael qa yitꞌij: —Rabí (Maestro), ¡hik akhaꞌ paꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Dios! ¡Akhaꞌ pakhaꞌ Qi Ƚatata eneꞌ Israel!— l  











 1:38 Jn 11:8 e 1:40‑42 Mt 4:18‑22; Mr 1:16‑20; Lc 5:2‑11 f 1:41 Mt 1:17; Ex 29:29  1:42 1Co 1:12; 3:22; 9:5; 15:5; Ga 1:18; 2:9,11,14 h 1:43 Mr 3:18 i 1:45 Jn 1:46‑49; 6:42; 21:2; Mt 1:16; 2:23; Hch 7:52; Ro 3:21; Lc 1:27; 2:4,16,33; 3:23; Mr 1:9 j  1:46 Gn 1:31 k 1:47 2Co 11:22 l 1:49 Jn 5:19; 11:8; 12:13; Mt 27:42; Mr 15:32 d g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 1​, ​2  254 50  Qa

yekuꞌƚ haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —¿Inhatsꞌek in hitꞌij ewets in kꞌewen in ƚaꞌnifi keꞌ higokuk, maꞌ qa niteꞌ ƚesqekuꞌ? Qaꞌ iꞌwen iye hatseꞌ kekheweꞌ wekwek les in qits yijatꞌij.— 51 Haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, ƚiꞌweniꞌƚ hatseꞌ naꞌ waꞌs quꞌ qhofiꞌij qa nekheweꞌ ƚaqa angelits naꞌ Dios qaꞌ netfꞌeyeikiyetsjuꞌkii haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew.— m   n  

2

1   Qa

Paꞌ ewiꞌƚ witiwheꞌyejii paꞌ witsetꞌii Caná.

in hats wetshetkꞌewiƚikꞌi neƚuts o qa naꞌl kaꞌ ewiꞌƚ witiwheꞌyejii hakhaꞌ witsetꞌii Caná, hakhaꞌ seheꞌ Galilea, qa keꞌ ƚenene haꞌ Jesús qa hats iꞌniꞌ hakhaꞌan. p 2 Haꞌ Jesús teꞌniyinheꞌyij iye qa week heꞌ ƚꞌijatshenhei kakhaꞌ witiwheꞌyejii. 3 Qa in hats ajeꞌeƚ yimjiꞌ kaꞌ winoꞌokꞌi, qa keꞌ ƚenene haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Hatsteꞌ yimjiꞌ kaꞌ winoꞌokꞌi.— 4 Jesús qa yitꞌijets: —Efu, ¿inhatsꞌek in ƚitꞌij yiwets kakhaꞌan? Menteꞌ yamtaxets ƚahatsꞌij quꞌ haqsiijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.— q 5 Keꞌ ƚenene qa yiyajiꞌijets hekheweꞌ tꞌihinijkii, qa yitꞌijets: —Aqsiiƚijkii week paꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets nakhaꞌan.— 6 Qa naꞌl hekheweꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) kekheweꞌ qits utel wanaqsiijkii in eƚiꞌnilij, weꞌneniꞌ hakhaꞌaꞌ qe qaꞌ natnatkinheꞌyij kakhaꞌ ƚunyejei nekheweꞌ judiol qe waꞌnqaꞌ. Ewiꞌƚ hekheweꞌ eƚiꞌnil wejuƚjiꞌjuꞌ paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ neꞌej qits kamusil. r 7 Haꞌ Jesús qa yiyajiꞌijets hekheweꞌ tꞌihinijkii, qa yitꞌijets: —Oponhetiƚikꞌi paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ nekheweꞌ eƚiꞌnil.— Maꞌ qa yoponhetikꞌi heꞌ eƚiꞌnil. 8 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye: —Haneꞌej qaꞌ aꞌnatsiyiꞌƚjuꞌ ƚammiseꞌji qa ekaꞌxiꞌƚii nakhaꞌ tenekꞌenheꞌyij haꞌne ƚeꞌwis neƚu quꞌ nijaajin.— Maꞌ qa yekaꞌxii. 9 Qa haꞌ tenekꞌenheꞌyij kaꞌ ƚeꞌwis neƚu in yijaajin kakhaꞌ iweliꞌtax in winoꞌoj, hakhaꞌan in niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn taꞌƚjiꞌ kaꞌ wino, qa hekheweꞌƚe yithayiki qa nikfeꞌlets qe ƚekhewel natsiijuꞌ kakhaꞌ iweliꞌƚetax. Maꞌ qa haꞌ tenekꞌenheꞌyij kaꞌ ƚeꞌwis neƚu qa tayaꞌyii haꞌ tewheꞌyei, 10 qa yitꞌijets: —Week naꞌaj jukhew yojohon qe tꞌihinij quꞌ neꞌtniyahaijiꞌ naꞌaj ƚeꞌwisjiꞌha wino, maꞌ qa in hats yapeꞌejets qe teꞌniyahaijiꞌ, qaꞌ hats tꞌihinij iye quꞌ neꞌtniyahaijiꞌ naꞌaj les niteꞌ ƚeꞌwisjiꞌha wino. Qa akhaꞌƚe qa menjiit ƚaqsiꞌj niteꞌ ƚꞌihinij quꞌ neꞌtniyahaijiꞌ haꞌne ƚeꞌwisjiꞌ wino.— 11 Akaꞌan hik akaꞌ yojo kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ in yaqsiijkii haꞌ Jesús, qa yaqsiijiꞌkii hakhaꞌ witsetꞌii Caná, hakhaꞌ seheꞌ Galilea. Akaꞌan ƚunyeꞌj  



















 1:51 Ƚaꞌs naꞌ Jukhew ikjiꞌ ƚii iye paꞌ Cristo. n 1:51 Lc 12:8‑9; 15:10; Hch 10:3; Gn 28:12; Mr 2:10 o 2:1 Wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts peꞌ hebreo qa ƚeqiyij martes. p 2:1 Jn 2:11; 4:46; 21:2; Mt 1:16; 17:22 q 2:4 2S 16:10; 19:22; Jn 19:26 r 2:6 Lv 13–14; He 1:3 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 255

SAN JUAN 2

in hats inqꞌethinij paꞌ qi ƚewqiyeꞌjjiꞌha, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa qiꞌija in niteꞌ yeqekuꞌ hakhaꞌan. s 12 Qa in hats ƚꞌanuꞌupjiꞌ week ekeweꞌen, maꞌ qa yamii haꞌ Capernaum ƚijtsꞌekikii keꞌ ƚenene qa heꞌ ƚekꞌinjats qa heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa niteꞌƚe olots keꞌ neƚuts in amaneyiꞌ hakhaꞌan. t  

Jesús qa yiwutshenfikꞌikii peꞌ tꞌihintaxij peꞌ wekwek peꞌ witlijtsitjiyifi. 13  Kakhaꞌ

(Mateo 21:12‑13; Marcos 11:15‑18; Lucas 19:45‑46)

ƚeqe ƚeꞌwis neƚu nekheweꞌ judiol Pascua hats kꞌesets, qa haꞌ Jesús qa yamii haꞌ Jerusalén. u 14 Qa in uyifi keꞌ witlijtsitjii qa yiꞌwenifi heꞌ tꞌihinij heꞌ wakka, heꞌ tꞌihinij heꞌ kotsꞌetets, heꞌ tꞌihinij ofol qa hekheweꞌ iye yepiletetskii ƚꞌastai iꞌnijuꞌkii hakhaꞌaꞌ. 15 Haꞌ Jesús qa yaqsiijkii kaꞌ ewiꞌƚ ƚeqsilanhet niihai, qa yiwutshenikꞌuifikꞌikii keꞌ witlijtsitjiiyifi heꞌ weekjiꞌ, qa weekiꞌƚ heꞌ ƚeƚinhei kotsꞌetets qa heꞌ wakka iye. Qa niwuꞌmiꞌjuꞌkii iye seheꞌ kekheweꞌ ƚꞌastai nijketits hekheweꞌ yepiletetskii ƚꞌastai, qa yiwuꞌmkii iye keꞌ ƚeqe mesalikꞌi. v 16 Qa yitꞌijets heꞌ tꞌihinij heꞌ ofol: —¡Ekaꞌxiꞌƚikꞌuifikꞌi haneꞌeꞌin eneweꞌen! ¡Hasuꞌuj eqfenyejeyiꞌiƚij eneꞌ ƚetsiꞌ naꞌ Tata naꞌaj witaqhawet!— w 17 Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nikfeꞌlikꞌi maꞌ qa yijamtiꞌikꞌi kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in yitꞌij: —Pakhaꞌ niteꞌ yeqwejinkaꞌxtaxijiꞌm quꞌ ham niwqinheteꞌjiꞌ eneꞌ etsiꞌ, hik pakhaꞌ quꞌ nesƚuj.—  (Sal 69:9) x 18 Hekheweꞌ judiol qa yitꞌijets: —Etsꞌethiniꞌƚij paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ quꞌ aqsiijkii haneꞌej, hatsꞌinha quꞌ netsikfeꞌliƚets quꞌ nataꞌƚets paꞌ Intata in ƚaqsiijkii akaꞌan.— 19 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Iwuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ qaꞌ onopƚetiꞌƚjuꞌ iye eneꞌ qi witlijtsitjii, qa quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qaꞌ heniihinphaꞌm iye.— y 20 Maꞌ qa heꞌ judiol qa yekuꞌƚ iye, qa yitꞌij: —Cuarenta y seis (46) ininqapits in weꞌnithayiki eneꞌ qi witlijtsitjii, qa akhaꞌ ¿me ƚumti quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ neƚutseꞌ quꞌ eniihinphaꞌm iye?— z 21 Qa hakhaꞌ Jesús in yitꞌij, “eneꞌ qi witlijtsitjii” qeteꞌeꞌ hakhaꞌƚe week ƚꞌeseꞌn in iyetij. a 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in iƚaꞌx iye qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yijamtiꞌikꞌi in hik akaꞌ hayiits yitꞌij, maꞌ qa les in niteꞌ yeqekuꞌ kekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj qa kekheweꞌ iye ƚeꞌlijei haꞌ Jesús qa iyetjiꞌij. b  

















s  2:11 Jn 2:1; 17:24; 21:2; Mt 17:22; 2Co 4:11; 1Jn 1:2; Mr 10:37 t 2:12 Lc 8:19‑21; 10:15; Mt 12:46‑50; Mr 3:31‑35; 6:3; Hch 1:14 u 2:13 Ex 12:11; Mt 23:37 v 2:15 Hch 27:32; Mt 7:15 w 2:16 Mt 5:16; 11:27; Jn 2:17; 8:42; Lc 11:51; Jer 7:11; Zac 14:21; Mal 3:1‑3 x  2:17 Nm 25:13; Ga 5:15 y 2:19 Lc 1:21; 9:22 z 2:20 Mr 15:29 a 2:21 Mt 26:26; 27:52,58; Mr 14:22; 15:43; Lc 12:4; 22:19; 23:52,55; Jn 19:31,38,40; 20:12; 1Co 10:16; 11:23‑26; He 10:5,10; 1P 2:24 b 2:22 Mt 17:9; 26:54; Ap 20:12; Jn 14:26; 2P 1:20

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 2​, ​3  256

23  Haꞌ

Qa olots pekheweꞌ hats tekꞌenets paꞌaj paꞌ Jesús.

Jesús in mexe iꞌniꞌ haꞌ Jerusalén kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚutsjiꞌ Pascua, maꞌ qa olots hekheweꞌ tekꞌentaxets, qe taꞌƚijupiꞌ in yiꞌwenijha kekheweꞌ yaqsiijkii in ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ. c 24 Qa hakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌƚe yijaꞌam pekheweꞌen, qe nikfeꞌletsha paꞌ ƚunyejei hekheweꞌ weekjiꞌ. 25 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ hamikꞌui pakhaꞌ quꞌ nenfeltaxiꞌm paꞌ ƚunyejeiꞌ hekheweꞌen, qe hakhaꞌan nikfeꞌlets week paꞌquꞌ jukheweꞌ. d  



3

1   Ewiꞌƚ

Jesús qa paꞌ Nicodemo.

haꞌ jukhew fariseo, ƚii Nicodemo, hik hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ tenekꞌenhei neꞌ judiol. e 2 Hakhaꞌan qa namii haꞌ Jesús najaꞌxij hakhaꞌ iꞌniꞌ, qa yitꞌijets: —Rabí (Maestro), tsikfeꞌliꞌƚets in ƚataꞌƚijiiha paꞌ Dios in aꞌmaestro, qe ham paꞌquꞌ naqsiꞌjƚiꞌijkii kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ ƚaqsiijkii quꞌ niteꞌ naꞌniꞌijup paꞌ Dios.— f 3 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌij ewets, pakhaꞌ quꞌ niteꞌ ewiꞌƚiꞌij quꞌ nenekfikꞌi iye qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ niꞌwen naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios.— g 4 Haꞌ Nicodemo qa yitꞌijets iye: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ewiꞌƚij nenekfikꞌi iye pakhaꞌ quꞌ hats ƚawaꞌmaꞌxeꞌ? ¿Me ƚekeꞌ quꞌ napil jiꞌtejeꞌm iye ƚeneneyeꞌ maꞌ qaꞌ nenekfikꞌi iye?— 5 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌij ewets, pakhaꞌ quꞌ nenekfikꞌi qa niteꞌƚe nekijfikꞌi naꞌ Espíritu Santo, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ tenekꞌenheijiꞌ naꞌ Dios. h 6 Qe naꞌaj nekijupfikꞌi akaꞌ witꞌeseninyeꞌj, qa witꞌeseꞌnƚe, qa pakhaꞌƚe quꞌ nenekijupfikꞌi naꞌ Espíritu Santo, qa espirituƚe ek. i 7 Hasuꞌuj eꞌnitjuƚaxijphaꞌm in hitꞌij ewets: “ekheweliꞌƚ les ƚeꞌwistax quꞌ ewiꞌƚiꞌij iye quꞌ enekiꞌƚfikꞌi.” j 8 Naꞌaj tꞌunikꞌi ikjiꞌ pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nakjiꞌ, qa ƚepiyeꞌ naꞌaj ƚꞌanyeꞌj, qa niteꞌƚe ƚenikfeꞌlets paꞌn quꞌ nataaꞌƚjiꞌha, qa paꞌn quꞌ netꞌejuijiꞌha iye. Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌj week pakhaꞌ quꞌ nenekijfikꞌi naꞌ Espíritu Santo.— k 9 Maꞌ qa haꞌ Nicodemo qa nifaakan iye: —¿Maa, paꞌn ƚunyeeꞌjkiiha akaꞌ ƚitꞌij?— 10 Jesús qa yekuꞌƚ iye, qa yitꞌijets: —Akhaꞌ inek aꞌmaestro haꞌne Israel, ¿me qa niteꞌ ƚenikfeꞌlikꞌi ekeweꞌ wekwek?  

















c  2:23 Mt 23:37; Jn 5:1; 10:25; 1Jn 3:23 d 2:25 Jer 17:10 e 3:1 Mr 7:3; Jn 3:4,9; 7:50; 19:39; Lc 8:41; 12:58 f 3:2 Jn 11:8; 15:24; Mr 1:45; 4:38; Ef 4:11; Ex 3:12; Hch 10:38; Ap 21:3 g 3:3 1P 1:3; 1Jn 2:29; Mr 1:15; 9:1 h 3:5 Mr 9:43; Ez 36:25‑27; Hch 22:16; Tit 3:5 i 3:6 Fil 3:3; Jn 1:33 j 3:7 1P 1:3 k 3:8 Jn 8:14; 1Co 2:13‑16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 257

SAN JUAN 3

11  Yijaaꞌija

akaꞌ hitꞌij ewets, yekheweliꞌƚ hitꞌiƚij ekeꞌ tsikfeꞌliꞌƚets qa ekeꞌ hiꞌweniꞌƚ iye, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚꞌekuꞌmiꞌƚijuꞌƚ ekeweꞌ henfeltaxiꞌƚ.  l 12 In hats kꞌefeltaxiꞌƚiꞌm ekeweꞌ wekwek tꞌejuyets haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa ƚeqekuꞌƚiꞌiƚikꞌi, ¿qa paꞌn quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi quꞌ henfeltaxiꞌƚ eꞌm nekheweꞌ wekwek waꞌs ƚeiƚets? 13 Ham pakhaꞌ quꞌ hats namiiphaꞌm naꞌ waꞌs, qe ewiꞌƚƚe nakhaꞌ taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, ikjiꞌ, haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. m 14 Qa in ƚunyeꞌjek kaꞌ Moisés in yenphaꞌm kaꞌ yojonketikꞌi qꞌoiqꞌoi hakhaꞌ ham iꞌniꞌiꞌ seheꞌ, quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew in les ƚeꞌwis quꞌ neꞌnenphaꞌm hatseꞌ. n 15 Hatsꞌinha quꞌ weekeꞌ pakhaꞌ quꞌ niteꞌ neqekuꞌyeꞌ nakhaꞌan, maꞌ qaꞌ nanaꞌliꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.— o  







16  —Qe

Pakhaꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌxij paꞌ Dios haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ.

naꞌ Intata qi in yisuꞌun eneꞌ week jukhew qa efuts iye qa nukinjuꞌ naꞌ ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija, hatsꞌinha quꞌ weekeꞌ pakhaꞌ quꞌ netkꞌeenetsha nakhaꞌan, qaꞌnteꞌ namiꞌii hatseꞌ nakhaꞌ feꞌt qi iftsax. Maꞌ qaꞌ nanaꞌliꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. p 17 Naꞌ Intata niteꞌ nukinetsjuꞌ haꞌne Ƚaꞌs haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, maꞌ qaꞌ nitanithen haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, qe nukinjuꞌ yijatꞌij hatsꞌinha haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ qa iƚiyeꞌ quꞌ nataꞌƚets nakhaꞌan. q 18 Pakhaꞌ quꞌ netkꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ nakhaꞌan maꞌ qaꞌ hats niteꞌ nattanithenhetiꞌyeꞌ hatseꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌets yeqekuꞌ qa hayiits jutsiqax quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ, qe niteꞌ tekꞌenets yeqekuꞌ kakhaꞌ ƚii nakhaꞌ ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija naꞌ Dios. r 19 Akaꞌan kakha quꞌ netjeyumtshenhetiꞌyij, qe naꞌ naꞌlkii in namtaxetsjuꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qa eneweꞌƚe jukhew qa efuts iye qa les in yisuꞌun naꞌ nookii qa niteꞌ yisuꞌun naꞌ naꞌlkii, qe pekheweꞌ yaqsiꞌjijkii eneweꞌen uƚꞌets. s 20 Qe week nekheweꞌ uƚꞌax yaqsiijkii qa yuten naꞌ naꞌlkii. Qa niteꞌ nekets naꞌ naꞌlkii qe niteꞌ yisuꞌun quꞌ neꞌtwenhetii pekheweꞌ yaqsiijkii uƚꞌets.  t 21 Qa nikhaꞌƚiꞌij yaqsiꞌjijkii paꞌ ƚeꞌwis, qa nekets naꞌ naꞌlkii, qe qaꞌ neꞌtwenhetii week pekheweꞌ yaqsiijkii in taꞌƚets naꞌ Dios.— u  









 3:11 Jn 1:51; Ap 22:21 m 3:13 Jn 6:38,62; 8:23; 20:17; Dt 30:12; Hch 2:34; Ro 10:6; 1Co 15:47; Ef 4:8‑10; Ap 11:12; Mr 2:10 n 3:14 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2; Nm 21:4‑9 o  3:15 Mr 10:17; Jn 12:25; Hch 13:48 p 3:16 Jn 5:19; 12:25,43; 1Co 13:1; Ga 2:20; Col 1:13; 3:12; 1Ts 1:4; 2Ts 2:13,16; 1Jn 3:16; 4:7‑12; Jud 1; He 1:2; Ro 5:8 q 3:17 Jn 8:11,15; Ap 19:11 r 3:18 Jn 5:11,19,22‑30; 10:25; Mt 12:41; Mr 16:16; 1Jn 3:23 s  3:19 Sal 36:9; Jn 12:46; 18:37; 1Jn 2:8 t 3:20 Lc 6:27; 19:14; Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14‑26 u 3:21 Jn 5:36 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 3  258

22  Maꞌ

Paꞌ Juan Bautista qa ewiꞌƚij iye in iyetij paꞌ Jesús.

qa iꞌnkꞌaƚe iye in hats naxijikꞌi ekeweꞌen, haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa iketsfikꞌi haꞌ seheꞌ Judea, qa hik hakhaꞌaꞌ qa mexe amaneyiꞌ ƚꞌajƚiꞌij qa wenqimpuujinjuꞌ. 23 Kaꞌ Juan Bautista wenqimpulijin iye hakhaꞌ witsetꞌii Enon metiꞌm haꞌ witset Salim, qe hik hakhaꞌaꞌ heꞌ olots iwelii. Qa olots heꞌ namii qa wempuliꞌjjuꞌ. v 24 Qe kaꞌ Juan Bautista hik akaꞌaj mexenteꞌ weꞌnenifi peꞌ witqꞌopheƚitjii. w 25 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei kakhaꞌ Juan Bautista in tekꞌeƚeyiteetsiƚijjuꞌkii paꞌ ewiꞌƚ judío in tꞌejuyets paꞌ ƚeqfenyejyij quꞌ nojo quꞌ netetlijikꞌuijuꞌ paꞌ Dios. x 26 Maꞌ qa hekheweꞌen qa nekii paꞌaj kaꞌ Juan Bautista, qa yitꞌijets paꞌaj: —Maestro, jeƚ qekuꞌnek hakhaꞌ inꞌejup haꞌ ƚajaikaꞌ ai haꞌ haqqiꞌ Jordán hikhaꞌ ƚenfeliꞌƚ yeꞌm iye paꞌ ƚunyeꞌj. Haneꞌej qa hatsteꞌ wenqimpulijin iye qa hatsteꞌ week yotꞌaxii haneꞌej hakhaꞌan.— y 27 Kaꞌ Juan qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: —Ham pakhaꞌ quꞌ nanaꞌlƚiꞌim paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, quꞌ niteꞌ netisiꞌij pakhaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌne waꞌs. 28 Ekheweliꞌƚ ƚespiꞌyeꞌeƚijha in hitꞌij: “Niteꞌ yakhaꞌ paꞌ Cristo, yakhaꞌ hoijohonhetiiƚiꞌikꞌui hakhaꞌan.” z 29 Pakhaꞌ iꞌnijup peꞌ witiwheꞌyeꞌ, hik pakhaꞌ paꞌ witiwheꞌyeꞌ, pakhaꞌƚe ƚejuwaikaꞌ paꞌ witiwheꞌyeꞌ iꞌnijup qa yepiꞌyeꞌ, qa qi in ƚeꞌwisiꞌmkii in yepiꞌyeꞌ paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ witiwheꞌyeꞌ. Qa hik yijunyeꞌj yakhaꞌ in hats qi in yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii. a 30 Les ƚeꞌwis hakhaꞌan quꞌ les netꞌijaifikꞌiha quꞌ les qiyeꞌjiꞌha, qa yakhaꞌƚe qa les ƚeꞌwis quꞌ heꞌyijayikꞌijuꞌ ek quꞌnteꞌ yeꞌqiyeꞌjiꞌ.—  















31 —Haꞌ

Pakhaꞌ taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs.

taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs hik hakhaꞌ week tenekꞌenheꞌyipjiꞌ. Qa haꞌneƚe seheꞌ taƚipjiꞌ qa seheꞌ ƚeꞌek ƚeiƚeꞌ qa iyetij ekeꞌ wekwek iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Qa hakhaꞌƚe taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs qa hik hakhaꞌ week tenekꞌenheꞌyipjiꞌ. b 32 Hakhaꞌan nifel pakhaꞌ yiꞌwen qa yepiꞌyeꞌ iye. Qa hamƚe nekꞌenheyuyeꞌets. c 33 Pakhaꞌ quꞌ netkꞌenetsha niteꞌ yeqekuꞌukꞌi pakhaꞌ quꞌ nitꞌij hakhaꞌan, pakhaꞌan qa yiwjutsiqenija quꞌ nitꞌijets paꞌ Dios in yijaaꞌija. d  



v  3:23 Mr 1:4 w 3:24 Mr 1:14 x 3:25 Mt 9:14; 11:2; 14:12; Mr 2:18; 6:29; Lc 5:33; 7:18‑19; 11:1; Jn 1:35,37; 6:3; Lv 13–14; He 1:3 y 3:26 Jn 11:8; Mr 1:45; 10:1; Lc 3:3 z  3:28 Mt 1:17; Ef 5:2; Lc 1:17 a 3:29 Ap 21:2; Jn 15:11 b 3:31 Stg 1:17; Jn 8:23; 1Jn 4:5‑6 c 3:32 Jn 15:26; Hch 26:5 d 3:33 1Jn 5:20

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 259

SAN JUAN 3​, ​4

34  Qe

hakhaꞌ nukinjuꞌ paꞌ Dios qa nifel peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ paꞌ Dios, qe pakhaꞌan in tisij hakhaꞌan paꞌ ƚeqe Espíritu, qa niteꞌ woꞌoi paꞌquꞌ ƚeqjeyumtshelaxiꞌijup paꞌquꞌ netisij. e 35 Pakhaꞌ Ƚatata yisuꞌun hakhaꞌ Ƚaꞌs, qa tisij paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx qa week tenekꞌenheꞌyij eneꞌ week wekwek. f 36 Pakhaꞌ quꞌ netkꞌenetsha niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Ƚaꞌs qa hats naꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌets haꞌ Ƚaꞌs qaꞌ niteꞌ niꞌweneꞌ paꞌ witiƚaꞌx, qe paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios hik pakhaꞌ yijatꞌij quꞌ naꞌnipjiꞌ eneweꞌ week ƚahatsiyij.— g  



4

1   Haꞌ

Jesús qa peꞌ efu Samaria ƚeiƚekiꞌ.

Yatsatꞌaxꞌinij in nikfeꞌlets hekheweꞌ fariseol in hats iꞌyeꞌej hakhaꞌan in yaqsiijkii in nimpulijinjuꞌ hekheweꞌ les olots quꞌ ƚꞌijatshenheyiꞌij iye qa niteꞌ hik ujaꞌx kaꞌ Juan hekheweꞌ nimpulijinjuꞌ ek. h 2 Qa niteꞌƚe hik hakhaꞌtax haꞌ Jesús quꞌ ninqinpulijin, hekheweꞌƚe ƚꞌijatshenhei hik hekheweꞌ wenqinpulijin. 3 Maꞌ qa ikikꞌui haꞌ seheꞌ Judea, qa wapilii iye haꞌ seheꞌ Galilea. i 4 In ikkii, qa les ƚeꞌwis quꞌ nenek jiꞌtejeꞌm haꞌ Samaria ƚeqe seheꞌ. j 5 Maꞌ qa yamets haꞌ ewiꞌƚ witset hakhaꞌ Samaria ƚii Sicar, metiꞌm hakhaꞌ joofjiꞌjuꞌ ƚeqe seheꞌ paꞌ Jacob tisij paꞌaj paꞌ ƚaꞌs José. k 6 Hik hakhaꞌ iꞌniꞌ keꞌ witijkiꞌ ƚejki paꞌaj paꞌ Jacobꞌikꞌi. Haꞌ Jesús hats yiwef, qa iꞌnjuꞌ wapiꞌyijup keꞌ witijkiꞌ, hats natsatheniyuꞌjuꞌ junuꞌ. l 7 Maꞌ qa namets keꞌ ewiꞌƚ efu Samaria ƚeiƚekiꞌ woƚꞌoljoꞌoijoꞌ keꞌ witijkiꞌ. Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Entshen qekuꞌn yatꞌeꞌ.— m 8 Qe hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei mexe taqhayiitejeꞌm haꞌ witset peꞌquꞌ netuj. 9 Qa in ƚunyeꞌjek nekheweꞌ judío in niteꞌ wetkuꞌƚiƚ nekheweꞌ Samaria ƚeiƚets, maꞌ qa keꞌ efu qa yitꞌijets paꞌaj in yekuꞌƚ: —¿Inhatsꞌek, in akhaꞌ eꞌjudio, qa ƚꞌiyintaxij yiwets paꞌquꞌ atꞌeꞌ iweliꞌ in yakhaꞌ yaꞌsamaria ƚeiƚekiꞌ?— n 10 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Qek enikfeꞌlets nakhaꞌ ƚeqisit naꞌ Dios, qa nakhaꞌ iye yittaxij ewets: “Entshen qekuꞌn yatꞌeꞌ.” Maꞌ qekha iyintaxets nakhaꞌan, qa nakhaꞌan qekha neƚistaxij naꞌ iweliꞌ witiƚaꞌx.— o 11 Keꞌ efu qa yekuꞌƚ iye paꞌaj: —Jukhew, ham inek eqniyakꞌiꞌijup qa ham iye oqotokꞌo yiꞌijup quꞌ iwuꞌmiijuꞌ neꞌ witijkiꞌ qe akaptax. ¿Paꞌn quꞌ ataꞌƚijiꞌ pakhaꞌ iweliꞌ witiƚaꞌx ƚenqistiꞌneyutaxyij? p  



















 3:34 Jn 1:33 f 3:35 Jn 5:19,20; 10:17; 1Co 13:1 g 3:36 Mr 16:16 h 4:1 Mr 7:3; Mt 1:4; 28:19‑20 i 4:3 Lc 1:5; Mt 17:22 j 4:4 Hch 1:8 k 4:5 Sal 22:23; Mt 1:2; Lc 1:33; Gn 30:24; 33:19; 48:22; 49:22 l 4:6 Stg 3:11 m 4:7 Gn 24:11‑17; 29:2‑12 n 4:9 Jn 11:36; Hch 1:8; 14:1; Ap 2:9; Lc 9:52 o 4:10 Hch 8:20; Gn 26:19; Sal 36:7‑9; Is 49:10; 55:1; Jer 2:13; Zac 14:8; Jn 7:38; Ap 7:17; 21:6; 22:1,17 p 4:11 Lc 10:1 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 4  260 12  Paꞌ

yaqwaꞌmaxiꞌƚikꞌi Jacob tsejetiꞌƚij eneꞌ ƚejki. Hik eneꞌ iyaꞌjiꞌkii paꞌaj qa week iye peꞌ ƚelitsikꞌi qa peꞌ ƚeƚinheiyikꞌi iye in ƚꞌiyafetsjikii iye paꞌaj. ¿Qa akhaꞌ me les ƚꞌanipjiꞌ pakhaꞌan?— q 13 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj qa yitꞌij: —Week pakhaꞌ quꞌ niyaꞌjiꞌ haꞌne iweliꞌ eneꞌ witijkiꞌ niteꞌ yiliꞌij quꞌ neniyayujiꞌij. 14 Qa pakhaꞌƚe quꞌ niyaꞌjiꞌ naꞌ iweliꞌ taꞌƚ yiwets quꞌ hetisij, qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ neꞌniyayuꞌ. Qe naꞌ iweliꞌ taꞌƚ yiwets quꞌ hetisij qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ neꞌniwekƚejiꞌ ƚataweꞌj qaꞌ netisij naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.— r 15 Qa yitꞌij paꞌaj keꞌ efu: —Jukhew, esƚisij paꞌ iweliꞌ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ netsꞌiyayuꞌ. Qaꞌnteꞌ henekiꞌiijuꞌ iye eneꞌ witijkiꞌ quꞌ hekaꞌxjiꞌij paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ.— 16 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye: —Iihetii paꞌ ewheꞌyeꞌ qaꞌ enekiꞌƚmet haneꞌeꞌin.— 17 Keꞌ efu qa yitꞌij paꞌaj: —Ham yiwheꞌyeꞌyeꞌ.— Qa yitꞌij paꞌaj haꞌ Jesús: — Ƚꞌasiinikꞌiha kaꞌ ƚitꞌij in ham ewheꞌyeꞌyeꞌ 18 qe hats leeꞌfij (5) ewheꞌyets, qa hakhaꞌ haneꞌej inꞌejup niteꞌ ewheꞌyeꞌ iye. Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌj in yijaaꞌija kakhaꞌ ƚitꞌij ikuꞌuj.— 19 In yepiꞌyeꞌ paꞌaj keꞌ efu akaꞌan qa yitꞌij: —Jukhew, qeteꞌeꞌ tuꞌu quꞌ oꞌprofetayeꞌ. 20 Peꞌ yaqwaꞌmhitsiƚikꞌi Samaria ƚeiƚets haꞌne iꞌnijiꞌ ek in iyiniikii paꞌ Dios eneꞌ utekꞌipjiꞌ, qa ekheweliꞌƚ in eꞌjudioliꞌƚ qa ƚitꞌiƚijets quꞌ nakhaꞌ Jerusalenii quꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ quꞌ netninhiyijiꞌ quꞌ netniyinheyiikii paꞌ Dios.— s 21 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌijets: —Efu, ekꞌen yiwetsha hasuꞌuj esqekuꞌ, naꞌ ƚahatsꞌij yamets hatseꞌ quꞌ niteꞌyeꞌ eneꞌ utekꞌipjiꞌ qa niteꞌ iye naꞌ Jerusalenii quꞌ niꞌiƚijiꞌ quꞌ iyiniꞌƚii naꞌ Intata. 22 Ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets nakhaꞌ ƚꞌiyintaxiꞌƚii, qa yekheweliꞌƚ qa tsikfeꞌliꞌƚets nakhaꞌ kꞌiyiniꞌƚii, qe naꞌ witiƚijii taꞌƚjiꞌjuꞌ neꞌ judiol. t 23 In hats kꞌesets quꞌ namets hora maꞌ qa hats yamets haneꞌejija, qa pekheweꞌ quꞌ yijaaliꞌija quꞌ niyinii naꞌ Dios qa niyiinija weekij peꞌ ƚatawjets qaꞌ yijaayiꞌija iye quꞌ niyin, qe naꞌ Dios hik akaꞌ yisuꞌun peꞌquꞌ hik ƚunyejeyeꞌ akaꞌan. u 24 Naꞌ Dios in espirituƚe, qa pekheweꞌ quꞌ nijayan qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ nijayanij paꞌ espíritu paꞌ yisuꞌun, qaꞌ yijaayiꞌija iye.— v 25 Qa peꞌ efu qa yitꞌijets paꞌaj: —Tsikfeꞌlets in nam hatseꞌ pakhaꞌ Mesías (ikjiꞌ Cristo). Maꞌ qa quꞌ nanam pakhaꞌan titha neqethenꞌinemikꞌiha week ekeweꞌ wekwek.— w  

























 4:12 Mt 1:2; Lc 1:33 r 4:14 Jn 6:35; 7:37; 12:25; 1Co 4:11; Ap 7:16; 21:6; 22:17; Stg 3:11; Hch 13:48; Ro 8:2; 1Jn 2:25 s 4:20 Dt 11:29–12:14; 27:3; Jos 24:1; Mt 23:37 t 4:22 Gn 12:1‑7; Is 2:3; Mal 1:11; Mt 15:24; Jn 11:36; Ro 3:1‑2; 9:4‑5; 15:8‑9 u  4:23 Jn 5:25‑29; 16:32 v 4:24 Jn 1:33; 2Ts 2:10; Jud 20 w 4:25 Mt 1:17; Ef 5:2; Ex 29:29; Jn 1:41 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 261

SAN JUAN 4

26  Jesús

qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Pakhaꞌan yakhaꞌ inek, haꞌne haneꞌej ƚꞌafaakateyiꞌƚ.— x 27 Maꞌ qa namijets heꞌ ƚꞌijatshenhei, qa qi in nijusij in tafaakateꞌyiꞌƚjuꞌ keꞌ efu haꞌ Jesús. Qa hamƚe paꞌquꞌ nanfaakanij quꞌ nitꞌijets: ¿Ƚekpaꞌ ƚanfaakanijkii? iꞌnƚiꞌi quꞌ nitꞌijets ¿Inhatsꞌek in ƚꞌafaakateyiꞌƚ nekheꞌen? 28 Maꞌ qa keꞌ efu qa nejetiꞌ keꞌ ƚeweƚiꞌniꞌ qa wapilii haꞌ witset, qa nifeliꞌm hekheweꞌ jukhew qa efuts iye, qa yitꞌijets: 29 —Teꞌƚun qekuꞌniꞌƚ quꞌ iꞌweniꞌƚ haꞌ ewiꞌƚ jukhew nifel yeꞌm week keꞌ yeqꞌinyeꞌjeikii. ¿Me hik tuꞌu hakhaꞌyeꞌ paꞌ Cristo?— y 30 Maꞌ qa olots heꞌ taꞌƚets haꞌ witset nekii haꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús. z 31 Qa in menteꞌ namets hekheweꞌen qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yiyajitaxets qa yittaxijets: —Rabí (Maestro), ek ekuꞌn.— a 32 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Naꞌl yeꞌm naꞌ quꞌ hetuj nakhaꞌ ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets.— 33 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa watfaakatejiꞌijjuꞌ: —¿Maatsek tetkaꞌxii paꞌquꞌ netuj paꞌaj?— 34 Qa yitꞌij haꞌ Jesús: —Nakhaꞌ quꞌ hetuj nakhaꞌan in haqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌun nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ, qa quꞌ nasqhatꞌaxij iye naꞌ ƚꞌithayijkit. b 35 ¿Me niteꞌ ƚitꞌiƚijets: “Mexe hamitsikꞌui ikwetjuꞌƚ (4) juwelits quꞌ nujiꞌ qaꞌ netenifteꞌjiꞌ paꞌquꞌ witꞌenekꞌejuꞌ”? Qa yakhaꞌ qa hitꞌijek: “Jeƚiꞌƚjuꞌ eneꞌ jukhew qa efuts hik ƚunyejei witꞌenekjuꞌ hats yujiꞌ, hats ƚekeꞌ quꞌ netenitꞌijjiꞌ.” 36 Naꞌaj nitꞌijjiꞌ neꞌej ƚei naꞌaj witꞌenekjuꞌ qa tajayipjiꞌ, maꞌ qa nitꞌijjiꞌ peꞌ ƚei paꞌ witꞌenekjuꞌ qe qaꞌ netꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Hatsꞌinha pakhaꞌ yenjuꞌ peꞌ ƚoi qaꞌ week ƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii pakhaꞌ nifteꞌjiꞌ peꞌ ƚei. c 37 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj qa yasin jiꞌtejeꞌm kakhaꞌ wenitꞌij: “Ewiꞌƚ pakhaꞌ weꞌnqꞌen qa pakhap iye qa nitꞌijjiꞌek peꞌ ƚei.” d 38 Yakhaꞌ in kꞌukiniꞌƚii qa ƚenitꞌiƚijjiꞌ nekheweꞌ ƚei nakhaꞌ niteꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ eniꞌƚjuꞌ, tujtseikal keꞌ yithayiki in yenjuꞌ qa haneꞌej ekheweliꞌƚ qa hats ƚꞌuyiꞌƚ jiꞌtejeꞌm nakhaꞌ ƚꞌithayijkit.—  























39 Olots

Olots peꞌ Samaria ƚeiƚets niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Jesús.

heꞌ jukhew qa efuts iye heꞌ taꞌƚets haꞌ witset Samaria tekꞌenets qa niteꞌ yeqekuꞌ iye haꞌ Jesús, qe taꞌƚets keꞌ efu in yitꞌij: —Nikfeꞌl yiwets week kaꞌ yeqꞌinyeꞌjkii.— e 40 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌen in namii haꞌ Jesús haꞌ iꞌniꞌ, qa iyinijets quꞌ mexe amaneꞌ ekuꞌnijup haꞌ witset. Maꞌ qa wetsjuk neƚuts in mexe amanjiꞌ. f  

 4:26 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24 y 4:29 Mt 1:17 z 4:30 Mr 1:45 a 4:31 Jn 11:8  4:34 Ef 1:9; 1Jn 2:17; Jn 5:30,36 c 4:36 Mr 10:17; Jn 12:25; Hch 13:48 d 4:37 Lv 26:16; Dt 20:6; Job 31:8; Mi 6:15; Mt 25:24; Lc 19:21 e 4:39 Lc 9:52; Hch 1:8; 26:5; Jn 15:26 f  4:40 Mr 1:45 x

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 4  262 41 In

hats yepiꞌyeeꞌija in iyet maꞌ qa les olots heꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ. hekheweꞌen qa yitꞌijets keꞌ efu: —Haneꞌej in niteꞌ heqekuꞌuƚ, hats niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ nataꞌƚets kakhaꞌ ƚitꞌiƚij yiwets, qe taꞌƚets iye in hats hepiꞌyeeꞌiƚha in iyet, qa tsikfeꞌliꞌƚets in yijaaꞌija in hik haꞌne pakhaꞌ Eqiƚinaꞌx haꞌne seheꞌ epjiꞌ.— g 42  Qa

Jesús qa yiƚin pakhaꞌ ƚaꞌs paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ ƚeqjeƚinenhei paꞌ wittata.

43  In

tꞌaniꞌ kekheweꞌ wetsjuk neƚuts, haꞌ Jesús qa ikikꞌui haꞌ seheꞌ Samaria, qe qaꞌ namii haꞌ seheꞌ Galilea. h 44 Qe haꞌ Jesús ƚakhaaꞌija in nifel naꞌaj ewiꞌƚ profeta in niteꞌ yiwqinhetjiꞌ pekheweꞌ quꞌ ƚetsetifeetsetaxija. i 45 Maꞌ qa in yamets haꞌ Galilea, hekheweꞌ Galilea ƚeiƚets qa lesitsijuꞌƚ, qe hayiits yiꞌwenij week kekheweꞌ yaqsiijkii haꞌ Jerusalenii kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚutsjiꞌ Pascua, qe ƚekhewel yamii iye kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚuts. j 46 Haꞌ Jesús qa wapilii iye in ikii haꞌ witset Caná haꞌ seheꞌ Galilea. Hik hakhaꞌaꞌ hayiits yaqsiijiꞌkii kaꞌ iweliꞌ in winoꞌoj. Naꞌl paꞌaj haꞌ ewiꞌƚ ƚeqe oficial paꞌ wittata, paꞌ ƚaꞌs qi in wanqaatsꞌeꞌ haꞌ witsetꞌii Capernaum. k 47 Hakhaꞌan in iꞌyeꞌej paꞌaj haꞌ Jesús in taꞌƚii haꞌ Judea qa namets haꞌ Galilea, qa ikii quꞌ newetweniꞌƚ maꞌ qa qi in iyintaxijets quꞌ ƚijtsꞌeyiꞌii peꞌ ƚetsiꞌ quꞌ niƚiniꞌm paꞌ ƚaꞌs, qe hats niwamhiyuꞌ. l 48 Haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Quꞌ niteꞌ iꞌweniꞌiƚ peꞌquꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ quꞌ eꞌnitjuƚaxiƚijphaꞌmkii, qaꞌ niteꞌ ekꞌeniꞌiƚ ƚꞌinqekuꞌuƚ.— m 49 Qa hakhaꞌ ƚeqe oficial pakhaꞌ wittata, qa yitꞌij: —Jukhew, ifꞌelitikꞌi watꞌij quꞌ enek qe menteꞌ waꞌm haꞌ yaꞌs.— n 50 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yape mapilii peꞌ etsiꞌ, paꞌ oqwomeheꞌ hats iƚaꞌx.— Haꞌ jukhew niteꞌ yeqekuꞌukꞌi kaꞌ yitꞌijets haꞌ Jesús. Maꞌ qa ik qa wapilii peꞌ ƚetsiꞌ. 51 In hats wapilii paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ, qa peꞌ ƚeqejkunenhei qa iwoyitsijuꞌƚ paꞌaj qa nifeliꞌm in hats iƚaꞌx paꞌ ƚoqwomeheꞌ. 52 Maꞌ qa nifaakanij paꞌaj paꞌ iꞌniꞌ junuꞌ in hats watꞌij paꞌaj. Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Neƚu in hats jeljiꞌ junuꞌ (la una) qa yiliꞌij in iwilhantax.— 53 Haꞌ ƚatata qa nikfeꞌlikꞌi in hik iꞌniꞌ junuꞌ haꞌ Jesús in yitꞌij: —Paꞌ oqwomeheꞌ hats iƚaꞌx.— Maꞌ qa hakhaꞌan qa week iye heꞌ ƚelits, ƚewheꞌyeꞌ qa niteꞌ yeqekuꞌ iye qa tekꞌenets haꞌ Jesús. o 54 Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ wetsjuk yamets ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ in yaqsiijiꞌkii haꞌ Jesús haꞌ seheꞌ Galilea in hats tepilikꞌui iye haꞌ Judea. p  





















 4:42 2P 3:18 h 4:43 Is 9:1‑2; Mt 17:22 i 4:44 Jn 15:26; Hch 26:5; Mt 13:57; Mr 6:4; Lc 4:24 j 4:45 Mt 4:17; 23:37; 26:69; Mr 1:14‑15; 14:70; Lc 13:1‑2; 22:59; 23:6; Hch 1:11; 2:7; 5:37; Jn 2:23; 5:1 k 4:46 Jn 2:1,11; 21:2; Lc 10:15 l 4:47 Lc 1:5 m 4:48 Ex 7:3‑4; Mr 13:22; Jn 2:23‑25; 3:16; 6:26,64; 20:25 n 4:49 Lc 10:1 o 4:53 Lc 11:11; Col 3:21 p  4:54 Jn 2:11; Mt 17:22 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 263

5

1   Maꞌ

SAN JUAN 5

Jesús qa yiƚin paꞌ ewiꞌƚ jukhew niteꞌ tꞌotsjoꞌ.

qa iꞌnkꞌaƚe in hats ƚꞌanuꞌupjiꞌ ekeweꞌen, haꞌ Jesús maꞌ qa yamii iye haꞌ Jerusalén qa hikhaꞌ iꞌnijuꞌ kakhaꞌ ewiꞌƚ ƚeqe ƚeꞌwis neƚu neꞌ judiol. q 2 Qa haꞌ Jerusalenii, naꞌl haꞌ ewiꞌƚ metiꞌm hakhaꞌ ƚeqejiꞌtejeꞌm neꞌej kotsꞌetets, haꞌ ewiꞌƚ ƚajakjuꞌ ƚeqiyij neꞌ hebreo Betzata, r qa leeꞌfij (5) heꞌ tsꞌewemmifi ƚeqꞌeneƚewetits. s 3 Hekheweꞌ leeꞌfij (5) tsꞌewemmifi qa wejuꞌƚjiꞌ heꞌ olots wanqaatsꞌejuꞌ, pukꞌalets, fꞌoyoq fꞌoyoq uƚꞌets ƚewek, qa hekheweꞌ iye niteꞌija tꞌotsjoꞌ iꞌwijupjuꞌkii, (notkitaxets quꞌ nawapjaꞌ haꞌ iweliꞌ, 4 qe iꞌnƚiꞌi qe teꞌ nametsjuꞌ paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij haꞌ ƚajakjuꞌ qa teꞌ wapjaꞌ haꞌ iweliꞌ, qa naꞌaj yojojiꞌjuꞌ qe teꞌ tꞌilitjiꞌjuꞌ qa teꞌ naxpaꞌlij paꞌquꞌ ƚawtshekꞌetax.) 5 Hikhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ ewiꞌƚ jukhew hatsteꞌ yamijets treinta y ocho (38) ƚeqeꞌninqapitsij in qi in wanqaatsꞌeꞌ. 6 Haꞌ Jesús in yiꞌwen in iꞌwjuꞌ, maꞌ qa nikfeꞌlets in hats quꞌ toxetaxikꞌi akaꞌ ƚunyeꞌj, qa nifaakan: —¿Me ƚisuꞌun quꞌ ham awtshekꞌeꞌ?— t 7 Haꞌ wanqaatsꞌeꞌ qa yekuꞌƚ: —Jukhew, ham tsiꞌfeniꞌij quꞌ natsahinetsjuꞌ naꞌ iweliꞌ qa wapjajiꞌij, maꞌ qa in tsamjiꞌijtaxetsjuꞌ qa hatsƚe naꞌl naꞌaj yojojiꞌijjiꞌjuꞌ.— u 8 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Eniiphaꞌm. Itꞌij jof naꞌ ewhiꞌlaꞌx qaꞌ ma.— 9 Maꞌ qa hik akaaꞌijha haꞌ jukhew qa tꞌun, qa yitꞌij jof haꞌ ƚewhiꞌlaꞌx maꞌ qa ik. Kaꞌ neƚujiꞌ witwapiihijiitax (sábado). v 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ heꞌ judiol in yitꞌijets hakhaꞌ jukhew wanqaatsꞌetax: —Haꞌne neƚujiꞌ witwapiihijii (sábado) qa niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ ekaꞌxkii naꞌ ewhiꞌlaꞌx.— w 11 Haꞌ jukhew qa yekuꞌƚ: —Hakhaꞌ haneꞌej tsiƚin yitꞌij yiwets: “Itꞌij jof naꞌ ewhiꞌlaꞌx qaꞌ ma.”— x 12 Hekheweꞌen qa nifaakanij: —¿Paꞌn ƚii paꞌ jukhew yitꞌij ewets. “Itꞌij jof naꞌ ewhiꞌlaꞌx qaꞌ ma”?— 13 Qa haꞌ jukhew niteꞌ nikfeꞌlij hakhaꞌ yiƚin, qe haꞌ Jesús ikjiꞌtejeꞌm heꞌ olots jukhew iꞌniꞌ hakhaꞌan. y 14 Haꞌ Jesús qa iꞌnkꞌaƚe yiꞌweniꞌ haꞌ jukhew keꞌ qi witlijtsitjiiyifi, qa yitꞌijets: —Jeƚ, in hats ƚanaxpaꞌlij iye paꞌ awtshektax. Hasuꞌuj uƚꞌaxeꞌ iye paꞌquꞌ aqsiijkii, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ les qiyiꞌija quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ ejunyeꞌjeꞌkii.— z 15 Haꞌ jukhew qa ik, qa nifeliꞌm heꞌ judiol haꞌ Jesús in hik hakhaꞌ yiƚin. a  



























 5:1 Mt 23:37 r 5:2 Betzata qa ƚiyij iye Betesda. s 5:2 Neh 3:1,32; 12:39 t 5:6 Is 46:10; Zac 14:7; Jn 5:6; 6:6; 8:14; 9:3; 11:11‑15; 13:1‑3,11 u 5:7 Lc 10:1 v 5:9 Mr 2:23 w  5:10 Jn 11:36; Lc 14:3 x 5:11 Tit 2:8 y 5:13 Jn 7:28 z 5:14 Hch 21:26 a 5:15 Tit 2:8 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 5  264 16  Maꞌ

qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ judiol in hik ƚunyejei quꞌ nijayankii haꞌ Jesús, qe yaqsiꞌj jiijkii ekeweꞌ wekwek in mexe witwapiihijiitax (sábado). b 17 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —Naꞌ Tata niteꞌ yiliꞌij in tꞌithayii, qa yakhap jiꞌjek iye niteꞌ hiliꞌij in heꞌyithayii.— c 18 Qa akaꞌan in taꞌƚets iye, heꞌ judiol qa les in yisuꞌuntaxija quꞌ nilan, qe niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ nataꞌƚets in tꞌotsipjiꞌkii pakhaꞌ ƚeqe ley weteꞌm in tꞌejuyets naꞌaj sábado, qe in yitꞌijets iye pakhaꞌ Dios in ƚatataaꞌija, qa ikjiꞌ, hik ƚunyeꞌj paꞌ Dios. d  



19 Qa

Paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios.

hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in yekuꞌƚikꞌi ekeweꞌen, qa yitꞌij: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, naꞌ Ƚaꞌs niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nisuꞌun quꞌ naqsiijkii, qe yaqsiijkii yijatꞌij pakhaꞌ quꞌ niꞌwenij naꞌ Ƚatata quꞌ naqsiijkii, qe week pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii naꞌ Ƚatata qaꞌ hik pakhaayiꞌija quꞌ naqsiꞌjjiijkiyek iye naꞌ Ƚaꞌs. 20 Qe naꞌ Ƚatata yisuꞌun naꞌ Ƚaꞌs, maꞌ qa yethinij week kekheweꞌ ƚakhaꞌija in yaqsiijkii, qa kekheweꞌ iye les in qits wekwek ƚaqsijiyijkii hik kekheweꞌ quꞌ nethiniƚij iye hatseꞌ, maꞌ qa qi quꞌ eꞌnitjuƚaxiƚijphaꞌmkii. e 21 Qe in ƚunyeꞌjek naꞌ Ƚatata in niihinphaꞌmkii iye pekheweꞌ quꞌ hats nanaxtaxjuꞌ qaꞌ netisij iye ƚiƚaxitseꞌ, qa hik ƚunyeꞌjeꞌjeek iye naꞌ Ƚaꞌs quꞌ netisij iye ƚiƚaꞌxeꞌ pekheweꞌ quꞌ nisuꞌun nakhaꞌan quꞌ netisij. f 22 Qa niteꞌƚe hik nakhaꞌ naꞌ Ƚatata quꞌ nitꞌijets hatseꞌ paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ me uƚꞌax me iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚeꞌwiseꞌ eneꞌ jukhew qa efuts iye, qe naꞌ Ƚaꞌs hik nakhaꞌ tisij quꞌ week naqsiijkii akaꞌan, g 23 hatsꞌinha quꞌ weekeꞌ eneꞌ jukhew qa efuts iye quꞌ niwqinhetjiꞌha naꞌ Ƚaꞌs pakhaꞌ hats ƚequkꞌelijjiꞌ in yiwqinhetjiꞌ naꞌ Ƚatata. Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ niwqinheteꞌjiꞌ naꞌ Ƚaꞌs, niteꞌ yiwqinhetjiꞌ iye naꞌ Ƚatata hik nakhaꞌ nukinjuꞌ. h 24 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ nepiyeꞌekꞌi kekheweꞌ hitꞌij qa niteꞌ yeqekuꞌ nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ, pakhaꞌan hats naꞌliꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, qaꞌ hats niteꞌ namiꞌii naꞌ witaxtanithenkeyeꞌj, qe hats ikikꞌuifikꞌi naꞌ witwamhiꞌ qa hats uijiꞌtejeꞌm naꞌ witiƚaꞌx. i 25 Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, nakhaꞌ ƚahatsꞌij hats nam, haneꞌejija in hats nam, qa nekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ nanaxjuꞌ qaꞌ nepiyeꞌ naꞌ ƚꞌaꞌx nakhaꞌ Ƚaꞌs naꞌ Dios, qa pekheweꞌ quꞌ nepiꞌyeꞌ qaꞌ iƚiyeꞌ. j 26 Qe in ƚunyeꞌjek iye naꞌ Ƚatata in naꞌl jiꞌtejeꞌm naꞌ witiƚaꞌx, qa hik ƚunyeꞌjeꞌ iye naꞌ Ƚaꞌs in tisij qaꞌ nanaꞌljiꞌij jiꞌtejeꞌmek naꞌ witiƚaꞌx. k  













b  5:16 Lc 6:28; 13:10; 2Ti 3:12 c 5:17 Mt 5:16; 11:27; Jn 8:42 d 5:18 Mt 12:14; 26:4; 27:1; Mr 3:6; 14:1; Lc 6:11; Jn 7:1,19; 10:33; 11:53 e 5:20 He 3:9; Ap 15:3 f 5:21 Jn 2:19; 11:25‑26; Mr 9:27 g 5:22 Mt 11:27 h 5:23 Jn 15:23; Lc 10:16 i 5:24 Jn 6:53; 12:25; Hch 13:48; 1Jn 2:25 j 5:25 Jn 4:23; Fil 1:21 k 5:26 Jn 5:19; Col 1:19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 265

SAN JUAN 5

27 Maꞌ

qa tisij iye naꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup quꞌ nitanithen eneꞌ jukhew qa efuts iye, qe ƚakhaꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew. l 28 Hasuꞌuj eꞌnitjuƚaxiꞌƚijphaꞌm akaꞌan, qe yamets hatseꞌ ƚahatsꞌij quꞌ weekeꞌ keꞌ naxjuꞌ quꞌ nepiyeꞌ naꞌ ƚꞌaꞌx nakhaꞌan, 29 maꞌ qaꞌ nenekfikꞌikii. Pekheweꞌ quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ ƚeꞌwis qaꞌ iƚiyiꞌijup naꞌ witiƚaꞌx. Qa pekheweꞌƚe quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ iƚiyiꞌijupek quꞌ newetjeyumtshen.—  



Peꞌ fariseol qa niteꞌ yumti paꞌ Jesús quꞌ nataꞌƚii paꞌ Dios.

30  —Yakhaꞌ

niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ haqsiijkii peꞌyeꞌ quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nataꞌƚ yiwets. Pakhaꞌ hepiꞌyeꞌ qa hikpaꞌ qa hitꞌij, qa pakhaꞌ hitꞌij qa yatsathenikꞌiha qe niteꞌ howoꞌoi pakhaꞌ quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌun, qe howoꞌoi yijatꞌij quꞌ haqsiijkii pakhaꞌ hats yisuꞌun nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ. m 31 Quꞌ yakhaꞌyeꞌ ƚetax yiteꞌm quꞌ hetetfelƚetaxyikꞌi, pekheweꞌ quꞌ hiꞌttaxij ham wejuꞌƚiꞌij. 32 Qa naꞌlƚe hakhap iye in iyetyij qa tsifel, qa yakhaꞌ qa tsikfeꞌlets hakhaꞌan in iyetyij quꞌ netsfel in yijaaꞌija. n 33 Ekheweliꞌƚ ƚꞌukiniƚii heꞌ jukhew quꞌ nanfaakan kakhaꞌ Juan Bautista. Qa kakhaꞌan qa yitꞌijijuꞌƚ kakhaꞌ yijaaꞌija in ƚunyeeꞌjkiiha. o 34 Qa niteꞌƚe eneweꞌ jukhewƚe quꞌ nataꞌƚets kakhaꞌ witlijei in tsifelkii, qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ hitjiiƚij ewets akaꞌan qe qaꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ. 35 Kakhaꞌ Juan hik ƚunyeꞌjtax neꞌej fetitjii qe tujjiꞌha qa nalitkii, maꞌ qa kaꞌ ƚꞌuƚaꞌx qa ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii, qa niteꞌƚe ijetaxijjeꞌm ƚꞌajƚiꞌij. p 36 Qa kakhaꞌƚe naꞌl yeꞌm quꞌ henfelek qa les tꞌanipjiꞌ kakhaꞌ nifelek kaꞌ Juan, qe kekheweꞌ witꞌithayijkitits tseƚisij naꞌ Tata quꞌ haqsiijkii, hik kekheweꞌ haneꞌej haqsiijkii, qa hik kekheweꞌ tsifeltax, naꞌ Tata in hiknaꞌ tsꞌukinjuꞌ. q 37 Qa nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ Tata, ƚakhaꞌ iye in tsifeelija iye. Qa niteꞌƚe ƚepiꞌyeꞌeƚ kaꞌ ƚꞌaꞌx, niteꞌ ƚiꞌweniꞌƚ iye kakhaꞌ ƚunyeꞌj. r 38 Qa kekheweꞌ ƚeꞌlijei qa niteꞌ amaneyiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qe ƚeqekuꞌuƚ nakhaꞌ nukinjuꞌ nakhaꞌan. 39 Ekheweliꞌƚ qi in ƚejeƚtaxiꞌƚ kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, qe ƚumtitaxiꞌƚ quꞌ hik kekheweꞌyeꞌ quꞌ ataꞌƚiꞌƚijets quꞌ nanaꞌliƚꞌem naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, qa hik kekheweꞌ keꞌ tsifeltaxkii, s 40 qa niteꞌƚe ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ enekiꞌƚ yiwets maꞌ qekha nanaꞌltaxiꞌƚ eꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. t  



















l  5:27 2Ts 1:5; Mr 2:10; He 2:6; Ap 1:13; 14:14 m 5:30 Mt 6:33; 12:41; 26:39; 2Ts 1:5; Jn 4:34; 6:38; 7:16‑18; 8:16,28; 14:10; Ro 8:27; Ef 1:9 n 5:32 1Jn 5:20 o 5:33 Sal 119:142; Jn 14:6 p 5:35 Mr 1:4; 2S 21:17; Mt 5:14‑15; Lc 12:35; 2P 1:19; Ap 21:23; Sal 36:9; Jn 12:46 q 5:36 Jn 1:6,33; 15:24; Mr 9:37 r 5:37 1Jn 5:9; Ex 33:11; Dt 4:12; Is 6:1; Lc 3:22; Jn 1:18; 6:46‑47; 14:9; 1Ti 1:17 s 5:39 Mt 26:54; 2P 1:20; Lc 24:27,44; Hch 13:27 t 5:40 Lc 13:34; 14:26

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 5​, ​6  266 41 Yakhaꞌ

niteꞌ heꞌyekuꞌmijijuꞌƚ in tsiwqinhetƚetaxjiꞌ eneꞌ jukhew, u tsikfeꞌliꞌƚ ewets ekheweliꞌƚ, in niteꞌ yijaꞌaj quꞌ isuꞌuniꞌƚ naꞌ Dios. v 43 Yakhaꞌ henekijjuꞌ akaꞌ ƚiijiꞌ naꞌ Tata, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚꞌekumiꞌƚ yijuꞌƚ. Qa quꞌ pakhapeꞌ quꞌ nanamij iye pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe in ƚii, maꞌ qa hik pakhaꞌ yijatꞌij qaꞌ kuꞌmiꞌƚijuꞌƚ. w 44 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ niteꞌ esqekuꞌyiꞌiƚ, in ekheweliꞌƚ ƚiwetwumhitiꞌƚ wetjuꞌƚkii in ƚeniwqinhetiꞌƚjiꞌ, qa niteꞌ ƚowoꞌoƚii yijatꞌij quꞌ newqinhetiꞌƚjiꞌ naꞌ ewiꞌƚƚe Dios? x 45 Hasuꞌuj umtiꞌiƚ quꞌ yakhaꞌyeꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets hatseꞌ quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ qaꞌ nespiyeꞌej naꞌ Tata. Kakhaꞌ Moisés hik kakhaꞌ quꞌ nitꞌiƚij ewets hatseꞌ yijatꞌij quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ, hik kakhaꞌ ƚetjumtitaxiƚifi. y 46 Qe quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚ kaꞌ Moisesꞌikꞌi, qekha niteꞌ esqekuꞌyeꞌjiꞌijtaxiꞌƚek, qe kaꞌ Moisesꞌikꞌi kekheweꞌ yikaꞌajjiꞌ yakhaꞌ tꞌejui yiwets. 47 Qa quꞌ niteꞌƚe ekꞌeniꞌiƚikꞌi kekheweꞌ yikaꞌajjiꞌ kakhaꞌan ¿qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi kekheweꞌ yiꞌlijei?— z 42  qe  









6

Jesús qa tisij peꞌ ƚaqats peꞌ jukhew yamets leeꞌfij mil (5.000). 1   In

(Mateo 14:13‑21; Marcos 6:30‑44; Lucas 9:10‑17)

yiliꞌij ekeweꞌen haꞌ Jesús, qa ikii ƚajaikaꞌ keꞌ kaƚiꞌ Galilea qa ƚii iye Tiberias. a 2 Qa olots heꞌ nijayan jukhew, efutsjiꞌkii, qe yiꞌwenij kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ yaqsiimijkii hekheweꞌ wanqaatsꞌetaxjuꞌ. 3 Haꞌ Jesús qa ikikꞌiphaꞌm keꞌ utek qa iꞌnjuꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei iye. 4 Qa hats kꞌesets kaꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua, ƚeqe ƚeꞌwis neƚu neꞌ judiol. 5 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa nejeƚtaxphaꞌm maꞌ qa yiꞌwen in hats namets hekheweꞌ olots, qa yitꞌijets haꞌ Felipe: —Felipe ¿Paꞌn quꞌ jintaƚiꞌijiꞌ quꞌ jintaqhayets peꞌquꞌ paneꞌ quꞌ weekiꞌij eneꞌ jukhew?— b 6 Yitꞌijets akaꞌan qe qaꞌ nijaajinij paꞌquꞌ nitꞌij haꞌ Felipe, qe haꞌ Jesús hats nikfeꞌltaxets paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij. c 7 Haꞌ Felipe qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —Niteꞌ wejuꞌƚij peꞌquꞌ doscientos (200) denarioseꞌ d quꞌ namijuꞌƚ peꞌquꞌ paneꞌ qaꞌ ƚukꞌeliꞌimkii peꞌquꞌ netuj.— e 8 Qa hakhaꞌ ewiꞌƚ iye hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei, Andrés, ƚekꞌinij haꞌ Simón Pedro, qa yitꞌijets haꞌ Jesús: f 9 —Haneꞌen omeƚaꞌs naꞌliꞌm neꞌ ƚaqats leeꞌfij (5) neꞌ pan taꞌƚets keꞌej cebada qa wetsjuk iye neꞌ sehets, ¿qa paꞌn quꞌ ƚenifenyeꞌjeꞌ in olots eneꞌ jukhew, efuts iye?—  















 5:41 Jn 17:24; Fil 3:19; 1P 5:4 v 5:42 Lc 10:27; 11:42; 1Jn 4:20 w 5:43 Jn 1:12; 10:25; 12:48; 13:20; 14:13; 17:8; Hch 15:14; Ap 14:1; Mr 4:16 x 5:44 Dt 6:4; Jn 17:3; Ro 3:30; 16:27; 1Ti 1:17; 6:15‑16; Jud 25; Ap 15:4; 1Ts 2:4 y 5:45 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2 z  5:47 Mt 26:54; Ro 1:2; Lc 16:29‑31 a 6:1‑15 Mr 1:16; Jn 6:23; 21:1 b 6:5 Mr 1:45; 3:18 c 6:6 Ex 15:25 d 6:7 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii. e 6:7 Mt 18:28 f 6:8 Mt 4:18; 10:2; 16:17; Mr 1:16,29; 3:18; 13:3; Lc 6:14; Jn 1:40,44; 12:22; Hch 1:13; 10:32 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 267

SAN JUAN 6

10  Haꞌ

Jesús qa yitꞌij: —Iyajiꞌiƚets quꞌ week naꞌnjuꞌkii.— Qiꞌii haꞌ qheele jupꞌelket qa iꞌnjuꞌkii. Ujaꞌx yamets heꞌ jukhew leeꞌfij mil (5.000). g 11 Haꞌ Jesús qa tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ pan, qa in hats yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios, maꞌ qa tisij hekheweꞌ iꞌnjuꞌkii. Qa hik ƚeqfenyejeyij iye keꞌ sehets, qa tisjiꞌjij week paꞌquꞌ ƚequkꞌeleƚiꞌij. h 12 In hats week iƚinijjuꞌ, maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: — Ewiꞌƚ eniꞌƚiꞌ neꞌ ƚexpelthil hatsꞌinha qa ham paꞌquꞌ netwumhitiiƚeꞌ.— i 13 Maꞌ qa ewiꞌƚ yeniꞌ, qa topolij heꞌ doce (12) canastul keꞌ ƚapkꞌasil keꞌ leeꞌfij (5) pan taꞌƚets keꞌej cebada, ƚexpelthil hekheweꞌ tuj. 14 Hekheweꞌ week in yiꞌwenij akaꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús in ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, qa yitꞌijjuꞌ: —Qeteꞌeꞌ yijaaꞌija in hik haꞌne pakhaꞌ Profeta hayiits jutsiqaxikꞌui quꞌ nanametsjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ.— j 15 Qa haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets paꞌ yisuꞌuntax pekheweꞌen quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ qaꞌ nekaꞌx qa nenphaꞌm quꞌ ƚatatayiꞌij. Maꞌ qa ikikꞌiphaꞌm iye keꞌ utek ewiꞌƚƚekii. k  









Jesús qa tꞌotsipjiꞌ paꞌ iweliꞌ.

16  In

(Mateo 14:22‑27; Marcos 6:45‑52)

hats najaleyiyuꞌkii qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa hats tepiletsjuꞌkii keꞌ kaƚiꞌ, 17 qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii keꞌ ewiꞌƚ witinhitjii, qaꞌ namiitejeꞌm iye haꞌ ƚajaikaꞌ, hakhaꞌ witsetꞌiitejeꞌm Capernaum. Qa hats najaleikiiha, qa haꞌ Jesús qa menjiit niteꞌ tepilii hekheweꞌen. l 18 Qa haꞌ qi iweliꞌ qa niteꞌ ikesimen qe taꞌƚets in qi kaꞌ tꞌunikꞌi qa yiwqinhetikꞌi keꞌ ƚeqe tꞌuyuyits. 19 Hekheweꞌen hats leeꞌfij (5), iꞌnƚiꞌi quꞌ ewiꞌƚ tatsayeꞌ (6) kilómetros paꞌ yamijiꞌkii in tiꞌjifi keꞌ witinhitjii, qa yiꞌwen haꞌ Jesús in hats metiꞌm keꞌ witinhitjii, tꞌotsipjiꞌ haꞌ iweliꞌ. Maꞌ qa qi in nijiwei hekheweꞌen. 20 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¡Yakhaꞌƚe, hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ!— m 21 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yisuꞌunija quꞌ netꞌilitjiꞌjuꞌ haꞌ Jesús keꞌ witinhitjii, maꞌ qa keꞌ witinhitjii qa ajeꞌeƚ yametstejeꞌm haꞌ seheꞌ hakhaꞌ hats jutsiqax quꞌ nametstejeꞌm.  









22  Qa

Peꞌ jukhew qa efuts woꞌoikii paꞌaj paꞌ Jesús.

kakhap neƚuikakii, hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye amaneyiitejeꞌm hakhap iye ƚajaikaꞌ keꞌ kaƚiꞌ, hekheweꞌen nikfeꞌlets in ewiꞌƚƚe kekheꞌ witinhitjii hakhaꞌaꞌ, qa haꞌ Jesús qa niteꞌ iꞌnetsjuꞌ iye heꞌ ƚꞌijatshenhei, qe ujaꞌxƚe heꞌ ƚꞌijatshenhei in ikijtejeꞌm keꞌ witinhitjii. n  6:10 Mt 14:21 h 6:11 2R 4:42‑44 i 6:12 Lc 15:4 j 6:14 Dt 18:15; Mt 11:3; Lc 7:19‑20; Ro 5:14; He 10:37; Jn 18:37 k 6:15 Jn 19:21 l 6:17 Lc 10:15 m 6:20 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24 n 6:22 Jn 21:8 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 6  268 23  Maꞌ

qa ujaꞌx heꞌ witinhitjiyits taꞌƚii haꞌ witset Tiberias, qa namets haꞌ metiꞌm hakhaꞌ tujiꞌ keꞌ pan in hats yitꞌijetsphaꞌm haꞌ Jesús ƚeꞌwisij paꞌ Dios.  o 24 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ, hekheweꞌen in hats niteꞌ yiꞌweniꞌ hakhaꞌaꞌ haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei iye, qa tꞌilitjiꞌjuꞌkii paꞌaj heꞌ witinhitjiyits qa nijayaniitejeꞌm haꞌ Capernaum quꞌ nowoꞌoikii haꞌ Jesús.  

25  In

Jesús, ƚakhaꞌ paꞌ pan taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.

yametstejeꞌm hekheweꞌen haꞌ ƚajaikaꞌ qa weꞌtweniꞌƚ haꞌ Jesús, qa nifaakanij: —Rabí (Maestro), ¿paꞌn ipƚuꞌukꞌi in ƚanametstejeꞌm haneꞌeꞌin?—  p 26 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, ekheweliꞌƚ in ƚowoꞌoƚyiikii niteꞌ kekheweꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ in haqsiijkii quꞌ owoꞌoƚijyiikii, qe ƚowoꞌoƚyijiikii yijatꞌij in ƚetujiꞌƚ keꞌ pan maꞌ qa qi in ƚꞌiƚiniꞌƚjuꞌ. 27 Ithayiꞌyiꞌƚ, qa hasuꞌujƚe paꞌquꞌ aqeꞌƚiꞌiƚ niteꞌ yape quꞌ netꞌejuyets, netꞌejuyets yijatꞌij nakhaꞌ yape witaq nakhaꞌan tꞌejuyets hatseꞌ naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Nakhaꞌ witaq hik nakhaꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ neƚisiꞌƚij, hik haꞌne naꞌ ƚatata, Dios, hats yeniꞌ neꞌ ƚeqꞌikatiꞌ.—  q 28 Maꞌ qa pekheweꞌen qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ witꞌithayijkitꞌe quꞌ haqsiiƚijkii quꞌ nisuꞌun paꞌ Dios?— 29 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Akaꞌan kakhaꞌ witꞌithayijkit yisuꞌun naꞌ Dios, quꞌ ekꞌeniꞌƚets hasuꞌuj eqekuꞌuƚ nakhaꞌ nukinjuꞌ nakhaꞌan.—  r 30 Maꞌ qa yitꞌij iye hekheweꞌen in yekuꞌƚ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ aqsiijkii quꞌ eꞌjutsiqaxiꞌij hatsꞌinha quꞌ hiꞌweniꞌƚ qaꞌ niteꞌ kꞌeqekuyiꞌiƚ? ¿Ƚek pakhaꞌ quꞌ aqsiꞌjijkii? 31 Peꞌ yaqwaꞌmhitsiƚikꞌi tuj paꞌaj peꞌ maná in nekiꞌkii paꞌaj paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, in yitꞌijek keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: “Tisij quꞌ netuj peꞌ paꞌn taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs.”—  s 32 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, niteꞌ kakhaꞌ Moisesꞌikꞌi quꞌ neƚisiꞌƚij kekheweꞌ pan taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs. Nakhaꞌƚe Tata hik nakhaꞌ tisij qa hik nakhaꞌ iye quꞌ neƚisiꞌƚij naꞌ yijaaꞌija in pan taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs.  t 33 Qe nakhaꞌ pan taꞌƚets naꞌ Dios hik nakhaꞌ hats tꞌilitjuꞌ taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, qa tisij naꞌ witiƚaꞌx haꞌne week seheꞌ epjiꞌ.— 34 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yitꞌijets: —Jukhew, esƚisiꞌƚijkii pakhaꞌ pan.—  

















 6:23 Jn 6:1; 21:1 p 6:25 Jn 11:8 q 6:27 Is 55:2; Jn 6:53,62; 12:25; Hch 13:48; 1Jn 2:25; Dn 7:13; Mr 2:10; 1Co 8:6; 15:24; Ef 5:20 r 6:29 Jn 1:6; 5:36; Mr 9:37 s  6:31 Ex 16:4,15,31; Ap 12:6; Sal 78:24 t 6:32 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 269

SAN JUAN 6

35  Haꞌ

Jesús qa yitꞌijets: —Yakhaꞌ nakhaꞌ pan taꞌƚets naꞌ witiƚaꞌx, pakhaꞌ quꞌ nenek yiwetsha qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ niyipkun. Qa pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ neꞌniyayuꞌ. u 36 Qa hatsƚe hitꞌiƚij ewets in yemjeetax in ƚetswentaxiꞌƚha, qa niteꞌƚe ƚꞌekꞌeniꞌƚ yiwets ƚesqekuꞌuƚ. 37 Week pakhaꞌ quꞌ nesƚisij naꞌ Tata, qaꞌ nenekjiꞌij yiwets, qa pakhaꞌ quꞌ nenek yiwets niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hoyoqoweyijuꞌƚ qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ hiwuꞌmfikꞌi. v 38 Qe in hataꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs in henteꞌniliꞌtjuꞌ, niteꞌ tsamijjuꞌ quꞌ haqsiijkii paꞌquꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌun, qe tsamijjuꞌ yijatꞌij quꞌ haqsiijkii paꞌ yisuꞌun nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ. w 39 Qa akaꞌan kakhaꞌ yisuꞌun nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ quꞌ weekeꞌ nekheweꞌ hats tseƚisij nakhaꞌan quꞌ hasuꞌuj natsqamij peꞌyeꞌ, qe quꞌ henƚinjuꞌ yijatꞌij qaꞌ iƚiyeꞌ hatseꞌ iye nakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ. x 40 Qe akaꞌan kakhaꞌ yisuꞌun naꞌ Tata quꞌ weekeꞌ pakhaꞌ quꞌ niꞌwen haꞌne Ƚaꞌs qa niteꞌ yeqekuꞌ, maꞌ qa hats naꞌliꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Qaꞌ yakhaayiꞌija quꞌ hiƚin qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye hatseꞌ nakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ.— y 41 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ judiol in tajawehenij wetjuꞌƚkii in yuten haꞌ Jesús, qe ƚakhaꞌ yitꞌij: —Yakhaꞌ pan taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs in teꞌnilitjuꞌ.— 42 Qa yitꞌijjuꞌ: —¿Me niteꞌ hik haꞌne hakhaꞌ Jesús, ƚaꞌs kaꞌ José, kakhaꞌ ƚatata qa keꞌ ƚenene iye inekhewel jinikfeꞌlij? ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj haneꞌej in yitꞌij ƚetets: “Yakhaꞌ hataꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs”?— z 43 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Iliꞌiƚij in ƚꞌajaweheniꞌƚ wetjuꞌƚkii. 44 Ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nenekƚe yiwets quꞌ niteꞌ nenkaꞌxeꞌ yiwets naꞌ Tata, hiknaꞌ tsꞌukinjuꞌ. Qa yakhaꞌ qaꞌ hiƚin qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye hatseꞌ nakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ. 45 Kekheweꞌ yikaꞌajjiꞌ keꞌ profetasꞌikꞌi yitꞌij: “Paꞌ Dios quꞌ nijatshen week eneweꞌen.” (Is 54:13) Week pakhaꞌ quꞌ nepiyeꞌ naꞌ Tata qa hats nikfeꞌlets, maꞌ qa nek yiwets. a 46 Niteꞌ ikjiꞌ akaꞌan quꞌ hats nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ niꞌwen naꞌ Intata, qe ewiꞌƚƚe haꞌne taꞌƚiiphaꞌm naꞌ Dios, hik haꞌne yiꞌwen yijatꞌij naꞌ Intata. b 47 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ, maꞌ qa hats naꞌliꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. 48 Yakhaꞌ pakhaꞌ pan taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx.  

























 6:35 Jn 4:14; 7:37,38; 8:24; 11:25‑26; 12:44,46; 14:12; 16:9; Lc 14:26; Ap 7:16; Mt 18:6; Mr 9:42 v 6:37 Mt 24:22 w 6:38 Ex 3:8; Pr 30:4; Dn 4:13,23; Mt 28:2; Jn 1:51; 3:13; Ef 1:9; 4:10; Ap 10:1; 18:1; 20:1; 1Jn 2:17 x 6:39 Lc 18:33 y 6:40 Mt 11:27; 16:21; Jn 5:19 z  6:42 Jn 1:45 a 6:45 Mt 2:23; Hch 7:52; 1Co 2:13; 1Ts 4:9; 1Jn 2:20 b 6:46 Ex 33:20; Jn 5:47; 8:38; 14:9; 16:27; Lc 10:22 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 6  270 49 Kekheweꞌ

alheyiꞌƚikꞌi tujiꞌ kekheweꞌ maná hakhaꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, qa naxƚejuꞌ. c 50 Qa haneꞌen hik haꞌne pan taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs, hatsꞌinha pakhaꞌ quꞌ netuj haneꞌen, pakhaꞌan niteꞌ waꞌm. d 51 Yakhaꞌ pan iƚaꞌx taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs. Pakhaꞌ quꞌ netuj haꞌne pan, qaꞌ pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ iƚaꞌxeꞌ. Nakhaꞌ pan quꞌ heꞌyihinij hatseꞌ qaꞌ ƚajaꞌyiꞌij peꞌquꞌ ƚiƚaxitseꞌ eneꞌ week eneꞌ seheꞌ epjiꞌ, hik nakhaꞌ yeseꞌn.— e 52 Maꞌ qa heꞌ judiol qa tekꞌeƚeyiteetsijjuꞌkii, in yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj haneꞌen quꞌ jineƚisij naꞌ ƚꞌeseꞌn quꞌ jinteƚuj?— f 53 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets: quꞌ niteꞌ etujiꞌiƚ naꞌ ƚꞌeseꞌn naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa niteꞌ iye ƚꞌiyaꞌaƚjiꞌ neꞌ ƚꞌathits, qaꞌ hamiꞌiƚ etjiꞌ naꞌ witiƚaꞌx. g 54 Pakhaꞌ quꞌ netuj naꞌ yeseꞌn qa iyaꞌjiꞌ iye neꞌ yathits, pakhaꞌan hats naꞌliꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, qa yakhaꞌ qaꞌ hiƚin qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye hatseꞌ nakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ. h 55 Qe naꞌ yeseꞌn yijaaꞌija yijatꞌij in witaq, qa neꞌ yathits qa yijaaꞌija iye in witaatꞌija. 56 Pakhaꞌ quꞌ netuj naꞌ yeseꞌn qa iyaꞌjiꞌ iye neꞌ yathits, pakhaꞌan iꞌnyit jiꞌtejeꞌmha qa yakhap jiꞌjek qa haꞌnjiꞌij jiꞌtejeꞌmhaꞌek pakhaꞌan. i 57 Naꞌ Tata, hiknaꞌ tsꞌukinjuꞌ, naꞌliꞌm naꞌ ƚiƚaꞌx, qa yakhaꞌ qa naꞌljiꞌij yeꞌmek naꞌ yiƚaꞌx qe taꞌƚets nakhaꞌan. Qa hik ƚunyeꞌj pakhaꞌ quꞌ netuj naꞌ yeseꞌn, qaꞌ nataꞌƚjiij yiwetsek ƚiƚaꞌxeꞌ. j 58 Haneꞌen hik haꞌne pan taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs in teꞌnilitjuꞌ, haneꞌen niteꞌ hik ƚunyeꞌj pekheweꞌ tujtax keꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi, qa naxƚejuꞌ. Qa pakhaꞌ quꞌ netuj haꞌne pan taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs qaꞌ pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ iƚaꞌxeꞌ.— k 59 Ekeweꞌen hik ekeweꞌ keꞌ yitꞌij haꞌ Jesús keꞌ witlijtsitjiyifi in iꞌnqꞌijatsheniꞌ haꞌ witset Capernaum. l  



















60  Qa

Olots peꞌ yoꞌqmositij paꞌ Jesús.

olotsƚe hekheweꞌ ƚꞌijatshenheitax in yepiꞌyeꞌ ekꞌi kekheweꞌ yitꞌij, maꞌ qa yitꞌijjuꞌ: —Kaꞌ yitꞌij nakhaꞌan jutsitax quꞌ jintꞌekuꞌmiꞌ. ¿Paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ kakhaꞌan?— 61 Haꞌ Jesús qa nikfeꞌlƚiꞌikꞌuyiꞌ hekheweꞌen in tajawehenij wetjuꞌƚkii in niteꞌ yisuꞌun kekheweꞌ yitꞌij, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Me nawakaniniꞌƚkii ekeweꞌen? m  

 6:49 Ex 16:12‑36; Ap 12:6 d 6:50 Jn 11:26 e 6:51 Fil 1:21; 3:3; Ap 4:9; Jn 5:26; 6:53; He 10:10 f 6:52 2Ti 2:24; Jn 9:16; 10:19 g 6:53 Mr 2:10; He 9:12 h 6:54 Mt 16:21; 26:26‑29; Mr 14:22‑25; Lc 22:15‑20; 1Co 11:23‑25 i 6:56 Jn 15:4‑5; 1Jn 3:24; 4:13‑16 j  6:57 Mt 25:31‑46; He 10:31; Fil 1:21; 1P 1:18 k 6:58 Ap 4:9 l 6:59 Stg 2:2; Lc 10:15 m  6:61 Mr 10:32; Jn 1:47‑48; 2:24‑25; 4:17‑18; 9:3; 11:4,11; 13:10‑11,38 c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 271

SAN JUAN 6​, ​7

62  ¿Qa

paꞌn quꞌ ejunyejeyiꞌiƚek quꞌ iꞌwentaxiꞌƚ hatseꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ napiletsphaꞌm iye naꞌ hayiits iꞌntaxiꞌ? n 63 Naꞌ Espíritu Santo hik nakhaꞌ taꞌƚets nakhaꞌ witiƚaꞌx, haꞌne iꞌneseꞌn ham wejuꞌƚiꞌij. Kekheweꞌ wekwek hitꞌiƚij ewets espirituƚe qa witiƚaꞌx iye. o 64 Qa naꞌlƚe neꞌ ujaꞌx ekheweliꞌƚ neꞌ yeqekuꞌukꞌi.— Qe haꞌ Jesús hayiits paꞌaj in nikfeꞌlets pekheweꞌ yeqekuꞌ qa kakhaꞌ iye wotkꞌonijkii. p 65 Qa yitꞌij iye: —Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hitꞌiƚij ewets, in ham pakhaꞌ quꞌ nenekƚe yiwets quꞌ niteꞌ nesƚisiꞌij naꞌ Tata.— q 66 Qa akaꞌan qa hik akaꞌ taꞌƚets in olots hekheweꞌ yakꞌesikꞌuikii yijayantax, qa hats niteꞌ yijayan. 67 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei: —Qa ekheweliꞌƚ, ¿me ƚenikheyuꞌuꞌƚ yikꞌui iye?— r 68 Haꞌ Simón Pedro qa yekuꞌƚ: —Yatsatꞌaxyij ¿pan ƚii paꞌquꞌ hijayaniꞌƚ? Keꞌ eꞌlijei taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. s 69 Qa yekheweliꞌƚ qa niteꞌ heqekuꞌuƚikꞌi qa tsikfeꞌliꞌƚets iye in hik akhaaꞌija pakhaꞌ ewiꞌƚƚe in taꞌƚiiha paꞌ Dios.— t 70 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me niteꞌ yakhaꞌ heꞌyekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii qa oꞌdoceꞌeƚ? Ƚaꞌmek nakhaꞌ ewiꞌƚ ekheweliꞌƚ qa hik nakhaꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet.— u 71 In yitꞌij akaꞌan haꞌ Jesús qeteꞌeꞌ kakhaꞌ Judas, ƚaꞌs pakhaꞌ Simón Iscariote, in yekelkiꞌsijkii. Qe kakhaꞌan hik kakhaꞌ tꞌihinij hatseꞌ Jesús yemjeetax in iꞌntaxjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ doce (12). v  

















7

1   In

Pekheweꞌ ƚekꞌinjatstaxija qa yeqekuꞌ paꞌ Jesús.

yiliꞌij ekeweꞌen haꞌ Jesús qa iꞌnkꞌaƚe qa ikikꞌi heꞌ witsetits haꞌ seheꞌ Galilea. Niteꞌ yisuꞌun quꞌ nenekiꞌkii hakhaꞌ seheꞌ Judea, qe hik hakhaꞌaꞌ hekheweꞌ judiol woꞌtaxiikii quꞌ nilan. w 2 Qa in hats kꞌesets kekheweꞌ ƚeqe ƚeꞌsits neƚuts nekheweꞌ judío, ƚeqiyij tabernáculos. x  y 3 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ ƚekꞌinjats in yitꞌijets: —Hasuꞌuj aꞌmaniꞌijuꞌ haneꞌeꞌin. Amii haꞌ Judea hatsꞌinha qa neꞌwenij paꞌquꞌ aqsiijkii heꞌ hiknaꞌ iꞌniꞌ najayan iye. z 4 Qe ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ nanatꞌinijkii peꞌquꞌ naqsiijkii in yisuꞌun quꞌ ninikfeꞌl. Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ aqsiꞌjijkii ekeweꞌ wekwek, qaꞌ yape menethinijets haꞌne week seheꞌ epjiꞌ quꞌ aqsiijkii iye.—  





n  6:62 Mr 2:10; Jn 3:13; 20:17; Hch 1:9 o 6:63 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22 p 6:64 Jn 13:21; 16:30; Hch 26:4; Mt 10:4 q 6:65 Lc 14:26 r  6:67 Mr 11:11 s 6:68 Lc 6:14 t 6:69 Mr 1:24 u 6:70 Jn 13:2,18,27; Mt 4:1,10; Hch 13:10 v 6:71 Mr 3:19; Mt 10:4; Jn 13:21 w 7:1 Mt 17:22; Lc 1:5; Jn 5:18; 11:36 x  7:2 “Tabernáculos” ikjiꞌ, peꞌ judiol qa yamjiꞌjets ekeweꞌ ƚeꞌsits neƚuts qa naqsiꞌjjuꞌ pekheweꞌ ƚetsil neꞌej ƚesejetsƚe qa iꞌwifi yamijii in ewiꞌƚ semana. Inekhewel qa inqiyij witꞌatjajaꞌwetsits iꞌnƚiꞌi tetsiijuꞌ. y 7:2 Ex 23:16 z 7:3 Mr 3:21,31‑35; 6:3; Lc 8:19; Mr 6:28; Jn 5:36; He 3:9; Ap 15:3

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 7  272 5  Qe

in yemjeetax in ƚekꞌinjatstaxija qa yeqekuꞌ iye hekheweꞌen hakhaꞌan. qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Pakhaꞌ yinjeyumtshenekꞌii hatseꞌ mexenteꞌ yamets, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa pakhaꞌƚe quꞌ ƚahatsꞌiꞌij quꞌ amiꞌƚii qa hats ƚeꞌwisijupiꞌ. a 7 Eneꞌ week seheꞌ epjiꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naꞌnapjaxiꞌƚ eꞌm, qa yakhaꞌƚe qa napjax yeꞌm qe taꞌƚijupiꞌ in henfeliꞌmha kekheweꞌ yaqsiijkii in uƚꞌets. b 8 Amiꞌƚii pakhaꞌ ƚeꞌwis neƚu, yakhaꞌƚe qaꞌ mexe niteꞌ natsamiꞌii, qe pakhaꞌ yinjeyumtshenekꞌii mexe niteꞌ yafits paꞌ ƚahatsꞌij.— 9 Akaꞌan in yitꞌijets, qa haꞌ Jesús qa amaniꞌjuꞌ haꞌ seheꞌ Galilea. 6  Maꞌ







10  Qa

Jesús qa ik yamii paꞌ ƚeꞌwis neƚu.

in hatsƚe ikkii heꞌ ƚekꞌinjats yamii kaꞌ ƚeꞌwis neƚu, maꞌ qa haꞌ Jesús qa ikek iye, qa niteꞌƚe watanalitij wanatꞌinkii. 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ judiol in woꞌtaxiikii kakhaꞌ ƚeꞌwis neƚujiꞌ qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn quꞌ naꞌniꞌiꞌ hakhaꞌ jukhew?— 12 Qa week in tajawehenij wetjuꞌƚkii yifaakatejiꞌ hakhaꞌ Jesús. Ujaꞌx heꞌ yitꞌijjuꞌ: —Hakhaꞌ teikꞌunei.— Qa ujaꞌx heꞌ yitꞌijjuꞌek: —Niteꞌ, hakhaꞌan yaqanƚekii eneꞌ jukhew.— c 13 Qa ƚunyeꞌj jiꞌij in ham pakhaꞌ quꞌ nitꞌunhetijphaꞌm quꞌ niyet in yijamtiꞌets haꞌ Jesús qe nijiweyijuꞌƚ hekheweꞌ judiol. 14 Qa in hats ƚeqewukꞌujeꞌm yamijets keꞌ ƚeꞌsits neƚuts, haꞌ Jesús qa uyifi keꞌ qi witlijtsitjii, maꞌ qa iꞌnqꞌijatshen. d 15 Maꞌ qa hekheweꞌ judiol qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj haneꞌen in qi in nikfeꞌlets ekeweꞌ wekwek in niteꞌ quꞌ nenqꞌikataxij?— e 16 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —Ekeweꞌ kꞌinqꞌijatshenij niteꞌ taꞌƚ yiwets, nakhaꞌƚe tsꞌukinjuꞌ hiknaꞌ taꞌƚets. f 17 Quꞌ nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ yisuꞌun nakhaꞌan, qa hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ nenikfeꞌlets kekheweꞌ kꞌinqꞌijatshenij me taꞌƚets naꞌ Dios, me iꞌnƚiꞌi quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nekꞌiyetƚeyitij. g 18 Pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nataꞌƚets pekheweꞌ quꞌ nitꞌij woꞌƚiꞌii quꞌ neniwqinhetjiꞌ. Qa pakhaꞌƚe quꞌ nowoꞌoi quꞌ neniwqinhetjiꞌ pakhaꞌ yukin, hik haꞌne yijatꞌij pakhaꞌ iyetij yijaaꞌija qa hamiꞌm pakhaꞌ witwejtitsiꞌ haneꞌen. h 19 ¿Me niteꞌ neƚisiꞌƚij kaꞌ Moisesꞌikꞌi kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii (leyes)? Qa ƚaꞌmek qa ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ naqsiꞌjijkii kekheweꞌen. ¿Inhatsꞌek in ƚenqekꞌuyutaxiꞌƚyij?— i  

















 7:6 Sal 37:39; Lc 20:10; Jn 7:8 b 7:7 Lc 6:27; 19:14 c 7:12 Gn 1:31; Ap 20:10  7:14 Hch 21:26 e 7:15 Mt 26:54 f 7:16 Jn 5:19,30 g 7:17 Ro 8:27; Ef 1:9 h  7:18 Fil 3:19; Lc 9:32; Jn 8:14; 17:24; 2Co 3:18; 1P 5:4; 2P 3:18; 1Jn 3:5; 5:20 i  7:19 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2; Ro 2:12‑29; 3:9‑10,20‑23,27‑28 a

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 273

SAN JUAN 7

20  Hekheweꞌ

olots jukhew qa efuts iye qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Inꞌetjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet! ¿Ƚek pakhaꞌ quꞌ nenqekꞌuyuꞌ ej?— 21 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Ewiꞌƚƚe kakhaꞌ haqsiijkii qa eꞌweekiꞌƚ in ƚenitjuƚaxiƚijphaꞌm. j 22 Qa kakhaꞌ Moisesꞌikꞌi in neƚisiꞌƚij kakhaꞌ circuncisión, k qa yemjeetax in namtaxjiꞌjuꞌ naꞌaj witwapiihijiitax qa ƚunyeꞌj jiꞌij qa ƚaqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii kakhaꞌan naꞌaj omeƚaꞌs. Qa kaꞌ Moisesꞌikꞌi qa niteꞌ hik kakhaꞌtax quꞌ nataꞌƚets kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii, qe hayiits kekheweꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi in hik kekheweꞌ in taꞌƚets yijatꞌij. 23 Qa quꞌ niteꞌ notnotshiyiꞌipjiꞌkii kakhaꞌ ley maꞌ qa weꞌnisaꞌxii ƚaxpaꞌs naꞌaj omeƚaꞌs in yemjeetax quꞌ witwapiihijiyeꞌtax, ¿qa haneꞌej qa inhatsꞌek in ƚanayuꞌuƚij yeꞌm in hiƚinjiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ neƚujiꞌ witwapiihijii haꞌ ewiꞌƚ jukhew qi wanqaatsꞌetax? 24 Hasuꞌuj itꞌiƚijets quꞌ hik pakhaayiꞌija quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌ quꞌ niteꞌ iweeniꞌiƚha, mowoꞌ ekuꞌniꞌƚii yijatꞌij quꞌ enikfeeꞌliƚetsha, maꞌ qaꞌ hayitseꞌ yijatꞌij quꞌ itꞌiƚij.— l  







25  Maꞌ

Jesús qa nifel paꞌ taꞌƚjiꞌha.

qa heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ tetsetiꞌyiꞌ haꞌ Jerusalén qa watfaakatejiꞌijjuꞌ: —¿Me niteꞌ hik haꞌne haꞌ teniwohoitaxiikii quꞌ natlanhetii? m 26 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hats iyetikꞌui eneꞌ jukhew qa efuts iye, qa ham paꞌquꞌ nitꞌijets. ¿Maatsek yumti iye nekheweꞌ witꞌalhei quꞌ hik nakhaꞌyeꞌ paꞌ Cristo? n 27 Inekhewel jinikfeꞌlets hakhaꞌ taꞌƚjiꞌ nakhaꞌan, qa pakhaꞌƚe Cristo quꞌ nanamtax qa ham nenikfeꞌlets paꞌquꞌ nataꞌƚjiꞌ.— o 28 Haꞌ Jesús in mexe iꞌnqꞌijatshenifi keꞌ qi witlijtsitjii, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚyij qa ƚenikfeꞌliꞌƚets iye paꞌn hataꞌƚjiꞌ. Yakhaꞌ niteꞌ taꞌƚƚe yiwets in tsam, qe tsꞌukin yijatꞌij nakhaꞌ ewiꞌƚ yijaaꞌija kakhaꞌ ƚunyeꞌj, hik nakhaꞌ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets. p 29 Yakhaꞌ tsikfeꞌlets nakhaꞌan, qe hiknaꞌ hataꞌƚii, qa nakhaꞌan qa hik nakhaꞌ tsꞌukin.— q 30 Maꞌ qa yisuꞌuntax quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ, qa hamƚe pakhaꞌ quꞌ netꞌekuꞌmets, qe mexenteꞌ yamets pakhaꞌ ƚenjeyumtshenek. 31 Qa olotsƚe hekheweꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —Quꞌ nanamtax paꞌ Cristo, ¿me qaꞌ naqsiijkii iye peꞌquꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ quꞌ les natꞌanipjiꞌ kekheweꞌ yaqsiijkii haꞌne jukhew?—  











j  7:21 Jn 5:36; He 3:9; Ap 15:3 k 7:22 Circuncisión: Wanaqsiimijkii naꞌaj omeƚaꞌs in hats yamets wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) ƚeqe neƚutsfikꞌi, maꞌ qa weꞌnisaꞌxii paꞌ ƚꞌaj paꞌ ƚosoꞌ, yemjeetax quꞌ witwapiihijiyeꞌtax. l 7:24 Lc 6:37; He 9:27 m 7:25 Mt 23:37 n  7:26 Lc 8:41; 12:58; Mt 1:17; Ef 5:2 o 7:27 Mt 13:55; 21:11; Lc 4:22; Jn 6:42 p  7:28 Hch 21:26; Jn 1:26‑33; 5:13,19; 8:14,19,55; 9:29‑30; 12:35; 13:7; 14:5; 15:15,21; 20:14; Ga 4:8; 1Ts 4:5; 2Ts 1:8; Tit 1:16 q 7:29 Mr 9:37; Lc 10:22; Jn 1:6; 9:16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 7  274

32  Heꞌ

Peꞌ fariseol yisuꞌuntax quꞌ nopheꞌƚ paꞌ Jesús.

fariseol yepiꞌyeꞌ ej hekheweꞌ olots in tajawehenij wetjuꞌƚkii ekeweꞌ wekwek tꞌejuyets haꞌ Jesús. Maꞌ qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye fariseol qa yukintaxii heꞌ yejeƚ keꞌ qi witlijtsitjii quꞌ nopheꞌƚ haꞌ Jesús. r 33 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ hats niteꞌ haꞌniꞌiƚ etjiꞌtejeꞌm, maꞌ qa hapilii iye naꞌ tsꞌukinjuꞌ. s 34 Ekheweliꞌƚ qaꞌ mowotaxiꞌƚyiikii, qaꞌ niteꞌƚe eꞌtsweniꞌiƚ, qa nakhaꞌ quꞌ haꞌniꞌ, ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ amiꞌƚii.— t 35 Maꞌ qa hekheweꞌ judiol qa watfaakatejiꞌijjuꞌ: —¿Qetuk paꞌquꞌ nakjiꞌ haneꞌen in yitꞌijets quꞌnteꞌ jinteꞌweneꞌ? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ namii pekhewep judiol iꞌnjiꞌkii peꞌ griego ƚetsetits qaꞌ nijatshen peꞌ griego? u 36 ¿Paꞌn quꞌ nukinjiꞌha akaꞌ yitꞌij inwets: “Ekheweliꞌƚ qaꞌ mowotaxiꞌƚyiikii, qaꞌ niteꞌƚe eꞌtsweniꞌiƚ, nakhaꞌ quꞌ haꞌniꞌ ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ amiꞌƚii”?— v  







37 In

Pakhaꞌ iweliꞌ witiƚaꞌx.

hats ewiꞌƚƚe kaꞌ neƚu aman qaꞌ nanaxijikꞌi keꞌ ƚeꞌsits neƚuts, hik kakhaꞌ les in ƚeꞌwisija kakhaꞌ neƚu. Haꞌ Jesús qa niiphaꞌm qa tsꞌapꞌa, qa yitꞌunhetikꞌi in iyet: —Quꞌ nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ neꞌniyayuꞌ qa nenek yiwets qaꞌ niyaꞌ. w 38 Pakhaꞌ quꞌ netkꞌen yiwets niteꞌ tseqekuꞌ, qa hik ƚunyeꞌjeꞌ kakhaꞌ yitꞌij kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ: “Pakhaꞌ les toxiijuꞌ paꞌ ƚataweꞌj quꞌ neꞌniwekƚejiꞌ peꞌquꞌ iweliiyeꞌ haqqil witiƚaꞌx.”— x 39 Haꞌ Jesús in yitꞌij akaꞌan, pakhaꞌƚe Espíritu Santo hik pakhaꞌ nifel, quꞌ netestiꞌyij hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ netkꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ hakhaꞌan, qe pakhaꞌ Espíritu Santo mexenteꞌ namjuꞌ, qe haꞌ Jesús menteꞌ wapiletsphaꞌm naꞌ waꞌs maꞌ qaꞌ neꞌnenphaꞌm qaꞌ hats qiyeꞌjiꞌha. y  



40  Maꞌ

Peꞌ jukhew niteꞌ ƚꞌanyejeyij wetjuꞌƚ.

qa heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye, in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeweꞌ yitꞌij haꞌ Jesús, qa yitꞌijjuꞌ: —Yijaaꞌija in hik haꞌne pakhaꞌ profeta tꞌotkaxtiitaxikꞌuikii.— z 41 Hekhewep qa yitꞌijetsek: —Hik haꞌne pakhaꞌ Cristo.— Qa yiꞌtƚiꞌijjuꞌ iye hekhewep iye: —Niteꞌ, ¿me ƚekeꞌ paꞌ Cristo quꞌ nataꞌƚii naꞌ seheꞌ Galilea?  

r  7:32 Mr 7:3; Mt 2:4 s 7:33 Jn 12:35; 14:12,19; 16:5,10,16,17,28 t 7:34 Jn 8:21; 13:33 u 7:35 Jn 11:36; Stg 1:1; 1P 1:1; Ga 2:3 v 7:36 Jn 8:21 w 7:37 Lv 23:34‑36; Nm 29:35; Dt 16:13‑14; Neh 8:18; Jn 5:1; Lc 14:26; Is 55:1; Ap 22:17 x 7:38 Jn 4:10‑14; 6:35; Mt 26:54; Ex 17:1‑6; Sal 78:15‑16; 105:40‑41; Pr 18:4; Is 12:3; Ez 47:1‑11; Zac 14:8; Ap 22:1‑2 y 7:39 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4,33; 8:15; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22 z  7:40 Jn 6:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 275

SAN JUAN 7​, ​8

42  ¿Me

niteꞌ yitꞌij kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei paꞌ Cristo quꞌ nataꞌƚets hatseꞌ pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Davidꞌikꞌi, qaꞌ nataꞌƚets iye naꞌ Belén hik nakhaꞌ ƚetset paꞌaj paꞌ Davidꞌikꞌi?— a 43 Maꞌ qa heꞌ olots jukhew qa efuts iye qa niteꞌ ƚꞌanyejeyij wetjuꞌƚ haꞌ Jesús. b 44 Qa heꞌ ujaꞌx hekheweꞌen qa yisuꞌuntax quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ quꞌ nopheꞌƚ, qa hamƚe paꞌquꞌ netꞌekuꞌmets. c  



45  Maꞌ

Pekheweꞌ tenekꞌenhei yeqekuꞌ paꞌ Jesús.

qa hekheweꞌ yejeƚ keꞌ qi witlijtsitjii qa tepilii iye haꞌ iꞌniꞌ hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ paꞌil qa heꞌ fariseol, qa eneweꞌen qa nifaakantaxij, qa yittaxijets: —¿Inhatsꞌek in niteꞌ ƚenkaꞌxiꞌƚ?— d 46 Hekheweꞌ yejeƚ keꞌ qi witlijtsitjii qa yekuꞌƚ: —¡Ham paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ niyet quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ hakhaꞌ jukhew in iyet!— e 47 Maꞌ qa heꞌ fariseol qa yitꞌijets: —¿Yeꞌ me ekhewepiꞌƚ iye nawitjiꞌiƚ iye? f 48 ¿Me naꞌl paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ nekheweꞌ tenekꞌenhei quꞌ netkꞌenets hakhaꞌan, iꞌnƚiꞌi eneꞌ fariseol? g 49 Qa eneweꞌƚe olots jukhew qa neꞌ efuts iye in niteꞌ nikfeꞌlets kekheweꞌ wenitꞌij (ley), hats qi in iꞌnipjiꞌ paꞌ uƚꞌax.— 50 Haꞌ Nicodemo, hikhaꞌ fariseo namii hik akaꞌaj haꞌ Jesús, hikhaꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm iye hekheweꞌen, qa yitꞌij: h 51 —¿Me niteꞌ yitꞌij kakhaꞌ inqe ley quꞌ hasuꞌuj jintitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ natfaakanhetiikii maꞌ qa jutsiqax paꞌquꞌ naqsiijkii?— i 52 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yekuꞌƚijuꞌƚ, qa yitꞌijets: —¿Me akhap iye Galilea ƚeiƚeꞌ? Jeƚijupkii keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qaꞌ enikfeꞌlets in ham paꞌquꞌ profetayeꞌ quꞌ nataꞌƚii haꞌ Galilea.— j 53 Maꞌ qa week wapiliikii peꞌ ƚetsil.  















8

1   Qa

Peꞌ efu wanawitjiꞌiƚ pakhaꞌ niteꞌ ƚewheꞌyeꞌtax.

hakhaꞌƚe Jesús qa ikii keꞌ utek Olivos. k kakhap neƚukii qa wekiyaafii iye keꞌ qi witlijtsitjii. Maꞌ qa nekets hekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye, haꞌ Jesús qa iꞌnjuꞌ qa yijatshen. l 3 Hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa heꞌ fariseol iye tꞌilitꞌijets paꞌaj keꞌ ewiꞌƚ efu in wanawitjiꞌiƚ paꞌaj paꞌ jukhew niteꞌ ƚewheꞌyeꞌtax. Qa nekaꞌxii haꞌ Jesús qa yenjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu peꞌ week jukhew qa efuts iye. m 2  Qa



 7:42 2P 1:20; Lc 1:27; Gn 35:19 b 7:43 Jn 9:16; 1Co 1:10 c 7:44 Jn 10:39  7:45 Jn 18:18; Mt 2:4 e 7:46 Mt 7:28‑29 f 7:47 Ap 20:10 g 7:48 Lc 8:41 h  7:50 Jn 3:1; 19:39 i 7:51 Dt 1:16; 17:6; 19:15 j 7:52 Mt 17:22; 2R 14:25 k 8:1 Mt 21:1 l  8:2 Hch 21:26; Mr 1:45; 9:35 m 8:3 Mr 7:3; Nm 5:11

a

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 8  276 4  Hekheweꞌen

qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Maestro, eneꞌ efu titkamhitiiƚiꞌij in yawitjitax haꞌ ewiꞌƚ jukhew niteꞌ ƚewheꞌyeꞌtax.  n 5 In tꞌejuyets kakhaꞌ ley, paꞌ Moisesꞌikꞌi yitꞌij inwets quꞌ netjeꞌlaxtiꞌyijkii peꞌquꞌ uteleꞌ qaꞌ naqꞌalƚiꞌij peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan. Qa akhaꞌ ¿paꞌn quꞌ itꞌiꞌij?—  o 6 Hekheweꞌen nifaakanij akaꞌan, qe yijaajintax haꞌ Jesús, hatsꞌinha quꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ nitꞌijjuꞌ quꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ in yaqsiijkii. Maꞌ qa totjoijoꞌ haꞌ Jesús qa yikaꞌ haꞌ seheꞌ yitꞌijiꞌ ƚayaqsiꞌ.  p 7 In menjiit niteꞌ yiliꞌij in nifaakanijkii, maꞌ qa nejeƚphaꞌm haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Pakhaꞌ quꞌ haamija ƚewuƚꞌaxeꞌ ekheweliꞌƚ qaꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ nojoꞌoj quꞌ nenjeleꞌej peꞌquꞌ uteyeꞌ.—  q 8 Maꞌ qa totjoijoꞌ iye qa yikaꞌ iye haꞌ seheꞌ. 9 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan hekheweꞌen maꞌ qa wapilƚe kiyek yojoꞌoj in wapilkii heꞌ ƚawaꞌmhits maꞌ qa teiƚem in week wapilikꞌuikii, qa hats yiwejinƚe haꞌ Jesús qa kikheꞌ iye efu weꞌnenjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu. 10 Haꞌ Jesús qa nejeƚphaꞌm iye qa nifaakan: —Efu, ¿kheweyeꞌek hekheweꞌ neqekꞌuyutaxꞌej? ¿Me ham pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ natanithenij paꞌ uƚꞌax ƚaqsiꞌjijkii?— 11 Kikheꞌen qa yekuꞌƚ: —Ham, jukhew.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: — Qaꞌ yakhapeꞌ jeek iye quꞌ niteꞌ kꞌatanitheniꞌij. Yape ma. Haneꞌej quꞌ nataꞌƚiꞌ quꞌ hasuꞌuj mapilets iye quꞌ aqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ.—  r  













12  Maꞌ

Jesús, ƚefetitjii haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ.

qa iyetikꞌui iye haꞌ Jesús heꞌ jukhew qa efuts, qa yitꞌij: — Yakhaꞌ ƚefetitjii haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. Paꞌquꞌ natsjayan qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nijalkiꞌsjiꞌkii naꞌ nookii, qe nakhaꞌ naꞌlkii taꞌƚets naꞌ witiƚaꞌx hik nakhaꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm yijatꞌij.—  s 13 Maꞌ qa heꞌ fariseol qa yitꞌijets: —Akhaꞌƚe eteꞌm in ƚetetfeltax. In ƚetetfeltax niteꞌ wejuꞌƚij.— 14 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌij: —In yemjeetax in yakhaꞌƚetax yiteꞌm in hetetfelƚetax, qa yijaalƚiꞌija kekheweꞌ hitꞌij, qe yakhaꞌ tsikfeꞌlets paꞌn hataꞌƚjiꞌ qaꞌ paꞌn hakjiꞌ iye. Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚ yiwets paꞌn hataꞌƚjiꞌ qa paꞌn quꞌ hakjiꞌ iye.  t 15 Ekheweliꞌƚ ewiꞌƚƚe in ƚejeƚiꞌƚ paꞌ ƚunyejei eneꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ, qa yakhaꞌƚe qa ham paꞌquꞌ hats hitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.  u  





 8:4 Mt 5:27‑28 o 8:5 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2; Lv 20:10; Dt 22:22‑24; Ez 16:38‑41  8:6 Lc 11:54 q 8:7 Ro 2:1,22; 3:23; 6:23; Dt 17:7 r 8:11 Jn 3:17 s 8:12 Ex 3:14; 13:21‑22; 14:19‑25; Is 42:6; 49:6; 60:19‑22; Sal 36:9; 45:8; Jn 8:24; 9:5; 12:46; 1Jn 2:8; Zac 14:5‑8 t 8:14 Jn 3:8; 7:28; 9:29; 12:35; 13:3,36; 14:5; 16:5,28; 1Jn 2:11 u  8:15 Lc 6:37; Ap 19:11; Fil 3:3; Jn 3:17; 12:47 n

p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 277

SAN JUAN 8

16  Qa

quꞌ hitꞌijets peꞌyeꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ me uƚꞌax me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ uƚꞌaxeꞌ, qa yijaaꞌija yijatꞌij in hik pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qe niteꞌ yeƚꞌewiꞌƚ ƚiꞌijkii quꞌ hitꞌijets, qe nakhapjiꞌij iye Tata hik nakhaꞌ tsꞌukin hiknaꞌ yeweekiꞌƚij. v 17 Qa kakhaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ eqe leyiꞌƚ qa yitꞌijets iye quꞌ wetsjukꞌe peꞌquꞌ jukheweꞌ in week ƚꞌanyejeyiꞌij paꞌquꞌ nenfelkii, maꞌ qa hats yijaaꞌija yijatꞌij. w 18 Qa hik yijunyeꞌj, yakhaꞌ in yakhaꞌƚe yiteꞌm in hetetfel, qa nakhaꞌ tsꞌukin, Tata, hik nakhaꞌ iye tsifel iye.— x 19 Maꞌ qa hekheweꞌen qa yitꞌijets: —¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌ atata?— Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús, qa yitꞌij: —Ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚ yiwets qa niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets iye naꞌ Tata. Qek enikfeꞌliꞌƚ yiwets qekha enikfeꞌljiꞌijtaxiꞌƚetsek naꞌ Tata.— y 20 Haꞌ Jesús in yitꞌijjiꞌjuꞌ ekeweꞌen in iꞌnqꞌijatshenifi keꞌ qi witlijtsitjii, qa iꞌnijiꞌ hakhaꞌ iꞌniꞌ hekheweꞌ ƚeqjiikilij neꞌej ƚꞌastai ofrendas, qa ham paꞌquꞌ netꞌekuꞌmiꞌ quꞌ nopheꞌƚ, qe mexe niteꞌ yamets paꞌ ƚenjeyumtshenek. z  







21 Maꞌ

Jesús qa nifeltaxiꞌmha pekheweꞌ inqekuꞌ.

qa haꞌ Jesús qa ewiꞌƚij iye in yitꞌijets: —Quꞌ haktax qa ekheweliꞌƚ qa mowotaxiꞌƚyiikii, maꞌ qaꞌ anaxƚiꞌiƚijjuꞌ neꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ. Nakhaꞌ quꞌ hakjiꞌ, ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ amiꞌƚii.— a 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ heꞌ judiol qa yitꞌijjuꞌ: —¿Ma yijamtiꞌetsek quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ natwamhit, qe yitꞌij: “Nakhaꞌ quꞌ hakjiꞌ, ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ amiꞌƚii”?— b 23 Haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Ekheweliꞌƚ yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ haꞌne metjuꞌ, qa yakhaꞌƚe qa naꞌ toxphaꞌm. Ekheweliꞌƚ yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ haꞌne seheꞌ qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ yatsatꞌaxyipjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. c 24 Hik taꞌƚijupiꞌ in hitꞌiƚij ewets quꞌ anaxƚiꞌiƚijjuꞌha hatseꞌ neꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ, qe quꞌ esqekuꞌuƚ in hik yakhaꞌtaxija (akaꞌ hitꞌij), qaꞌ anaxƚiꞌiƚijjuꞌ neꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ.— 25 Maꞌ qa nifaakan iye: —¿Paꞌn ejunyeꞌjija?— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: — Yakhaꞌ inek week ƚahatsiyij kꞌefeljiiƚiꞌm kakhaꞌ yijunyeꞌj. 26 Olotstax kekheweꞌ tseqitijineyutaxiꞌƚij ewets in tꞌejuyets kakhaꞌ uƚꞌax ejunyejeyiꞌƚ, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ, qe ewiꞌƚƚe quꞌ hitꞌij pakhaꞌ quꞌ nitꞌij yiwets nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ, qa hik nakhaꞌ yijaaꞌija naꞌaj yitꞌij. Yakhaꞌ, kekheweꞌ wekwek hepiꞌyeꞌej nakhaꞌan, hik kekheweꞌ henfeltaxiꞌm eneꞌ seheꞌ epjiꞌ.— d  









 8:16 Mt 12:41; 2Ts 1:5; Jn 16:32 w 8:17 Nm 35:30; Jn 8:14 x 8:18 1Jn 5:7,9  8:19 Jn 7:28; 17:3; 1Jn 2:23; 4:8; Lc 10:22 z 8:20 Mr 12:41,43; Lc 21:1 a  8:21 Jn 7:34,36; 8:22; 13:33; 14:2; 15:22; 16:5; Dt 24:16; Ez 3:18; 33:8; Ro 3:23; 6:23 b 8:22 Jn 8:21 c 8:23 Jn 3:13,31; 15:19; 17:14‑16; 18:36; Col 3:1‑2; 1Jn 4:5 d  8:26 Jn 3:32; 5:19; 15:15 v

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 8  278 27 Hekheweꞌen

niteꞌ nikfeꞌlikꞌi in iyetij paꞌ Intata in hikpaꞌ nukin. hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in yitꞌij: —Ekheweliꞌƚ quꞌ entaxiꞌƚphaꞌm naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew, maꞌ qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets in hik yakhaataxija, qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets iye in ham pakhaꞌ quꞌ haqsiijkii quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌun, qe kꞌiyetij yijatꞌij ekeweꞌ wekwek in ƚunyejeyek kekheweꞌ hats tsꞌijatshenij naꞌ Tata.  e 29 Qa Nakhaꞌan, nakhaꞌ tsꞌukin qa iꞌnyijupha, niteꞌ tsꞌiton, qe yakhaꞌ haqsiꞌjijkii week naꞌaj yiꞌsinhetij.—  f 30 Haꞌ Jesús in iyetij ekeweꞌ wekwek, qa olots hekheweꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ. 28  Qa





31  Maꞌ

Ƚeƚinheyij paꞌ witwuƚꞌax.

qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets heꞌ judiol hekheweꞌ niteꞌ yeqekuꞌtax hakhaꞌan: —Ekheweliꞌƚ quꞌ niteꞌ anqatsitꞌiꞌiƚij kekheweꞌ yiꞌlijei, maꞌ qa yijaayiꞌija quꞌ kꞌeyijatshenheiyiꞌiƚij,  g 32 maꞌ qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets nakhaꞌ yijaaꞌija, qa nakhaꞌ yijaaꞌija qaꞌ hik nakhaꞌ newejiniꞌƚkii.—  h 33 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Yekheweliꞌƚ hataꞌƚiꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi, qa ham paꞌquꞌ ƚeƚinheiyiꞌiƚyij. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj in ƚittaxiƚij yiwets: “Qaꞌ ewejinhetiꞌyiꞌƚkii”?—  i 34 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, week pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax, pakhaꞌan ƚeƚinekꞌij paꞌ uƚꞌax.  j 35 Naꞌaj jukhew witƚinek niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ amaniꞌijupkii neꞌej wititsiꞌ. Qa naꞌaj ƚaaꞌsija naꞌaj yatsatꞌaxij neꞌej wititsiꞌ qa hik naꞌaj yijatꞌij in amanijup neꞌej ƚetsiꞌ.  k 36 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ pakhaꞌyeꞌ Witaꞌs quꞌ nelineniƚij quꞌ hats niteꞌ eꞌwitƚinheyiꞌiƚij, qaꞌ yijaayiꞌija quꞌ hats niteꞌ eꞌwitƚinheyiꞌiƚij, qa pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ aꞌmaneyiꞌiƚijupkii. 37 Tsikfeꞌlets in ƚataꞌƚiƚets kakhaꞌ Abrahamꞌikꞌi, ƚaꞌmek qa ƚenqekꞌuyuꞌuƚyij qe taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚꞌekuꞌmiꞌƚiꞌ kekheweꞌ yiꞌlijei.  l 38 Yakhaꞌ kꞌiyetij kekheweꞌ hiꞌwen in haꞌnijup naꞌ Tata, qa ekheweliꞌƚ qa ƚaqsiiƚijkiyek paꞌ yitꞌiƚij ewetsek naꞌ atataꞌaƚ.—  m 39 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ iye, qa yitꞌijjuꞌ: —Paꞌ Abrahamꞌikꞌi hik pakhaꞌ tataꞌaƚ.— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ atatayiꞌiƚ kakhaꞌ Abrahamꞌikꞌi, aqsiiƚijkii kakhaꞌ yaqsiijkii kaꞌ Abrahamꞌikꞌi.  n  















 8:28 Mr 2:10; 6:5; Jn 8:24; 9:33; 15:5 f 8:29 Jn 16:32; Hch 10:38 g 8:31 Jn 2:22; 18:32  8:32 Sal 119:142; Jn 14:6; 2Ts 2:10 i 8:33 Gn 16:15; Jn 8:37; He 2:16 j 8:34 Ro 6:17‑20; 2P 2:19 k 8:35 1Jn 2:17; Gn 21:10; Lc 15:31; Ga 4:30 l 8:37 Lc 19:9; Jn 8:31‑47; Hch 13:26; Ro 4:11,16; Ga 3:7 m 8:38 Jn 3:32; 5:19; 6:46; 8:42; Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13 n  8:39 Ga 3:7,9 e

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 279

SAN JUAN 8

40  Qa

haꞌneƚiꞌij qa ƚenqekꞌuyuꞌuƚyij, yakhaꞌ in henfeltaxiꞌƚ eꞌm kakhaꞌ yijaaꞌija hepiꞌyeꞌej naꞌ Dios. Kaꞌ Abrahamꞌikꞌi niteꞌ yaqsiijkii akaꞌan in ƚenqekꞌuyuꞌtaxiꞌƚyij. o 41 Ekheweliꞌƚ ƚaqsiiƚijkii pakhaꞌ yisuꞌun naꞌ atataꞌaƚ.— Qa yekuꞌƚ hekheweꞌen qa yitꞌijets: —Yekheweliꞌƚ niteꞌ henekiꞌƚijfikꞌikii quꞌ yewitqaꞌƚetsiꞌiƚ. Naꞌl paꞌ ewiꞌƚƚe in tataꞌaƚ, pakhaꞌan Dios.— p 42 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Qek yijaayiꞌija qek atatayiꞌiƚ naꞌ Dios, maꞌ qekha ets-suꞌuntaxiꞌƚ, qe yakhaꞌ hataꞌƚii naꞌ Dios, maꞌ qa tsam. Niteꞌ yakhaꞌƚe yiteꞌm quꞌ natsam, nakhaꞌƚe Dios tsꞌukinjuꞌ qa tsam. q 43 ¿Inhatsꞌek in niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi kekheweꞌ hitꞌij? Qe niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌi kekheweꞌ yiꞌlijei. r 44 Ekheweliꞌƚ naꞌ atataꞌaƚ nakhaꞌan inwoꞌmet (Satanás), qa ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii kekheweꞌ yisuꞌun naꞌ atataꞌaƚ. Nakhaꞌan hayiitsƚe in eqekꞌunaꞌx taꞌƚijii in iꞌnkꞌaaꞌija. Niteꞌ aman jiꞌtejeꞌm naꞌ yijaaꞌija qe hamjiꞌ naꞌ yijaaꞌija nakhaꞌan, in iyet yaqanƚekii, iyetƚiꞌij kakhaꞌ hats ƚunyeꞌjƚe nakhaꞌan, qe nakhaꞌan ejtitsax qa ƚatata iye naꞌ witwejtitsiꞌ. s 45 Qa yakhaꞌ in yijaaꞌija naꞌaj hiꞌttaxiꞌƚij ewets, qa niteꞌƚe ƚꞌekꞌeniꞌƚ yiwets, ƚesqekuꞌuƚ. 46 ¿Ƚek pakhaꞌ ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ niꞌnqꞌethinij quꞌ naꞌnyitjiꞌ paꞌ uƚꞌax? Qa quꞌ hitꞌij paꞌ yijaaꞌija, ¿qa inhatsꞌek in ƚesqekuꞌuƚ? t 47 Naꞌaj yatsatꞌaxij naꞌ Dios qa tekꞌenets keꞌ ƚeꞌlijei naꞌ Dios. Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets, qe niteꞌ yatsatꞌetsiꞌƚ ej naꞌ Dios.—  













Jesús hayiits naꞌl paꞌaj in mexe ham paꞌ Abrahamꞌikꞌi.

48  Hekheweꞌ

judiol qa yekuꞌƚ iye: —Yekheweliꞌƚ hasiniƚikꞌiha kaꞌ hitꞌiƚij ewets in aꞌsamaritano u qa inꞌetjiꞌ iye paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet.— v 49 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye, qa yitꞌij: —Ham yitjiꞌ paꞌquꞌ inwoꞌmetꞌe, qe hiwqinhetjiꞌ yijatꞌij naꞌ Tata, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚetsiwqinhetiꞌƚjiꞌ. 50 Qa niteꞌƚe howoꞌoijiꞌ quꞌ heniwqinhetjiꞌ, qa naꞌlƚe nakhaꞌ woꞌoijiꞌ quꞌ netsiwqinhetjiꞌ, qa hik nakhaꞌ iye quꞌ nejeƚikꞌui yijatꞌij me ƚeꞌwisjuꞌ me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ. w 51 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ netkꞌenikꞌiha ekeꞌ yiꞌlijei, qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ niꞌwen naꞌ witwamhiꞌ.— x 52 Qa yekuꞌƚ hekheweꞌ judiol, qa yitꞌijjuꞌ: —Haneꞌej hats tsikfeꞌliꞌƚetsha in iꞌnꞌetjiha paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet. Paꞌ Abrahamꞌikꞌi waꞌm, qa week pekheweꞌ  







 8:40 Sal 119:142; Jn 14:6 p 8:41 2Jn 9; 1Jn 2:29; Os 2:4; 1Ts 4:3; Dt 32:6 q 8:42 Dt 6:5; Lc 10:27; 1Jn 5:1,20; Jn 13:3; 16:27 r 8:43 Lc 6:47; Jn 18:32 s 8:44 Mt 4:1; Jn 13:2,27; 14:6; Ef 2:1‑3; Gn 3:1‑4; 4:8‑9; Hch 26:4; 2Co 11:3; 1Jn 3:8‑15; Ap 12:9; Ro 3:7 t  8:46 Jn 15:22; 1Jn 3:5 u 8:48 Samaritano: peꞌ judiol naꞌaj hats les quꞌ naꞌnayuꞌkii maꞌ qa teꞌ natkin akaꞌ wiꞌtlijei. v 8:48 Lc 9:52; Hch 1:8; Jn 7:20; 10:20; Ap 9:20; 18:2 w  8:50 Jn 17:24; Fil 3:19; 1P 5:4 x 8:51 Jn 8:52,55; 14:23‑24; 15:20; 17:6; 18:32; 1Jn 2:5; Ap 1:3; 3:8,10; 22:7,9 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 8​, ​9  280

profetasꞌikꞌi iye in naxjuꞌ. Qa akhaꞌ qa ƚitꞌij: “Pakhaꞌ quꞌ netkꞌenikꞌiha ekeꞌ yiꞌlijei qaꞌ niteꞌ nijaajineꞌ naꞌ witwamhiꞌ.” 53 ¿Me akhaꞌ les quꞌ anipjiꞌ pakhaꞌ tataꞌaƚikꞌi Abrahamꞌikꞌi hikpaꞌ waꞌm iye paꞌaj? Peꞌ profetasꞌikꞌi naxjuꞌ iye paꞌaj. ¿Ƚek pakhaꞌ ƚumtitax quꞌ akhaꞌyeꞌ?— 54 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ yakhaꞌyeꞌ ƚetax yiteꞌm quꞌ heniwqinhettaxjiꞌ, paꞌquꞌ yiwqiyejeji ham wejuꞌƚiꞌij. Naꞌ Tata hik nakhaꞌ tsiwqinhetjiꞌ, hik nakhaꞌ ekheweliꞌƚ ƚitꞌiƚijets: “Pakhaꞌan hik pakhaꞌ inqe Dios.” 55 Qa ekheweliꞌƚ qa niteꞌƚe ƚenikfeꞌliꞌƚets nakhaꞌan, qa yakhaꞌƚe qa tsikfeꞌletsha nakhaꞌan. Qa quꞌ hitꞌijets quꞌ niteꞌ netsikfeꞌleꞌets, yakhaꞌ hats yeꞌjtitsaxƚe in ejunyejeyiꞌƚek. Qa tsikfeꞌlƚeꞌets nakhaꞌan maꞌ qa heikꞌenikꞌiha kekheweꞌ ƚeꞌlijei. y 56 Kakhaꞌ aqwaꞌmaxiꞌƚikꞌi Abrahamꞌikꞌi qi in ƚeꞌwisiꞌmkii in nikfeꞌlets quꞌ niꞌwen hatseꞌ kakhaꞌ yeqe neƚu. Qa hats yiꞌwen, maꞌ qa qiꞌija in ƚeꞌwisiꞌmkiiha.— z 57 Qa hik taꞌƚijupiꞌ heꞌ judiol in yitꞌijets haꞌ Jesús: —Menteꞌ enek cincuenta (50) yamets eqeꞌninqapits, ¿me qa ƚiꞌwen paꞌ Abrahamꞌikꞌi?— 58 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in mexe niteꞌ nekfikꞌi kaꞌ Abrahamꞌikꞌi, yakhaꞌ tsaꞌl.— a 59 Hekheweꞌen qa tꞌekuꞌmtaxiꞌ heꞌ utel quꞌ nenjeleꞌejkii, qa wanatꞌinƚekii ajeꞌeƚ haꞌ Jesús, maꞌ qa ikikꞌuifikꞌi keꞌ qi witlijtsitjii. b  













9

Jesús qa yiꞌwenkitkii pakhaꞌ ewiꞌƚ nekijfikꞌi in pukꞌal.

1   Hakhaꞌ

nekiꞌkii haꞌ Jesús, qa yiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ jukhew, hayiits taꞌƚij jiꞌtejeꞌm wittaweꞌj in pukꞌal. 2 Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa nifaakanij: —Rabí (Maestro), ¿inhatsꞌek in taꞌƚij jiꞌtejeꞌm wittaweꞌj in pukꞌal haꞌne jukhew? ¿Me taꞌƚets quꞌ uƚꞌetseꞌ peꞌ ƚꞌalhei? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ uƚꞌaxeꞌ?— c 3 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Niteꞌ taꞌƚets haneꞌen quꞌ uƚꞌaxeꞌ, qa niteꞌ taꞌƚets iye peꞌ ƚꞌalhei quꞌ uƚꞌetseꞌ, qe taꞌƚets yijatꞌij haneꞌen in pukꞌalij qe qaꞌ neꞌtwenhetiijiꞌtejeꞌm pakhaꞌ yisuꞌun naꞌ Dios quꞌ nanaqsiijkii. d 4 Inekhewel jitꞌithayikiꞌ pekheweꞌ yisuꞌun nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ quꞌ jiꞌntꞌithayiki in mexe neƚukii, qe naꞌ najaꞌx in nam qa hats ham paꞌquꞌ netꞌithayii. e 5 Yakhaꞌ in mexe haꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ, yakhaꞌ ƚefetitjiiyij haꞌne seheꞌ ipjiꞌ.— f  







 8:55 Jn 7:28; Mt 11:27 z 8:56 Lc 10:24; He 11:13‑19 a 8:58 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 1:15; 8:24; 17:5; Col 1:17 b 8:59 Jn 10:31,33; 11:8; 12:36; Ex 17:4; Lv 24:16; 1S 30:6; 1R 21:10‑13; Lc 4:30; Hch 21:26 c 9:2 Jn 11:8; Ez 18:20; Ex 20:5; Job 21:19 d  9:3 Jn 5:36; 6:28‑29; Ro 14:20; He 3:9; Ap 15:3 e 9:4 Jn 5:17; 11:9; 12:35; 2Jn 8; Ro 13:12 f 9:5 Mt 5:14; Jn 8:12; 12:46 y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 281

SAN JUAN 9

6  In

yiliꞌij ekeweꞌen in yitꞌij, maꞌ qa tekꞌiyijuꞌ haꞌ seheꞌ qa keꞌ ƚaqꞌastalii qa yaqasjaꞌajjiꞌkii kaꞌ seheꞌ. Maꞌ qa yilinipjiꞌ heꞌ ƚotoi haꞌ pukꞌal. g 7 Maꞌ qa yitꞌijets: —Maꞌai quꞌ matanaxtapulijjiꞌ naꞌ ƚajakjuꞌ ƚaꞌs ƚii Siloé.— (Siloé ikjiꞌ “witꞌukinek”.) Haꞌ pukꞌal qa ik qa yamii qa watanaxtapulijjiꞌ maꞌ qa in hats tepilikꞌui qa hats yiꞌwenkii. h 8 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ metitsiꞌm keꞌ ƚetsiꞌ qa hekheweꞌ yiꞌwenjiꞌijkii qa iyinjiꞌijkii, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Me niteꞌ hik haꞌne haꞌ iꞌnƚeꞌkjiꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj qa iyinjiꞌijkii?— 9 Qa ujaꞌx heꞌ yitꞌij: —Hik nakhaꞌ.— Qa hekhewep qa yitꞌijjuꞌek: —Tujtseikaꞌ, hikƚe ƚunyeꞌjtax.— Qa haꞌ pukꞌaltax, qa yitꞌij: —Ehe, hik yakhaaꞌija.— 10 Maꞌ qa nifaakan: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj in ƚiꞌwenkii?— 11 Qa yekuꞌƚ hakhaꞌan: —Hakhaꞌ jukhew ƚiiteꞌ Jesús keꞌ ƚaqꞌastalii yaqasjaꞌajjiꞌkii haꞌ seheꞌ qa yilinipjiꞌ eneꞌ yitoi, qa yitꞌij yiwets: “Maꞌaijuꞌ naꞌ ƚajakjuꞌ ƚaꞌs ƚii Siloé qa matanaxtapulijjiꞌ.” Qa hak qa tsamiijuꞌ qa hatanaxtapuliꞌjjiꞌ maꞌ qa hats hiꞌwenkii haneꞌej.— i 12 Qa nifaakanij iye: —¿Paꞌn iꞌniꞌ hakhaꞌan?— Qa yitꞌijijuꞌƚ: —Axeꞌm, niteꞌ tsikfeꞌlets.—  











13  Qa

Peꞌ fariseol qa nifaakankii pakhaꞌ pukꞌaltax paꞌaj.

hekheweꞌen qaꞌ yekaꞌxii hekheweꞌ fariseol hakhaꞌ pukꞌaltax. j hik kakhaꞌ kaꞌ neƚujiꞌ witwapiihijiitax (sábado) haꞌ Jesús in yaqasjaꞌajjiꞌ keꞌ ƚaqꞌastalii kaꞌ seheꞌ qa yilinipjiꞌ heꞌ ƚotoi haꞌ pukꞌaltax qa yiꞌwenkii. k 15 Maꞌ qa heꞌ fariseol qa nifaakankii iye: —¿Paꞌn ƚunyeꞌjkiiha in hats ƚiꞌwenkii?— Qa yekuꞌƚ hakhaꞌan: —Yilinipjiꞌ eneꞌ yitoi kaꞌ oƚoqꞌoi qa hatanaxtapuliꞌj maꞌ qa haneꞌej qa hats hiꞌwenkii.— 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yitꞌijjuꞌ hekheweꞌ ujaꞌx heꞌ fariseol: —Hakhaꞌ jukhew niteꞌ taꞌƚii paꞌ Dios, qe niteꞌ yiwqinhetjiꞌ kaꞌ neƚu witwapiihijiitax.— Qa ujaꞌx heꞌ yitꞌijjuꞌek: —¿Me ƚekeꞌ pakhaꞌ quꞌ uƚꞌaxeꞌ jukheweꞌ quꞌ naqsiijkii ekeweꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ?— Maꞌ qa niteꞌ ƚꞌanyejeyij wetjuꞌƚ. l 17 Heꞌ fariseol qa wapilijets iye paꞌaj in nifaakan iye haꞌ pukꞌaltax: — Hakhaꞌ neꞌwenkitkii ¿paꞌn ƚumti quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hakhaꞌan?— Qa yekuꞌƚ: —Hakhaꞌan ewiꞌƚ profeta.— m 18 Maꞌ qa heꞌ judiol qa hats yeqekuꞌuj paꞌaj hakhaꞌan quꞌ pukꞌaleꞌtax paꞌaj, qa iꞌnkꞌaƚe qaꞌ niꞌwenkii iye. Qa inqꞌukinii iye paꞌaj quꞌ nanamii pekheweꞌ ƚꞌalhei hakhaꞌ pukꞌaltax. 19 Qa nifaakanij: —¿Me oqwoꞌmeheꞌeƚha haneꞌen? ¿Me yijaaꞌija quꞌ hayiits nataꞌƚij jiꞌtejeꞌm wittaweꞌj in pukꞌaltax paꞌaj? ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj haneꞌej in hats yiꞌwenkii?— 14 Qa  









 9:6 Gn 2:7 h 9:7 Lc 13:4; Jn 9:11; Is 35:5 i 9:11 Jn 9:7; Hch 9:12 j 9:13 Mr 7:3  9:14 Mr 2:23 l 9:16 Jn 7:29,43; 9:24; 10:19; Mt 26:45; Lc 24:7; Ro 5:19; 1Co 1:10 m  9:17 Jn 6:14

g

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 9  282 20  Peꞌ

ƚꞌalhei qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Tsikfeꞌliꞌƚets in hik nakhaaꞌija hakhaꞌ yaꞌsiꞌƚ, qa taꞌƚij jiꞌtejeꞌm wittaweꞌj in pukꞌaltax, 21 qa niteꞌƚe tsikfeꞌliꞌƚets paꞌ ƚunyeꞌjkii in hats yiꞌwenkii, niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets iye paꞌ yiꞌwenkitkii. Anfaakaaniꞌƚijha nakhaꞌan. Hats ƚek yamets ƚilanyeꞌj, ƚakhaꞌ quꞌ nenfeliꞌƚ eꞌmikꞌi yijatꞌij.— 22 Peꞌ ƚꞌalhei yitꞌij paꞌaj akaꞌan qe nijiweyijuꞌƚ hekheweꞌ judiol, qe hekheweꞌ judiol hats yitꞌijets quꞌ niwumikꞌuifikꞌi hekheweꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits pakhaꞌ quꞌ netetfelij quꞌ nitꞌijets haꞌ Jesús quꞌ hik hakhaꞌyeꞌ paꞌ Cristo. n 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yitꞌijets heꞌ ƚꞌalhei: —Anfaakaniꞌƚha nakhaꞌan. Hats ƚek yamets ƚilanyeꞌj.— 24 Heꞌ judiol qa ewiꞌƚij iye in tayaꞌyii hakhaꞌ jukhew pukꞌaltax, qa yitꞌijets: —Iwqinhet yijatꞌij paꞌ Dios, qe yekheweliꞌƚ tsikfeꞌliꞌƚets haꞌ jukhew in uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii.— o 25 Hakhaꞌan qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhaꞌ yaqsiijkii, niteꞌ tsikfeꞌlets. Ewiꞌƚƚe akaꞌ tsikfeꞌlets: yakhaꞌ in mexe yepukꞌaltax qa haneꞌej qa hats hiꞌwenkii.— 26 Maꞌ qa yitꞌijets iye hekheweꞌen: —¿Paꞌn ƚeqfenyeꞌj ej? ¿Paꞌn ƚeqfenyeꞌjij in neꞌwenkitkii?— 27 Qa yekuꞌƚ iye hakhaꞌan: —Hats inek kꞌefeltaxiꞌƚiꞌm qa niteꞌƚe ƚꞌeniꞌƚjiꞌ ekfiyiꞌƚ. ¿Inhatsꞌek in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ hiyeketij iye quꞌ hitꞌiƚij ewets? ¿Yeꞌ me ekhewepiꞌƚ iye ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ ƚꞌijatshenheyiꞌiƚ ej?— 28 Hekheweꞌen qa nayuꞌum, qa yitꞌijets: —Akhaꞌ ƚijayan hakhaꞌ jukhew qa yekhewelƚiꞌiƚ qa hijayaniꞌƚek paꞌ Moisesꞌikꞌi. p 29 Yekheweliꞌƚ tsikfeꞌliꞌƚets paꞌ Dios in tafaakateꞌyiꞌƚkii paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, qa hakhaꞌƚe jukhew qa niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets paꞌn taꞌƚjiꞌ.— q 30 Qa yekuꞌƚ iye haꞌ jukhew: —¡Peyijaatꞌij akaꞌan in tsitjuƚaxijphaꞌm, in ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ taꞌƚiꞌ, ƚaꞌmek qa tsiꞌwenkitkii hakhaꞌan! 31 Jinikfeꞌletsha paꞌ Dios in niteꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ peꞌ uƚꞌets, qa pakhaꞌƚe quꞌ neꞌnijiweyijuꞌƚ paꞌ Dios qa yaqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌun pakhaꞌan, maꞌ qa hik haꞌne yijatꞌij in tꞌekuꞌmijuꞌƚ. r 32 In ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌaaꞌija paꞌaj haꞌne seheꞌ qa ham paꞌquꞌ nekꞌimpiꞌyeꞌej pakhaꞌ quꞌ niꞌwenkitkii paꞌquꞌ nataꞌƚij jiꞌtejeꞌm wittaweꞌj quꞌ pukꞌaleꞌ. s 33 Hakhaꞌ jukhew quꞌ niteꞌ nataꞌƚiꞌii paꞌ Dios, qekha hamtax ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiijkii.— t 34 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Akhaꞌ, in topoꞌ ej paꞌ uƚꞌax in ƚenekfikꞌi paꞌaj, ¿me qa ƚetsꞌijatshentaxiꞌƚ?— Maꞌ qa yiwuꞌmfikꞌi. u  



























n  9:22 Mt 1:17; Ef 5:2 o 9:24 Jn 17:24; Jos 7:19; 1S 6:5; Is 42:12; Jer 13:16; Lc 2:14; Ro 4:20 p 9:28 Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2 q 9:29 Jn 7:27‑28; 8:14 r 9:31 Job 27:9; Sal 34:15,16; 66:18; 145:19; Pr 15:20; 28:9; Is 1:15; 1Jn 3:21; 5:14‑15; Ef 1:9; Stg 5:16‑18 s  9:32 Jn 15:24 t 9:33 Jn 8:28 u 9:34 Sal 51:5; Is 66:5

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 283

SAN JUAN 9​, ​10

Hik ƚunyejei pukꞌalets.

35  Qa

iꞌyeꞌej haꞌ Jesús in tewuꞌmhitiifikꞌi haꞌ pukꞌaltax, maꞌ qa woꞌoikii qa yiꞌwen, qa nifaakan: —¿Me niteꞌ ƚeqekuꞌ naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew?— v 36 Qa yekuꞌƚ hakhaꞌan: —Jukhew, ¿paꞌn ƚii pakhaꞌan, hatsꞌinha yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ heqekuꞌyeꞌ pakhaꞌan?— w 37 Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Hats ƚiꞌwen, haꞌne haneꞌej ƚꞌafaakateyiꞌƚ hik haꞌne.— 38 Haꞌ jukhew qa yitꞌijets: —Niteꞌ kꞌeqekuꞌ, Yatsatꞌaxyij.— Maꞌ qa wonokokꞌenjuꞌ. 39 Haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Yakhaꞌ tsametsjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe qaꞌ hujtse wetjuꞌƚ, hatsꞌinha nekheweꞌ pukꞌaletstax qaꞌ niꞌwen wetjuꞌƚ, qa nekheweꞌ yiꞌwentax wetjuꞌƚ qaꞌ pukꞌaletsiꞌij.— x 40 Ujaꞌx hekheweꞌ fariseol iꞌnjiꞌtejeꞌm yepiꞌyeꞌ ej haꞌ Jesús in yitꞌij akaꞌan, qa yitꞌijets: —¿Me yekheweliꞌƚ iye quꞌ yepukꞌaletsiꞌiƚ?— 41 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Qek eꞌpukꞌaletsiꞌiƚ qekha hamtax ewuƚꞌetsiꞌiƚ, qa ƚiꞌtƚiꞌiƚijjuꞌ “Hiꞌweniꞌƚ wetjuꞌƚ” maꞌ qa paꞌ ewuƚꞌaxitsiꞌƚ qa amaneyiꞌƚ etjiꞌ.— y  











10

Jesús, hik pakhaꞌ ƚeꞌwis kotsꞌetets yejeƚ.

1   —Yijaaꞌija

akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nuyiꞌii naꞌ ƚejiꞌ naꞌ ƚenqetsitax neꞌ kotsꞌetets qa tujtseikaꞌ uyiꞌtejeꞌm, pakhaꞌan ejtenhetsaxƚe qa eqitkamhitsax iye. z 2 Qa pakhaꞌƚe quꞌ nuyii yijatꞌij paꞌquꞌ ƚejiꞌyeꞌ qa hik haꞌne yijatꞌij pakhaꞌ kotsꞌetets yejeƚ. a 3 Pakhaꞌ yejeƚ paꞌ ƚejiꞌ qa yitꞌijiꞌmii qhof, maꞌ qa paꞌ kotsꞌetets yejeƚ qa tayaꞌyii yiyinenikꞌi peꞌ ƚiyitsƚe wetjuꞌƚ, qa peꞌ kotsꞌetets qa nikfeꞌlikꞌi paꞌ ƚꞌaꞌx pakhaꞌan, maꞌ qa pakhaꞌan qa yojoꞌokꞌoifikꞌi peꞌ kotsꞌetets. 4 Qa in hats yotꞌaxfikꞌi peꞌ yatsatꞌetsij, maꞌ qa yojoꞌokꞌoi, qa peꞌ kotsꞌetets qa yijayanphaꞌm, qe nikfeꞌlikꞌi ƚꞌanyeꞌj. 5 Qa pakhapeꞌƚetax quꞌ nojotaxikꞌui, niteꞌ yijayan, ilatikꞌuikii, qe niteꞌ nikfeꞌlikꞌi paꞌquꞌ ƚꞌanyeꞌjeꞌ.— 6 Akaꞌan kakhaꞌ yejeyumtshenijupiꞌ haꞌ Jesús tistaxij hekheweꞌen, qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi pakhaꞌ ikjiꞌha. b 7 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, yakhaꞌ ƚejiꞌ naꞌ ƚentsitax neꞌ kotsꞌetets. c 8 Week nekheweꞌ nojo in namtax ejtenhetsitsƚe qa eqitkamhitsitsƚe iye, qa nekheweꞌƚe kotsꞌetets qa niteꞌ tekꞌenets.  













v  9:35 Mr 2:10 w 9:36 Lc 10:1 x 9:39 Jn 3:19; 5:22‑30; 12:47‑50; 18:37; Mr 12:40; Lc 4:18 y 9:41 Jn 15:22,24; 1Jn 1:8; 3:5 z 10:1 Jer 7:11; Os 6:9; 1Ts 5:2,4; 2P 3:10; Ap 3:3; 16:15 a 10:2 Gn 4:2; Sal 23:1; Mt 7:15 b 10:6 Mr 9:32; Lc 2:50; 9:45; 18:34; Jn 2:24; 12:16 c 10:7 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24; Mt 7:15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 10  284 9 Yakhaꞌ

ƚejiꞌ naꞌ ƚentsitax, pakhaꞌ quꞌ nuyii haꞌne ƚejiꞌ qaꞌ iƚaꞌxeꞌ. Qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ neꞌej kotsꞌetax in uitejeꞌm qa uifikꞌi iye qa yiꞌwen naꞌaj jupꞌelket. 10 Naꞌaj ejtenhetsiꞌl in nam ewiꞌƚƚe in woꞌoi quꞌ netꞌejtenkii, quꞌ netqekꞌui, qa quꞌ nineqwuƚꞌenhetjuꞌ iye. Qa yakhaꞌ in tsam qe qaꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm peꞌquꞌ iƚaxitsiꞌiƚ, qaꞌ qitsiꞌiƚ eꞌmha iye. d 11 Yakhaꞌ qi ƚeꞌwis kotsꞌetets ƚenilayets. Haꞌne qi ƚeꞌwis kotsꞌetets ƚenilayets niteꞌ yiwejin neꞌ kotsꞌetets qa waꞌmifi. e 12 Qa pakhaꞌƚe quꞌ netꞌithayiiƚiꞌipjiꞌ paꞌquꞌ ƚajaꞌyeꞌ, qa niteꞌ ƚenilayets peꞌ kotsꞌetets, niteꞌ hik pakhaꞌ paꞌ yatsatꞌaxij peꞌ kotsꞌetets, maꞌ qa in yiꞌwenijuꞌƚ paꞌ wowo, qa yiwuꞌmƚiꞌi peꞌ kotsꞌetets qa ilat. Maꞌ qa paꞌ wowo qa tꞌilitꞌets peꞌ kotsꞌetets qa yakꞌesaꞌxkii iye. f 13 Pakhaꞌan in ilat qe tꞌithayiiƚetaxiikii ƚajaꞌyeꞌ, qa nekheweꞌƚe kotsꞌetets qa niteꞌ nekewetꞌets yiwejinƚe. 14 Yakhaꞌ qi ƚeꞌwis kotsꞌetets ƚenilayets, qa tsikfeꞌlets nekheweꞌ tsatsatꞌetsij kotsꞌetets qa ƚekhewel qa nikfeꞌljiꞌij yiwetsek. 15 Qa hik ƚunyeꞌjija akaꞌan naꞌ Tata in nikfeꞌl yiwets, qa yakhaꞌ qa tsikfeꞌljeetsek naꞌ Tata. Qa yakhaꞌ quꞌ hawaꞌmifi nekheweꞌ kotsꞌetets qaꞌ iƚiyeꞌ. g 16 Naꞌl yeꞌm iye nekhewep kotsꞌetets niteꞌ haꞌne iꞌniꞌin. Qa hisuꞌun quꞌ henkaꞌx iye nekheweꞌen. Nekheweꞌen yepiꞌyeꞌ hatseꞌ naꞌ yaꞌx qa ewiꞌƚ hatseꞌ paꞌquꞌ naꞌniꞌ qa ewiꞌƚƚe iye paꞌquꞌ ƚenilayetsꞌe. h 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ naꞌ Tata in qi in tsisuꞌun, qe yakhaꞌ heꞌyihinij naꞌ yiƚaꞌx, qaꞌ inkꞌaƚe qaꞌ hepilet iye. i 18 Hamtax paꞌquꞌ netsitkaꞌmij naꞌ yiƚaꞌx, qe yakhaꞌƚe in taꞌƚ yiwets qa heꞌyihinij. Yakhaꞌ heyestiꞌyij naꞌ yitꞌunhaꞌxijup quꞌ heꞌyihinij naꞌ yiƚaꞌx, qa heyestiꞌyij iye naꞌ yitꞌunhaꞌxijup quꞌ hepilet iye, qe hik akaꞌ ƚꞌanyeꞌj yiwets naꞌ Tata.— j 19 Heꞌ judiol in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeweꞌ wiꞌtlijei, maꞌ qa hats yeqetꞌetsjuꞌkii niteꞌ ƚꞌanyejeyij wetjuꞌƚ. k 20 Olots hekheweꞌ yitꞌijjuꞌ: —Iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmet nakhaꞌan qa hats niteꞌ teikꞌuneikii. ¿Inhatsꞌek in ƚꞌekꞌeniꞌƚets?— l 21 Qa hekhewep qa yitꞌijjuꞌek: —Ekeweꞌen niteꞌ ƚeꞌlijei paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ naꞌnjiꞌ paꞌquꞌ inwoꞌmetꞌe. ¿Me ƚekeꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚ inwoꞌmetꞌe quꞌ niꞌwenkitkii neꞌ pukꞌalets?— m  























22  Hik

Jesús ewiꞌƚ pakhaꞌ ƚunyeꞌjiꞌƚ paꞌ Ƚatata.

kekheweꞌ keꞌ neƚutsjiꞌ yamets kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚuts tajamtaxtiꞌyikꞌi kekheꞌ qi witlijtsitjii. Lop ƚahatsꞌij haꞌ Jerusalén. d  10:10 Ef 4:28; Jn 6:27 e 10:11 Sal 23; Is 40:11; Ez 34:12,23; 37:24; Zac 13:7; Jn 21:15‑17; He 13:20; 1P 2:25; 5:4; Ap 7:17; Mt 20:28; Mr 10:45; 2Co 5:21; Ga 3:13; 1Jn 3:16 f 10:12 Lc 10:3 g 10:15 Mt 11:27; 20:28; Lc 10:22 h 10:16 Is 56:8; Ez 34:11‑13; 34:23; 37:24; Mt 8:11,12; Jn 11:52; 12:32; 17:11,20‑22; Hch 10:34‑35; 1P 2:25; Ef 2:11‑19 i  10:17 Jn 3:35; 5:20; 1Jn 3:16 j 10:18 Jn 5:19 k 10:19 Jn 7:43; 9:16 l 10:20 Jn 7:20; 8:48; Ap 9:20; 18:2 m 10:21 Ex 4:11; Sal 146:8; Jn 9:32‑33

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 285

SAN JUAN 10

23  Qa

haꞌ Jesús yijalkiꞌsiꞌkii keꞌ qi witlijtsitjiyifi haꞌ ƚeqꞌeneƚeyaꞌx tsꞌeeweꞌefi ƚii Salomón. n 24 Maꞌ qa hekheweꞌ judiol qa kꞌooyijjiꞌ iye, qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ yape metetfeliꞌƚ yeꞌmha? Quꞌ hik akhaꞌyeꞌ paꞌ Cristo, yape, eqetheniꞌƚ yeꞌmkiiha.— o 25 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Hats inek hetetfeltax qa ƚesqekuꞌƚiꞌiƚ, kekheweꞌ wekwek in haqsiijkii hitꞌijiꞌ akaꞌ ƚiijiꞌ naꞌ Tata, hik kekheweꞌ tsifeltaxkii. p 26 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚesqekuꞌƚiꞌiƚ qe niteꞌ nekheweꞌ tsatsatꞌetsij kotsꞌetets. q 27 Neꞌ tsatsatꞌetsij kotsꞌetets nikfeꞌlikꞌi yanyeꞌj, qa yakhaꞌ qa tsikfeꞌljeetsek iye qa tsijayanija. 28 Maꞌ qa yakhaꞌ qaꞌ hetisij naꞌ ƚiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ namii pakhaꞌ feꞌt, qa ham pakhaꞌ quꞌ netsitkaꞌmtaxij haꞌne yikoijiꞌ. r 29 Naꞌ Tata hik nakhaꞌ tseƚisij eneweꞌen, nakhaꞌan week tꞌanipjiꞌ, qa ham iye pakhaꞌ quꞌ nenitkaꞌmtaxij naꞌ ƚokoijiꞌ naꞌ Tata. s 30 Naꞌ Tata qa yakhaꞌ ewiꞌƚ akaꞌ yijunyejeyiꞌƚ.— t 31 Heꞌ judiol qa tꞌekuꞌmetsjuꞌkii iye heꞌ utel, qe neqjeꞌlenheyuꞌtaxijkii iye. u 32 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yakhaꞌ kꞌethiniꞌƚij kekheweꞌ olots haqsiꞌjijkii ƚeꞌsits taꞌƚii naꞌ Tata. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj kekheweꞌen paꞌ taꞌƚets in ƚeneqjeꞌlenheyuꞌuƚ yijkii neꞌ utel?— v 33 Heꞌ judiol qa yekuꞌƚ qa yitꞌij: —Niteꞌ ƚꞌejelaxtiꞌyipjiꞌkii paꞌquꞌ aqsiijkii quꞌ ƚeꞌwiseꞌ, qe ƚꞌejelaxtiꞌyipjiꞌkii yijatꞌij in uƚꞌetsikꞌi keꞌ eꞌlijeyets paꞌ Dios, qa taꞌƚijupiꞌ iye in akhaꞌ eꞌjukhewƚe qa ƚittaxijets quꞌ oꞌ Dioseꞌ.— w 34 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me niteꞌ yitꞌij kakhaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ eqe leyiꞌƚ: “Yakhaꞌ hitꞌij: ‘Ekheweliꞌƚ oꞌdiositsiꞌƚ’ ”?  (Sal 82:6) 35 Naꞌ Dios in yitꞌijets quꞌ diositseꞌ pekheweꞌ tisij keꞌ ƚeꞌlijei qa kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nenwuꞌmphaꞌm, x 36 ¿me haꞌne tꞌekuꞌmiijiꞌ naꞌ Dios qa nukinetsjuꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ paꞌ ƚitꞌiƚijets: “Uƚꞌetsikꞌi keꞌ eꞌlijeyets paꞌ Dios” qe yakhaꞌ hitꞌij: yakhaꞌ Ƚaaꞌsija naꞌ Dios? y 37 Quꞌ niteꞌ haqsiꞌjiꞌijkii kekheweꞌ ƚꞌithayijkitits naꞌ Tata, qaꞌ hasuꞌuj ekꞌeniꞌƚ yiwets, esqekuꞌuƚ. z 38 Qa quꞌ haqsiꞌjƚiꞌijkii, inyeꞌjƚuꞌ quꞌ esqekuꞌtaxiꞌƚ, qaꞌ hasuꞌujƚe eqekuꞌuƚ kekheweꞌ haqsiijkii, hatsꞌinha quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha qa umtiꞌiƚha iye naꞌ Tata in iꞌnyit jiꞌtejeꞌm qa yakhaꞌ qa haꞌnjiꞌij jiꞌtejeꞌmek naꞌ Tata.— a  





























 10:23 Hch 3:11; 5:12 o 10:24 Mt 1:17; 26:63; Ef 5:2; Lc 22:67; 2Co 3:12  10:25 Jn 5:36; 6:28‑29; Ro 14:20; He 3:9; 2Jn 8; Ap 15:3 q 10:26 Jn 6:37; 8:47 r  10:28 Hch 13:48; 1Jn 2:25; Mt 10:42; Mr 9:41; Lc 21:18; Jn 3:16; 6:27,39; 12:25; 17:12; 18:9; 2Co 4:9; 2Jn 8; 1Ts 4:17 s 10:29 Mt 11:27 t 10:30 Jn 1:15; 14:10; 17:11; 1Jn 2:24 u  10:31 Jn 11:8 v 10:32 Jn 5:36; 15:24 w 10:33 Lv 24:16; Mt 9:3; 26:62‑66; Jn 5:18; 8:59 x  10:35 Lc 8:21; Jn 2:22; 18:32; Mt 26:54 y 10:36 Jn 5:19; He 1:2 z 10:37 Jn 5:36; 15:24; He 3:9; Ap 15:3 a 10:38 Jn 14:10; 1Jn 5:20 n

p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 10​, ​11  286 39 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌen in ewiꞌƚij iye in yisuꞌuntax quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ, haꞌ Jesús qa ajeꞌeƚƚe ilatikꞌui iye heꞌ ƚokoyei hekheweꞌen. b 40 Maꞌ qa ikiitejeꞌm iye ƚajaikaꞌ haꞌ haqqiꞌ Jordán, hakhaꞌ yojo in wenqimpulijiniꞌ paꞌaj kaꞌ Juan, qa hikhaꞌ qa amaniꞌ. c 41 Olots hekheweꞌ nekii haꞌ iꞌniꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —In yemjeetax kakhaꞌ Juan Bautista in niteꞌ yaqsiꞌjtaxijkii paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, ƚaꞌmek qa week kekheweꞌ yitꞌij tꞌejuyets haꞌne jukhew qa yijaalija.— d 42 Maꞌ qa olots iye heꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Jesús hakhaꞌ iꞌniꞌ.  





11

1   Ewiꞌƚ

Waꞌm paꞌ Lazaroꞌikꞌi.

haꞌ jukhew wanqaatsꞌeꞌ ƚii Lázaro, Betania ƚeiƚeꞌ, ƚetset keꞌ María qa keꞌ ƚejefekiꞌ (ƚekutiꞌ) Marta. e 2 Keꞌ María haꞌ ƚejefe (ƚekꞌinij) Lázaro qi in wanqaatsꞌeꞌ, hikkeꞌ yatsiꞌyipjiꞌ kaꞌ ewjisii heꞌ ƚefꞌiyei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa niliꞌjijjuꞌ iye heꞌ ƚꞌewkujits. f 3 Eneweꞌ wetsjuk witkꞌinjayek qa inqꞌukinii quꞌ netfelhitiꞌyiꞌm haꞌ Jesús qaꞌ nitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, nakhaꞌ qi ƚisuꞌun ejuwaikaꞌ qi in wanqaatsꞌeꞌ.— 4 Haꞌ Jesús in impiꞌyeꞌej qa yitꞌij: —Haneꞌen haꞌne witaatshek niteꞌ tꞌejuyets paꞌ witwamhiꞌ, qe tꞌejuyets yijatꞌij quꞌ neniwqinhetjiꞌ naꞌ Dios, hatsꞌinha haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Dios qaꞌ neniwqinhetjiꞌ quꞌ nataꞌƚets nakhaꞌ witaatshek.— g 5 Qa haꞌ Jesús yisuꞌun keꞌ Marta qa keꞌ ƚejefekiꞌ (ƚekꞌinjaꞌ) qa haꞌ Lázaro iye. 6 In tefelhitiꞌyiꞌm in qi in wanqaatsꞌeꞌ haꞌ Lázaro, qa hik taꞌƚijupiꞌ mexe wetsjuk keꞌ neƚuts in amaneyijuꞌ iye hakhaꞌ iꞌniꞌ. 7 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa yitꞌijets heꞌ ƚꞌijatshenhei: —Yape jiwapilii iye haꞌ Judea.— h 8 Qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: —Rabí (Maestro), mexe inkꞌaꞌakꞌi heꞌ judiol neqjeꞌlenheyuꞌtax ejkii keꞌ utel quꞌ nalan. ¿Me qaꞌ amii iye haneꞌej?— i 9 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me niteꞌ docejiꞌ (12) neꞌej hora naꞌaj neƚu? Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nijalkiꞌsjiꞌkii paꞌquꞌ neƚuyeꞌ ham yilaniꞌifi, qe mexe yiꞌwenjiꞌkii naꞌ naꞌlkii haꞌne seheꞌ epjiꞌ. j 10 Qa pakhaꞌƚe quꞌ nijalkiꞌsjiꞌkii najaꞌx qa yilanifi peꞌyeꞌ, qe hats niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ naꞌlkii.— k 11 Yitꞌij akaꞌan, qa iꞌnkꞌaƚe qa yitꞌij iye: —Hakhaꞌ injuwaikaꞌ Lázaro hats imaaꞌija, qaꞌ natsamii qaꞌ henijtꞌotshen.— l  



















 10:39 Jn 7:44; Lc 4:30 c 10:40 Mr 1:4; 10:1; Lc 3:3 d 10:41 Mr 1:45 e 11:1 Mr 11:1; Lc 10:38‑39,40‑42 f 11:2 Lc 7:38; Jn 12:3 g 11:4 Lc 9:32; Jn 5:19; 9:3; 10:38; 11:40; 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18; He 1:2 h 11:7 Lc 1:5 i 11:8 Mt 23:7‑8; 26:25,49; Mr 9:5; 11:21; 14:45; Jn 1:38,49; 3:2,26; 4:31; 6:25; 9:2; 10:31 j 11:9 Mt 5:14; Jn 8:12 k 11:10 Jn 9:4 l  11:11 Hch 13:36; 1Co 11:30 b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 287

SAN JUAN 11

12  Maꞌ

qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, hakhaꞌan in hats imaꞌ, ikjiꞌ in hats watꞌij.— 13 Qa iyetƚiꞌij haꞌ Jesús kaꞌ Lazaroꞌikꞌi in hats waꞌm paꞌaj, qa hekheweꞌƚe ƚꞌijatshenhei qa yumtitax quꞌ nitꞌijets naꞌaj imaꞌija. 14 Maꞌ qa haꞌ Jesús, qa hik taꞌƚijupiꞌ in yatsathenkeetikꞌiha in nifeliꞌm: — Kaꞌ Lazaroꞌikꞌi hats waꞌm. 15 Ƚeꞌwis yeꞌmkii in niteꞌ haꞌnijup, qe hik akaꞌ kakhaꞌ les in ƚeꞌwisjuꞌ quꞌ netꞌejuyiꞌƚ ewets, hatsꞌinha qaꞌ les niteꞌ inqekuyiꞌiƚ. Yape juꞌukii hakhaꞌ iꞌniꞌ kakhaꞌan.— 16 Maꞌ qa haꞌ Tomás ƚenqii iye wetsjukjiꞌ qa yitꞌijets hekhewep iye. —Yape jiyamii hatsꞌinha qaꞌ jeꞌweekeꞌ quꞌ jinanaxiꞌƚjuꞌ nakhaꞌan.— m  







17 In

Jesús hik pakhaꞌ ƚiƚijii peꞌ naxjuꞌ.

hats yamets, maꞌ qa haꞌ Jesús qa impiꞌyeꞌej in hats ikwetjuꞌƚ (4) peꞌ neƚutsikꞌi in iꞌnifi keꞌ ƚesehek kaꞌ Lazaroꞌikꞌi. n 18 Haꞌ Betania ipƚuꞌumets haꞌ Jerusalén wetshetkꞌewiꞌƚ kilómetro ets. o 19 Olots heꞌ judiol namii keꞌ ƚetsiꞌ keꞌ Marta qa keꞌ María, qe qaꞌ nisimetsinij pakhaꞌ ƚawamhijii kakhaꞌ ƚejefeꞌekꞌi. 20 Keꞌ Marta in impiꞌyeꞌej haꞌ Jesús in hats kꞌesiyuꞌets haꞌ witset qa nejeluꞌui. Qa kikheꞌƚe María qa amaniꞌ keꞌ ƚetsiꞌ. 21 Keꞌ Marta qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Yatsatꞌaxyij, qek niꞌiꞌ haneꞌeꞌin qekhanteꞌ nawaꞌmetax kaꞌ yejefeꞌekꞌi, 22 qa tsikfeꞌlƚeꞌets haneꞌej in week paꞌquꞌ iyinijets paꞌ Dios, qa paꞌ Dios qaꞌ neƚisij.— 23 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Haꞌ ejefe iƚaꞌx iye hatseꞌ.— p 24 Qa keꞌ Marta qa yekuꞌƚ: —Ehe, tsikfeꞌlets in iƚaꞌx iye hatseꞌ quꞌ iƚiyeꞌtax iye week peꞌ hats naxtaxjuꞌ quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ hats ƚꞌakaꞌtheꞌ yeꞌƚe hatseꞌ.— q 25 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yakhaꞌ ƚiƚijii peꞌ naxjuꞌ qa yakhaꞌ iye witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ, yemjeetax quꞌ nawaꞌmtax qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye. r 26 Qa week pakhaꞌ quꞌ mexe iƚaꞌxeꞌ qa niteꞌ tseqekuꞌ, maꞌ qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nawaꞌm hatseꞌ. ¿Me niteꞌ ƚeqekuꞌukꞌi akaꞌan?— s 27 Qa yekuꞌƚ kikheꞌen qa yitꞌij: —Ehe, Yatsatꞌaxyij, yakhaꞌ niteꞌ heqekuꞌukꞌi in hik akhaaꞌija paꞌ Cristo Ƚaꞌs paꞌ Dios pakhaꞌ neketsjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ.— t  



















28  In

Jesús qa ip.

yiliꞌij in yitꞌij keꞌ Marta akaꞌan, maꞌ qa yiihetii keꞌ ƚejefekiꞌ María qa tanqatꞌinijets in yitꞌijets: —Haꞌ Maestro hats haꞌne iꞌniꞌ qa iyin ei.—  11:16 Mr 3:18 n 11:17 Jn 5:28 o 11:18 Mt 23:37 p 11:23 Mr 9:27 q 11:24 Jn 2:4; 6:39; 1P 1:5; 3:3; 2P 3:3; Jud 18 r 11:25 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 6:35; 8:24; Fil 1:21 s  11:26 Jn 6:50; 8:51 t 11:27 Mt 1:17; Ef 5:2; Jn 5:19; 18:37 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 11  288 29 In

yepiꞌyeꞌ ekꞌi keꞌ María akaꞌan qa ajeꞌeƚ niiphaꞌm qa ikii hakhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús. u 30 Qe haꞌ Jesús menteꞌ uitaxetsjiꞌha haꞌ witset ƚaꞌs, qe mexe amantaxiꞌ hakhaꞌ wetweniꞌƚiꞌ keꞌ Marta. 31 Heꞌ judiol heꞌ iꞌnijup kikheꞌen keꞌ ƚetsiꞌii yisimetsintax, hekheweꞌen in yiꞌwen keꞌ María in tsꞌenphaꞌm qa ikfikꞌi, maꞌ qa yijayanfikꞌi, yumtitax quꞌ nakii keꞌ ƚesehek quꞌ nayinjuꞌ iye. v 32 Keꞌ María in yamii hakhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ Jesús, maꞌ qa in yiꞌwen qa wetjeleꞌefi ƚefꞌiyeyiijuꞌ, qa yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, qek niꞌiꞌ haneꞌeꞌin qekhanteꞌ nawaꞌmetax kaꞌ yejefeꞌekꞌi.— w 33 Haꞌ Jesús in yiꞌwen in qi in ip keꞌ María qa hekheweꞌ iye judiol ƚijtsꞌeyek, maꞌ qa qi in yoksiꞌwen qa ikaꞌmeꞌtjiꞌij kiyek iye. x 34 Qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚꞌeniƚiꞌ?— Hekheweꞌen qa yitꞌijets: —Teꞌƚun qaꞌ iꞌwen, Yatsatꞌaxyij.— 35 Haꞌ Jesús qa ip. y 36 Qa hik taꞌƚijupiꞌ heꞌ judiol in yitꞌijjuꞌ: —¡Jeƚ qekuꞌniꞌƚjuꞌ hayits qa qi in yisuꞌuntax paꞌaj!— z 37 Qa ujaꞌx heꞌ yitꞌijjuꞌek: —Haneꞌen hik haꞌne hakhaꞌ yiꞌwenkitkii haꞌ pukꞌaltax. ¿Paꞌn ƚahats in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii kaꞌ Lazaroꞌikꞌi quꞌ niteꞌ nawaꞌmeꞌ?— a  















38  Haꞌ

Lázaro qa iƚaꞌx iye.

Jesús qa ewiꞌƚij iye in qi in yoksiꞌwen paꞌ ƚunyeꞌjkii in hats metiꞌm keꞌ ƚesehek. Keꞌ ƚesehek yikumunhetjeꞌm keꞌ utek qa haꞌ ƚitꞌo qa ute iye. b 39 Haꞌ Jesús qa yitꞌij: —¡Iwuꞌmiꞌƚ neꞌ ute ƚejiꞌij!— Qa keꞌ Marta ƚejefekiꞌ kaꞌ waꞌm qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, hats qi quꞌ neꞌnisjut qe hats ikwetjuꞌƚ (4) keꞌ neƚutsikꞌi in iꞌnjiꞌ.— 40 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —¿Me niteꞌ hitꞌij ewets, quꞌ niteꞌ esqekuꞌyeꞌ qaꞌ iꞌwen naꞌ qi ƚesaꞌx naꞌ Dios?— c 41 Maꞌ qa wenitꞌij qhof keꞌ ute ƚitꞌoꞌoj. Haꞌ Jesús qa yejeƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs, qa yitꞌij: —Tata, hitꞌij ewetsphaꞌm qi in ƚeꞌwisij qe ƚꞌekuꞌmij yijuꞌƚ kakhaꞌ kꞌiyinij ewets. d 42 Yakhaꞌ tsikfeꞌltaxets in ƚꞌekuꞌmij yijuꞌƚ naꞌaj kꞌiyinij ewets, qa hitƚiꞌij akaꞌan qe taꞌƚets eneweꞌ olots tseqewukꞌun, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ neqekuyiꞌikꞌi in akhaꞌ ƚetsꞌukinjuꞌ.— e 43 In yiliꞌij akaꞌan in yitꞌij, qa yitꞌunhetikꞌi in iyet: —¡Lázaro, enekikꞌuifikꞌi naꞌ ƚaꞌniꞌ!—  









 11:29 Mr 1:45 v 11:31 Jn 5:28 w 11:32 Ap 19:10 x 11:33 Sal 51:12 y 11:35 Lc 19:41  11:36 Mr 14:44; Jn 5:20 a 11:37 Jn 9:6‑7 b 11:38 Mt 27:60; Mr 15:46; Lc 24:2; Jn 20:1 c  11:40 Jn 17:24; Mr 9:23; 1Jn 3:2 d 11:41 Mr 8:6; Ro 1:8; Jn 9:31 e 11:42 Mr 9:37; Jn 1:6 u z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 289

SAN JUAN 11

44  Qa

kaꞌ waꞌmtax qa nekfikꞌi. Keꞌ ƚokoyei qa keꞌ ƚefꞌiyei iye wetjupheꞌƚij keꞌ penyilots, qa kaꞌ ƚejuꞌs qa wet-sifinijipjiꞌ kaꞌ penyilo ƚaꞌs. Haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Enitꞌiƚijipjiꞌ neꞌ wetjupheƚij qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nak.— Woꞌtaxiikii paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ nilan paꞌ Jesús. 45  Qa

(Mateo 26:1‑5; Marcos 14:1‑2; Lucas 22:1‑2)

akaꞌan in taꞌƚets qa olots heꞌ judiol hekheweꞌ namii quꞌ niꞌwen keꞌ María, in yiꞌwen akaꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús, maꞌ qa tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ hakhaꞌan. f 46 Qa naꞌlƚe heꞌ ujaꞌx hekheweꞌen qa yamii heꞌ fariseol qa nenfeliꞌmikꞌi kakhaꞌ yaqsiijkii haꞌ Jesús. g 47 Maꞌ qa heꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ paꞌil qa heꞌ fariseol iye qa notꞌaxij wetjuꞌƚ in ujaꞌxek peꞌ week Junta Suprema h qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn quꞌ ineqfenyejeyeꞌ inwek? Hakhaꞌ jukhew hats olots peꞌ yaqsiijkii ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ. i 48 Qe quꞌ jintewejinƚe, qaꞌ week netkꞌenets hatseꞌ hakhaꞌan. Maꞌ qa neꞌ oqꞌopheƚinetsilets Roma ƚeiƚets qaꞌ nanam qaꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ eneꞌ qi iꞌnlijtsitjii qaꞌ weekeꞌ iye haꞌne initset quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ.— j 49 Hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌen, ƚii Caifás, hik hakhaꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata kakhaꞌ ininqaꞌpjiꞌ, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekheweliꞌƚ ham ƚenikfeꞌliꞌiƚets, k 50 qa niteꞌ iꞌnjiꞌ iye peꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii in les in ƚeꞌwisjuꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nawaꞌmifi haꞌne witset, qaꞌ hasuꞌujeꞌ quꞌ weekeꞌ quꞌ nanaxjuꞌ haꞌne witset.— l 51 Qa haꞌ Caifás, qa niteꞌƚe quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nataꞌƚets in yitꞌij akaꞌan, qe in qijiꞌ paꞌil ƚatata kakhaꞌ ininqaꞌpjiꞌ, maꞌ qa paꞌ Dios qa tisij quꞌ nitꞌij akaꞌan quꞌ ajeꞌeƚ nenfel haꞌ Jesús quꞌ nawaꞌmifi haꞌne witset. m 52 Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe iye haꞌne witset quꞌ nawaꞌmifi, qe waꞌmifi iye quꞌ ewiꞌƚ neniꞌ peꞌ week ƚelits paꞌ Dios peꞌ mexe yakꞌestaxkii. n 53 Maꞌ qa hik akaaꞌijha in taꞌƚiꞌ kaꞌ neƚujiꞌ in woꞌoikii paꞌquꞌ ƚeqfenyejeiyiꞌij quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nilan haꞌ Jesús. o 54 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nijalkiꞌsjiꞌkii qaꞌ week niꞌwen heꞌ judiol. Maꞌ qa yamii haꞌ witset ƚii Efraín metiꞌm haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. Qa hikhaꞌ mexe iꞌniꞌƚiꞌkii heꞌ ƚꞌijatshenhei. p 55 Maꞌ qa hats kꞌesiyuꞌets kakhaꞌ qi ƚeqe ƚeꞌwis neƚu neꞌ judiol ƚii Pascua. Qa olots heꞌ pekhel taꞌƚjiꞌkii namii ajeꞌeƚ haꞌ Jerusalén qe qaꞌ ajeꞌeƚ naqsiijkii pekheweꞌ hats jutsiqax quꞌ naqsiijkii, hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naꞌnij jiꞌtejeꞌm paꞌ ƚeꞌwis neƚu ƚii Pascua. q  



















 11:45 Jn 2:23; 12:11 g 11:46 Mr 7:3 h 11:47 Junta Suprema ikjiꞌ tenekꞌenheꞌyij qa yejeƚ iye paꞌ seheꞌ Israel, peꞌ jukhew yamets 71. i 11:47 Mr 13:9 j 11:48 Hch 16:21 k  11:49 Mt 26:3,57; Lc 3:2; Jn 18:13‑14,24,28; Hch 4:6; Lv 16:32 l 11:50 Is 53:8; Jn 18:14 m  11:51 2Co 4:10 n 11:52 Lc 1:7 o 11:53 Jn 5:18 p 11:54 Jn 7:1; Mt 3:1; Ap 12:6 q  11:55 Ex 12:11; Mt 23:37 f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 11​, ​12  290 56  Maꞌ

qa teniwohoitaxiikii haꞌ Jesús, qa yifaakatejiꞌ paꞌaj pekheweꞌen in iꞌnifi keꞌ qi witlijtsitjii, qa yitꞌijjuꞌ: —¿Ƚekpaꞌ quꞌ umtiꞌiƚ? ¿Me quꞌ niteꞌ nanamiꞌii haꞌne ƚeꞌwis neƚu?— r 57 Heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye fariseol hayiits inaqyajiꞌijjiꞌjuꞌ pakhaꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌquꞌ naꞌniꞌ haꞌ Jesús qaꞌ nenfeliꞌm hatsꞌinha quꞌ nopheꞌƚ. s  

12

Peꞌ ewiꞌƚ efu ƚii María qa yatsiꞌyipjiꞌ paꞌ ewjisii paꞌ Jesús. 1   Maꞌ

(Mateo 26:6‑13; Marcos 14:3‑9)

qa haꞌ Jesús, in mexe ewiꞌƚ tatsai (6) neƚutsets quꞌ namets kakhaꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua, qa yamii iye haꞌ Betania. Hikhaꞌ ƚetset haꞌ Lázaro yiƚin haꞌ Jesús in hats waꞌmtax. t 2 Hik hakhaꞌaꞌ qa wanaqsiimijiꞌkii kaꞌ ƚaq haꞌ Jesús. Qa keꞌ Marta qa yithayikiꞌijiꞌ kaꞌ ƚaq, qa hakhaꞌƚe Lázaro qa iꞌnjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ iꞌnijupjuꞌkii haꞌ mesa qa ƚekufets haꞌ Jesús. u 3 Maꞌ qa keꞌ María qa tꞌekuꞌmiꞌ kaꞌ ewjisii yamets trescientos cuarenta (340) gramos kaꞌ ƚukꞌejiꞌ taꞌƚets neꞌej najkak ƚii nardo qa qi iye in inyetax, maꞌ qa yatsiꞌyi heꞌ ƚefꞌiyei haꞌ Jesús qa in yiliꞌij maꞌ qa niliꞌjijjuꞌ heꞌ ƚꞌewkujits yisƚatij heꞌ ƚefꞌiyei haꞌ Jesús, qa weekij haꞌ ƚataweꞌj keꞌ wititsiꞌ in ikifi kaꞌ ƚꞌewjisiꞌ kaꞌ ewjisii. v 4 Maꞌ qa haꞌ Judas Iscariote, hik hakhaꞌ iye iꞌntaxjiꞌtejeꞌm heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, hik hakhaꞌ tꞌihinij hatseꞌ haꞌ Jesús, qa yitꞌij: w 5 —¿Inhatsꞌek in niteꞌ teꞌninei yijatꞌij kakhaꞌ ewjisii, ujaꞌx yamtaxets peꞌ qek ƚajaꞌyeꞌ trescientos (300) denarios x maꞌ qekha netestiitaxij nekheweꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ?— y 6 Qa niteꞌ yitꞌij akaꞌan quꞌ neƚꞌilaxets nekheweꞌ ifꞌiljetsits, qe yitꞌij yijatꞌij akaꞌan qe ƚakhaꞌ ejtenhetsax qa in ƚakhaꞌ iye yaqsiꞌj kakhaꞌ tiꞌnaj ƚꞌastajii, qa hik kakhaꞌ kaꞌ taꞌƚijetsjuꞌkii kekheweꞌ yiwuꞌmƚekii ƚꞌastayikꞌi. z 7 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Iwejinƚiꞌij, qe qaꞌ najilet ajeꞌeƚ quꞌ netꞌejuyets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ hayajkatiꞌyikꞌui. a 8 Qe eneweꞌ ifꞌiljetsits ham yiwqꞌaxineꞌ niteꞌ hamitsiꞌƚ ejup week ƚahatsiyij quꞌ nanaliꞌƚ ejup, qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ week ƚahatsiyij quꞌ eꞌtsweniꞌƚ quꞌ haꞌniꞌƚ ejup.—  













9 Maꞌ

Peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil neqekꞌuyuꞌuj paꞌ Lázaro.

qa hekheweꞌ olotsija judiol in nikfeꞌlets haꞌ Jesús in iꞌniꞌ haꞌ Betania, maꞌ qa namii, niteꞌ ewiꞌƚƚe in neqwenkeyuꞌuj haꞌ Jesús qe hakhap  11:56 Hch 21:26; Jn 2:23 s 11:57 Mt 2:4 t 12:1 Mr 11:1; Jn 11:43‑44 u 12:2‑8 Jn 11:1  12:3 Jn 11:2 w 12:4 Mt 26:14; Mr 3:19 x 12:5 Ewiꞌƚ denario, ƚajanyeꞌj paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ewiꞌƚ neƚu quꞌ netꞌithayii. y 12:5 Mt 18:28 z 12:6 Jn 10:1 a 12:7 Jn 19:40; Dt 15:11 r

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 291

SAN JUAN 12

iye Lázaro in neqwenkeyuꞌuj iye, hikhaꞌ yiƚin haꞌ Jesús in hats waꞌmtax hakhaꞌan. b 10 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil in yijamtiꞌets iye paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ nilan iye haꞌ Lázaro 11 qe haꞌ Lázaro hikhaꞌ taꞌƚets in olots peꞌ judiol yiliꞌijjuꞌ in tekꞌentaxets heꞌ paꞌil, maꞌ qa tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Jesús.  



Jesús qa yamjiꞌtejeꞌm paꞌ Jerusalén.

12  Qa

(Mateo 21:1‑11; Marcos 11:1‑11; Lucas 19:28‑40)

kakhap neƚuikakii, hekheweꞌ olotsija namii kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚuts, qa iꞌyeꞌekꞌui haꞌ Jesús quꞌ nanametsjiꞌha haꞌ Jerusalén. 13 Maꞌ qa yifekinikꞌi keꞌ ƚesejets heꞌ omhetekui qa nejeluꞌujijuꞌƚ, qa tayaꞌyijipjiꞌkii: —¡Qiꞌija in ƚeꞌwis! ¡Qi in ƚeꞌwis haꞌne namij kaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij!  (Sal 118:26) Haneꞌen hik haꞌne paꞌ qi ƚatata eneꞌ Israel.— c 14 Haꞌ Jesús qa yiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ matikatax ƚaꞌs mexe ham iꞌniꞌ ipjiꞌ, maꞌ qa iꞌnipjiꞌ, in ƚꞌanyejeyek kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj: d 15 —Eꞌnijiweikitek witset Sión, jeƚ qekuꞌnek naꞌ qi Atataꞌaƚ hats namiꞌƚ ei iꞌnipjiꞌ naꞌ matikatax ƚaꞌs.—  (Zac 9:9) e 16 In iꞌnkꞌa heꞌ ƚꞌijatshenhei niteꞌ nikfelikꞌiha ekeweꞌ wekwek. Qa iꞌnkꞌaƚe haꞌ Jesús in wapiletsphaꞌm iye naꞌ waꞌs qa yijamtiꞌikꞌi keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in hik hakhaꞌija tꞌejuyets kekheweꞌen, qa ƚekhewel iye tꞌejuyets iye hekheweꞌen in yaqsiimijkii keꞌ wekwek. f 17 Qa hik ƚunyejei iye hekheweꞌ yiꞌwenij haꞌ Jesús in tayaꞌyetsjiꞌ haꞌ Lázaro keꞌ ƚesehekjiꞌ qa iƚaꞌx iye in hats waꞌmtax, hekheweꞌen qa nifeljiꞌijkii iye akaꞌan. g 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in olotsija heꞌ nejeluꞌujuƚ haꞌ Jesús, qe impiꞌyelij hakhaꞌan in hik hakhaꞌ yaqsiijkii akaꞌ ewiꞌƚ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. 19 Maꞌ qa hekheweꞌ fariseol qa yitꞌijjuꞌ in tafaakateꞌyijjuꞌ: —¿Me hats ƚiꞌweniꞌƚ in ham wejuꞌƚiꞌij pakhaꞌ ƚijamtitaxiƚets? Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hats week itupiꞌleꞌets eneꞌ week nakhaꞌan.— h  













20  Qa

Peꞌ ujaꞌx griegos woꞌoikii paꞌ Jesús.

ujaꞌx hekheweꞌ griegos iꞌnjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ olotsija namii quꞌ niyiinija kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚutsjiꞌ. 21 Eneweꞌen qa ikii haꞌ Felipe, hikhaꞌ taꞌƚiyek haꞌ witset Betsaida haꞌ seheꞌ Galilea, maꞌ qa qi in iyinijets: —Jukhew, tseqwenkeyuꞌtaxiꞌƚij paꞌ Jesús.— i  

b  12:9 Jn 21:14 c 12:13 Lv 23:40; Ap 7:9; Mr 11:9; Lc 1:42; Jn 1:49; 10:25; Sal 118:25‑26 d 12:14 Lc 13:15 e 12:15 Jn 6:20 f 12:16 Jn 2:22; 14:26 g 12:17 Jn 5:28 h  12:19 Mr 15:6‑15; Lc 19:39‑44; Jn 11:47‑48; 12:36‑43; 19:15 i 12:21 Mt 11:21; 17:22; Mr 3:18; 6:45; 8:22; Lc 9:10; 10:13; Jn 1:44; Col 3:22

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 12  292 22  Haꞌ

Felipe qa ikii haꞌ Andrés qa nifeliꞌm, maꞌ qa haꞌ Andrés qa haꞌ Felipe qa nifelii haꞌ Jesús. j 23 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijets: —Hats yamets ƚahatsꞌij haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew quꞌ napiletsphaꞌm iye naꞌ waꞌs. k 24 Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets, neꞌej ƚoꞌ neꞌej trigo in niteꞌ namiꞌjuꞌ seheꞌ qa waꞌmƚejiꞌ, qa ham peꞌquꞌ nataꞌƚets hats ewiꞌƚƚe, qa in namƚiꞌijuꞌ yijatꞌij naꞌaj seheꞌ, qa waꞌmjiꞌ, maꞌ qa olots yijatꞌij peꞌquꞌ nataꞌƚets ƚei. l 25 Pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ qaꞌ naqamij hatseꞌ, qa pakhaꞌƚe quꞌ nuten paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qaꞌ niƚin paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ qe qaꞌ nejutshenets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. m 26 Pakhaꞌ quꞌ netꞌithayii yeꞌm, qaꞌ natsjayan, qa nakhaꞌ quꞌ haꞌniꞌ qaꞌ hik nakhajeek quꞌ naꞌniꞌ pakhaꞌ yeqꞌithayinenek. Pakhaꞌ quꞌ netꞌithayii yeꞌm qa naꞌ Tata qaꞌ qi quꞌ niwqinhetjiꞌ pakhaꞌan.— n  







27 —Haneꞌej

Jesús qa nifel quꞌ natlanhetii hatseꞌ.

paꞌ yitaweꞌj qi in hoksiꞌwen in uƚꞌaxiꞌmkii. ¿Qa paꞌn quꞌ hitꞌij? ¿Me hitꞌij: “Tata anamitkitek yiwets pakhaꞌ iftsax”? Qa hik taꞌƚijupiꞌ in tsam qe qaꞌ yijunyeꞌjeꞌkii akaꞌ iftsaxjiꞌ. o 28 Tata, iwqinhetjiꞌha kaꞌ ii.— Maꞌ qa nokes paꞌ ewiꞌƚ witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs qa yitꞌij: —Hats hiwqinhetjiꞌha akaꞌ Yii qaꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ hiwqinhetjiꞌha iye.— p 29 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ olots iꞌniꞌ hakhaꞌaꞌ qa yepiꞌyeꞌ, yitꞌijets in ewiꞌƚteꞌ paꞌ tejen. Qa hekhewep qa yitꞌijetsek in ewiꞌƚteꞌ paꞌ ángel iyetiꞌƚ. 30 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Pakhaꞌ tꞌaijiꞌ niteꞌ yakhaꞌ quꞌ netꞌejui yiwets, ekheweliꞌƚ tꞌejuyiꞌƚ ewets. q 31 Haneꞌej hats nam haꞌne ƚahatsꞌij qa haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qaꞌ newetjeyumtshenij paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ. Qa haneꞌej nakhaꞌ tenekꞌenheitaxipjiꞌ haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qaꞌ netwumhitiifikꞌi. r 32 Qa yakhaꞌ, quꞌ heyiihinhetiitaxikꞌuiphaꞌm haꞌne seheꞌ, qa yakhaꞌ qa haqsiijkii quꞌ nonotꞌax yiwets eneꞌ weekjiꞌ.— s 33 Qa yiꞌtƚiꞌij akaꞌan hatsꞌinha qa yeqethentaxikꞌiha paꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ quꞌ nawaꞌm. t 34 Qa heꞌ jukhew qa yitꞌijjuꞌ: —Tsikfeꞌlitiƚets kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Cristo in tees tit hameꞌ eneꞌ week ƚahatsiyij. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj in ƚitꞌijets: “Haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qaꞌ neꞌnenphaꞌm qa naꞌ waꞌm”? ¿Ƚek pakhaꞌ paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew?— u  













 12:22 Jn 6:8 k 12:23 Mr 2:10 l 12:24 Lc 16:7; 1Co 15:36 m 12:25 Jn 10:28; Lc 6:27; 19:14; Mt 10:39 n 12:26 1Co 3:5; Jn 14:3; 17:24; 2Co 5:8; Fil 1:23; 1Ts 4:17; 1Ti 5:3 o  12:27 Sal 3:7 p 12:28 Jn 5:37; 10:25; 11:4; 17:1; Hch 15:14; Ap 14:1,13; 1P 2:12 q  12:30 Jn 11:42 r 12:31 Lc 4:6; Jn 3:16; 14:30; 16:11; Col 2:15; 1Jn 3:8 s 12:32 Jn 11:51 t  12:33 Jn 18:32 u 12:34 Sal 89:36; Jn 15:4; 1Jn 2:17; Mr 2:10 j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 293

SAN JUAN 12

35  Jesús

qa yitꞌij: —Mexe, hats ƚammiꞌsƚe paꞌ hamikꞌui, qa nakhaꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌlkii, qa hats niteꞌ naꞌniꞌiƚ etjiꞌtejeꞌmkii. Ijalkisiꞌƚjiꞌkii naꞌ naꞌlkii in mexe iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ eꞌnitjuƚaxiꞌiƚijphaꞌm naꞌ nookii. Naꞌaj yijalkiꞌsjiꞌkii naꞌaj nookii niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn ikjiꞌ.  v 36 In mexe iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm naꞌ naꞌlkii, ekꞌeniꞌƚets hasuꞌuj eqekuꞌuƚ naꞌ naꞌlkii, hatsꞌinha quꞌ ƚelitsiꞌiƚ ej naꞌ naꞌlkii.— In yiliꞌij ekeweꞌen in yitꞌij haꞌ Jesús qa ik qa wanatꞌinikꞌuikii hekheweꞌen.  w  

Inhatsꞌek peꞌ judiol in yeqekuꞌ paꞌ Jesús.

37 Qa

in yemjeetax in hats olotstax keꞌ yiꞌwentaxijha in yaqsiijkii ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, qa ƚunyeꞌj jiꞌij in yeqekuꞌ hakhaꞌan. 38 Hatsꞌinha quꞌ nasinikꞌi kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías, in yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, ¿paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ niteꞌ neqekuyiꞌikꞌi ekeweꞌ jitefeltax? ¿Qa paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ hats niꞌwen in tꞌethinhetiitaxij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij?—  (Is 53:1)  x 39 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netkꞌenets, qe paꞌ Isaiasꞌikꞌi yitꞌij iye paꞌaj: 40 —Paꞌ Dios yitꞌonjiꞌ ƚotoi pekheweꞌen qa yitꞌunhetjeꞌm iye peꞌ ƚatawjets, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ niꞌweneꞌ qa niteꞌ nenikfeliꞌikꞌi iye, maꞌ qaꞌ niteꞌ netetwekꞌelaxeꞌ yiwets qa yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ henƚineꞌjuꞌ.—  (Is 6:10)  y 41 Ekeweꞌen yitꞌij paꞌaj paꞌ Isaiasꞌikꞌi, qe yiꞌwen paꞌ qi ƚesaꞌx haꞌ Cristo qa nifelkii iye paꞌaj.  z 42 Ƚaꞌmek qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye in olots hekheweꞌ tekꞌenets, niteꞌ yeqekuꞌ hakhaꞌan, qa iꞌntaxjiꞌtejeꞌm iye hekheweꞌ ujaꞌx tenekꞌenhei qa niteꞌƚe tetfelij, qe nijiweyijuꞌƚ heꞌ fariseol quꞌ nukinikꞌuifikꞌi heꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits.  a 43 Qe les yisuꞌunjiꞌ in yiwqinhetjiꞌ eneꞌ jukhew, qa niteꞌ quꞌ les nisuꞌun quꞌ pakhaꞌyeꞌ yijatꞌij Dios quꞌ niwqinhetjiꞌ eneweꞌen.  b  











44  Haꞌ

Peꞌ niteꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús qaꞌ uƚꞌetseꞌjuꞌ hatseꞌ.

Jesús yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ, niteꞌ yakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ, nakhaꞌƚe tsꞌukinjuꞌ hiknaꞌ niteꞌ yeqekuꞌ.  c 45 Qa pakhaꞌ quꞌ hats netswen, maꞌ qa hats yiꞌwen naꞌ tsꞌukinjuꞌ.  d 46 Yakhaꞌ, fetitjii, tsametsjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, hatsꞌinha quꞌ weekeꞌ pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ qaꞌ niteꞌ amaneꞌ jiꞌtejeꞌm naꞌ nookii.  



 12:35 Sal 36:9; 118:27; Jn 7:28,33; 8:14; 9:4; 12:46; 1Jn 2:8,11; Fil 3:12 w 12:36 Jn 7:33; 1Ts 5:5; Lc 4:30 x 12:38 Mt 1:22; 3:3; 4:14; 12:17; Ex 15:16 y 12:40 Jn 8:59; He 3:8; Is 56:3,6; Mt 18:3; 23:15; Hch 15:3; 28:27; Ro 16:5; 1Ti 3:6; 1P 2:24 z 12:41 Is 6:1‑10; Mr 10:37; Jn 17:24 a 12:42 Lc 8:41 b 12:43 Fil 3:19; Lc 9:32; 2Co 3:18; 1Ts 2:4; 2P 3:18 c  12:44 Jn 6:35 d 12:45 Jn 14:9 v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 12​, ​13  294 47 Pakhaꞌ

quꞌ nepiꞌyeꞌtaxikꞌi ekeꞌ yiꞌlijei qa niteꞌƚe tekꞌenikꞌi, haneꞌej niteꞌ hitaniꞌthen, qe niteꞌ tsamijetsjuꞌ quꞌ hitaniꞌthen haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, tsametsjuꞌ qe qaꞌ henƚinjuꞌ.  e 48 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netꞌekuꞌmeꞌyijuꞌƚ qa niteꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ iye kekheweꞌ yiꞌlijei, maꞌ qa hats naꞌl pakhaꞌ quꞌ newetjeyumtshenij hatseꞌ, kekheweꞌ yiꞌlijei henfeltaxiꞌƚ eꞌm, hik kekheweꞌ quꞌ netjeyumtshenij hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ quꞌ hats ƚꞌakatheꞌyeꞌƚejuꞌ hatseꞌ.  f 49 Qe yakhaꞌ niteꞌ henfel pakhaꞌ quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌunƚe, nakhaꞌƚe Tata hik nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ, hik nakhaꞌƚe yitꞌij yiwets quꞌ hitꞌij week kekheweꞌ henfel qa kꞌinqꞌijatshenij iye.  g 50 Qa tsikfeꞌlets iye pakhaꞌ quꞌ nitꞌij naꞌ Tata quꞌ nanaqsiijkii in taꞌƚets quꞌ nanaliꞌƚ eꞌm naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Qa hik taꞌƚijupiꞌ kekheweꞌ hitꞌij, qa hitꞌij in ƚunyejeyek kekheweꞌ hats yitꞌij yiwets quꞌ hitꞌij.—  h  





13

Jesús qa nimpuujinjuꞌ peꞌ ƚefꞌiyei peꞌ ƚꞌijatshenhei. 1   In

(Lucas 7:44)

mexenteꞌ tekjuꞌ quꞌ netꞌejuyets kakhaꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua,  i haꞌ Jesús nikfeꞌlets in hats yamets ƚahatsꞌij quꞌ nakikꞌui iye haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qaꞌ namii iye paꞌ Ƚatata. Ƚakhaꞌ in yisuꞌunija hekheweꞌ yatsatꞌetsij in mexe iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ qa niteꞌ yiliꞌij quꞌ qi quꞌ nisuꞌun yamijii paꞌ neƚujiꞌ quꞌ hats ƚꞌakaꞌtheꞌ yeꞌƚe hatseꞌ.  j 2 In hats nekuyujuꞌ paꞌaj, qa paꞌ inwoꞌmet hats yenjiꞌ ƚataweꞌj kaꞌ Judas, ƚaꞌs pakhaꞌ Simón Iscariote, quꞌ netꞌihinij haꞌ Jesús.  k 3 Qa haꞌ Jesús qa nikfeꞌlƚeꞌets paꞌ Ƚatata in tisij quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ week ekeweꞌ wekwek, qa nikfeꞌletsha iye in taꞌƚiiha paꞌ Dios qa nikfeꞌlets iye quꞌ napiliiphaꞌm iye paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Dios.  l 4 Qa in menteꞌ tektaxjuꞌ qa niyikꞌuiphaꞌm, maꞌ qa nitꞌijjiꞌ kaꞌ juffufuf ƚꞌuihitjii qa tꞌekuꞌmiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ toalla qa yeqelutsijiꞌ.  m 5 Qa yatsiijiꞌjuꞌ kaꞌ iweliꞌ haꞌ kꞌeewejiꞌ tokꞌo, maꞌ qa yapeƚek qa nimpuujinjuꞌ heꞌ ƚefꞌiyei heꞌ ƚꞌijatshenhei qa haꞌ yeqelutsijiꞌ toalla qa hikhaꞌ qa niliꞌjijjuꞌ. 6 Maꞌ qa yamets haꞌ Simón Pedro, hakhaꞌan qa yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, ¿me ƚenqempuujitsheneyuꞌtaxij eneꞌ yifꞌiyei?—  n  









e  12:47 Lc 6:37; 11:28; 2Ti 1:14; 2P 3:17; Jn 3:17,18; 8:15; Ap 6:10; Hch 16:30; Ef 2:8 f 12:48 Lc 10:16; Jn 2:4; 6:39; 1P 1:5; 3:3; 2P 3:3; Jud 18 g 12:49 Mt 11:27 h  12:50 Jn 5:19,26; 12:25; 14:24; Hch 13:48; 1Jn 2:25 i 13:1 Pascua ikjiꞌ, ƚahatsꞌij paꞌaj peꞌ week judiol in yilan naꞌaj kotsꞌetax qa yilinij peꞌ ƚꞌathits peꞌ ƚekuwelii peꞌ ƚeqejilƚe wetjuꞌƚ in mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ Egipto, qe qaꞌ naqsiꞌjij pakhaꞌ yilan naꞌaj ajit witaꞌs. Hik pakhaꞌaj qa ikikꞌuifikꞌi paꞌ Egipto. j 13:1 Jn 1:11; 6:37; 10:18; 12:23; 16:28 k 13:2 Mt 4:1,10; 10:4; Jn 8:44; 12:4; 13:21; Hch 13:10; Mr 3:19 l 13:3 Mt 11:27; 28:18; Jn 8:14,42; 14:12; 16:27,28; 17:2,8,11 m 13:4 Lc 12:37; 19:36 n 13:6 Mt 16:17

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 295

SAN JUAN 13

7 Haꞌ

Jesús qa yekuꞌƚ: —Haneꞌej niteꞌ ƚenikfeꞌlets akaꞌ haqsiijkii, qa hatseꞌƚuꞌ enikfeꞌlets.— o 8 Haꞌ Pedro qa yitꞌij: —¡Niteꞌ yexkeꞌej quꞌ impuujin neꞌ yifꞌiyei!— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ niteꞌ himpuujineꞌ qaꞌ niteꞌ hik akhaꞌyeꞌ nekheweꞌ tsatsatꞌetsij.— 9 Haꞌ Simón Pedro qa yitꞌij: —Yeꞌehe, Yatsatꞌaxyij, qa hasuꞌuj ujaꞌxeꞌƚe quꞌ impuujin neꞌ yifꞌiyei, qe eneꞌ yikoyei iye quꞌ impuujin qa haꞌne yijiƚaꞌ iye.— 10 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Naꞌaj hats wempuliꞌj hats niteꞌ hamikꞌui quꞌ nempuliꞌj iye, hats ujaꞌxƚe neꞌej ƚefꞌiyei quꞌ nimpulijin qe hats week ham ƚejiliꞌyeꞌ naꞌaj ƚꞌaj. Qa ekheweliꞌƚ hats ham ejiliyiꞌiƚ, qa niteꞌƚe eꞌweekiꞌƚha.— 11 Qe nikfeꞌlets kakhaꞌ quꞌ netꞌihinij hatseꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in yitꞌij: —Niteꞌ eꞌweekiꞌƚ quꞌ hats ham ejiliyiꞌiƚ.— 12 Maꞌ qa in hats week yaqhatꞌetsij in nimpuujinjuꞌ heꞌ ƚefꞌiyei, qa uyikꞌiphaꞌm iye haꞌ teꞌnweiphaꞌm ƚꞌuihitjii, maꞌ qa iꞌnijupjuꞌ iye haꞌ mesa, qa yitꞌij: —¿Me ƚenikfeꞌliꞌƚets akaꞌ haqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii? 13 Ekheweliꞌƚ ƚitꞌiƚij yiwets Maestro qa ƚitꞌiƚij yiwets iye Yatsatꞌaxꞌinij, qa iꞌwoyitsiꞌƚijikꞌiha, qe yakhaꞌ hik akaꞌ yijunyeꞌj. 14 Ehe, in yakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa Maestro iye, maꞌ qaꞌ henimpuujinjuꞌ neꞌ efꞌiyeyiꞌƚ, qa ekhewepeꞌjiiƚek iye quꞌ enimpuujiniꞌƚjuꞌ neꞌ efꞌiyeiƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ. p 15 Qe yakhaꞌ hojoꞌoƚ eꞌmij, hatsꞌinha quꞌ ekhewepeꞌjiiƚek quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌ hats yeqfenyejeyiꞌƚ ej. q 16 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, ham paꞌquꞌ witqejkunenekꞌe quꞌ natꞌanipjiꞌ paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ, qa ham iye paꞌquꞌ witꞌukinekꞌe quꞌ naꞌ tꞌanipjiꞌ pakhaꞌ quꞌ nukin. r 17 Quꞌ enikfeꞌliꞌƚikꞌi akaꞌan, qi quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii quꞌ aqsiiƚijkii. s 18 Niteꞌ eꞌweekiꞌƚ quꞌ nekꞌiyetiꞌƚ ekꞌui. Yakhaꞌ tsikfeꞌlij nekheweꞌ hats heꞌyekuꞌmiꞌ, qa tꞌejuiƚeꞌets akaꞌan quꞌ nafits kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: “Pakhaꞌ yekufetax yemjee qa yetshenyijuphaꞌm paꞌ ƚoqokꞌo quꞌ notꞌotsyit jeꞌmkii, qe hats yejuihifeꞌej.”  (Sal 41:9) t 19 Haneꞌej hats kꞌefeliꞌƚiꞌm ajeꞌeƚ in menteꞌ yamets akaꞌan, hatsꞌinha quꞌ namtaxets quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qaꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi in yakhaaꞌija Cristo. u 20 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌuj paꞌquꞌ yukinekꞌe, qa yakhaꞌƚe in neqjunuꞌyij. Qa pakhaꞌ quꞌ neneqjunuꞌyij qa nakhaꞌƚe tsꞌukinjuꞌ hiknaꞌ neqjunuꞌuj.— v  

























 13:7 Jn 3:11; 7:28; 12:16 p 13:14 1Ti 5:10; 1P 5:5 q 13:15 1Ti 2:8; 1P 2:21  13:16 Jn 15:20 s 13:17 Mt 7:24‑25; Lc 6:47; 11:28; Stg 1:22‑25 t 13:18 Jn 6:70; Ef 1:4; Mt 1:22; 26:54; Sal 41:9 u 13:19 Jn 3:16; 8:24; 13:19; Mr 11:24; Hch 10:43; Ro 10:9; 1P 1:8‑10; Ex 3:14; Sal 45:8 v 13:20 Jn 5:43; 2Jn 10 o r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 13  296 Jesús qa nifel pakhaꞌ wotkꞌonijkii hatseꞌ.

21 In

(Mateo 26:20‑25; Marcos 14:17‑21; Lucas 22:21‑23)

yiliꞌij in yitꞌij akaꞌan haꞌ Jesús, maꞌ qa yoksiꞌwen in qi in itawjeꞌmet, qa yatsathenketija in nifel, qa yitꞌij: —Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ itꞌiƚij ewets, in naꞌl naꞌ ewiꞌƚ ekheweliꞌƚ tꞌihinyij hatseꞌ.— w 22 Heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yejeƚ wetjuꞌƚkii, qe niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn ƚunyeꞌj pakhaꞌan. 23 Haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei, hik hakhaꞌ haꞌ yisuꞌun haꞌ Jesús, ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ in tekiꞌƚjuꞌ. x 24 Maꞌ qa haꞌ Simón Pedro qa yitꞌijii kꞌewkꞌew heꞌ ƚokoyei, qa ƚokoyeiƚe heꞌ yitꞌijii in yitꞌijets: —Anfaakanij paꞌn ƚiiyija pakhaꞌan.— 25 Maꞌ qa toꞌsiyijets haꞌ Jesús, qa nifaakanij: —Yatsatꞌaxyij, ¿paꞌn ƚii pakhaꞌan?— 26 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Nakhaꞌ quꞌ hetisij haꞌne quꞌ hilkeꞌejjiꞌjuꞌ naꞌ ƚꞌiꞌ pan ƚapkꞌas.— Maꞌ qa yuihinjiꞌjuꞌ kaꞌ pan ƚapkꞌas kaꞌ ƚꞌiꞌ, qa tisij kaꞌ Judas ƚaꞌs pakhaꞌ Simón Iscariote. y 27 Maꞌ qa in hats tuj kaꞌ pan, qa paꞌ Satanás qa uijiꞌtejeꞌm kakhaꞌan. Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Pakhaꞌ ƚanqaqsijkineyuꞌujkii, yape ifꞌelitikꞌi quꞌ aqsiijkii.— z 28 Qa niteꞌƚe ewiiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ nenikfeꞌlikꞌi hekheweꞌ iꞌnijup haꞌ mesa inhatsꞌek in yitꞌijets akaꞌan. 29 Qe ujaꞌx hekheweꞌ yumtitax kakhaꞌ Judas in hikkaꞌ yaqsiꞌj kaꞌ tiꞌnaj iꞌnjiꞌ kekheweꞌ ƚꞌastai, haꞌ Jesús quꞌ nitꞌijets: Aqhaꞌyii pekheweꞌ quꞌ mexe hamitseꞌ ineꞌm quꞌ netꞌejuyets haꞌne ƚeꞌwis neƚu, iꞌnƚiꞌi quꞌ netisij peꞌyeꞌ peꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ. a 30 Maꞌ qa kaꞌ Judas in hats testiꞌyij kaꞌ pan ƚapkꞌas, qa yentejeꞌm qa ajeꞌeƚ niiphaꞌm qa ikfikꞌi. Hik akaꞌaj hats najaleikii. b  

















31 Maꞌ

Pakhaꞌ ewiꞌƚ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii.

qa in hats ikfikꞌi kaꞌ Judas, haꞌ Jesús qa yitꞌij: —Haneꞌej quꞌ neniwqinhetjiꞌ haꞌne Ƚaꞌs naꞌ Jukhew, qa naꞌ Dios qaꞌ neniwqinhetjiꞌ iye quꞌ nataꞌƚets haneꞌen. c 32 Qa quꞌ nataꞌƚets haneꞌen quꞌ neniwqinhetjiꞌ naꞌ Dios, qa naꞌ Dios qa niwqinhetjiꞌijjiꞌ ek haneꞌen, qaꞌ ajeꞌeƚ quꞌ niwqinhetjiꞌ.  

 13:21‑30 Sal 51:12; Jn 15:26; Hch 26:5 x 13:23 Jn 19:26; 20:2; 21:7,20  13:26 Sal 41:9; Mr 14:20 z 13:27 Mt 4:1,10; Jn 8:44; Hch 13:10 a 13:29 Mr 3:19; Jn 2:23 b 13:30 Jn 9:4 c 13:31‑38 Mt 26:31‑35; Mr 2:10; 14:27‑31; Lc 22:31‑38; Jn 11:4; 17:1; 1P 2:12; 2Ts 1:12; 1Jn 2:5 w

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 297

SAN JUAN 13​, ​14

33  Yilits,

hats kꞌesets quꞌ hats niteꞌ haꞌniꞌiƚ etjiꞌtejeꞌm. Ekheweliꞌƚ qaꞌ mowotaxiꞌƚyiikii. Qa hik ƚunyeꞌj kakhaꞌ hitꞌijets heꞌ judiol qa hikkaꞌ hitꞌiƚij ewets iye haneꞌej: niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ enekiꞌƚ nakhaꞌ quꞌ hakjiꞌ. d 34 Kꞌeƚisiƚij haneꞌej akaꞌ ewiꞌƚ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ nanaqsiijkii: mewetsuꞌuniƚha ekheweliꞌƚ, in yijunyeꞌjek in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ qa hik akaꞌ ejunyejeyiꞌiƚij quꞌ mewet-suꞌuniꞌƚ. 35 Qa akaꞌan qaꞌ hik akaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ week nenikfeꞌletsha in ekheweliꞌƚ kꞌeyijatshenheyiꞌƚ, ehe, quꞌ nanaliꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ.— e  



Jesús qa nifel paꞌ Pedro quꞌ newelkutꞌijkii hatseꞌ.

36  Haꞌ

(Mateo 26:31‑35; Marcos 14:27‑31; Lucas 22:31‑34)

Simón Pedro qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, ¿paꞌn ƚakjiꞌ hatseꞌ?— Qa yekuꞌƚ haꞌ Jesús: —Haneꞌej niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ atsjayan nakhaꞌ quꞌ hakjiꞌ, qaꞌ inkꞌayeꞌƚe hatseꞌ quꞌ atsjayan.— f 37 Pedro qa yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, ¿inhatsꞌek in niteꞌ haneꞌej quꞌ kꞌajayan yijatꞌij? Niteꞌ hetjeyepun inyeꞌjƚuꞌ quꞌ hawaꞌm efi.— g 38 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me ƚitꞌij yiwets quꞌ mawamyifi? Yijaaꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌij ewets: in niteꞌ ip paꞌquꞌ taꞌaꞌayeꞌ quꞌ menteꞌ wetshetkꞌewiꞌƚiꞌij quꞌ mewelkuꞌtyijkii.—  



14

Jesús witꞌikheyiꞌj qa jiyamitii paꞌ Dios.

1   —Hasuꞌuj

itawjeꞌmetetsiꞌiƚ. Hasuꞌuj eqekuꞌuƚ naꞌ Dios, qa hasuꞌuj esqekuꞌuƚ iye. h 2 Neꞌ ƚetsiꞌ naꞌ Tata olots neꞌ ƚatawjets. Qek niteꞌ yijaayiꞌija akaꞌan qekha niteꞌ hitꞌetaxiꞌƚij ewets. Qaꞌ hathayinphaꞌm hatseꞌ qaꞌ hajiꞌlet paꞌquꞌ etsetꞌiꞌiƚ. i 3 Quꞌ haktax qaꞌ hajiꞌlet paꞌquꞌ etsetꞌiꞌiƚ, qaꞌ hetpiljuꞌ iye hatseꞌ, maꞌ qaꞌ kꞌekaxiꞌƚphaꞌm qaꞌ ewiꞌƚ jinaꞌniꞌ naꞌ haꞌniꞌ. j 4 Hats ƚek ƚenikfeꞌliꞌƚets nakhaꞌ witꞌikheyiꞌjii nakhaꞌ quꞌ hakjiꞌ.— k 5 Maꞌ qa haꞌ Tomás qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, quꞌ niteꞌ netsikfeꞌliꞌiƚets paꞌ ƚakjiꞌ, ¿qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ netsikfeꞌliƚets paꞌ witꞌikheyiꞌj?— l 6 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yakhaꞌ yewitꞌikheyij, yakhaꞌ yeꞌyijaaꞌija, qa yakhaꞌ iye yeꞌwitiƚaꞌx. Yakhaꞌ yeƚꞌewiꞌƚƚe quꞌ kꞌamitiƚii naꞌ Tata. m 7 Quꞌ hats enikfeꞌliꞌƚ yiwets maꞌ qaꞌ hats enikfeꞌliꞌƚets naꞌ Tata. Haneꞌej hats ƚenikfeꞌliꞌƚij qa hats ƚiꞌweniꞌƚha iye.— n  











 13:33 Jn 7:33; 8:21‑22; 14:2; 16:5 e 13:35 1Co 13:1 f 13:36 Jn 14:2; 16:5  13:37 1Jn 3:16; Mr 14:31 h 14:1 Jn 14:27; Hch 16:34; 27:25; Ro 4:3,17,24; Ga 3:6; Tit 3:8; Stg 2:23; 1Jn 5:10 i 14:2 Jn 8:21‑22; 13:33,36; 16:7 j 14:3 Mr 8:38; Jn 12:26 k  14:4 Jn 7:28; 8:14; 16:5; 1Jn 2:11 l 14:5 Mr 3:18 m 14:6 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24; He 10:20 n 14:7 Mt 11:27; Jn 17:3; 1Jn 2:23; 4:8 d g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 14  298 8  Haꞌ

Felipe qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, etsꞌethiniꞌƚij paꞌ Atata, maꞌ qaꞌ hats namiꞌƚyijjuꞌha.— o 9 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me niteꞌ hats tooxikꞌi in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii qa menjiit niteꞌ ƚenikfeꞌlyij, Felipe? Pakhaꞌ quꞌ hats netswen maꞌ qa hats yiꞌwen naꞌ Tata. ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj in ƚitꞌij: “Etsꞌethiniꞌƚij paꞌ Atata”? p 10 ¿Me ƚeqekuꞌukꞌi in haꞌn jiꞌtejeꞌmha naꞌ Tata, qa naꞌ Tata qa iꞌnjiꞌij yitjiꞌtejeꞌmha ek? Kekheweꞌ wiꞌtlijei hitꞌiƚij ewets niteꞌ yakhaꞌƚe quꞌ nataꞌƚ yiwets in hitꞌiƚij ewets, qe nakhaꞌ Tata hik nakhaꞌ iꞌnyit jiꞌtejeꞌmha hik nakhaꞌƚe yaqsiijkii kekheweꞌ qits witꞌithayijkitits. q 11 Hasuꞌuj esqekuꞌuƚij in haꞌn jiꞌtejeꞌmha naꞌ Tata, qa naꞌ Tata qa iꞌnjiꞌij yitjiꞌtejeꞌmha ek. Qa quꞌ esqekuꞌƚiꞌiƚij in hitꞌij qa kekheweꞌ haqsiijkii quꞌ hik kekheweꞌyeꞌ quꞌ hasuꞌuj eqekuꞌuƚij akaꞌan. r 12 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ, qa kekheweꞌ haqsiijkii qaꞌ naqsiꞌjiijkiyek pakhaꞌan, qa pekhewepeꞌ iye les qits quꞌ naqsiijkii iye, qe hats tsamii hatseꞌ naꞌ Tata. s 13 Qa week pakhaꞌ quꞌ iyiniꞌƚets quꞌ itꞌiƚij kaꞌ yii, qaꞌ haqsiijkii, hatsꞌinha naꞌ Tata qaꞌ neniwqinhetjiꞌha quꞌ nataꞌƚets haꞌne Ƚaꞌs. t 14 Paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ iyiniꞌƚets quꞌ itꞌiƚij kaꞌ yii, yakhaꞌ qaꞌ haqsiijkii.— u  











15  —Quꞌ

Jesús qa yiwjutsiqen quꞌ nenukinjuꞌ paꞌ Espíritu Santo.

etsuꞌuniꞌƚ, qaꞌ aqsiiƚijkiiha kekheweꞌ hats hitꞌij quꞌ nanaqsiijkii. v yakhaꞌ qaꞌ nekꞌiyinets naꞌ Tata, qa nakhaꞌan qaꞌ nenukiniꞌƚ ewetsjuꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij nakhap iye Eqiꞌfenkenaꞌx, hatsꞌinha qaꞌ hiknaꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii, niteꞌ yiliꞌij quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii, w 17 ikjiꞌ, nakhaꞌ Espíritu taꞌƚets naꞌ yijaaꞌija, hik nakhaꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netestiꞌyij, qe niteꞌ yiꞌwen qa niteꞌ nikfeꞌlets iye. Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚenikfeꞌliꞌƚets qe iꞌniꞌƚ ejup, qaꞌ inkꞌayeꞌƚe qaꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmha. x 18 Niteꞌ kꞌewuꞌmiꞌƚ quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ aꞌftiletsiꞌiƚ, hetpiliꞌƚ ei iye hatseꞌ. 19 Hats niteꞌ toxikꞌui qa haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ qaꞌ hats niteꞌ netsweneꞌ, qa ekheweliꞌƚ qaꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye hatseꞌ, qe yakhaꞌ yiꞌƚaꞌx iye hatseꞌ qa ekheweliꞌƚ qaꞌ iꞌƚiyejiiƚek iye hatseꞌ. y 20 Hik pakhaꞌ paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ ekheweliꞌƚ qaꞌ enikfeeꞌliƚetsha yakhaꞌ in haꞌn jiꞌtejeꞌmha naꞌ Tata, qa ekheweliꞌƚ qa ƚaꞌniꞌƚ yitjiꞌtejeꞌmek, qa yakhaꞌ qaꞌ haniƚꞌet jiꞌtejeꞌmek. z 16  Qa









o  14:8 Mr 3:18 p 14:9 Jn 5:19,37; 12:45 q 14:10 Jn 5:30,36; 6:28; 10:30; 14:11,20; 1Jn 2:24; 4:17; He 3:9; Ap 15:3 r 14:11 Jn 10:38 s 14:12 Jn 5:20; 6:35; 7:33; 13:1,3; 16:5,10,17,28; 17:11,13; 20:17 t 14:13 Jn 5:19; 11:4; 17:1; 1P 2:12 u 14:14 Jn 10:25; 11:22; 15:6; 16:23‑24 v 14:15 1Jn 5:3 w 14:16 Lc 24:49; Jn 14:26; 15:26; 16:7; 1Jn 2:1; Hch 2:33 x 14:17 Jn 1:33; Sal 119:142; 2Ts 2:10; 1Jn 4:4,6 y 14:19 Jn 7:33; 16:16; Fil 1:21 z 14:20 Jn 14:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 299

SAN JUAN 14​, ​15

21 Pakhaꞌ

quꞌ nanaꞌliꞌm ekeweꞌ hitꞌij quꞌ nanaqsiijkii qa tekꞌenikꞌiha iye, pakhaꞌan hik pakhaꞌ yijatꞌij in tsisuꞌun. Qa pakhaꞌ tsisuꞌun qa naꞌ Tata qa yisuꞌunek. Qa yakhaꞌ qaꞌ hisuꞌun pakhaꞌan qaꞌ hoksiꞌwenketij in haꞌnijupha.— a 22 Qa haꞌ Judas (niteꞌ kaꞌ Iscariote) qa yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, ¿inhatsꞌek in yujaꞌxƚiꞌiƚ quꞌ kꞌeweniꞌƚ iye hatseꞌ qa niteꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ?— b 23 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ qa yitꞌijets: —Pakhaꞌ quꞌ netsuꞌun qaꞌ netkꞌenikꞌiha ekeꞌ yiꞌlijei. Qa naꞌ Tata qaꞌ nisuꞌun pakhaꞌan. Naꞌ Tata qa yakhaꞌ qaꞌ henekiꞌƚetsjuꞌ pakhaꞌan qaꞌ haꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌmha qaꞌ yitsiyiꞌiƚij.  c 24 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netsuꞌune, niteꞌ tekꞌenikꞌi keꞌ yiꞌlijei, qa ekeꞌ yiꞌlijei ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi niteꞌ yakhaꞌ quꞌ yiꞌlijeyeꞌƚe. Naꞌ Tata hik nakhaꞌ ƚeꞌlijei, hik nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ.  d 25 Ekeweꞌen wekwek hitꞌiƚij ewets haneꞌej in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm. 26 Qa nakhaꞌƚe Eqiꞌfenkenaꞌx, nakhaꞌ Espíritu Santo, hik nakhaꞌ naꞌ Tata nukinijjuꞌ hatseꞌ akaꞌ yiijiꞌ, nakhaꞌan qaꞌ nijatsheniꞌƚij week ekeweꞌ wekwek, maꞌ qaꞌ enikfeꞌliꞌƚikꞌi iye quꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi week kekheweꞌ hats hitꞌiƚij ewets.  e 27 Kꞌejetiƚij naꞌ wittawjemetsiꞌ, kꞌeƚisiƚij naꞌ yitawjemetsiꞌ, qa niteꞌƚe kꞌeƚisiƚij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌ tꞌihintaxij wittawjemetsiꞌtax haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Hasuꞌuj itawjeꞌmetetsiꞌiƚ. Hasuꞌuj iye eꞌnijiweꞌyiꞌƚ.  f 28 Hats ƚespiyeꞌeꞌƚ in hitꞌiƚij ewets: “Hak hatseꞌ qaꞌ hetpiliꞌƚ ei iye hatseꞌ.” Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ etsuꞌuniꞌƚ qaꞌ qi quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii in ƚenikfeꞌliꞌƚets quꞌ natsamii naꞌ Tata, qe ƚakhaꞌ les in qijiꞌ tꞌanyipjiꞌ.  g 29 Haneꞌej hats kꞌefeliꞌƚiꞌm ajeꞌeƚ in menteꞌ yamets akaꞌan, hatsꞌinha quꞌ namtaxets quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qaꞌ niteꞌ esqekuyiꞌiƚ.  h 30 Hats niteꞌ qi quꞌ jintafaakateijuꞌ haneꞌej, qe hats nam naꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Yemjeetax nakhaꞌan in niteꞌ yeqenijantaxyij. i 31 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ nenikfeꞌlets haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ in hisuꞌun naꞌ Tata, maꞌ qaꞌ haqsiijkii week pakhaꞌ hats ƚunyeꞌj paꞌ tsiyajiꞌijets quꞌ haqsiijkii. Yape eniyiꞌƚphaꞌmkii qinakikꞌui haꞌne juꞌuniꞌ.—  



















15

1   —Yakhaꞌ

yejeƚets. j

Jesús hik ƚunyeꞌj neꞌej uwakuk.

peꞌ yijaaꞌija uwakuk ƚetuk, qa naꞌ Tata qa hiknaꞌ

 14:21 Jn 8:31; 16:27; 1Jn 2:5; Dt 7:12‑13 b 14:22 Lc 6:16; Hch 1:13; 10:40‑41  14:23 Jn 14:2; 1Jn 2:24 d 14:24 Jn 5:19; 7:16; 8:28; 12:49‑50 e 14:26 Sal 51:11; Jn 1:33; 2:22; 14:16; 15:26; 16:7,13; Hch 2:4,33; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22; Lc 24:49; 1Co 2:10; 1Jn 2:27; 2P 1:21 f 14:27 2Ti 1:7 g 14:28 Jn 16:5,10; 10:29; 1Jn 3:20; 4:4 h  14:29 Jn 13:19; 16:4 i 14:30 Mt 4:1; Jn 12:31; Lc 4:6 j 15:1 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24 a

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 15  300 2  Week

pakhaꞌ quꞌ ham ƚeyeꞌ eneweꞌ yakjil, qaꞌ neꞌnisaꞌxii. Qa week pakhaꞌ quꞌ netei, qa neꞌnisaꞌxikꞌi peꞌquꞌ ƚakjileꞌtax iye, hatsꞌinha quꞌ les olotseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ. k 3 Ekheweliꞌƚ qa hats teꞌnisaꞌxikꞌi peꞌ akjitaxiꞌƚ iye, qe taꞌƚets kekheweꞌ wiꞌtlijei kꞌefeliꞌƚiꞌm. l 4 Eꞌwisitseꞌkiteꞌeƚ yijup, qa yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ yeꞌwisitsiꞌiƚ ejup. Hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj ewiꞌƚ ƚakjiꞌ neꞌej uwakuk in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ neteiƚe quꞌ niteꞌ netijeꞌets peꞌquꞌ ƚetukꞌe, qa hik akaꞌ quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ niteꞌ aꞌmaneyiꞌiƚ yijup. m 5 Yakhaꞌ pekheꞌ uwakuk, qa ekheweliꞌƚ qa pekheweꞌ ƚakjil pekheꞌen. Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ wiꞌseꞌyijup, qa yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ jeek yeꞌwiꞌsiꞌijup pakhaꞌan, pakhaꞌan qa olots peꞌquꞌ ƚeyeꞌ. Qe quꞌ iꞌtotsiꞌiƚ yeꞌmets ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii. n 6 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ amaneꞌ yijup, qaꞌ netwumhitiifikꞌi in ƚunyeꞌjek naꞌaj ewiꞌƚ ƚakjiꞌ qe weꞌnisaꞌxii maꞌ qa yisƚax, qa ewiꞌƚ weꞌneniꞌ qa tewumhitiijiꞌjuꞌkii naꞌaj feꞌt maꞌ qa naqꞌaxij feꞌt. o 7 Quꞌ aꞌmaneyiꞌiƚ yijup, qa ekeweꞌ yiꞌlijei iye quꞌ amaneyiꞌiƚ etjiꞌtejeꞌm, iyiniꞌƚets paꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ qaꞌ estiꞌyiꞌƚij. p 8 Akaꞌ taꞌƚets quꞌ neniwqinhetjiꞌ naꞌ Tata akaꞌan, quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ eyiꞌiƚ, akaꞌan hik akaꞌ quꞌ niꞌnqꞌethinij in ekheweliꞌƚ kꞌeyijatshenheyiꞌƚ. q 9 In ƚunyeꞌjek naꞌ Tata in qi in tsisuꞌun, qa hik yijunyeꞌj yakhaꞌ in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ, eꞌwisitseꞌkiteꞌeƚij yijup naꞌ yeqsuꞌunkaxitsiꞌƚ ej. r 10 Quꞌ ekꞌeeniꞌƚikꞌiha kekheweꞌ hitꞌij quꞌ nanaqsiijkii, maꞌ qaꞌ niteꞌ eꞌwisitsiꞌiƚjiꞌ naꞌ yeqsuꞌunkaꞌx. In yijunyeꞌjek yakhaꞌ in heikꞌenikꞌiha kekheweꞌ yitꞌij naꞌ Tata quꞌ nanaqsiijkii, maꞌ qa niteꞌ yeꞌwiꞌs jiꞌtejeꞌm naꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx. s 11 Ekeweꞌen wekwek kꞌefeliꞌƚiꞌm, hatsꞌinha quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ yisaꞌxiꞌmkii paꞌquꞌ isaxitsiꞌiƚiꞌmkii, qa paꞌ isaxitsiꞌƚiꞌmkii qaꞌ notpoliꞌƚ ej. t 12 Akaꞌ yiꞌlijei hitꞌij quꞌ aqsiiƚijkii, akaꞌan: “Ekheweliꞌƚ qi quꞌ mewetsuꞌuniꞌƚ, in yijunyejeyiꞌƚ ejek yakhaꞌ in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ.” u 13 Ham paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌxeꞌ quꞌ natꞌanipjiꞌ akaꞌan: paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in wetƚisij in waꞌmifi peꞌquꞌ ƚejuwaikaleꞌ. v 14 Ekheweliꞌƚ kꞌeyijuwaikaliꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii pakhaꞌ quꞌ kꞌayajiꞌiƚijets. 15 Hats niteꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ eꞌwitqejkunenheyiꞌiƚ, qe naꞌaj witqejkunenek niteꞌ nikfeꞌlets paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ. Hitꞌiƚij ewets yijatꞌij quꞌ kꞌeyijuwaikaliꞌiƚ, qe yakhaꞌ kꞌeƚisiƚij quꞌ enikfeꞌliꞌƚets week kekheweꞌ yitꞌij yiwets naꞌ Tata. w  

























 15:2 Mt 3:10; 7:19; 15:13; Lc 3:9; 13:6‑9; Jn 15:6; Ro 11:17,22 l 15:3 Sal 24:4; Tit 1:15  15:4 Jn 6:56; 8:28; 1Jn 2:5 n 15:5 Stg 3:12; Mr 4:8 o 15:6 Jn 15:2; 2Ts 1:8; 1Ts 1:8; 2P 3:7 p 15:7 Jn 14:14 q 15:8 Jn 11:4; 17:1; 1P 2:12 r 15:9 Col 1:13; 1Jn 5:20; Jud 21 s  15:10 Jn 5:19 t 15:11 1Jn 1:4; 2Jn 12 u 15:12 Jn 3:16 v 15:13 Ro 5:8; 1Jn 3:16 w  15:15 Col 3:22 k

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 301

SAN JUAN 15​, ​16

16  Niteꞌ

ekhewelƚiꞌiƚ quꞌ kuꞌmiꞌƚyiꞌ, yakhaꞌƚe in heꞌyekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii, qa heꞌyekumiꞌƚij eijiꞌkii quꞌ maꞌaƚij hatsꞌinha quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ eyiꞌiƚ, qa peꞌquꞌ eyiꞌiƚ qa hasuꞌuj quꞌ hamitseꞌ, hatsꞌinha naꞌ Intata qaꞌ neƚisiꞌƚij week peꞌquꞌ iyiniꞌƚijets quꞌ itꞌiƚij kaꞌ yii. x 17 Akaꞌ kꞌayajiꞌiƚijets quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌan: mewet-suꞌuniƚha ekheweliꞌƚ.—  

18  —Quꞌ

Haꞌne seheꞌ ipjiꞌ yuten paꞌ Jesús qa peꞌ tekꞌenets iye.

naꞌnapjaxiꞌƚ eꞌm haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qaꞌ menikfelitiꞌƚets in yakhaꞌ yojo quꞌ naꞌnapjax yeꞌm. y 19 Qek natsatꞌetsiꞌƚ ej haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qekha nesuꞌuntaxiꞌƚ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, in ƚunyejeyijek nekheweꞌ yatsatꞌetsij in qi in yisuꞌun. Qa niteꞌƚe yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qe yakhaꞌ hats heꞌyekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii qa hats niteꞌ ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ in napjaxiꞌƚ eꞌm. z 20 Maxtayitiƚikꞌi kakhaꞌ wiꞌtlijei hitꞌiƚij ewets: “Ham paꞌquꞌ witqejkunenekꞌe quꞌ natꞌanipjiꞌ paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ.” Quꞌ hayawitjaxtii qaꞌ ekheweljiiƚek iye quꞌ awitjaxtiꞌyiꞌƚ. Quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ ekeꞌ yiꞌlijei qaꞌ netꞌekumjiiꞌƚ ejuƚek. 21 Week ekeweꞌen quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌiƚ ej hatseꞌ qe taꞌƚets in ƚatsjayaniꞌƚ, qe niteꞌ nikfeꞌlets nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ. a 22 Qek niteꞌ natsameꞌ qa qek niteꞌ henfeliꞌimha iye, qekha niteꞌ noksiꞌweneꞌtax peꞌ ƚewuƚꞌets. Qa haꞌneƚiꞌij qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nittaxijets quꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets peꞌ ƚewuƚꞌets. b 23 Pakhaꞌ quꞌ naꞌnapjax yeꞌm, napjaxiꞌm iye naꞌ Tata. c 24 Qek niteꞌ haqsiꞌjiꞌimijkii kekheweꞌ wekwek ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, qekha niteꞌ noksiꞌweneꞌtax peꞌ ƚewuƚꞌets. Qa haꞌneƚiꞌij qa hats yiꞌwen kekheweꞌ haqsiijkii, maꞌ qa napjax yeꞌm qa napjaxiꞌm iye naꞌ Tata. d 25 Qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii akaꞌan qe qaꞌ nafits kakhaꞌ wiꞌtlijei weꞌnikaꞌajjiꞌ nakhaꞌ yitꞌijets nekheweꞌen quꞌ ƚeqe leyeꞌ: “Hamtax taꞌƚiꞌijupiꞌ qa napjaxƚe yeꞌm.”   (Sal 35:19; 69:4) e 26 Quꞌ nanamtax nakhaꞌ Eqiꞌfenkenaꞌx nakhaꞌ quꞌ heꞌnukinjuꞌ hatseꞌ taꞌƚets naꞌ Tata, ikjiꞌ, nakhaꞌ Espíritu taꞌƚets naꞌ yijaaꞌija taꞌƚii naꞌ Intata, nakhaꞌan qaꞌ hik nakhaꞌ quꞌ netsfeelija. f 27 Qa ekheweliꞌƚ iye quꞌ etsfeliꞌƚ, qe ƚataꞌƚiꞌƚijii in iꞌnkꞌaaꞌija in ƚaꞌniꞌƚ yijupkii. g 1  Henfeliꞌƚ eꞌm ekeweꞌ wekwek hatsꞌinha quꞌ hameꞌ paꞌquꞌ ilaniꞌƚifi qaꞌ anamiꞌƚjuꞌkii.  

















16



 15:16 Mt 24:22; Jn 10:25; 11:22; 14:13; 16:23 y 15:18 Lc 6:27; 19:14 z 15:19 Ef 1:4  15:21 Mr 13:13; Jn 3:11; 7:28; 10:25; 20:9 b 15:22 Ez 2:5; 3:7; Jn 9:41; Ro 1:20; 2:1; 6:23 c 15:23 Jn 5:23 d 15:24 He 3:9; Ap 15:3; Jn 3:2; 7:31; 5:36; 9:32,41; 10:32,37 e  15:25 Jn 12:38; 13:18; 17:12; 18:9,32; 19:24,36; Sal 69:4 f 15:26 Sal 119:142; Jn 1:33; 14:16,17,26; 16:13; Ro 3:7; 1Jn 4:6 g 15:27 Hch 4:20 x

a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 16  302 2  Newumiƚikꞌuifikꞌi

iye hatseꞌ nekheweꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits neꞌ judiol. Qa namƚe hatseꞌ nakhaꞌ ƚahatsꞌij qa pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ nalaniꞌƚjuꞌ qaꞌ numtitax quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ netꞌithayiyiꞌmha naꞌ Dios. h 3 Yaqsiijkii hatseꞌ akaꞌan qe niteꞌ nikfeꞌlets naꞌ Tata qa niteꞌ nikfeꞌl yiwets iye. i 4 Kꞌefeliꞌƚiꞌm ekeweꞌen hatsꞌinha quꞌ namtaxets quꞌ ƚunyejeyeꞌkii ekeweꞌen, maꞌ qaꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi kekheweꞌen in hats kꞌefeliꞌƚiꞌm. Qa niteꞌ hayiits quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm ekeweꞌ wekwek qe mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm.— j  



5  —Qa

Pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌ Espíritu Santo.

haꞌneƚiꞌij qaꞌ hats natsamii nakhaꞌ tsꞌukinjuꞌ, qa ham ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ natsfaakanij quꞌ nitꞌij: “¿Paꞌn quꞌ majiꞌ?” k 6 Qe in taꞌƚets in kꞌefeliꞌƚiꞌm ekeweꞌ wekwek, maꞌ qa qi in topolij peꞌ atawjetsiꞌƚ paꞌ ikaꞌmetaxitsiꞌƚ wetjuꞌƚ. 7 Qa yijaaƚiꞌija akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets: in les ƚeꞌwis quꞌ hakiꞌƚ ekꞌui, qe quꞌ niteꞌ hakeꞌ, qa naꞌ Eqiꞌfenkenaꞌx qaꞌ niteꞌ nanamiꞌiƚ ewetsjuꞌ. Qa quꞌ hakƚiꞌiƚ ekꞌuiphaꞌm maꞌ qaꞌ heꞌnukiniꞌƚ ewetsjuꞌ hatseꞌ. l 8 Quꞌ nanamtax hatseꞌ nakhaꞌan, qa hiknaꞌ nikfelitets haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ paꞌ ƚewuƚꞌax, qa paꞌ wittsathenkeyeꞌj qa quꞌ newetjeyumtshentax hatseꞌ eneꞌ week. 9 Paꞌ ƚewuƚꞌax ikjiꞌ, in niteꞌ tekꞌen yiwets tseqekuꞌ. 10 Qa paꞌ wittsathenkeyeꞌj qa ikjiꞌ, yakhaꞌ in hats tsamii naꞌ Tata qaꞌ hats niteꞌ eꞌtsweniꞌiƚ. m 11 Qa paꞌ wetjeyumtshen eneꞌ week qa ikjiꞌ, nakhaꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌne seheꞌ in hats taꞌnanhiꞌyipjiꞌ qa hats jutsiqax quꞌ qi quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ. n 12 Olots kekheweꞌ wekwek tseqfelenheyuꞌuƚij eꞌm, qa mexeƚe niteꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌƚijuꞌƚ haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij. o 13 Qa nakhaꞌƚe Espíritu taꞌƚets naꞌ yijaaꞌija, nakhaꞌan quꞌ nanamtax qaꞌ hiknaꞌ quꞌ nijatsheniꞌƚ qaꞌ nikfelitiꞌƚets week paꞌ yijaaꞌija, qe tees quꞌ niyetij pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nisuꞌun, qe iyetij yijatꞌij week pakhaꞌ quꞌ nimpiꞌyeꞌej nakhaꞌan, maꞌ qa nakhaꞌan qaꞌ nikfelitiꞌƚets pekheweꞌ wekwek mexe hamitsikꞌui ƚunyejeikii hatseꞌ. p 14 Nakhaꞌan qi quꞌ netsiwqinhetjiꞌ hatseꞌ, qe testiꞌyij hatseꞌ kekheweꞌ tsatsatꞌetsij, maꞌ qaꞌ nikfelitiꞌƚets. 15 Week nekheweꞌ naꞌliꞌm naꞌ Tata yakhaꞌ tsatsatꞌetsij iye, hik taꞌƚijupiꞌ in hitꞌiƚij ewets naꞌ Espíritu Santo quꞌ netestiꞌyij hatseꞌ nekheweꞌ tsatsatꞌetsij, qa nakhaꞌan qaꞌ naqsiijkii quꞌ enikfeꞌliꞌƚets.—  



















 16:2 Jn 9:22; 12:42; Ex 12:25 i 16:3 Jn 7:28 j 16:4 Jn 14:29; Ap 2:5  16:5 Jn 7:33; 8:14,21‑22; 13:3,33,36; 14:4‑5,28; 16:10,17 l 16:7 Sal 119:142; Jn 14:26 m  16:10 Jn 14:12,28; 16:17 n 16:11 Mt 4:1; 12:41; Jn 5:22; 12:31; 2Ts 1:5; Ap 19:11; Col 2:15; He 2:14 o 16:12 Mr 4:33 p 16:13 Ro 3:7; 1Jn 4:6; 2Ts 2:10; Mt 11:27; Jn 1:17; 5:19; 14:6; 17:10 h k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 303

16  —Hats

SAN JUAN 16

Paꞌ ƚꞌikaꞌmetaxitstaxkii pekheweꞌen qaꞌ nayaꞌxipjiꞌ quꞌ qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii.

kꞌesetsha hats niteꞌ toxikꞌui, ekheweliꞌƚ qaꞌ hats niteꞌ eꞌtsweneꞌ ekuꞌniꞌƚ, qa inkꞌayeꞌƚe iye qaꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye.— q 17 Maꞌ qa heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei qa yifaakatejiꞌ: —¿Paꞌn ikjiꞌha in yitꞌij inwets: “hats niteꞌ toxikꞌui, ekheweliꞌƚ qaꞌ hats niteꞌ eꞌtsweneꞌ ekuꞌniꞌƚ, qa inkꞌayeꞌƚe iye qaꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye” qa yitꞌij iye: “qe yakhaꞌ tsamii hatseꞌ naꞌ Tata”?— r 18 Qa yitꞌijjuꞌ iye: —¿Paꞌn yukinjiꞌ in yitꞌij inwets: “hats niteꞌ toxikꞌui”? Niteꞌ jinikfeꞌliꞌkꞌuyii paꞌ iyettaxij.— 19 Haꞌ Jesús qa hatsƚe nikfeꞌlets hekheweꞌen in naqfaakanheyuꞌuj, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Me ƚifaakatejiꞌiƚjiꞌ in hitꞌij: “Hats niteꞌ toxikꞌui, ekheweliꞌƚ qaꞌ hats niteꞌ eꞌtsweneꞌ ekuꞌniꞌƚ, qaꞌ inkꞌayeꞌƚe qaꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye”? 20 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets, in ekheweliꞌƚ ƚapiꞌƚjuꞌ hatseꞌ, qaꞌ qi iye quꞌ ikaꞌmetetsiꞌƚkii. Qa haꞌneƚe seheꞌ ipjiꞌ qa qiꞌek quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii. Ekheweliꞌƚ ƚꞌikametetstaxiꞌƚkii hatseꞌ, qaꞌ nayaꞌxƚiꞌi hatseꞌ pakhaꞌ ikaꞌmetaxitstaxiꞌƚkii naꞌ qi witisaꞌxiꞌmkii. s 21 Neꞌej efu in hats kꞌesikꞌi quꞌ nanqalaꞌx, qa qi in yaatsꞌejiꞌ ƚekutjii, qe hats yamets pakhaꞌ ƚahatsꞌij quꞌ nenekfikꞌi. Qa in hatsƚe nekfikꞌi naꞌaj omeƚaꞌs, maꞌ qa hats nitapiꞌikꞌi ƚaqaꞌtiꞌij, qe taꞌƚets pakhaꞌ qi ƚesaxiꞌmkii in hats neketsfikꞌi pakhaꞌ omeƚaꞌs haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. t 22 Qa hik ejunyejeyiꞌƚ in qi in ƚꞌikametetsiꞌƚ wetjuꞌƚ qa ƚaatsꞌeꞌeƚ, qa kꞌewenƚiꞌiƚ iye hatseꞌ, qa neꞌ atawjetsiꞌƚ qaꞌ qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii, qa ham paꞌquꞌ netkaꞌmiƚij pakhaꞌ quꞌ esaxitsiꞌiƚiꞌmkii. u 23 Pakhaꞌan paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ ham paꞌquꞌ atsfaakaniꞌƚij. Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij ewets. Naꞌ Tata week quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌquꞌ iyiniꞌƚijets quꞌ itꞌiƚij akaꞌ yii. v 24 Haneꞌej mexe niteꞌ ƚꞌiyiniƚets peꞌyeꞌ quꞌ itꞌiƚij kaꞌ yii. Iyiniꞌƚets, qaꞌ estiꞌyiꞌƚij paꞌquꞌ iyiniꞌƚets, hatsꞌinha qaꞌ qi quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkiiha.— w  















25  —Ekeweꞌ

Jesús qa naxij haꞌne week seheꞌ epjiꞌ.

wekwek in kꞌiyetij qa hitꞌiƚijꞌeꞌ kekheweꞌ hejeyumtshenƚiꞌijupiꞌ. Qa hatsƚe yamets hatseꞌ nakhaꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hats niteꞌ hitꞌiꞌiƚijꞌeꞌ peꞌquꞌ hejeyumtshenijupiꞌ, qe hats quꞌ hatsaꞌthenketikꞌiha yijatꞌij quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm naꞌ Tata. 26 Hik pakhaꞌ paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ maꞌ qaꞌ iyiniꞌƚets peꞌyeꞌ qaꞌ itꞌiƚij akaꞌ yiijiꞌ. Qa niteꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ yakhaꞌyeꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚ eꞌmets naꞌ Tata quꞌ netꞌekumiꞌƚ ejuꞌƚ, x  

 16:16 Jn 7:33; Mr 2:20; 14:19 r 16:17 Jn 14:12; 16:10 s 16:20 Mt 11:17; Lc 7:32; 23:27; Jn 16:6; 2Co 2:2 t 16:21 Ga 4:19; Lc 1:7 u 16:22 Jn 15:11; 20:20 v 16:23 Jn 11:22; 14:13‑14; 15:16 w 16:24 Jn 10:25; Mt 7:8; 1Jn 1:4; 2Jn 12 x 16:26 Jn 10:25; 14:16 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 16​, ​17  304 27 qe

naꞌ Tata ƚakhaꞌija in qi in nesuꞌuniꞌƚ, qe ekheweliꞌƚ ƚetsuꞌuniꞌƚ qa niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi iye in yakhaꞌ hataꞌƚii naꞌ Dios. y 28 In henek hataꞌƚets naꞌ Tata qa heneketsjuꞌ haꞌne seheꞌ. Qa haneꞌej qaꞌ hakikꞌui iye haꞌne seheꞌ qaꞌ natsamii iye naꞌ Tata.— z 29 Maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yitꞌijets: —Hayits yijatꞌij, hats yeqetꞌaaxikꞌiha kaꞌ ƚitꞌij in ham paꞌquꞌ ejeyumtshenijupiꞌ. 30 Haneꞌej hats tsikfeꞌliꞌƚetsha in week ƚenikfeꞌlets peꞌ wekwek. Qa niteꞌ hamikꞌui iye quꞌ nafaakan peꞌyeꞌ qe hayiits ƚenikfeꞌlets paꞌquꞌ nafaakantaxij. Qa hik taꞌƚijupiꞌ yekheweliꞌƚ in niteꞌ kꞌeqekuꞌuƚij in ƚataƚiiha paꞌ Dios.— a 31 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Yeꞌ me hats niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi? 32 Ekꞌen qekuꞌniꞌƚek, naꞌ ƚahatsꞌij hats nek, qa hats nam, ekheweliꞌƚ qa anakꞌesiꞌƚkii. Week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ ilatiꞌƚiikii pekheweꞌ ewhiꞌwetitsiꞌƚ, maꞌ qaꞌ yeƚꞌewiiƚeꞌkii quꞌ etswuꞌmiꞌƚiꞌ. Qa niteꞌƚe yeƚꞌewiꞌƚkii naꞌ Tata hik nakhaꞌ quꞌ naꞌnyijup. b 33 Ekeweꞌen hats week kꞌefeliꞌƚiꞌm hatsꞌinha in ƚatsjayaniꞌƚha qaꞌ nikesimenƚekii peꞌ atawjetsiꞌƚ. Haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qi quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ aatsꞌeꞌeƚij, qaꞌ yapeꞌenhaƚe imehetiꞌƚjiꞌ quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii, yakhaꞌ hats tsaxij haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ.—  











17

1   Haꞌ

Jesús qa iyin.

Jesús in yiliꞌij in yitꞌij ekeweꞌ wekwek, qa yejeƚetsphaꞌm haꞌne waꞌs, qa yitꞌij: —Tata, hats yamets ƚahatsꞌij. Yape iwqinhetjiꞌ haꞌne oqwomeheꞌ, hatsꞌinha jiꞌjek haꞌne oqwomeheꞌ qaꞌ newqinhetjiꞌijjiꞌ ek. c 2 Akhaꞌ ƚetisij haꞌne oqwomeheꞌ naꞌ ƚetꞌunhaꞌxipjiꞌ eneꞌ week jukhew qa efuts iye, hatsꞌinha qaꞌ netisij naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij week neꞌ hats ƚetisij. d 3 Haꞌne witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, haneꞌen, quꞌ nenikfeꞌl ewets in eƚꞌewiꞌƚƚe in eꞌyijaaꞌija in oꞌ Dios, qa quꞌ nenikfeꞌlets iye haꞌne Jesucristo in hik haꞌne ƚenukinjuꞌ. e 4 Yakhaꞌ qi in kꞌewqinhetjiha haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qa week haqsiijkii qa tsaqhatꞌetsij kekheweꞌ ƚanyajiꞌij yiwets quꞌ haqsiijkii. 5 Qa haneꞌej, Tata, etsiwqinhetjiꞌ qaꞌ jeꞌweekeꞌ quꞌ jineniwqinhetjiꞌ, qaꞌ esƚisij kakhaꞌ hayiits yukꞌejiꞌ in haꞌn ejup in mexe ham haꞌne week seheꞌ. f  







 16:27 Jn 6:46; 8:42; 13:3; 14:21; 16:30 z 16:28 Jn 14:12 a 16:30 Mr 2:8; Jn 1:48; 2:24‑25; 6:64; 16:27; 21:17 b 16:32 Jn 4:23; 8:16,29 c 17:1 Jn 5:19; 12:28; He 1:2 d  17:2 Fil 3:3; Jn 12:25; Hch 13:48; 1Jn 2:25; Mt 24:22 e 17:3 Jn 1:6; 4:23; 5:38,44; 6:29; Ro 16:27; 1Jn 5:20; Mr 9:37 f 17:5 Mt 11:27; Mr 10:37; Jn 1:1‑2; 8:58; 17:24; 1P 5:1; Pr 8:23 y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 305

SAN JUAN 17

6  Yakhaꞌ

hikfelit ewets paꞌn ejunyeꞌj nekheweꞌ ƚesƚisij haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Nekheweꞌen ƚantsatꞌetstaxij qa ƚesƚisƚiꞌij, nekheweꞌen qa tekꞌenikꞌiha ekeꞌ eꞌlijei. g 7 Haneꞌej hats nikfeꞌlets in week ekeꞌ ƚesƚisij in akhaꞌ taꞌƚ ewets. 8 Yakhaꞌ henfeliꞌm ekeweꞌ wiꞌtlijei ƚesƚisij, maꞌ qa tꞌekuꞌmijuꞌƚ, qa hats nikfeꞌlets in yijaaꞌija in hataꞌƚ ei, qa niteꞌ yeqekuꞌukꞌi iye in akhaꞌ ƚetsꞌukinjuꞌ. h 9 Yakhaꞌ kꞌiyinij ei eneweꞌen, qa niteꞌ kꞌiyinij ei haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij eneweꞌ hats ƚesƚisij, qe ƚantsatꞌetsij. i 10 Qa week nekheweꞌ tsatsatꞌetsij, akhaꞌ ƚantsatꞌetsij iye. Qa nekheweꞌ ƚantsatꞌetsij qa tsatsatꞌetsij iye. Qa yakhaꞌ qa heyiwqinhetiijiꞌ qe taꞌƚets nekheweꞌen. j 11 Yakhaꞌ hats niteꞌ haꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa nekheweꞌƚeꞌen qa mexe amaneyiꞌipjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa yakhaꞌƚe qaꞌ hats natsam ei. Qi ƚeꞌwis Tata, jeƚinenijetsha naꞌ ƚetꞌunhaꞌx akaꞌ ii, hik akaꞌ ƚesƚisij, hatsꞌinha qaꞌ week ewiꞌƚ paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ, in injunyejeyek in ewiꞌƚ kakhaꞌ injunyejei. k 12 In mexe haꞌnijup nekheweꞌen haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qa qi in hejeƚetsha hitꞌijiꞌ akaꞌ iijiꞌ, hik akaꞌ ƚesƚisij ƚetꞌunhaꞌx kaꞌ ii. Qa ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ nekheweꞌen quꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ, ewiꞌƚƚe nakhaꞌ hats ƚaꞌsƚe naꞌ witwuƚꞌeyeꞌjjuꞌ qe qaꞌ nafits kakhaꞌ yitꞌij kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ. l 13 Qa haꞌneƚiꞌij qaꞌ hats natsam ei naꞌ ƚaꞌniꞌ, qa akaꞌan qa hik akaꞌ henfel in mexe haꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ, hatsꞌinha quꞌ nanaꞌl jiiꞌmek nekheweꞌen quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌ qi yisaꞌxiꞌmkii. 14 Yakhaꞌ hats hetisij eneweꞌen keꞌ eꞌlijei, qa haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qa qi in napjaxiꞌm eneweꞌen, qe eneweꞌen niteꞌ yatsatꞌetsipjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, in yijunyeꞌjek yakhaꞌ in niteꞌ yatsatꞌaxyipjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. m 15 Niteꞌ kꞌiyinij ewets eneweꞌen quꞌ ilithinikꞌui haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, kꞌiyinij ewets yijatꞌij quꞌ jeƚijets nakhaꞌ uƚꞌax. n   o 16 Eneweꞌen niteꞌ yatsatꞌetsipjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, in yijunyeꞌjek iye yakhaꞌ in niteꞌ yatsatꞌaxyipjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. p 17 Eqethenfikꞌiha nakhaꞌ yijaaꞌija, ekeꞌ eꞌlijei hik ekeweꞌ nakhaꞌ yijaaꞌija. q 18 In ƚunyeꞌjek in ƚetsꞌukinetsjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa yakhaꞌ jeek iye in hukinijkii eneweꞌen quꞌ nakijikꞌiꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. r 19 Eneweꞌen in taꞌƚets, yakhaꞌ qa heꞌneniꞌha in haqsiijkii week paꞌquꞌ isuꞌun, hatsꞌinha qaꞌ hatsƚe yeꞌweekiꞌiƚij eneweꞌen quꞌ neꞌnenjiihaꞌ ek.  

























 17:6 Hch 15:14; Ap 14:1; Mt 24:22; Jn 6:37; 8:23,51; 10:25; 13:1; 15:19; 17:14‑16; 18:9,36; 1Co 5:10; 1Jn 2:16; 4:5 h 17:8 Jn 4:24; 5:43; 13:31 i 17:9 Ro 9:11 j 17:10 Jn 16:15 k  17:11 Sal 20:6; 1Co 7:14; Pr 18:10; Jn 10:16,30; 11:52; 13:3; 14:12; 17:22; Ga 3:28 l  17:12 2Ti 1:14; Mt 26:54; Sal 41:9; Jn 13:18; 15:25; 19:24,36 m 17:14 Lc 6:22,27; 19:14; Jn 8:23; 15:19; 18:23,36 n 17:15 “Nakhaꞌ uƚꞌax” akaꞌan in yitꞌij qa iyetij paꞌ Satanás. o  17:15 2Ts 3:3 p 17:16 Jn 18:36; 1Jn 4:17 q 17:17 Lc 11:2; Sal 119:142; 2Ts 2:10; 1Jn 5:20 r 17:18 1Jn 4:17 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 17​, ​18  306 20  Niteꞌ

ujaꞌxƚe eneweꞌen quꞌ nekꞌiyinij ewets, qe kꞌiyinij ewets iye pekheweꞌ quꞌ netkꞌen yiwets iye hatseꞌ quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ eneweꞌen, 21 hatsꞌinha quꞌ weekeꞌ quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌ. In ejunyeꞌjek akhaꞌ, Tata, in ƚaꞌnyit jiꞌtejeꞌmha qa yakhaꞌ qa haꞌnjiꞌij etjiꞌtejeꞌmha ek, eneweꞌen quꞌ nanjiꞌij initjiꞌtejeꞌmha ek, hatsꞌinha haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ quꞌ niteꞌ neqekuyiꞌikꞌi in akhaꞌ ƚetsꞌukinjuꞌ. s 22 Kakhaꞌ yisaꞌx ƚesƚisij hats hetisij eneweꞌen, hatsꞌinha quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌ, in injunyejeyek in ewiꞌƚija kaꞌ injunyejei, t 23 akaꞌan ikjiꞌ yakhaꞌ haꞌnjiꞌtejeꞌm eneweꞌen qa akhaꞌ qa ƚaꞌnyit jiꞌtejeꞌmek, hatsꞌinha qaꞌ hik ƚunyejeyiꞌija quꞌ ewiꞌƚeꞌ, maꞌ qa haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qaꞌ nenikfeꞌletsha in akhaꞌ ƚetsꞌukinjuꞌ qaꞌ nenikfeꞌletsha iye in qi in ƚisuꞌun eneweꞌen in ƚunyeꞌjek in qi in ƚetsuꞌun. u 24 Tata, hisuꞌun eneweꞌ ƚesƚisij quꞌ naꞌnyijupkii week paꞌquꞌ haꞌniꞌ, hatsꞌinha quꞌ niꞌwenija nakhaꞌ yisaꞌx, nakhaꞌ yisaꞌx ƚesƚisij, qe qiꞌija in hayiits ƚetsuꞌun in mexe ham haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. v 25 Yatsathen Tata, haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ in niteꞌ nikfeꞌl ewets, qa yakhaꞌƚe qa tsikfeꞌl ewets, qa eneweꞌen qa nikfeꞌlets in akhaꞌ ƚetsꞌukinjuꞌ. w 26 Yakhaꞌ hikfelit ewets eneweꞌen, qa niteꞌ hiliꞌij quꞌ hikfelit ewetskii, hatsꞌinha nakhaꞌ eꞌqsuꞌunkaꞌx, nakhaꞌ ƚetsitꞌiji in ƚetsuꞌun qa naꞌnjiꞌjuꞌ eneweꞌen qa yakhaꞌ qaꞌ haꞌnjiꞌtejeꞌm iye.— x  











18

Jesús qa teꞌnekumhiꞌyiꞌ paꞌaj.

(Mateo 26:47‑56; Marcos 14:43‑50; Lucas 22:47‑53)

1   Haꞌ

Jesús in yiliꞌij ekeweꞌen in iyinijii paꞌ ƚatata, maꞌ qa ikiꞌƚkii heꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ namiitejeꞌm haꞌ ƚajaikaꞌ ai hakhaꞌ kimiꞌikꞌi ƚꞌikheyiꞌj naꞌaj iweliꞌ ƚii Cedrón, hikhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ witꞌenekjuꞌ najkaket, qa hikhaꞌ qa iꞌniꞌƚiꞌ haꞌ Jesús qa heꞌ ƚꞌijatshenhei. 2 Kaꞌ Judas, kakhaꞌ tꞌihinij haꞌ Jesús, nikfeꞌlii hakhaꞌ najkaket, qe hats olotsij qa iꞌnjiiƚiꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei. y 3 Maꞌ qa kaꞌ Judas qa ƚijtsꞌeyek hekheweꞌ ewiꞌƚ tupꞌujeꞌm (grupo) heꞌ hik ƚunyejei oqꞌopheƚinetsilets witeqjeƚinenheyij keꞌ qi witlijtsitjii qa hekheweꞌ ujaꞌx tenekꞌenhei judiol, nukin hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye fariseol. Maꞌ qa nekaꞌx heꞌ ƚekꞌul qa heꞌ ƚefetitjiyits qa keꞌ ƚaqapjuyititsijup phaꞌm yenjiꞌ keꞌ najak (antorchas). z 4 Qa haꞌ Jesús in hayiits week nikfeꞌlets kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii, qa ikijuꞌƚ, qa nifaakan: —¿Ƚekpaꞌ ƚowoꞌoƚiikii?— a  





 17:21 Jn 11:52; 17:11; 1Jn 2:24; 5:20 t 17:22 Mr 10:37; Jn 17:24; 1P 5:1,4  17:23 1Jn 4:4; Jn 3:16; 12:43; 15:9; 1Co 13:1; 2Ts 2:13 v 17:24 Jn 12:26 w  17:25 Mt 11:27; Lc 10:22 x 17:26 Jn 10:25; 1Jn 4:4 y 18:2 Mr 3:19; 9:31; Mt 10:4; Jn 13:21 z 18:3 Mr 7:3 a 18:4 Jn 16:30 s

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 307

SAN JUAN 18

5  Hekheweꞌen

qa yekuꞌƚ: —Paꞌ Jesús, Nazaret ƚeiƚeꞌ.— Jesús qa yitꞌij: —Yakhaꞌ inek.— Qa kaꞌ Judas, kakhaꞌ tꞌihinij haꞌ Jesús, iꞌnjiꞌtejeꞌm hekheweꞌen. b 6 Haꞌ Jesús in yitꞌij: —Yakhaꞌ inek— qa week tꞌoqoyikꞌuikii qa namijuꞌkii seheꞌ hekheweꞌen. 7 Haꞌ Jesús qa ewiꞌƚij iye in nifaakan: —¿Ƚekpaꞌ ƚowoꞌoƚiikii?— Hekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ iye: —Paꞌ Jesús, Nazaret ƚeiƚeꞌ.— 8 Qa haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye, qa yitꞌij: —Hats inek hiꞌttaxiꞌƚij ewets yakhaꞌ inek. Quꞌ yakhaꞌyeꞌ pakhaꞌ ƚowoꞌoƚiikii, qaꞌ iwejinƚiꞌiƚ quꞌ nakkii eneweꞌen.— 9 Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌjkii in yafits kakhaꞌ hayiits yitꞌij haꞌ Jesús in yitꞌij: —Tata, eneweꞌ ƚesƚisij ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ natsqamij.— c 10 Maꞌ qa haꞌ Simón Pedro, hikhaꞌ naꞌliꞌm haꞌ ƚaqaꞌtsjikinet, qa nitꞌijphaꞌm qa yifekinij jeꞌm hakhaꞌ ƚeqejkunenek haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata, qa yasinii qa kꞌitsjiꞌ keꞌ yiyaꞌyikꞌi teꞌweijiꞌ ƚekfiꞌikꞌi, haꞌ witqejkunenek ƚii Malco. d 11 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets haꞌ Pedro: —Ukinikꞌijuꞌ iye naꞌ ƚejii naꞌ aqaꞌtsjikinet. Naꞌ Tata in tseƚisij quꞌ nekꞌiyajiꞌ naꞌ qi ekꞌimiijiꞌ, ¿me qaꞌ niteꞌ nekꞌiyaꞌyeꞌjiꞌ?— e  











Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ paꞌi Anás.

12  Maꞌ

(Mateo 26:57‑58; Marcos 14:53‑54; Lucas 22:54)

qa hekheweꞌ ewiꞌƚ tupꞌujeꞌm (grupo) heꞌ hik ƚunyejei oqꞌopheƚinetsilets witeqjeƚinenheyij keꞌ qi witlijtsitjii, qa hakhaꞌ iye yejeƚijipjiꞌ hekheweꞌen (comandante) qa hekheweꞌ iye tenekꞌenhei judíos, qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Jesús qa yopheꞌƚ. 13 Maꞌ qa yojo in yekaꞌxii haꞌ Anás, qe hikhaꞌ ƚeqewket haꞌ Caifás, qijiꞌ paꞌil ƚatata kakhaꞌ ininqaꞌpjiꞌ. f 14 Haꞌ Caifás hik hakhaꞌ yitꞌijjiꞌjuꞌ hekheweꞌ judiol quꞌ les quꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ jukhew quꞌ nawaꞌmifi haꞌne witset. g  



Pedro qa welkutꞌijkii paꞌ Jesús.

15  Haꞌ

(Mateo 26:69‑70; Marcos 14:66‑68; Lucas 22:55‑57)

Simón Pedro yijayanphaꞌmkii haꞌ Jesús in wetkaꞌx qa hakhap iye ƚꞌijatshenek. Hik haꞌne haꞌ nikfeꞌliꞌƚ wetjuꞌƚ hakhaꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata, qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚekeꞌ in yijayanetsjiꞌ haꞌ Jesús hakhaꞌ jofjiꞌjuꞌ keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ paꞌil ƚatata. h 16 Qa hakhaꞌƚe Pedro qa amanfikꞌi haꞌ ƚejiꞌii. Qa hakhaꞌ witꞌijatshenek nikfeꞌlij haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata, qa tepiliifikꞌi iye qa tafaakateꞌyiꞌƚ keꞌ yejeƚ haꞌ ƚejiꞌ maꞌ qa yuihintejeꞌm iye haꞌ Pedro.  

b  18:5 Ex 3:14; Sal 45:8; Jn 8:24 c 18:9 Mt 1:22; Jn 17:6,12 d 18:10 Mt 16:17; Lc 6:14; Mr 14:47; He 4:12; 10:32; Lv 16:32 e 18:11 Is 51:22; Jer 49:12; Mt 20:22; 26:39,42; Mr 14:36; Lc 22:42 f 18:13 Lc 3:2; Jn 11:49; 18:24; Hch 4:6; Mt 26:3 g 18:14 Jn 11:50 h  18:15 Lc 6:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 18  308 17 Maꞌ

qa keꞌ witqejkunenkiꞌ yejeƚ haꞌ ƚejiꞌ, qa nifaakan haꞌ Pedro: —¿Me niteꞌ hik akhaꞌ haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei hakhaꞌ jukhew?— Haꞌ Pedro qa yekuꞌƚ: —Niteꞌ. Niteꞌ yakhaꞌ.— 18 In kꞌui qa hekheweꞌ ƚeqejkunenhei qa heꞌ witeqjeƚinenheyij keꞌ witlijtsitjii qa niƚaniꞌ kaꞌ ƚefet qa tꞌaƚets. Qa haꞌ Pedro qa tsꞌapꞌaꞌajup iꞌnjiꞌtejeꞌm hekheweꞌen tꞌaƚets iye kaꞌ feꞌt.  

Paꞌ paꞌil ƚatata qa nifaakan paꞌ Jesús.

19 Maꞌ

(Mateo 26:59‑66; Marcos 14:55‑64; Lucas 22:66‑71)

qa haꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata qa nifaakanij haꞌ Jesús in tꞌejuyets hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei qa keꞌ yijatshenij iye. i 20 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Yakhaꞌ in kꞌiyet niteꞌ hanatꞌinijikꞌuikii eneꞌ weekjiꞌ, kꞌinqꞌijatshenjiifi nekheweꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits eneꞌ judiol qa kꞌinqꞌijatshenjiifi iye nekheꞌ qi witlijtsitjii, hik nakhaꞌ ƚothewet neꞌ week judiol, qa ham pakhaꞌ quꞌ hitꞌij quꞌ hanatꞌinijkii. j 21 ¿Inhatsꞌek in yakhaꞌ in ƚatsfaakan? Anfaakan yijatꞌij hekheweꞌ tsepiꞌyeꞌej kekheweꞌ kꞌiyetij, hik eneweꞌ nikfeꞌlets kekheweꞌ hitꞌij.— 22 Haꞌ Jesús in yitꞌij akaꞌan, maꞌ qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ witeqjeƚinenheyij keꞌ qi witlijtsitjii qa yilanjeꞌm ƚejuꞌs, qa yitꞌij: —¿Me hik akaꞌ paꞌ iꞌnanyeꞌj quꞌ jintekuꞌƚ haꞌne qijiꞌ paꞌil ƚatata?— 23 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Quꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ paꞌquꞌ hitꞌij, enfel yeꞌm pakhaꞌ uƚꞌaxjuꞌ in hitꞌij, qa quꞌ ƚeꞌwiseꞌƚejuꞌ in kꞌiyet, ¿qa inhatsꞌek in ƚaslan?—  k 24 Maꞌ qa haꞌ Anás qa inaqyajiꞌij quꞌ newetkaꞌxii haꞌ Caifás, qijiꞌ paꞌil ƚatata, haꞌ Jesús woꞌnopheꞌƚ heꞌ ƚokoyei. l  









Pedro ewiꞌƚij iye in welkutꞌijkii paꞌ Jesús.

25  Haꞌ

(Mateo 26:71‑75; Marcos 14:69‑72; Lucas 22:58‑62)

Simón Pedro tsꞌapꞌaꞌajup kaꞌ feꞌt, tꞌaƚets, maꞌ qa titijitiꞌyijets: —¿Me niteꞌ hik akhaꞌ iye hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei hakhaꞌan?— Haꞌ Pedro qa welkutꞌijkii, qa yitꞌij: —Niteꞌ, niteꞌ yakhaꞌ.— 26 Haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚeqejkunenhei hakhaꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata, hik hakhaꞌ haꞌ ƚejefe hakhaꞌ kꞌistaxii keꞌ ƚekfiꞌ yifekinii haꞌ Pedro, hakhaꞌan qa yitꞌijets iye haꞌ Pedro: —¿Me niteꞌ hik akhaꞌ kꞌeweniꞌ hakhaꞌ witꞌenekjuꞌui najkaket, in ijtsꞌekii hakhaꞌan?— 27 Haꞌ Pedro qa ewiꞌƚij iye in welkutꞌijkii iye, maꞌ qa hik akaꞌaj qa ip paꞌ taꞌaꞌaꞌ.  m  



i

 18:19 Mt 26:3 j 18:20 Stg 2:2; Hch 21:26  18:27 Jn 13:38

m

 18:23 Gn 1:31

k

 18:24‑27 Jn 18:13

l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 309

SAN JUAN 18

Jesús qa wetkaꞌxii paꞌ Pilato.

28  Maꞌ

(Mateo 27:1‑2,11‑14; Marcos 15:1‑5; Lucas 23:1‑5)

qa wetkaꞌxikꞌuifikꞌi iye haꞌ Jesús keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Caifás, qa wetkaꞌxii keꞌ wititsiꞌ ƚii pretorio, Roma ƚakhaꞌ, iꞌnifi ek hakhaꞌ judiol tenekꞌenheꞌyipjiꞌ Roma ƚeiƚeꞌ (gobernador). Mexe leefijuꞌ, heꞌ judiol qa niteꞌ uyetsjiꞌ keꞌ wititsiꞌ pretorio, qe tit nuyetsjiꞌ maꞌ titha hats hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ netjilii in mexe ƚeꞌsits peꞌ neƚuts, qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naꞌnij jiꞌtejeꞌm pakhaꞌ witkujiijiꞌ peꞌ ƚeꞌsits neƚuts Pascua. n 29 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ gobernador Pilato in iketsfikꞌi hekheweꞌen, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ uƚꞌax yaqsiijkii haꞌne jukhew qa ƚenkaꞌxiꞌƚmet?— o 30 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ, qa yitꞌijjuꞌ: —Quꞌ niteꞌ uƚꞌaxeꞌ haꞌne jukhew qekha niteꞌ henkaꞌxeꞌtaxiꞌƚ ei quꞌ kꞌeƚisiƚij.— 31 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa yitꞌijets iye: —Ekaꞌxiꞌƚ nakhaꞌan qaꞌ itꞌiƚijiꞌ paꞌ hats ƚꞌanyeꞌj paꞌ eqe leyiꞌƚ quꞌ ekheweleꞌƚiꞌiƚij quꞌ itanitheniꞌƚij nakhaꞌan paꞌ yaqsiijkii.— Heꞌ judiol qa yekuꞌƚ iye: —Yekheweliꞌƚ in yeꞌjudioliꞌƚ niteꞌ ƚenexkeliꞌƚij yeꞌm quꞌ hilaniꞌƚ paꞌquꞌ jukheweꞌ.— 32 Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qaꞌ nafits kekheweꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Jesús in iyetij qa yeqethenikꞌiha paꞌn quꞌ ƚawamhinyeꞌjeꞌ hatseꞌ. p 33 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa uyifi iye kekheꞌ wititsiꞌ pretorio, qa tayaꞌyets haꞌ Jesús, maꞌ qa wetkaꞌxetsjiꞌ, qa yitꞌijets: —¿Me hik akhaꞌ pakhaꞌ qi ƚatata eneꞌ judiol?— q 34 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —¿Me akhaꞌƚe quꞌ itꞌij akaꞌan? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ nataꞌƚƚeꞌets quꞌ nitꞌij ewets pekhewepeꞌ quꞌ yakhaꞌyeꞌ?— 35 Haꞌ Pilato qa yekuꞌƚ iye: —¿Yeꞌ me yakhaꞌ yeꞌjudio? Eneꞌ ejefets qa nekheweꞌ iye tenekꞌenheꞌyij neꞌ paꞌil tseƚis ej. ¿Paꞌn eqfenyeꞌj ewek paꞌaj?— 36 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Naꞌ heinekꞌenheꞌyiꞌ niteꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. Qe qek hik haꞌneyiꞌiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ naꞌ heinekꞌenheꞌyiꞌ, maꞌ qa nekheweꞌ tsijayan qekha nawatlantaxyipjiꞌ, qekha niteꞌ niwejinetaxij neꞌ judiol in tꞌekuꞌmyiꞌ. Qa niteꞌƚe hik haꞌne iꞌniꞌin nakhaꞌ heinekꞌenheijiꞌ.— r 37 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa yitꞌijets: —¿Yeꞌ me akhaꞌ eꞌwittata?— Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ iye: —Ƚꞌasiinikꞌiha kaꞌ ƚitꞌij in yakhaꞌ yeꞌwittata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in tsekfikꞌi qa hik taꞌƚijupiꞌ iye in tsametsjuꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qe qaꞌ henfel naꞌ yijaaꞌija. Qa week nekheweꞌ hats iꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ yijaaꞌija, qa tekꞌen yiwets.— s  

















 18:28‑38 Mr 15:16 o 18:29 1Ti 5:19; 6:13; Tit 1:6 p 18:32 Jn 12:32‑33  18:33 Jn 19:21 r 18:36 Mr 1:15; Hch 20:25; 26:16; Jn 8:23; 17:6,14,16; 18:18; Lc 1:2; 1Co 4:1 s 18:37 Jn 1:9; 3:19; 6:14; 9:39; 11:27; 12:46; 15:26; 16:28; 1Ti 1:15; Hch 26:5; Sal 119:142; 2Ts 2:10 n

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 18​, ​19  310 38  Haꞌ

Pilato qa yitꞌij: —¿Pakhanaꞌs quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii paꞌ yijaaꞌija?— In yitꞌij akaꞌan, maꞌ qa uyetsfikꞌi iye hekheweꞌ judiol, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ham hiꞌweneꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hakhaꞌan. t 39 Qa naꞌlƚe kaꞌ hayiits eqfenyejeijiiꞌƚ ewek quꞌ yakhaꞌyeꞌ quꞌ hiwejinjiꞌij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ witꞌopheƚikꞌeꞌ qa yamjiꞌjets eneꞌ ƚeꞌsits neƚutsjiꞌ Pascua. ¿Me ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ hiwejin haꞌne qi ƚatata neꞌ judiol?— u 40 Maꞌ qa ewiꞌƚij iye in week tayai wetjuꞌƚ, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Hasuꞌuj iwejin nakhaꞌan! Hakhaꞌ yijatꞌij Barrabás quꞌ iwejin.— Haꞌ Barrabás hikhaꞌ qi in uƚꞌax ejtenhetsax. v  



19

Paꞌ Pilato qa inaqyajiꞌij quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz paꞌ Jesús.

(Mateo 27:15‑31; Marcos 15:6‑20; Lucas 23:13‑25)

1   Maꞌ

qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Pilato qa inaqyajiꞌij quꞌ neteqsilanhetiikii haꞌ Jesús. 2 Qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yiftii keꞌ tii qa yiwataninij haꞌ Jesús, qa yiꞌntaafinij iye kaꞌ witpalinekꞌij penyilo. 3 Hekheweꞌen qa ikets, qa yitꞌijets: —¡Pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haꞌne ƚatata neꞌ judiol!— Qa yeqsilanjeꞌmkii ƚejuꞌs. w 4 Haꞌ Pilato qa wapiletsfikꞌi iye heꞌ jukhew, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, haneꞌej quꞌ henkaꞌxiꞌƚ ewetsfikꞌi qaꞌ iꞌweniꞌƚ hatsꞌinha qa enikfeꞌliꞌƚetsha in ham hiꞌweneꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hakhaꞌan.— x 5 Maꞌ qa haꞌ Jesús qa nekfikꞌi wenuihinjiꞌjuꞌ ƚejiƚaꞌ keꞌ tii weniftii qa weniꞌntaafinij kaꞌ witpalinekꞌij penyilo. Qa haꞌ Pilato qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¡Haneꞌen hakhaꞌ jukhew!— y 6 Maꞌ qa in yiꞌwentax hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye witeqjeƚinenheyij keꞌ qi ƚeꞌlijtsitjii, qa tayaꞌyijipjiꞌ, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Eniꞌƚjiꞌphaꞌm cruzeꞌ! ¡Eniꞌƚjiꞌphaꞌm cruzeꞌ!— Qa haꞌ Pilato yitꞌij: — Ekaꞌxiꞌƚ qaꞌ eniꞌƚjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ. Qe yakhaꞌ ham hiꞌweneꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ nakhaꞌan.— 7 Heꞌ judiol qa yekuꞌƚ: —Yekheweliꞌƚ naꞌliꞌƚ yeꞌm kaꞌ yeqe leyiꞌƚ, qa kakhaꞌ ƚꞌanyeꞌj nakhaꞌan qa hikkaꞌ taꞌƚets in les ƚeꞌwis quꞌ nawaꞌm, qe yitꞌij ƚetets in Ƚaꞌs paꞌ Dios.— z 8 Maꞌ qa haꞌ Pilato in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, maꞌ qa les qiꞌija in nijiwei. 9 Qa wapilijifi iye keꞌ wititsiꞌ pretorio qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —¿Paꞌn ƚataƚjiꞌha?— Qa hakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌ yekuꞌƚ. a 10 Maꞌ qa haꞌ Pilato qa yitꞌijets: —¿Me niteꞌ ƚeskuꞌƚ? ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌl yiwets in naꞌl yeꞌm paꞌ yitꞌunhaꞌx in heinekꞌenhei qa ƚekeꞌ quꞌ kꞌewejin,  

















 18:38 Mt 27:37; Mr 15:26; Jn 19:4,6; Hch 13:28; 23:28; 25:18; 28:18  18:39–19:6 Mt 27:15‑26; Mr 15:6‑15; Lc 23:13‑25 v 18:40 Mr 14:48; 15:7 w  19:3 Mr 1:45 x 19:4 Jn 18:38 y 19:5 Lc 19:36; Zac 6:12 z 19:7 Lv 24:16; Jn 5:18; 19:12; 10:33,36; He 1:2 a 19:9 Mr 14:61; 15:16 t

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 311

SAN JUAN 19

qa naꞌl yeꞌm iye paꞌ yitꞌunhaꞌxijup quꞌ nekꞌinaqyajiꞌij quꞌ enhetiijiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ?— 11 Haꞌ Jesús qa yekuꞌƚ: —Ham paꞌquꞌ etꞌunhaꞌxeꞌ in ƚꞌenekꞌenhei quꞌ niteꞌ neƚisiꞌij naꞌ Dios. Qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ taꞌƚets in heyestii ej, pakhaꞌan les qi wiikfikꞌi paꞌ ƚewuƚꞌax.—  b 12 Maꞌ qa hik akaꞌaj haꞌ Pilato qa woꞌtaxiikii paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ niwejin haꞌ Jesús. Qa hekheweꞌƚe judiol qa tayaꞌyijipjiꞌkii iye, qa yitꞌijjuꞌ: —Quꞌ iwejin hakhaꞌan maꞌ qa hats niteꞌ ejuwaikaꞌ paꞌ qijiꞌ Roma ƚatata (César). Week paꞌquꞌ naqsiꞌjƚetaxijkii quꞌ qiyeꞌ quꞌ wittatayiꞌij, maꞌ qa hats tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ qi Roma ƚatata.— 13 Maꞌ qa haꞌ Pilato in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, qa inaqyajiꞌij quꞌ netetkaxetsfikꞌi haꞌ Jesús. Haꞌ Pilato qa iꞌnipjiꞌ haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx tꞌejuyets in hik ƚunyeꞌj quꞌ juezeꞌ, iꞌniꞌ hakhaꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ haꞌ joofjiꞌjuꞌ ƚanfaakanheꞌwetꞌij ƚenqii Utel Yaqamax, keꞌ hebreo qa yitꞌijek Gabata. 14 Hik kakhaꞌ kaꞌ neƚujiꞌ watjiꞌletjiꞌ neꞌej wekwek quꞌ netꞌejuyets kakhaꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua, qa hats natsathenjuꞌ junuꞌ. Haꞌ Pilato qa yitꞌijjiꞌjuꞌ hekheweꞌ judiol: —Haneꞌen hakhaꞌ atataꞌaƚ.— 15 Maꞌ qa tayaꞌyijipjiꞌ iye hekheweꞌen, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Ilaaniꞌƚha! ¡Ilaaniꞌƚha! ¡Eniꞌƚjiꞌphaꞌm cruzeꞌ!— Haꞌ Pilato qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —¿Me ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ henjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ haꞌne qi atataꞌaƚ?— Qa heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa yekuꞌƚ: —Yekheweliꞌƚ ham pakhapeꞌ iye quꞌ wittatayiꞌiƚ yipjiꞌ, ewiꞌƚƚe paꞌ qi Roma ƚatata.— 16 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Pilato in tisij hekheweꞌen, hatsꞌinha quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ.  











Jesús qa weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz.

17 Maꞌ

(Mateo 27:32‑44; Marcos 15:21‑32; Lucas 23:26‑43)

qa wetkaꞌx haꞌ Jesús. Haꞌ Jesús qa ikijfikꞌi in yekaꞌx keꞌ ƚeqe cruz, qaꞌ namijii hakhaꞌ seheꞌ ƚenqii witjiƚaꞌakꞌi ƚetset, keꞌ hebreo qa yitꞌijek Gólgota.  c 18 Maꞌ qa hik hakhaꞌaꞌ qa yenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz, qa wetsjuk iye keꞌ ƚenenhefetsjiꞌphaꞌm keꞌ cruzits hakhaꞌan, ewiꞌƚ kaꞌ teꞌweyij yiyaꞌyikꞌi qa kakhap qa ƚefeyiꞌj teꞌweyij, haꞌ Jesús qa ƚeqewukꞌu teꞌweijiꞌ. 19 Haꞌ Pilato yikaꞌ iye kaꞌ ewiꞌƚ kꞌeewe qa yenipjiꞌ keꞌ cruz. Kaꞌ weꞌnikaꞌ yitꞌij: —Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ, qi ƚatata eneꞌ judiol.— 20 Maꞌ qa olots heꞌ judiol yiyinenikꞌi kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ, qe hakhaꞌ weꞌneniꞌ in weꞌnenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz metiꞌm haꞌ witset. Qa kaꞌ ƚeꞌnikahat qa weꞌnikaꞌajjiꞌ kekheweꞌ wiꞌtlijei hebreo, keꞌ latín qa keꞌ griego iye.  d  





b

 19:11 Jn 15:22; 18:13‑14,19‑24,28

 19:17‑24 Lc 9:23; 23:26

c

 19:20 He 13:12

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 19  312 21 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ heꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ ƚaqa paꞌil eneweꞌ judiol, qa yittaxijets haꞌ Pilato: —Hasuꞌuj ikaꞌajjiꞌ quꞌ nitꞌij: “Qi ƚatata eneꞌ judiol.” Ikaꞌajjiꞌ yijatꞌij: “Haneꞌen yitꞌij: Yakhaꞌ qi ƚatata eneꞌ judiol.”— e 22 Qa haꞌ Pilato qa yitꞌij: —Pakhaꞌ quꞌ hats hikaꞌajjiꞌ, qa hats hikaꞌ.— 23 Maꞌ qa hekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets in hats yenjiꞌphaꞌm keꞌ ƚeqe cruz haꞌ Jesús, qa tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ ƚeqhinatai maꞌ qa yakꞌesaꞌxjuꞌkii yitꞌij cuatsujuꞌ in yakꞌesaꞌxjuꞌkii, qa wejuꞌƚjiꞌ heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) oqꞌopheƚinetsilets, qa tꞌekuꞌmiꞌ iye kaꞌ teꞌweijuꞌ yamikꞌijuꞌ ƚꞌuihitjii, qa kakhaꞌ teꞌweijuꞌ yamikꞌijuꞌ ƚꞌuihitjii qa ham ƚentiƚititseꞌ, itupiꞌleꞌƚe in wetƚii. 24 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets in yitꞌijjuꞌ: —Hasuꞌuj jitawjafꞌitjuꞌ haneꞌen quꞌ jinawatkꞌesaꞌxijjuꞌ iye, juꞌukij wetjuꞌƚ yijatꞌij qaꞌ jutsiqaxeꞌ paꞌquꞌ nitupilen.— Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qaꞌ nasinikꞌiha kaꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌkii in yitꞌij: — Wetjeyumtshenij qa watkꞌesaxijjuꞌ keꞌ yeqhinatai qa ikij wetjuꞌƚ iye kakhaꞌ yeqhinawat.—  (Sal 22:18) Akaꞌan hik akaꞌ yaqsiijkii hekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets.  f 25 Hakhaꞌ iꞌniꞌ keꞌ ƚeqe cruz haꞌ Jesús, qa metifi keꞌ ƚenene qa keꞌ ƚejefekiꞌƚe keꞌ ƚenene, qa keꞌ María ƚewheꞌyeꞌ paꞌ Cleofas, qa kikheꞌ iye María Magdalena (Magdala ƚeiƚekiꞌ). g 26 Maꞌ qa haꞌ Jesús in yiꞌwen keꞌ ƚenene qa hakhaꞌ iye ƚꞌijatshenek hikhaꞌ qi in yisuꞌun tsꞌapꞌaꞌafi iye keꞌ ƚeqe cruz, qa yitꞌijets keꞌ ƚenene: —Efu, nakhaꞌan haꞌ oqwomeheꞌ.— h 27 Qa yitꞌijetsek iye haꞌ ƚꞌijatshenek: —Nekheꞌen keꞌ enene.— Maꞌ qa hik akaꞌaj taꞌƚiꞌ hakhaꞌ ƚꞌijatshenek qa yejeƚetsha qa yekaꞌxii keꞌ ƚetsiꞌ.  











Jesús qa waꞌm paꞌaj.

28  Maꞌ

(Mateo 27:45‑56; Marcos 15:33‑41; Lucas 23:44‑49)

qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj, haꞌ Jesús in hats nikfeꞌlets in hats week quꞌ nafits paꞌ ƚunyeꞌjkii, maꞌ qa quꞌ hats nafitsꞌija kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, qa yitꞌij: —Tsꞌiyayuꞌ.— i 29 Naꞌliꞌ hakhaꞌaꞌ keꞌ ewiꞌƚ kamusi ƚasiꞌ topoꞌoj kaꞌ wino naꞌaj etsikꞌiijiꞌ (vinagre), maꞌ qa yenjiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ tutsiꞌlatax taꞌƚets neꞌej ƚii isopo keꞌ ewiꞌƚ hik ƚunyeꞌj jupayek (esponja) wenilkeꞌ ijetsjuꞌ kaꞌ wino etsikꞌiijiꞌ maꞌ qa yilkeꞌejiiphaꞌm haꞌ ƚejiꞌ. j 30 Qa haꞌ Jesús in hats tuꞌfij kaꞌ weꞌnilkeꞌejetsphaꞌm wino, qa yitꞌij: —¡Hats ujaꞌxƚe!— Maꞌ qa nososjoꞌ, qa waꞌm. k  



 19:21 Mt 2:2; 27:11,29,37; Mr 15:2,9,12,18,26; Lc 23:3,37‑38; Jn 18:33,39; 19:3,19  19:24 Mt 1:22; 26:54 g 19:25‑27 Mt 1:16; 27:55‑56; Mr 15:40‑41; Lc 23:26,49 h  19:26 Jn 13:23; 21:7 i 19:28‑30 Lc 12:50; 18:31; 22:37; Jn 19:30; Hch 13:29; He 10:14; 11:40; Sal 22:15; 69:21 j 19:29 Ex 12:22 k 19:30 Lc 12:50; Jn 4:34; 17:4; 19:28; 1Jn 5:8 e f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 313

31 Maꞌ

SAN JUAN 19

Jesús qa tꞌilitfikꞌi peꞌ ƚꞌathits qa paꞌ iweliꞌ iye.

qa hekheweꞌ judiol, kakhaꞌ neƚujiꞌ in mexe quꞌ nawatjiletjiꞌ peꞌquꞌ wekwekeꞌ tꞌejuyets kakhaꞌ neƚujiꞌ sábado, qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ amaneyeꞌ jiꞌphaꞌm peꞌquꞌ witlanheyeꞌ peꞌquꞌ ƚeqe cruzitseꞌ in yamets kakhaꞌ witwapiihijii, qe kakhaꞌ witwapiihijii kakhaꞌan les in qi in yiwqinhetjiꞌha. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in iyinijets haꞌ Pilato quꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetiijuꞌ ƚekumkenetits week hekheweꞌ weꞌnenjiꞌphaꞌm keꞌ cruzits, maꞌ qaꞌ netenitꞌijjuꞌ. l 32 Maꞌ qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa ikii qa nilanjuꞌ keꞌ ƚekumkenetitsikꞌi kaꞌ yojo qa kakhap iye kekheweꞌ ƚenenhefetsjiꞌphaꞌm keꞌ cruzits haꞌ Jesús. 33 Qa in yamtaxets haꞌ Jesús, qa yiꞌwen in hats waꞌm, maꞌ qa niteꞌ nilanjuꞌ heꞌ ƚekumkenetits. m 34 Ƚaꞌmek hakhaꞌ ewiꞌƚ heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa tiꞌjijetsphaꞌm ƚeꞌweƚiꞌ kaꞌ ƚeqilkenet leesejiꞌ, qa ajeꞌeƚ tꞌilitfikꞌi keꞌ ƚꞌathits qa kaꞌ iweliꞌ iye. n 35 Nakhaꞌ yiꞌwenij ekeweꞌen qa nifelkii, qa kekheweꞌ nifelkii qa yijaalija. Qa nakhaꞌan nikfeꞌlets iye kekheweꞌ yitꞌij in yijaalija, hatsꞌinha quꞌ ekheweleꞌjiiƚek quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi. o 36 Qe akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qa nafits kekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in yitꞌij: —Niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ netenepƚet peꞌ ƚenuts.—  (Sal 34:20) p 37 Qa kakhap iye weꞌnikaꞌajjiꞌ qa yitꞌijek: —Yejeƚijjuꞌ hatseꞌ pekheweꞌen pakhaꞌ ƚanajkaneweꞌj.—  (Zac 12:10) q  











Jesús qa weꞌnenifi peꞌ ƚesehek.

38  In

(Mateo 27:57‑61; Marcos 15:42‑47; Lucas 23:50‑56)

hats naxijikꞌi ekeweꞌ wekwek, maꞌ qa haꞌ José, Arimatea ƚeiƚeꞌ, hakhaꞌan tekꞌentaxets iye haꞌ Jesús qa niteꞌƚe jumumij qe nijiweyijuꞌƚ hekheweꞌ judiol. Haꞌ José qa iyinijets haꞌ Pilato quꞌ netisij qaꞌ nekaꞌx kaꞌ Jesusꞌikꞌi. Haꞌ Pilato qa ƚexkeꞌej quꞌ nekaꞌx. Maꞌ qa haꞌ José qa ikii kaꞌ Jesusꞌikꞌi qa yekaꞌx. r 39 Qa hakhaꞌ iye Nicodemo, hikhaꞌ nekii kaꞌ ewiꞌƚ najaꞌx haꞌ Jesús quꞌ natfaakateꞌyiꞌƚ. Nekaꞌx keꞌ treinta (30) kilos yamets keꞌ mirra yetsjiƚiƚ keꞌ áloe. s 40 Maꞌ qa tꞌekuꞌmifi weteꞌm kaꞌ Jesusꞌikꞌi yijupheꞌƚjiꞌ kaꞌ ƚeꞌwis penyilo qa hatsƚe yefulutipjiꞌ kekheweꞌ wanaqfiꞌj ƚesejets ewjisii mirra qa keꞌ áloe, qa in ƚeqfenyejeyijek kaꞌ hats ƚeqfenyejeyij neꞌ judiol qe yenifi neꞌej ƚesehek naꞌaj waꞌm. t  



 19:31 Jn 19:14; Lc 12:4; 23:26; Mr 2:23; Dt 21:22‑23; Jos 8:29; 10:26‑27  19:33 Ex 12:46; Nm 9:12; Sal 34:20 n 19:34 Zac 12:10; Ap 1:7; Jn 20:20; 1Jn 5:6‑9 o  19:35 Jn 1:14‑15,34; 21:24 p 19:36 Jn 13:18; 17:12; 19:24; Ex 12:46; Nm 9:12 q  19:37 Sal 34:20 r 19:38‑42 Lc 12:4; Jn 2:21 s 19:39 Jn 3:1‑9; 7:50 t 19:40 Jn 2:21; 19:40; 20:5; Mr 14:8 l

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 19​, ​20  314 41  Haꞌ

iꞌniꞌ in weꞌnenjiꞌphaꞌm keꞌ cruz, metiꞌm haꞌ najkaket qa hikhaꞌ iꞌniꞌ keꞌ ewiꞌƚ witnimeƚuk inkꞌaikiꞌ, mexe ham weꞌneniꞌifi. 42 Maꞌ qa hikkeꞌ qa weꞌnenifi kaꞌ Jesusꞌikꞌi qe les in met, qe hats kꞌesets quꞌ nanaxijikꞌi kakhaꞌ neƚu maꞌ qaꞌ hats namets kakhaꞌ ƚawapiihijii neꞌ judiol.  

20

Jesús qa iƚaꞌx iye.

1   Kaꞌ

(Mateo 28:1‑10; Marcos 16:1‑8; Lucas 24:1‑12)

yojo neƚujiꞌ kakhaꞌ semana (domingo) leefijuꞌ, keꞌ María Magdalena mexe nookii paꞌaj in ikii keꞌ nimeƚuk. Qa yiꞌwen paꞌaj keꞌ qi ute in hats tenitꞌijjiꞌ in ƚitꞌotaxij keꞌ nimeƚuk.  u 2 Maꞌ qa wekumaꞌxii haꞌ iꞌniꞌ haꞌ Simón Pedro qa hakhap iye ƚꞌijatshenek, hakhaꞌ qi yisuꞌun haꞌ Jesús, qa yitꞌijets: —Wetkaꞌxikꞌuifikꞌi paꞌaj keꞌ ƚesehektax kaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets paꞌn quꞌ neꞌneniꞌ.— v 3 Haꞌ Pedro qa hakhap iye ƚꞌijatshenek qa yeeƚii keꞌ nimeƚuk. 4 Eneweꞌ wetsjuk wekumaꞌxii in yejeƚii. Qa haꞌ ewiꞌƚ hakhaꞌ ƚꞌijatshenek qa les in weꞌniyitiiha qa yojoꞌets in yamets keꞌ nimeƚuk qa iꞌnkꞌaƚe nafitsꞌii haꞌ Pedro. 5 Qa tꞌupiꞌyijupjuꞌ in yejeƚtaakꞌitejeꞌm, qa yiꞌweniijiꞌ keꞌ wetjupheꞌƚtaxjiꞌ ƚeꞌsits penyilots in iꞌniꞌ hakhaꞌaꞌ, qa niteꞌƚe uyetsjiꞌha.  w 6 Maꞌ qa nafitsꞌii haꞌ Simón Pedro, qa uyetsjiꞌha keꞌ nimeƚuk. Qa yiꞌwen iye keꞌ wetjupheꞌƚtaxjiꞌ ƚeꞌsits penyilots in iꞌniꞌ hakhaꞌaꞌ. 7 Qa kaꞌ penyilo kakhaꞌ wenikꞌeihinƚiꞌipjiꞌ kaꞌ ƚeiƚaꞌ, qa niteꞌ ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ kekheweꞌ wetjupheꞌƚjiꞌ penyilots, qe kakhaꞌan wetpepheꞌƚikꞌi qa tujtseikaꞌ haꞌ iꞌniꞌ.  x 8 Maꞌ qa uyetsjiꞌek iye hakhap iye ƚꞌijatshenek, hakhaꞌ nojoꞌets in namets keꞌ nimeƚuk, maꞌ qa yiꞌwen qa niteꞌ yeqekuꞌ. 9 Qe in iꞌnkꞌaaꞌija mexe niteꞌ nikfeꞌltaxikꞌiha kekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, haꞌ Jesús in les ƚeꞌwis quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye.  y 10 Maꞌ qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa wapiliikii iye peꞌ ƚetsil.  

















Jesús qa weꞌnethinets peꞌ María Magdalena. 11  Keꞌ

(Marcos 16:9‑11)

María Magdalena qi in ipiꞌ hakhaꞌ iꞌnfikꞌi keꞌ nimeƚukꞌii, qa in mexe ip qa tꞌupiꞌyijupjuꞌ in yejeƚifi keꞌ nimeƚuk.  z u  20:1‑2 Hch 20:7; 1Co 16:2; Mr 15:40,46; Jn 5:28; Mt 27:60,66 v 20:2 Lc 6:14; Jn 5:28; 21:7; Hch 10:32 w 20:5 Lc 24:12; Jn 19:40; 20:5‑7 x 20:7 Lc 19:20; Jn 11:44; 20:5; Hch 19:12 y 20:9 Mt 26:54; Lc 16:31; 24:46; 18:33; Hch 2:24; 10:41; 13:34; 17:3,31; Mr 9:9‑10; 12:25 z 20:11‑18 Jn 5:28

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 315

SAN JUAN 20

12  Qa

yiꞌwen paꞌaj peꞌ wetsjuk angelits foꞌ peꞌ ƚeqhinatai, iꞌnipjiꞌ paꞌaj kakhaꞌ weꞌnenipjiꞌ kaꞌ Jesusꞌikꞌi. Ewiꞌƚ paꞌ teꞌweyii kaꞌ tꞌosiijiꞌ qa pakhap qa teꞌweyiyek kaꞌ tꞌefiijiꞌ. a 13 Peꞌ angelits qa yithinets paꞌaj: —Efu, ¿inhatsꞌek in ƚap?— Kikheꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Qe wetkaꞌx kaꞌ Yatsatꞌaxyij, qa niteꞌ tsikfeꞌlets paꞌn quꞌ neꞌneniꞌ.— b 14 In hats yitꞌij ekeweꞌen qa tetwekꞌelaxtax paꞌaj qa yiꞌwen haꞌ Jesús in hats iꞌntaxiꞌ paꞌaj hakhaꞌaꞌ, qa niteꞌƚe nikfeꞌlij in hik hakhaꞌtax haꞌ Jesús. c 15 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Efu, ¿inhatsꞌek in ƚap? ¿Ƚekpaꞌ ƚowotaxiikii?— Kikheꞌen qa yumtiƚetax quꞌ hik hakhaꞌyeꞌ paꞌ yejeƚ hakhaꞌ najkaket, qa yitꞌijets: —Jukhew quꞌ akhaꞌyeꞌ pakhaꞌ yekaꞌx kaꞌ Jesusꞌikꞌi, enfel yeꞌm paꞌ ƚekaxjiꞌ qaꞌ howoꞌoikii qaꞌ hekaꞌx.— 16 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —¡María!— Kikheꞌen qa tetwekꞌelaxetsha paꞌaj qa yitꞌijiꞌ keꞌ ƚeꞌlijei neꞌ hebreo: —¡Raboni!— (Ikjiꞌ yaqa Maestro.) d 17 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets paꞌaj: —Etswejin qe mexe niteꞌ haketsphaꞌm quꞌ natsamii naꞌ Tata. Yape ma, qaꞌ enfelii hekheweꞌ haneꞌej hats kꞌinjatsij qaꞌ itꞌijets akaꞌ yiꞌlijei: “Haketsphaꞌm hatseꞌ qaꞌ natsamii naꞌ Tata qa Atataꞌaƚ iye, naꞌ yeqe Dios qa eqe Diosiꞌƚ iye ekheweliꞌƚ.”— e 18 Maꞌ qa keꞌ María Magdalena qa ikii qa nifeliꞌm hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets: —¡Hats hiꞌwen haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij!— Maꞌ qa yitꞌijets kakhaꞌ hats ƚꞌanyeꞌjets paꞌaj hakhaꞌan. f 19 Maꞌ qa in hats najaleikii kakhaꞌ yojo neƚujiꞌ kaꞌ semana (domingo), hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei qa ewiꞌƚ iꞌniꞌ yijanithenjiꞌ heꞌ ƚejil qe nijiweꞌyikꞌuikii hekheweꞌ judiol. Haꞌ Jesús qa weꞌnethinets qa tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu heꞌ ƚꞌijatshenhei qa wetfeliꞌm, qa yitꞌij: —Ƚeꞌsitsiꞌimkii neꞌ atawjetsiꞌƚ.— g 20 In yitꞌij akaꞌan qa yethinij heꞌ ƚokoyei qa haꞌ ƚeꞌweƚiꞌ iye. Qa hekheꞌ ƚꞌijatshenhei qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii in yiꞌwen haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. h 21 Haꞌ Jesús qa ewiꞌƚij iye in yitꞌijjiꞌjuꞌ hekheweꞌen: —Ƚeꞌsitsiꞌimkii neꞌ atawjetsiꞌƚ. In ƚunyeꞌjek naꞌ Tata in tsꞌukinjuꞌ qa yakhaꞌ qaꞌ kꞌukiniƚek.— i 22 Qa iꞌnkꞌaƚe in hats yitꞌij ekeweꞌen, qa yifuyu ipjiꞌ, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Naꞌ Espíritu Santo quꞌ estiꞌyiꞌƚij. j 23 Pekheweꞌ quꞌ iwuꞌmiꞌƚikꞌui peꞌquꞌ ƚewuƚꞌetseꞌ, qaꞌ hik pekheweꞌ qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. Qa pekheweꞌ quꞌ niteꞌ iwuꞌmiꞌiƚikꞌui peꞌquꞌ ƚewuƚꞌetseꞌ, qaꞌ hik pekheweꞌ qaꞌ niteꞌ netwumhitiyiꞌikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets.— k  





















 20:12 Gn 16:7; Mt 13:49; Hch 5:19; Ap 14:6; Lc 12:4; Jn 2:21 b 20:13 Lc 10:1; 1Co 8:6 c 20:14 Jn 21:4 d 20:16 Mr 4:38; Ef 4:11 e 20:17 Lc 24:51; Jn 3:13; 6:62; 8:42; 14:12; Hch 1:9‑11; 2:33‑34; 9:30; Ro 10:6; Ef 1:20‑21; 4:8; 1P 3:22; Mt 5:16; 11:27; 27:46 f 20:18 Mr 16:10 g 20:19 Lc 24:1; Hch 20:7; 1Co 16:2; Jn 14:27; 16:33 h  20:20 Lc 24:39‑40; Jn 19:34; 20:25‑29 i 20:21 Jn 3:17; 13:20; 17:18; He 3:1; Hch 1:2 j  20:22 Gn 2:7; Ez 37:9; Sal 51:11; Jn 1:33; 14:17; 16:7; Hch 2:4; 8:15; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22 k 20:23 Mt 16:19; 18:18; Jn 9:41 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 20​, ​21  316 Tomás qa inqekuꞌtaxij in iƚaꞌx iye paꞌ Jesús.

24  Haꞌ

Tomás, hikhaꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei, ƚenqii iye Wetsjukjiꞌ, hakhaꞌan niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm hekheweꞌen in weꞌnethinets haꞌ Jesús.  l 25 Maꞌ qa hekhewep, hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei, qa yitꞌijets hakhaꞌan: —¡Hiꞌweniꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij!— Qa haꞌ Tomás qa yitꞌij: —Quꞌ niteꞌ hiꞌweneꞌ heꞌ ƚokoyei in watlanijiꞌ keꞌ kanalifi, qa quꞌ niteꞌ huihiniꞌikꞌijuꞌ iye eneꞌ yiyaqsiꞌ kaꞌ watlanijiꞌ keꞌ kanalifil, qa haꞌne yikoi iye quꞌ niteꞌ huihinikꞌijuꞌ kaꞌ ƚanajkaneweꞌj haꞌ ƚeweƚiꞌjeꞌm, maꞌ qaꞌ niteꞌ humtiyeꞌ quꞌ hik hakhayiꞌija.—  m 26 Maꞌ qa teƚuuyikꞌi iye hats wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) neƚutsikꞌi, qa ewiꞌƚ iye iꞌniꞌ heꞌ ƚꞌijatshenhei maꞌ qa hats iꞌnjiꞌtejeꞌm haꞌ Tomás. Yijanithenjiꞌ iye heꞌ ƚejil keꞌ wititsiꞌ, haꞌ Jesús qa weꞌnethinets iye, tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ iye ƚeqewukꞌu hekheweꞌen qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye in wetfeljiꞌjuꞌ: —Ƚeꞌsitsiꞌimkii neꞌ atawjetsiꞌƚ.— 27 Qa iꞌnkꞌaƚe qa yitꞌijets haꞌ Tomás: —Teꞌƚun quꞌ ikesinenij eneꞌ yikoyei neꞌ ayaqsiꞌ qa jeeƚija iye. Teꞌƚunij naꞌ okoi qaꞌ uihinikꞌijuꞌ neꞌ ayaqsii haꞌne yiꞌweƚiꞌ. Hasuꞌuj eꞌqekunaꞌxeꞌ. Ekꞌen yijatꞌij.—  n 28 Qa haꞌ Tomás qa yitꞌij: —¡Yatsatꞌaxyij qa yeqe Dios iye!— 29 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Qe hats ƚetswen maꞌ qa hats niteꞌ ƚesqekuꞌ, ƚeꞌsitsiꞌmkii pekheweꞌ quꞌ niteꞌ netswenetax qa niteꞌƚe tseqekuꞌ.—  o  









Inhatsꞌek in weꞌnikaꞌajjiꞌ haꞌne witfaakanek.

30  Olots

kekhewep iye ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ yaqsiijkii haꞌ Jesús, qa heꞌ ƚꞌijatshenhei qa yiꞌweenijha. Kekheweꞌen niteꞌ week weꞌnikaꞌajjiꞌ haꞌne witfaakanek.  p 31 Qa ekeweꞌen in weꞌnikaꞌajjiꞌ, qe qaꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi haꞌ Jesús in hik hakhaꞌ paꞌ Cristo, Ƚaaꞌsija paꞌ Dios, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚ hakhaꞌan maꞌ qaꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ iƚaxitsiꞌiƚ quꞌ nataꞌƚets kaꞌ ƚiijiꞌ.  q  

21

Jesús qa weꞌnethinets peꞌ ujaꞌx ƚꞌijatshenhei paꞌ qi iweliꞌiijuꞌ. 1   Qa

ƚꞌanuꞌupjiꞌ iye ekeweꞌen, haꞌ Jesús qa ewiꞌƚij iye in weꞌnethinets heꞌ ƚꞌijatshenhei haꞌ ƚotkoyekꞌiijuꞌ keꞌ qi kaƚiꞌ Tiberias.  r Qa akaꞌan kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii in weꞌnethinets iye:  s

 20:24 Mr 3:18; Jn 11:16 m 20:25 Sal 22:16; Jn 4:48; 6:64; 20:20; Dt 9:23; Mr 16:11; Lc 22:67; Hch 13:41 n 20:27 Nm 12:7 o 20:29 2Co 5:7; 1P 1:8 p 20:30 Jn 2:11; 21:25; 1Jn 1:4; 2Ti 4:13 q 20:31 Mt 1:17; Hch 18:5; 1Jn 2:22; 3:23; 5:1; Jn 5:19; 10:27; He 1:2 r  21:1 Tiberias ƚii iye peꞌ kaƚiꞌ Galilea. s 21:1 Mr 16:12; Jn 6:1,23; 21:14; 2Co 4:11; 5:10; 1Ti 3:16; He 9:26; 1P 1:10; 1Jn 1:2; 3:5,8 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 317

SAN JUAN 21

2  Witijtsꞌeyek

hik akaꞌaj Simón Pedro, qa haꞌ Tomás, ƚenqii iye Wetsjukjiꞌ, qa haꞌ Natanael, Caná de Galilea ƚeiƚeꞌ, qa heꞌ ƚelits haꞌ Zebedeo qa hekhewep iye wetsjuk hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei. t 3 Qa haꞌ Simón Pedro qa yitꞌij: —Qaꞌ mexe heiqꞌehemkii.— Qa hekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ: —Yeꞌehe qa kꞌajayaniꞌƚ.— Maꞌ qa ikkii qa iꞌnjiꞌ keꞌ witinhitjii qa najamet teqꞌeheꞌmkiitaxjuꞌ, ham ƚeqꞌeheꞌmkineleꞌ. u 4 In hats naꞌliyukii, haꞌ Jesús qa weꞌnethinets iye iꞌniꞌ haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ. Heꞌ ƚꞌijatshenhei niteꞌ nikfeꞌlij in hik hakhaꞌtax haꞌ Jesús. v 5 Haꞌ Jesús qa nifaakan: —Omehets, ¿me ham eqꞌehemkineliꞌiƚ?— Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Hamija.— 6 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye: —Iwuꞌmiꞌƚii neꞌ eqꞌehemkiꞌiƚ naꞌ ƚeꞌniyayiƚikꞌi qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ eqꞌehemkineliꞌiƚ.— Maꞌ qa yijayanij kaꞌ hats yitꞌijets. Maꞌ qa netsintaxijphaꞌm keꞌ ƚeqꞌehemkiꞌ niteꞌ yamifi qe topoꞌoj keꞌ sehets. 7Maꞌ qa hakhaꞌ yisuꞌun ƚꞌijatshenek haꞌ Jesús, qa yitꞌijets haꞌ Pedro: —¡Qeteꞌeꞌ hik nakhaꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij!— In yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan haꞌ Simón Pedro qa ajeꞌeƚ teqhinatai, qe nitꞌijjiꞌ heꞌ ƚeqhinatai in mexe tꞌithayii, qa tꞌilitiijuꞌ ajeꞌeƚ haꞌ iweliꞌ. w 8 Qa hekhewepƚe ƚꞌijatshenhei qa amaneijiꞌ keꞌ witinhitjii qe hats metiiphaꞌm haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ, cien (100) metros ipƚuꞌuiphaꞌm, netsinij keꞌ ƚeqꞌehemkiꞌ topoꞌoj keꞌ sehets. x 9 In hats yametsphaꞌm haꞌ ƚꞌisƚaꞌwet, maꞌ qa tꞌilitjuꞌkii qa yiꞌwen kaꞌ feꞌt hayiits tujjeꞌm. Qa ewiꞌƚ kaꞌ sehets woꞌnosjeyijup qa kaꞌ pan. 10 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Enkaꞌxiꞌƚ met peꞌyeꞌ neꞌ eqꞌehemkineliꞌƚ sehets.— 11 Haꞌ Simón Pedro qa tꞌilitjiꞌjuꞌ keꞌ witinhitjii qa tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ witqꞌehemkiꞌ qa netsinijetsphaꞌm haꞌ ƚotkoyek keꞌ kaƚiꞌ topoꞌoj keꞌ qits sehets, ujaꞌx yamets ciento cincuenta y tres (153). In olotstaxjiꞌ yemjee qa niteꞌƚe niwjafꞌitjuꞌ keꞌ witqꞌehemkiꞌ. y 12 Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Enek ekuꞌniꞌƚ quꞌ ekiꞌƚjuꞌ.— Ham pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netjeyepuniꞌijets hekheweꞌ ƚꞌijatshenhei quꞌ nanfaakanij quꞌ nitꞌijets: —¿Ƚek akhaꞌ?— qa hatsƚe nikfeꞌltaxets in hik hakhaꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 13 Haꞌ Jesús qa iketsha hekheweꞌen, qa tꞌekuꞌmiꞌ kaꞌ pan qa netisijjuꞌ, qa hik ƚeqfenyeꞌjij iye kaꞌ sehets. 14 Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii maꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij in weꞌnethinetskii heꞌ ƚꞌijatshenhei in hats iƚaꞌx iye. z  























15  Maꞌ

Jesús qa nifaakanija paꞌ Simón Pedro.

qa in hats naqꞌaxjuꞌ, haꞌ Jesús qa yitꞌijets haꞌ Simón Pedro: — Simón, ƚaꞌs haꞌ Juan, ¿me les qi quꞌ etsuꞌunija qa eneweꞌƚeꞌen qaꞌ niteꞌ t  21:2 Lc 6:14; Jn 1:45‑49; 21:7; Mt 4:21; 10:2; 17:22; 20:20; 26:37; 27:56; Mr 1:19‑20; 3:17,18; 10:35; Hch 10:32; 12:2 u 21:3 Lc 5:5 v 21:4 Jn 20:14,19,26 w 21:7 Lc 10:1; 1Co 8:6 x 21:8 Lc 12:25; Mr 3:9; Jn 6:22‑24 y 21:11 Lc 5:4‑10 z 21:14 Jn 20:19,26; 21:1; 2Co 4:11; 1Jn 1:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SAN JUAN 21  318

les qiyeꞌ quꞌ isuꞌun?— Haꞌ Pedro qa yekuꞌƚ: —Ehe, Yatsatꞌaxyij, akhaꞌ ƚenikfeꞌlets in kꞌesuꞌun.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Aqakinenkii nekheweꞌ tsatsatꞌetsij kotsꞌetets ƚelits.— a 16 Qa ewiꞌƚij iye in nifaakan maꞌ qa hats wetsjukꞌij: —Simón, ƚaꞌs haꞌ Juan, ¿me ƚetsuꞌunija?— Haꞌ Pedro qa yekuꞌƚ iye: —Ehe, Yatsatꞌaxyij, akhaꞌ ƚenikfeꞌlets in kꞌesuꞌun.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye: —Aqakinenkii nekheweꞌ tsatsatꞌetsij kotsꞌetets.— b 17 Maꞌ qa ewiꞌƚij iye in yitꞌijets qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij in nifaakan: — Simón, ƚaꞌs haꞌ Juan, ¿me ƚetsuꞌun?— Haꞌ Pedro qa hats yitawjeꞌmeten qe in hats wetshetkꞌewiꞌƚij in nifaakan qa yiꞌtƚiꞌij: —¿Me ƚetsuꞌun?— qa yitꞌij in yekuꞌƚ: —Yatsatꞌaxyij, akhaꞌ week ƚenikfeꞌlets. Ƚenikfeꞌlets in kꞌesuꞌun.— Haꞌ Jesús qa yitꞌijets iye: —Aqakinenkii nekheweꞌ tsatsatꞌetsij kotsꞌetets. c 18 Yijaaꞌija akaꞌ hitꞌij ewets, in mexe eꞌjutjanaꞌx qa akhaꞌƚe in ƚanaqsiꞌj qa ƚakjiꞌ iye naꞌaj ƚeꞌnikheyujiꞌ. Qa quꞌ aꞌƚawaꞌmaꞌxeꞌtax qaꞌ etshenƚephaꞌm neꞌ okoyei quꞌ itꞌij kꞌeewe qaꞌ tujtseikaꞌyeꞌ paꞌquꞌ neqhinatanin qaꞌ nekaꞌxjiꞌ iye pakhaꞌ quꞌ niteꞌ eꞌnikheyuyeꞌtaxjiꞌ.— 19 Akaꞌan in yitꞌijets haꞌ Jesús qa hats yiwjutsiqentaxiꞌmha paꞌquꞌ ƚawamhinyeꞌjeꞌ hatseꞌ haꞌ Pedro quꞌ nataꞌƚets quꞌ niwqinhetjiꞌha paꞌ Dios. Maꞌ qa yitꞌijets: —¡Atsjayan!— d 20 Haꞌ Pedro in tetwekꞌelaxtax, qa yiꞌwen in nijayanphaꞌmkii haꞌ qi yisuꞌun ƚꞌijatshenek haꞌ Jesús. Hik hakhaꞌ ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ in tekjuꞌ qa hikhaꞌ nifaakanij iye in yitꞌijets: —Yatsatꞌaxyij, ¿ƚek pakhaꞌ paꞌ tꞌihin ej hatseꞌ?— e 21 Haꞌ Pedro in yiꞌwen hakhaꞌan, qa yitꞌijets haꞌ Jesús: —Yatsatꞌaxyij qa haneꞌen, ¿paꞌn quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkiyek hatseꞌ?— 22 Qa haꞌ Jesús qa yitꞌijets: —Yakhaꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ niteꞌ nawaꞌmeꞌ nakhaꞌan qaꞌ namijii quꞌ hetpiltaxjuꞌ iye, niteꞌ akhaꞌ quꞌ enikfeꞌlets akaꞌan. Akhaꞌ atsjayan yijatꞌij.— 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ tekꞌenets in iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ hakhaꞌ ƚꞌijatshenek in tees tit nawaꞌm. Qa haꞌ Jesús niteꞌƚe yitꞌijets quꞌ niteꞌ nawaꞌmeꞌ. Akaꞌƚe qe yitꞌij: —Yakhaꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ niteꞌ nawaꞌmeꞌ qaꞌ namijii quꞌ hetpiltaxjuꞌ iye, niteꞌ akhaꞌ quꞌ enikfeꞌlets akaꞌan.— 24 Hik haꞌne haꞌne ƚꞌijatshenek yiꞌwen qa yepiꞌyeꞌ iye ekeweꞌ wekwek qa yikaꞌajjiꞌ, maꞌ qa jinikfeꞌletsha iye ekeweꞌ yikaꞌajjiꞌ in yijaalija. 25 Haꞌ Jesús olots iye keꞌ yaqsiijkii wekwek, quꞌ week neꞌnikaꞌajjiꞌ keꞌ week, yakhaꞌ humti quꞌ niteꞌ newejuƚiꞌipjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ peꞌquꞌ witfaakanheyeꞌ quꞌ neꞌnikaꞌajjiꞌ. f  



















a  21:15 Mt 8:30,33; Mr 5:11,14; Lc 8:32,34; 15:15; Jn 21:17; Ap 5:6 b 21:16 Lc 6:35; 10:27; Ap 12:11; 1P 5:2; Mt 7:15; Jn 10:11 c 21:17 Mr 14:44; Jn 5:20; 16:30; 21:15; 2Co 2:2 d  21:19 2P 1:14; Jn 1:43; 8:12; 10:27; 11:4; 17:1; 1P 2:12 e 21:20 Jn 13:21,23‑25; 21:7 f  21:25 Jn 20:30

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS

1

1   Kaꞌ

Lucas qa wenqꞌikaꞌai paꞌ Teófilo.

yojo yifaakanek, waikaꞌ Teófilo, hikaꞌ eꞌm keꞌ week ƚeqfenyejeyij paꞌaj paꞌ Jesús in iꞌnkꞌa yaqsiijkii keꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa keꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye a 2 qa yamijii in tenilesiꞌyijuꞌƚ naꞌ waꞌsjiꞌ. In menteꞌ yamii naꞌ waꞌs, qa paꞌ Espíritu Santo qa hikpaꞌ taꞌƚets paꞌaj paꞌ Jesús in nifeliꞌm pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii hekheweꞌ apóstoles tꞌekuꞌmiijiꞌkii paꞌaj. b 3 In naxijikꞌi paꞌ qi in yaatsꞌeꞌej qa in waꞌm iye, qa ƚakhaꞌija in weꞌnethinetskii paꞌaj hekheweꞌ apóstoles, qa yethinijkii kekheweꞌ olots jutsiqetsij in hats iƚaꞌx iye, qa yamijets cuarenta (40) neƚuts in weꞌnethinetskii qa nifeliꞌm peꞌ wekwek tꞌejuyets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. c 4 Paꞌ Jesús in mexe iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌaj heꞌ apóstoles, qa yitꞌijets: —Hasuꞌuj ma ekuꞌniꞌƚikꞌui naꞌ Jerusalén, oꞌnotki ekuꞌniꞌƚets yijatꞌij quꞌ nafits kakhaꞌ hats yiwjutsiqen naꞌ Tata, hikkaꞌ yakhaꞌ hats kꞌefeliꞌƚiꞌm, d 5 qe kaꞌ Juan Bautista wenqimpuujinjiꞌ naꞌaj iweliꞌ, qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ mempulijiꞌƚjiꞌ ek naꞌ Espíritu Santo, hats niteꞌ toxikꞌui.— e 6 Maꞌ qa peꞌ notꞌaxiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌaj apóstoles qa nifaakan, qa yitꞌijets: — Yatsatꞌaxyij, ¿me hats yamets haneꞌej ƚahatsꞌij quꞌ iwuꞌmfikꞌi peꞌ romano tenekꞌenheꞌyij naꞌ Israel ƚeqe seheꞌ?— 7 Paꞌ Jesús qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Niteꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ enikfeꞌliꞌƚets pekheweꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ qa pekheweꞌ ƚahatsiyij iye, naꞌ Tata hats yajiꞌletjuꞌ yitꞌijiꞌ nakhaꞌ ƚetꞌunhaꞌx in qi in tenekꞌenhei. f 8 Qa ƚꞌestiiƚiꞌiƚij hatseꞌ peꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ quꞌ nanam naꞌ Espíritu Santo qaꞌ naꞌniꞌƚ epjiꞌ, maꞌ qaꞌ etsfeliꞌƚiꞌ haꞌne Jerusaleniꞌ qa week naꞌ seheꞌ Judea qa naꞌ Samaria, qa amƚiꞌiƚijii pekheweꞌ totsii witsetits haꞌne seheꞌ ipjiꞌ.— g  













a  1:1 Lc 1:3; 24:19 b 1:2 Mt 28:19‑20; Lc 24:47; Jn 20:21 c 1:3 Mt 28:17; Mr 16:14; Lc 24:34,36; Jn 20:19; 1Co 15:5‑7 d 1:4 Lc 24:49; Jn 14:1; Hch 2:33 e 1:5 Jl 3:18; Mt 3:11; Hch 11:16 f 1:7 Mt 24:36; Mr 13:32; 1Ts 5:1 g 1:8 Lc 24:48; Hch 2:1,4; 4:33; 8:1,14; 13:47

319 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 1  320 Jesús qa wapiletsphaꞌm naꞌ waꞌs.

9 In

yiliꞌij in yitꞌij paꞌaj ekeweꞌ wekwek, qa heꞌ apóstoles in mexe yejeƚtaxjuꞌ paꞌaj qa tsꞌeejphaꞌm paꞌaj in ikphaꞌm, qa uijiꞌtejeꞌm peꞌ ewiꞌƚ wasiꞌ maꞌ qa hats niteꞌ naꞌl. 10 In mexe yejeƚtaxiikii paꞌaj hekheweꞌen naꞌ waꞌsjiꞌ haꞌ Jesús in ikphaꞌm, qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj in hats iꞌnijup hekheweꞌen peꞌ wetsjuk jukhew foꞌ peꞌ ƚeqhinatai. h 11 Pekheweꞌen qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Jukhew, Galilea ƚeiƚets, ¿inhatsꞌek in ƚejeƚiƚikꞌiphaꞌm naꞌ waꞌsjiꞌ? Haꞌne Jesús iꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa hats wetkaꞌxetsphaꞌm naꞌ waꞌs, hik haꞌne tepiljuꞌ iye hatseꞌ qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ iye in ƚiꞌweniꞌƚ in ikphaꞌm.— i  



Matías qa teƚiikatiijiꞌ quꞌ nayaꞌxiꞌ paꞌ ƚetseꞌttax paꞌ Judasꞌikꞌi.

12  Maꞌ

qa tepilikꞌuikii iye keꞌ utek ƚii Olivos, qa tepilets iye haꞌ Jerusalén, ipƚuꞌumets ewiꞌƚ kilómetro qe hik ƚꞌaꞌj naꞌaj ƚenexkeꞌej paꞌaj quꞌ jintajalkiꞌsjiꞌ naꞌaj witwapiihijiijiꞌ (sábado). 13 In hats uijiꞌtejeꞌmkii paꞌaj haꞌ witset qa iketsphaꞌmkii paꞌ toxphaꞌm peꞌ wititsiꞌ hikpaꞌ ƚewhiꞌwetꞌijkii paꞌaj haꞌ Pedro, haꞌ Juan, haꞌ Jacobo (Santiago) qa haꞌ Andrés, haꞌ Felipe qa haꞌ Tomás, haꞌ Bartolomé qa haꞌ Mateo, haꞌ Jacobo (Santiago), ƚaꞌs paꞌ Alfeo, haꞌ Simón ƚenqii iye Zelote (cananista) qa haꞌ Judas, ƚaꞌs pakhaꞌ ƚii iye Jacobo (Santiago). j 14 Week eneweꞌen ewiꞌƚ weꞌnenijiꞌha paꞌaj, qa iyiinjiija iye, weekjiꞌ pekheweꞌ efuts iye, qa kikheꞌ iye María ƚenene paꞌ Jesús, qa hekheweꞌ iye ƚekꞌinjats. k 15 Hik pakhaꞌaj peꞌ neƚutsjiꞌ, haꞌ Pedro qa tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ paꞌaj ƚeqewukꞌu pekheweꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús, ujaꞌx yamets paꞌaj in week pekheweꞌ notꞌax wetjuꞌƚ ciento veinte (120), qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: 16 —Yejefets, hatsƚe ƚꞌanyeꞌj paꞌaj qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ nafits kekheweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj ƚeꞌlijei paꞌ Davidꞌikꞌi yitijinenij paꞌaj paꞌ Espíritu Santo. Qa nifel paꞌaj in tꞌejuyets kaꞌ Judasꞌikꞌi, hikkaꞌ nojoꞌokꞌoyii hekheweꞌ tꞌekuꞌmiꞌ qa yopheꞌƚ haꞌ Jesús. l 17 Qe kaꞌ Judasꞌikꞌi kakhaꞌan week heinekumhiitaxiƚiijiꞌ qa naꞌltax paꞌ testiitaxij akaꞌ witꞌithayijkit. m 18 Kakhaꞌan, pekheweꞌ ƚajal paꞌ ƚewuƚꞌax qa yamitijuꞌƚ paꞌ ewiꞌƚ seheꞌ, qa namiijuꞌ paꞌaj qa tikeꞌƚ jeꞌm paꞌaj keꞌ ƚekutjiyikꞌi qa lasasfikꞌikii peꞌ ƚajatayikꞌi. n  











 1:10 Mt 28:13; Mr 16:5; Lc 24:4; Jn 20:12 i 1:11 Mt 16:27; Hch 2:7; 1Ts 1:10; 2Ts 1:10  1:13 Hch 9:37,39; 20:8; Mt 10:2‑4; Mr 3:16‑19; Lc 6:14‑16 k 1:14 Hch 2:46; 4:24; 5:12; 7; 15:25; Ro 12:12; 15:6; Mt 12:46; Lc 23:49,55; Col 4:2 l 1:16 Lc 22:37,47; 24:44; Jn 13:18; 18:3 m 1:17 Jn 6:71; Hch 20:24; 21:19 n 1:18 Mt 26:14‑15; 27:5,7‑8 h

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 321

HECHOS 1​, ​2

19 In

nikfeꞌlets paꞌaj akaꞌan peꞌ week Jerusalén ƚeiƚets qa ƚeqiyij haꞌ seheꞌ kekheweꞌ ƚeꞌlijei yitꞌij Acéldama, ikjiꞌ witꞌathits ƚetset. 20 Qe nakhaꞌ witfaakanek Intata ƚeꞌlijei Salmos, weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in yitꞌij: “Ham paꞌquꞌ naꞌniꞌ hatseꞌ pakhaꞌ ƚetset. Hasuꞌuj paꞌquꞌ naꞌniꞌ pakhaꞌan.”   (Sal 69:25) Qa yitꞌij iye: “Nayaꞌxiꞌ pakhapeꞌ pakhaꞌ ƚꞌithayijkiꞌttax.”   (Sal 109:8) 21 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, in les ƚeꞌwis hekheweꞌ jukhew, hekheweꞌ tsijayaniƚikꞌikii ekeꞌ week ƚahatsiyij in mexe iꞌnꞌinit jiꞌtejeꞌm haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, 22 hekheweꞌ taꞌƚijii in iꞌnkꞌa yimpuujin kaꞌ Juanꞌikꞌi hakhaꞌan, qa yamƚiꞌijii in in hats ikii naꞌ waꞌs, pakhaꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ naꞌn initjiꞌtejeꞌm iye qaꞌ nenfel iye in iƚaꞌx iye haꞌ Jesús.— o 23 Maꞌ qa tayaꞌyiijiꞌ peꞌ wetsjuk jukhew, hakhaꞌ José ƚii Barsabás qa hik hakhaꞌ iye ƚii Justo qa haꞌ Matías. p 24 Maꞌ qa iyin, qa yitꞌijjuꞌ: —Yatsatꞌaxyij, akhaꞌ in ƚenikfeꞌlets yijatꞌij peꞌ ƚatawjets eneꞌ weekjiꞌ, etsꞌethiniꞌƚij watꞌij paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ hayiits kuꞌmiijiꞌ paꞌaj eneweꞌ wetsjuk jukhew, q 25 hatsꞌinha quꞌ nayaꞌxiꞌ qaꞌ nithayiki akaꞌ witꞌithayijkit quꞌ apostoliꞌij iye, hik akaꞌ kaꞌ Judasꞌikꞌi yiwuꞌmiꞌ qe qaꞌ namii pakhaꞌ wejuꞌƚij quꞌ namii.— r 26 Maꞌ qa ikij wetjuꞌƚ, qa tꞌan paꞌaj haꞌ Matías. Maꞌ qa iꞌnjiꞌtejeꞌm heꞌ once (11) apóstoles. Maꞌ qa hats doce (12) iye. s  













2

1   In

Paꞌ Espíritu Santo qa teꞌnilitjuꞌ paꞌaj.

yamets paꞌaj pakhaꞌ ƚeꞌwis neƚu ƚii Pentecostés, t qa week pekheweꞌ tekꞌenikꞌi keꞌ Jesús ƚeꞌlijei qa ewiꞌƚ paꞌ iꞌniꞌ paꞌaj. u 2 Maꞌ qa ajeꞌeƚ paꞌaj yepiꞌyeꞌ paꞌ nokes hik ƚunyeꞌj naꞌaj qi tꞌunikꞌi taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, qa weekij paꞌaj peꞌ wititsiꞌifi pakhaꞌ iꞌnijuꞌkii. v 3 Maꞌ qa laxajiꞌ paꞌaj peꞌ hik ƚunyejeitax fetei. Maꞌ qa yakꞌeskii qa week iꞌnipjiꞌ ƚesinjel pekheweꞌ jukhew qa peꞌ efuts iye. 4 Qa week topolij paꞌ Espíritu Santo, maꞌ qa yapeƚek paꞌaj in yitꞌij pekhewep witlijeikal, pekheweꞌ tisij paꞌ Espíritu Santo quꞌ nitꞌij qa yitꞌij. w 5 Qa naꞌl pekheweꞌ iꞌniꞌkii haꞌ Jerusalén judiol, yijayan paꞌ Intata, taꞌƚiikii peꞌ week witsetits haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. x 6 In nokes paꞌaj paꞌ kimiim, maꞌ qa peꞌ olots jukhew qa efuts iye qa notꞌaxii paꞌaj, pekheweꞌen qa qhel qhelƚiꞌij wetjuꞌƚ paꞌquꞌ numti, qe week ewiƚei pekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ ej in yitꞌij peꞌ ƚeꞌlijeiƚe wetjuꞌƚ in jukhewiikal.  









 1:22 Mr 1:4; Hch 2:31; 4:2; 17:18; 23:6; 24:15; 26:23 p 1:23 Hch 15:22; 18:7  1:24 Hch 6:6; 13:3; 15:8; 1S 16:7; Jer 17:10; Ap 2:23 r 1:25 Ro 1:5; 1Co 9:2; Ga 1:7‑8 s  1:26 Mt 27:35; Mr 15:24; Lc 23:34; Jn 19:24; Hch 8:21; 26:18; Col 1:12; 1P 5:3 t 2:1 Pentecostés ikjiꞌ judiol ƚeqe ƚeꞌwis neƚu qa tꞌejuyets in inkꞌa nitꞌijjiꞌ paꞌ ininqaꞌpjiꞌ peꞌ ƚeqei trigo fojiꞌij. u 2:1 Lv 23:15; Hch 1:14; 20:16 v 2:2 1R 19:11; Job 38:1; Ez 1:4; Hch 4:31; 16:26 w 2:4 Hch 4:31; 13:52; Mr 16:17; 1Co 12:10 x 2:5 Mt 28:19; Ro 1:5; Ga 1:16 o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 2  322 7 Qa

qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa yitꞌijjuꞌ: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚjuꞌ ek, ¿me niteꞌ week Galilea ƚeiƚets eneweꞌ iyetjuꞌ?  y 8 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj in week ewiƚei inekhewel in jitepiꞌyeꞌej in yitꞌij ekeweꞌ iꞌnlijeyija ekeweꞌ jinekijfikꞌi? 9 Inekhewel naꞌl neꞌ taꞌƚii paꞌ Partia, neꞌ taꞌƚii paꞌ Media, neꞌ taꞌƚii paꞌ Elam, neꞌ taꞌƚii paꞌ Mesopotamia qa eneꞌ Judea ƚeiƚets, qa neꞌ taꞌƚii paꞌ Capadocia, neꞌ taꞌƚii paꞌ Ponto, neꞌ taꞌƚii paꞌ Asia,  z 10 neꞌ taꞌƚii paꞌ Frigia, neꞌ taꞌƚii paꞌ Panfilia, neꞌ taꞌƚii paꞌ Egipto, neꞌ taꞌƚii paꞌ Libia ipƚuliꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Cirene, neꞌ taꞌƚii paꞌ Roma nekheweꞌ judiolija qa nekheweꞌ tꞌekuꞌmƚiꞌiꞌ kaꞌ ƚunyejei neꞌ judiol,  a 11 neꞌ taꞌƚii paꞌ Creta qa neꞌ taꞌƚii paꞌ Arabia. Week inekhewel jitepiꞌyeꞌej in iyetij peꞌ wekwek ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ ƚaqsijiyijkii paꞌ Dios yitꞌij ekeweꞌ iꞌnlijeyija.— 12 Week yitjuƚaxijphaꞌmkii qa qhel qhelƚiꞌij wetjuꞌƚ paꞌquꞌ numti, maꞌ qa watfaakanijjuꞌ: —¿Paꞌn quꞌ naakjiꞌha akaꞌan?— 13 Qa pekhewepƚe qa yawitjitaxijiꞌ ek ƚeꞌlijei qa yitꞌijjuꞌ: — Yekꞌuwetƚejuꞌ nekheweꞌen.—  b  











14  Maꞌ

Paꞌ Pedro qa iyet.

qa haꞌ Pedro qa tsꞌapꞌa qa week iye hekheweꞌ once (11), qa yitꞌunhetikꞌi, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Jukhew, Judea ƚeiƚets qa week iye eneꞌ Jerusalén ƚeiƚets, menikfelitiꞌƚetsha akaꞌan qaꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌiha iye akaꞌ quꞌ hitꞌij, 15 qe eneweꞌen niteꞌ yekꞌuwetjuꞌ in ƚumtitaxiꞌƚ quꞌ nekꞌuwetjuꞌ, qe mexe haneeꞌij juufikꞌiphaꞌm neꞌ junuꞌ, 16 qe hik akaꞌ yijatꞌij pakhaꞌ nifel paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ profetaꞌikꞌi ƚii Joel, in yitꞌij paꞌaj: 17 “Paꞌ Dios yitꞌij: ‘Qaꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ pekheweꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚutsjiꞌ naꞌ yeqe Espíritu qaꞌ hatsiꞌyipjiꞌ eneꞌ week iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ, maꞌ qa peꞌquꞌ elitsiꞌiƚ jukhew qa efuts qaꞌ nenfel paꞌquꞌ hitꞌijets, peꞌ jutjanhets qa naꞌnƚejiꞌkii ƚotoi paꞌquꞌ hetisij qa neꞌ ƚawaꞌmhits qaꞌ nitsꞌowoƚꞌax ƚiꞌij paꞌquꞌ hetisij.  c 18 Qaꞌ hatsiꞌyipjiꞌ iye naꞌ yeqe Espíritu nekheweꞌ yeqejkunenhei qa nekheweꞌ yeqejkunenkii iye.’   (Jl 2:28,29) Maꞌ qaꞌ niyetij pekheweꞌ quꞌ nitꞌijets paꞌ Intata.  d 19 ‘Qaꞌ hethinij hatseꞌ haꞌne waꞌsjiꞌ peꞌquꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, qa peꞌquꞌ jutsiqetsiꞌij haꞌne seheꞌ ipjiꞌ: witꞌathits, feꞌt qa paꞌquꞌ qi tutsaxeꞌ.  









 2:7 Hch 1:11; 2:12 z 2:9 Gn 14:9; 2R 17:6 a 2:10 Mt 23:15; Hch 13:13; 15:38; 16:6,21; 18:23 b 2:13 Hch 17:32; 1Co 14:23 c 2:17‑21 Jl 2:28‑32; Ro 10:13; Is 44:3; Jn 7:38; Hch 10:45; 16:31; 21:9 d 2:18 Hch 21:10; 1Co 12:10 y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 323

HECHOS 2

20  Neꞌ

junuꞌ qaꞌ nooꞌyiꞌ ipjiꞌ hatseꞌ, neꞌ juwel qa sꞌeꞌ yeꞌjiꞌ hik ƚunyeꞌj witꞌathits, maꞌ qaꞌ ƚꞌanuꞌupjiꞌ qaꞌ namets naꞌ qijiꞌ qa ƚeꞌwis iye ƚeqe neƚu haꞌne Yatsatꞌaxꞌinij. e 21 Maꞌ qaꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ week pakhaꞌ quꞌ niyinijets ƚiƚaꞌxeꞌ haꞌne Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ iƚaꞌxeꞌ.’ ”—  (Jl 2:30‑32) 22 Haꞌ Pedro qa yitꞌij iye paꞌaj: —Jukhew Israel ƚeiƚets, ekꞌen qekuꞌniꞌƚikꞌi ek ekeweꞌ quꞌ hitꞌij: haꞌ Jesús, Nazaret ƚeiƚeꞌ, paꞌ Dios hik hakhaꞌ yiwjutsiqentaxiꞌƚ eꞌmha in nukinjuꞌ, qa hikhaꞌ iꞌntaxijjiꞌ in nethintaxiꞌƚijkii kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, kekheweꞌ jiyitjuƚaxijphaꞌmkii qa kekheweꞌ jutsiqetsij in taꞌƚiiha paꞌ Dios, in ƚunyejeyek kekheweꞌ hats ƚiꞌweniꞌƚ. f 23 Haneꞌen, in testiꞌyij quꞌ nawaꞌm qe taꞌƚets pakhaꞌ hayiits watjiꞌletjuꞌ pakhaꞌaj quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii qa pakhaꞌ iye qi ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Dios. Maꞌ qa ƚilaniꞌƚijiꞌ keꞌ cruz ƚaꞌniƚijjiꞌ hekheweꞌ uƚꞌets jukhew, maꞌ qa ƚilaniꞌƚ. g 24 Qa yiƚinƚe iye paꞌ Dios, yaqꞌayinij iye ajeꞌeƚ pakhaꞌ qi ƚaqaꞌtiꞌij kakhaꞌ ƚawamhijii, qe paꞌ witwamhiꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nenyejinjuꞌ. h 25 Qe paꞌ Davidꞌikꞌi iyetij iye paꞌaj hakhaꞌan in yitꞌij: “Niteꞌ yiliꞌij in hiꞌwen naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij met yeꞌmkiiha, qe iꞌniꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi hatsꞌinha quꞌ hameꞌ pakhaꞌ quꞌ netsyejinijikꞌui akaꞌan. 26 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚeꞌwisiꞌmkii haꞌne yitaweꞌj qa haꞌne yilepep qa iyetij paꞌ ƚesaxiꞌmkii. Qa haꞌne yeseꞌn iye quꞌ nawapiitax qa naꞌlƚiꞌim paꞌ wetjumtiꞌikꞌui, 27 qe akhaꞌ tees quꞌ iwejinƚiꞌiꞌ paꞌ yiƚaꞌx pakhaꞌ ƚetset peꞌ naxjuꞌ, niteꞌ exkeꞌej iye quꞌ ƚipipeꞌjiꞌ haꞌne ƚꞌaj haꞌne ham paꞌquꞌ naqsiijkii uƚꞌaxeꞌ eqejkunenek. i 28 Akhaꞌ ƚetsikfelitets nakhaꞌ witꞌikheyiꞌjii quꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌ iye. Qi quꞌ otsponhetij hatseꞌ paꞌquꞌ yisaꞌxiꞌimkii quꞌ natsamtax ei.”  (Sal 16:8‑11) 29 Yejefets, niteꞌ hetjeyepuniꞌƚij ewets quꞌ hitꞌiƚij ewets pakhaꞌ inaqwaꞌmaꞌxikꞌi David in waꞌm paꞌaj qa weꞌnenifi paꞌaj kekheꞌ ƚesehek, kekheꞌ haneꞌej mexe naꞌl haneꞌeꞌin. j 30 Qa paꞌ Davidꞌikꞌi in profetaƚe qa nikfeꞌletsha paꞌ Dios in yiwjutsiqeniꞌmha paꞌaj quꞌ nayaxipjiꞌ hatseꞌ pakhaꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx in qi in wittata pakhaꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ taꞌƚets hatseꞌ.  (Sal 132:11) k 31 Paꞌ Davidꞌikꞌi yejeƚii pakhaꞌ mexe hamikꞌui qa iyetij pakhaꞌ ƚiƚijii hatseꞌ paꞌ Cristo, in niteꞌ tewejinhetiiƚiꞌiijuꞌ pakhaꞌ ƚetset peꞌ naxjuꞌ, qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ ƚipipeꞌjiꞌ paꞌ ƚꞌaj. l 32 Haꞌne Jesús yiƚin paꞌ Dios, hik haꞌne yekheweliꞌƚ yeꞌweekiꞌƚ in tsikfeꞌliꞌƚijets akaꞌan qe hiꞌweniꞌƚ. m  























 2:20 Mt 24:29; 1Ts 5:2; Is 58:13; Ez 13:5; Am 5:18; Abd 15; Sof 1:14; Zac 14:1; Mal 4:5  2:22 Jn 3:2; 4:48; Hch 10:38; He 2:4 g 2:23 Mt 26:24; Lc 22:22; 24:20; Hch 3:18; 4:28; 5:30 h 2:24 Ro 8:11; 1Co 6:14; 2Co 4:14; Ef 1:20; Col 2:12; 1Ts 1:10; He 13:20 i  2:27 Mt 11:23; Lc 2:26; Hch 13:35; He 7:26 j 2:29 1R 2:10; Neh 3:16; Hch 7:8‑9; 13:36 k 2:30 2S 23:2; Mt 22:43; Lc 1:32; Hch 1:8; He 11:32 l 2:31 Sal 16:10; Hch 2:27 m  2:32 Lc 18:33; Hch 2:24 e f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 2  324 33  Maꞌ

qa hats weniwqinhetjiꞌ iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Dios, qa paꞌ Intata qa tisijets paꞌ Espíritu Santo yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj quꞌ netisij, maꞌ qa hakhaꞌan qa natsiyiꞌƚ yiwetsjuꞌ akaꞌan akaꞌ haneꞌej ƚiꞌweniꞌƚ qa ƚepiꞌyeꞌeƚ iye. n 34 Qe paꞌ Davidꞌikꞌi niteꞌ hik pakhaꞌ quꞌ naketsphaꞌm paꞌaj naꞌ waꞌs, qa yiꞌtƚiꞌij paꞌaj: “Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yitꞌijets paꞌ Yatsatꞌaxyij: ‘Niꞌijuꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi o 35 ipƚuꞌui quꞌ hentaxiijuꞌ neꞌ efꞌiyei qa otsiꞌpjiꞌkii nekheweꞌ ejuihifets.’ ”   (Sal 110:1) 36 Week eneꞌ Israel ƚeiƚets nenikfelitetsha haꞌne Jesús haꞌne ƚꞌeniꞌƚjiꞌphaꞌm keꞌ ƚeqe cruz, hik haꞌne paꞌ Dios yaqsiijkii qa yeniꞌ maꞌ qa Yatsatꞌaxꞌinij qa Cristo iye.— p 37 Maꞌ qa in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj ekeweꞌen pekheweꞌen, qa qi in yasin jiꞌtejeꞌm peꞌ ƚatawjets. Pekheweꞌen qa nifaakanij paꞌaj haꞌ Pedro qa hekhewep apóstoles: —Yejefets, ¿paꞌn ƚii paꞌquꞌ haqsiꞌjiꞌƚijkii?— q 38 Haꞌ Pedro qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Iliꞌiƚij peꞌ uƚꞌets in ƚaqsiiƚijkii qaꞌ mempujiꞌƚij week ewiƚei ekheweliꞌƚ akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Jesucristo hatsꞌinha quꞌ netwumhitiꞌyiꞌƚ ekꞌui peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ, maꞌ qaꞌ estiꞌyiꞌƚij pakhaꞌ witqisit pakhaꞌan hikpaꞌ paꞌ Espíritu Santo. r 39 Qe haꞌne yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Dios, tꞌejuyiꞌƚ ewets qa tꞌejuyets iye peꞌ elitsiꞌƚ qa week tꞌejuyets iye pekheweꞌ totsii paꞌ iꞌniꞌ, ehe, tꞌejuyets pekheweꞌ quꞌ natyaꞌyiijiꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij inqe Dios.— s 40 Ekeweꞌen yitꞌij paꞌaj haꞌ Pedro qa olots iye pekhewep iye in nifeeliꞌmha paꞌaj qa yakakƚinijha iye paꞌaj, qa yitꞌijets: —Enekiꞌƚikꞌuifikꞌi yijatꞌij pakhaꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ eneweꞌ haneꞌej ƚahatsꞌij uƚꞌets jukhew, maꞌ qaꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ.— t 41 Maꞌ qa peꞌ tekꞌenikꞌi qa tꞌekuꞌmiꞌ kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj, qa wempuliꞌjjuꞌ paꞌaj. Maꞌ qa hats ikets iye paꞌ neƚujiꞌ pekheweꞌ inkꞌaihits iꞌnƚiꞌi quꞌ namets wetshetkꞌewiꞌƚ mil (3.000) peꞌ jukhew qa efuts iye. 42 Qa weꞌneniha paꞌaj niteꞌ yiliꞌij in tekꞌenikꞌi pekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij heꞌ apóstoles, weꞌneniha paꞌaj in niteꞌ yiliꞌij qa notꞌaxjiꞌij wetjuꞌƚ, weꞌneniha paꞌaj in niteꞌ yiliꞌij qa wetƚisjiijjuꞌ peꞌ paꞌn qa weꞌneniha iye paꞌaj in niteꞌ yiliꞌij qa iyinjiꞌij. u 43 Peꞌ weekjiꞌ qijiꞌij qa yitjuƚaxjiijphaꞌmkii pekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ yaqsiꞌj jiijkii hekheweꞌ apóstoles. v 44 Week niteꞌ yeqekuꞌ tekꞌenets qa ewiꞌƚ iꞌnjiijiꞌ qa niteꞌ ekuyitsij wetjuꞌƚ iye peꞌ ƚewekwekits. w  





















n  2:33 Fil 2:9; He 10:12; Jn 7:39; 14:26; 16:7,13; Hch 2:17; 10:45 o 2:34‑35 Sal 110:1; Mt 5:35; 22:44; Mr 12:36; Lc 20:42‑43; Jn 3:13; 1Co 15:25; He 1:13 p 2:36 Mt 28:18; Lc 2:11; Ro 14:9; 2Co 4:5 q 2:37 Lc 3:10; Hch 16:30 r 2:38 Lc 24:47; Hch 3:16,19; 5:14; 8:12; 22:16; 26:20 s 2:39 Is 44:3; Hch 3:25; Ef 2:13 t 2:40 Dt 32:5; Mt 17:17; Fil 2:15 u  2:42 Hch 1:14; 5:28; 13:12; 17:19; 1Co 14:6; He 10:25 v 2:43 Mr 16:17,20; Hch 5:12 w  2:44 Mt 19:21; Hch 4:32

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 325

HECHOS 2​, ​3

45  Tꞌihinjiꞌjij

peꞌ ƚeqe sehel qa peꞌ ƚewekwekits iye, maꞌ qa peꞌ ƚꞌastai netisjiijuꞌ peꞌ week pakhaꞌ quꞌ hamiꞌim peꞌyeꞌ. 46 Week neƚuts niteꞌ yiliꞌij paꞌaj in ewiꞌƚ iꞌnjiꞌjiꞌ nekheꞌ qi witlijtsitjiyii qa peꞌ ƚetsilii iye qa wetƚisjiijjuꞌ peꞌ pan, ewiꞌƚ iꞌnjiijiꞌ iye paꞌaj qa tekjiꞌijjuꞌ qa paꞌ ƚunyejei peꞌ ƚatawjets qa yijaaꞌija iye ham yatꞌineꞌkii. x 47 Yiwqinhetjiꞌha paꞌaj paꞌ Intata qa week pakhaꞌ witset in yisuꞌunij. Qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa week neƚuts yenjiꞌtejeꞌmkii pekheweꞌ ƚelits peꞌ inkꞌaihits quꞌ iƚiyeꞌ iye. y  



3

1   Ewiꞌƚ

Paꞌ onqok.

paꞌ neƚu paꞌaj haꞌ Pedro qa haꞌ Juan ikikꞌiphaꞌm paꞌaj keꞌ qi witlijtsitjii jeljiꞌ junuꞌ las tres paꞌaj yamets iye in ƚꞌiyinhejii. z 2 Naꞌl paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew onqok, taꞌƚij jiꞌtejeꞌm paꞌaj wittaweꞌj in onqok. Week neƚuts wetkaꞌxjiꞌjii haꞌ ƚejiꞌ ƚenqii Ƚeꞌwis qa iyinjiijets ƚaqꞌastayeꞌ peꞌ uijiifi keꞌ qi witlijtsitjii. a 3 Haneꞌen in yiꞌwen paꞌaj haꞌ Pedro qa haꞌ Juan in hats kꞌesitsiyuꞌets paꞌ ƚejiꞌ qaꞌ nuyetsjiꞌ keꞌ qi witlijtsitjii, qa iyintaxijets paꞌaj ƚaqꞌastayeꞌ. 4 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa haꞌ Juan qa tsꞌin paꞌaj in yejeƚjuꞌ pakhaꞌan, qa yitꞌijets paꞌaj: —¡Etsjeƚiꞌƚjuꞌha!— 5 Haꞌ onqok qa yejeeƚjuha qe yumtitax quꞌ netisij peꞌyeꞌ. 6 Qa haꞌƚe Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Ham yaqꞌastayeꞌ qa ham iye yoqo oroyeꞌ, qa akaꞌƚe naꞌl yeꞌm qaꞌ hik akaꞌ quꞌ kꞌeƚisij: Akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Jesucristo, Nazaret ƚeiƚeꞌ, ¡eniiphaꞌm qaꞌ ma!— b 7 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi, qa niihinphaꞌm paꞌaj. Maꞌ qa ajeꞌeƚ paꞌaj tꞌunitsikꞌi peꞌ ƚefꞌiyei qa peꞌ ƚofonjei iye qa hats ƚeꞌsitjuꞌ, 8 qa tꞌilitꞌijphaꞌm paꞌaj quꞌ tsꞌapꞌayeꞌ qa ik. Qa uyifi paꞌaj keꞌ qi witlijtsitjii ƚijtsꞌeyeꞌktejeꞌm paꞌaj hekheweꞌen hats tꞌotsjoꞌ, qa tꞌilitphaꞌmkii paꞌaj qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios. c 9 Week peꞌ jukhew qa efuts iye in yiꞌwen paꞌaj in tꞌotsjoꞌ qa in yiwqinhet iye paꞌ Dios, 10 qa nikfeꞌlij paꞌaj in hik pakhaaꞌija pakhaꞌ iꞌnƚeꞌkjiꞌ paꞌ ƚejiꞌ ƚenqii Ƚeꞌwis kekheꞌ qi witlijtsitjii qa iyinjiikii ƚaqꞌastayeꞌ, maꞌ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj in yiꞌwen akaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌaj. d  

















11 Paꞌ

Pedro qa iꞌnqꞌijatshenifi paꞌaj peꞌ qi witlijtsitjii.

onqoktax in mexe niteꞌ yaqamij paꞌaj in tikꞌeyijup haꞌ Pedro qa haꞌ Juan, maꞌ qa peꞌ week jukhew qa efuts iye qa tekumaxiikii paꞌaj  2:46 Lc 24:53; Hch 5:42; 20:7 y 2:47 Hch 5:14; 11:24; 16:5; Ro 14:18 z 3:1 Sal 55:17; Mt 27:46; Hch 10:3,30 a 3:2 Lc 16:20; Jn 9:8; Hch 14:8 b 3:6 Hch 4:10; 2Co 6:10 c  3:8 Is 35:4‑6; Hch 14:10 d 3:10 Jn 9:8; Hch 3:2 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 3  326

pekheweꞌen in iꞌnijiꞌ pakhaꞌ tsꞌeeweꞌefi ƚii Salomón keꞌ qi witlijtsitjiyetsjiꞌ, qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj pekheweꞌen. e 12 Akaꞌan in yiꞌwen paꞌaj haꞌ Pedro, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ peꞌ weekjiꞌ: —Jukhew, Israel ƚeiƚets, ¿inhatsꞌek in ƚenitjuƚaxiƚijphaꞌm akaꞌan? ¿Inhatsꞌek in ƚetsjeƚiꞌƚjuꞌ, qa hik ƚunyeꞌj quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ yitꞌunhaꞌxeꞌƚiꞌiƚ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ yijunyejeyiꞌiƚij paꞌ Intata in hotshiniꞌƚjuꞌ haꞌne onqoktax? 13 Pakhaꞌ ƚeqe Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi, paꞌ Isaacꞌikꞌi qa paꞌ Jacobꞌikꞌi, pakhaꞌ ƚeqe Dios peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi, hats yiwqinhetjiꞌ hakhaꞌ ƚaꞌs Jesús, hik hakhaꞌ ekheweliꞌƚ ƚꞌihiniƚij qa qi in ƚuteniꞌƚ aꞌtsꞌapꞌaꞌaƚijets hakhaꞌ Pilato, hakhaꞌan in yisuꞌuntax quꞌ niwejin. f 14 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa qi in ƚuteniꞌƚ hakhaꞌ Hamjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qa Yatsathenija iye, maꞌ qa ƚꞌiyiniƚets quꞌ netwejinhetii hakhaꞌ ewiꞌƚ eqekꞌunaꞌx, g 15 qa ƚetisiꞌƚij quꞌ natlanhetii qaꞌ nawaꞌm hakhaꞌ taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx. Qa paꞌ Dios qa yiƚinƚe iye niihinikꞌuiphaꞌm peꞌ naxjuꞌ, hik akaꞌ yekheweliꞌƚ hiꞌweniꞌƚha. h 16 Qa in taꞌƚets pakhaꞌ niteꞌ yeqekuyejeyiꞌƚij akaꞌ ƚiijiꞌ, maꞌ qa akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Jesús qa hik akaꞌ yitꞌunhet haꞌne jukhew, haꞌne haneꞌej ƚiꞌweniꞌƚ qa ƚenikfeꞌliꞌƚij iye, pakhaꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj taꞌƚets haꞌ Jesús hik pakhaꞌ yaqsiꞌjjuꞌha haꞌne jukhew, qa ekheweliꞌƚ qa eꞌweekiꞌƚ in ƚiꞌweniꞌƚijha. 17 Qa haneꞌej, yejefets, yakhaꞌ tsikfeꞌlets in ƚaqsiꞌjƚiꞌiƚijkii akaꞌan in ƚilaniꞌƚ haꞌ Jesús qe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚetsha paꞌ ƚunyeeꞌjkiiha, in ƚunyejeyek iye nekheweꞌ ekꞌenhejkititsiꞌƚ. i 18 Qa hatsƚe yafitsheninƚiꞌij paꞌ Dios pakhaꞌ hayiits yitꞌij paꞌaj iꞌnjiijjiꞌ pekheweꞌ week profetalikꞌi: pakhaꞌ ƚeqe Cristo quꞌ qi quꞌ nataatshenhetii qaꞌ nawaꞌm iye. j 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, menikfelitiꞌƚij etetsha akaꞌan in ƚijaniƚikꞌi qaꞌ etetwekꞌelaxiꞌƚijets yijatꞌij quꞌ hasuꞌuj eqekuꞌuƚ, hatsꞌinha peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ qaꞌ nawatwamhitikꞌi, maꞌ qaꞌ eꞌlefitsiꞌiƚijets quꞌ uƚaijeꞌyiꞌƚ quꞌ hats niꞌiƚijup pakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. k 20 Qa pakhaꞌan qaꞌ neꞌnukiniƚꞌei hatseꞌ haꞌ Jesús hikhaꞌ Cristo, hik hakhaꞌ hayiits paꞌaj teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ quꞌ estiꞌyiꞌƚij qaꞌ neꞌfeniꞌƚ hatseꞌ, l 21 qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ mexe amaniꞌiiphaꞌm naꞌ waꞌs ipƚuꞌui quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetpilettaxiꞌ iye paꞌ hayiits ƚunyejei eneꞌ wekwek, in ƚꞌanyeꞌjek pakhaꞌ hats yitꞌij paꞌaj paꞌ Dios iꞌnijjiꞌ pekheweꞌ ƚeꞌsits ƚeqe profetasꞌikꞌi pakhaaꞌij paꞌaj. m  



















 3:11 Lc 22:8; Jn 10:23; Hch 5:12 f 3:13 Hch 5:30; 7:32; 13:28; 22:14; Mt 27:2; Lc 23:4; Jn 19:15 g 3:14 Mr 1:24; 15:11; Hch 4:27; 7:52; Lc 23:18,25 h 3:15 Hch 2:24; 5:31 i  3:17 Lc 23:34; Hch 13:27 j 3:18 Lc 24:27; Hch 2:23; 17:3; 26:23 k 3:19 Hch 2:38; 8:22; 17:30; 26:20; Sal 51:1,9; Is 43:25; 44:22; Col 2:14 l 3:20 Hch 22:14; 26:16 m  3:21 Mt 17:10; Lc 1:70; Hch 1:11 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 327

HECHOS 3​, ​4

22  Paꞌ

Moisesꞌikꞌi yitꞌij paꞌaj: “Pakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios yaqsiijkii hatseꞌ quꞌ nataꞌƚiꞌƚ etjiꞌjuꞌ pakhaꞌ ewiꞌƚ profeta hik yijunyeꞌj. Ekꞌeniꞌƚets hatseꞌ pakhaꞌan   (Dt 18:15,19) week pakhaꞌ quꞌ nitꞌiƚij ewets. n 23 Qe pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌets pakhaꞌ profeta, qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌuifikꞌi pakhaꞌ witset hatseꞌ.” 24 Maꞌ qa hik akaꞌ iyetjiꞌjij iye paꞌaj peꞌ week profetasꞌikꞌi in taꞌƚiꞌ ek pakhaꞌ Samuelꞌikꞌi qa teneiƚiꞌijphaꞌm peꞌ week in nifel paꞌaj ekeweꞌ haneꞌej ƚunyejeikii eneweꞌ neƚutsjiꞌ. 25 Ekheweliꞌƚ ƚelits pekheweꞌ profetasꞌikꞌi qa ƚelits iye pakhaꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios pekheweꞌ alheyiꞌƚikꞌi, qe in yitꞌijets paꞌaj paꞌ Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi: “Qa peꞌ ƚoꞌ taꞌƚ ewets hatseꞌ qaꞌ nataꞌƚets quꞌ hiꞌfen eneweꞌ week witsetits haꞌne seheꞌ ipjiꞌ.”  (Gn 22:18) o 26 Paꞌ Dios in yiƚin iye haꞌ Ƚaꞌs, qa nojohoniꞌƚij in nukiniƚꞌei, qe qaꞌ neꞌfeniꞌƚ ekheweliꞌƚ quꞌ meninkꞌaihitiꞌƚ qaꞌ iliꞌiƚij peꞌ uƚꞌets ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii.— p  







4

Pekheweꞌ tenekꞌenhei qa yopheꞌƚ paꞌaj paꞌ Pedro qa paꞌ Juan.

1   Maꞌ

qa haꞌ Pedro qa haꞌ Juan in mexe iyettaxikꞌui paꞌaj pekheweꞌ jukhew qa efuts iye qa nekii paꞌaj pekheweꞌ paꞌil, qa paꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ pekheweꞌ yejeƚ keꞌ qi witlijtsitjii qa peꞌ saduceos. q 2 Qi paꞌaj in nayuꞌkii pekheweꞌen qe hekheweꞌen iꞌnqꞌijatshenij paꞌaj in iƚii iye hatseꞌ peꞌ naxjuꞌ qe paꞌ Jesús hik pakhaꞌ inqꞌethinij paꞌaj akaꞌan in iƚaꞌx iye paꞌaj. r 3 Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj qa yuihinifi peꞌ ƚoqꞌopheƚitjii qa yamijii paꞌaj in neƚukii, qe hats metjuꞌ paꞌaj peꞌ junuꞌ. 4 Qa hatsƚe olots iye paꞌaj pekheweꞌ yepiꞌyeꞌ peꞌ nifel paꞌaj, qa niteꞌ yeqekuꞌukꞌi, maꞌ qa hats iꞌnƚiꞌi quꞌ namets leeꞌfij mil (5.000) in weekjiꞌ pekheweꞌ jukhew qa efuts iye tekꞌenets paꞌaj. 5 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj pakhap neƚukii in notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ paꞌaj naꞌ Jerusalén pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ qi witlijtsitjii, peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset qa peꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. 6 Iꞌnjiꞌtejeꞌm iye paꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata Anás, qa paꞌ Caifás, qa paꞌ Juan qa paꞌ Alejandro iye, qa peꞌ week peꞌ ƚejefets paꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil. s 7 Maꞌ qa tetkaꞌx paꞌaj haꞌ Pedro qa haꞌ Juan, qa weꞌnenjiꞌjuꞌ paꞌaj paꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ pekheweꞌen, maꞌ qa nifaakan paꞌaj: —¿Paꞌn ƚii ƚetꞌunhaꞌx, axeꞌm paꞌquꞌ witiyeꞌ quꞌ ƚitꞌiƚijiꞌ in ƚaqsiiƚijkii ekeweꞌen?— 8 Maꞌ qa haꞌ Pedro, topoꞌoj paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: — Witꞌalhei qa week iye nekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌne witset, t 9 pakhaꞌ ƚatsfaakaniꞌƚij, quꞌ hik kakhaꞌyeꞌ kakhaꞌ ƚeꞌwis wanaqsiimijkii nakhaꞌ jukhew wanqatsꞌetax qa paꞌn ƚunyeꞌj iye in hats ƚeꞌwisjuꞌ nakhaꞌan.  















 3:22‑23 Hch 7:37 o 3:25 Gn 12:3; 18:18; 26:4; Hch 2:39; Ro 9:4 p 3:26 Hch 2:24; 13:46; Ro 1:16 q 4:1 Mt 3:7; Lc 22:4; Hch 5:24 r 4:2 Hch 3:15; 17:18 s 4:6 Mt 26:3; Lc 3:2; Jn 18:13 t 4:8 Lc 23:13; Hch 4:5 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 4  328 10  Yeꞌehe,

enikfeꞌliꞌƚetsha week ekheweliꞌƚ qa week iye haꞌne witset Israel, haꞌne jukhew in hats ƚeꞌwisjuꞌ qa hats ƚiꞌweniꞌƚ haneꞌej haneꞌeꞌin, taꞌƚets akaꞌ ƚiijiꞌ hakhaꞌ Jesucristo, Nazaret ƚeiƚeꞌ, hikhaꞌ ekheweliꞌƚ ƚꞌeniꞌƚjiꞌphaꞌm keꞌ cruz, qa hikhaꞌ iye paꞌ Dios niihinikꞌuiphaꞌm peꞌ naxjuꞌ. u 11 Haꞌne Jesús hik haꞌne pekheꞌ ute yuten qa yiwuꞌmfikꞌi pekheweꞌ niihinphaꞌm peꞌ wititsiꞌ hik pekheweꞌ ekheweliꞌƚ, qa hatsƚe ewiꞌƚ ute les wejuꞌƚij in teniihinijphaꞌm peꞌ wititsiꞌ.  (Sal 118:22) v 12 Qa ham iye pakhapeꞌ quꞌ jiniƚin, qe ham pakhapeꞌ iye witiyeꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ quꞌ netestiꞌyij eneꞌ jukhew quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ jiniƚin.— w 13 Pekheweꞌ tenekꞌenhei in yiꞌwen in niteꞌ nijiwei paꞌaj haꞌ Pedro qa haꞌ Juan iye, qa nikfeꞌlets iye hekheweꞌen in niteꞌ ikii peꞌquꞌ witqꞌikatjiyeꞌ qa niteꞌ iye hayiits quꞌ nenikfeꞌlets peꞌyeꞌ, maꞌ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa nikfeꞌlets in hik hekheweꞌ ƚijtsꞌeyekkii haꞌ Jesús. x 14 Qa yiꞌwen iye paꞌaj in ewiꞌƚ tsꞌapꞌaꞌaƚiꞌ pakhaꞌ jukhew yiƚin paꞌaj pekheweꞌen, maꞌ qa ham pakhaꞌ quꞌ nitꞌijijuꞌƚ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ akaꞌan. 15 Qa inaqyajiƚiꞌij paꞌaj quꞌ mexe nak ekuꞌnikꞌuifikꞌikii pakhaꞌ ƚꞌithiꞌwet, maꞌ qa ujaꞌxeꞌƚe wetjuꞌƚ paꞌaj quꞌ natfaakateꞌyijjuꞌ, 16 qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —¿Paꞌn ineqfenyejeyij eneweꞌ jukhew? Qe kakhaꞌ ewiꞌƚ naꞌlij in ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ yaqsiijkii nekheweꞌen, week nikfeꞌletsha eneweꞌ iꞌniꞌ haꞌne Jerusalén in yijaaꞌija kakhaꞌan, qa ham ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jintittaajets quꞌ niteꞌ yijaꞌyeꞌ. y 17 Qa quꞌ niteꞌ weekiꞌij haꞌne week witset pekheweꞌ nifel, yape jitꞌijeweikitijkii peꞌquꞌ iꞌnlijeyeꞌ, hatsꞌinha quꞌ yape hasuꞌuj nenfeliꞌm pakhapeꞌ iye jukheweꞌ akaꞌ witii.— 18 Maꞌ qa in tayaꞌyiifikꞌi iye paꞌaj qa yiyajitaxijets quꞌ yape hasuꞌuj nenfel qa quꞌ ninqꞌijatshenij iye kakhaꞌ ƚii paꞌ Jesús. 19 Qa hakhaꞌƚe Pedro qa haꞌ Juan iye, qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Ekheweliꞌƚ quꞌ enfeliꞌƚ yeꞌm ¿me les ƚeꞌwisiꞌm paꞌ Dios quꞌ ekheweliꞌiƚ quꞌ heikꞌeniꞌƚ ewets qa pakhaꞌƚe Dios qaꞌ niteꞌyeꞌ, z 20 qe yekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hiliꞌiƚij in henfeliꞌƚ ekeꞌ hiꞌweniꞌƚ qa hepiꞌyeꞌeƚ iye?— a 21 Pekheweꞌ witꞌalhei, in hats yiliꞌijjuꞌ in ewiꞌƚij iye in yijiweikittaxkii, maꞌ qa yiwejinfikꞌikii paꞌaj, niteꞌ yiꞌwen paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij ƚewek quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nitanithen, qe taꞌƚets pekheweꞌ week jukhew qa efuts, qe week qi in yiwqinhet paꞌ Dios qe taꞌƚets pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌaj. b 22 Qe pakhaꞌ jukhew pakhaꞌ wanaqsiimijkii paꞌaj akaꞌ ewiꞌƚ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, tꞌaniꞌ quꞌ cuarenta (40) ƚeqeꞌninqapitseꞌ.  























u  4:10 Hch 2:24; 3:6 v 4:11 Is 28:16; Mt 21:42; Mr 12:10; Lc 20:17; 1P 2:7 w 4:12 Mt 1:21; Hch 10:43; 1Ti 2:5 x 4:13 Mt 11:25; Lc 22:8; Jn 7:15 y 4:16 Jn 11:47; Hch 3:9‑10 z  4:19 Hch 4:13; 5:28 a 4:20 Hch 22:15; 1Co 9:16; 1Jn 1:1,3 b 4:21 Mt 9:8; 21:26; Lc 20:6,19; 22:2; Hch 5:26

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 329

23  Haꞌ

HECHOS 4

Iyinijetsphaꞌm pakhaꞌ quꞌ niteꞌ ƚꞌijiweyaxitseꞌkii in nifel.

Pedro qa haꞌ Juan in hats tꞌatsjiꞌƚfikꞌikii paꞌaj, maꞌ qa ikii pakhaꞌ iꞌniꞌ pekheweꞌ hats ƚejefetsipjiꞌ, maꞌ qa nifelimikꞌi paꞌaj week pekheweꞌ yitꞌijets peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset. 24 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan pekheweꞌen, qa yitꞌunhet ƚiꞌijphaꞌmek paꞌ ewiꞌƚikꞌi ƚꞌaꞌx in iyinii paꞌ Intata, qa yitꞌijiiphaꞌm: —Yatsatꞌaxyij, akhaꞌ pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌaj naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ, qa pakhaꞌ qi iweliꞌ iye qa week iye pekheweꞌ iꞌnjiꞌ eneweꞌen.  (Ex 20:11) c 25 Akhaꞌ ƚenukinijetsjuꞌ paꞌaj paꞌ Espíritu Santo peꞌ eꞌlijei paꞌ eqejkunenekꞌikꞌi yaqwaꞌmaxiꞌƚikꞌi David, maꞌ qa nifel paꞌaj in ƚitꞌij: “¿Inhatsꞌek in nayuꞌkii nekheweꞌ niteꞌ judiol, qa nekheweꞌ Israel ƚeiƚets qa yijamtiꞌets quꞌ naqsiijkii pekheweꞌ wekwek ham wejuꞌƚiꞌij? d 26 Pekheweꞌ wittatal haꞌne seheꞌ yitꞌijjuꞌ pakhaꞌ tꞌekuꞌmiꞌ quꞌ naqsiijkii, qa peꞌ tenekꞌenhei qa ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ in tꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios qa paꞌ ƚeqe Cristo.”  (Sal 2:1,2) 27 Qe yijaaꞌija haꞌne witset in notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ hakhaꞌ Herodes qa haꞌ Poncio Pilato qa week nekheweꞌ jukhewiikal niteꞌ judiol qa nekheweꞌ witsetits haꞌne Israel, qa ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ in tꞌejuyijuꞌƚ hakhaꞌ ƚeꞌwis oqwomeheꞌ Jesús, hikhaꞌ ƚꞌekumiijiꞌ paꞌaj, e 28 qe qaꞌ naqsiijkii eneweꞌen pakhaꞌ hayiits yajiꞌletjuꞌ paꞌaj paꞌ etꞌunhaꞌx qa paꞌ ikfeliyaꞌxkii iye quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. 29 Qa haneꞌej Yatsatꞌaxyij, jeƚii watꞌij kakhaꞌ tsꞌijiweikittaxiꞌƚijkii eneweꞌen, qa ƚisij watꞌij eneꞌ eqejkunenhei pakhaꞌ quꞌ niteꞌ ƚꞌijiweyaxitsiꞌipjiꞌ quꞌ nenfel ekeꞌ eꞌlijei, f 30 qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ okoi qaꞌ naqsiijkiyek quꞌ nenqiƚinkii, qa quꞌ naqsiijkii iye peꞌquꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa peꞌquꞌ qi quꞌ nitjuƚaxijphaꞌmkii iye quꞌ nataꞌƚets akaꞌ ƚiijiꞌ hakhaꞌ qi ƚeꞌwis oqwomeheꞌ Jesús.— g 31 Qa in hats ujaꞌxƚiꞌikꞌi paꞌaj in iyin, maꞌ qa pakhaꞌ iꞌnijiꞌ in notꞌax wetjuꞌƚ qa meꞌleꞌleꞌl paꞌaj. Qa week topolij paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, maꞌ qa niteꞌ nijiweyipjiꞌ in nifel keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios. h  















32  Pekheweꞌ

Niteꞌ ekuyitsij wetjuꞌƚ peꞌ ƚewekwekits.

tekꞌenikꞌi paꞌaj week ewiꞌƚ paꞌ ƚaqjamtikineyejeikii. Ham paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ natsatꞌetsijha pekheweꞌ yatsatꞌetstaxijha in ƚewekwekits, qe weekij yijatꞌij in yatsatꞌetsij week pekheweꞌ wekwek. i  4:24 2Cr 2:12; Neh 9:6; Sal 102:25; 124:8; 134:3; 146:6; Is 37:16  4:25‑26 Sal 2:1‑2; Dn 9:24‑25; Lc 4:18; Hch 1:16; 10:38; He 1:9 e 4:27 Mt 14:1; 27:2; Lc 23:1,12 f 4:29 Hch 9:27; 13:46; 14:3; 19:8; Fil 1:14 g 4:30 Jn 4:48; Hch 3:6 h  4:31 Hch 2:2,4; 16:26; Fil 1:14 i 4:32 Hch 2:44; Fil 1:27 c

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 4​, ​5  330 33  Qi

paꞌaj paꞌ ƚetꞌunhaꞌx hekheweꞌ apóstoles qa niteꞌ yiliꞌij paꞌaj in nifel in iƚaꞌx iye paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, qa qi paꞌaj in yiꞌfen paꞌ Dios. j 34 Ham pakhaꞌ quꞌ hamiꞌim paꞌaj peꞌyeꞌ pekheweꞌen, qe week pekheweꞌ naꞌliꞌm ƚeqe sehel qa peꞌ ƚetsil iye qa tꞌihinjiꞌjij paꞌaj, qa nekaꞌxiikii peꞌ ƚꞌastai k 35 qa tisjiꞌjij paꞌaj heꞌ apóstoles. Maꞌ qa netisjiijuꞌ peꞌ weekjiꞌ pakhaꞌ quꞌ hameꞌjijiꞌm peꞌyeꞌ. l 36 Qa pakhaꞌ José, Chipre ƚeiƚeꞌ, ewiꞌƚ jukhew taꞌƚets pekheweꞌ taꞌƚets paꞌaj paꞌ Leviꞌikꞌi, qa heꞌ apóstoles qa ƚeqiyij paꞌaj Bernabé, ikjiꞌ eqꞌiltinhetsax. m 37 Pakhaꞌan naꞌliꞌm paꞌaj paꞌ ƚeqe seheꞌ, maꞌ qa tꞌihinij paꞌaj. Qa peꞌ ƚꞌastai qa nekaꞌxii paꞌaj qa tisij heꞌ apóstoles. n  







5

1   Qa

Paꞌ Ananías qa peꞌ Safira.

pakhaꞌƚe ewiꞌƚ jukhew ƚii Ananías qa peꞌ ƚewheꞌyeꞌ Safira, tꞌihintaxij iye paꞌaj paꞌ ƚeqe seheꞌ. 2 Qa amaneiƚiꞌij paꞌaj peꞌ ujaꞌx peꞌ ƚꞌastai, qa hatsƚe weekiꞌƚij peꞌ ƚewheꞌyeꞌ in nikfeꞌliꞌƚets, maꞌ qa peꞌ ujaꞌx iye qa tisij paꞌaj heꞌ apóstoles. o 3 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Ananías, ¿inhatsꞌek paꞌ inwoꞌmet (Satanás) in yoponhetij paꞌ ataweꞌj qa ƚaqantaxkii paꞌ Espíritu Santo, maꞌ qa amaneitaxij paꞌ ƚapkꞌas peꞌ ƚajaꞌ paꞌ seheꞌ? p 4 In mexe niteꞌ ƚꞌihinij, ¿me niteꞌ ƚantsatꞌaxij? Qa in hats ƚꞌihinij, ¿me qa niteꞌ akhaꞌ quꞌ ejeƚijkii paꞌquꞌ eqfenyeꞌjiꞌij peꞌ ƚꞌastai? ¿Inhatsꞌek in ƚꞌenjiꞌ paꞌ ataweꞌj quꞌ aqsiijkii akaꞌan? Niteꞌ eneꞌ jukhew quꞌ aqankii, qe paꞌ Dios hikpaꞌ ƚaqantaxkii.— 5 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj paꞌ Ananías ekeweꞌ wiꞌtlijei, qa namjuꞌ, qa ƚeyiꞌjjuꞌ paꞌaj in waꞌm. Qa week pekheweꞌ iꞌyeꞌej paꞌaj qa qi in nijiwei. q 6 Maꞌ qa niiphaꞌmkii peꞌ jutjanhets qa yijupheꞌƚ qa yahiꞌnfikꞌi paꞌaj qa tiꞌjikꞌui. r 7 Maꞌ qa in hats suujikꞌi paꞌaj iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ horayiꞌikꞌi paꞌaj in namtax peꞌ ƚewheꞌyeꞌ, niteꞌ nikfeꞌlets paꞌaj pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii. 8 Haꞌ Pedro qa nifaakan paꞌaj: —Enfel yeꞌmha, ¿me ƚꞌihiniƚij paꞌ eqe seheꞌ eꞌƚ akaꞌ ujaꞌx?— Pekheꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Ehe, hik kakhaꞌ ƚajanyeꞌj.— 9 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yitꞌijets: —¿Inhatsꞌek in ƚꞌekuꞌmiꞌƚij wetjuꞌƚ in ƚatyajiꞌiꞌƚij quꞌ ijaajiniꞌƚ paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij? Hats naꞌlijuꞌƚ neꞌ tiꞌjikꞌui ikuꞌuj kaꞌ ewheꞌyeꞌekꞌi qa haneꞌej qaꞌ akhaꞌyeꞌ quꞌ netiꞌj ekꞌui.— s 10 Qa hik pakhaꞌaj peꞌ efu qa namijupjuꞌ ƚefꞌiyeyiijuꞌ paꞌaj haꞌ Pedro, qa sꞌuuf paꞌaj. Qa in hats teꞌnuitaxetsjiꞌ iye paꞌaj peꞌ jutjanhets, qa yeeƚtax iye  

















 4:33 Lc 24:48; Hch 1:8,22 k 4:34 Mt 19:21; Hch 2:45 l 4:35 Hch 2:45; 4:37; 5:2; 6:1  4:36 Hch 9:27; 1Co 9:6 n 4:37 Hch 4:35; 5:2 o 5:2 Hch 4:37; 5:3 p 5:3 Mt 4:10; Lc 22:3; Jn 13:2,27 q 5:5 Ez 11:13; Hch 5:10‑11 r 5:6 Ez 29:5; Jn 19:40; Hch 8:2 s  5:9 Hch 5:3‑4; 15:10; 1Co 10:9 j

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 331

HECHOS 5

paꞌaj in hats waꞌm iye. Maꞌ qa yekaꞌxfikꞌi iye paꞌaj qa yimetinhetiꞌm paꞌ tijiꞌkꞌuyiꞌ iye peꞌ ƚesehek paꞌ ƚewheꞌyeꞌekꞌi. 11 Maꞌ qa week pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús qa week iye pekheweꞌ iꞌyeꞌej akaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌaj, qa qi in nijiweꞌyets paꞌaj quꞌ ƚunyejeyeꞌ akaꞌan.  

Olots peꞌ niƚinjuꞌ peꞌ apóstoles.

12  Peꞌ

ƚokoyei hekheweꞌ apóstoles iꞌnijjiꞌ paꞌ Dios in yaqsiimijkii pekheweꞌ olots ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa pekheweꞌ iye qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii pekheweꞌ jukhew qa efuts iye. Week notꞌaxjiꞌij quꞌ ewiꞌƚ naꞌnjiꞌjiꞌ paꞌ tsꞌeeweꞌefi estjiꞌ ƚii Salomón peꞌ qi witlijtsitjiyetsjiꞌ. t 13 Qa hamƚe pekhewep pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nakets iye pekheweꞌen, ƚaꞌmek, pakhaꞌ week witset qa yiwqinhetjiꞌ pekheweꞌen. u 14 Qa peꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa hats les in tꞌijaifikꞌiha paꞌaj, olotsija pekheweꞌ jukhew qa efuts iye. 15 Qiꞌija in niteꞌ yeqekuꞌ, maꞌ qa nekaꞌxijetsfikꞌikii iye peꞌ wanqaatsꞌejuꞌ peꞌ ƚewhilaxits qa ƚalatits iye paꞌ witꞌikheyiꞌj, hatsꞌinha quꞌ nenekikꞌi paꞌ witꞌikheyiꞌj haꞌ Pedro. Maꞌ qa nasinipjiꞌ peꞌyeꞌ paꞌ ƚesiꞌnqꞌal, ƚeqꞌeneƚeyaꞌx. v 16 Qa pekheweꞌ iye iꞌniꞌ peꞌ witsetits ƚelits ƚekuwelii naꞌ Jerusalén, qa namii iye paꞌaj nekaꞌxiikii peꞌ wanqaatsꞌejuꞌ qa pekheweꞌ iꞌnjiꞌ pekheweꞌ uƚꞌets espíritus, maꞌ qa week iƚii paꞌaj eneweꞌen.  







17 Maꞌ

Tꞌopheƚitiijuꞌ peꞌ apóstoles.

qa paꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil qa pekheweꞌ iye saduceos w ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ paꞌaj, qa qi in teqemtshenetskii paꞌaj hekheweꞌ apóstoles. x 18 Qa teꞌnekumhiꞌyiꞌ paꞌaj heꞌ apóstoles qa wenuihinifi peꞌ witqꞌopheƚitjii. y 19 Qa pakhaꞌƚe ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, in najaleikii, qa yitꞌijikꞌi qhof peꞌ ƚejil qa yekaꞌxikꞌuifikꞌikii paꞌaj, qa yitꞌijets: z 20 —Maꞌaƚii iye neꞌ qi witlijtsitjii qaꞌ atsꞌapꞌayiꞌiƚijifi iye quꞌ enfeliꞌƚiꞌm haꞌne witset week ekeweꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij.— a 21 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, maꞌ qa uyifi iye paꞌaj in leefijuꞌ kekheꞌ qi witlijtsitjii maꞌ qa iꞌnqꞌijatshen iye paꞌaj. Paꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil qa week pekheweꞌ ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ pakhaꞌan, maꞌ qa iyinii paꞌaj quꞌ nonothet wetjuꞌƚ paꞌaj peꞌ week pekheweꞌ Junta Suprema, ikjiꞌ pekheweꞌ witꞌalheijiꞌ paꞌ Israel. Maꞌ qa inqꞌukintaxii paꞌaj peꞌ witqꞌopheƚitjii quꞌ netetkaꞌxii heꞌ apóstoles. b  







 5:12 Hch 2:43; 4:21,32; 14:3; 19:11; Ro 15:19; 2Co 12:12; He 2:4; Jn 10:23  5:13 Hch 2:47; 3:11 v 5:15 Mt 14:36; Hch 19:12 w 5:17 Peꞌ saduceos yitꞌijets naꞌaj waꞌm in niteꞌteꞌ iƚaꞌx iye hatseꞌ, qa yitꞌijets iye in hamteꞌ angelitseꞌ qa hamteꞌ iye ƚesinqꞌaleꞌ naꞌaj waꞌm. x 5:17 Hch 4:1; 15:5 y 5:18 Lc 21:12; Hch 4:3 z 5:19 Mt 1:20; Lc 1:11; Hch 8:26; 12:7; 16:26; 27:23 a 5:20 Jn 6:63,68; Fil 2:16 b 5:21 Mt 5:22; Hch 4:6; 5:27,34,41 t

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 5  332 22  Qa

pekheweꞌƚe oqꞌopheƚinetsilets in yamtaxii qa ham paꞌquꞌ niꞌwenifi pekheweꞌen peꞌ witqꞌopheƚitjii. Qa tepilii iye paꞌaj pekheweꞌ ƚꞌalhei, qa nifeliꞌm qa yitꞌijets: 23 —In tsamiꞌƚets keꞌ witqꞌopheƚitjii week yijanitꞌetsjiꞌ heꞌ ƚejil qa heꞌ yejeƚ qa tsꞌapꞌaꞌajup iye heꞌ ƚejil. Qa in hiꞌttaxiꞌƚij qhof qa kꞌuitaxiꞌƚifi qa ham paꞌquꞌ hiꞌweniꞌƚ.— 24 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj ekeweꞌen pakhaꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ (capitán) pekheweꞌ yejeƚ keꞌ qi witlijtsitjii qa pekheweꞌ iye tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil, maꞌ qa qi in qhel qhelij wetjuꞌƚ paꞌquꞌ nitꞌijjuꞌ, maꞌ qa ajeꞌeƚ yumtiꞌijets iye quꞌ les juffeꞌ paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ iye pekheweꞌen. 25 Qa suujƚe in nametsjiꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew, qa yitꞌijets paꞌaj in nifeliꞌm: —Hekheweꞌ jukhew ƚoꞌnopheꞌƚtaxiꞌƚjuꞌ hats iꞌniꞌ iye neꞌ qi witlijtsitjiyii yijatshen iye hekheweꞌ jukhew qa efuts iye.— 26 Maꞌ qa paꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ (capitán) peꞌ oqꞌopheƚinetsilets yejeƚ peꞌ witlijtsitjii qa ikii paꞌaj heꞌ apóstoles ƚijtsꞌeyek peꞌ ƚelits oqꞌopheƚinetsilets, qa nekaꞌx paꞌaj ham ƚeqfenyejeyiꞌij, qe nijiweyijuꞌƚ pekheweꞌ jukhew qa efuts iye, qe qꞌax quꞌ nenjeleꞌejkii peꞌquꞌ uteleꞌ. c 27 In nekaꞌx paꞌaj qa yenjiꞌjuꞌ pakhaꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ pekheweꞌ witꞌalhei Junta Suprema. Maꞌ qa pakhaꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata 28 qa yitꞌijets paꞌaj: —Yekheweliꞌƚ hayiits kꞌayajitaxiꞌƚijetshaꞌ quꞌ yape hasuꞌuj iꞌnqꞌijatsheniꞌƚij kakhaꞌ witii. Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hats week topoꞌoj haꞌne Jerusalén pekheweꞌ ƚꞌinqꞌijatsheniƚij. Qa ƚisuꞌuniꞌƚ iye quꞌ itꞌiƚij yiwets quꞌ yekheweliꞌiƚ quꞌ hilaniꞌƚ kakhaꞌ jukhewꞌikꞌi.— d 29 Qa hakhaꞌƚe Pedro qa week iye hekheweꞌ apóstoles qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌijijuꞌƚ: —Les ƚeꞌwis quꞌ nojo quꞌ heikꞌeniꞌƚets paꞌ Dios qaꞌ inkꞌayeꞌƚe eneꞌ jukhew. 30 Pakhaꞌ ƚeqe Dios peꞌ iꞌnalheyikꞌi hats yiƚin iye haꞌ Jesús, hik hakhaaꞌija ekheweliꞌƚ ƚilaniꞌƚ qa ƚꞌeniꞌƚjiꞌphaꞌm keꞌ ewiꞌƚ kꞌayajiꞌ (cruz).  e 31 Hakhaꞌan paꞌ Dios hats yiwqinhetjiꞌ qa yinhinijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi, maꞌ qa ƚakhaꞌ qa Tenekꞌenhei qa Eqiƚinaꞌx iye, hatsꞌinha haꞌne Israel qa ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nenikfelitijƚetets paꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii maꞌ qaꞌ nawatwamhitikꞌi peꞌ ƚewuƚꞌets. f 32 Yekheweliꞌƚ tsikfeꞌliꞌƚets qa hiꞌweniꞌƚ iye ekeweꞌ wekwek, qa paꞌ Espíritu Santo iye qa yiꞌwenij iye, hik pakhaꞌ paꞌ Dios tisij pekheweꞌ quꞌ netkꞌenets.— g 33 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan, maꞌ qa qi in nayuꞌkii paꞌaj pekheweꞌen qa neqekꞌuyutaxijjuꞌ paꞌaj. h  





















 5:26 Hch 4:21; 5:13 d 5:28 Jn 14:13; 1Jn 3:23; Mt 27:25; Hch 2:23,36; 3:15,16; 4:10; 7:52 e 5:30 Hch 2:24; 3:13; 10:39; 13:29; Ga 3:13; 1P 2:24 f 5:31 Hch 2:33; 3:15 g  5:32 Lc 24:48; Jn 15:26; Hch 15:28; He 2:4 h 5:33 Hch 2:37; 7:54 c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 333

HECHOS 5​, ​6

Iyet paꞌaj paꞌ Gamaliel.

34  Qa

pakhaꞌƚe ewiꞌƚ fariseo ƚii Gamaliel, iꞌnqꞌijatshenij iye kekheweꞌ Moisés ƚeꞌlijei, peꞌ jukhew yisuꞌun yiwqinhetjiꞌ iye paꞌaj pakhaꞌan. Qa tsꞌapꞌa paꞌaj qa mexe yukiꞌnfikꞌikii ƚꞌajƚiꞌij heꞌ apóstoles. i 35 Maꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Jukhew Israel ƚeiƚets, jeƚiꞌƚijuꞌƚ pakhaꞌ ƚeneqfenyejeyuꞌuƚij eneweꞌ jukhew. 36 Ijamtiꞌiƚikꞌi menteꞌ toxikꞌi pakhaꞌ Teudasꞌikꞌi in weꞌntꞌunhettax qa woꞌtaxii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. Qa olots paꞌaj peꞌ yijayan iꞌnƚiꞌi quꞌ cuatrocientoyeꞌ (400) peꞌ jukhew. Qa talanhetiiƚe paꞌaj qa week peꞌ yijayantax paꞌaj qa yakꞌeskii, maꞌ qa yiliꞌij paꞌaj. j 37 Qa ƚꞌanuꞌupjiꞌ iye akaꞌan qa niiphaꞌm iye in weꞌntꞌunhettax iye pakhaꞌ Judasꞌikꞌi Galilea ƚeiƚeꞌ, pekheweꞌ neƚutsjiꞌ paꞌaj in wetjeyumtshen eneꞌ week (censo). Qa olots iye peꞌ yijayan paꞌaj jukhew. Qa waꞌmƚe iye paꞌaj, qa week pekheweꞌ yijayantax qa yakꞌeskii iye, maꞌ qa yiliꞌij iye paꞌaj. 38 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets: hasuꞌuj paꞌquꞌ eneqfenyejeyuꞌuƚij eneweꞌ jukhew. Iwejinƚiꞌij, qe kakhaꞌ naqaqsijkineyuꞌujkii axeꞌm quꞌ hats naqsiijkii quꞌ nataꞌƚƚeꞌets eneꞌ jukhewƚe, maꞌ qaꞌ niliꞌij hatseꞌ. k 39 Qa quꞌ nataꞌƚƚeꞌets paꞌ Dios, qaꞌ niteꞌ amitiꞌiƚ quꞌ iwuƚꞌenhettaxiꞌƚijkii. Jeƚiꞌƚijuꞌƚ, hasuꞌuj ejuihifeyiꞌiƚij paꞌ Dios.— l 40 Qa week yumti quꞌ nasiinikꞌiha. Maꞌ qa in hats tayaꞌyiifikꞌi iye paꞌaj heꞌ apóstoles qa neqsilanjuꞌ paꞌaj, qa yittaxijets iye quꞌ yape hasuꞌuj nenfel kakhaꞌ Jesús ƚii, maꞌ qa yiwejinfikꞌikii paꞌaj. m 41 Heꞌ apóstoles qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj peꞌ witꞌalhei. Qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj, qe pekheweꞌen nikfeꞌlets paꞌ Dios in hats nikfeꞌlets in hats qitsiꞌm paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejei pekheweꞌen, maꞌ qa yiwejinets qe hats wejuꞌƚijuꞌƚ quꞌ nataatshenhetii quꞌ nataꞌƚets kakhaꞌ Jesús ƚii. n 42 Week neƚuts, kekheꞌ qi witlijtsitjiyifi qa ƚunyeꞌj jiꞌij peꞌ wititsiliikii in niteꞌ yiliꞌij in iꞌnqꞌijatshenij qa nifel iye paꞌ Jesús in hik pakhaꞌ paꞌ Cristo. o  















6

Tꞌekuꞌmiijiꞌkii peꞌ wetsjuk tatsai (7) jukhew.

1   Pekheweꞌ

neƚutsjiꞌ paꞌaj, in hats tꞌijaifikꞌiha paꞌaj peꞌ niteꞌ yeqekuꞌ, maꞌ qa pekheweꞌ judiol Grecia ƚeiƚets qa naꞌl paꞌaj paꞌ yutenij ƚunyejei peꞌ judiol itsetinaꞌx, qa yitꞌijets pekheweꞌ ƚeqe wikiihalei pekheweꞌen in niteꞌteꞌ testiijiꞌij qa teꞌnineijiꞌijkii peꞌ witqats week neƚuts. p 2 Maꞌ qa heꞌ doce (12) apóstoles qa noꞌthet wetjuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌ week hats yijayan paꞌ Jesús, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ quꞌ niteꞌ hejeƚiꞌiƚets ekeweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios maꞌ qaꞌ kꞌejeƚiƚijets pekheweꞌ aqatsiꞌƚ.  

 5:34 Lc 2:46; 5:17; Hch 22:3 j 5:36 Hch 8:9; Ga 2:6; 6:3 k 5:38 Mt 15:17; Mr 11:30  5:39 Pr 21:30; Hch 7:51; 11:17 m 5:40 Mt 10:17; Mr 13:9; Hch 4:18 n 5:41 Mt 5:12; Jn 15:21; 1P 4:13 o 5:42 Hch 2:46; 8:35; 11:20; 17:18 p 6:1 Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 2:41; 4:4,35; 5:14; 9:1,10,19,25‑26,29,39; 11:20; 21:4,16 i l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 6  334 3  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, yejefets, jeƚiꞌƚjiꞌ qa kuꞌmiꞌƚiijiꞌ nekheweꞌ iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ wetsjuk tatsai (7) jukheweꞌ quꞌ enikfeꞌliꞌƚijets paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ in ƚeꞌwis, qa qitsiꞌm iye paꞌ Espíritu Santo qa paꞌquꞌ ƚikfeliyaxitseꞌkii iye. Qa hik pekheweꞌyeꞌ quꞌ hetisiꞌƚij akaꞌan quꞌ nithayiki. q 4 Qa yekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ hetjimaaƚijek quꞌ nekꞌiyiniꞌƚ qa quꞌ nekꞌinqꞌijatsheniƚij iye keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios.— 5 Week yiꞌsinhetijupiꞌ paꞌaj akaꞌ wenitꞌij. Maꞌ qa tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj paꞌ Esteban, hik pakhaꞌ qiꞌimha paꞌaj paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj qa paꞌ Espíritu Santo iye. Qa tꞌekuꞌmiijiꞌ iye paꞌ Felipe, paꞌ Prócoro, paꞌ Nicanor, paꞌ Timón, paꞌ Parmenas qa paꞌ Nicolás, hik pakhaꞌ taꞌƚiyek haꞌ Antioquía hatsƚe judioꞌoj paꞌaj. r 6 Maꞌ qa pekheweꞌen qa nekaꞌxets paꞌaj heꞌ apóstoles, qa in naxijikꞌi in iyinipjiꞌ paꞌaj, maꞌ qa week heꞌ apóstoles qa tꞌekuꞌmipjiꞌkii paꞌaj ƚeiƚal pekheweꞌen. s 7 Maꞌ qa kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios qa hats qiꞌija in tꞌijaifikꞌi paꞌaj, qa pakhaꞌ ujaꞌx pekheweꞌ tekꞌenets paꞌaj iꞌniꞌ naꞌ Jerusalén qa qiꞌija in tꞌijaifikꞌi paꞌaj, qa olots iye paꞌaj peꞌ paꞌil tekꞌenikꞌi ekeꞌ witlijei tꞌejuyets paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjij paꞌ Jesús. t  







8  Paꞌ

Teꞌnekumhiꞌyiꞌ paꞌaj paꞌ Esteban.

Esteban, qiꞌim paꞌaj paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx iye, qa yaqsiꞌjiꞌmijkii peꞌ qits ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa peꞌ yitjuƚaxijphaꞌmkii iye pekheweꞌ jukhew qa efuts iye. 9 Maꞌ qa peꞌ ujaꞌx pekheweꞌ judiol peꞌ ƚeꞌlijtsitjii ƚiyek “Libertos”, wenetsjiꞌƚiƚ peꞌ judiol taꞌƚii paꞌ seheꞌ Cirene qa peꞌ taꞌƚii paꞌ witset Alejandría qa peꞌ taꞌƚiyek paꞌ seheꞌ Cilicia, qa peꞌ taꞌƚiyek paꞌ seheꞌ Asia qa iyetiꞌƚjuꞌ paꞌaj paꞌ Esteban qi in tꞌunitsikꞌi peꞌ ƚeꞌlijei pekheweꞌen. 10 Qa niteꞌƚe wejuꞌƚijuꞌƚ pekheweꞌen qe paꞌ Esteban in iyet qi paꞌ ƚikfeliyaꞌxets peꞌ wekwek taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo. 11 Maꞌ qa pekheweꞌen qa wanatꞌinij paꞌaj in yiyajiꞌetskii qa yijanin pekheweꞌ ujaꞌx jukhew quꞌ nowotkꞌonijkii paꞌ Esteban qaꞌ nitꞌijjuꞌ: — Hepiꞌyeꞌeƚij in uƚꞌetsikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌlijeyij paꞌ Moisesꞌikꞌi qa paꞌ Dios iye.— u 12 Maꞌ qa pekheweꞌen qa taꞌƚets in yiwakaninkii paꞌaj paꞌ witset, qa week iye peꞌ tenekꞌenhei qa pekheweꞌ iye iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. Qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj qa yekaꞌxii pekheweꞌ Junta Suprema. 13 Maꞌ qa yitsꞌapanhetjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu pekheweꞌ jukhew quꞌ nowotkꞌoniꞌmkii peꞌ witꞌalhei, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Haꞌne jukhew niteꞌ  









 6:3 Dt 1:13; 1Ti 3:7; Lc 4:1; Hch 7:55; 11:19,24 r 6:5 Hch 6:8‑9; 8:5,26; 11:19; 21:8; 22:20; Mt 23:15 s 6:6 Hch 1:24; 8:17; 9:17; 13:3; 2Ti 1:6; Nm 8:10; 1Ti 4:14 t  6:7 Hch 12:24; 19:20; Col 1:6 u 6:11 1R 21:10,13; Mt 26:59‑60 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 335

HECHOS 6​, ​7

yiliꞌij in uƚꞌax qa iyetjiꞌjij in tꞌejuyijuꞌƚ neꞌ qi witlijtsitjii qa tꞌejuyijuꞌƚ iye kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, v 14 qe hepiꞌyeꞌeƚij in yitꞌijets kakhaꞌ Jesusꞌikꞌi, Nazaret ƚeiƚeꞌekꞌi, quꞌ niwuꞌm hatseꞌ neꞌ qi witlijtsitjii qaꞌ ninkꞌaihitikꞌui iye kekheweꞌ injunyejei jiyejetij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi.— w 15 Maꞌ qa in yejeƚtaxjeꞌmha paꞌaj paꞌ ƚejuꞌs pakhaꞌan, week pekheweꞌ iꞌnjuꞌkii witꞌalhei (Junta Suprema), qa yiꞌwen paꞌ ƚejuꞌs in hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ.  



7

1   Maꞌ

Paꞌ Esteban qa iyet paꞌaj.

qa paꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Esteban: —¿Me yijaaꞌija akaꞌan?— 2 Pakhaꞌan qa yitꞌij paꞌaj: —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚ yiwetsek, yejefets qa witꞌalhei iye. Pakhaꞌ ƚeꞌwis Dios weꞌnethinets paꞌaj pakhaꞌ iꞌnalekꞌikꞌi Abraham in mexe iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ Mesopotamia, in mexenteꞌ iꞌniꞌkii paꞌaj paꞌ witset Harán. x 3 Qa yitꞌijets paꞌaj: “Maꞌakꞌui haꞌne eqe seheꞌ qa eneweꞌ iye ejefets, qaꞌ amii naꞌ seheꞌ yakhaꞌ quꞌ kꞌethinij.”  (Gn 12:1) 4 Maꞌ qa paꞌ Abraham qa ikikꞌuifikꞌi paꞌaj pekheweꞌ ƚiyits caldeos, qa yamii qa iꞌniꞌkii paꞌ Harán. Qa hikpaꞌ qa taꞌƚiꞌ paꞌaj in hats waꞌm paꞌaj paꞌ ƚatataꞌakꞌi, qa paꞌ Dios qa nekaꞌxii paꞌaj haꞌne haneꞌeꞌin seheꞌ, haꞌne haneꞌej ekheweliꞌƚ ƚaꞌniꞌƚiꞌ. y 5 Qa paꞌ Dios qa niteꞌƚe tisij quꞌ natsatꞌaxij niteꞌ iye paꞌquꞌ ƚukꞌeyeꞌen haꞌne seheꞌ. Ƚaꞌmek qa yitꞌijets paꞌaj in yiwjutsiqeniꞌm paꞌ Abraham in mexe hamtax paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ quꞌ netisij haꞌne seheꞌ qa week pekheweꞌ quꞌ nataꞌƚets hatseꞌ pakhaꞌan.  (Gn 12:7) z 6 Qa yiꞌtƚiꞌijets iye paꞌaj paꞌ Dios akaꞌan: “Pekheweꞌ taꞌƚ ewets hatseꞌ iꞌnjiꞌkii hatseꞌ paꞌquꞌ niteꞌ natsatꞌetsiꞌij witset maꞌ qa jukhewiikaliꞌij, maꞌ qaꞌ hikpaꞌ quꞌ naꞌniꞌ quꞌ witƚinheyiꞌij qaꞌ qi quꞌ natawitjaxtii qaꞌ namijets cuatrocientos (400) ininqapits. a 7 Qaꞌ hitaniꞌthenƚe yakhaaꞌija quꞌ hitatinithen pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe peꞌ witsetits quꞌ ƚeƚinheyeꞌtaxiꞌƚ ej,” yitꞌij paꞌaj paꞌ Dios, “qaꞌ ƚꞌanuꞌupjiꞌ akaꞌan maꞌ qa maꞌaƚikꞌuifikꞌi pakhaꞌ witset qaꞌ iyiniꞌƚyii quꞌ niꞌiƚijiꞌ haꞌne haneꞌeꞌin seheꞌ.”  (Gn 15:13,14) 8 Maꞌ qa paꞌ Dios qa tisij kakhaꞌ ewiꞌƚ quꞌ ƚeqfenyejeꞌ ƚewek ƚii circuncisión. b Qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj paꞌ Abraham qa nekfikꞌi paꞌ ƚaꞌs Isaac, qa in hats wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) ƚeqe neƚutsfikꞌi paꞌaj qa yaqsiijkii  













 6:13 Mt 24:15; Hch 7:58; 21:28; 25:8 w 6:14 Dn 9:26; Hch 15:1; 21:21; 26:3; 28:17  7:2 Gn 11:31; 15:7; Sal 29:3; Hch 22:1; 1Co 2:8 y 7:4 Gn 11:31; 12:4‑5 z 7:5 Gn 13:15; 15:18; 17:8; Ga 3:16; He 8:8‑9 a 7:6‑7 Ex 3:12; 12:40 b 7:8 Circuncisión ikjiꞌ yisaꞌxii qa yiwuꞌm ƚammiꞌs paꞌ ƚꞌaj paꞌ ƚosoꞌ ƚaxpaꞌs. v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 7  336

kakhaꞌ circuncisión. Paꞌ Isaac qa hikpaꞌ ƚatata paꞌ Jacob, qa Jacob qa ƚatataꞌek pekheweꞌ peꞌ doce (12) jukhew jitaꞌƚets paꞌaj. c 9 Maꞌ qa eneweꞌ jitaꞌƚets paꞌaj qa teqemtshenetskii paꞌaj paꞌ José, maꞌ qa tꞌihinij quꞌ newetkaꞌxii paꞌ Egipto. Qa pakhaꞌƚe Dios qa yejeƚets paꞌaj pakhaꞌan, d 10 qa yilithinikꞌui peꞌ wekwek yaatsꞌetaxij, qa tisij iye paꞌ ƚikfeliyaꞌxets peꞌ wekwek qa yisuꞌunkeninij iye paꞌ Faraón, wittata paꞌ Egipto, hik pakhaꞌ yeniꞌ paꞌaj quꞌ netnekꞌenhei (gobernador) paꞌ week Egipto qa week iye pekheꞌ ƚetsiꞌ. e 11 Maꞌ qa nam paꞌaj paꞌ yipkuꞌ pakhaꞌ week seheꞌ Egipto qa paꞌ seheꞌ Canaán iye, qa qi paꞌaj pakhaꞌ yaatsꞌeꞌej, qa peꞌ inalheiyikꞌi qa ham paꞌaj yeeƚiꞌijjiꞌ paꞌquꞌ ƚaqeꞌ. f 12 Maꞌ qa paꞌ Jacob in iꞌyeꞌej paꞌaj in naꞌliꞌ paꞌ Egipto peꞌ witqats trigo qa yukinii paꞌaj pekheweꞌ ƚelits iꞌnalheyikꞌi, hik pakhaꞌaj iꞌnkꞌaƚe paꞌaj yamii. 13 Qa in wapilii iye paꞌaj, maꞌ qa hik pakhaꞌaj qa tetfeliꞌm paꞌ José pekheweꞌ ƚejefets. Qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Faraón in nikfeꞌlets paꞌaj pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ José. g 14 Maꞌ qa paꞌ José qa inqekenij paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijei, qa iyinii paꞌ ƚatata Jacob qa week pekheweꞌ yatsatꞌetsij pakhaꞌan ujaꞌx yamets paꞌaj in week setenta y cinco (75) peꞌ jukhew. 15 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Jacob qa yamii paꞌ Egipto, pakhaꞌan qa hikpaꞌ waꞌmiꞌ paꞌaj qa week iye pekheweꞌ iꞌnalheyikꞌi. h 16 Qa peꞌ ƚenuts waꞌnahinii paꞌaj paꞌ seheꞌ metiꞌm paꞌ witset Siquem, qa weꞌneniꞌ paꞌaj pakhaꞌ nimeƚkuket, pakhaꞌ seheꞌ taqhayijets paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi pekheweꞌ ƚelits paꞌ Hamorꞌikꞌi iꞌniꞌ paꞌ witset Siquem. i 17 Qa in hatsƚe kꞌesiyuꞌets paꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ nafits pakhaꞌ hayiits yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi, qa peꞌ Israel qa hats qi in tꞌijaifikꞌi paꞌaj in iꞌniꞌ paꞌ Egipto, j 18 yamƚiꞌijii in inkꞌayik iye pakhaꞌ wittata paꞌ Egipto, pakhaꞌan qa hats niteꞌ nikfeꞌlets paꞌaj paꞌ Joseꞌekꞌi.  (Ex 1:8) k 19 Haꞌne inkꞌayik wittata paꞌaj, qi in yawitji paꞌaj peꞌ inejefetsikꞌi. Qa inaqyajiꞌij peꞌ iꞌnkꞌa nekjiꞌijtaxfikꞌi quꞌ netwumhitiiƚejiꞌij, maꞌ qaꞌ nawaꞌmƚejiꞌij. 20 Qa hik pakhaꞌaj pakhaꞌ ƚahatsꞌij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa nekfikꞌi paꞌaj, pakhaꞌan paꞌ Dios yisuꞌun paꞌaj. Qa peꞌ ƚꞌalheyikꞌi qa yejeeƚetsha peꞌ ƚetsiꞌii paꞌaj yamijets wetshetkꞌewiꞌƚ juwelits. l  























 7:8 Gn 17:9‑11; 21:2‑4; 25:26; 29:31; 30:5; 35:23 d 7:9 Gn 37:11,28; 39:2,21; 45:4; Sal 105:17 e 7:10 Gn 41:37‑43; 42:6; Sal 105:21 f 7:11 Gn 41:54; 42:5 g  7:13‑14 Gn 45:1‑4,9‑10,16,27; 46:26‑27; Ex 1:5; Dt 10:22 h 7:15 Gn 46:5; 49:33; Ex 1:6 i  7:16 Gn 23:16; 33:19; 50:13; Ex 13:19; Jos 24:32 j 7:17 Gn 15:13; Ex 1:7; Sal 105:24 k  7:18‑19 Ex 1:8‑10,22; Sal 105:25 l 7:20‑21 Ex 2:2‑10; He 11:23 c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 337

HECHOS 7

21 Maꞌ

qa in hats niteꞌ ƚekeꞌ paꞌaj quꞌ naqsiꞌj, qa yekaꞌxtaxfikꞌi maꞌ qekha nawaꞌmƚetax, qa peꞌ Faraón ƚasiꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj qa yaqsiꞌj qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚaꞌseꞌ. 22 Maꞌ qa paꞌ Moisés qa tꞌijatshenhetiꞌyij week paꞌ ƚikfeliyaꞌxets wekwek peꞌ Egipto ƚeiƚets, qa nikfeꞌlets paꞌquꞌ nitꞌij qa paꞌquꞌ naqsiijkii iye. m 23 Qa in hats kꞌesiyuꞌets quꞌ cuarenta (40) ƚeqeꞌninqapitseꞌ paꞌaj paꞌ Moisés, maꞌ qa yoksiꞌwen paꞌaj paꞌ ƚataweꞌj in yisuꞌun quꞌ natꞌalitꞌii peꞌ ƚejefets, hik pekheweꞌ israelꞌikꞌi ƚelits. n 24 Qa hik pakhaꞌaj qa yiꞌwenij paꞌaj paꞌ Egipto ƚeiƚeꞌ in qi in yawitji paꞌaj paꞌ Israel ƚeiƚeꞌ. Qa teꞌweyikꞌi paꞌaj paꞌ Moisés qa yilan paꞌaj paꞌ Egipto ƚeiƚeꞌekꞌi. 25 Paꞌ Moisés yumtitax pekheweꞌ ƚejefets quꞌ hats nenikfeꞌlikꞌuyiꞌ pekheweꞌen, paꞌ Dios quꞌ nukinfikꞌikii hatseꞌ quꞌ naꞌnijjiꞌ pakhaꞌan, qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌuyiꞌ pekheweꞌen. 26 Qa pakhap neƚukii qa yamii paꞌaj pekheweꞌen, qa yiꞌwenij paꞌaj pekheweꞌ wetsjuk in ijenjuꞌ wapilƚe wetjuꞌƚ paꞌaj, qa yaqꞌayintax wetjuꞌƚ, qa yittaxijets: “Jukhew, eꞌwitjefeyeꞌk iniꞌƚek, ¿inhatsꞌek in uƚꞌetsiꞌƚ wetjuꞌƚ?” 27 Qa pakhaꞌ teqekꞌuikii paꞌaj qa weqwuꞌm paꞌaj, yiwuꞌm paꞌ Moisés, qa yitꞌijets: “¿Ƚek pakhaꞌ neniꞌ quꞌ enekꞌenheꞌyiꞌƚyipjiꞌ qa quꞌ eꞌjueziꞌiƚ yipjiꞌ iye? o 28 ¿Yeꞌ me ƚenqekꞌuyuꞌyij iye quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ kaꞌ ƚilan neƚu egiptoꞌokꞌi?”   (Ex 2:14) 29 Maꞌ qa in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan, paꞌ Moisés qa ilatii paꞌaj qa iꞌniꞌkii paꞌ seheꞌ ƚii Madián. (Ex 2:15,22) Qa hik pakhaꞌaꞌ qa naꞌl peꞌ ƚelits wetsjuk. p 30 Maꞌ qa in hats yamijets cuarenta (40) ƚeqeꞌninqapits in iꞌniꞌkii pakhaꞌan, qa weꞌnethinets paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ángel iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ ƚꞌelepep peꞌ ewiꞌƚ najkak ƚasiꞌ in tujjeꞌm paꞌaj pakhaꞌ ham iꞌniꞌiꞌ qa metiꞌm peꞌ utek ƚii Sinaí.  (Ex 3:1) 31 Paꞌ Moisés yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj in yiꞌwen akaꞌan. Maꞌ qa in iktaxets paꞌaj quꞌ netmetinhetiꞌm lees qe qaꞌ itometsaaxjiꞌijha, maꞌ qa yepiꞌyeꞌ paꞌaj paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa yitꞌij paꞌaj: 32 “Yakhaꞌ ƚeqe Dios keꞌ alheyikꞌi Abraham, Isaac qa Jacob.”  (Ex 3:6) Paꞌ Moisés qa tsalalkii paꞌaj, qa niteꞌ yejeƚjuꞌ paꞌaj. q 33 Qa pakhaꞌƚe Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌijets paꞌaj: “Enitꞌijjiꞌ neꞌ otshilaxtii   (Ex 3:5) qe haꞌne seheꞌ mexe haꞌniꞌ.   (Jos 5:15) r 34 Hiꞌwenijha naꞌ yitset in qi in tawitjaxtii in iꞌniꞌ naꞌ Egipto, qa hepiꞌyeꞌ iye in qi in yeqejtsileꞌejkii. Qa heꞌyiliꞌtjuꞌ qe qaꞌ hiwejinkii. Teꞌƚun, haneꞌej quꞌ kꞌukinii naꞌ Egipto.”  (Ex 3:7‑10)  

























 7:22 1R 4:30; Is 19:11; Lc 24:19 n 7:23‑26 Ex 2:11‑14; He 11:24‑26 o 7:27‑28 Lc 12:14; Hch 7:35 p 7:29 Ex 18:3‑4 q 7:32 Ex 3:15; Mt 22:32; Mr 12:26; Lc 20:37 r  7:33‑34 Ex 2:14; 3:7‑8,10 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 7  338 35  Haꞌne

Moisés, hik haꞌne pakhaꞌ tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen in yitꞌijets paꞌaj: “¿Ƚek pakhaꞌ neniꞌ quꞌ enekꞌenheꞌyiꞌƚyipjiꞌ qa quꞌ eꞌjueziꞌiƚ yipjiꞌ iye?”  (Ex 2:14) qa hik haneꞌija pakhaꞌ yukin paꞌaj paꞌ Dios qe qaꞌ netnekꞌenhei qa quꞌ nineqwejiꞌnfikꞌi iye quꞌ nataꞌƚets quꞌ niꞌfen paꞌ ángel weꞌnethinets paꞌaj pekheꞌ najkak ƚasiꞌ jiꞌtejeꞌm. s 36 Haꞌne jukhew in yukinikꞌuifikꞌi paꞌaj paꞌ Egipto, yaqsiijkii peꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii pakhaꞌ witsetꞌii Egipto, qa paꞌ qi iweliꞌii iye ƚii Mar Rojo qa in nekiꞌkii iye pakhaꞌ ham iꞌniꞌiꞌ qa yamijets cuarenta (40) ininqapits paꞌaj. t 37 Qa hik haneꞌija iye haꞌne Moisés yitꞌijets peꞌ ƚelits paꞌ Israelꞌikꞌi: “Paꞌ Dios yaqsiijkii hatseꞌ quꞌ nataꞌƚiꞌƚ etjiꞌjuꞌ pakhaꞌ ewiꞌƚ profeta hik yijunyeꞌj.”   (Dt 18:15,18) u 38 Haꞌne Moisés hik haꞌne iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌaj pekheweꞌ nekiꞌkii paꞌaj paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, qa weekjiꞌ iye paꞌ ángel pakhaꞌ tafaakateꞌyiꞌƚkii paꞌaj peꞌ utekjiꞌphaꞌm ƚii Sinaí, qa hik pakhaꞌ iye paꞌ tafaakateꞌyiꞌƚ paꞌaj peꞌ inqaꞌjteyikꞌi. Qa hik haꞌne iye haꞌne Moisés testiꞌyij paꞌaj ekeꞌ wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx qe qaꞌ nayaxkit inwets quꞌ jineƚisij. v 39 Qa haneꞌen pekheweꞌ inqaꞌjteyikꞌi niteꞌ yisuꞌun paꞌaj quꞌ netkꞌenets, qe yutenija yijatꞌij, qa peꞌ ƚatawjets qa yaqamaxjiꞌ in nipilheyuꞌtaxii iye paꞌ Egipto. w 40 Pekheweꞌen qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Aarón: “Anaqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmjuꞌ pekheweꞌ quꞌ inqo diositsiꞌij qaꞌ hik pekheweꞌyeꞌ quꞌ nojo iꞌnkꞌui, qe hakhaꞌ jiyekaxikꞌuifikꞌi haꞌ seheꞌ Egipto, Moisés, niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets paꞌn quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii.”  (Ex 32:1,23) 41 Hik pakhaꞌaj pekheweꞌ neƚutsjiꞌ qa yaqsiijkii paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ wakka ƚaꞌs qa yilanifi iye peꞌ inqaꞌmetetsikꞌi pakhaꞌ witeqsiꞌnqꞌal, qa qi in yiꞌsinhet wetjuꞌƚ paꞌaj pakhaꞌ ƚaqsijikƚiꞌijkii peꞌ ƚokoyeiƚe pekheweꞌen. x 42 Qa pakhaꞌƚe Dios qa weꞌnitonimets paꞌaj pekheweꞌen maꞌ qa tisij akaꞌan, hatsꞌinha pekheweꞌen qaꞌ niyinii week pekheweꞌ iꞌnjiꞌ haꞌne waꞌs, in ƚꞌanyejeyek paꞌaj pekheweꞌ ƚafaakanhei peꞌ profetasꞌikꞌi: “Israelꞌikꞌi ƚelits, ¿me yakhaꞌ quꞌ anlaniꞌƚ yifikii qa ƚesƚisiꞌƚij kekheweꞌ inqaꞌmetetsikꞌi ƚamiꞌƚijets cuarenta (40) ininqapits in mexe ƚaꞌniꞌƚiꞌkii hakhaꞌ ham iꞌniꞌiꞌ? y 43 Ekheweliꞌƚ ƚekaxiƚkii neꞌ eqjiikiꞌiƚij naꞌ witeqsiꞌnqꞌal Moloc, qa neꞌ ƚoqo footekiꞌ naꞌ dios Renfán, hik eneweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits ƚanaqsiꞌjiꞌƚjuꞌ qe qaꞌ iyiniꞌƚii. Qa yakhap jiꞌjek quꞌ kꞌewuꞌmiꞌƚii naꞌ ƚꞌanuꞌui les toxiꞌmii naꞌ Babilonia.” (Am 5:25‑27) 44 Pekheweꞌ inqaꞌjteyikꞌi in iꞌniꞌkii paꞌaj ham iꞌniꞌ naꞌliꞌm pekheꞌ witlijtsitjii (tabernáculo) jutsiqaxij in iꞌnijupkiiha paꞌ Dios. Qa hik ƚunyeꞌjija pekheꞌen  

















 7:35 Ex 14:19; Nm 20:16 t 7:36 Ex 12:41; 14:21; 16:35; 33:1; He 8:9; Nm 14:33; Sal 95:10; Hch 13:18 u 7:37 Hch 3:22 v 7:38 Ex 19:17; Is 63:9; Hch 7:53; Dt 5:27; 32:47; Jn 1:17; Ro 3:2; He 4:12; 5:12; 1P 4:11 w 7:39 Ex 16:3; Nm 11:4; 14:3‑4; Ez 20:8,24 x  7:41 Dt 9:16; Sal 106:19‑20; Ap 9:20 y 7:42‑43 1R 11:7; Hch 7:36; Jos 24:20; Is 63:10; Dt 4:19; 2R 21:3; Jer 19:13; Sof 1:5 s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 339

HECHOS 7

pakhaꞌ hats yitꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌ tafaakateꞌyiꞌƚ paꞌaj paꞌ Moisés, maꞌ qa hik ƚunyeꞌjija pekheꞌ yiꞌwen paꞌaj. z 45 Qa peꞌ iꞌnalheyikꞌi iye paꞌaj qa yayaꞌxij iye quꞌ nekaꞌxkii iye peꞌ witlijtsitjii in hats yojoꞌokꞌoi paꞌaj paꞌ Josué quꞌ ninqitkaꞌmij pekheweꞌen peꞌ witsetits, tetsetiitax pekheweꞌ yiwuꞌmfikꞌikii paꞌaj paꞌ Dios qaꞌ nayaxkitiꞌ pekheweꞌen. Maꞌ qa hik pakhaꞌ qa iꞌniꞌ iye paꞌaj peꞌ witlijtsitjii yamijii pekheweꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ paꞌaj paꞌ Davidꞌikꞌi. a 46 Paꞌ Davidꞌikꞌi yisuꞌunija paꞌaj paꞌ Dios, qa paꞌ Dios qa yiꞌfenjiꞌjek paꞌaj, maꞌ qa inƚe in iyintaxijets paꞌaj quꞌ naqsiimijkii peꞌquꞌ ƚextsiꞌyiꞌij pakhaꞌ ƚeqe Dios eneꞌ ƚelits paꞌ Jacobꞌikꞌi. b 47 Qa Salomonƚe pakhaꞌ niihinphaꞌm paꞌaj pekheꞌ ƚextsiꞌij paꞌ Dios. c 48 Ƚaꞌmek, pakhaꞌ qijiꞌha in Dios qa niteꞌƚe iꞌnifi peꞌ ƚaqsijiiƚejuꞌ eneꞌ jukhew, in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ profetaꞌikꞌi: d 49 “Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yitꞌij: ‘Haꞌne waꞌs yitsꞌojiꞌlaꞌx qa haꞌne seheꞌ qa yotshilaxƚe. ¿Paꞌn ƚunyeꞌj peꞌ wititsiꞌ ƚaqsiꞌjtaxiꞌƚ yeꞌmijkii? ¿Paꞌn iꞌniꞌ pakhaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ hawapiꞌyiꞌ? e 50 ¿Me niteꞌ hik haꞌne haꞌne yikoi yaqsiijkii eneꞌ week wekwek?’ ”  (Is 66:1,2) 51 Ekheweliꞌƚ qi in ham ƚamiꞌiƚikꞌui, niteꞌ ƚenkꞌenheyuꞌuƚets qa niteꞌ ƚenexpiikeyuꞌuƚij iye. Hayiitsƚe niteꞌ ƚꞌekuꞌmiꞌƚijijuꞌƚ peꞌyeꞌ paꞌ Espíritu Santo, in ƚunyejeyek paꞌaj peꞌ alheyiꞌƚikꞌi, qa hik akaꞌ ejunyejeyiꞌƚ. f 52 ¿Paꞌn ƚii pekheweꞌ profetasꞌikꞌi pakhaꞌ quꞌnteꞌ nijayaneꞌkii paꞌaj peꞌ alheyiꞌƚikꞌi? Pekheweꞌen week nilanjuꞌ paꞌaj pekheweꞌ hayiits nifeltax pakhaꞌ ƚamijiijuꞌ hakhaꞌ yijaaꞌija in yatsathen, hik hakhaꞌ ekheweliꞌƚ haneꞌej qa ƚowotkꞌoniꞌƚijkiyek qa ƚilaniꞌƚ iye. g 53 Ekheweliꞌƚ in neƚistaxiꞌƚij paꞌ Dios kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj quꞌ nanaqsiijkii (leyes) qa iꞌnijjiꞌ paꞌaj peꞌ angelits, ƚaꞌmek qa niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets kekheweꞌen (leyes).— h  

















54  Pekheweꞌen

Waꞌm paꞌaj paꞌ Estebanꞌikꞌi.

in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan, qa yamikꞌui wiikfikꞌi in nayuꞌkii, qa tꞌaijiꞌ peꞌ ƚekꞌunhetii in qi in nayuꞌum paꞌ Esteban. 55 Qa pakhaꞌƚe Esteban qa qi in topoꞌoj paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, qa yejeƚiiphaꞌm paꞌaj naꞌ waꞌs, maꞌ qa yiꞌweniiphaꞌm paꞌaj paꞌ ƚesaꞌx paꞌ Dios qa paꞌ Jesús tsꞌapꞌaꞌaꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Dios. i 56 Qa yitꞌij paꞌaj: —¡Jeƚ qekuꞌuƚetsphaꞌm! Hiꞌwen neꞌ wasits wejjeꞌm qa naꞌ Ƚaꞌs naꞌ Jukhew qa tsꞌapꞌaꞌaꞌ naꞌ yiyaꞌyikꞌi naꞌ Dios.— j  



 7:44 Ex 25:8‑9,40; 38:21; He 8:5 a 7:45 Jos 3:14; 18:1; 23:9; 24:18; Sal 44:2 b 7:46 2S 7:1,8; 1Cr 22:7; Sal 89:19; 132:5 c 7:47 1R 6:1‑2; 8:17‑20; 2Cr 3:1 d  7:48 1R 8:27; 2Cr 2:6 e 7:49‑50 Mt 5:34‑35 f 7:51 Ex 32:9; Dt 10:16; He 3:13; Lv 26:41; Jer 4:4; 6:10; 9:26 g 7:52 2Cr 36:16; Mt 5:12; 21:35; 23:31,37; 1Ts 2:15; Hch 3:14; 5:28 h  7:53 Hch 7:38; Ga 3:19; He 2:2 i 7:55 Jn 12:41; Hch 6:5 j 7:56 Mt 3:16; Jn 1:51 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 7​, ​8  340 57 Maꞌ

qa pekheweꞌen qa tayaꞌyij wetjuꞌƚ paꞌaj, yitꞌonjiꞌ peꞌ ƚekfii qa tꞌilitꞌij wetjuꞌƚ paꞌaj paꞌ Esteban. 58 Qa yekaꞌxikꞌuifikꞌi paꞌaj nakhaꞌ witset, qa yapeƚek paꞌaj qa nijeleꞌejkii peꞌ utel. Pekheweꞌ yitꞌijets in uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii paꞌ Esteban qa yenijupjuꞌkii paꞌaj peꞌ ƚeꞌntaafitits ƚefꞌiyeyiijuꞌ paꞌ ewiꞌƚ jutjanaꞌx ƚii Saulo, qe qaꞌ nejeƚiꞌmets. k 59 Paꞌ Esteban in tejelaxtiꞌyijkii paꞌaj peꞌ utel, qa yitꞌij paꞌaj in iyin: — Yatsatꞌaxyij Jesús, kuꞌmijuꞌƚ paꞌ yiƚaꞌx.— l 60 Qa yenjuꞌ paꞌaj ƚaqhutsii qa tayai yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, hasuꞌuj ijanin akaꞌ qi ƚewuƚꞌax eneweꞌen.— Naqꞌaxƚiꞌijikꞌi ek paꞌaj akaꞌ yitꞌij qa waꞌm paꞌaj. m  





8

1   Paꞌ

Saulo qa yijayankii peꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús.

Saulo yiꞌsinhetijupiꞌha paꞌaj in talanhetii paꞌ Estebanꞌikꞌi. Hik pakhaꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij qa yape paꞌaj qa iꞌnjuꞌ paꞌ qi aꞌtax ƚenifenyejei pekheweꞌ niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Jesús nakhaꞌ Jerusalenjiꞌ. Maꞌ qa week ilatkii yakꞌesjiꞌkii paꞌ week seheꞌ Judea qa paꞌ Samaria iye, qa pekheweꞌƚe apóstoles qa niteꞌ ilatkii paꞌaj. n 2 Qa peꞌ ujaꞌx jukhew yijayan paꞌ Intata qa tiꞌjikꞌui paꞌaj paꞌ Estebanꞌikꞌi, qi in yayinjuꞌ paꞌaj. o 3 Qa pakhaꞌƚe Saulo qa hats woꞌoyek quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ qaꞌ hamitseꞌ pekheweꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús, qa uyijikꞌi peꞌ wititsil, maꞌ qa yetsinjiꞌij peꞌ jukhew qa efuts iye yuihinjiifikii peꞌ witqꞌopheƚitjii. p  



4  Qa

Felipe qa iꞌnqꞌijatsheniꞌ paꞌ seheꞌ Samaria.

pekheweꞌƚe ilatkii yakꞌeskii paꞌaj qa nifelƚe iye paꞌaj ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei pakhaꞌ quꞌ namjiꞌijjiꞌ. q 5 Paꞌ Felipe qa yamii paꞌaj pakhaꞌ witsetꞌija paꞌ Samaria, qa iꞌnqꞌijatshenij paꞌaj in tꞌejuyets paꞌ Cristo. 6 Qa notꞌaxii paꞌaj peꞌ olootsija, qa qi in tekꞌenets paꞌaj in yepiꞌyeꞌ peꞌ nifel paꞌ Felipe, qe yiꞌwenij iye paꞌaj pekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ in yaqsiijkii. 7 Qe olots paꞌaj pekheweꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ espíritus uƚꞌets (inwoꞌmetets), pekheweꞌen in ikjiikꞌuifikꞌi paꞌaj qa tayaijiꞌij wetjuꞌƚ. Qa olots iye pekheweꞌ onqokitstax qa pekheweꞌ iye fꞌoyoq fꞌoyoqtax in ƚeꞌsitsjuꞌ iye paꞌaj. r 8 Qa paꞌ witset qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj.  







 7:58 Lv 24:14‑16; Dt 13:9; He 13:12; Hch 8:1; 22:20 l 7:59 Sal 31:5; Lc 23:46; Hch 9:14  7:60 Mt 5:44; Lc 22:41; 23:34; Hch 9:40 n 8:1 Hch 9:31; 11:19 o 8:2 Hch 7:58; 22:20 p  8:3 Hch 22:4,19; 26:10; 1Co 15:9; Ga 1:13; Fil 3:6; 1Ti 1:13 q 8:4‑5 Hch 6:5; 15:35 r  8:7 Mt 4:24; Mr 16:17 k

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 341

9 Qa

HECHOS 8

Paꞌ weihetax (brujo) Simón.

naꞌl paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Simón, hayiits weihetaxjiꞌ paꞌaj paꞌ witset. Qa nawitjijuꞌkii peꞌ Samaria ƚeiƚets, yitꞌij ƚetets in ƚakhaꞌ ewiꞌƚ jukhew qijiꞌ. s 10 Qa week tekꞌenets pekheweꞌ ifꞌiljetsits qa peꞌ patunits, qa yitꞌijjuꞌ: — Haneꞌen hik haꞌne pakhaꞌ ƚii Qi Ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Dios.— t 11 Tekꞌentaxetsha paꞌaj pekheweꞌen qe hats olots peꞌ ininqapits in ikijjeꞌm in yethinijkii pekheweꞌ yitjuƚaxjiijphaꞌmkii pekheweꞌen. 12 Qa pekheweꞌen in hats niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Felipe in nifel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios qa akaꞌ ƚii iye paꞌ Jesucristo, maꞌ qa wempuliꞌjijjuꞌ paꞌaj peꞌ jukhew qa efuts iye. u 13 Qa pakhaꞌ iye Simón qa niteꞌ yeqekuꞌ iye paꞌaj. Qa in hats wempuliꞌjij paꞌaj, qa niteꞌ yiton paꞌaj paꞌ Felipe, qa qi qa yitjuƚaxjiijphaꞌm qa yiꞌwenjiꞌij pekheweꞌ qits ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ yaqsiijkii paꞌ Felipe. v 14 Maꞌ qa hekheweꞌ apóstoles mexe amaneijiꞌ paꞌaj haꞌ Jerusalén, in iꞌyeꞌej paꞌaj peꞌ Samaria ƚeiƚets in hats testiꞌyij iye kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios, qa tꞌukinhetiꞌyii paꞌaj haꞌ Pedro qa haꞌ Juan. w 15 Maꞌ qa in yamii paꞌaj qa iyinipjiꞌ paꞌaj pekheweꞌen hatsꞌinha quꞌ netestiꞌyij iye paꞌ Espíritu Santo, 16 qe mexe niteꞌ nametsjuꞌ paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ pekheweꞌen paꞌ Espíritu Santo, ewiꞌƚƚe in hats wempuliꞌjijjuꞌ kaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. x 17 Maꞌ qa tꞌekuꞌmipjiꞌkii pekheweꞌen, maꞌ qa testiꞌyij paꞌ Espíritu Santo. 18 Paꞌ Simón in yiꞌwenij paꞌ Espíritu Santo quꞌ jintestiꞌyij quꞌ nataꞌƚets peꞌ ƚokoyei peꞌ apóstoles, maꞌ qa neqistineyutaxij paꞌaj peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ, 19 qa yittaxijets paꞌaj: —Yakhap iye esƚisiꞌƚij akaꞌ wittꞌunhaꞌx hatsꞌinha paꞌquꞌ heꞌyekuꞌmjiipjiꞌ ƚesinjeꞌ qaꞌ netestiijiꞌjij paꞌ Espíritu Santo.— 20 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Les ƚeꞌwis peꞌ aqꞌastai qa akhaꞌ iye quꞌ amiꞌƚii paꞌ feꞌt, qe ƚumtitax quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ aqhaꞌyijets peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ pakhaꞌ ƚeqisitƚe paꞌ Dios. y 21 Akhaꞌ aꞌham jiꞌtejeꞌm qa niteꞌ iye quꞌ eneqfeetsiyuꞌuj akaꞌ witqisit, qe paꞌ ataweꞌj niteꞌ wattsathenketikꞌui paꞌ ƚeqjeƚinet paꞌ Dios. z 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ mewetlinenij akaꞌ ewuƚꞌax, qaꞌ iyinijetsha paꞌ Dios, qꞌaxqe quꞌ niwamhit eꞌmikꞌi kakhaꞌ naqaqsijkineyuꞌtaxijkii paꞌ ataweꞌj.  a 23 Qe hiꞌwen in topoꞌ ej paꞌ ekꞌimii qa paꞌ witwuƚꞌax qa ƚeƚinekꞌej iye.—  



























 8:9 Hch 5:36; 13:6 t 8:10 Hch 14:11; 28:6 u 8:12 Hch 1:3; 2:38 v 8:13 Hch 8:6; 19:11  8:14 Lc 22:8; Hch 8:1 x 8:16 Mt 28:19; Hch 2:38; 10:48; 19:2 y 8:20 2R 5:16; Is 55:1; Dn 5:17; Mt 10:8; Hch 2:38 z 8:21 2R 10:15; Sal 78:37 a 8:22‑23 Is 55:6‑7; Dn 4:27; 2Ti 2:25; He 12:15 s

w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 8  342 24  Maꞌ

qa paꞌ Simón qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: —Iyiniꞌƚ yeꞌmii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hatsꞌinha quꞌ ham paꞌquꞌ yijunyeꞌjeꞌkii kekheweꞌ ƚitꞌiƚij yiwets ikuꞌuj.— b 25 Qa hekheweꞌen, in hats naqꞌajikꞌi paꞌaj in nifeliꞌm paꞌ ƚunyeꞌjkii in tꞌejuyets paꞌ Jesús qa in nifeliꞌmha iye kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa wapilii iye paꞌaj haꞌ Jerusalén qa teneiƚiꞌij paꞌaj in nifeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei peꞌ olots witsetits ƚelits paꞌ seheꞌ Samaria.  

26  Ewiꞌƚ

Paꞌ Eunuco Etiopía ƚeiƚeꞌ.

paꞌ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yiyajeꞌets paꞌaj paꞌ Felipe, qa yitꞌijets: —Eniiphaꞌm qaꞌ ma, ejuyii naꞌ iꞌwkꞌuyiꞌlii maꞌai hakhaꞌ witꞌikheyiꞌj taꞌƚii haꞌ Jerusalén qa yamiijuꞌ haꞌ Gaza.— (Pakhaꞌ witꞌikheyiꞌj yijaweꞌj jiꞌtejeꞌm pakhaꞌ ham iꞌniꞌiꞌ.) c 27 Paꞌ Felipe qa niiphaꞌm paꞌaj qa ik, qa paꞌ witꞌikheyiꞌjii qa hikpaꞌ qa yiꞌweniꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ eunuco d Etiopía ƚeiƚeꞌ, qijiꞌ ƚeqjeƚinenek peꞌ Candace qi ƚenene pekheweꞌ week Etiopía ƚeiƚets, pakhaꞌan tenekꞌenheꞌyipjiꞌ paꞌaj peꞌ week ƚaqꞌastai pekheꞌ witnene, qa namii paꞌaj naꞌ Jerusalén qe qaꞌ niyinii paꞌ Intata. e 28 Pakhaꞌan hats wapilii iye paꞌaj paꞌ ƚetsetits, iꞌnjiꞌjuꞌ pekheꞌ ƚenhitjii koyoyoi, qa yiyinenikꞌi pekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías. 29 Qa Espíritu qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Felipe: —Iƚun qaꞌ metmetinhetiꞌm neꞌ ƚenhitjii.— f 30 Maꞌ qa paꞌ Felipe qa wekumaꞌxipjiꞌ paꞌaj quꞌ netmetinhetiꞌm, qa yepiꞌyeꞌ ej paꞌaj in yiyinenikꞌi peꞌ ƚeꞌlijei paꞌ profetaꞌikꞌi Isaías, qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me ƚenikfeꞌlikꞌi naꞌ ƚiyinenikꞌi?— 31 Pakhaꞌan qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: —¿Inhatsꞌek quꞌ netsikfelikꞌi in ham pakhaꞌ quꞌ neqethen yeꞌmikꞌiha pakhaꞌ iikjiꞌha?— Pakhaꞌan qa yiyajiꞌets quꞌ naꞌniꞌƚjiꞌ peꞌ ƚenhitjii. 32 Pakhaꞌ iꞌniꞌ paꞌ yiyinenikꞌi paꞌaj kekheweꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —Hik ƚunyeꞌj naꞌaj kotsꞌetax in wetkaꞌxii paꞌ ƚenqekꞌuwet, qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj kotsꞌetax ƚaꞌs qe weꞌntusij niteꞌ iyet ikesimenij, pakhaꞌan ham yitꞌiꞌij. g 33 Qi in tawitjaxtii qa niteꞌ tewejinhetiꞌyiꞌm quꞌ netniwohoyiikii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjiꞌija. ¿Paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ nenfelkii hatseꞌ quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ ƚelitseꞌ pakhaꞌan,? qe hats quꞌ nilanipjiꞌ haꞌne seheꞌ.—  (Is 53:7,8) 34 Paꞌ eunuco qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Felipe: —Enfel yeꞌm watꞌij, ¿paꞌn ƚii pakhaꞌ yitꞌijets akaꞌan paꞌ profetaꞌikꞌi? ¿Me ƚakhaꞌƚe quꞌ netꞌejuyets, me iꞌnƚiꞌi pakhapeꞌ iye?—  















b  8:24 Gn 20:7; Ex 8:8; Nm 21:7; Stg 5:16 c 8:26 Hch 5:19; 8:29 d 8:27 Kakhaꞌ eunuco, in iꞌnkꞌaaꞌija paꞌaj mexe ikjiꞌ wetwuꞌm ƚeqeƚei, qa tooxikꞌui paꞌaj hats ikjiꞌ akaꞌan político. e  8:27 Sal 68:31; 87:4; Is 56:3; Sof 3:10; 1R 8:41; Jn 12:20 f 8:29 Hch 10:19; 11:12; 13:2; 20:23; 21:11 g 8:32‑33 Is 53:7‑8; Fil 2:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 343

HECHOS 8​, ​9

35  Maꞌ

qa paꞌ Felipe qa yapeƚek paꞌaj qa iyet, qa taꞌƚijii paꞌ hats yiyinenikꞌi paꞌaj kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ, qa nifeliꞌm kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ Jesús. h 36 Qa in mexe nekikꞌi paꞌaj paꞌ witꞌikheyiꞌj, qa yamii paꞌaj pakhaꞌ naꞌliꞌ paꞌ iweliꞌ. Qa paꞌ eunuco qa yitꞌij paꞌaj: —Jeƚ qekuꞌnek, haneꞌen iweliꞌ. ¿Paꞌn ƚii pakhaꞌ quꞌ mexe nenyejinikꞌui quꞌ etsimpulijin?— 37 Paꞌ Felipe qa yitꞌij: —Quꞌ hats weekiꞌijha paꞌ ataweꞌj quꞌ niteꞌ eqekuꞌyeꞌ, qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ.— Qa yekuꞌƚ paꞌaj pakhaꞌan qa yitꞌij: —Ehe, niteꞌ heqekuꞌukꞌi paꞌ Jesucristo in hik pakhaꞌ paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios.— 38 Maꞌ qa yiyajiꞌets paꞌ ƚeqejkunenek qa yitkelenhetjuꞌ peꞌ ƚenhitjii. Qa tꞌilitijupjuꞌkii paꞌaj paꞌ iweliꞌ qa yimpuujin paꞌaj paꞌ Felipe paꞌ eunuco. 39 In hats tepilikꞌuiphaꞌmkii paꞌaj pekheweꞌen paꞌ iweliꞌ, qa paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa ajeꞌeƚ yekaꞌx iye paꞌaj paꞌ Felipe. Qa paꞌ eunuco qa hats niteꞌ yiꞌwen iye paꞌaj. Maꞌ qa ik iye paꞌaj, qi in ƚeꞌwisiꞌmkii. i 40 Paꞌ Felipe qa teꞌwenhetiꞌyiꞌ paꞌaj paꞌ witset Azoto. Qa week naꞌaj yamjeets peꞌ witsetits qa nifeljiꞌjiꞌ ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, week pekheweꞌ witsetits, yamƚiꞌiiha paꞌ witset Cesarea. j  









9

1   Haꞌ

Saulo qa hats weninkꞌaihit paꞌaj.

Saulo, mexe niteꞌ yiliꞌij paꞌaj in yijiweikit wetjuꞌƚ qa neqekꞌuyuꞌujjuꞌ iye pekheweꞌ tekꞌenets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa ikii paꞌaj pakhaꞌ qijiꞌ ƚatata peꞌ paꞌil, k 2 qa iyinijets peꞌquꞌ witfaakanheyeꞌ (cartas) quꞌ netꞌejuyii pekheweꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyits paꞌ Damasco, hatsꞌinha peꞌquꞌ niꞌwenjiifi pekheweꞌen peꞌ yatsatꞌetsij pakhaꞌ Witꞌikheyiꞌj (Jesús) pekheweꞌ jukhew qa efuts, qaꞌ noꞌnopheꞌƚjuꞌ qaꞌ nenkaꞌxii naꞌ Jerusalén. l 3 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj in hats ik, qa in hats kꞌesiyuꞌuiha paꞌaj paꞌ Damasco, qa ajeꞌeƚ namjuꞌ paꞌ koojo yamijup paꞌaj taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs. m 4 Maꞌ qa paꞌ Saulo in hats namiꞌjuꞌ paꞌaj seheꞌ qa yepiꞌyeꞌ paꞌ witꞌax in yitꞌijets: —Saulo, Saulo, ¿inhatsꞌek in ƚatsawitjitax?— 5 Qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Ƚek akhaꞌ Yatsatꞌaxyij?— Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yakhaꞌ Jesús, hik yakhaaꞌija in ƚatsawitjitax. 6 Eniiphaꞌm qa amets naꞌ witset, qaꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ quꞌ efelhitiꞌyiꞌm kakhaꞌ quꞌ aqsiijkii.— 7 Peꞌ jukhew ƚijtsꞌeyek paꞌaj haꞌ Saulo qa tekeꞌlenjuꞌkii paꞌaj ham yitꞌiꞌijjuꞌ, yepiꞌyeꞌtax paꞌ witꞌax qa hamƚe paꞌquꞌ niꞌwen. n  











h  8:35 Lc 24:27; Hch 17:2; 18:28 i 8:39 1R 18:12; 2R 2:16; Ez 3:12,14; 8:3; 11:1,24; 43:5 j 8:40 Hch 10:1,24; 12:19; 21:8,16; 23:23,33; 25:1,4,6,13 k 9:1 Mt 9:10; Mr 10:10; Lc 6:1; Jn 6:3; Hch 6:1; 8:3; 9:13,21 l 9:2 Hch 15:30; 19:9,23; 22:4,5; 23:25,33; 24:14,22 m  9:3‑8 Hch 22:6‑11; 26:12‑18; 1Co 15:8 n 9:7 Dn 10:7; Jn 12:29; Hch 22:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 9  344 8  Maꞌ

qa niitaxphaꞌm paꞌaj haꞌ Saulo, qa in yemjeetax in niteꞌ imaꞌtaxphaꞌm qa hatsƚe niteꞌ yiꞌwenkii. Maꞌ qa tenekuꞌmhiiƚiꞌiꞌ paꞌaj paꞌ ƚokoi qa wetkaꞌxii paꞌ witset Damasco. 9 Qa wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts in niteꞌ yiꞌwenkii, qa niteꞌ tek iye qa niteꞌ iyaꞌjiꞌ iye paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ. 10 Haꞌ Damasco iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ yijayan paꞌ Jesús ƚii Ananías. Qa iꞌnjiꞌkii paꞌaj ƚotoi paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌijets: —Ananías.— Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Haꞌne qe haꞌniꞌin Yatsatꞌaxyij.— o 11 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌijets paꞌaj: —Eniiphaꞌm, qaꞌ maꞌai quꞌ maꞌakꞌi naꞌ witꞌikheyiꞌj ƚii Yatsathen, qa keꞌ ƚetsiꞌii haꞌ Judas, qaꞌ inaqfaakanij haꞌ ewiꞌƚ jukhew Tarso ƚeiƚeꞌ ƚii Saulo, qe haneꞌej hakhaꞌan mexe iyin, p 12 qa hats iꞌnjiꞌkii ƚotoi naꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Ananías in uyetsjiꞌ qa tꞌekuꞌmipjiꞌ qe qaꞌ niꞌwenkii iye.— q 13 Qa pakhaꞌƚe Ananías qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yatsatꞌaxyij, olots heꞌ hepiꞌyeꞌej qa nifeljiꞌijkii pakhaꞌ ƚunyeꞌj haꞌne jukhew, qi paꞌ uƚꞌax yaqsiimijkii pekheweꞌ ƚantsatꞌetsij naꞌ Jerusalenii, r 14 haneꞌej hats naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌx qe peꞌ ƚafaakanhei taꞌƚijets peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil hatsꞌinha quꞌ week noꞌnopheꞌƚjuꞌ pekheweꞌ hats najayantax.— s 15 Qa pakhaꞌƚe Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌij: —Maꞌai, qe hakhaꞌan heꞌyekuꞌmijiijiꞌ qe qaꞌ nenfeliꞌm akaꞌ yii nekheweꞌ niteꞌ judiol, nekheweꞌ wittatal qa nekheweꞌ iye ƚelits kaꞌ Israelꞌikꞌi. t 16 Qe yakhaꞌ quꞌ hethinij hakhaꞌan quꞌ qi quꞌ naatsꞌeꞌej peꞌquꞌ wekwekeꞌ quꞌ nataꞌƚ yiwets.— u 17 Maꞌ qa paꞌ Ananías qa ikii paꞌaj, qa uyifi peꞌ wititsiꞌ, maꞌ qa in hats tꞌekuꞌmipjiꞌ paꞌaj qa yitꞌijets: —Yejefe Saulo, hakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, hakhaꞌ weꞌnethin ewets paꞌaj pakhaꞌ ƚenekikꞌi witꞌikheyiꞌjikꞌi, tsꞌukin ei qe qaꞌ iꞌwenkii iye qa quꞌ notpoꞌ ej iye paꞌ Espíritu Santo.— v 18 Qa hik pakhaꞌaj qa namjuꞌkii pekheweꞌ iꞌntaxjiꞌ peꞌ ƚotoi hik ƚunyejeitax sehets ƚꞌajits, maꞌ qa hats yiꞌwenkii iye. Maꞌ qa niiphaꞌm qa wempuliꞌjij paꞌaj akaꞌ ƚii paꞌ Jesucristo. 19 Qa hats tek paꞌaj qaꞌ tꞌun iye. Maꞌ qa ujaꞌx peꞌ neƚuts in mexe amaneyijup pekheweꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús tetsetiꞌyiꞌ paꞌ Damasco. w  





















20  Qa

Saulo qa iꞌnqꞌijatshen paꞌaj paꞌ witsetjiꞌ Damasco.

ajeꞌeƚ paꞌaj yisuꞌun quꞌ nenfel paꞌ Jesús pekheweꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyitsifi, qa yitꞌij: —Hakhaꞌan hik hakhaꞌ paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios.— x  9:10 Hch 10:3,17,19; 22:12 p 9:11 Hch 9:30; 11:25; 21:39; 22:3 q 9:12 Mr 5:23; Hch 9:17 r 9:13 Hch 8:3; 9:32; Ro 1:7; 15:25‑26,31; 16:2,15 s 9:14 Hch 7:59; 1Co 1:2; 2Ti 2:22 t 9:15 Ro 1:1,5; Ga 1:15,16; Mt 28:19; Hch 13:2; 25:22; 26:1 u 9:16 Hch 20:23; 21:4,11; 2Co 6:4‑5; 11:23‑27; 1Ts 3:3 v 9:17 Hch 6:6; 22:13 w 9:19 Hch 11:26; 26:20 x  9:20 Mt 4:3; Hch 13:5,14 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 345

HECHOS 9

21 Qa

week peꞌ yepiꞌyeꞌ paꞌaj qa yitjuƚaxijphaꞌmkii, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —¿Me niteꞌ hik haꞌne pakhaꞌ Jerusalenii nawitjijuꞌkii pekheweꞌ yijayantax akaꞌ witii? ¿Me niteꞌ hik haꞌne iye pakhaꞌ namijii haneꞌeꞌin quꞌ noꞌnopheꞌƚjuꞌ iye qaꞌ nekaꞌxii iye pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil?— y 22 Qa pakhaꞌƚe Saulo qa yapeꞌenha les in tꞌijayijfikꞌi paꞌaj in tꞌunij qa peꞌ judiol Damasco ƚeiƚets qa hats ham paꞌquꞌ nitꞌijijuꞌƚ, yethinijha paꞌ Jesús in hik pakhaꞌ paꞌ Cristo.  

23  In

Saulo qa ilat paꞌaj.

hats olots paꞌaj neƚuts peꞌ judiol qa tafaakateitaxijjuꞌ paꞌaj quꞌ nilan paꞌ Saulo. 24 Qa nikfeꞌlƚeꞌets paꞌaj paꞌ Saulo pakhaꞌ neqfenyejeyutaxij paꞌaj pekheweꞌen. Neƚuts qa najai iye in yejeƚtaxikꞌuikii peꞌ ƚejiljiꞌ paꞌ witset qe neqekꞌeyutaxij paꞌaj. z 25 Qa pekheweꞌƚe ƚꞌijatshenhei qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ najaꞌxjiꞌ qa yilithinii paꞌ ewiꞌƚ kumuꞌui paꞌ qiphaꞌm ƚejilafiꞌ paꞌ witset, qa yilithinijiijuꞌ paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ kanastu. a  



26  Qa

Saulo qa iꞌniꞌ paꞌ Jerusalén.

in hats yamii paꞌaj haꞌ Jerusalén, qa yisuꞌuntax quꞌ nakets qaꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌƚiꞌ pekheweꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús. Qa weekƚe nijiweꞌyiꞌm paꞌaj qe yumti quꞌ naqanƚekii in hats tekꞌenets paꞌ Jesús. b 27 Qa haꞌ Bernabé qa yekaꞌx paꞌaj qa yethinii heꞌ apóstoles, qa nifelimikꞌi paꞌaj paꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌ Saulo in yiꞌwenjiꞌ paꞌ witꞌikheyiꞌjjiꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa tafaakateꞌyiꞌƚ paꞌaj, qa nifeliꞌm iye in weꞌntꞌunhet in iyetij kaꞌ ƚii paꞌ Jesús paꞌ Damascoꞌoi. c 28 Maꞌ qa paꞌ Saulo qa amanjiꞌ paꞌaj haꞌ Jerusalén qa ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ pekheweꞌen, qa weꞌntꞌunhet paꞌaj in iyetij akaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 29 Maꞌ qa tafaakateꞌyiꞌƚjuꞌ iye qa tekꞌeƚeyiꞌƚjuꞌ iye paꞌaj pekheweꞌ judiol Grecia ƚeiƚets. Maꞌ qa hik pekheweꞌ qa neqekꞌuyuꞌtaxij iye paꞌaj. d 30 Maꞌ qa pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús in nikfeꞌlets paꞌaj akaꞌan, qa yekaꞌxii paꞌaj paꞌ Cesarea, maꞌ qa hikpaꞌ taꞌƚiꞌ in yukinii paꞌ ƚetsetꞌija Tarso. e 31 Maꞌ qa hik pakhaꞌaj iye, pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús qa hats qi in ƚeꞌsitsƚiꞌimkii iye paꞌaj week pekheweꞌ iꞌniꞌ paꞌ seheꞌ Judea paꞌ Galilea qa paꞌ Samaria, qa les in niꞌyijphaꞌm paꞌaj. Qa qi iye naꞌliꞌm paꞌ ƚꞌijiweyaxitsijuꞌƚ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa naꞌliꞌm iye paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Espíritu Santo, qa yapeꞌenha les in tꞌijaifikꞌi paꞌaj. f  









 9:21 Hch 8:3; 9:13‑14; Ga 1:13,23 z 9:24 Hch 20:3,19; 23:12,30; 25:3; 2Co 11:26  9:25 Jos 2:15; 1S 19:12; 2Co 11:33 b 9:26 Hch 22:17; 26:20; Ga 1:17 c 9:27 Hch 4:36; 9:3‑6,20,22; 13:46; 14:3; 18:26; 19:8; 26:26; Ef 6:20; 1Ts 2:2 d 9:29 Hch 6:1; 2Co 11:26 e  9:30 Hch 8:40; Ga 1:21 f 9:31 Mt 16:18; 1Co 14:4; Ap 1:4 y a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 9  346

32  Qa

Pedro qa yiƚin paꞌ Eneas.

paꞌ Pedro in mexe yamikꞌi paꞌaj pekheweꞌ witsetits pakhaꞌ seheꞌ, qa yamii iye paꞌaj pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Jesús tetsetiyiꞌ ek paꞌ Lida. g 33 Qa hik pakhaꞌaꞌ qa yiꞌweniꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Eneas, wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) ƚeqeꞌninqapitsij paꞌaj in niteꞌ niyikꞌuiphaꞌm paꞌ ƚewhiꞌlaꞌx, qe niteꞌ pꞌesits peꞌ ƚewekwekits. 34 Haꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Eneas, haꞌ Jesucristo quꞌ neƚin haneꞌej. Eniiphaꞌm qaꞌ aqsiꞌjjuꞌ naꞌ ewhiꞌlaꞌx.— Qa hik pakhaaꞌijha qa niiphaꞌm paꞌaj. h 35 Week pekheweꞌ Lida ƚeiƚets qa peꞌ Sarón ƚeiƚets iye qa yiꞌwen paꞌaj pakhaꞌan, maꞌ qa hats yijayan iye paꞌaj pekheweꞌen paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. i  





36  Naꞌl

Pedro qa yiƚin in hats waꞌmtax peꞌ Dorcas.

paꞌaj peꞌ ewiꞌƚ efu yijayan paꞌ Jesús iꞌniꞌ paꞌ witset Jope, ƚii Tabita, griego qa ikjiꞌ ek Dorcas. Pekheꞌen week neƚuts ƚeꞌwis paꞌ yaqsiijkii qa tꞌiftiꞌtsꞌetskii iye peꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ. j 37 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj pekheweꞌ neƚutsjiꞌ qa wanqaatsꞌeꞌ paꞌaj qa waꞌm. Qa in hats yaqhatꞌetsij paꞌaj in yimpuujin paꞌ ƚꞌajikꞌi, qa yeniiphaꞌm paꞌaj pakhaꞌ teꞌweiphaꞌm ƚataweꞌj peꞌ wititsiꞌ. 38 Qa paꞌ witset Lida in metitsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ witset Jope, pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús iꞌyeꞌej paꞌaj haꞌ Pedro in iꞌniꞌ paꞌaj paꞌ Lida, maꞌ qa yukinii paꞌaj peꞌ wetsjuk jukhew, quꞌ nitꞌijets: —Ifꞌelitikꞌi quꞌ enek haꞌne witsetꞌii Jope.— 39 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa niiphaꞌm paꞌaj qa yijayan pekheweꞌen. Qa in hats yamijii paꞌaj qa ajeꞌeƚ yekaꞌxiiphaꞌm paꞌaj pakhaꞌ toxphaꞌm peꞌ wititsiꞌ, qa week pekheweꞌ wikiihalei kꞌooyijjiꞌ paꞌaj in yayinjuꞌ pekheꞌen, qa yethinjiꞌjij paꞌaj paꞌ Pedro peꞌ witꞌuihitjiyits neꞌej juffufuf qa pekheweꞌ iye witqhinatai ƚaqsijiijuꞌ paꞌaj peꞌ Dorcasꞌikꞌi in mexe iꞌnjiꞌtejeꞌmkii pekheweꞌen. 40 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa week yukiꞌnfikꞌikii paꞌaj, qa wonokokꞌenjuꞌ qa iyin paꞌaj. Qa tetwekꞌelaꞌxets paꞌaj peꞌ efuꞌukꞌi, qa yitꞌijets paꞌaj: —Tabita, eniiphaꞌm.— Pekheꞌen qa neeƚfikꞌi paꞌaj, qa in yiꞌwen paꞌaj haꞌ Pedro qa niiphaꞌm paꞌaj pekheꞌen. k 41 Qa haꞌ Pedro qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj paꞌ ƚokoi qa niihiinphaꞌmha paꞌaj. Qa tayaꞌyiijuꞌ paꞌaj pekheweꞌ tekꞌenets paꞌ Jesús qa pekheweꞌ iye wikiihalei, qa yethinij paꞌaj in hats iƚaꞌx iye. 42 Qa akaꞌan qa nikfeꞌlets paꞌaj paꞌ week witset Jope, qa olots peꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.  











 9:32 Ro 1:7; Ef 5:3; 6:18; 1Cr 8:12; Esd 2:23; Neh 7:37; 11:35 h 9:34 Hch 3:6,16; 4:10  9:35 1Cr 5:16; 27:29; Cnt 2:1; Is 33:9; 35:2; 65:10 j 9:36 Jos 19:46; 2Cr 2:16; Esd 3:7; Jon 1:3; Hch 10:5; 1Ti 2:10; Tit 3:8 k 9:40 Mt 9:25; Mr 5:41; Lc 22:41; Jn 11:43; Hch 7:60 g i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 347

HECHOS 9​, ​10

43  Qa

haꞌ Pedro qa mexe olots neƚuts in amanjiꞌ paꞌaj paꞌ witset Jope, pekheꞌ ƚetsiꞌii paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Simón inqaꞌmet ƚꞌajits naqsiꞌjjuꞌ. l

10

1   Naꞌl

Paꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Cornelio.

paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ jukhew iꞌniꞌ paꞌ Cesarea, ƚii Cornelio, centurionipjiꞌ ek m pekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚiyinyejei “el Italiano.” n 2 Pakhaꞌan qa week iye pekheweꞌ yatsatꞌetsij qi in yijayanija qa nijiweyijuꞌƚha iye paꞌ Intata, tꞌiftiꞌtsꞌets pekheweꞌ ifꞌiljetsits peꞌ judiol qa tisjiꞌjij paꞌquꞌ hamiꞌim. Iyinjiꞌjii paꞌ Dios week neƚuts. o 3 Ewiꞌƚ paꞌaj paꞌ neƚujiꞌ jeljiꞌ junuꞌ las tres qa iꞌnjiꞌkii paꞌaj ƚotoi itometsaaxijha paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Dios in uyetsjiꞌ pakhaꞌ iꞌniꞌ, qa yitꞌijets paꞌaj: —Cornelio.— p 4 Paꞌ Cornelio qa tsꞌin in yeeƚjuꞌ paꞌaj qa qi iye in neqꞌijiweꞌyij, qa yitꞌij paꞌaj: —¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌun, Yatsatꞌaxyij?— Paꞌ ángel qa yitꞌijets paꞌaj: —Naꞌ Dios tꞌekuꞌmijuꞌƚ kekheweꞌ iyinheyejei qa yiꞌsinhetij iye in ƚetis nekheweꞌ ifꞌiljetsits. q 5 Ukinii peꞌquꞌ jukheweꞌ naꞌ witset Jope, qaꞌ nenkaꞌx haꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Simón qa ƚii iye Pedro. 6 Haneꞌej iꞌnijup hakhap iye Simón iye inqaꞌmet ƚꞌajits naqsiꞌjjuꞌ, keꞌ ƚetsiꞌ metetsjuꞌ haꞌ qi iweliꞌ.— r 7 Maꞌ qa in hats ikikꞌui iye pakhaꞌ tafaakateꞌyiꞌƚ ángel, paꞌ Cornelio qa tayaꞌyii peꞌ wetsjuk pekheweꞌ ƚeqejkunenhei qa paꞌ ewiꞌƚ oqꞌopheƚinetsiꞌl yijayaanija iye paꞌ Dios iꞌnjiꞌtejeꞌm pekheweꞌ les in tꞌithayiꞌyiꞌ peꞌ ƚetsiꞌii. 8 Qa in hats week nifelimikꞌi paꞌaj, maꞌ qa yukinii paꞌ witset Jope. 9 Qa pakhap neƚukii, pekheweꞌen in mexe nekikꞌi paꞌaj paꞌ witꞌikheyiꞌj qa hats kꞌesitsiyuꞌuiha paꞌaj paꞌ witset Jope, haꞌ Pedro qa iketsphaꞌm paꞌaj pakhaꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ peꞌ wititsiꞌ quꞌ niyin hats natsaꞌtheniyuꞌjuꞌha paꞌaj junuꞌ. s 10 Hats iyipkun paꞌaj, qa in mexe wanaqsiijkii menteꞌ yijatꞌax paꞌaj paꞌ ƚaq, qa namets paꞌaj pakhaꞌ iꞌnjiꞌkii ƚotoi hik ƚunyeꞌj quꞌ nitsowoƚꞌaxƚe. t 11 Qa yiꞌwen paꞌaj naꞌ waꞌs in qhofij qa paꞌ ewiꞌƚ hik ƚunyeꞌj naꞌaj qi manta qa teꞌnilitjuꞌ paꞌaj, neketsjuꞌ haꞌne seheꞌ woꞌnopheꞌƚ peꞌ ikwetjuꞌƚ (4) ƚekfii, 12 qa iꞌnjiꞌjuꞌ paꞌ ƚataweꞌj peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ inqaꞌmetets neꞌej ikwetjuꞌƚ (4) ƚefꞌiyei, qa qꞌoiqꞌoyits qa qꞌoiqꞌoqꞌoyits iye qa junatai iye. 13 Maꞌ qa yepiꞌyeꞌ paꞌ witꞌax in yitꞌij paꞌaj: —Eniiphaꞌm Pedro qaꞌ anlanjuꞌ eneweꞌen quꞌ ƚuj.—  























 9:43 Hch 10:6,17,32 m 10:1 Centurión ikjiꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek paꞌaj peꞌquꞌ cien (100) oqꞌopheƚinetsiletseꞌ. n 10:1 Mt 27:27; Mr 15:16; Jn 18:3,12; Hch 8:40 o  10:2 Hch 10:22,35; 13:16,26 p 10:3 Hch 3:1; 5:19; 9:10; 10:17,19 q 10:4 Hch 9:43; 11:14 r  10:6 Lc 16:13; Ro 14:4; 1P 2:18 s 10:9‑32 Hch 11:5‑14; Sal 55:17; Jer 19:13; 32:29; Sof 1:5; Mt 24:17 t 10:10‑11 Jn 1:51; Hch 22:17 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 10  348 14  Qa

yekuꞌƚ paꞌaj haꞌ Pedro: —Hasuꞌuj Yatsatꞌaxyij. Niteꞌ hayiits qetuj ekeweꞌejꞌin qe uƚꞌets qa niteꞌ ƚenexkelij iye.— u 15 Qa ewiꞌƚij iye, maꞌ qa hats wetsjukꞌij paꞌ witꞌax in yitꞌij iye: —Pakhaꞌ quꞌ hats nenliꞌjjuꞌ naꞌ Dios, hasuꞌuj itꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ.— v 16 Qa ewiꞌƚij iye paꞌaj wetshetkꞌewiꞌƚij paꞌaj in yiꞌwen, maꞌ qa paꞌ qi manta qa ajeꞌeƚ wetpiletetsphaꞌm iye naꞌ waꞌs. 17 Haꞌ Pedro qi in yijamtitaxijupkii paꞌn quꞌ naakjiha peꞌ yiꞌwen paꞌaj, maꞌ qa hik pakhaꞌaj qa namets peꞌ jukhew nukin paꞌ Cornelio, in hats inaqfaakaniikii paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ Simón maꞌ qa hats namets paꞌaj paꞌ ƚeqejiꞌ. 18 Qa tayaꞌyiijiꞌkii paꞌaj, inaqfaakanij quꞌ hik pekheꞌyeꞌ peꞌ iꞌwifi paꞌ Simón qa ƚii iye Pedro. 19 Maꞌ qa haꞌ Pedro in mexenteꞌ yilitaxij in yijamtitaxijupkii pekheweꞌ yiꞌwen, qa paꞌ Espíritu Santo qa yitꞌijets paꞌaj: —Jeƚ qekuꞌniijuꞌ, wetshetkꞌewiꞌƚ neꞌ jukhew woꞌeikii. w 20 Eniiphaꞌm, qaꞌ maꞌaijuꞌ, hasuꞌuj efꞌululiꞌijkii quꞌ ijayan, qe yakhaꞌ heꞌnukinƚe ei.— x 21 Haꞌ Pedro qa iketsjuꞌ paꞌaj pakhaꞌ iꞌniꞌ peꞌ jukhew, qa yitꞌij paꞌaj: —Yakhaꞌ pakhaꞌ ƚowoꞌoƚiikii, ¿ƚek pakhaꞌ taꞌƚijupiꞌ qa ƚanamiꞌƚ metkii?— 22 Pekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Haꞌ Cornelio hikhaꞌ ewiꞌƚ centurión, hakhaꞌan yatsathen qa yijayaanija iye paꞌ Dios. Week eneꞌ judiol yisuꞌun hakhaꞌan. Paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Dios yiyajiꞌijets paꞌaj quꞌ neꞌniihet ei peꞌyeꞌ, hatsꞌinha quꞌ amii keꞌ ƚetsiꞌ maꞌ qaꞌ nepiyeꞌ hakhaꞌan paꞌquꞌ itꞌijets.— y 23 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yuihintejeꞌmkii paꞌaj pekheweꞌen qa mexe yiwhiniꞌ. Maꞌ qa neƚukii paꞌaj qa niiphaꞌm qa yijayan paꞌaj pekheweꞌen. Qa ujaꞌx peꞌ ƚijtsꞌeyek pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús tetsetiꞌyiꞌ paꞌ Jope. z 24 Pakhap iye neƚukii qa hats uijiꞌtejeꞌm paꞌaj paꞌ Cesarea. Paꞌ Cornelio hats notkiꞌikꞌui paꞌaj, noꞌthet wetjuꞌƚ peꞌ ƚejefets qa peꞌ ƚejuwaikalija iye. 25 Qa ƚunyeꞌjkii paꞌaj haꞌ Pedro in hats yamets paꞌaj paꞌ ƚetset paꞌ Cornelio, qa paꞌ Cornelio qa nekiifikꞌi paꞌaj quꞌ newetfeliꞌm qa wonokokꞌentaxifi ƚefꞌiyeyiijuꞌ paꞌ Pedro maꞌ qa iyintaxets. 26 Qa hakhaꞌƚe Pedro qa niihinphaꞌm paꞌaj, qa yitꞌijets: —Atsꞌapꞌayeꞌ, yakhaꞌ iye yeꞌjukhewƚe.— a 27 Qa mexe tafaakateꞌyiꞌƚ paꞌaj pakhaꞌan, qa iꞌnkꞌaƚe qa uitejeꞌm qa yeeƚtax paꞌaj in olots peꞌ jukhew qa efuts iye ewiꞌƚ iꞌnikꞌuyiꞌ paꞌaj. 28 Maꞌ qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚetsha eneꞌ judiol in niteꞌ ƚenexkelijiꞌm quꞌ qapiꞌikii paꞌquꞌ jukhewiikaꞌyeꞌ qa quꞌ nuyifi iye peꞌquꞌ  



























u  10:14 Lv 11:4; 20:25; Dt 4:4‑20; Ez 4:14; Dn 1:8; Hch 9:5 v 10:15 Mt 15:11; Mr 7:19; Ro 14:14; 1Co 10:25; 1Ti 4:4; Tit 1:15 w 10:19 Hch 8:29; 10:3 x 10:20 Hch 15:7‑9 y  10:22 Mr 8:38; Hch 10:2; 11:14 z 10:23 Hch 10:45; 11:12 a 10:26 Hch 14:15; Ap 19:10; 22:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 349

HECHOS 10

ƚetsiꞌyeꞌ, qa pakhaꞌƚe Dios qa tsꞌethinij quꞌ hasuꞌuj hitꞌijets paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ jukheweꞌ quꞌ uƚꞌaxeꞌ. b 29 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in heiniyinhei, qa ajeꞌeƚ henek, ham hitꞌiꞌij. Qa haneꞌej qa tsikfeliyuꞌets, ¿paꞌn ƚii paꞌ taꞌƚijupiꞌ in ƚꞌiyiniꞌƚyii?— 30 Maꞌ qa paꞌ Cornelio qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌij: —Hats ikwetjuꞌƚ (4) neƚutsikꞌi hik iꞌniꞌ haneꞌej jeljiꞌ junuꞌ las tres in kꞌiyin eneꞌ yitsiꞌifi, maꞌ qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ jukhew tsꞌapꞌayipjiꞌ leppepep heꞌ ƚeqhinatai. c 31 Qa yitꞌij yiwets: “Cornelio, akaꞌ iyinheyeꞌj yepiꞌyeꞌ naꞌ Dios, qa niteꞌ nitapiꞌikꞌi iye in ƚiꞌfen nekheweꞌ ham yiwqꞌaxineꞌ. 32 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, ukinii peꞌyeꞌ haꞌ witset Jope, qa nenkaꞌx haꞌ Simón ƚii iye Pedro. Hakhaꞌan iꞌwiꞌ keꞌ ƚetsiꞌii hakhap iye Simón inqaꞌmetets ƚꞌajits naqsiꞌjjuꞌ metetsjuꞌ haꞌ qi iweliꞌ.” 33 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ajeꞌeƚ heꞌnukin ei neꞌ jukhew, qa qiꞌija in ƚeꞌwisij in ƚenek. Qa haneꞌej qa hats yeꞌweekiꞌƚ in ewiꞌƚ haꞌniꞌƚikꞌuyiꞌ paꞌ Dios, hatsꞌinha quꞌ hepiꞌyeꞌeƚ week pakhaꞌ nukin ejmet paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.—  









34  Maꞌ

Paꞌ Pedro maꞌ qa iyetifi peꞌ Cornelio ƚetsiꞌ.

qa haꞌ Pedro qa iyet paꞌaj, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yijaaꞌija haneꞌej in hats tsikfeeꞌletsha paꞌ Dios in week ƚeqjunyejeyij eneꞌ jukhew, d 35 qe week yijatꞌij paꞌquꞌ witsetꞌe, pakhaꞌ quꞌ neꞌnijiweyijuꞌƚ qa yaqsiijkii iye paꞌ yatsathen, paꞌ Dios qa tꞌekuꞌmiꞌ. 36 Akaꞌ wiꞌtlijei nukinetsjuꞌ paꞌ Dios eneweꞌ ƚelits paꞌ Israelꞌikꞌi, qa nifel paꞌ Dios quꞌ ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ eneꞌ jukhew quꞌ nataꞌƚets haꞌ Jesucristo, hikhaꞌ Yatsatꞌaxipjiꞌ eneꞌ week. e 37 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚetsha kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii haꞌne week seheꞌ Judea, qa taꞌƚiꞌ in iꞌnkꞌa iꞌnjuꞌ hakhaꞌ seheꞌ ei Galilea, in hats ƚꞌanuꞌupjiꞌ kaꞌ Juan in wenqimpuujinkii qa nifel iye paꞌn ƚunyeꞌj. 38 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ Dios in yatsiꞌyipjiꞌ haꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ paꞌ Espíritu Santo qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx, hik haꞌne yijalkisijkii in yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis qa niƚinjuꞌkii iye hekheweꞌ ƚeƚinheitaxij paꞌ inwoꞌmet, qe paꞌ Dios iꞌnijupha hakhaꞌan. f 39 Yekheweliꞌƚ hiꞌweniꞌƚij week ekeweꞌ wekwek yaqsiijiꞌkii haꞌne ƚeqe seheꞌ eneꞌ judiol qa naꞌ Jerusalenii iye. Qa hiꞌweniꞌƚij iye in yilan qa yenjiꞌphaꞌm keꞌ ewiꞌƚ kꞌaayajiꞌ (cruz). g 40 Qa haneꞌen paꞌ Dios qa yiƚin iye in yamets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts qa yaqsiijkii iye in weꞌnethinkii,  











 10:28 Jn 4:9; 18:28; Hch 10:14‑15,35; 11:3; 15:8‑9 c 10:30 Hch 1:10; 3:1  10:34 Dt 10:17; 2Cr 19:7; Ro 2:11; Ga 2:6; Ef 6:9; Col 3:25; 1P 1:17 e 10:36 Mt 28:18; Hch 2:36; 13:32; Ro 10:12; Ef 2:17; Ap 17:14 f 10:38 Mt 4:23; Lc 4:18; Jn 3:2; Hch 4:26 g  10:39 Lc 24:48; Hch 2:32; 5:30 b

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 10​, ​11  350 41 qa

niteꞌ week quꞌ neꞌnethinetskii, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij hekheweꞌ hayiits tꞌekuꞌmiijiꞌkii paꞌaj paꞌ Dios quꞌ niꞌwen hakhaꞌan, ikjiꞌ, yekheweliꞌƚ in yekufeꞌeƚijkii hakhaꞌan in hats niyikꞌuiphaꞌm iye peꞌ naxjuꞌ. h 42 Qa tsꞌukiniꞌƚij quꞌ henfeliꞌƚiꞌm eneꞌ jukhew qa efuts iye, qaꞌ hitꞌiƚijets in hik hakhaꞌija pakhaꞌ yeniꞌ paꞌ Dios quꞌ juezsiꞌipjiꞌ peꞌ iƚii qa peꞌ naxjuꞌ iye. i 43 Haneꞌen hik haꞌne yitꞌijets paꞌaj peꞌ week profetasꞌikꞌi, quꞌ kakhaꞌyeꞌ ƚii quꞌ hik kakhaꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets qaꞌ weekeꞌ pakhaꞌ quꞌ niteꞌ neqekuꞌyeꞌ hakhaꞌan qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets.— j 44 Mexe niteꞌ yiliꞌij paꞌaj haꞌ Pedro in nifel ekeweꞌen, paꞌ Espíritu Santo qa namjuꞌ paꞌaj qa iꞌnipjiꞌ pekheweꞌ weekjiꞌ tekꞌenets paꞌaj ekeweꞌ tefelhitii. k 45 Week paꞌaj pekheweꞌ judiol niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Jesús, hik pekheweꞌ ƚijtsꞌeyek paꞌaj haꞌ Pedro, qa yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj, qe pakhaꞌ witqisit Espíritu Santo testiꞌyij iye pekheweꞌ niteꞌ judioltax, l 46 qe yepiꞌyeꞌ in iyetjuꞌ qa tujtseikal peꞌ ƚeꞌlijei qa qi iye in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios. Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yitꞌij paꞌaj: 47 —¿Me ƚekeꞌ quꞌ nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ niteꞌ niwejiniꞌim eneweꞌen quꞌ nempulijijjuꞌ in hats testiꞌyij paꞌ Espíritu Santo in injunyejeyek?— m 48 Maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ netenimpulijinijjuꞌ akaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ Jesucristo. Pekheweꞌen qa mexe iyinijets iye paꞌaj haꞌ Pedro quꞌ mexe amaneꞌ ekuꞌnijup iye peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ neƚutseꞌ. n  













11

1   Heꞌ

Pedro qa nifel inhatsꞌek in yamii peꞌ niteꞌ judiol.

apóstoles qa peꞌ hats yijayan paꞌ Jesús iꞌniꞌ haꞌ week seheꞌ Judea, qa iꞌyeꞌej paꞌaj in hats testiꞌyij iye pekheweꞌ niteꞌ judioltax kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios. 2 Maꞌ qa haꞌ Pedro in wapilii iye haꞌ Jerusalén, qa pekheweꞌ yaqsiijkii kakhaꞌ circuncisión (judíos) qa tejitheitaxetskii paꞌaj, o 3 qa yitꞌijets: —Akhaꞌ ƚꞌuyifi peꞌ ƚetsiꞌ nekheweꞌ niteꞌ yaqsiijkii kakhaꞌ circuncisión qa ekufets iye nekheweꞌen.— p 4 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa yeqetheenimikꞌiha in nifelimikꞌi paꞌaj, taꞌƚijii in inkꞌaaꞌija paꞌ ƚunyeꞌjkii qa teiƚiꞌijphaꞌm, qa yitꞌij paꞌaj: 5 —Yakhaꞌ in mexe haꞌniꞌ haꞌ witset Jope qa kꞌiyintax, maꞌ qa iꞌnjiꞌkii yitoi qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ hik ƚunyeꞌj naꞌaj qi manta in teꞌnilitjuꞌ, taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs woꞌnopheꞌƚ heꞌ ikwetjuꞌƚ ƚekfii, qa teꞌnilitꞌijuꞌ haꞌ haꞌniꞌ. q  







 10:41 Lc 24:43; Jn 14:17,22 i 10:42 Jn 5:22; Hch 17:31; Ro 14:9; 2Co 5:10; 2Ti 4:1; 1P 4:5 j 10:43 Is 53:11; Jer 31:34; 1Jn 2:12; 3:23; Lc 24:47; Hch 15:9; Ro 10:11; Ga 3:22 k  10:44 Hch 11:15; 15:8 l 10:45 Hch 2:33,38; 10:23; 11:18 m 10:47 Hch 2:4; 8:36; 11:17; 15:8 n 10:48 Hch 2:38; 8:16; 1Co 1:14‑17 o 11:2 Hch 10:45; Col 4:11; 1Ti 1:10 p  11:3 Hch 10:28; Ga 2:12 q 11:5‑14 Hch 10:9‑32 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 351

HECHOS 11

6  Qa

hejeƚtaxjiꞌjuꞌ haꞌ ƚataweꞌj qa hiꞌwen in iꞌnjiꞌ heꞌ week inqaꞌmetets neꞌej ikwetjuꞌƚ (4) ƚefꞌiyei, qa neꞌej noweꞌƚ, qa qꞌoiqꞌoyits qa qꞌoiqꞌoqꞌoyits iye qa junatai iye. 7 Maꞌ qa hepiꞌyeꞌ paꞌ witꞌax in yitꞌij yiwets: “Eniiphaꞌm Pedro qaꞌ anlanjuꞌ nekheweꞌen quꞌ ƚuj.” 8 Qa hitꞌijijuꞌƚ: “Hasuꞌuj Yatsatꞌaxyij, qe niteꞌ hayiits quꞌ naꞌnjiꞌ haꞌne yejiꞌ quꞌ hetuj paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ netnekui.” 9 Qa pakhaꞌƚe witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs qa tsekuꞌƚ iye, maꞌ qa hats wetsjukꞌij, qa yitꞌij: “Pakhaꞌ quꞌ hats nenliꞌjjuꞌ naꞌ Dios, hasuꞌuj itꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ.” 10 Akaꞌan in ƚunyeꞌj wetshetkꞌewiꞌƚij, maꞌ qa week wetpiletetsphaꞌm iye naꞌ waꞌs. 11 Qa hik akaaꞌijha in namets heꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ jukhew keꞌ wititsiꞌ kekheꞌ haꞌnifi, taꞌƚii hakhaꞌ witset Cesarea in tꞌukinhetiiyii. 12 Qa paꞌ Espíritu Santo qa yitꞌij yiwets quꞌ hasuꞌuj yefꞌululiꞌijkii quꞌ hijayan hekheweꞌen. Qa eneweꞌen eneweꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) inejefetsipjiꞌ yijtsꞌeyek iye, qa yeꞌweekiꞌƚ in kꞌuyiƚifi kekheꞌ ƚetsiꞌ hakhaꞌ jukhew, r 13 hakhaꞌan qa nifeliꞌƚ yeꞌmikꞌi in yiꞌwen paꞌ ewiꞌƚ ángel tsꞌapꞌaꞌafi paꞌaj keꞌ ƚetsiꞌ, pakhaꞌan qa teꞌ yitꞌijets paꞌaj: “Ukinii peꞌyeꞌ haꞌ witset Jope, qaꞌ nenkaꞌx ei haꞌ Simón ƚii iye Pedro. 14 Qaꞌ hikhaꞌ quꞌ nitꞌij ewets peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ hik pekheweꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ iƚaꞌxeꞌ, akhaꞌ qa week nekheweꞌ ƚantsatꞌetsij.” s 15 Qa in mexe iꞌnkꞌa kꞌiyettax, qa paꞌ Espíritu Santo qa namjuꞌ qa iꞌnipjiꞌ hekheweꞌen, in injunyejeyek inekhewel in iꞌnkꞌaaꞌija. t 16 Maꞌ qa hijamtiꞌikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, in yitꞌij: “Kaꞌ Juan wenqimpulijinjiꞌ naꞌaj iweliꞌ, qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ mempulijiƚijjuꞌ hatseꞌ naꞌ Espíritu Santo.” u 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, paꞌ Dios in tisij iye hekheweꞌen pakhaꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ jiyeƚisij hik akaꞌaj in hats niteꞌ jiteqekuꞌ jitekꞌenets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, qa yakhaꞌ, ¿qa paꞌn yijunyeꞌj quꞌ haqꞌayinij paꞌ Dios?— v 18 Qa in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan, maꞌ qa seleljuꞌkii paꞌaj, qa qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios, qaꞌ yitꞌijjuꞌ: —Yeꞌehe, paꞌ Dios qeteꞌeꞌ hats ƚexkelijiꞌm iye pekheweꞌ niteꞌ judioltax quꞌ netetwekꞌelaxets pakhaꞌ jiyekaꞌxii yijatꞌij paꞌ witiƚaꞌx qa niteꞌ yiliꞌij iye.— w  























Pekheweꞌ yojo in yijayan paꞌ Jesucristo paꞌ witset Antioquía.

19 Maꞌ

hayits, pakhap iye. Pekheweꞌ yakꞌeskii paꞌaj in taꞌƚets pakhaꞌ aꞌtax ƚenifenyejei paꞌaj in hats talanhetii paꞌ Estebanꞌikꞌi, qa ilatiikii  11:12 Hch 8:29; 10:23; 15:9 s 11:14 Jn 4:53; Hch 10:2; 16:15,31‑34; 18:8; 1Co 1:16 t 11:15 Hch 2:4; 10:44 u 11:16 Mt 3:11; Mr 1:8; Lc 3:16; Jn 1:33; Hch 1:5 v  11:17 Hch 5:39; 10:45,47 w 11:18 Ro 10:12‑13; 2Co 7:10 r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 11​, ​12  352

paꞌaj peꞌ sehel Fenicia, Chipre qa paꞌ witset Antioquía, qa niteꞌ nifeliꞌm pakhapeꞌ iye ekeweꞌ wiꞌtlijei, qe ujaꞌxƚe pekheweꞌ judiol in nifeliꞌm. x 20 Qa naꞌlƚe pekheweꞌ ujaꞌx pekheweꞌen, pekheweꞌ Chipre ƚeiƚets qa Cirene ƚeiƚets iye, pekheweꞌen in yamii paꞌaj paꞌ Antioquía, qa nifeliꞌm iye paꞌaj pekheweꞌ niteꞌ judiol in nifel paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. y 21 Qa paꞌ ƚokoi paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa iꞌnipjiꞌ pekheweꞌen. Pekheweꞌen qa olootsija peꞌ niteꞌ yeqekuꞌukꞌi maꞌ qa yijayan paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. z 22 Qa paꞌ ƚeniiheꞌt akaꞌan qa namii paꞌaj pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús naꞌ Jerusalenii, maꞌ qa yukinii paꞌaj paꞌ Bernabé paꞌ Antioquía. 23 Qa haneꞌen, in yamii paꞌaj qa yiꞌwen pakhaꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Dios, maꞌ qa qi in ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌaj qa yakakƚinijha peꞌ weekjiꞌ hatsꞌinha quꞌ weekiꞌijha peꞌ ƚatawjets quꞌ nisuꞌunija quꞌ hasuꞌuj naqamij in yijayan paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. a 24 Qe paꞌ Bernabé pakhaꞌan ewiꞌƚ jukhew teikꞌunei, qa qi iye topoꞌoj paꞌ Espíritu Santo qa topoꞌoj iye paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj. Qa les olotsija iye paꞌaj peꞌ yijayan paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. b 25 Paꞌ Bernabé qa ik paꞌaj quꞌ namii paꞌ witset Tarso qe qaꞌ nowoꞌoikii paꞌ Saulo. 26 Maꞌ qa in yiꞌwen paꞌaj qa nekaꞌxii paꞌ witset Antioquía. Qa ewiꞌƚ ininqap in ikijjeꞌm pekheweꞌen in ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús, qa yijatshen peꞌ olots jukheweꞌ qa efuts iye. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj paꞌ Antioquiaꞌai pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús qa witqiyitsij cristianos. c 27 Hik pakhaꞌaj pekheweꞌ neƚutsjiꞌ, peꞌ ujaꞌx profetas taꞌƚii paꞌaj naꞌ Jerusalén qa namii paꞌaj paꞌ Antioquía. d 28 Qa niiphaꞌm paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌen, pakhaꞌ ƚii Agabo, paꞌ Espíritu Santo hik pakhaꞌ tisij paꞌaj pakhaꞌan in yitꞌijets paꞌaj quꞌ yijaaꞌija quꞌ nanam hatseꞌ paꞌ qi yipkuꞌ haꞌne week seheꞌ. Qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij in mexe qi tenekꞌenheꞌyiꞌ paꞌ Claudio. e 29 Maꞌ qa pekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús tetsetiꞌyiꞌ paꞌ Antioquía, qa week ƚexkelij paꞌaj peꞌquꞌ ewiꞌƚ nenikii, maꞌ qa week tꞌihinij pakhaꞌ quꞌ ƚukꞌeyeꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij qe qaꞌ ninqekenijii pekheweꞌ teꞌlijtsii iꞌniꞌ ek paꞌ Judea. f 30 Maꞌ qa hik akaꞌ yaqsiijkii paꞌaj, qa inqekenijii pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ teꞌlijtsii. Paꞌ Bernabé qa paꞌ Saulo hik pekheweꞌ yekaꞌxii paꞌaj. g  





















12

Pakhaꞌ ƚawamhijii paꞌ Jacobo qa paꞌ Pedro in tꞌopheƚitii paꞌaj. 1   Hik

pakhaꞌaj paꞌ ƚahatsꞌij paꞌ wittata Herodes qa tꞌekuꞌmets paꞌaj pekheweꞌ ujaꞌx peꞌ yijayan paꞌ Jesús qe qaꞌ nanawitjijuꞌ.

 11:19 Hch 6:5; 13:1; 14:26; 15:22‑23,30,35; 18:22; Ga 2:11 y 11:20 Mt 27:32; Hch 4:36  11:21 Lc 1:66; Hch 2:47; 9:35 a 11:23 Hch 13:43; 14:26; 15:40; 20:24,32 b 11:24 Lc 4:1; Hch 2:41,47; 5:14; 6:5; 7:55 c 11:26 Hch 6:1; 9:1; 13:52; 14:20; 15:10; 16:1; 19:1; 26:28; 1P 4:16 d 11:27 Hch 13:1; 15:32; 1Co 12:28; Ef 4:11 e 11:28 Mt 24:14; Hch 18:2; 21:10; Ga 2:2 f 11:29 Ro 15:26; 2Co 9:1‑2; Ga 2:10 g 11:30 Hch 14:23; 15:2; 16:4; 20:17; 21:18; 1Ti 5:17,19; Stg 5:14; 2Jn 1 x

z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 353

HECHOS 12

2  Maꞌ

qa inaqyajiꞌij paꞌaj qa yilan tiꞌjijjeꞌm paꞌ ewiꞌƚ witqatsjikinet paꞌ Jacoboꞌikꞌi, Juan ƚamatsꞌikꞌi. h 3 Paꞌ Herodes in yiꞌwen paꞌaj akaꞌan in yiꞌsinhetij peꞌ judiol, maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ iye paꞌaj quꞌ nopheꞌƚ iye haꞌ Pedro. Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii paꞌaj, hik pakhaꞌaj yamets peꞌ ƚeꞌsits neƚuts ƚiyits Pascua qa tenekui peꞌ pan niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ. i 4 Qa in hats yopheꞌƚ paꞌaj qa yuihinifi peꞌ witqꞌopheƚitjii qa yejeƚinenij peꞌ ikwetjuꞌƚ (4) grupo peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa in weekjiꞌ qa yamets dieciséis (16), qa watanayaxets paꞌaj in yejeƚ. Yumti quꞌ nanaxijikꞌi peꞌ ƚeꞌsits neƚuts Pascua qaꞌ nethinij paꞌ witset pakhaꞌ quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij iye. 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Pedro in qi in tejeƚitii paꞌaj peꞌ witqꞌopheƚitjiyifi, qa pekheweꞌƚe teꞌlijtsii qa iyinipjiꞌ paꞌaj, qi in iyinijiiha paꞌaj paꞌ Dios.  





6  In

Paꞌ ewiꞌƚ ángel qa yukinikꞌuifikꞌi peꞌ witqꞌopheƚitjii paꞌ Pedro.

hats ujeꞌ quꞌ nekaꞌxfikꞌi paꞌ Herodes quꞌ nethinij iye paꞌ witset paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ nilan iye haꞌ Pedro. Paꞌ najaꞌxjiꞌ paꞌaj haꞌ Pedro hats imaꞌaƚjuꞌ paꞌaj peꞌ wetsjuk oqꞌopheƚinetsilets woꞌnopheꞌƚiꞌƚij wetjuꞌƚ peꞌ wetsjuk foƚoƚikꞌil, qa pekhewepƚe qa iꞌnjiꞌ paꞌ ƚejiꞌ in yejeƚ peꞌ witqꞌopheƚitjii. 7 Qa ajeꞌeƚ laxa paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa peꞌ witqꞌopheƚitjii qa koojoꞌofikii paꞌaj. Paꞌ ángel qa nijtꞌotshen paꞌaj yilanets paꞌ ƚeꞌweƚiꞌ haꞌ Pedro qa yitꞌijets paꞌaj: —Ifꞌelitikꞌi quꞌ eniiphaꞌm.— Maꞌ qa peꞌ foƚoƚikꞌil woꞌnopheꞌƚtaxij peꞌ ƚokoyei qa namjuꞌkii paꞌaj. j 8 Qa paꞌ ángel qa yitꞌijets iye: —Manaqsiꞌj, otsjiꞌ neꞌ otshilaxtii.— Qa yaqhatꞌax paꞌaj, qa yitꞌij iye paꞌ ángel: —Meꞌntilafij naꞌ eꞌntilafit qa atsjayanphaꞌm.— 9 Qa ikfikꞌi paꞌaj haꞌ Pedro, yijayanikꞌi paꞌ ángel, qa niteꞌ nikfeꞌlets me yijaatuꞌuja pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌ ángel, qe yumti yijatꞌij quꞌ naꞌnƚejiꞌkii ƚotoi. k 10 Qa in hats tꞌanjiꞌ paꞌaj paꞌ teꞌweitejeꞌm pekheweꞌ yejeƚ oqꞌopheƚinetsilets qa pakhap iye, maꞌ qa hats yametsfikꞌi paꞌ ƚejiꞌija nijket teꞌweyetsfikꞌi paꞌ witset, pakhaꞌan qa qhofƚiꞌij paꞌaj. Qa ikfikꞌikii paꞌaj, qa ikikꞌi paꞌaj weteꞌm paꞌ ewiꞌƚ witꞌikheyiꞌj, maꞌ qa paꞌ ángel qa qessiikii iye paꞌaj. l 11 Maꞌ qa haꞌ Pedro qa nikfeꞌlkii paꞌaj, qa yitꞌij: —Haneꞌej hats tsikfeeꞌletsha, paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in nukinjuꞌ haꞌ ƚaqa ángel, maꞌ qa tsilithinikꞌui pakhaꞌ ƚokoi haꞌ Herodes qa week iye pakhaꞌ notkitaxets eneweꞌ judiol quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii.— m  









 12:2 Mt 4:21; 20:23 i 12:3 Ex 12:15; 23:15; Hch 12:5; 20:6; 24:27; 25:9; 2Co 1:11; Ef 6:18 j 12:7 Lc 1:11; 2:9; 5:19; 16:26; 24:4; Col 4:1; Jud 5 k 12:9 Sal 126:1; Hch 9:10 l  12:10 Hch 5:19; 16:26 m 12:11 Sal 33:18‑19; 34:7; Dn 3:28; 6:22; Lc 15:17; 2Co 1:10 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 12  354 12  Maꞌ

qa in hats nikfeꞌlikꞌuyiꞌ paꞌaj akaꞌan, qa ikii paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ peꞌ María, ƚenene paꞌ Juan ƚii iye Marcos, qa hik pakhaꞌ qa iꞌniꞌ pekheweꞌ olots notꞌaxij wetjuꞌƚ in iyin paꞌaj. n 13 Qa yamets paꞌaj paꞌ ƚejiꞌ qa yilanetskii. Qa peꞌ ewiꞌƚ witqejkunenkiꞌ ƚii Rode, qa ikii quꞌ nenikfeꞌlets paꞌn ƚii pakhaꞌ yilanetskii paꞌ ƚejiꞌ. o 14 Maꞌ qa in nikfeꞌlikꞌi paꞌaj ƚꞌanyeꞌj in hik hakhaꞌ Pedro, qa qi in ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌaj qa nitapiꞌii quꞌ nitꞌij qhof paꞌ ƚejiꞌ, qe wekumaꞌxiijiꞌ iye quꞌ nenfeljiꞌjuꞌ haꞌ Pedro in hats iꞌnjiꞌ paꞌaj paꞌ ƚejiꞌ. 15 Pekheweꞌen qa yitꞌijets paꞌaj: —¡Hayits qaꞌnteꞌ ƚꞌeikꞌuneikii!— Pekheꞌen qa yapeꞌenhaƚe yitꞌijets paꞌaj in yijaaꞌija. Qa pekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ iye paꞌaj: —Niteꞌ hik hakhaꞌ, pakhaꞌƚe ƚaqa ángel lemets hakhaꞌan.— 16 Qa hakhaꞌƚe Pedro qa yapeꞌenha yilanetskii paꞌaj paꞌ ƚejiꞌ, qa pekheweꞌen in hats yitꞌij qhof paꞌaj paꞌ ƚejiꞌ maꞌ qa in yiꞌwen qa yitjuƚaxijphaꞌmkii paꞌaj. 17 Qa haꞌ Pedro qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌ ƚokoi pakhaꞌ jutsiqaxij quꞌ weiyiꞌipjiꞌ. Maꞌ qa nifelimikꞌi paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yukinikꞌuifikꞌi peꞌ witqꞌopheƚitjii. Qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye paꞌaj: —Enfeliꞌƚiꞌm hatseꞌ ekeweꞌ wekwek hakhaꞌ Jacobo qa hekhewep iye inejefetsipjiꞌ.— Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa ikfikꞌi iye paꞌaj qa tujtseikaꞌ paꞌ ikjiꞌ. p 18 Maꞌ qa in hats neƚukii paꞌaj, qa qi in yeƚꞌilax wetjuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets, niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn ƚunyejeꞌkiiha in ham paꞌaj haꞌ Pedro. 19 Qa paꞌ Herodes in hats woꞌtaxiikii paꞌaj qa niteꞌ yiꞌwen. Qa nifaakankii pekheweꞌ yejeƚtaxets paꞌaj oqꞌopheƚinetsilets, maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ newetkaꞌxfikꞌikii qa natlanhetiijuꞌ. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj paꞌ Herodes qa yamii paꞌ Cesarea in taꞌƚiꞌ paꞌ Judea qa mexe amaniꞌ paꞌn ujaꞌx peꞌ neƚuts. q  













20  Paꞌ

Paꞌ Herodesꞌikꞌi qa waꞌm paꞌaj.

Herodes qi in nayuꞌum paꞌaj pekheweꞌ Tiro qa Sidón ƚeiƚets. Qa pekheweꞌƚeꞌen qa ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ ek quꞌ nowoꞌoi ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ nuyetsjiꞌ pakhaꞌan, qa ƚeꞌsitsijjuꞌ paꞌaj paꞌ Blasto, qi ƚeqjeƚinenek paꞌ Herodes, pekheweꞌen iyinets quꞌ ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ iye, qe paꞌ ƚeqe seheꞌ pekheweꞌen peꞌ ƚaqats ewiꞌƚƚe in taꞌƚijetskii pakhaꞌ seheꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Herodes. r 21 Maꞌ qa in hats yamets paꞌ neƚujiꞌ ƚeqjeyumtshenekꞌikꞌui, qa paꞌ Herodes qa uyikꞌiphaꞌm paꞌaj peꞌ ƚeqhinatai tꞌejuyets in qi in tenekꞌenhei. Maꞌ qa iꞌnipjiꞌ paꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx qa iyet paꞌaj. 22 Maꞌ qa pekheweꞌen qa tayaꞌyijipjiꞌ paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Ƚꞌaꞌx paꞌ ewiꞌƚ dios qa niteꞌ ƚꞌaꞌx paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌƚe akaꞌan!—  



 12:12 Hch 12:25; 15:37,39; Col 4:10; 2Ti 4:11; Flm 24; 1P 5:13 o 12:13‑15 Mt 18:10; Lc 24:21; Jn 18:16 p 12:17 Hch 13:16; 15:13; 19:33; 21:18,40; Ga 1:19; 2:9,12 q  12:19 Hch 8:40; 16:27; 27:42 r 12:20 1R 5:11; Esd 3:7; Ez 27:17; Mt 11:21 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 355

HECHOS 12​, ​13

23  Qa

ajeꞌeƚ paꞌaj pakhaꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yeqfeꞌmeten paꞌaj paꞌ Herodes, qe niteꞌ yiwqinhetjiꞌ paꞌ Dios. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj qa waꞌm, qe tuj paꞌ ƚataweꞌjikꞌi peꞌ qꞌoiqꞌoqꞌoyits. s 24 Qa ekeweꞌƚe ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa les tꞌijaifikꞌi qa week neƚuts les olots peꞌ tekꞌenikꞌi. t 25 Qa paꞌ Bernabé qa paꞌ Saulo qa hats tepilikꞌuikii iye paꞌaj haꞌ Jerusalén in hats yaqhatꞌetsij paꞌaj pakhaꞌ yaqsiijkii, qa ƚijtsꞌekii paꞌaj weteꞌm haꞌ Juan qa ƚii iye Marcos. u  



13

Paꞌ Bernabé qa paꞌ Saulo qa ikkii paꞌaj quꞌ nenfel ekeꞌ wiꞌtlijei. 1   Pekheweꞌ

yijayan paꞌ Jesús paꞌ Antioquiaꞌai naꞌl paꞌaj peꞌ profetas qa naꞌl iye peꞌ maestrol, pekheweꞌen ƚiyits Bernabé, Simón ƚii iye Niger, Lucio Cirene ƚeiƚeꞌ, Saulo qa paꞌ Manaén, hik haꞌne witjuwaikayekꞌiƚha paꞌaj pakhaꞌ tenekꞌenhei Herodes in menteꞌ qits paꞌaj. v 2 Qa eneweꞌen in mexe iyiniiha paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa niteꞌ tekjuꞌ iye, qa paꞌ Espíritu Santo qa yitꞌijets paꞌaj: —Eqetheniꞌƚfikꞌi naꞌ Bernabé qa naꞌ Saulo qe qa nithayiki kakhaꞌ witꞌithayijkit heꞌyekuꞌmijiijiꞌ.— w 3 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj, in hats yiliꞌijjuꞌ in niteꞌ tekjuꞌ, qa in iyiinija iye qa in hats tꞌekuꞌmipjiꞌkii iye paꞌaj ƚesinjel pekheweꞌen, maꞌ qa yukinkii. x  



4  Eneweꞌen

Paꞌ Bernabé qa paꞌ Saulo qa yamii paꞌ Chipre.

yukinkii paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, qa yamii paꞌ witset Seleucia, maꞌ qa hik pakhaꞌaꞌ qa iꞌnjiꞌ peꞌ tokoyei qa yamiijiꞌ pakhaꞌ seheꞌ Chipre ƚeqewukꞌujiꞌ paꞌ qi iweliꞌ. 5 Qa in hats yamets paꞌaj paꞌ witset Salamina, maꞌ qa nifel paꞌaj kekheweꞌ Intata ƚeꞌlijei peꞌ ƚeꞌlijtsitjiyitsifi peꞌ judiol. Haꞌ Juan Marcos ƚijtsꞌekii iye paꞌaj hekheweꞌen qa tꞌiftiꞌtsꞌetskii iye paꞌaj. y 6 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj in hats week naqꞌaxij in yijalkiꞌsikꞌi paꞌ seheꞌ, ƚꞌisƚaꞌwet, yamƚiꞌiijuꞌha paꞌ witset ƚii Pafos, qa yiꞌweniꞌ paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ weihetax (brujo) yitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ, judío ƚii Barjesús, z 7 ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌkii pakhaꞌ gobernador ƚii Sergio Pablo, ewiꞌƚ jukhew nikfeꞌlkii. Pakhaꞌan qa iyinii paꞌaj haꞌ Bernabé qa haꞌ Saulo, qe nexpiikeyuꞌukꞌiha kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata. a 8 Qa pakhaꞌƚe Elimas, weihetax, qe hik akaꞌ ikjiꞌ akaꞌ ƚii, qa tꞌejuyijuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen, nijaqhittaxijjuꞌkii paꞌaj woꞌtaxii quꞌ niteꞌ netkꞌeniꞌikꞌi ekeweꞌ wiꞌtlijei pakhaꞌ gobernador. b  







s  12:23 Lc 1:11; Col 4:1; Jud 5; 1S 25:38; 2S 24:16‑17; Sal 115:1 t 12:24 Hch 6:7; 19:20 u 12:25 Hch 4:36; 11:30; 12:12 v 13:1 Mt 14:1; Hch 4:36; 11:19,22,27; 1Co 12:28 w  13:2 Hch 8:29; 9:15; Ro 1:1; Ga 1:15 x 13:3 Hch 6:6; 14:26 y 13:5 Hch 9:20; 12:12 z  13:6 Mt 7:15; Hch 8:9 a 13:7 Hch 18:12; 19:38 b 13:8 Ex 7:11; 2Ti 3:8; Hch 6:7; 8:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 13  356 9 Maꞌ

qa haꞌ Saulo ƚii iye Pablo, topoꞌoj paꞌaj paꞌ Espíritu Santo, qa tsꞌin paꞌaj in yejeƚjuꞌ pakhaꞌan, 10 qa yitꞌijets paꞌaj: —Akhaꞌ, ƚaꞌs paꞌ inwoꞌmet, akhaꞌ topoꞌ ej pakhaꞌ owotkꞌonheyeꞌj qa paꞌ aqawitjineyaꞌx, ejuihifeꞌej iye week paꞌ yatsathen, ¿me niteꞌ ƚiliꞌij quꞌ iqꞌifꞌinhet peꞌ yatsathen ƚꞌikheijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij? c 11 Haneꞌejija haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ natanithen. Qa eꞌpukꞌaliꞌij qa paꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ neƚuts quꞌ niteꞌ iꞌweneꞌ neꞌ junuꞌ.— Qa ajeꞌeƚ paꞌaj pakhaꞌan qa pꞌew wiꞌmkii maꞌ qa inkꞌaƚe qa hats nooꞌimkiiha paꞌaj, maꞌ qa woꞌoikii paꞌaj paꞌquꞌ netꞌekuꞌmiꞌ paꞌ ƚokoi quꞌ netsinkii. d 12 Maꞌ qa pakhaꞌ gobernador, in yiꞌwen paꞌaj pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii, qa niteꞌ yeqekuꞌ, yitjuƚaxijphaꞌm paꞌaj kekheweꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. e  





13  Paꞌ

Pablo qa Bernabé qa yamii paꞌ Antioquía de Pisidia.

Pablo qa pekheweꞌ ƚꞌithayifets qa hikpaꞌ qa taꞌƚiꞌ iye paꞌ witset Pafos in iꞌnjiꞌ iye peꞌ tokoyei qa yamii iye paꞌ witset Perge paꞌ seheꞌ ƚii Panfilia. Qa pakhaꞌƚe Juan Marcos qa hik pakhaꞌaꞌ qa yiliꞌikꞌi paꞌaj qa hats niteꞌ yijayan qa tepilii paꞌaj haꞌ Jerusalén. f 14 Qa pekheweꞌƚeꞌen qa ikikꞌui iye paꞌaj paꞌ Perge, maꞌ qa yamii iye haꞌ witset Antioquía paꞌ seheꞌ ƚii Pisidia. Qa paꞌ neƚujiꞌ paꞌaj witwapiihijii (sábado) qa uyifi peꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii qa iꞌnjuꞌkii paꞌaj. g 15 Qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj in hats naxijipjiꞌ paꞌaj in tiyiyikꞌi kekheweꞌ wenitꞌij yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa kekheweꞌ iye ƚeꞌlijei peꞌ profetasꞌikꞌi, maꞌ qa pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ witlijtsitjii qa yukinii paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ quꞌ nitꞌijets: —Yejefets, quꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ eꞌlijeyiꞌiƚ quꞌ nakakƚin eneꞌ inejefets, yape iyetiꞌƚ.— h 16 Maꞌ qa haꞌ Pablo qa niiphaꞌm paꞌaj qa yitꞌijphaꞌm paꞌaj paꞌ ƚokoi, qa yitꞌij: —Jukhew Israel ƚeiƚets qa nekheweꞌ iye niteꞌ judiol naꞌliꞌm paꞌ ƚꞌijiweyaxitsijuꞌƚ paꞌ Dios, ekꞌen qekuꞌniꞌƚ yiwetsek. i 17 Pakhaꞌ ƚeqe Dios eneꞌ Israel ƚeiƚets, tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj pekheweꞌ yalheyiꞌƚikꞌi qa yijatshenfikꞌi paꞌaj in yolotsinija paꞌaj in mexe iꞌniꞌ paꞌ seheꞌ Egipto, qa qiꞌija iye paꞌaj paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in yukinikꞌuifikꞌikii pakhaꞌ seheꞌ. j 18 Qa niteꞌ yoꞌqmositij iye pakhaꞌ ƚunyejeitax pekheweꞌen in nekiꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ yamijets cuarenta (40) ininqapits. k 19 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj, paꞌ Dios in hats yiwuƚꞌenhetjuꞌ peꞌ wetsjuk tatsai (7) witsetits iꞌntaxiꞌ paꞌ seheꞌ Canaán, qa nakꞌesaꞌxijjuꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ  











 13:10 Mt 13:38; Jn 8:44; Os 14:9; 2P 2:15 d 13:11 Ex 9:3; 1S 5:6‑7; Sal 32:4; He 10:31  13:12 Hch 13:49; 15:35‑36 f 13:13 Hch 12:12; 13:6; 15:38 g 13:14 Hch 9:20; 14:19,21; 16:3; 17:2; 18:4 h 13:15 Mr 5:22; Hch 15:21 i 13:16 Hch 10:2; 12:17 j 13:17 Ex 1:6; 6:6; Dt 7:6‑8; Hch 7:17 k 13:18 Dt 1:31; Hch 7:36 c

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 357

HECHOS 13

peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi quꞌ natsatꞌetsij. Qa in weekjiꞌ ekeweꞌen qa yamijets cuatrocientos cincuenta (450) ininqapits. l 20 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj in hats ƚꞌanuꞌupjiꞌ ekeweꞌen, qa tisij quꞌ netnekꞌenhei peꞌ juezits yamijii paꞌ profetaꞌikꞌi Samuel. m 21 Maꞌ qa pekheweꞌen qa iyinets paꞌaj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ qi quꞌ wittatayiꞌij, qa paꞌ Dios qa tisij paꞌaj paꞌ Saúl, ƚaꞌs paꞌ Cis, taꞌƚets pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Benjaminꞌikꞌi, qa yamijets cuarenta (40) ininqapits in tenekꞌenhei. n 22 Qa in hats yukinikꞌuifikꞌi iye paꞌaj, maꞌ qa yenphaꞌm quꞌ wittatayiꞌij paꞌ David, hik pakhaꞌ paꞌ Dios iyetij iye paꞌaj in yitꞌij: “Hats hiꞌwen naꞌ David, Isaí ƚaꞌs, ewiꞌƚ jukhew hisuꞌun, qe week yaqsiijkii yijatꞌij paꞌquꞌ hisuꞌun.” o 23 Qa pekheweꞌ taꞌƚets haneꞌen, qa taꞌƚjiꞌjuꞌ hakhaꞌ hayiits yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Dios. Paꞌ Dios tisij eneꞌ Israel haꞌ ewiꞌƚ Eqiƚinaꞌx, Jesús, p 24 qa in menteꞌ yamets paꞌaj quꞌ niꞌnqꞌijatshen, qa paꞌ Juanꞌikꞌi qa yojoꞌoj paꞌaj in nifeliꞌm peꞌ week Israel ƚeiƚets in wenqimpuujin tꞌejuyets pakhaꞌ quꞌ niliꞌij paꞌ uƚꞌax qe qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. q 25 Paꞌ Juanꞌikꞌi in hats kꞌesets paꞌaj quꞌ niliꞌij paꞌ ƚꞌithayijkit, qa yitꞌij paꞌaj: “¿Ƚek pakhaꞌ ƚetsumtitaxiꞌƚiikii? Yakhaꞌ niteꞌ pakhaꞌ Cristo, qa naꞌlƚe haꞌ ewiꞌƚ tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam hikhaꞌ yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwejuꞌƚij quꞌ henitꞌijjiꞌ peꞌ ƚeqniihayij peꞌ ƚꞌotshilaxtii.” r 26 Yejefets, ƚelits pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi, qa weekjiꞌ iye nekheweꞌ niteꞌ judiol naꞌliꞌm paꞌ ƚꞌijiweyaxitsijuꞌƚ paꞌ Dios, inekhewel tꞌukinhetii inwetsjuꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets quꞌ jinamii naꞌ waꞌs. s 27 Pekheweꞌ iꞌniꞌ naꞌ Jerusalén qa week pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ eneweꞌen, niteꞌ nikfeꞌlets hakhaꞌ Jesús (in hikhaꞌ Cristo), qa niteꞌ nikfeꞌlikꞌuyii iye kekheweꞌ ƚeꞌlijei peꞌ profetasꞌikꞌi in yejeƚjiꞌijtax week qa yamjiꞌjets naꞌaj witwapiihijii, in ƚekhewel hats yafitsheninij kekheweꞌen, in yilan hakhaꞌan. t 28 Qa in yemjeetax in hamtax paꞌquꞌ niꞌwenij quꞌ nataꞌƚijupiꞌ quꞌ natlanhetii, qa yinijitƚiꞌij paꞌaj paꞌ Pilato quꞌ ninaqyajiꞌij quꞌ natlanhetii. u 29 Qa in hats week yafitsheninij pekheweꞌen kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj tꞌejuyets hakhaꞌan, qa nitꞌijjuꞌ paꞌaj in weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz qa yenifi peꞌ ewiꞌƚ nimeƚuk. v 30 Qa pakhaꞌƚe Dios qa niihinikꞌuiphaꞌm iye peꞌ naxjuꞌ. w 31 Qa olots neƚuts in weꞌnethinetskii paꞌaj hekheweꞌ weekiꞌƚ in taꞌƚiꞌƚii haꞌ Galilea in yamii haꞌ Jerusalén, hik hekheweꞌ haneꞌej nifeliꞌm iye eneꞌ jukhew qa efuts iye hakhaꞌan in iƚaꞌx iye. x  























l  13:19 Dt 7:1; Jos 14:1; 19:51; Sal 78:55; Hch 7:45 m 13:20 Jue 2:16; 1S 3:20; Hch 3:24 n 13:21 1S 8:5; 9:1; 10:1 o 13:22 1S 13:14; 15:23,26; 16:13; Sal 89:20 p  13:23 Sal 132:1; Mt 1:1; Lc 2:11; Hch 13:32 q 13:24 Mt 3:1; Mr 1:4; Lc 3:3; Hch 1:22; 19:4 r 13:25 Mt 3:11; Mr 1:7; Lc 3:16; Jn 1:20,27; Hch 20:24 s 13:26 Hch 4:12; 5:20 t  13:27 Lc 24:27; Hch 3:17 u 13:28 Mt 27:22‑23; Hch 3:14 v 13:29 Mt 27:59; Lc 23:53; Hch 5:30 w 13:30 Mt 28:6; Hch 2:24 x 13:31 Mt 28:16; Lc 24:48; Hch 1:3

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 13  358 32  Qa

haneꞌej yekheweliꞌƚ qa henfeliꞌƚ eꞌmek ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, ekeꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios pekheweꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi, y 33 hik akaꞌ paꞌ Dios hats yafitshen ineꞌmij, inekhewel in jitaꞌƚets paꞌaj pekheweꞌen, qa yafitsheninij akaꞌan in hats yiƚin iye haꞌ Jesús. Qa in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ Salmo wetsjuk in yitꞌij: “Akhaꞌ Kꞌayaꞌs, haneꞌej hats haqsiijkii quꞌ enekfikꞌi.”  (Sal 2:7) z 34 Maꞌ qa pakhaꞌ niihinikꞌuiphaꞌm hakhaꞌan pekheweꞌ naxjuꞌ qe qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nawaꞌm iye, yitꞌij paꞌaj ekeꞌ ƚeꞌlijei: “Ekheweliꞌƚ kꞌeƚisiƚij ekeweꞌ ƚeꞌsits taꞌƚ yiwets qa yijaalija iye quꞌ ƚunyejeyeꞌkii yiꞌlijei qa yeqꞌiltax iye hiwjutsiqeniꞌm kaꞌ Davidꞌikꞌi.”  (Is 55:3) a 35 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yitꞌij iye pakhap iye Salmo: “Niteꞌ exkeꞌej quꞌ ƚipipeꞌjiꞌ haꞌne ƚꞌaj haꞌne oqwomeheꞌ.”  (Sal 16:10) b 36 Qe paꞌ Davidꞌikꞌi in hats yaqhatꞌaxij paꞌaj pakhaꞌ yisuꞌun paꞌ Dios quꞌ naqsiimijkii pekheweꞌ namjiꞌjuꞌ ek paꞌaj peꞌ ƚeqe neƚutsjiꞌ pakhaꞌan, qa waꞌm paꞌaj qa tajkatiꞌyikꞌui qa ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ peꞌ ƚꞌalheyikꞌi, maꞌ qa paꞌ ƚꞌajikꞌi qa ƚipipjiꞌ. c 37 Qa hakhaꞌƚeꞌen hakhaꞌ yiƚin iye paꞌ Dios, qa niteꞌ yamets paꞌ ƚꞌaj quꞌ ƚipipeꞌjiꞌ. 38 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, yejefets, ƚeꞌwis quꞌ enikfeꞌliꞌƚets hakhaꞌan in hik hakhaꞌ taꞌƚets quꞌ netwuꞌmhitii iꞌnkꞌui peꞌ inwuƚꞌets, akaꞌan hik akaꞌ henfeliꞌƚ eꞌm haneꞌej. d 39 Qa week iye pekheweꞌ wekwek, hik pekheweꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niwuꞌmiꞌƚ ekꞌui kakhaꞌ ley yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. Qa hakhaꞌan quꞌ nataꞌƚets, maꞌ qa week pakhaꞌ quꞌ niteꞌ neqekuꞌyeꞌ hakhaꞌan qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. e 40 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, jeƚiꞌƚijuꞌƚ, hasuꞌuj quꞌ naꞌniꞌƚ epjiꞌ kakhaꞌ nifel paꞌaj pekheweꞌ profetasꞌikꞌi, in yitꞌij: 41 “Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, ekheweliꞌƚ pekheweꞌ tejefiteyipjiꞌkii qa ƚalakinekꞌijjuꞌ iye, eꞌnitjuƚaxiƚijphaꞌm qaꞌ aꞌhamitsiꞌiƚ, qe yakhaꞌ haqsiijkii naꞌ ewiꞌƚ witꞌithayijkit nekheweꞌ eqe neƚutsiꞌƚjiꞌ, hik nakhaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚikꞌi yemjeetax quꞌ nanaꞌltax paꞌquꞌ neqethentaxiꞌƚ eꞌmikꞌiha.”—  (Hab 1:5) f 42 In hats ikikꞌuifikꞌikii paꞌaj pekheweꞌen peꞌ witlijtsitjii, maꞌ qa peꞌ jukhew qa iyinijets paꞌaj quꞌ niyetikꞌui iye qaꞌ nenfeliꞌm iye ekeweꞌ wekwek quꞌ namtaxets iye paꞌquꞌ witwapiihijiyeꞌ (sábado). 43 Qa naxijikꞌi paꞌaj in notꞌax wetjuꞌƚ pekheꞌ ƚeꞌlijtsitjiyifi peꞌ judiol, qa olots pekheweꞌ judiol qa pekheweꞌ iye niteꞌ judioltax tꞌekuꞌmƚiꞌiꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ kakhaꞌ ƚunyejei neꞌ judiol, qa yijayanikꞌi paꞌaj paꞌ Pablo qaꞌ paꞌ Bernabé,  





















 13:32 Hch 5:42; 26:6; Ro 4:13; 9:4 z 13:33 He 1:5; 5:5 a 13:34 Hch 13:30,37  13:35 Hch 2:27 c 13:36 Hch 7:60; 1Co 11:30; 15:6,18,20,51; 1Ts 4:13‑15; 1R 2:10; Hch 2:29; 13:22; 20:27 d 13:38 Lc 24:47; Hch 2:38 e 13:39 Ro 3:28; 10:4 f  13:41 Is 29:14 y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 359

HECHOS 13​, ​14

maꞌ qa paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa yakakƚintaxij paꞌaj pekheweꞌen quꞌ hasuꞌuj niliꞌij in niteꞌ yeqekuꞌ pakhaꞌ ƚeqisitƚe iꞌnij paꞌ Dios. g 44 In hats yamets iye paꞌaj pakhap witwapiihijii (sábado), maꞌ qa yaqaamij quꞌ weekeꞌ paꞌ witset in notꞌaxii paꞌaj qe qaꞌ nepiyeꞌekꞌi kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 45 Qa pekheweꞌƚe judiol in yiꞌwen paꞌaj peꞌ olotsija notꞌaxii paꞌaj, maꞌ qa qi teqemtshenkii paꞌaj, qa nijaqhitjiꞌijjuꞌ yitjiijets in yijanikꞌi peꞌ yitjiꞌijtaxij paꞌ Pablo qa uƚꞌetsikꞌikii peꞌ ƚeꞌlijeyets. h 46 Maꞌ qa paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé iye qa yapeꞌenhaƚe niteꞌ nijiwei, qa yitꞌijijuꞌƚ paꞌaj: —Yijaaꞌija in les ƚeꞌwistax quꞌ ekheweliꞌiƚ quꞌ ojoꞌoƚij quꞌ efelhitiꞌyiꞌƚiꞌm ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios. Qa haꞌneƚiꞌij in hats ƚꞌoqoweꞌyiꞌƚijuꞌƚ qa ƚeꞌneniƚiꞌ iye in niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ estiꞌyiꞌƚij paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, haneꞌej qa hetetwekꞌelaꞌxiꞌƚijets nekheweꞌ niteꞌ judiol. i 47 Qe akaꞌajꞌin yitꞌij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in tsiyajiꞌiƚijets: “Yakhaꞌ kꞌeniꞌ quꞌ ƚefetitjiyeꞌej nekheweꞌ witsetiikal niteꞌ judiol, hatsꞌinha quꞌ ekaꞌxikꞌi haꞌne witqiƚinkeyaꞌxtaxij qa amƚiꞌiƚijii pekheweꞌ totsii witsetits haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ.”—  (Is 42:6; 49:6) j 48 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan pekheweꞌ niteꞌ judiol, qa ƚeꞌsitsiꞌmkii paꞌaj qa yiwqinhet ekeweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Maꞌ qa tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌukꞌi ekeꞌ witlijei pekheweꞌ hayiits teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ paꞌaj quꞌ netestiꞌyij paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. 49 Maꞌ qa ekeweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa week yamipjiꞌ pakhaꞌ seheꞌ. 50 Maꞌ qa pekheweꞌ judiol qa woꞌoijiꞌ paꞌaj quꞌ niwakaninkii pekheweꞌ efuts woꞌtaxii paꞌ Dios qa patunkii iye qa pekheweꞌ iye jukhew witꞌalheijiꞌ paꞌ witset, maꞌ qa hikpeꞌ qa taꞌƚets in yutenkeninij peꞌ olots jukhew qa efuts iye paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé, maꞌ qa yiwutshenikꞌuifikꞌi paꞌaj paꞌ ƚeqe seheꞌ. k 51 Maꞌ qa paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa nefulutjuꞌ paꞌaj paꞌ seheꞌ yamtaxij peꞌ ƚefꞌiyei qe qaꞌ jutsiqetsiꞌim pekheweꞌen in uƚꞌets. Maꞌ qa ikikꞌui paꞌaj qa yamii iye paꞌ witset ƚii Iconio. l 52 Qa pekheweꞌƚe yijayan paꞌ Jesús pakhaꞌ witset Antioquía de Pisidia qa qiꞌek in topolij pakhaꞌ ƚesaxitsiꞌmkii qa paꞌ Espíritu Santo iye. m  

















14

1   Qa

Pablo qa Bernabé qa iꞌniꞌ paꞌ witsetꞌii Iconio.

ƚunyeꞌjkii paꞌaj paꞌ witsetꞌii Iconio, paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa uyifi iye paꞌaj weteꞌm peꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii, qa iyetifi ƚeꞌwis paꞌaj in iyetjuꞌ, maꞌ qa olots peꞌ niteꞌ yeqekuꞌ judiol qa peꞌ niteꞌ judiol iye. n

g  13:43 Hch 11:23; 14:22 h 13:45 Hch 18:6; 1Ts 2:16; 1P 4:4; Jud 10 i 13:46 Mt 21:43; Hch 3:26; 18:6; 22:21; 28:28 j 13:47 Lc 2:32 k 13:50 Hch 14:2,19; 2Ti 3:11 l  13:51 Mt 10:14; Mr 6:11; Lc 9:5; Hch 14:1,19,21; 16:2; 18:6; 2Ti 3:11 m 13:52 Mt 5:12; Jn 16:22; Hch 2:4 n 14:1 Hch 13:5,51; 14:19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 14  360 2  Qa

pekheweꞌƚe judiol, pekheweꞌ niteꞌ yisuꞌun quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ, qa yepiikinijkii paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijei pekheweꞌ niteꞌ judiol, maꞌ qa qi in yapjanhetiꞌm paꞌaj pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata. o 3 Ƚaꞌmek pekheweꞌ Pabloꞌoƚ qa yapeꞌekii paꞌaj in iꞌniꞌkii pakhaꞌ witset, qa iyetij niteꞌ nijiwei in nifel tꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hik pakhaꞌ yiwjutsiqeniꞌmha in yijaalija ekeweꞌ ƚeꞌlijei maꞌ qa iꞌnijjiꞌ pekheweꞌen in yaqsiijkii pekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa qi in yitjuƚaxjiijphaꞌmkii iye peꞌ weekjiꞌ. p 4 Qa yeqetꞌetsƚejuꞌkii paꞌaj pakhaꞌ witset, naꞌl pekheweꞌ yisuꞌun quꞌ nijayanij pakhaꞌ yisuꞌun peꞌ judiol, qa pekhewep qa yisuꞌunek pekheweꞌ yitꞌij peꞌ apóstoles. q 5 Maꞌ qa pekheweꞌ judiol qa peꞌ niteꞌ judiol iye, qa weekiꞌƚ iye pekheweꞌ ƚꞌalheijiꞌ weteꞌm pakhaꞌ ƚetset, in yisuꞌuntax paꞌaj quꞌ netꞌilitꞌets peꞌ Pabloꞌoƚ hatsꞌinha quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ pekheweꞌen qa quꞌ nenjeleꞌejkii iye peꞌquꞌ uteleꞌ. 6 Qa in nikfeꞌlets paꞌaj peꞌ Pabloꞌoƚ qa ilatii paꞌaj pekhewep iye witsetits iꞌniꞌ iye pakhaꞌ seheꞌ Licaonia, paꞌ Listra qa paꞌ Derbe, qa week pekheweꞌ ƚekuwelii eneweꞌen. r 7 Qa hik pakhaꞌaꞌ qa nifeliꞌ iye ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. s  









8  Paꞌ

Pablo qa Bernabé qa iꞌniꞌ paꞌ witsetꞌii Listra.

witsetꞌii Listra, ewiꞌƚ paꞌaj paꞌ jukhew iꞌnjuꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nijalkiskii qe onqok, taꞌƚij jiꞌtejeꞌm paꞌaj wittaweꞌj. t 9 Pakhaꞌan tekꞌenets paꞌaj paꞌ Pablo in iyet. Qa paꞌ Pablo qa tsꞌin in yejeƚjuꞌ, qa yiꞌwen in naꞌliꞌm paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj maꞌ qa ƚekeꞌ quꞌ niƚin. 10 Qa yitꞌunhetikꞌiha paꞌaj in yitꞌijets: —¡Eniiphaꞌm, itꞌij teene!— Pakhaꞌan qa ajeꞌeƚ tsꞌenphaꞌm paꞌaj, maꞌ qa hats ƚekeꞌ in ik. 11 Maꞌ qa pekheweꞌ olots jukhew qa efuts in yiꞌwenij paꞌaj pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌ Pablo, qa tayaꞌyij wetjuꞌƚ paꞌaj yitꞌij peꞌ ƚeꞌlijei pakhaꞌ seheꞌ Licaonia, qa yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Pekheweꞌ diosits Júpiter qa Mercurio hats wotjonketikꞌi eneꞌ jukhew qa hats teꞌnilit inwetsjuꞌ haꞌne juꞌuniꞌ.— u 12 Qa ƚeqiyij paꞌaj paꞌ Bernabé, Júpiter, qa paꞌ Pablo qa ƚeqiyijek paꞌaj, Mercurio, qe les in iyet paꞌaj. 13 Maꞌ qa pakhaꞌ paꞌi ipjiꞌ pakhaꞌ ƚoqo dios Júpiter, taꞌƚii pekheꞌ ƚeꞌlijtsitjii iꞌnikꞌuifikꞌi paꞌ witset, qa nekaꞌxets paꞌaj pakhaꞌ ƚejiꞌiifikꞌi pekheweꞌ toros qa peꞌ ƚopꞌom witꞌetilayij, qa yisuꞌuntax paꞌaj quꞌ niyinii peꞌ Pabloꞌoƚ maꞌ qeꞌkha nilantaxifi pekheweꞌ inqaꞌmetets, qa weekjiꞌ iye in yisuꞌuntax pekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye.  









 14:2 Jn 3:36; Hch 13:50 p 14:3 Mr 16:20; Jn 4:48; Hch 4:29; 20:32; He 2:4  14:4 Hch 17:4‑5; 19:9; 28:24 r 14:6 Mt 10:23; 2Ti 3:11 s 14:7 Hch 14:15,21; 16:10 t  14:8‑10 Mr 6:56; Fil 2:12 u 14:11 Hch 8:10; 28:6

o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 361

HECHOS 14

14  Qa

in nikfeꞌlƚeꞌets paꞌaj pekheweꞌ apóstoles Bernabé qa Pablo, maꞌ qa yiwjafꞌitikꞌi paꞌaj peꞌ ƚꞌuihitjiyits, qa wekumaꞌxii paꞌaj pakhaꞌ iꞌntaxijiꞌ qa tꞌilit jiꞌtejeꞌm paꞌaj pekheweꞌ olots jukhew qa efuts iye, qa tayai paꞌaj, v 15 qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Jukhew, ¿inhatsꞌek in ƚaqsiiƚijkii akaꞌan? Yekheweliꞌƚ yeꞌjukhewƚiꞌiƚ iye hik kꞌeyijunyejeyiꞌƚ. Yekheweliꞌƚ henfelƚiꞌiƚ eꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei hatsꞌinha quꞌ etetwekꞌelaxiꞌƚikꞌui ekeweꞌ wekwek qaꞌ enekiꞌƚets pakhaꞌ ewiꞌƚ Dios niteꞌ waꞌm yijatꞌij, hik pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌaj haꞌne waꞌs, haꞌne seheꞌ, naꞌ qi iweliꞌ qa week pekheweꞌ iꞌnjiꞌ eneweꞌen.  (Ex 20:11) w 16 Pakhaꞌan toxikꞌi paꞌaj mexe yiwejinƚiꞌij peꞌ week witsetits in yaqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌunƚe. x 17 Ƚaꞌmek pakhaꞌan, qa yapeꞌenha woꞌtaxii quꞌ ninikfeꞌl, qa yaqsiꞌjtaxijkii pakhaꞌ ƚeꞌwis, maꞌ qa nukinjuꞌ naꞌaj piƚei, yaqsiꞌjtaxijkii iye naꞌaj ƚahatsꞌij qe yujiꞌ eneꞌ ƚei, maꞌ qa neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii qe naꞌl paꞌquꞌ aqiꞌiƚ.— y 18 Qa in yemjeetax in yittaxijets paꞌaj ekeweꞌen, qa yaqaamij quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌ paꞌaj pekheweꞌen in neqekꞌuyuꞌtaxijifi paꞌaj peꞌ inqaꞌmetets. 19 Maꞌ qa teƚuuyikꞌi paꞌaj qa namkii pekheweꞌ judiol taꞌƚii paꞌ Antioquía qa peꞌ taꞌƚii paꞌ Iconio. Qa woꞌtkꞌoniꞌmkii paꞌaj peꞌ olots jukhew qa efuts iye, maꞌ qa nijeleꞌejkii paꞌaj peꞌ utel paꞌ Pablo qa yetsinikꞌuifikꞌi paꞌ witset yumtitax quꞌ hats nawaaꞌmija. z 20 Qa in mexe kꞌooitaxijjiꞌ paꞌaj pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, pakhaꞌan qa niiphaꞌm paꞌaj qa wapil jiꞌtejeꞌm iye paꞌ witset. Qa pakhap neƚukii paꞌaj qa hats ik, ƚijtsꞌekii iye paꞌaj paꞌ Bernabé qa yamii paꞌ witset ƚii Derbe. a 21 Maꞌ qa in hats nifeliꞌ iye paꞌaj ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei pakhaꞌ witset qa in hats olots iye peꞌ yijayankeninij paꞌ Intata, qa tepilijikꞌi iye peꞌ witsetits Listra, Iconio qaꞌ paꞌ Antioquía de Pisidia. b 22 Yakakƚinij quꞌ nentꞌunhet pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata, qa yakakƚinij iye quꞌ natjanithenij pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij, qa yitꞌijets paꞌaj: —Les ƚeꞌwis quꞌ nataꞌƚets peꞌ wekwek in jitaatsꞌeꞌej quꞌ jiꞌnuijiꞌtejeꞌm paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios.— c 23 Qa tꞌekuꞌmjiijiꞌkii pekheweꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Intata pekheweꞌ witsetitsjiꞌ, in hats qijiꞌij qa iyinjiꞌij qa in niteꞌ tekjiꞌijjuꞌ iye. Paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa hats yiwejinij paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ nejeƚets, hikpaꞌ tekꞌenets niteꞌ yeqekuꞌ pekheweꞌen. d 24 Qa hats ikkii iye paꞌaj qa tꞌanipjiꞌ paꞌ seheꞌ Pisidia qa yamets paꞌ seheꞌ Panfilia. 25 Maꞌ qa in hats nifeliꞌ iye ekeꞌ wiꞌtlijei paꞌ witset Perge, qa yamiijuꞌ iye paꞌaj paꞌ witset Atalia.  





















v  14:14 Mt 26:65; Mr 14:63 w 14:15 1S 12:21; 1Co 8:4; 1Ts 1:9; Gn 1:1; Sal 146:6; Jer 14:22; Ap 14:7 x 14:16 Sal 81:2; Mi 4:5; Hch 17:30; 1P 4:3 y 14:17 Hch 17:26‑27; Ro 1:19‑20; Lv 26:4; Dt 11:14; 28:12; Job 5:10; Sal 65:10; 147:8; Ez 34:26; Jl 2:23 z  14:19 Hch 13:45,51; 2Co 11:25; 2Ti 3:11 a 14:20 Hch 11:26; 14:22,28 b 14:21 Mt 28:19; Hch 13:51 c 14:22 Hch 9:16; 11:23; 13:43; Lc 22:48; Jn 15:20; 16:33; Ro 8:17; 1Ts 3:3; 2Ti 3:12 d 14:23 Hch 11:30; 13:3; 20:32; Tit 1:5

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 14​, ​15  362 26  Qa

hik pakhaꞌaꞌ paꞌaj qa hats iꞌnjiꞌ peꞌ tokoyei qe qaꞌ hats napilii pakhaꞌ witset Antioquía de Siria, hik pakhaꞌaꞌ paꞌaj testiꞌyijiꞌ paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Dios hatsꞌinha pekheweꞌen quꞌ naqsiijkii akaꞌ witꞌithayijkit, hik akaꞌ hats yaqhatꞌetsij paꞌaj. e 27 Maꞌ qa in hats yamii qa noꞌthet wetjuꞌƚ peꞌ yijayan paꞌ Intata, qa nifelimikꞌi week peꞌ wekwek yaqsiimijkii paꞌ Dios, qa paꞌn ƚunyeꞌj iye paꞌ Intata in yitꞌijimiiqhof paꞌ ƚejiꞌ pekheweꞌ niteꞌ judiol maꞌ qaꞌ niteꞌ neqekuꞌyeꞌ. f 28 Paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa olots juwelits in amaneyijupkii pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata.  



15

1   Qa

Pakhaꞌ iyetijjuꞌ paꞌaj paꞌ Jerusalenii.

ujaꞌx paꞌaj pekheweꞌ taꞌƚii paꞌ seheꞌ Judea namii paꞌaj paꞌ witset Antioquía, qa yijatshen paꞌaj pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata: —Quꞌ niteꞌ iwuꞌmiꞌiƚ axpasitsiꞌiƚ in ƚꞌanyeꞌjek paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, maꞌ qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ.— g 2 Qa in ƚunyeꞌjek paꞌaj paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé in qi in niteꞌ yisuꞌun quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj pakhaꞌ yittaxijjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa hats qi in tekꞌeƚeyijjuꞌ paꞌaj, maꞌ qa pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata qa yijamtiꞌets paꞌaj quꞌ nukin paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa pekhewep iye quꞌ ƚijtsꞌeyekꞌe qaꞌ namii paꞌ Jerusalenii peꞌ apóstoles qa peꞌ week tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Intata hatsꞌinha quꞌ niyetiꞌƚijjuꞌ akaꞌ ƚunyeꞌjkii in taꞌƚets pekheweꞌ taꞌƚii paꞌ Judea in yisuꞌuntax quꞌ niwuꞌm ƚaxpaꞌs pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata. h 3 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ikkii paꞌaj, qe taꞌƚets in yukinkii pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, maꞌ qa nek jiꞌtejeꞌm peꞌ sehel Fenicia qa paꞌ Samaria, qa nifeeljiimikꞌiha paꞌ ƚunyeeꞌjkiiha pekheweꞌ niteꞌ judiol in hats weninkꞌaihit qa yijayan paꞌ Jesús, qa akaꞌan in taꞌƚets qa qijiꞌij qa ƚeꞌsitsjiiꞌmkii week pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata. i 4 Maꞌ qa in hats yamii paꞌaj paꞌ Jerusalén, qa week wetfeliꞌm pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, qa pekheweꞌ iye apóstoles qa peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayayan paꞌ Intata, qa nifelimikꞌi week peꞌ yaqsiimijkii paꞌ Dios pekheweꞌen. j 5 Qa pekheweꞌƚe ujaꞌx fariseoltax paꞌaj hats tekꞌenets paꞌ Jesucristo, qa tsꞌapꞌa paꞌaj qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Les ƚeꞌwistax qek netwuꞌmhitii ƚaxpaꞌs pekheweꞌ niteꞌ judiol qaꞌ natyajaxtiꞌyijets iye quꞌ naqsiꞌjkii kakhaꞌ ƚeqe ley paꞌ Moisesꞌikꞌi.— 6 Maꞌ qa peꞌ apóstoles qa pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Intata, qa notꞌaxij wetjuꞌƚ quꞌ niyetijjuꞌ akaꞌ ƚunyeꞌjkii.  









 14:26 Hch 11:19; 13:3 f 14:27 Hch 15:12; 21:19; 1Co 16:9; 2Co 2:12; Col 4:3; Ap 3:8  15:1 Hch 6:14; 15:5,24; 16:3; 21:21; Ga 2:12; 5:2; 1Co 7:18; Lv 12:3 h 15:2 Hch 11:30; 16:4; Ga 2:1‑2 i 15:3 Hch 11:18; 21:5; Ro 15:24; 1Co 16:6,11; 2Co 1:16; Tit 3:13; 3Jn 6 j  15:4 Hch 14:27; 15:12 e

g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 363

HECHOS 15

7 Maꞌ

qa in hats qi in iyetijjuꞌ paꞌaj, paꞌ Pedro qa niiphaꞌm paꞌaj qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yejefets, ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets toxikꞌi in iꞌnkꞌaaꞌija paꞌ Dios in tꞌekuꞌmyiijiꞌ quꞌ yakhaꞌyeꞌ quꞌ hepiikitij nekheweꞌ niteꞌ judioltax ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei hatsꞌinha quꞌ niteꞌ jeek neqekuyiꞌikꞌi qaꞌ netkꞌenets. 8 Qa paꞌ Dios, hikpaꞌ in nikfeꞌlets week peꞌ intawjets, inqꞌethinij in tꞌekuꞌmiꞌ iye eneweꞌen, maꞌ qa nukinetsjuꞌ in tisij kaꞌ Espíritu Santo, in injunyejeyek in iꞌnkꞌaaꞌija jiyeƚisij, k 9 qa ham pakhaꞌ quꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ inekhewel qa eneweꞌen. Qa hats niliꞌjijjuꞌ peꞌ ƚewuƚꞌets qe taꞌƚets paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij. l 10 Qa haneꞌej qa ¿inhatsꞌek in ƚanaqjaajinkeyuꞌuƚij quꞌ ejuyiꞌƚijijuꞌƚ akaꞌ hats yaqsiijkii paꞌ Dios qa ƚꞌentaxiƚipjiꞌ eneweꞌ yijayan paꞌ Intata pakhaꞌ niihet quꞌ nekaꞌxkii, hik pakhaꞌ niteꞌ wejuꞌƚijuꞌƚ iye paꞌaj quꞌ nekaꞌxkii peꞌ inqaꞌjteyikꞌi qa inekhewel iye niteꞌ jeꞌwejuꞌƚijuꞌƚ iye quꞌ jintekaꞌx? m 11 Qa hatsƚe jinikfeꞌlets in hats jiꞌƚii yijatꞌij qa ham ƚajaꞌyeꞌ qe taꞌƚets paꞌ qi ƚeqꞌiltaꞌx haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, qa hik ƚunyejei iye nekheweꞌen in hats iƚii iye.— n 12 Week pekheweꞌ notꞌax wetjuꞌƚ weiyipjiꞌ paꞌaj, qa tekꞌenets paꞌaj in iyet paꞌ Bernabé qa paꞌ Pablo, qa nifelimikꞌi peꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ yaqsiimijkii paꞌaj paꞌ Dios pekheweꞌ niteꞌ judiol qa iꞌnjiijiꞌ peꞌ Pabloꞌoƚ. o 13 In hats yiliꞌijjuꞌ paꞌaj in iyetjuꞌ eneweꞌen, qa paꞌ Jacobo qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Ekꞌen qekuꞌniꞌƚek, yejefets, p 14 naꞌ Simón hats nifel ikuꞌuj paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ Intata in iꞌnkꞌa yisuꞌun quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ pekheweꞌ niteꞌ judiol, hatsꞌinha quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ natsatꞌetsijek pakhaꞌan. 15 Qa akaꞌan qa hats hik ƚunyeꞌj kakhaꞌ yitꞌij paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi, in yitꞌijek paꞌaj kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: 16 “Ƚꞌanuꞌupjiꞌ hatseꞌ akaꞌan qaꞌ hetpil iye, qaꞌ heniihinphaꞌm iye neꞌ ƚetsiꞌ kaꞌ Davidꞌikꞌi in namtaxjuꞌ. Qaꞌ hepiletiꞌ iye quꞌ heniꞌ neꞌ namtaxjuꞌkii ƚapkꞌasil, maꞌ qaꞌ heniihinphaꞌm iye, q 17 hatsꞌinha quꞌ weekeꞌ quꞌ nowoꞌoi haꞌne Yatsatꞌaxꞌinij, week pekheweꞌ niteꞌ judiol pekheweꞌ teniyaꞌyiijiꞌ quꞌ natsatꞌetsij. 18 Hik akaꞌ yitꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hik pakhaꞌ yaqsiijkii qa pakhaaꞌijƚe in yinikfeꞌl akaꞌan.”  (Am 9:11‑12) 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, yakhaꞌ in humti quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ hasuꞌuj jintepekhelinhetijjiꞌkii pekheweꞌ niteꞌ judiol in yijayan paꞌ Dios, 20 jiwenqꞌikaꞌajii yijatꞌij pekheweꞌen quꞌ hasuꞌuj netuj iꞌnƚiꞌi quꞌ niyaꞌjiꞌ peꞌquꞌ hats netestiꞌyij pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, quꞌ hasuꞌuj iye nanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits, hasuꞌuj iye netuj naꞌaj ƚꞌeseꞌn neꞌej inqaꞌmetets  

























 15:8 Hch 1:24; 10:44,47 l 15:9 Hch 10:28,34,43; 11:12; 1P 1:22 m 15:10 Mt 23:4; Ga 5:1 n 15:11 Ro 3:24; Ef 2:5‑8; Tit 2:11 o 15:12 Jn 4:48; Hch 14:27; 15:4 p  15:13‑14 Hch 12:17; 15:7 q 15:16‑18 Is 45:21; Jer 14:9; Dn 9:19 k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 15  364

niteꞌ wenukinfikꞌi peꞌquꞌ ƚꞌatitseꞌ in talanhetii qa hasuꞌuj iye netuj neꞌej yaqamaxjuꞌ ƚꞌathits neꞌej inqaꞌmetets. r 21 Qe kakhaꞌ ƚeqe ley paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi pakhaaꞌijƚe paꞌaj in tefelhitii qa week peꞌ witsetits in naꞌliꞌm maꞌ qa tefelhitiijiꞌij, qe week naꞌaj neƚujiꞌ witwapiihijii tiyiijiikꞌi ekeweꞌen pekheweꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyitsifi.— s 22 Maꞌ qa yumti pekheweꞌ apóstoles qa peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata qa week pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ netꞌekuꞌmiijiꞌkii peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ jukhew quꞌ nukinii paꞌ Antioquía quꞌ ƚijtsꞌeyekꞌe paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé. Qa tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj paꞌ Judas, ƚii iye Barsabás qa paꞌ Silas, eneweꞌen jukhew yiwqinhetjiꞌ pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata. t 23 Qa yekekinenij paꞌ witfaakanek, yitꞌij: —Eneweꞌ apóstoles qa eneꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata hik eneweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ neꞌ yijayan paꞌ Intata, pekheweꞌ yejefetsiꞌƚipjiꞌ paꞌ Intata niteꞌ judiol Antioquía ƚeiƚets, peꞌ seheꞌ Siria ƚeiƚets qa peꞌ seheꞌ Cilicia ƚeiƚets, hewetfeliꞌƚ ei. u 24 Kꞌimpiyeꞌeƚij in naꞌl pekheweꞌ ujaꞌx taꞌƚtaxiꞌƚ yitjiꞌtejeꞌm namiꞌƚ ei paꞌaj, hik pekheweꞌ niteꞌ yekheweliꞌƚ quꞌ hetisiꞌƚij paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ, qa yaqsiꞌjtaxijkii in neƚꞌilehettaxiꞌƚij peꞌ ƚeꞌlijei, qa qi natawjeꞌmetentaxiꞌƚ. v 25 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in week humtiꞌiƚ qa week ƚexkelij iye quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ heꞌyekumiꞌƚiijiꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ jukhew hatsꞌinha quꞌ heꞌnukiniꞌƚ ei qaꞌ ƚijtsꞌeyekꞌe nekheweꞌ jiteꞌsuꞌun inejefets Bernabé qa naꞌ Pablo. w 26 Hik eneweꞌ jukhew yaqamijkii quꞌ nanaxjuꞌ paꞌaj qe taꞌƚets kaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. x 27 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in heꞌnukiniꞌƚ naꞌ Judas qa naꞌ Silas qe qaꞌ hik nekheweꞌyeꞌ quꞌ niyetijha ekeweꞌ weꞌnikaƚetaxijjiꞌ. 28 Qe hats week hisuꞌuniꞌƚ paꞌ Espíritu Santo qa yekheweliꞌƚ, quꞌ hasuꞌuj eniꞌƚipjiꞌkii maꞌ qaꞌ les neꞌniihet ekeweꞌ haneꞌej hikaꞌaƚijjiꞌ, ekeweꞌen: y 29 hasuꞌuj ƚujiꞌƚ iꞌnƚiꞌi quꞌ iyaꞌaƚjiꞌ peꞌquꞌ hats testiꞌyij pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, hasuꞌuj iye ƚujiꞌƚ neꞌej yaqamaxjuꞌ ƚꞌathits neꞌej inqaꞌmetets, hasuꞌuj iye ƚujiꞌƚ naꞌaj ƚꞌeseꞌn neꞌej inqaꞌmetets niteꞌ wenukinfikꞌi peꞌquꞌ ƚꞌatitseꞌ in talanhetii, qa hasuꞌuj iye manawitjiƚiꞌiƚijjuꞌkii esenitsiꞌƚ. Ekheweliꞌƚ quꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌi ekeweꞌ wekwek, qaꞌ hats aqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis. Hats ujaꞌxƚiꞌikꞌi.— z 30 Maꞌ qa pekheweꞌen in hats teniwetfelhiꞌyiꞌm paꞌaj qa ikkii quꞌ namii paꞌ Antioquía. Qa in yamii qa noꞌthet wetjuꞌƚ peꞌ week hats yijayan paꞌ Intata, qa tisij paꞌ witfaakanek. 31 Qa in hats yiyinenikꞌi paꞌaj, qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii qe taꞌƚets pekheweꞌ wiꞌtlijei in yisimetsin peꞌ ƚatawjets.  





















 15:20 1Co 8:7,13; 10:7‑8,14‑28; Ap 2:14,20 s 15:21 Hch 13:15; 2Co 3:14  15:22 Hch 1:23; 15:2; 1P 5:12 u 15:23 Hch 15:1; 23:26; Stg 1:1 v 15:24 Ga 1:7; 2:4; 5:10,12; Tit 1:10 w 15:25 Hch 1:14; 2:46; 4:24; 5:12; 7:57; 8:6; 12:20; 18:12; 19:29 x  15:26 Hch 9:23‑25; 14:19 y 15:28 Hch 5:32; 15:8 z 15:29 Hch 15:20; 21:25; Ap 2:14,20 r

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 365

HECHOS 15​, ​16

32  Qa

paꞌ Judas qa paꞌ Silas iye, eneweꞌen in profetas iye, qa qi in yakakƚin paꞌaj qa yitꞌunhet iye pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, qa yapeꞌejets paꞌaj in iyetikꞌui olots peꞌ nifeliꞌm. a 33 Qa iꞌnkꞌaƚe paꞌaj in hats olots neƚuts paꞌaj in amaneyiꞌ pakhaꞌaꞌ, maꞌ qa peꞌ yijayan paꞌ Intata qa hats wetfeliꞌm paꞌaj qa mexe iyinipjiꞌ, hatsꞌinha quꞌ napilii iye pekheweꞌ nukin paꞌaj. b 34 Qa pakhaꞌƚe Silas qa yisuꞌun quꞌ mexe amaneꞌ ekuꞌniꞌkii pakhaꞌan. 35 Qa paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé iye amaneijiꞌ iye paꞌaj paꞌ Antioquía. Eneweꞌen qa pekhewep iye olots iꞌnqꞌijatshenij qa nifel iye paꞌaj ekeꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. c  

   

36  Maꞌ

Paꞌ Pablo qa paꞌ Bernabé qa yakꞌesjuꞌ paꞌaj.

qa in hats teƚuuyikꞌi paꞌaj paꞌ Pablo qa yitꞌijets paꞌaj paꞌ Bernabé: —Yape jinjiwitshen ekuꞌukꞌi iye heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata hekheweꞌ week witsetitsjiꞌ in ujaꞌxek hekheweꞌ jitefeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hatsꞌinha quꞌ jinteꞌwen ekuꞌn iye qetuk paꞌ ƚunyejeikiyek.— d 37 Qa paꞌ Bernabé qa neqekeneyutaxij paꞌaj quꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii iye weteꞌm paꞌ Juan, ƚii iye Marcos. e 38 Qa pakhaꞌƚe Pablo qa yumti quꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ nekaꞌx qaꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii iye pakhaꞌ hayiits yiliƚiꞌikꞌi paꞌaj qa yiwuꞌmiꞌ pekheweꞌen paꞌ seheꞌ ei Panfilia, maꞌ qa hats niteꞌ yijayan paꞌaj in mexe tꞌithayiitax weteꞌm. 39 Maꞌ qa qi in niteꞌ tꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ paꞌaj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ pekheweꞌen, qa paꞌ Bernabé qa yekaꞌx paꞌaj paꞌ Marcos, qa iꞌniꞌƚjiꞌ peꞌ tokoyei qa yamiꞌƚii paꞌ seheꞌ Chipre. 40 Qa pakhaꞌƚe Pablo qa tꞌekuꞌmiꞌ ek quꞌ nekaꞌx paꞌ Silas. Qa peꞌ yijayan paꞌ Intata qa iyinipjiꞌ paꞌaj quꞌ niꞌfen paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eneweꞌen. f 41 Qa ikkii paꞌaj nek jiꞌtejeꞌm paꞌ seheꞌ Siria qa paꞌ Cilicia, yiyajiꞌikꞌi quꞌ nentꞌunhet pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata. g  









16

1   Qa

Pablo qa yisuꞌun quꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii iye paꞌ Timoteo.

namets iye paꞌaj paꞌ witset Derbe qa paꞌ Listra iye. Qa hikpaꞌ qa iꞌniꞌ haꞌ ewiꞌƚ yijayan paꞌ Intata, ƚii Timoteo, ƚaꞌs peꞌ ewiꞌƚ efu judiokiꞌ yijayan iye paꞌ Intata. Pakhaꞌƚe ƚatata qa griego. h 2 Pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata paꞌ witset Listra qa paꞌ Iconio iye, week yitꞌijets in yatsathen haꞌ Timoteo. i  

 15:32 Hch 14:22; 15:1 b 15:33 Mr 5:34; Hch 16:36; 1Co 16:11; He 11:31  15:35 Hch 8:4; 13:1 d 15:36 Hch 13:4,13‑14,51; 14:6,24 e 15:37‑39 Hch 12:12; 13:13; Col 4:10 f 15:40 Hch 11:23; 14:26; 15:22 g 15:41 Hch 6:9; 15:23; 16:5 h  16:1 Hch 17:14‑15; 18:5; 19:22; 20:4; Ro 16:21; 1Co 4:17; Fil 2:19; 1Ts 3:2,6; 2Ti 1:5; 3:15 i  16:2 Hch 13:51; 16:40 a

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 16  366 3  Paꞌ

Pablo qa yisuꞌun paꞌaj quꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii iye pakhaꞌan, qa tꞌekuꞌmiꞌ qa yiwuꞌm paꞌaj ƚaxpaꞌs, qe taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ judiol naꞌliꞌ pekheweꞌ witsetits, qe week nikfeꞌlets pakhaꞌ ƚatata in griego. j 4 Qa in hats ikikꞌi paꞌaj week peꞌ witsetits, qa tisjiꞌjij peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ hats yijayan paꞌ Intata, pekheweꞌ hats tꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ peꞌ apóstoles qa peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Intata iꞌniꞌ paꞌ Jerusalén quꞌ hik pekheweꞌyeꞌ quꞌ nanaqsiijkii. k 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata in les tꞌunitsij paꞌaj pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij. Qa week neƚuts tꞌijaifikꞌi paꞌaj in les olots peꞌ yijayan paꞌ Jesús. l  



6  Qa

Pablo qa iꞌnjiꞌkii ƚotoi paꞌ ewiꞌƚ jukhew iꞌniꞌ paꞌ Macedonia.

nek jiꞌtejeꞌm iye paꞌaj peꞌ sehel Frigia qa Galacia, qa paꞌ Espíritu Santo qa niteꞌ ƚexkeꞌej quꞌ nenfeliꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei paꞌ seheꞌ Asia. m 7 Qa in hats namets iye paꞌaj paꞌ seheꞌ Misia, qa yisuꞌuntax paꞌaj quꞌ namii iye paꞌ seheꞌ Bitinia, qa pakhaꞌƚe ƚeqe Espíritu paꞌ Jesús qa niteꞌ ƚexkeꞌej paꞌaj. n 8 Qa nek jiꞌtejeꞌm naꞌ seheꞌ Misia, qa nametsjuꞌ paꞌaj haꞌ witset Troas. o 9 Qa kaꞌ najaꞌxjiꞌ paꞌaj haꞌ Pablo qa tꞌethinhetiꞌyij paꞌaj qa iꞌnjiꞌkii ƚotoi in imaꞌ: ewiꞌƚ paꞌ jukhew Macedonia ƚeiƚeꞌ, tsꞌapꞌa qa qi in iyinkii paꞌaj, qa yitꞌij: —Anamii watꞌij haꞌne seheꞌ ei Macedonia qaꞌ etsiꞌfeniꞌƚii.— p 10 In hats yiꞌwen paꞌaj haꞌ Pablo akaꞌan, maꞌ qa neƚukii qa ajeꞌeƚ hanaqsiꞌjiꞌƚ quꞌ natsamiꞌƚii haꞌ seheꞌ Macedonia, qe tsikfeꞌliꞌƚetsha paꞌ Dios in tayaꞌyiꞌƚyijii quꞌ henfeliꞌƚiꞌ ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. q  







11 Maꞌ

Pablo qa yamii paꞌ witset Filipos.

qa haꞌ Troas qa hikhaꞌ hataꞌƚiꞌƚiꞌ in haꞌniꞌƚjiꞌ keꞌ tokoyei, qa hatsaꞌtheniꞌƚii in tsamiꞌƚii haꞌ seheꞌ ƚii Samotracia yeqewukꞌun haꞌ qi iweliꞌ. Qa kakhap neƚujiꞌ qa hakiꞌƚkii iye qe qaꞌ natsamiꞌƚii haꞌ witset ƚii Neápolis. 12 Qa hikhaꞌ qa hataꞌƚiꞌƚiꞌ in hoꞌyotsiꞌƚjuꞌ qa tsamiꞌƚii haꞌ witset Filipos, hik hakhaꞌ romanos ƚetset, hikhaꞌ les qijiꞌ hakhaꞌ week seheꞌ Macedonia. Qa hikhaꞌ qa ujaꞌx keꞌ neƚuts in yaꞌmaneyiꞌƚiꞌ. r 13 Qa kaꞌ neƚujiꞌ witwapiihijii qa hakiꞌƚikꞌuifikꞌi haꞌ ƚejiꞌ, qa hakiꞌƚiijuꞌ haꞌ ƚotkoyek haꞌ haqqiꞌ ƚaꞌs, hikhaꞌ humtiꞌiƚ quꞌ naꞌniꞌ paꞌquꞌ ƚꞌiyinheꞌwetꞌe. Qa haꞌniꞌƚjuꞌkii qa yapeƚek qa kꞌiyetiƚikꞌui hekheweꞌ efuts notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ hakhaꞌaꞌ. 14 Qa keꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌen ƚii Lidia, witset Tiatira ƚeiƚekiꞌ, tꞌihinij peꞌ ƚeꞌsits penyilots witpalinek qa yijayan iye paꞌ Dios. Tekꞌeenetsha in  





j  16:3 Ga 2:3 k 16:4 Hch 11:30; 15:2,28 l 16:5 Hch 2:47; 9:31; 15:41 m 16:6 Hch 2:9; 18:23; Ga 1:2; 3:1 n 16:7 Hch 8:29; Ro 8:9; Ga 4:6; Fil 1:19; 1P 1:11 o 16:8 Hch 16:11; 20:5‑6; 2Co 2:12; 2Ti 4:13 p 16:9 Hch 9:10; 20:1,3 q 16:10‑17 Hch 20:5‑15; 21:1‑18; 27:1–28:16 r 16:12 Hch 20:6; Fil 1:1; 1Ts 2:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 367

HECHOS 16

iyet haꞌ Pablo, maꞌ qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌij qhof paꞌ ƚataweꞌj qe qaꞌ nenikfeꞌlikꞌiha kekheweꞌ yitꞌij haꞌ Pablo. s 15 Maꞌ qa kikheꞌen qa week iye hekheweꞌ yatsatꞌetsij in hats wempuliꞌjijjuꞌ, qa iyiniꞌƚ yiwets, qa yitꞌij: —Quꞌ umtiꞌiƚ quꞌ hats yijaayiꞌija quꞌ niteꞌ heqekuꞌyeꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa atsjayaniꞌƚii keꞌ yitsiꞌ quꞌ kꞌewhiniꞌƚiꞌ.— Tsinijitꞌiƚ maꞌ qa hijayaniꞌƚii keꞌ ƚetsiꞌii qa hikhaꞌ qa yaꞌmaneyiꞌƚiꞌ. t  

16  Qa

Peꞌ ewiꞌƚ inanyiꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ inwoꞌmet.

ƚunyeꞌjkii iye hik akaꞌaj in haktaxiꞌƚiijuꞌ iye hakhaꞌ witꞌiyinheꞌwet, qa teꞌnilitꞌiƚ yijuꞌƚ keꞌ ewiꞌƚ inanyiꞌ witƚinkiꞌ, iꞌnjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ espíritu uƚꞌax qa tisij paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup in nifeljiꞌjiꞌm paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ naꞌaj nifaakan. Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj qa qi in yaxinenij peꞌ ƚꞌastai peꞌ ƚaqa patunits, nifeljiꞌij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. u 17 Keꞌ inanyiꞌ qa nijayanphaꞌmkii haꞌ Pablo qa yekheweliꞌƚ iye, maꞌ qa yitꞌunhetikꞌi in tayai, qa yitꞌij: —Eneweꞌen jukhew ƚeqejkunenhei paꞌ qijiꞌha in Dios, hik eneweꞌ nifeliꞌƚ eꞌm paꞌ witꞌikheyiꞌjii pakhaꞌ witiƚaꞌx.— v 18 Qa olots neƚuts in ƚꞌanyeꞌj akaꞌan. Qa haꞌ Pablo qa hatstax qa yitaxij, qa tetwekꞌelaxijuꞌƚ, qa yitꞌijets pakhaꞌ espíritu uƚꞌax iꞌntaxjiꞌ kikheꞌ inanyiꞌ: —¡Kꞌayajiꞌijets akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Jesucristo, quꞌ maꞌakꞌuifikꞌi nekheꞌ inanyiꞌ!— Qa hik akaaꞌijha qa ikikꞌuifikꞌi. 19 Qa hekheweꞌƚe yatsatꞌetsij in yiꞌwentax paꞌaj keꞌ inanyiꞌ maꞌ qa nikfeꞌlets in hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nowoꞌomii ƚaqꞌastayeꞌ. Maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Pablo qa haꞌ Silas, qa yetsinii hakhaꞌ joofjiꞌjuꞌ haꞌ witsetjiꞌ, pakhaꞌ iꞌniꞌ pekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset. w 20 Maꞌ qa in hats yamijii in yekaꞌxii hekheweꞌ witꞌalhei, qa yitꞌijets: — Eneweꞌen jukhew judiol yaqsiijkii in yiwakaninkii haꞌne initset, 21 qa iꞌnqꞌijatshenij keꞌ wekwek witjunyejei (costumbres) inekhewel niteꞌ ƚenexkelij ineꞌm quꞌ jintꞌekuꞌmiꞌ qa quꞌ jintaqsiijkii iye, qe inekhewel jeꞌtujtseikalijuꞌƚ joꞌ Roma ƚeiƚets.— x 22 Maꞌ qa hekheweꞌ olots jukhew qa nayuꞌum hekheweꞌen. Qa hekheweꞌ witꞌalhei qa niwjafꞌitiꞌmjuꞌ keꞌ ƚeqhinatayikꞌi qa inaqyajiꞌij quꞌ neteqsilanhetiijuꞌ. y 23 In hats yiliꞌijjuꞌ in qi in neqsilanjuꞌ, maꞌ qa yekaꞌxii quꞌ nuihinifi keꞌ witqꞌopheƚitjii, qa haꞌ yejeƚ keꞌ witqꞌopheƚitjii qa tayajaxtiꞌyijets paꞌaj quꞌ nejeeƚetsha.  













 16:14 Lc 24:45; Hch 18:7; Ap 1:11 t 16:15 Gn 19:3; Lc 24:29; Hch 11:14  16:16 Lv 19:31; Dt 18:11; 1S 28:3,7 v 16:17‑18 Mr 5:7; 16:17 w 16:19 Mt 10:18; Hch 8:3; 15:22; 17:6‑8; 19:25‑26; 21:30; Stg 2:6 x 16:21 Est 3:8; Hch 16:12 y 16:22 2Co 6:5; 11:25; 1Ts 2:2 s

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 16  368 24  Hakhaꞌan

in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌ tayajaxtiꞌyijets, maꞌ qa yuihinifi peꞌ teꞌweitejeꞌm peꞌ witqꞌopheƚitjii qa yuihinikꞌitejeꞌm peꞌ ƚefꞌiyei qa yewij paꞌ najak ƚenqii cepo. z 25 Qa in hats ƚeqewukꞌujiꞌ paꞌaj najaꞌx, haꞌ Pablo qa haꞌ Silas qa iyin qa telijtsiyii iye paꞌaj paꞌ Dios. Qa pekhewep witꞌopheƚii qa tekꞌeniijikii paꞌaj. 26 Maꞌ qa paꞌ seheꞌ qa tꞌunikꞌi paꞌaj in meꞌlleꞌleꞌl, qa pekheweꞌ ƚetkui pekheꞌ witqꞌopheƚitjii qa yiwapjahan paꞌaj. Qa hik pakhaꞌaj qa qhofikꞌi peꞌ week ƚejil qaꞌ namikꞌi iye peꞌ week foƚoƚikꞌil woꞌnopheꞌƚtaxijjuꞌ peꞌ witꞌopheƚii. a 27 Qa paꞌ yejeƚ peꞌ witqꞌopheƚitjii in nomiikii paꞌaj qa yeeƚtax paꞌaj peꞌ ƚejil peꞌ witqꞌopheƚitjii in week qhofikꞌi. Qa nitꞌijphaꞌm paꞌaj paꞌ ƚaqaꞌtsjikinet qekha newetƚijƚetaxjeꞌm paꞌaj, qe yumtitax quꞌ hats week nilatkii peꞌ witꞌopheƚii. 28 Qa haꞌ Pablo qa tayai in yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj eqfenyejeꞌ ewek. Week yaꞌmaneyiꞌƚiꞌ haneꞌeꞌin. Ham ilateꞌ eneweꞌen.— 29 Qa paꞌ yejeƚ peꞌ witqꞌopheƚitjii qa iyinii paꞌaj fetꞌeꞌ qa ajeꞌeƚ wekumaꞌxifi paꞌaj peꞌ witqꞌopheƚitjii. Tsalalkii paꞌaj qe nijiwei qa wetjeleꞌetsjuꞌ peꞌ ƚefꞌiyeyiijuꞌ haꞌ Pablo qa haꞌ Silas. 30 Maꞌ qa in hats yekaꞌxfikꞌi paꞌaj, pakhaꞌan qa yitꞌij paꞌaj: —Jukhew, ¿paꞌn ƚii paꞌquꞌ haqsiijkii qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌ?— b 31 Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Hasuꞌuj eqekuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, maꞌ qaꞌ iꞌƚaꞌxeꞌ, akhaꞌ qa week pekheweꞌ ƚantsatꞌetsij.— c 32 Hekheweꞌen qa nifeeliꞌmha paꞌaj ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hakhaꞌan qa weekij pekheweꞌ iꞌniꞌ peꞌ ƚetsiꞌ. 33 Qa hik pakhaaꞌijha iye paꞌaj peꞌ horajiꞌ paꞌ najaꞌxjiꞌ, hakhaꞌan qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj heꞌ Pabloꞌoƚ qa niliꞌjjuꞌ keꞌ ƚeneqsilanhewjei paꞌaj hekheweꞌen. Qa ajeꞌeƚ paꞌaj wempuliꞌjjuꞌ, hakhaꞌan qa week pekheweꞌ yatsatꞌetsij. 34 Qa yekaꞌxii iye paꞌaj peꞌ ƚetsiꞌ, qa nekunhenjuꞌ paꞌaj. Hakhaꞌan qa qi in yoksiꞌwen paꞌaj in ƚeꞌwisiꞌmkii qe niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Dios weekiꞌƚij pekheweꞌ yatsatꞌetsij. d 35 Maꞌ qa in hats leefijuꞌ paꞌaj, peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset qa yukinij paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijei pekheweꞌ ƚeqjeƚinenhei, in yitꞌij paꞌaj: —Yape iwejin hekheweꞌ jukhew.— 36 Haꞌ witqꞌopheƚitjii ƚeiƚeꞌ qa nifeliijiꞌ paꞌaj haꞌ Pablo ekeweꞌen: —Neꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌne witset hats inaqyajiꞌij quꞌ ewejinhetiꞌyiꞌƚfikꞌi, qa hik taꞌƚijupiꞌ haneꞌej yape maꞌaƚfikꞌi, qa ƚeꞌwisƚe quꞌ maꞌaƚkii.— e 37 Qa haꞌ Pablo qaꞌ yitꞌijets paꞌaj peꞌ oqꞌopheƚinetsilets: —Yekheweliꞌƚ in yoꞌromanotaxiꞌƚ iye, qa tseqsilaniꞌƚjeꞌmkii qa week tsejeƚiꞌƚijjuꞌ eneꞌ weekjiꞌ qa niteꞌ yaqsiijkii iye paꞌquꞌ netsjeyumtsheniꞌƚij qa tsꞌuihiniꞌƚifi iye  

























 16:24 Job 13:27; 33:11; Jer 20:2‑3; 29:26 a 16:26 Hch 4:31; 5:19; 12:7,10  16:30 Hch 2:37; 22:10 c 16:31 Mr 16:16; Hch 11:14 d 16:34 Hch 11:14; 16:15 e  16:36 Hch 15:33; 16:27 z

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 369

HECHOS 16​, ​17

eneꞌ witqꞌopheƚitjii. ¿Me qa haneꞌej qaꞌ hameꞌ iye paꞌquꞌ neꞌtsweniꞌƚij quꞌ netswejiniꞌƚfikꞌikii? ¡Niteꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ! Nenekiꞌƚyii yijatꞌij hekheweꞌen quꞌ netsꞌukiniꞌƚfikꞌikii.— f 38 Qa peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa nifelii paꞌaj akaꞌan hekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset. Qa in nikfeꞌlets in romanos iye hekheweꞌen, qa nijiwei paꞌaj. 39 Maꞌ qa namii paꞌaj qa qi in iyinijets in yafꞌaliꞌƚiꞌij, maꞌ qa in hats yukiꞌnfikꞌikii paꞌaj qa iyinijetsha iye quꞌ nakikꞌui hakhaꞌ witset. g 40 In hats ikikꞌuifikꞌikii peꞌ witqꞌopheƚitjii, qa ikii keꞌ ƚetsiꞌ keꞌ Lidia. In yiꞌwen hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, qa yakakƚin quꞌ nentꞌunhetija hekheweꞌen. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa hats ikkii.  





17

1   Maꞌ

Pablo qa yamii paꞌ witset Tesalónica.

qa in hats tꞌanjiꞌ in nek jiꞌtejeꞌm heꞌ witsetits Anfípolis qa haꞌ Apolonia, qa hats namets haꞌ witset Tesalónica, hikhaꞌ iꞌniꞌ keꞌ ewiꞌƚ judiol ƚeꞌlijtsitjii. h 2 Qa haꞌ Pablo, kakhaꞌ hats ƚunyeꞌjƚeꞌek, qa ikii keꞌ ƚeꞌlijtsitjii, qa wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ witwapiihijiyitsjiꞌ (sábados) in iyetiꞌƚijjuꞌ hekheweꞌen in tꞌejuyets kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, Intata ƚeꞌlijei. i 3 Yeqetheenimikꞌiha qa yethinjiꞌjij iye pakhaꞌ iꞌniꞌ kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj pakhaꞌ nifel in les ƚeꞌwis quꞌ nawaꞌm paꞌ Cristo qa iꞌnkꞌaƚe qaꞌ iƚaꞌxeꞌ iye, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Haꞌne Jesús, haꞌne henfeliꞌƚ eꞌm hik haꞌne paꞌ Cristo.— j 4 Qa ujaꞌx heꞌ niteꞌ yeqekuꞌukꞌi hekheweꞌen qa ikets haꞌ Pablo qa haꞌ Silas, weekiꞌƚ hekheweꞌ olots griego yijayan paꞌ Dios, qa olots iye hekheweꞌ efuts qitsjiꞌ patunkii. k 5 Qa hekheweꞌƚe niteꞌ tekꞌenikꞌi judiol qa qi in teqemtshenetskii. Qa noꞌthet paꞌaj peꞌ uƚꞌets jukhew iꞌnƚekii iꞌniꞌkii hakhaꞌ witaqhawet, maꞌ qa yaqsiijkii in yiwakaninkii week haꞌ witset, qa tꞌilitꞌets paꞌaj keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Jasón qe woꞌtaxiikii haꞌ Pablo qa haꞌ Silas quꞌ nekaꞌxetsfikꞌi hekheweꞌ olots quꞌ nilanjeꞌmkii. l 6 Qa in niteꞌ yiꞌwen paꞌaj keꞌ wititsiꞌifi, qa yetsinfikꞌi paꞌaj haꞌ Jasón qa hekheweꞌ ujaꞌx iye yijayan paꞌ Intata, maꞌ qa yekaꞌxii paꞌaj hekheweꞌ witꞌalheijiꞌ haꞌ witset, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌijjuꞌ paꞌaj: —Hekheweꞌ yiwuƚꞌenhet haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ hats namii haneꞌeꞌin, 7 qa haꞌne Jasón yiwhiniꞌ keꞌ ƚetsiꞌii, qa week hekheweꞌen kakhaꞌ ƚunyejei tꞌejuyijuꞌƚ kekheweꞌ yittaxij quꞌ injunyejeyeꞌ (leyes) pakhaꞌ qi Roma ƚatata César, yitꞌijets in naꞌlteꞌ pakhap iye qi Wittata, Jesús.— m 8 Qa qi in yiwakaninkii pekheweꞌ olots jukhew qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ hakhaꞌ witset in yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj ekeweꞌen.  













f  16:37 Hch 22:25‑29 g 16:39‑40 Mt 8:34; Hch 16:14 h 17:1 Hch 20:4; Fil 4:16; 1Ts 1:1; 2Ti 4:10 i 17:2 Hch 8:35; 9:20; 13:13‑14 j 17:3 Lc 24:26; Jn 20:9; Hch 3:18; 9:22; 18:28 k  17:4 Jn 7:35; Hch 14:4; 15:22 l 17:5 Hch 17:13; Ro 16:21; 1Ts 2:14‑16 m 17:7 Lc 2:1; Ro 1:32; Ef 2:15; Lc 23:2; Jn 19:12

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 17  370 9 Qa

paꞌ Jasón qa pekhewep iye qa mexe nejetij paꞌaj peꞌ ƚaqꞌastai hekheꞌ witꞌalhei, qa yiwejinfikꞌikii paꞌaj. Qaꞌ iꞌnkꞌaƚe nepiletets iye quꞌ hats nakkii heꞌ Pabloꞌoƚ. 10  Qa

Yamii paꞌ Berea.

ajeꞌeƚ in najaleikii hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata qa yukinii haꞌ Pablo qa haꞌ Silas haꞌ witset Berea. Qa in hats yamii qa ikii keꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii. n 11 Hekheweꞌ judiol Berea ƚeiƚets niteꞌ ƚunyejei hekheweꞌ Tesalónica ƚeiƚets, qe eneweꞌ Berea ƚeiƚets yisuꞌunija quꞌ nepiyeꞌ ekeweꞌ wiꞌtlijei, qa week neƚuts yejeƚijupiꞌkii ekeweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj Intata ƚeꞌlijei, hatsꞌinha quꞌ nenikfeꞌlets quꞌ hik akaꞌ ƚunyejeyeꞌ ekeweꞌ wekwek weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj. o 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in olots hekheweꞌ niteꞌ yeqekuꞌukꞌi hekheweꞌen, qa olots iye heꞌ griegos, qa heꞌ jukhew qa efuts iye patunits. 13 Qa hekheweꞌƚe judiol Tesalónica ƚeiƚets in nikfeꞌlets paꞌaj haꞌ Pablo in nifeliꞌ iye kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios haꞌ witset Berea, hekheweꞌen qa namii haꞌ witset Berea, maꞌ qa yaqsiijkii iye in yiwakaninkii hakhaꞌ witset. 14 Maꞌ qa hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata qa ajeꞌeƚ yilithin haꞌ Pablo qe qaꞌ namiijuꞌ haꞌ qi iweliꞌ. Qa hakhaꞌƚe Silas qa haꞌ Timoteo iye qa amaneyiꞌ hakhaꞌaꞌ. p 15 Hekheweꞌ yijtsꞌen haꞌ Pablo qa yekaꞌxii haꞌ witset Atenas. Qa hekheweꞌen qa hats tepilkii, qa haꞌ Pablo qa yekenij keꞌ ƚeꞌlijeyii haꞌ Silas qa haꞌ Timoteo in yitꞌijets quꞌ ajeꞌeƚ nenekkii quꞌ hats ƚekeꞌyeꞌ hatsꞌinha quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌƚiꞌ iye. q  









16  Haꞌ

Paꞌ witsetꞌii Atenas.

Pablo in mexe notkiꞌiikii hekheweꞌen haꞌ witsetꞌii Atenas, qa niteꞌ ikesimen paꞌ ƚataweꞌj in yiꞌwen haꞌ witset in topoꞌoj hekheweꞌ iyinii ƚeqsiꞌnqꞌalits. r 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in iyetiꞌƚjuꞌ watfaakaniꞌƚjuꞌkii hekheweꞌ judiol kekheꞌ ƚeꞌlijtsitjiyifi hekheweꞌen, weekjiꞌ hekheweꞌ iye niteꞌ judioltax yijayan paꞌ Dios. Qa week neƚuts qa iꞌnjiijiꞌ ek haꞌ witaqhawet in iyetjiiƚijjuꞌ hekheweꞌ namjiꞌjii. 18 Qa heꞌ ujaꞌx jukhew weꞌnqꞌijatshenijek paꞌquꞌ numtiƚe (filósofos) ƚiyinyejei epicúreos qa heꞌ ƚiyinyejei estoicos, tꞌejuyijuꞌƚ iye haꞌ Pablo kekheweꞌ yitꞌij. Qa heꞌ ujaꞌx qa yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn ƚꞌanyeꞌj nakhaꞌ iyeetƚe jukhew?— Qa hekhewep qa yitꞌijjuꞌek: —Iꞌnƚiꞌi quꞌ nenfel pekhewep iye diosits.— Qe haꞌ Pablo nifeliꞌm ekeꞌ tꞌejuyets paꞌ Jesús qa quꞌ iƚiyeꞌtax iye peꞌ naxjuꞌ.  s  



 17:10 Hch 17:13‑14; 20:4 o 17:11 Is 34:16; Lc 16:29; Jn 5:39 p 17:14 Mt 10:23; Hch 15:22; 16:1 q 17:15 Hch 18:1,5; 1Ts 3:1 r 17:16‑17 Hch 9:20; 2P 2:8 s  17:18 Hch 4:2; 17:31‑32 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 371

HECHOS 17

19  Maꞌ

qa tꞌekuꞌmiꞌ qa yekaꞌxii hakhaꞌ ƚꞌithiꞌwet heꞌ tenekꞌenhei ƚii Areópago, qa yitꞌijets: —¿Me ƚekeꞌ quꞌ netsikfeꞌliƚets ekeꞌ inkꞌaihits wiꞌtlijei ƚenkaꞌx?  t 20 Qe kꞌepiyeꞌeƚij in ƚitꞌij keꞌ wekwek niteꞌ hayiits quꞌ netsikfeꞌliƚets. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hisuꞌuniꞌƚ quꞌ netsikfeeliƚetsha paꞌn ikjiꞌha.— 21 (Qe heꞌ week Atenas ƚeiƚets qa hekheweꞌ iye tujtseikaꞌ taꞌƚjiꞌ jukhewiikal iꞌniꞌ hakhaꞌan, ewiꞌƚƚe in yisuꞌuntax quꞌ ujaꞌxeꞌƚiꞌi quꞌ niyetij axeꞌm quꞌ nepiꞌyeꞌjiꞌikꞌi peꞌquꞌ iꞌnkꞌaihitseꞌ.) 22 Maꞌ qa haꞌ Pablo qa tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu hekheweꞌen haꞌ ƚithiwetꞌii Areópago, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Jukhew Atenas ƚeiƚets, yakhaꞌ kꞌeweniꞌƚij kakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ in qi in ƚatjamtiꞌiƚijets nekheweꞌ oqo diositsiꞌƚ (religiosos). 23 In hijalkiꞌskii qa hejeƚjiꞌijjuꞌ neꞌ wekwek ƚꞌiyiniƚets, qa hiꞌwen iye haꞌ ewiꞌƚ tsꞌeeweꞌepjiꞌ qa weꞌneniꞌ haꞌ ƚeꞌnikahat, qa yitꞌij: “Haneꞌen tꞌejuyets pakhaꞌ quꞌ dioseꞌ ham nikfeꞌleꞌets.” Qa haꞌne Dios niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets ƚꞌiyiniƚiikii, hik haꞌne haneꞌej henfeltaxiꞌƚ eꞌm. 24 Hik haꞌne Dios yaqsiijkii paꞌaj haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ qa week iye pekheweꞌ iꞌnipjiꞌ haneꞌen. Pakhaꞌan in Yatsatꞌaxij naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ, qa niteꞌ iꞌnifi peꞌquꞌ witlijtsitjiyitseꞌ ƚaqsijiijuꞌ eneꞌ jukhew.  u 25 Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ nanaqsiimijkii peꞌyeꞌ maꞌ qaꞌ netestiꞌyij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ hamiꞌim peꞌyeꞌ, qe akaꞌajꞌin yijatꞌij in ƚunyeꞌj, ƚakhaꞌ tisij eneꞌ week peꞌ ƚiƚaxits qa peꞌ ƚuƚaxits qa ekeꞌ wekwek iye.  v 26 Qa paꞌ ewiꞌƚ jukhew in yaqsiijkii, qa hikpaꞌ qa taꞌƚijets in naqsiꞌjjuꞌ eneꞌ week jukhew, hatsꞌinha quꞌ naꞌnipjiꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. Qa hats yeniꞌ iye paꞌn ƚahatsꞌij quꞌ hats niteꞌ naꞌniꞌi paꞌquꞌ witsetꞌe pakhaꞌ quꞌ naꞌntaxiꞌ qa hats yeniꞌ iye paꞌn quꞌ ƚepkꞌeyejiꞌ paꞌquꞌ witsetꞌe,  w 27 hatsꞌinha quꞌ nowoꞌoikii paꞌ Dios, exeꞌm quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ netꞌikeꞌsiikii, qaꞌ niꞌwen, yemjeetax pakhaꞌan in niteꞌ toxtax ineꞌmets week ewiƚei inekhewel.  x 28 Qe pakhaꞌan in taꞌƚets qa jiꞌƚii, qa jiwapjaꞌ qa jinaꞌl iye, in ƚꞌanyejeyek paꞌaj pekheweꞌ ujaꞌx peꞌ nikaꞌaƚ eꞌmjuꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ (poetas) in yitꞌij: “Qe yekheweliꞌƚ iye hataꞌƚiꞌƚ ewets iye Dios.” y 29 Yeꞌehe, inekhewel in jitaꞌƚets paꞌ Dios, qa hasuꞌuj jitumti pakhaꞌ ƚunyeꞌj pakhaꞌan quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj witeqsiꞌnqꞌal oro, naꞌaj plata qa naꞌaj ute iye, qa week peꞌ witaqsijiijuꞌ taꞌƚets paꞌ ƚꞌiyayejeyij qa taꞌƚets iye pakhaꞌ yumti peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii eneꞌ jukhew. z  



















 17:19 Mr 1:27; Hch 17:22 u 17:24 Is 42:5; Hch 7:48; 14:15; Dt 10:14; Sal 115:16; Mt 11:25  17:25 Job 22:2; 27:3; 33:4; Sal 50:10‑12; Gn 2:7; Zac 12:1 w 17:26 Dt 32:8; Job 12:23; Mal 2:10 x 17:27 Dt 4:7; Jer 23:23‑24; Hch 14:17 y 17:28 Job 12:10; Dn 5:23; Tit 1:12 z  17:29 Is 40:18‑19; Ro 1:23 t

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 17​, ​18  372 30  Pakhaꞌaj

toxikꞌi paꞌ Dios mexe yiwejinƚiꞌij peꞌ jukhewꞌikꞌi akaꞌan in yaqsiijkii qe niteꞌ nikfeꞌlets pakhaꞌan, qa haꞌneƚiꞌij paꞌ Dios qa yittaxijets in yiyajitaxets eneꞌ week jukhew haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ quꞌ niliꞌij pakhaꞌ uƚꞌax ƚunyejei. a 31 Qe paꞌ Dios hats yeniꞌ paꞌ ewiꞌƚ neƚu quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ week newetjeyumtshenjiꞌ eneꞌ week, qa hakhaꞌ quꞌ nejeyumtshen qa hik hakhaꞌ haꞌ ewiꞌƚ jukhew hayiits tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj, qa in yiwjutsiqeniꞌmha eneꞌ jukhew, maꞌ qa yethinij in niihinikꞌuiphaꞌm iye peꞌ naxjuꞌ.— b 32 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi hekheweꞌen in iƚaꞌx iye paꞌquꞌ hats nawaꞌmtax, maꞌ qa heꞌ ujaꞌx qa yilakiꞌikꞌikii yawitjiꞌikꞌikii, qa hekhewepƚe qa ƚꞌanyejeiƚe in yittaxijjuꞌ ek: —Hatseꞌƚuꞌ kꞌepiyeꞌeƚij iye ekeweꞌen pakhap ƚahatsꞌij.— 33 Maꞌ qa haꞌ Pablo qa nekikꞌuifikꞌi in iꞌntaxjiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu hekheweꞌen. 34 Qa naꞌlƚe iye heꞌ ujaꞌx ikets haꞌ Pablo, niteꞌ yeqekuꞌukꞌi keꞌ nifel. Hekheweꞌen iꞌnjiꞌtejeꞌm haꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Dionisio, iꞌntaxjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ witꞌithiwet Areópago ƚeiƚets. Qa ewiꞌƚ iye keꞌ efu ƚii Dámaris qa hekhewep iye.  







18

1   In

Pablo qa yamii paꞌ witset Corinto.

naxijikꞌi ekeweꞌen qa iꞌnkꞌaƚe, haꞌ Pablo qa hats ikikꞌui iye haꞌ witset Atenas maꞌ qa yamii haꞌ witset Corinto. c 2 Maꞌ qa hikhaꞌ qa wetweniꞌƚiꞌ haꞌ ewiꞌƚ judío ƚii Aquila, tetsetiyiꞌ ek paꞌ seheꞌ Ponto. Hakhaꞌan qa keꞌ ƚewheꞌyeꞌ Priscila iꞌnkꞌa namets haꞌ witset Corinto taꞌƚii paꞌ seheꞌ Italia, qe paꞌ wittata Claudio inaqyajiꞌij quꞌ weekeꞌ peꞌ judiol quꞌ nakikꞌuifikꞌi paꞌ witset Roma. Qa iꞌnkꞌaƚe haꞌ Pablo qa yamii keꞌ ƚetsiꞌ hekheweꞌen. d 3 Qa haꞌ Pablo keꞌ naqsiꞌjjuꞌ in hik ƚunyejei keꞌ naqsijjuꞌkii hekheweꞌen, maꞌ qa amanijup qa ƚꞌithayifetsij, qe hekheweꞌen ƚꞌithayijkit in naqsiꞌjjuꞌ kekheweꞌ wititsilij (carpa). e 4 Qa iyetjiifi qa tafaakanhetiijiꞌijkii iye peꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyifi week qa yamjeets naꞌaj neƚu witwapiihijii (sábado), qa wojiꞌijtaxii quꞌ nenikfelitetsha peꞌ judiol qa peꞌ griegos iye ekeꞌ wiꞌtlijei in yijaalija. f 5 Qa in hats namii haꞌ Silas qaꞌ haꞌ Timoteo taꞌƚii haꞌ seheꞌ Macedonia, maꞌ qa haꞌ Pablo qa yiliꞌij in naqsiꞌjjuꞌ keꞌ wititsil (carpas) qa hats ujaꞌxƚiꞌi iye in nifel ekeweꞌ wiꞌtlijei. Qa yakaptintaxikꞌuijuꞌha in nifeltaxiꞌmha hekheweꞌ judiol paꞌ Jesús in hik pakhaaꞌija paꞌ Cristo. g  







 17:30 Lc 24:47; Hch 14:16; Ro 3:25; Tit 2:11‑12; 1P 1:14; 4:3 b 17:31 Sal 9:8; 98:9; Mt 10:15; Hch 2:24; Ro 2:16 c 18:1 Hch 17:15; 19:1; 1Co 1:2; 2Co 1:1,23; 2Ti 4:20 d  18:2 Hch 18:18,26; Ro 16:3‑5; 1Co 16:19; 2Ti 4:19 e 18:3 Hch 20:34; 1Co 4:12; 9:15; 2Co 11:7; 12:13; 1Ts 2:9; 2Ts 3:8 f 18:4 Hch 9:20; 13:14; 14:1; 18:19 g 18:5 Job 32:18; Hch 15:22; 16:1,9; 17:3,14‑15; 18:28; 1Ts 3:6 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 373

HECHOS 18

6  Qa

hekheweꞌƚeꞌen in tꞌejuyijuꞌƚ qa uƚꞌetsikꞌikii iye ƚeꞌlijeyets, maꞌ qa haꞌ Pablo qaꞌ yitꞌij luj luj heꞌ ƚeqhinatai, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekhewelƚiꞌiƚ taꞌƚiꞌƚ ewets quꞌ amiꞌƚii hatseꞌ paꞌ qi feꞌt, qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ taꞌƚ yiwets. Qa haneꞌej qaꞌ nataꞌƚiꞌ iye quꞌ hakijets ekeweꞌen neꞌ niteꞌ judiol.— h 7 Maꞌ qa ikikꞌuifikꞌi kekheꞌ witlijtsitjii qa ikii keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Ticio Justo, yijayan paꞌ Dios, qa keꞌ ƚetsiꞌ qa metƚiꞌim kekheꞌ ƚeꞌlijtsitjii heꞌ judiol. 8 Qa haꞌ Crispo tenekꞌenheꞌyij keꞌ ƚeꞌlijtsitjii heꞌ judiol, hakhaꞌan qa niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa week hekheweꞌ yatsatꞌetsij hakhaꞌan. Qa olots iye heꞌ Corinto ƚeiƚets in yepiꞌyeꞌ ekꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei, qa tekꞌeenikꞌiha iye niteꞌ yeqekuꞌukꞌi, maꞌ qa wempuliꞌjijjuꞌ. i 9 Maꞌ qa ewiꞌƚ kaꞌ najaꞌxjiꞌ, haꞌ Pablo qa iꞌnjiꞌkii paꞌaj ƚotoi paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌijets paꞌaj: —Hasuꞌuj eꞌnijiwei, maƚiꞌij quꞌ enfeliꞌm qa hasuꞌuj iliꞌij, j 10 qe yakhaꞌ hasƚek yeꞌmetꞌemkii, qa ham paꞌquꞌ netꞌekuꞌm ewets quꞌ nawtsheten, ham iye nawitjiyeꞌ, qe olots nekheweꞌ quꞌ natsjayan hatseꞌ haꞌne witsetjiꞌ.— 11 Maꞌ qa ikijjeꞌm paꞌ ewiꞌƚ ininqap qa ewiꞌƚ kꞌitsjeꞌm in amanjiꞌ haꞌ witset, yijatshenij ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios hekheweꞌen. 12 Qa haꞌ Galión in mexe gobernadoriꞌ haꞌ seheꞌ Acaya, heꞌ judiol qa ewiꞌƚ weꞌneniꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ haꞌ Pablo qa tꞌekuꞌmiꞌ qa yekaꞌxetsjiꞌ hakhaꞌ ƚꞌithiꞌwet haꞌ wittata. k 13 Hekheweꞌen qa yitꞌijets haꞌ wittata: —Haꞌne jukhew yijatshenij eneꞌ weekjiꞌ quꞌ niteꞌ hik ƚunyejeyeꞌ kakhaꞌ yittaxij kaꞌ ley quꞌ injunyejeyiꞌii quꞌ jintajayan paꞌ Dios.— 14 Qa haꞌ Pablo qa iꞌnkꞌa nithiyuꞌtax, qa haꞌ Galión qa yitꞌijjiꞌjuꞌ heꞌ judiol: —Ekheweliꞌƚ judiol, qek nataꞌƚijupiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxiꞌija quꞌ naqsiijkii haneꞌen iꞌnƚiꞌi iye quꞌ netqekꞌui, maꞌ qekha haneꞌej kꞌepiyetaxiꞌƚ. 15 Qa in tꞌejuiƚeꞌets pekheweꞌ wiꞌtlijei qa peꞌ witiyits iye, qa paꞌ eqe leyiꞌƚ iye, qaꞌ ekheweleꞌƚiꞌiƚij quꞌ aqsiꞌjƚiꞌiƚijkii, qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ hisuꞌun quꞌ heꞌyekuꞌmets ekeweꞌ wekwek quꞌ hejeƚijipjiꞌ.— l 16 Maꞌ qa yukinikꞌuifikꞌikii hakhaꞌ ƚꞌithiꞌwet hakhaꞌan. 17 Maꞌ qa heꞌ week griegos qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Sóstenes, hikhaꞌ tenekꞌenheꞌyij keꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii, qa yilanjeꞌmkii iꞌnijiꞌ hakhaꞌ iꞌnikꞌuifikꞌi haꞌ ƚꞌithiꞌwet. Qa haꞌ Galión qa hats yiꞌwentaxijetsfikꞌi qa niteꞌƚe neqjunuꞌujetskii. m  





















18  Qa

Pablo qa wapilii iye paꞌ Antioquía de Siria.

haꞌ Pablo, in hats olots neƚuts iye in mexe amanjiꞌ iye hakhaꞌ witset Corinto, maꞌ qa hats wetfeliꞌm hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, qa iꞌnjiꞌ  18:6 Hch 13:45,46,51; Ro 3:8; 1Co 4:13; Tit 3:2; Neh 5:13; Mt 10:14; 27:25; 2S 1:16; Ez 18:13; 33:4; Ez 3:18 i 18:8 Mr 5:22; Hch 11:14; 1Co 1:14 j 18:9‑10 Mt 28:20; Hch 23:11 k 18:12 Hch 13:7; 18:27 l 18:15 Hch 23:29; 25:11,19 m 18:17 1Co 1:1 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 18  374

keꞌ tokoyei yamii haꞌ seheꞌ Siria, ƚijtsꞌeyek hekheweꞌ Priscila qa Aquila. Qa hayiits haꞌ Cencrea ai in weꞌntusij yitꞌij laaxa haꞌ ƚeiƚaꞌ, qe naꞌl paꞌ weniwjutsiqenijiꞌm paꞌ Intata. n 19 In yamets haꞌ witset Efeso qa hikhaꞌ qa amaneyiꞌ keꞌ Priscila qa haꞌ ƚewheꞌyeꞌ Aquila. Haꞌ Pablo qa ikii keꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii qa iyetiꞌƚjuꞌ hekheweꞌ judiol. o 20 Qa hekheweꞌen in yinijittax quꞌ mexe amaneꞌ ekuꞌniꞌ iye, qa niteꞌƚe yisuꞌun. 21 Qe wetfeljiꞌjuꞌ yijatꞌij, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Hetpiliꞌƚ ei iye hatseꞌ, ehe, paꞌ Intata quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij.— Maꞌ qa iꞌnjiꞌ keꞌ tokoyei. Qa ikikꞌui iye haꞌ Efeso. p 22 In hats tꞌilitꞌiphaꞌm haꞌ witset Cesarea qa yamii haꞌ Jerusalén qe qaꞌ newetfelii week heꞌ hats yijayan paꞌ Intata, qa iꞌnkꞌaƚe ik iye qa yamii haꞌ witset Antioquía. q 23 Qa in hats yapeꞌeꞌ iye in iꞌniꞌkii hakhaꞌ witset, maꞌ qa ikfikꞌi iye, qa teiƚiꞌij in ikikꞌi hakhaꞌ week seheꞌ Galacia qa haꞌ seheꞌ Frigia iye, ikijikꞌi in yakakƚinij quꞌ nentꞌunhet hekheweꞌ week yijayan paꞌ Intata. r  









24  Maꞌ

Paꞌ Apolos qa namets paꞌ witset Efeso.

qa namets paꞌaj haꞌ witset Efeso haꞌ ewiꞌƚ judío ƚii Apolos, witset Alejandría ƚeiƚeꞌ, ewiꞌƚ jukhew ƚeꞌwis in iyet paꞌaj, qa nikfeꞌlets iye keꞌ Intata ƚeꞌlijei. s 25 Haneꞌen tꞌijatshenhetiꞌyij iye paꞌaj paꞌ ƚꞌikheyiꞌj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa qi in yisuꞌunija in nifel paꞌaj. Maꞌ qa in iyetij qa in iꞌnqꞌijatshen iye qa yasiinikꞌiha pekheweꞌ wekwek tꞌejuyets paꞌ Jesús, qa mexeƚe niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Jesús qe ewiꞌƚƚe in nikfeꞌlets in wenqimpuujin paꞌ Juanꞌikꞌi. t 26 Qa yapeƚek paꞌaj in iyet niteꞌ nijiwei in iyetifi peꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii. Qa in yepiꞌyeꞌ paꞌaj keꞌ Priscila qa haꞌ Aquila, qa yekaꞌx paꞌaj yeqethenfikꞌi, maꞌ qa les in nifeliꞌmha paꞌaj qa yeqetheenimikꞌiha paꞌn ƚunyeꞌj pakhaꞌ ƚꞌikheyiꞌj paꞌ Dios. u 27 Maꞌ qa hakhaꞌan in yisuꞌun paꞌaj quꞌ namii haꞌ seheꞌ Acaya, qa pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata qa yiwuꞌmijikꞌi paꞌaj akaꞌan, qa wenqꞌikaꞌajii paꞌaj pekhewep iye yijayan paꞌ Intata quꞌ neneqjunuꞌujuꞌƚ. Maꞌ qa in hats yamii paꞌaj, haꞌ Apolos qa qi in yiꞌfen peꞌ ƚatawjets pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata qa niteꞌ yeqekuꞌ, v 28 qe haꞌ Apolos week yepiꞌyeꞌ ej paꞌaj in tꞌejuyijuꞌƚ qa yethinjiꞌjij iye paꞌaj peꞌ judiol in yijanikꞌi pekheweꞌ ƚeꞌlijei. Qa inqꞌethinij iye paꞌaj ekeweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in nifel paꞌ Jesús in hik pakhaꞌ paꞌ Cristo. w  







 18:18 Nm 6:2,5,9,18; Hch 21:24; Ro 16:1 o 18:19 Hch 19:1; 20:16; 1Co 15:32; 1Ti 1:3; 2Ti 1:18 p 18:21 Ro 1:10; 1Co 4:19; 16:7; He 6:3; Stg 4:15; 1P 3:17 q 18:22 Hch 8:40; 11:19 r 18:23 Hch 14:22; 16:6 s 18:24 Hch 19:1; 1Co 1:12; 3:5; 4:6; 16:12; Tit 3:13 t  18:25 Lc 7:29; Hch 9:2; 19:3; Ro 12:11 u 18:26 Mt 2:8; Lc 1:3; Hch 18:25; 23:15,20; 24:22; Ef 5:15; 1Ts 5:2 v 18:27 Hch 18:12,18; 1Co 3:6 w 18:28 Hch 9:22; 17:2‑3; 18:5 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 375

19

1   Haꞌ

HECHOS 19

Pablo qa yamii paꞌ witset Efeso.

Apolos iꞌniꞌ paꞌaj hakhaꞌ witset Corinto, qa hakhaꞌƚe Pablo qa nekikiyek hekheweꞌ sehel les totsetsphaꞌm, maꞌ qa namets haꞌ Efeso. Qa yiꞌwen heꞌ ujaꞌx yijayan iye paꞌ Intata. x 2 Haꞌ Pablo qa yitꞌijets: —¿Me hats ƚꞌestiyiƚij paꞌ Espíritu Santo in iꞌnkꞌa ƚꞌekꞌeniꞌƚets paꞌaj?— Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Niteꞌ, qa niteꞌ kꞌimpiyeꞌeƚij iye in naꞌl pakhaꞌ ewiꞌƚ Espíritu Santo.— y 3 Maꞌ qa haꞌ Pablo qa yitꞌijets: —¿Paꞌn ƚii pakhaꞌ ƚempulijiꞌƚijjuꞌ?— Hekheweꞌen qa yekuꞌƚ: —Kaꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi tsimpulijiniꞌƚjuꞌ.— 4 Haꞌ Pablo qa yitꞌijets: —Paꞌ Juan Bautistaꞌikꞌi wenqimpulijinij paꞌaj in tꞌejuyets quꞌ jinteliꞌij peꞌ uƚꞌets in jitaqsiijkii, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj pekheweꞌ jukhew, quꞌ netkꞌenets hasuꞌuj neqekuꞌ pakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ quꞌ nanam, ikjiꞌ, hakhaꞌ Jesús.— z 5 Hekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, maꞌ qa wempuliꞌjijjuꞌ akaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. 6 Qa haꞌ Pablo in tꞌekuꞌmipjiꞌkii hekheweꞌen, qa nametsjuꞌ qa iꞌnipjiꞌ paꞌ Espíritu Santo hekheweꞌen, maꞌ qa ƚꞌajƚiꞌij in tujtseikal keꞌ ƚeꞌlijei qa iyetij iye kekheweꞌ tisij paꞌ Espíritu Santo quꞌ nitꞌij hekheweꞌen. a 7 Ujaꞌx yamets hekheweꞌen doce (12) heꞌ jukhew. 8 Haꞌ Pablo qa uyifi keꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjii, qa hikhaꞌ qa weꞌnqꞌijatsheniꞌkii weꞌntꞌunhet yamijets wetshetkꞌewiꞌƚ juwelits, qa wetkuꞌƚiƚijjuꞌkii qe qaꞌ nenfeljiimha in tꞌejuyets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. b 9 Qa naꞌlƚe hekheweꞌ ujaꞌx yitꞌunhet peꞌ ƚatawjets qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ netkꞌenikꞌi, maꞌ qa uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyij pakhaꞌ Witꞌikheyiꞌj qa week yepiꞌyeꞌjiꞌjij hekheweꞌ olots kekheꞌ witlijtsitjiyifi. Maꞌ qa haꞌ Pablo qa yakꞌesikꞌui qa yekaꞌx hekheweꞌ tekꞌenikꞌi kekheweꞌ nifel, qa week neƚuts nifeljiꞌjiꞌm iꞌnijifi kekheꞌ witqꞌikatjii yatsatꞌaxij hakhaꞌ Tirano. c 10 Qa akaꞌan qa ikij yamijets wetsjuk ininqapits, qa week hakhaꞌ seheꞌ Asia in impiꞌyelij ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, week peꞌ judiol qa peꞌ niteꞌ judioltax iye. d 11 Qa paꞌ Dios qa yaqsiijkii kekheweꞌ iꞌnkꞌaƚe teꞌwenhetii ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ iꞌnijjiꞌ hekheweꞌ ƚokoyei haꞌ Pablo, e 12 qe ƚunyeꞌj jiꞌij iye in wetkaꞌxƚejiꞌjii hakhaꞌ ƚeqe penyilo yejutshenets ƚenejutꞌax qa haꞌ wetjupheƚjiꞌjij iye ƚꞌithayiwo hekheweꞌ wanqaatsꞌejuꞌ, maꞌ qa peꞌ ƚawtsheitax qa ikjiikꞌuifikꞌi qa peꞌ espíritus uƚꞌets qa ikikꞌuifikꞌi iye peꞌ iꞌntaxjiꞌ.  





















x  19:1 Hch 18:1,24; 1Co 1:12; 3:5‑6 y 19:2 Jn 7:39; Hch 8:16; 11:16 z 19:4 Mt 3:11; Jn 1:7,27; Hch 13:24‑25 a 19:6 Hch 2:4; 6:6; 8:17; Mr 16:17; 10:46 b 19:8 Hch 1:3; 9:20; 28:23 c 19:9 Hch 9:2; 11:26; 14:4; 19:23,30 d 19:10 Hch 19:8,22,26‑27; 20:31 e  19:11‑12 Hch 5:15; 8:13

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 19  376 13  Naꞌlƚe

iye peꞌ ujaꞌx judiol, yijalkiꞌsjiij quꞌ nukinjiꞌijfikꞌi paꞌquꞌ espirituyeꞌ uƚꞌax, qa yisuꞌuntax paꞌaj quꞌ nitꞌijiꞌ akaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús pekheweꞌ iꞌnjiꞌ peꞌ espíritu uƚꞌets, qa yittaxijets paꞌaj: —Kꞌayajiꞌiƚijets akaꞌ ƚiijiꞌ paꞌ Jesús quꞌ maꞌaƚfikꞌi, hik pakhaꞌ nifeljiꞌij haꞌ Pablo.— f 14 Akaꞌan yijaajintax paꞌaj peꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚelits paꞌ ewiꞌƚ jukhew judío ƚii Esceva, ewiꞌƚ pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ paꞌil. 15 Qa pakhaꞌƚe espíritu uƚꞌax qa yekuꞌƚ paꞌaj, qa yitꞌijets: —Haꞌ Jesús tsikfeꞌlets qa tsikfeꞌlets iye haꞌ Pablo, qa ekhewelƚiꞌiƚ, ¿paꞌn ejunyejeyiꞌƚ?— 16 Maꞌ qa paꞌ jukhew pakhaꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ inwoꞌmet qa tꞌilit jiꞌtejeꞌmkii pekheweꞌen, qi in tꞌun paꞌaj, pakhaꞌan qa nilanjuꞌ paꞌaj pekheweꞌen. Qa niwjafꞌitjuꞌ iye peꞌ ƚeqhinatayikꞌi, pekheweꞌen qa ilatikꞌuifikꞌikii peꞌ wititsiꞌ ƚukꞌelƚekii ham ƚeqhinatayeꞌ, qa sꞌeijuꞌ paꞌaj peꞌ ƚꞌajitsikꞌi. 17 Qa hekheweꞌ week Efeso ƚeiƚets judiol qa hekheweꞌ iye niteꞌ judiol in nikfeꞌlets qa qi in nijiwei. Maꞌ qa akaꞌ ƚii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qa qi in yiwqinhetjiꞌha. g 18 Qa olots iye hekheweꞌ hats niteꞌ yeqekuꞌtax paꞌaj qa in ƚunyeꞌjek in niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ niliꞌij paꞌ ƚunyejei, maꞌ qa hats neketskii qa tetfelijha quꞌ niliꞌij week pekheweꞌ uƚꞌets yaqsiijkii. 19 Maꞌ qa olots hekheweꞌ weihetetstax (brujos), nekaꞌxkii keꞌ ƚafaakanhei qa ewiꞌƚ yeniꞌ, qa neꞌƚjuꞌ qaꞌ week yiꞌwenij in neꞌƚjuꞌ. Qa in yejeyumtshenjiꞌ keꞌ week witfaakanheyikꞌi, qa yamets ƚajanyeꞌj cincuenta mil (50.000) nijketits neꞌej plata. 20 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qa les in tꞌun in tꞌijaifikꞌi qa week neƚuts les in olotsija pekheweꞌ tekꞌenets ekeweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. h 21 Qa in hats ƚꞌanuꞌupjiꞌ ekeweꞌ wekwek, haꞌ Pablo qa hats yisuꞌun quꞌ namii haꞌ Jerusalén quꞌ hats nanqꞌaajipjiꞌ quꞌ nijalkiꞌsikꞌi heꞌ sehel Macedonia qa haꞌ Acaya, qa yitꞌij: —Quꞌ natsamii haꞌ Jerusalén, qaꞌ natsamii iye paꞌ Roma.— i 22 Maꞌ qa yiwathayinketii haꞌ seheꞌ Macedonia hekheweꞌ wetsjuk heꞌ ƚꞌithayifetskii, Timoteo qa haꞌ Erasto. Qa hakhaꞌƚe Pablo qa mexe amaniꞌ haꞌ seheꞌ Asia paꞌn ujaꞌx keꞌ semanal. j  

















23  Hik

Paꞌ uƚꞌax ƚunyeꞌjkii paꞌ witsetjiꞌ Efeso.

akaꞌaj kakhaꞌ ƚahatsꞌij qa naꞌl heꞌ tꞌayijjiꞌ in nayuꞌkii qa tayaꞌyij wetjuꞌƚ, niteꞌ ƚammiꞌsƚe qe olots, qe taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ Witꞌikheyiꞌj jiyamitii naꞌ waꞌs. k 24 Qe taꞌƚets paꞌ ewiꞌƚ naqsiꞌjjuꞌ peꞌ foꞌ nijketits (plata), ƚii Demetrio, qa naqsiꞌjjuꞌ peꞌ witlijtsitjii ƚelits plata, yojonketikꞌi peꞌ qi ƚeꞌlijtsitjii peꞌ  

 19:13 Mt 12:27; Mr 9:38; Lc 11:19 g 19:17 Hch 5:5,11; 18:19 h 19:20 Hch 12:24  19:21 Hch 16:9; 18:12; 20:16,22; Ro 15:24‑25,28 j 19:22 Hch 13:5; 16:1,23; 19:10; 2Ti 4:20 k 19:23 Hch 9:2; 2Co 1:8 f

i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 377

HECHOS 19

witeqsiꞌnqꞌalkiꞌ Diana, maꞌ qa qi in yaxinenij peꞌ ƚꞌastai qa pekhewep iye ƚꞌithayinyejeyijuꞌƚ. 25 Pakhaꞌan qa noꞌthet wetjuꞌƚ week eneweꞌen qa pekhewep iye hik ƚunyejei iye peꞌ ƚꞌithayijkitits, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ paꞌaj: —Yithayifets, ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets in ham hameꞌ ineꞌm qa ewiꞌƚƚe in taꞌƚets ekeweꞌ jitanaqsiꞌjjuꞌ. 26 Ƚiꞌweniꞌƚ qa ƚepiꞌyeꞌeƚ iye in niteꞌ ewiꞌƚƚe haꞌne Efeso, qe yaqaamij quꞌ weekeꞌ haꞌne seheꞌ Asia, haꞌne Pablo in hats yitujtseikaninikꞌui peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii peꞌ olots jukhew, maꞌ qa hats yitetwekꞌelhit, qa yitjiijets ekeweꞌ diosits ƚaqsijiijuꞌ eneꞌ jukhew in niteꞌteꞌ yijaalija. l 27 Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ iftsaxeꞌets ekeweꞌ iꞌnithayijkitits quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij, qe nekheꞌ iye qi ƚeꞌlijtsitjii neꞌ qi dioskiꞌ Diana quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij iye, qa nekheꞌen iye quꞌ netutenhetii iye, nekheꞌ iyinets haꞌne week Asia qa week iye haꞌne seheꞌ ipjiꞌ in iyinets nekheꞌen.— 28 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌan, qa qi in nayuꞌkii, qa tayaꞌyij wetjuꞌƚ, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Qijiꞌha neꞌ Diana efesios ƚakhaꞌ!— 29 Qa week haꞌ witset niteꞌ nikfeꞌlij wetjuꞌƚ paꞌn ƚunyeeꞌjkiiha. Maꞌ qa teꞌnekumhiꞌyiꞌ haꞌ Gayo qa haꞌ Aristarco, ƚijtsꞌeyekkii haꞌ Pablo, Macedonia ƚeiƚets. Qa yekaꞌxii hakhaꞌ qi ƚꞌithiꞌwet joofjiꞌjuꞌ (teatro). m 30 Qa haꞌ Pablo in yisuꞌuntax quꞌ nuyetsjiꞌ hekheweꞌ notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ hakhaꞌ qi ƚꞌithiꞌwet, qa hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata qa niyejinjuꞌ niteꞌ ƚexkelij. 31 Qa hekheweꞌ iye ujaꞌx, hekheweꞌ tenekꞌenhei haꞌ seheꞌ Asia, ƚejuwaikal haꞌ Pablo, qa inqekenijiikii iye keꞌ ƚeꞌlijei qa niteꞌ yiliꞌij in iyinijetskii quꞌ hasuꞌuj iye quꞌ nijamtiꞌets quꞌ nakii qaꞌ nuyetsjiꞌ hakhaꞌ qi joofjiꞌjuꞌ ƚꞌithiꞌwet. 32 Hekheweꞌ tayai wetjuꞌƚ ujaꞌx heꞌ tayaꞌyij wetjuꞌƚ paꞌ ewiꞌƚ qa hekhewep qa tayaꞌyij wetjuꞌƚek pakhap iye, qe naꞌl pakhaꞌ niteꞌ nikfeꞌlij wetjuꞌƚ, qa yaqaamij quꞌ weekeꞌ in niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn ƚii paꞌ taꞌƚijupiꞌ in notꞌax wetjuꞌƚ. n 33 Qa peꞌ ujaꞌx pekheweꞌ olots qa yumtitax quꞌ pakhaꞌyeꞌ Alejandro quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚijupiꞌ, qe pekheweꞌ judiol yiwuꞌmikꞌikii paꞌaj qe qaꞌ tsꞌapꞌayeꞌjiꞌjuꞌ peꞌ week. Maꞌ qa paꞌ Alejandro qa yittaxijkii paꞌaj kꞌewkꞌew peꞌ ƚokoyei hatsꞌinha quꞌ weiyiꞌipjiꞌ, qe yisuꞌuntax quꞌ nenfel peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ quꞌ netweyikꞌi peꞌ judiol. 34 Qa in nikfeꞌlƚiꞌij hakhaꞌan paꞌaj in judío, maꞌ qa hats week tayaꞌyij wetjuꞌƚ, qa yamijets wetsjuk hora in tayaꞌyij wetjuꞌƚ: —¡Qijiꞌha neꞌ Diana efesios ƚakhaꞌ!— 35 Maꞌ qa pakhaꞌ secretario ipjiꞌ hakhaꞌ witset, in hats yiselelitjuꞌ paꞌaj hekheweꞌ olots, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Efeso ƚeiƚets, ¿me naꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukheweꞌ quꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets haꞌne ƚetset eneꞌ efesios in yejeƚetsha neꞌ  





















l

 19:26 Dt 4:28; Sal 115:4; Is 44:10‑20; Jer 10:3; Hch 17:29; 1Co 8:4; Ap 9:20  19:29 Ro 16:23; 1Co 1:14; Hch 20:4; 27:2; Col 4:10; Flm 24 n 19:32‑33 Hch 12:17; 21:34

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 19​, ​20  378

qi ƚeꞌlijtsitjii neꞌ qi Diana qa nakhaꞌ iye ƚesiꞌnqꞌal taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in namiijuꞌ? 36 Qa in ham pakhaꞌ quꞌ nitꞌijets quꞌ niteꞌ yijaꞌyeꞌ akaꞌan, qaꞌ ikesimeniꞌƚ, hasuꞌuj aqsiꞌjƚiꞌiƚijkii peꞌyeꞌ quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ ijamtiꞌiƚkii. 37 Qe nekheweꞌ jukhew ƚenkaꞌxiꞌƚ niteꞌ tꞌejtenim neꞌ qi ƚeꞌlijtsitjii neꞌ qijiꞌ Diana, qa niteꞌ iye uƚꞌetsikꞌikii peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyiꞌij neꞌ inqe dioskiꞌ. o 38 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, naꞌ Demetrio qa nekhewep iye ƚꞌithayinyejeyiꞌƚ wetjuꞌƚ, quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nutenij quꞌ nataꞌƚets peꞌyeꞌ, nekheweꞌ juezits hats notkikii qa nekheweꞌ iye tenekꞌenhei. Enfeliꞌƚiꞌm pakhaꞌ quꞌ uteniꞌƚ quꞌ nataꞌƚets peꞌyeꞌ. 39 Qa quꞌ nanaꞌlƚe paꞌquꞌ les qiyeꞌjiꞌ in ƚunyeꞌjkii, qaꞌ enekiꞌƚijii quꞌ enfeliꞌƚiꞌm qa yamjiꞌjets qa week notꞌaxjiꞌij wetjuꞌƚ nekheweꞌ tenekꞌenhei. 40 Qe yijaaꞌija inekhewel in hats iftsaxets quꞌ juƚꞌetseꞌjuꞌ quꞌ nataꞌƚets akaꞌ haneꞌej ƚunyeꞌjkii, qe ham paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ quꞌ nataꞌƚijupiꞌ akaꞌan, qa akaꞌan in ƚunyeꞌj qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jintefel paꞌquꞌ nataꞌƚijupiꞌ in ƚꞌayaꞌyiꞌƚ wetjuꞌƚ quꞌ jintafaakanhetiitax.— 41 In yiliꞌij paꞌaj akaꞌan in yitꞌijjiꞌjuꞌ, maꞌ qa yiyajiꞌets quꞌ week nakꞌeskii.  











20

1   In

Pablo qa yamikꞌi peꞌ sehel Macedonia qa paꞌ Grecia.

hats yakꞌeskii hekheweꞌ tayai wetjuꞌƚ, qa iꞌnkꞌaƚe haꞌ Pablo qaꞌ tayaꞌyii qa noꞌthet hekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata, qa yiyajiꞌetskii yakakƚinij quꞌ nentꞌunhet. Maꞌ qa hats wetfeliꞌm, qa hats ik quꞌ namii haꞌ seheꞌ Macedonia. p 2 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe in hats week yamikꞌi heꞌ witsetits hekheweꞌ iꞌniꞌ heꞌ hats yijayan paꞌ Intata, yiyajiꞌikꞌi quꞌ nentꞌunhet, maꞌ qa ik iye quꞌ namii haꞌ seheꞌ Grecia. 3 Qa hikhaꞌ qa amaniꞌ yamijets wetshetkꞌewiꞌƚ juwelits. Qa in hats yaqaamij quꞌ naꞌnjiꞌ keꞌ tokoyei qekha namtaxii iye haꞌ seheꞌ Siria, qa iꞌyeꞌƚiꞌij hekheweꞌ judiol in hats watyajitaxij quꞌ nilan paꞌaj, maꞌ qaꞌ niteꞌ ninhiyujiꞌ keꞌ tokoyei, qa yisuꞌun quꞌ netpilƚetepjiꞌ iye qaꞌ nenek jiꞌtejeꞌm iye haꞌ seheꞌ Macedonia. q 4 Eneweꞌ ƚijtsꞌeyekkii eneweꞌen: Sópater, Berea ƚeiƚeꞌ, paꞌ ƚatata ƚii Pirro, haꞌ Aristarco qaꞌ haꞌ Segundo, Tesalónica ƚeiƚets, haꞌ Gayo, Derbe ƚeiƚeꞌ qa haꞌ Timoteo, qa hekheweꞌ iye Tíquico qa haꞌ Trófimo taꞌƚiyek haꞌ seheꞌ Asia. r 5 Eneweꞌen qa niwathayinkeyuꞌƚiꞌii haꞌ witset Troas qa notkiꞌiƚyiikii. s 6 Qa yekhewelƚiꞌiƚ qa inkꞌaƚe haꞌniꞌƚjiꞌ keꞌ tokoyei hakhaꞌ witsetꞌii Filipos in hats naxijikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌsits neƚuts tenekuijiꞌ neꞌej pan niteꞌ yetsjiꞌƚ neꞌej levadura. Qa leeꞌfij (5) keꞌ neƚuts in tsamiꞌƚets haꞌ witset Troas iꞌniꞌ  









 19:37‑38 Hch 13:7; Ro 2:22 p 20:1 Hch 11:26; 16:9; 19:21; 2Co 2:12‑13  20:3 Hch 9:23; 20:19; 23:12; 25:3; 2Co 11:26 r 20:4 Hch 14:6; 16:1; 17:1; 19:29; 21:29; Ef 6:21; Col 4:7; 2Ti 4:12,20; Tit 3:12 s 20:5 Hch 16:8,10; 20:6‑8,13‑15 o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 379

HECHOS 20

hekheweꞌen, maꞌ qa wetsjuk tatsai (7) keꞌ neƚuts in mexe yaꞌmaneyiƚiꞌjuꞌ iye hakhaꞌan. t 7 Kakhaꞌ

Paꞌ Eutico qa imaꞌ.

yojo neƚujiꞌ kaꞌ semana (domingo), in mexe ewiꞌƚ haꞌniꞌƚijiꞌ in tanapkꞌasitjuꞌ keꞌ pan, haꞌ Pablo qa yapeƚek in iyet, qe yijamtiꞌets quꞌ neꞌneƚukii qaꞌ hats nak, qa menjiit iyet yamijii in hats ƚeqewukꞌujiꞌ najaꞌx. u 8 Olots heꞌ fetitjiyits hakhaꞌ toxphaꞌm keꞌ wititsiꞌifi hikhaꞌ haꞌniꞌƚijiꞌ in tsotꞌaxiꞌƚ wetjuꞌƚ. 9 Qa iꞌnipjiꞌ haꞌ wintana hakhaꞌ ewiꞌƚ jutjanaꞌx ƚii Eutico, tekꞌentaxets in iyet haꞌ Pablo. Qa in ƚunyeꞌjek in mexe niteꞌ yiliꞌij in iyet haꞌ Pablo, haꞌ Eutico qa nijatiyuꞌ paꞌaj, maꞌ qa sujƚe qa hats imaaꞌija paꞌaj, qa namiijuꞌ in ipƚuphaꞌmek hakhaꞌ teꞌweiphaꞌm wetshetkꞌewiꞌƚipjiꞌ keꞌ wititsiꞌ. Qa tenekumhiitaxifi qa teƚitiitax in hats waꞌmetsjuꞌ haꞌ seheꞌ. 10 Qa haꞌ Pablo qa neketsjuꞌ qa wonokokꞌenijupjuꞌ kakhaꞌan, qa in hats tikꞌeyij, qa yitꞌij: —Hasuꞌuj enƚꞌilaxiꞌƚ, qe haneꞌen iƚaꞌx.— v 11 Qa wapiliiphaꞌm iye haꞌ toxphaꞌm, maꞌ qa in hats napkꞌasitjuꞌ keꞌ pan qa netisijjuꞌ heꞌ week, qa yijatshen iye hekheweꞌen yamijii in hats neƚukii, maꞌ qa hats ik haꞌ Pablo. 12 Qa haꞌ jutjanaꞌx in iƚaꞌx in wetpilet, akaꞌan qa qi in yisinhetiꞌmkii hekheweꞌen. 13 Yekheweliꞌƚ maꞌ qa hathayiniꞌƚij keꞌ tokoyei, qa hakiꞌƚijiijuꞌ haꞌ witset Asón, hisuꞌuniꞌƚ quꞌ hik hakhaꞌyeꞌ quꞌ hilithiniꞌƚiꞌphaꞌm haꞌ Pablo, qe hik akaꞌ yisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hikhaꞌ, qa yisuꞌun quꞌ notꞌotsƚejuꞌ quꞌ namiijuꞌ haꞌ witset Asón.  











14  Qa

Pablo qa iꞌnjiꞌ peꞌ tokoyei qa yamii paꞌ witset Mileto.

in hats hewetweniꞌƚiꞌ haꞌ witsetꞌii Asón, qa hikhaꞌ qa tꞌilitꞌiphaꞌm, maꞌ qa tsamiꞌƚii haꞌ witset Mitilene. 15 Maꞌ qa in hakiꞌƚikꞌui iye hakhaꞌan, qa kakhap neƚukii qa henekiꞌƚijup haꞌ seheꞌ Quío, qa neƚukii iye qa tsamiꞌƚets haꞌ seheꞌ ƚii Samos. Qa kakhap neƚukii maꞌ qa hats tsamiꞌƚets haꞌ witset Mileto, w 16 qe haꞌ Pablo niteꞌ namiyuꞌui haꞌ Efeso, qe qaꞌnteꞌ eyesqaxiꞌijikꞌi iye quꞌ naꞌniꞌ iye haꞌ seheꞌ Asia, qe hats itaqsuntaxii quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naꞌniꞌ haꞌ Jerusalén kakhaꞌ neƚujiꞌ Pentecostés. x  



17 Qa

Pablo qa iyinii quꞌ nanamii peꞌ Efeso ƚeiƚets.

hakhaꞌ witsetꞌii Mileto qa hik hakhaꞌƚiꞌiꞌ qa inqekenijii keꞌ ƚeꞌlijeyii hekheweꞌ iꞌniꞌ haꞌ Efeso, qa iyinii quꞌ nanamii hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ hats yijayan paꞌ Intata.  20:6 Ex 12:14‑15; 23:15 u 20:7 1Co 16:2; Ap 1:10; Hch 2:42; 1Co 10:16  20:10 1R 17:21; 2R 4:34; Mt 9:23‑24; Mr 5:39 w 20:15 Hch 20:17; 2Ti 4:20 x  20:16 Hch 2:1; 18:19; 19:21; 1Co 16:8

t

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 20  380 18  Pekheweꞌen

qa namii paꞌaj haꞌ Pablo qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚetsha paꞌn yijunyeꞌj in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm ekeꞌ week ƚahatsiyij in ipƚuꞌukꞌi ek kaꞌ neƚujiꞌ in iꞌnkꞌa tsamets haꞌne seheꞌ Asia. y 19 Qa heꞌyithayiꞌyiꞌm haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, niteꞌ heniwqinhet qa nekjuꞌ iye keꞌ yitꞌilii. Qa naꞌl iye kekheweꞌ witaqjaajinkeyejei, qe taꞌƚets nekheweꞌ judiol in tsawitjitax. z 20 Qa in niteꞌ hatꞌiniꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ akaꞌ wejuꞌƚij yijatꞌij quꞌ nanaꞌliƚꞌem, maꞌ qa kꞌijatshenjiiƚij naꞌaj witotheꞌweꞌtjiꞌ qa hekheweꞌ iye etsiliꞌƚifi. 21 Niteꞌ hik yijunyeꞌj quꞌ nekꞌijuyeƚiꞌijkii in henfeeliꞌmha neꞌ judiol qa neꞌ niteꞌ judiol iye quꞌ niliꞌij peꞌ uƚꞌets in yaqsiijkii qaꞌ niyinijets iye paꞌ Dios quꞌ niwuꞌmikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets, qaꞌ quꞌ hasuꞌuj neqekuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. a 22 Haneꞌej, yakhaꞌ, quꞌ natsamii haꞌ Jerusalén, qe paꞌ Espíritu Santo hats yitꞌij. Qa niteꞌ tsikfeꞌlets paꞌn quꞌ yijunyeꞌjeꞌkii quꞌ natsamii. b 23 Ewiꞌƚƚe in tsikfeꞌlets qe haꞌni naꞌaj witset qa paꞌ Espíritu Santo qa qi qa yitjiij yiwetskii in hats tsꞌotkiꞌikꞌui peꞌ foƚoƚikꞌil qa quꞌ qi quꞌ hayawitjaxtii iye haꞌ Jerusalenii. c 24 Niteꞌƚe tsꞌijiwei, inyeꞌjƚuꞌ quꞌ naslan. Ewiꞌƚƚe in hisuꞌun quꞌ week nasqhatꞌetsij ekeꞌ yitꞌij yiwets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús quꞌ henfel ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ qi ƚeqꞌiltaꞌx paꞌ Dios. d 25 Qa haneꞌej, yakhaꞌ tsikfeꞌlets in hats ham hatseꞌ paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ ekheweliꞌƚ, hekheweꞌ hijaakiꞌsijikꞌi in henfeliꞌm paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios, quꞌ netswen iye hatseꞌ. e 26 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ hitꞌiƚij ewets haneꞌej haꞌne neƚujiꞌ in yakhaꞌ niteꞌ taꞌƚ yiwets week pakhaꞌ quꞌ namii paꞌ feꞌt, 27 qe ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ hatꞌiniꞌƚ eꞌm in kꞌefeltaxiƚiꞌmha week pakhaꞌ yisuꞌuntax paꞌ Dios quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.  f 28 Ekheweliꞌƚ jeƚiꞌƚ etetsha qa week iye hekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata quꞌ jeƚiꞌƚetsha iye, hik eneweꞌ in taꞌƚets qa paꞌ Espíritu Santo qa neniꞌƚiꞌ quꞌ enekꞌenheꞌyiꞌƚ hatsꞌinha quꞌ jeƚiꞌƚets eneweꞌ ƚelits hakhaꞌ Dios, hik eneweꞌ hats taqhaꞌyets yijaninij pekheweꞌ ƚakhaaꞌija in ƚꞌathits.  g 29 Tsikfeꞌlets quꞌ haktax, maꞌ qaꞌ nanam pekheweꞌ quꞌ jukheweꞌ qaꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm, qaꞌ hik ƚunyejeyeꞌ wowol noweꞌƚ qe tꞌilitꞌets neꞌej kotsꞌetets. 30 Qa ekheweliꞌƚ iye naꞌl hatseꞌ peꞌquꞌ neniiphaꞌmkii qa ninqꞌijatshenij peꞌquꞌ wekwekeꞌ wenitƚiꞌijkii, qe qaꞌ netsinikꞌuifikꞌikii  























 20:18 Hch 18:19; 19:1,10 z 20:19‑20 Hch 20:3,27 a 20:21 Mr 1:15; Hch 2:38; 18:5; 24:24; 26:18; Ef 1:15; Col 2:5; Flm 5 b 20:22 Hch 17:16; 20:16 c 20:23 Hch 9:16; 21:4,11; 1Ts 3:3 d 20:24 Hch 1:17; 21:13; 2Co 4:1; 2Ti 4:7; Ga 1:1; Tit 1:3 e 20:25‑26 Hch 18:6; 20:38; 28:31 f 20:27 Lc 7:30; Hch 20:20; Ef 1:11 g 20:28 Lc 12:32; Jn 10:16; 1Co 9:7; 1P 5:2‑3; 2:25; 1:19; Fil 1:1; 1Ti 3:2; Tit 1:7; Ef 1:7,14; He 9:12; Ap 5:9 y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 381

HECHOS 20​, ​21

eneweꞌ yijayantax paꞌ Intata maꞌ qaꞌ nijayanij pekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij.  h 31 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, jeƚiꞌƚkiiha, qaꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi kekheweꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ ininqapits in hakijjeꞌm najai qa neƚuts iye niteꞌ hiliꞌij in henfeliꞌƚ eꞌmkii pekheweꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii, qa nekjiꞌijjuꞌ iye yitꞌilii qa hitjiiƚij ewets.  i 32 Qa haneꞌej qaꞌ kꞌejetiꞌƚij paꞌ Dios qa ekeweꞌ iye ƚeꞌlijei taꞌƚets paꞌ qi ƚeqꞌiltax, ekeweꞌen taꞌƚets paꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ qaꞌ eniyiƚijphaꞌm, qaꞌ estiꞌyiꞌƚij iye paꞌquꞌ enisitꞌiꞌiƚ qaꞌ eꞌweekiꞌiƚ quꞌ neƚisiꞌƚij pekheweꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌ quꞌ natsatꞌetsij.  j 33 Qaꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi iye in niteꞌ tsiꞌnaftsinheyuꞌuj peꞌquꞌ ƚaqa platayeꞌ, axeꞌm peꞌquꞌ ƚoqo oroyeꞌ qa ƚeqhinatayeꞌ iye pakhapeꞌ.  k 34 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets eneweꞌ yikoyei in wejuꞌƚij quꞌ nesƚisij pakhaꞌ quꞌ hameꞌ yeꞌm qa week iye eneweꞌ yijtsꞌeyekkii.  l 35 Kꞌethiniꞌƚij week akaꞌan, quꞌ hik akaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ ithayiꞌyiꞌƚ, qaꞌ iftitsꞌiƚets pekheweꞌ niteꞌ tꞌunitskii, qaꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, in yitꞌij: “Les ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ quꞌ netꞌihin qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj pakhaꞌ quꞌ netestii.”— 36 Haꞌ Pablo in yiliꞌij in iyet, qa wonokokꞌenjuꞌ qa weekjiꞌ iye hekheweꞌen, maꞌ qa iyiniꞌƚ.  m 37 Qa yapeƚek qa ipjuꞌ, qi in ipjuꞌ. Qa tikꞌeyijupkii qa wetƚuꞌuꞌƚkii iye in wetfeliꞌmkii haꞌ Pablo.  n 38 Qi in ikaꞌmetetskii, qa les in yoksiꞌwen in yitꞌijets quꞌ hats niteꞌ niꞌweneꞌ iye hatseꞌ. Maꞌ qa ƚijtsꞌeyekꞌiijuꞌ keꞌ tokoyei.  















21

1   In

Pablo qa hats ik quꞌ namii paꞌ Jerusalén.

hats hakiꞌƚikꞌui hekheweꞌen qa hatsaꞌtheniꞌƚii haꞌ seheꞌ ƚii Cos. Qa kakhap neƚukii qa tsamiꞌƚets haꞌ seheꞌ ƚii Rodas, qa in hats hakiꞌƚikꞌui iye hakhaꞌan qa tsamiꞌƚets haꞌ seheꞌ ƚii Pátara. o 2 Qa in hats hiꞌweniꞌƚ keꞌ tokoyei yamiyek haꞌ seheꞌ Fenicia, qa haꞌniꞌƚjiꞌjuꞌ, maꞌ qa hakiꞌƚkii iye. 3 In hats hiꞌweniꞌƚ haꞌ ƚꞌisƚawet seheꞌ Chipre quꞌ henekiꞌƚijup, qa hapiliꞌƚjiꞌ yifeyiꞌjiꞌƚ, qa haꞌyaniꞌƚipjiꞌ qa tsamiꞌƚii haꞌ seheꞌ Siria. Qa hatsaꞌtheniꞌƚii haꞌ witset Tiro, qa hik hakhaꞌaꞌ qa heꞌyilitꞌiƚiꞌphaꞌmkii qe keꞌ tokoyei mexe quꞌ nilithin ekuꞌnjuꞌ week heꞌ ƚaqatai. 4 Qa in hats hiꞌweniꞌƚ hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, maꞌ qa mexe yaꞌmaneyiꞌƚijup tsamiƚijets wetsjuk tatsai (7) neƚuts, qa hekheweꞌen qa  





h  20:30 Hch 11:26; 1Ti 1:20; 1Jn 2:19 i 20:31 Hch 19:10; 20:19 j 20:32 Hch 14:23; Hch 26:18; 13:9; Ef 1:14; Col 1:12; 3:24; He 9:15; 1P 1:4 k 20:33 1S 12:3; 1Co 9:12; 2Co 7:2; 11:9; 12:17 l 20:34 Hch 18:3; 19:22 m 20:36 Lc 22:41; Hch 7:60; 21:5 n  20:37‑38 Hch 15:3; 20:25 o 21:1 Hch 16:10‑11

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 21  382

yittaxijets haꞌ Pablo quꞌ hasuꞌuj namii haꞌ Jerusalén, qe taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ nifeliꞌm paꞌ Espíritu Santo hekheweꞌen. p 5 Qa in naajikꞌi kekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) neƚuts, qa hats hakiꞌƚkii iye, hekheweꞌen qa ƚijtsꞌeyek heꞌ ƚewheꞌyets qa heꞌ ƚelitsƚe wetjuꞌƚ iye, qa tsijayaniꞌƚiifikꞌi hakhaꞌ iꞌnikꞌuifikꞌi haꞌ witseetꞌija. In hats hiliꞌiƚij in honokokꞌeniꞌƚjuꞌkii qa kꞌiyiniꞌƚ iye hakhaꞌ ƚotkoyekꞌi haꞌ iweliꞌ, maꞌ qa hats hewetfeliꞌƚ wetjuꞌƚkii. 6 Maꞌ qa in hats heꞌyilitꞌiƚjiꞌjuꞌkii keꞌ tokoyei, qa hekheweꞌen qa hats wapiliikiyek peꞌ ƚetsil. 7 In hats ƚꞌajƚejeꞌm iye in henekiꞌƚ in hataꞌƚiꞌƚii haꞌ Tiro, maꞌ qa tsamiꞌƚets haꞌ witset Tolemaida. Qa in hats hiꞌweniꞌƚ qa hewetfeliꞌƚiꞌm iye hekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, qa ewiꞌƚ kaꞌ neƚu in yaꞌmaneyiꞌƚijup.  q 8 Qa kakhap neƚukii qa hats hakiꞌƚkii iye maꞌ qa hats tsamiꞌƚets haꞌ witset Cesarea. Qa haꞌwiꞌƚiꞌ keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Felipe, hikhaꞌ ƚꞌithayijkit ek in ikijkii qa nifeliꞌm week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ nijayan iye paꞌ Jesús (evangelista), qa hikhaꞌ iye ewiꞌƚ pekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) jukhew teꞌnekumhiitaxiijiꞌkii paꞌaj quꞌ nejeƚijets peꞌ ƚaqats peꞌ wikiihalei.  r 9 Haꞌ Felipe naꞌliꞌm heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) ƚasii mexe ham ƚewheꞌyetseꞌ, hekheweꞌen nifeljiꞌij peꞌquꞌ nitjiijets paꞌ Dios (profetisas).  s 10 Ujaꞌx keꞌ neƚuts in yaꞌmaneyiꞌƚijup, qa nam haꞌ ewiꞌƚ profeta ƚii Agabo, taꞌƚii haꞌ seheꞌ Judea, 11 namiꞌƚyii quꞌ neꞌtsweniꞌƚ, qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Pablo ƚeqelutsax qa yopheꞌƚij ƚokoyei qa ƚefꞌiyei iye, qa yitꞌij: —Akaꞌ qe yitꞌij paꞌ Espíritu Santo: “Akaꞌ quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij neꞌ judiol quꞌ nopheꞌƚ naꞌ Jerusalenii pakhaꞌ yatsatꞌaxij haꞌne witqelutsax, maꞌ qaꞌ netisij nekheweꞌ jukhewiikal niteꞌ judiol.”—  t 12 In hepiꞌyeꞌeƚikꞌi akaꞌan, qa weekjiꞌ hekheweꞌ tetsetiꞌyiꞌ hakhaꞌaꞌ qa kꞌiyintaxiƚijets haꞌ Pablo quꞌ hasuꞌuj namii haꞌ Jerusalén. 13 Haꞌ Pablo qa inkuꞌƚ: —¿Inhatsꞌek in ƚapiꞌƚjuꞌ qa ƚatsawtsheteniꞌƚ iye? Yakhaꞌ hats yaqꞌax, qa niteꞌ ewiꞌƚƚe in hats yaqꞌaxijup quꞌ hoyopheƚitii, qe quꞌ hawaꞌmiꞌ iye naꞌ Jerusalén quꞌ nataꞌƚets akaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús.—  u 14 Maꞌ qa in ƚunyeꞌjek in hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ haqꞌayiniꞌƚij in namiyuꞌui haꞌ Jerusalén, qa hats niteꞌ kꞌiyetiꞌƚjuꞌ in hats hitꞌiƚijjuꞌ: —Les ƚeꞌwis quꞌ nanaqsiijkii pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ.—  v 15 In hats naxijikꞌi ekeꞌ ujaꞌx neƚuts in yaꞌmaneyiꞌƚiꞌ keꞌ ƚetsiꞌ haꞌ Felipe, qa hanaqsiꞌjiꞌƚ maꞌ qa hakiꞌƚkii quꞌ natsamiꞌƚii haꞌ Jerusalén.  





















 21:4 Hch 11:26; 20:23; 21:11 q 21:7 Jn 21:23; Hch 12:20 r 21:8 Hch 6:5; 8:5; Ef 4:11; 2Ti 4:5 s 21:9 Lc 2:36; Hch 2:7; 13:1; 1Co 11:5 t 21:11 1R 22:11; Jer 13:1‑11; Mt 20:19; Hch 20:23; 21:33 u 21:13 Hch 5:41; 9:16; 20:24 v 21:14 Mt 6:10; Lc 22:42 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 383

HECHOS 21

16  Qa

yijtsꞌeyekꞌiƚ iye heꞌ ujaꞌx yijayan paꞌ Intata Cesarea ƚeiƚets, qa hikheꞌ qa yojoꞌoƚ yikꞌuyii haꞌ Mnasón, Chipre ƚeiƚeꞌ, hayiits paꞌaj yijayan paꞌ Jesús, qa hikhaꞌ haꞌwiꞌƚijup keꞌ ƚetsiꞌii iꞌniꞌ haꞌ Jerusalén. w 17 In

Pablo qa hats yamii paꞌ Jerusalén.

hats tsamiꞌƚii haꞌ Jerusalén, qa hekheweꞌ yijayan paꞌ Jesús qa wetfeliꞌƚ yeꞌmkii qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii. x 18 Qa kakhap neƚukii haꞌ Pablo qa yijtsꞌeꞌeƚkii quꞌ niꞌwen haꞌ Jacobo (Santiago), qa week naꞌl iye hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ yijayan paꞌ Jesús. y 19 Qa haꞌ Pablo in hats wetfeljiꞌjuꞌ hekheweꞌen, qa yapeƚek qa nifelimikꞌi week kekheweꞌ wekwek paꞌ Intata yaqsiijkii hekheweꞌ niteꞌ judiol jiꞌtejeꞌm iꞌnijjiꞌ haꞌ Pablo in tꞌithayii. z 20 Qa hekheweꞌen in yepiꞌyeꞌ ekꞌi qa qi in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Intata, qa yitꞌijets haꞌ Pablo: —Yejefe, hats ƚiꞌwen milits eneꞌ judiol niteꞌ yeqekuꞌ, qa weekƚe yisuꞌun quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ nanaqsiijkii kekheweꞌ Moisés ƚeꞌlijei. a 21 Eneweꞌen qa tefelhitiꞌyiꞌm pakhaꞌ ejunyeꞌj, in ƚꞌijatshentiꞌij peꞌ week judiol iꞌnjiꞌkii peꞌ witsetiikal quꞌ neꞌnitoniꞌmets kekheweꞌ Moisés ƚeꞌlijei, maꞌ qa teꞌ ƚitꞌijets quꞌ hasuꞌuj niwuꞌm ƚaxpaꞌsits peꞌ ƚelits qa hasuꞌuj iye naqsiijkii kakhaꞌ ƚunyejei peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi. b 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, ¿paꞌn ƚii paꞌ qintaqsijkii ajeꞌeƚ? Qe hats jutsiqetsiꞌƚ yeꞌm quꞌ nimpiꞌyelij hekheweꞌ olots judiol in hats ƚanam, maꞌ qaꞌ nonotꞌaxij wetjuꞌƚ. 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ aqsiijkii akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets. Naꞌl hekheweꞌ ikwetjuꞌƚ (4) jukhew weniwjutsiqenijiꞌm quꞌ naqsiimijkii peꞌyeꞌ paꞌ Intata. 24 Eneweꞌen quꞌ ekaꞌx qa week aqsiiƚijkii kekheweꞌ tꞌejuyets in juꞌuyetsjiꞌ keꞌ qi witlijtsitjii. Qa akhaꞌ quꞌ ijanin pakhaꞌ ujaꞌx yametsjiꞌ peꞌ wekwek quꞌ ƚeqistitsiꞌij, hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nentusijjuꞌ qaꞌ laxammeꞌ neꞌ ƚeiƚal. Maꞌ qa niꞌwen qa nenikfeꞌlets iye week eneꞌ jukhew in niteꞌ yijaꞌ paꞌ ƚꞌeniiheꞌyij quꞌ anyeꞌjeꞌ, qe akhap jiꞌjek iye in ƚijayan kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii (ley). c 25 Qa in tꞌejuyetsek peꞌ niteꞌ judiol niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Jesús, inekhewel hats jiweꞌnqꞌikaꞌajii in hats week jititꞌijjuꞌ quꞌ “hasuꞌuj netuj iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ niyaꞌjiꞌ peꞌquꞌ hats netestiꞌyij pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa quꞌ hasuꞌuj netuj iye neꞌej yaqamaxjuꞌ ƚꞌathits neꞌej inqaꞌmetets, qa quꞌ hasuꞌuj iye netuj naꞌaj ƚꞌeseꞌn neꞌej inqaꞌmetets niteꞌ wenukinfikꞌi peꞌquꞌ ƚꞌatitseꞌ in talanhetii qa quꞌ hasuꞌuj iye nanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits niteꞌ ƚewheꞌyetstax.”— 26 Haꞌ Pablo qa yekaꞌx heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) jukhew, qa kakhap neƚukii qa week yaqsiijkii kekheweꞌ tꞌejuyets in uyetsjiꞌ keꞌ qi witlijtsitjii. Maꞌ qa  

















 21:16 Hch 8:40; 21:3‑4 x 21:17 Hch 15:4; 21:7 y 21:18 Hch 11:30; 12:17; 15:13 z 21:19 Hch 1:17; 14:27; Ro 15:18‑19 a 21:20 Hch 22:3; Ro 10:12; Ga 1:14 b  21:21 Hch 6:14; 15:19‑20; 21:28; 1Co 7:18 c 21:24 Jn 11:55; Hch 18:18; 21:26; 24:18 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 21  384

uyifi keꞌ qi witlijtsitjii, qa nifeliijiꞌ peꞌ paꞌil pakhaꞌ ƚeqꞌujaꞌxij peꞌ neƚuts quꞌ hats week naqsiijkii in tꞌejuyets quꞌ netetliꞌjjuꞌ, qaꞌ namijii quꞌ hats natlanhetiijuꞌ peꞌquꞌ inqaꞌmetetseꞌ quꞌ netꞌejuyets week ewiƚei hekheweꞌ jukhew. d 27 Qa hats kꞌestaxikꞌi quꞌ nafits kekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) neƚuts ƚeqjeyumtshenek quꞌ naqhatꞌetsij, qa hekheweꞌ judiol Asia ƚeiƚets, in yiꞌwenifi haꞌ Pablo keꞌ qi witlijtsitjii, yapeƚek qa tayaꞌyijipjiꞌ quꞌ niwakaninkii peꞌ weekjiꞌ. Pekheweꞌen tꞌekuꞌmiꞌ ajeꞌeƚ paꞌaj. e 28 Qa pekheweꞌen qa yitꞌijjuꞌ in tayaꞌyijipjiꞌ: —¡Israel ƚeiƚets, iftitsꞌiƚij yiwets! Haꞌne jukhew hik haꞌne haꞌ yijatshen eneꞌ weekjiꞌ, naqꞌaxij eneꞌ witsetits, yijatshenij quꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij haꞌne initset, qa akaꞌ inqe ley qa eneꞌ qi witlijtsitjii iye. Haneꞌej qa nekaꞌxii iye kekheweꞌ niteꞌ judiol eneꞌ witlijtsitjii, maꞌ qa yiwuƚꞌenhet haꞌne les ƚeꞌwis wititset.— f 29 Qe yiꞌwenij paꞌaj in ƚijtsꞌekii haꞌ Pablo haꞌ Trófimo, Efeso ƚeiƚeꞌ in yijalkiꞌsjiꞌkii haꞌ witset Jerusalén. Hekheweꞌen qa yumtitax haꞌ Pablo quꞌ hats nenkaꞌxii paꞌaj keꞌ qi witlijtsitjii. g 30 Maꞌ qa week haꞌ witset qa qi in yeƚꞌilax wetjuꞌƚ. Qa nekii heꞌ olots tekumaxiikii pekhel taꞌƚijupjiꞌkii haꞌ witset, qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Pablo qa yetsinikꞌuifikꞌi keꞌ qi witlijtsitjii, qa ajeꞌeƚ heꞌ ƚejil qa week yitꞌonikꞌi. h 31 Maꞌ qa in mexe naqꞌaliyuꞌtaxij paꞌaj in yilankii, qa yaamƚiꞌiyek paꞌaj paꞌ ƚiihet hakhaꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚatata (comandante), in week hakhaꞌ Jerusalén in qi in tꞌaijiꞌ in tayai wetjuꞌƚ. 32 Qa ajeꞌeƚ tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa heꞌ centurionits qa tekumaꞌxii hakhaꞌ iꞌnijiꞌ. In yiꞌwen hakhaꞌ comandante qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets, maꞌ qa yiliꞌijjuꞌ in yilanjeꞌmkii haꞌ Pablo. 33 Maꞌ qa haꞌ comandante in yamii qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Pablo qa yopheꞌƚ. Qa inaqyajiꞌij quꞌ nonopheꞌƚij heꞌ wetsjuk foƚoƚikꞌil. Maꞌ qa nifaakantaxijjiꞌjuꞌ paꞌn ƚunyeꞌj hakhaꞌan qa ƚekpaꞌ yaqsiijkii. i 34 Qa hekheweꞌƚe olots qa ujaꞌx heꞌ tayaꞌyij wetjuꞌƚ paꞌ ewiꞌƚ qa hekhewep qa tayaꞌyij wetjuꞌƚek pakhap iye, niteꞌ ƚꞌanyejei wetjuꞌƚ. Qa hakhaꞌan in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌ ƚunyeꞌjkiiha qe taꞌƚets in tꞌewuhui heꞌ tayaꞌyijipjiꞌkii, maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ newetkaꞌxii keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚetsiꞌ. j 35 Qa namets haꞌ ƚeweƚilaꞌxikꞌiphaꞌm keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚetsiꞌ, qa ƚunyeꞌjkii kekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets in tikꞌeyifi qa yetshenphaꞌm haꞌ Pablo qe taꞌƚets hekheweꞌ olots in yilantaxikꞌikii, 36 qe hekheweꞌ olots nijayanijphaꞌmkii in tayaꞌyijipjiꞌkii, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Nawaꞌm!— k  



















 21:26 Nm 6:13; Hch 24:18 e 21:27 Hch 24:18; 26:21 f 21:28 Mt 24:15; Hch 24:6  21:29 Hch 18:19; 20:4 h 21:30 2R 11:15; Hch 16:19; 26:21 i 21:33 Hch 12:6; 20:23; 21:11; Ef 6:20; 2Ti 1:16; 2:9 j 21:34 Hch 19:32; 23:10 k 21:36 Lc 23:18; Jn 19:15; Hch 22:22 d g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 385

HECHOS 21​, ​22

Pablo qa iyinets quꞌ niyetjiꞌjuꞌ peꞌ olots.

37 In

hats kꞌesitsiyuꞌujets quꞌ nuihinifi keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚetsiꞌ, haꞌ Pablo qa yitꞌijets paꞌaj haꞌ comandante: —¿Me exkeꞌej paꞌquꞌ hitꞌij ewets?— Qa hakhaꞌan qa yitꞌijets paꞌaj: —¿Me ƚeniyayikꞌi keꞌ griego ƚeꞌlijei? 38 Yeꞌehe, ¿me qa niteꞌ akhaꞌ paꞌ Egipto ƚeiƚeꞌ yisuꞌuntax paꞌaj quꞌ niwuꞌm pekheweꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset, qa yojoꞌokꞌoyii paꞌaj peꞌ yamets ikwetjuꞌƚ mil (4.000) iwatlanhenhets paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ?— l 39 Haꞌ Pablo qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Yakhaꞌ yeꞌ judío, hataꞌƚiyek haꞌ Tarso, haꞌ seheꞌ ƚii Cilicia. Hakhaꞌ witset hataꞌƚets qijiꞌ. Kꞌiyinij ewets quꞌ etswejin ekuꞌnij quꞌ nekꞌiyetikꞌui eneꞌ jukhew.— m 40 Haꞌ comandante in hats ƚexkeꞌej, haꞌ Pablo qa tsꞌapꞌaꞌajipjiꞌ haꞌ witweƚilaꞌxphaꞌm keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚetsiꞌ, qa yitꞌijphaꞌm ƚokoyei. Maꞌ qa in hats weijiꞌjuꞌ heꞌ jukhew qa iyet qa yitꞌij in iyet keꞌ hebreo, judiol ƚeꞌlijei. n 1  —Yejefets qa nekheweꞌ iye inaqwaꞌmhits, ekꞌen ekuꞌniꞌƚikꞌi ek akaꞌ quꞌ neꞌtweiyikꞌi.— o 2 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi hekheweꞌen in yojoꞌokꞌi keꞌ hebreo, maꞌ qa les in weijiꞌjuꞌha, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: 3 —Yakhaꞌ yeꞌ judío, tsekifikꞌi paꞌaj haꞌ witset Tarso, haꞌ seheꞌ Cilicia, qa haꞌneƚe yeꞌqiꞌi haꞌne Jerusalén. Yaqa maestro toxikꞌi haꞌ Gamaliel, hikhaꞌ yasiinikꞌiha in iꞌnqꞌijatshenij kakhaꞌ ƚeqe ley peꞌ inqaꞌjteyikꞌi. Yakhaꞌ qi in heiqemtshentaxijkii paꞌ Dios in ejunyejeyiꞌƚek haneꞌej. p 4 Maꞌ qa hijayanjiijkii ƚawamhiꞌyeꞌ haꞌne Witꞌikheyiꞌj, honopheꞌƚjuꞌ qa huihinjiifi keꞌ witqꞌopheƚitjii jukhew qa efuts iye. q 5 Qa akaꞌan qa week nikfeꞌlets hakhaꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata qa nekheweꞌ iye witꞌalhei Junta Suprema. Qa eneweꞌen qa hik eneweꞌ iye tseƚisij kekheweꞌ witfaakanhei quꞌ netꞌejuyii heꞌ inejefets judiol iꞌniꞌ ek haꞌ Damasco, hatsꞌinha quꞌ honopheꞌƚjuꞌ qa henkaꞌxiikii iye haꞌne Jerusalén pekheweꞌ iꞌntaxiꞌ hakhaꞌ witset, maꞌ qekha nattanithenhetiitaxjuꞌ iye. r 6 Qa ƚunyeꞌjkii in mexe henekikꞌi haꞌ witꞌikheyiꞌj, hats yekꞌesiyuꞌuiha haꞌ Damasco, hats natsathenjuꞌ junuꞌ, qa ajeꞌeƚ namjuꞌ haꞌ ewiꞌƚ koojo qa yamyijup in napjuyit yipjiꞌ taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs. s 7 Qa tsamiꞌjuꞌ seheꞌ, qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ewiꞌƚ witꞌax in yitꞌij yiwets: “Saulo, Saulo, ¿inhatsꞌek in ƚatsawitjitax?” 8 Qa hekuꞌƚ: “¿Ƚek akhaꞌ Yatsatꞌaxyij?” Qa yitꞌij yiwets: “Yakhaꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ, hik hakhaaꞌija ƚatsjayantaxkii.”  





22

















 21:38 Mt 24:26; Hch 5:36 m 21:39 Hch 9:11; 22:3 n 21:40 Jn 5:2; Hch 12:17  22:1‑2 Hch 7:2; 21:40 p 22:3‑16 Hch 5:34; 9:11; 21:39; 26:5,9‑18; Dt 33:3; 2Co 11:22; Fil 3:5; Ro 10:2; Fil 3:6 q 22:4 Hch 8:3; 9:2; 22:19‑20; 24:14,22; 26:10 r 22:5 Lc 22:66; Hch 13:26; 1Ti 4:14 s 22:6‑11 Hch 9:3‑8; 26:12‑18 l

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 22  386 9 Hekheweꞌ

yijtsꞌeyek yiꞌwenija hakhaꞌ koojo, itometsitsijha, qa niteꞌƚe nikfeꞌlikꞌi kakhaꞌ yitꞌij yiwets pakhaꞌ witꞌax. t 10 Qa hitꞌijets: “¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ haqsiijkii, Yatsatꞌaxyij?” Qa haꞌ Yatsatꞌaxyij qa yitꞌij yiwets: “Eniiphaꞌm qaꞌ amjiꞌtejeꞌm naꞌ Damasco, qa hik nakhaꞌyiꞌiꞌ quꞌ efelhitiꞌyiꞌm week ekeweꞌ haneꞌej quꞌ ƚꞌayajaxtiꞌyijets quꞌ aqsiijkii.” u 11 Qa hatsƚe niteꞌ hiꞌwenkii qe taꞌƚets kaꞌ ƚꞌuƚaꞌx hakhaꞌ koojo, heꞌ yijtsꞌeyek qa tsꞌetsin tꞌekuꞌmiꞌ haꞌne yikoi, maꞌ qa kꞌuijiꞌtejeꞌm haꞌ Damasco. 12 Qa haꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Ananías yijayaanija iye keꞌ Moisés ƚeꞌlijei, qa weekij heꞌ judiol tetsetiꞌyiꞌ haꞌ Damasco yitꞌijets in teikꞌunei. v 13 Qa namyii, qa tsꞌapꞌayipjiꞌ, qa yitꞌij yiwets: “Yejefe Saulo, haneꞌej quꞌ iꞌwenkii iye.” Qa hik akaaꞌijha in henjeƚphaꞌm qa hejeƚjuꞌ. 14 Hakhaꞌan qa yitꞌij yiwets: “Pakhaꞌ ƚeqe Dios peꞌ iꞌnalheyikꞌi hayiits paꞌaj tꞌekuꞌm eijiꞌ quꞌ enikfeꞌlets pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun, qa quꞌ iꞌwen iye hakhaꞌ Yatsathen yijatꞌij qa quꞌ epiꞌyeeꞌijha iye peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ. w 15 Qe akhaꞌ quꞌ enfeliꞌm eneꞌ week jukhew pakhaꞌ ƚiꞌwen qa ƚepiyeꞌ iye. x 16 Qa haneꞌej ¿ƚekpaꞌ ƚoꞌnotkiꞌiikii? Yape eniiphaꞌm qaꞌ mempulijij, qaꞌ metetliꞌjijjuꞌ iye peꞌ ewuƚꞌets quꞌ itꞌij kaꞌ ƚii.” y 17 Qa in hats hetpiltaxii iye haꞌne Jerusalén qa kꞌuyifi neꞌ qi witlijtsitjii quꞌ nekꞌiyin. Qa in mexe kꞌiyintax qa iꞌnjiꞌkii iye yitoi, z 18 qaꞌ hiꞌwen haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yitꞌij yiwets: “Ifꞌelitikꞌi quꞌ maꞌakꞌui haꞌne Jerusalén qe tees quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ pekheweꞌ quꞌ enfeltax quꞌ netꞌejui yiwets.” 19 Maꞌ qa hitꞌijijuꞌƚ: “Yatsatꞌaxyij, eneweꞌen nikfeꞌletsha in hakijikꞌi heꞌ judiol ƚeꞌlijtsitjiyits quꞌ honopheꞌƚjuꞌ qa quꞌ heneqsilanjuꞌ iye hekheweꞌ najayantax niteꞌ neqekuꞌ. a 20 Qa in talanhetii kakhaꞌ nefeltax Estebanꞌikꞌi, yakhaꞌ hejeƚijjuꞌ in talanhetii, hiꞌsinhetijupiꞌ in talanhetii. Qa hejeƚiꞌmets heꞌ ƚeꞌntaafitits hekheweꞌ yilan.” b 21 Hakhaꞌan qa yitꞌij yiwets: “Yape iƚun, qe toxii nakhaꞌ quꞌ kꞌukinjiꞌ nekheweꞌ niteꞌ judiol.”— c 22 Hekheweꞌen mexe tekꞌentaxets haꞌ Pablo, qa in hats yitꞌij akaꞌan, maꞌ qa tayaiƚe wetjuꞌƚek iye qa yitꞌijjuꞌ: —¡Iwuꞌmiꞌƚikꞌuifikꞌi haꞌne seheꞌ ipjiꞌ nakhaꞌan, niteꞌ ƚeꞌwis quꞌ iƚaꞌxeꞌ!— d 23 Qa hekheweꞌen in niteꞌ yiliꞌijjuꞌ in tayai wetjuꞌƚkii, qa niwuꞌmjuꞌkii heꞌ ƚeꞌntaafitits qa yiwuꞌmphaꞌmkii kaꞌ seheꞌ. e 24 Qa haꞌ comandante qa inaqyajiꞌij quꞌ neꞌnuihinifi keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚetsiꞌ qe yitꞌij quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ neteqsilanhetiijeꞌmkii hatsꞌinha quꞌ  





























 22:9 Dn 10:7; Hch 9:7; 26:13 u 22:10‑11 Hch 9:8; 16:30 v 22:12 Hch 9:10,17; 10:22 w 22:14 Hch 3:13,14; 7:52; 9:15; 26:16; 1Co 9:1; 15:8 x 22:15 Hch 23:11; 26:16 y 22:16 Hch 2:38; 9:14; 1Co 6:11; He 10:22; Ro 10:13 z 22:17 Hch 9:26; 10:10 a  22:19 Mt 10:17; Hch 8:3; 22:4 b 22:20 Hch 7:58; 8:1; Ro 1:32 c 22:21 Hch 9:15; 13:46 d  22:22 Hch 21:36; 25:24 e 22:23 2S 16:13; Hch 7:58 t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 387

HECHOS 22​, ​23

nenikfeꞌlets inhatsꞌek kakhaꞌ ƚunyejeyij hekheweꞌen in qi in tayaꞌyij wetjuꞌƚ in yuten hakhaꞌan. f 25 In mexe netsinijjuꞌ paꞌaj paꞌ niyak peꞌ ƚokoyei qe qaꞌ neqsilanjeꞌmkii, haꞌ Pablo qa yitꞌijets paꞌaj pakhaꞌ metiꞌm centurión: —¿Me ƚenexkeꞌej ekheweliꞌƚ quꞌ eqsilaniꞌƚkii paꞌquꞌ romanoyeꞌ in niteꞌ wetkaꞌx ekuꞌnetsjiꞌ paꞌquꞌ juezeꞌ?— 26 In yepiꞌyeꞌ ekꞌi paꞌaj akaꞌan paꞌ centurión, maꞌ qa nifeliijiꞌ paꞌaj hakhaꞌ comandante, qa yitꞌijets: —¿Paꞌn eqfenyeꞌjij hakhaꞌ jukhew, qe romanoteꞌ?— 27 Haꞌ comandante qa neketsfikꞌi paꞌaj haꞌ Pablo, qa yitꞌijets: —Enfel yeꞌm, ¿me yijaaꞌija quꞌ oꞌromanoyeꞌ?— Qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Ehe, yoꞌromano.— 28 Qa haꞌ comandante qa yitꞌijets: —Yakhaꞌ olots keꞌ tsaqꞌaxijiꞌ yaqꞌastayikꞌi quꞌ yoꞌromanoyiꞌij.— Haꞌ Pablo qa yitꞌijets: —Qa yakhaꞌƚe qa henekijfikꞌi in yoꞌromano.— 29 Qa pekheweꞌ neqeqsilanheyutaxijkii paꞌaj in yepiꞌyeꞌ ekꞌi akaꞌ yitꞌij paꞌaj haꞌ Pablo qa ajeꞌeƚ weꞌnitonets, qa hakhaꞌ iye comandante qa nijiwei iye paꞌaj in nikfeꞌlets haꞌ Pablo in romano, qa in hayiits yopheꞌƚij iye keꞌ foƚoƚikꞌil. g  









Pablo qa wetkaꞌxetsjiꞌ peꞌ Junta Suprema.

30  Qa

kakhap neƚukii haꞌ comandante qa yisuꞌun quꞌ nenikfeeꞌletsha paꞌ ƚunyeeꞌjkiiha in nayuꞌum neꞌ judiol haꞌ Pablo. Qa nitꞌijii paꞌaj keꞌ foƚoƚikꞌil woꞌnopheꞌƚtaxij. Maꞌ qa inaqyajiꞌij quꞌ nanamii peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa week in ujaꞌxek pekheweꞌ Junta Suprema quꞌ nonotꞌaxij wetjuꞌƚ. Maꞌ qa watsꞌapꞌanhetjiꞌjuꞌ haꞌ Pablo pekheweꞌen pakhaꞌ notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ. h 1  Maꞌ qa haꞌ Pablo qa tsꞌin in yejeƚipjiꞌ paꞌaj peꞌ jukhew Junta Suprema, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yejefets, yamijii haneꞌej haꞌne neƚujiꞌ in ikesimenƚe paꞌ yitaweꞌj. Yakhaꞌ hoksiꞌwen in ham paꞌquꞌ haqsiijkii quꞌ uƚꞌaxeꞌets paꞌ Dios.— i 2 Maꞌ qa haꞌ Ananías, qijiꞌ paꞌil ƚatata qa yiyajiꞌijii paꞌaj peꞌ metitsiꞌm quꞌ nilanjeꞌm ƚejiꞌ haꞌ Pablo. j 3 Qa haꞌ Pablo qa yitꞌijets: —¡Dios quꞌ nilanjeꞌmek hatseꞌ naꞌ ejuꞌs, akhaꞌ eꞌjtitsaxƚe hik ejunyeꞌj naꞌaj wenitꞌij foꞌ jilafiꞌ! Akhaꞌ in hats ƚaꞌnjuꞌ quꞌ atsfaakankii qe hik kakhaꞌ yitꞌij paꞌaj kakhaꞌ ƚeqe ley paꞌ Moisesꞌikꞌi, ¿qa inhatsꞌek in ƚꞌejuyijuꞌƚ kakhaꞌ ley in ƚꞌinaqyajiꞌij quꞌ natlanhetiijeꞌm haꞌne yejiꞌ?— k 4 Qa hekheweꞌ ipƚuliꞌmets haꞌ Pablo qa yitꞌijets: —¿Inhatsꞌek in ƚitꞌijets uƚꞌax haꞌne yeniꞌ paꞌ Dios in qijiꞌ in paꞌil ƚatata?—

23









 22:24‑25 Hch 16:37; 21:34; 22:29 g 22:29 Hch 16:38; 21:33 h 22:30 Mt 5:22  23:1 Hch 24:16; 1Co 4:4; 1Ti 3:9; 2Ti 1:5; He 13:18; 1P 3:16 j 23:2 1R 22:24; Jn 18:22; Hch 24:1 k 23:3 Lv 19:15; Dt 25:1,2; Mt 23:27; Jn 7:51 f

i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 23  388 5  Qa

haꞌ Pablo qa yitꞌij: —Yejefets, niteꞌ tsikfeꞌlets in hik nakhaꞌ paꞌ qijiꞌ paꞌil ƚatata qekha niteꞌ hitꞌetaajets, qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: “Hasuꞌuj itꞌijets uƚꞌax paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ pekheweꞌ quꞌ netnekꞌenheijiꞌ paꞌquꞌ etsetꞌe.”—  (Ex 22:28) l 6 Maꞌ qaꞌ haꞌ Pablo qa nikfeꞌlets hekheweꞌ witꞌalhei in ƚapkꞌas heꞌ saduceol qa ƚapkꞌas iye heꞌ fariseol, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —Yejefets, yakhaꞌ fariseo iye keꞌ yalheyikꞌi fariseo iye. Qa haneꞌej qa hats haꞌniꞌ haneꞌeꞌin quꞌ atsfaakaniꞌƚkii qe niteꞌ heqekuꞌukꞌi quꞌ iƚiyeꞌ iye peꞌ naxjuꞌ.— m 7 In yitꞌij akaꞌan haꞌ Pablo, qa heꞌ fariseol qa heꞌ saduceol iye qa wapilƚiꞌij wetjuꞌƚ. Maꞌ qa hats yakꞌesjeꞌm hekheweꞌen. 8 Qe heꞌ saduceol yitꞌijets peꞌ naxjuꞌ in niteꞌteꞌ iƚii iye hatseꞌ, qa yitꞌijets iye hamteꞌ angelitseꞌ qa hamteꞌ iye paꞌquꞌ espirituyeꞌ. Qa hekheweꞌƚe fariseol qa week yumti ekeweꞌen in naꞌl. n 9 Maꞌ qa qi in tekꞌeƚeyijjuꞌ. Qa niiphaꞌmkii heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei heꞌ fariseol, qa yitꞌijjuꞌ: —Haꞌne jukhew ham yaqsiꞌjiꞌijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. Axeꞌm quꞌ hats natfaakateꞌyiꞌƚ paꞌquꞌ espirituyeꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ angeleꞌ.— o 10 Maꞌ qa in hats qi in tꞌunitsikꞌi in tekꞌeƚeyijjuꞌ, haꞌ comandante nijiweꞌyijets quꞌ neniwkꞌitsinjuꞌ haꞌ Pablo in tettsinijjuꞌ, qa yiyajiꞌets heꞌ oqꞌopheƚinetsilets quꞌ netꞌilitꞌijetsjuꞌ qaꞌ nenitkaꞌmij hekheweꞌen qaꞌ nekaꞌxetsjiꞌ keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚewhitiꞌ. p 11 Qa in hats najaleikii qa weꞌnethinets paꞌaj paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌijets: —Mentꞌunhet, qe in ƚunyeꞌjek in niteꞌ ƚiliꞌij in ƚetsfeliꞌ haꞌne Jerusalén qa hik eqfenyeꞌjiꞌij iye quꞌ etsfeliꞌ hatseꞌ naꞌ Roma.— q  











12  Qa

Peꞌ judiol qa watyajitaxijjuꞌ quꞌ nilan paꞌ Pablo.

in hats neƚukii iye, peꞌ judiol qa watyajitaxij paꞌaj qa weniwjutsiqentaxijha quꞌ nilan haꞌ Pablo, qa yittaxijjuꞌ paꞌaj quꞌnteꞌ netekeꞌjuꞌ qa niteꞌ niyaꞌyeꞌjiꞌ iye iweliꞌyeꞌ ipƚuꞌui quꞌ nilan haꞌ Pablo. r 13 Qa pekheweꞌ jukhew neqekꞌuyuꞌtaxij paꞌaj haꞌ Pablo qa tꞌaniꞌ cuarenta (40). 14 Pekheweꞌen iketsjiꞌ paꞌaj pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa peꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset, qa yitꞌijets paꞌaj: —Yekheweliꞌƚ, paꞌ Dios tsepiꞌyeꞌeƚij in hats heniwjutsiqeniꞌƚijha quꞌ ham hetujiꞌiƚ ipƚuꞌui quꞌ hilaniꞌƚ haꞌ Pablo. 15 Qa haneꞌej, ekheweliꞌƚ qa week nekheweꞌ Junta Suprema, quꞌ iyiniꞌƚijii haꞌ comandante quꞌ nenkaꞌxiꞌƚ ei ujeꞌ, qaꞌ aqanƚiꞌiƚkii quꞌ itꞌiƚijets quꞌ les  





l  23:5 Hch 24:17 m 23:6 Fil 3:5; Hch 24:15,21; 26:5‑8; 28:20 n 23:8 Mt 22:23; Mr 12:18; Lc 20:27 o 23:9 Mr 2:16; Lc 5:30; Hch 22:7,17,18; 23:29; 25:25; 26:31; Jn 12:29 p  23:10 Hch 21:34; 23:16,32 q 23:11 Hch 18:9; 19:21; 27:23 r 23:12 Hch 23:14,21,30; 25:3

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 389

HECHOS 23

jeƚiꞌƚijupkiiha paꞌ ƚunyeꞌjkiiha. Qa yekheweliꞌƚ qaꞌ hasƚe honotkiꞌiƚikꞌuijiꞌ naꞌ witꞌikheyiꞌj qaꞌ hilaniꞌƚ quꞌ menteꞌ nanameꞌtaxiꞌƚ ei.— s 16 Qa hakhaꞌƚe ƚaꞌs keꞌ ƚekꞌinjaꞌ haꞌ Pablo in impiꞌyeꞌej paꞌaj pekheweꞌen in watyajitaxij. Qa yamii paꞌaj ajeꞌeƚ keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚetsiꞌ maꞌ qa nifeliꞌm haꞌ Pablo. 17 Haꞌ Pablo qa tayaꞌyii paꞌaj paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ centurionits, qa yitꞌijets paꞌaj: —Ekaꞌxiijiꞌ haꞌne omeƚaꞌs haꞌ comandante qe naꞌl paꞌ yisuꞌun quꞌ nenfeliꞌm.— 18 Maꞌ qa tꞌeqeꞌmets qa yijtsꞌeniijiꞌ paꞌaj haꞌ comandante, qa yitꞌijets paꞌaj: —Haꞌ witꞌopheƚik Pablo tayaiyii qa iyinij yiwets quꞌ henkaꞌx eijiꞌ haꞌne omeƚaꞌs, qe naꞌlteꞌ paꞌ neqfelenheyuꞌuj eꞌm.— 19 Qa haꞌ comandante qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj ƚokoi qa haꞌnii paꞌ ikijjiꞌ, qa nifaakan: —¿Ƚek pakhaꞌ ƚeneqfelenheyuꞌuj yeꞌm?— 20 Haꞌ omeƚaꞌs qa yekuꞌƚ paꞌaj: —Neꞌ judiol hats week yitꞌijjuꞌ quꞌ niyinij ei ujeꞌ haꞌ Pablo titha ekaꞌxtaxii iye hekheweꞌ Junta Suprema, qa naqanƚetiꞌijkii tit nitꞌij ewets quꞌ les nejeƚijupkiiha paꞌ ƚunyeꞌjkiiha hakhaꞌan. 21 Qa hasuꞌujƚe ekꞌenijuꞌƚ, qe tꞌaniꞌ cuarenta (40) pekheweꞌ jukhew taꞌƚets iye nekheweꞌen, weniwjutsiqenijha quꞌ niteꞌ netekeꞌjuꞌ qaꞌ niteꞌ niyayejiꞌ iye paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ ipƚuꞌui tit nilan haꞌ Pablo. Hats qꞌaxits qa hats tekꞌenikꞌuikii pakhaꞌ quꞌ itꞌij.— t 22 Maꞌ qa haꞌ comandante qa hats yukiꞌnfikꞌi paꞌaj haꞌ omeƚaꞌs, qa yiyajiꞌetskii: —Hasuꞌuj itꞌijets peꞌyeꞌ in akhaꞌ ƚenfel yeꞌm ekeweꞌ wekwek.—  













23  Maꞌ

Pablo qa wetkaꞌxii paꞌ Cesarea.

qa tayaꞌyii paꞌaj peꞌ wetsjuk pekheweꞌ Centurionits, qa yitꞌijets: —Aqsiꞌjiꞌƚjuꞌ doscientos (200) oqꞌopheƚinetsiletseꞌ quꞌ netꞌejuyets quꞌ las nueveyeꞌ haꞌne najaꞌxjiꞌ, qaꞌ ƚijtsꞌeyekꞌe peꞌquꞌ setentayeꞌ (70) quꞌ netwutii qa doscientoyeꞌ (200) iye peꞌquꞌ netꞌekuꞌmiꞌ ek neꞌ ijetits ƚaqajkanetii qaꞌ namii haꞌ witset Cesarea. u 24 Qaꞌ aqsiꞌjiꞌƚjuꞌ iye peꞌquꞌ ƚeꞌwutitseꞌ haꞌ Pablo, qaꞌ matjanitheniꞌƚij quꞌ ekaꞌxiꞌƚii haꞌ gobernador Félix.— 25 Haꞌ comandante qa yikaꞌ paꞌaj paꞌ witfaakanek, qa yitꞌij: 26 —Yakhaꞌ Claudio Lisias, heꞌnqꞌikaꞌ ei keꞌwqinhetiꞌƚjiꞌ gobernador Félix. Ƚanam. v 27 Nekheweꞌ judiol tꞌekuꞌmiꞌ haꞌne jukhew qa hats kꞌestaxikꞌi quꞌ nilan, qa in tsikfeꞌlets in romanoteꞌ qa tsamii yijtsꞌeyek neꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa henitkaꞌmij qa haqsiꞌj. w 28 Qa in tsikfeliyuꞌtaxetsha pakhaꞌ taꞌƚijupiꞌ qa hikpaꞌ qa taꞌƚets in yutenij nekheweꞌ judiol haꞌne jukhew, qa hekaꞌxtaxii nekheweꞌ ƚeqe Junta Suprema.  









 23:15 Hch 22:30; 23:1 t 23:21 Lc 11:54; Hch 23:12,14 u 23:23 Hch 8:40; 23:33  23:26 Lc 1:3; Hch 15:23; 24:3; 26:25 w 23:27 Hch 21:32,33; 22:25‑29

s

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 23​, ​24  390 29 Maꞌ

qaꞌ tsikfeꞌlets qeteꞌeꞌ taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ ƚeqe ley, qa hamƚe paꞌquꞌ nataꞌƚijupiꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij quꞌ natlanhetii iꞌnƚiꞌi quꞌ notꞌopheƚitii. x 30 Qa in heifelhitiꞌyiꞌm in hats watyajitaxij quꞌ nilan nakhaꞌ jukhew, qa ajeꞌeƚ kꞌinqekenij ei, qa hitꞌijets iye nekheweꞌ wenuteniꞌm quꞌ akhaꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ nitꞌij ewets pekheweꞌ wenutenijiꞌm nakhaꞌan.— y 31 Maꞌ qa peꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yaqsiijkii pakhaꞌ hats tayajaxtiꞌyijets, qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌaj haꞌ Pablo qa yekaꞌxii paꞌaj in hats najaleikii haꞌ witset Antípatris. 32 Qa in hats neƚukii paꞌaj, pekheweꞌ tꞌotsjoꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa hats tepilikꞌuikii paꞌaj qa yiwejinij pekheweꞌ teꞌwutii quꞌ ƚijtsꞌeyekꞌe hakhaꞌ Pablo. 33 Pekheweꞌen in hats yamets haꞌ Cesarea qa tisij paꞌ witfaakanek paꞌ gobernador qa tisij iye paꞌaj haꞌ Pablo. z 34 In hats yejeƚ paꞌaj paꞌ witfaakanek, qa nifaakanij paꞌ taꞌƚjiꞌ. Maꞌ qa nikfeꞌlets in taꞌƚiyek haꞌ seheꞌ Cilicia, a 35 qa yitꞌijets paꞌaj: —Hatseꞌƚuꞌ kꞌepiyeꞌ quꞌ nanamtaxkiyek pekheweꞌ wenuten eꞌm.— Maꞌ qa inaqyajiꞌij paꞌaj quꞌ nejeƚets qaꞌ nenifi pekheꞌ wititsiꞌ ƚꞌithiꞌwet paꞌaj paꞌ Herodesꞌikꞌi. b  











24

Peꞌ judiol qa nifeliꞌm paꞌ Félix pakhaꞌ wenutenijiꞌm paꞌ Pablo. 1   Qa

in hats leeꞌfij (5) neƚuts haꞌ Ananías qijiꞌ paꞌil ƚatata qa namii haꞌ Cesarea ƚijtsꞌeyek heꞌ ujaꞌx tenekꞌenhei iye qa haꞌ ewiꞌƚ haꞌ ƚeqꞌithinenek (abogado) ƚii Tértulo. Maꞌ qa nifeliꞌm paꞌ gobernador pekheweꞌ wenutenijiꞌm haꞌ Pablo. c 2 In hats teniyaꞌyii haꞌ Pablo, haꞌ Tértulo qa yapeƚek qa nifel peꞌ wekwek wenutenijiꞌm, qa yitꞌijets paꞌ gobernador: —Akhaꞌ in taꞌƚ ewets yekheweliꞌƚ qa ham peyiꞌijkii witꞌikesimeyaꞌxƚekii, qa ƚaqsijjuꞌ ekeꞌ wekwek quꞌ niꞌfen haꞌne initset. 3 Ekeweꞌen week ƚahatsiyij qa pakhaꞌƚe quꞌ haꞌniꞌiƚijiꞌ iye in tsiꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii, qi ƚeꞌwis Félix. d 4 Qa quꞌ niteꞌ antatsitꞌiꞌij yiwets yiꞌlijei qa kꞌiyinij ewets paꞌquꞌ eqꞌiltiyeꞌjeꞌ quꞌ ƚꞌajƚiꞌij quꞌ ekꞌen ekuꞌn yiwets. 5 Qe haꞌne jukhew hiꞌweniꞌƚijha in yijaaꞌija in taꞌƚetskii paꞌ uƚꞌax, qa yaqsiꞌj jiijkii iye in yeqetꞌetsjiꞌij wetjuꞌƚkii peꞌ week judiol haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, qa hik haꞌne iye tenekꞌenheꞌyipjiꞌ hekheweꞌ ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ ek paꞌ ƚunyejei ƚiyits nazarenos. e 6 Qa haneꞌen yaqsiꞌjtaxijkii iye kakhaꞌ uƚꞌax niteꞌ ƚenexkeꞌej in tꞌejuyets keꞌ qi witlijtsitjii, maꞌ qa heꞌyekuꞌmiꞌƚiꞌ qa hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ hejeyumtsheniꞌƚij kakhaꞌ yaqsiijkii pakhaꞌ hats yitꞌij paꞌ yeqe leyiꞌƚ.  









 23:29 Hch 18:15; 25:19,25; 26:31 y 23:30 Hch 9:24; 23:12,20; 24:19; 25:16  23:33 Hch 8:40; 23:23,24,26 a 23:34 Hch 6:9; 21:39; 25:1 b 23:35 Mt 27:27; Hch 24:27; 25:16 c 24:1 Hch 21:27; 23:2,24,30 d 24:3 Lc 1:3; Hch 23:26; 26:25 e  24:5 Hch 16:20; 17:6; 21:28; 26:5; 28:22 x

z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 391

HECHOS 24

7 Qa

yothetƚiꞌiƚij yikꞌui hakhaꞌ comandante Lisias, qi in weꞌntꞌunhet niteꞌ wanaqsiijkii qa tsitkaꞌmiƚij, 8 maꞌ qa nukinij ei quꞌ akhaꞌyeꞌ quꞌ nenfel eꞌm eneweꞌ naꞌl pakhaꞌ wenutenijiꞌm nakhaꞌan. Qa quꞌ akhaꞌyiꞌija quꞌ anfaakanijkii eneweꞌen week kekheweꞌ hitꞌij, maꞌ qaꞌ enikfeꞌletsha in yijaalija kekheweꞌ wekwek henuteniꞌƚijiꞌm nakhaꞌan.— 9 Heꞌ judiol qa yekuꞌƚijetskii iye in yiwuꞌmijikꞌi kekheweꞌ yitꞌij. Qa yitꞌijjuꞌ in yijaatiꞌija in hik kakhaꞌteꞌ pakhaꞌ week ƚunyeꞌjkii. f 10 Maꞌ qa haꞌ gobernador qa yitꞌijii qhet haꞌ Pablo qe qaꞌ niyet ekuꞌnek, haꞌ Pablo qa yitꞌij: —Yakhaꞌ tsikfeꞌlets in hats olots ininqapits in eꞌjuez ipjiꞌ haꞌne haneꞌeꞌin seheꞌ, ƚeꞌwisij quꞌ hitꞌij ewets akaꞌ quꞌ netweiyikꞌi. 11 Qe akhaꞌ ƚekeꞌ quꞌ enikfeꞌlets quꞌ enikfeliyuꞌets, in hats doce (12) keꞌ neƚutsikꞌi in iꞌnkꞌa tsamii haꞌ Jerusalén quꞌ nekꞌiyinii paꞌ Dios. g 12 Eneweꞌen niteꞌ tsiꞌwenij quꞌ henfel peꞌyeꞌ, qa quꞌ hiwakaninkii iye peꞌquꞌ olotseꞌ kekheꞌ qi witlijtsitjiyifi, qa nekheweꞌ iye judiol ƚeꞌlijtsitjiyitsifi qa week hakhaꞌ witsetjiꞌ iye. h 13 Qa niteꞌ ƚekeꞌ iye eneweꞌen quꞌ hats yijaaleꞌ eꞌmha kekheweꞌ haneꞌej yitꞌijets in wenutenij yeꞌm. 14 Ƚaꞌmek quꞌ hetetfelij eꞌm akaꞌ yijaaꞌija yijatꞌij in ƚunyeꞌjkii, qe ƚꞌanyeꞌj hakhaꞌ Witꞌikheyiꞌj hikhaꞌ eneweꞌen yitꞌijets in uƚꞌax, in yakhaꞌ hijayan pakhaꞌ ƚeqe Dios peꞌ yalheyiꞌƚikꞌi, qa niteꞌ heqekuꞌukꞌi iye heikꞌenets week kekheweꞌ hats yitꞌij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa kekheweꞌ iye yikaꞌ paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi. i 15 Qa naꞌl yeꞌm iye pakhaꞌ yiwetjumtikineyeꞌjiꞌkꞌui paꞌ Dios qa hik ƚunyejei iye eneweꞌen, in yijaaꞌija quꞌ nenƚinjuꞌ iye hatseꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ peꞌ yatsathen qa peꞌ uƚꞌets. j 16 Qa akaꞌan in taꞌƚets, qa yakhap jiꞌjek in qi in hentꞌunhettax quꞌ hatjaniꞌthenij quꞌ haqsiꞌj week neƚuts in ham paꞌquꞌ haqsiijkii quꞌ uƚꞌaxeꞌets paꞌ Dios qa eneꞌ jukhew iye. k 17 Qa in hats olots ininqapitsikꞌi in hakfikꞌi, qa iꞌnkꞌaƚe hetpiltaxii iye hakhaꞌ yitseetꞌija quꞌ henkaꞌxii kekheweꞌ ƚꞌastai qa quꞌ hilanifi iye peꞌquꞌ inqaꞌmetetseꞌ paꞌ Dios. l 18 In mexe haqsiꞌjtaxijkii ekeweꞌen, qa tsiꞌwenifi kekheꞌ qi witlijtsitjii hekheweꞌ judiol taꞌƚii haꞌ seheꞌ Asia in hats tsaqhatꞌetsij in haqsiijkii kekheweꞌ tꞌejuyets in juꞌuyetsjiꞌ keꞌ qi witlijtsitjii, qa niteꞌ tsiꞌwenij quꞌ naꞌnyijup peꞌquꞌ olotseꞌ qa ham iye peꞌquꞌ natꞌaijiꞌ quꞌ natyai wetjuꞌƚ. m  





















 24:9‑10 Hch 23:24; 1Ts 2:16 g 24:11 Hch 21:27; 24:1 h 24:12 Hch 25:8; 28:17 i 24:14 Hch 3:13; 9:2; 22:4; 24:22; 26:22; 28:23 j 24:15 Hch 23:6; 28:20; Dn 12:2; Jn 5:28‑29 k 24:16 Hch 23:1; 1Co 4:4; 1Ti 3:9; 2Ti 1:5; He 13:18; 1P 3:16 l  24:17 Hch 11:29; Ro 15:25‑28; 1Co 16:1‑3; 2Co 8:1‑4; Ga 2:10 m 24:18 Hch 21:26‑27; 26:21 f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 24​, ​25  392 19 Qa

hik hekheweꞌtax yijatꞌij hekheweꞌ judiol taꞌƚii haꞌ seheꞌ Asia qek nanamij ei qekha niꞌttaxij ewetsha quꞌ nenfel eꞌm quꞌ nanaꞌl pakhaꞌ quꞌ nenutenij yeꞌm hekheweꞌen. 20 Qa in niteꞌƚe namkii hekheweꞌen, axeꞌm eneweꞌen quꞌ nenfelek kakhaꞌ wenutenij yeꞌmek in hitꞌijjiꞌjuꞌ in yatsꞌapꞌajiꞌjuꞌ heꞌ week Junta Suprema. 21 Qe iꞌnƚiꞌi quꞌ kakhaꞌyeꞌ ewiꞌƚikꞌi in hitꞌij quꞌ hik kakhaꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚijupiꞌ, qa hitꞌunhetikꞌi in hitꞌij in yatsꞌapꞌajiꞌjuꞌ nekheweꞌen: “In tꞌejuyets quꞌ iƚiyeꞌtax peꞌ naxjuꞌ hik akaꞌ ƚetsjeyumtsheniꞌƚij haneꞌej ekheweliꞌƚ.”— 22 Maꞌ qa haꞌ Félix, ƚakhaꞌ in hats nikfeꞌletsha pakhaꞌ tꞌejuyets paꞌ Witꞌikheyiꞌj, qa mexe yilinenijjuꞌ, qa yitꞌij: —Hatseꞌƚuꞌ quꞌ nanamtax haꞌ comandante Lisias maꞌ qaꞌ hayitseꞌ quꞌ hitꞌij paꞌquꞌ ƚenifenyeꞌjeꞌ pakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ.— n 23 Maꞌ qa yiyajiꞌijets haꞌ centurión quꞌ nejeƚinenijetsha peꞌyeꞌ haꞌ Pablo, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ notꞌopheƚitii. Qaꞌ hasuꞌuj iye naqꞌayinij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ peꞌ ƚejuwaikal quꞌ nenkaꞌxiijiꞌkii paꞌquꞌ hamiꞌikꞌui. o 24 Qa ujaꞌxikꞌi keꞌ neƚuts, qa nam haꞌ Félix ƚijtsꞌekikii keꞌ ƚewheꞌyeꞌ Drusila, kikheꞌen judiokiꞌ, qaꞌ inqꞌukinii quꞌ netetkaꞌxii haꞌ Pablo qa yepiꞌyeꞌ in iyetij in tꞌejuyets pakhaꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjij paꞌ Cristo Jesús. 25 Qa haꞌ Pablo in iyetij pakhaꞌ wittsathenkeyeꞌj, qa quꞌ jinewetjeƚ intokꞌoiha iye, qa pakhaꞌ iye mexe hamikꞌui ƚenjeyumtshenhejiijiꞌ eneꞌ weekjiꞌ, haꞌ Félix qa hats nijiwei, qa yitꞌij: —Hats ujaꞌxƚe ekuꞌukꞌi qaꞌ ma. Hatseꞌƚuꞌ iye quꞌ hamtax hithayikiyeꞌ iye qa nekꞌiyin ei iye.— p 26 Haꞌ Félix in yitꞌij akaꞌan qe woꞌƚetaxii quꞌ netisjiijek haꞌ Pablo peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ hakhaꞌan, maꞌ qa olotsij in iyinjiꞌjii qa tafaakateijiꞌjiꞌƚ. 27 Qa yamijets wetsjuk ininqapits in niteꞌ yiwejin. Haꞌ Porcio Festo qa nam quꞌ nayaꞌxiꞌ iye haꞌ Félix, qa haꞌ Félix qa yisuꞌun quꞌ nisuꞌuunija heꞌ judiol, maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ, qa niteꞌ yiwejin haꞌ Pablo. q  















25

1   Maꞌ

Pablo qa wetkaꞌxetsjiꞌ paꞌ Festo.

qa haꞌ Festo in hats wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ neƚutsikꞌi in iꞌnkꞌa namets hakhaꞌ seheꞌ quꞌ netnekꞌenheijiꞌ, qa yamii haꞌ Jerusalén in taꞌƚiꞌ haꞌ Cesarea ai. r 2 Qa pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ paꞌil qa pekheweꞌ iye judiol witꞌalheijiꞌ hakhaꞌ witset qa iketsjiꞌ paꞌaj haꞌ Festo quꞌ nitꞌijets in wenuteniꞌm haꞌ Pablo, qa yaqsiijtaxijetskii paꞌaj pekheweꞌen haꞌ Festo, s 3 in iyintaxijets quꞌ niꞌfenij quꞌ ninqꞌukinii qa netetkaꞌxii haꞌ Pablo haꞌ Jerusalén. Qekha hatsƚe nantaxikꞌuijiꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj peꞌquꞌ nilan. t 4 Qa hakhaꞌƚe Festo qa yekuꞌƚijijuꞌƚ paꞌaj pekheweꞌen haꞌ Pablo tꞌopheƚitiꞌyiꞌ haꞌ Cesarea qa ƚakhaꞌ iye in hats kꞌesets quꞌ napilii hakhaꞌ witset.  





 24:22 Hch 9:2; 22:4; 24:14 o 24:23 Hch 23:35; 27:3; 28:16 Tit 2:12; 2P 1:6 q 24:27 Hch 12:3; 23:35; 25:1,4,9,14; 26:24 s  25:2 Hch 24:1; 25:15 t 25:3‑4 Hch 9:24; 24:23 n

 24:25 Ga 5:23;  25:1 Hch 8:40; 23:34 p

r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 393

HECHOS 25

5  Maꞌ

qa yitꞌijjiꞌjuꞌ iye: —Ekheweliꞌƚ in eꞌwitꞌalheyiꞌƚ, pekheweꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nak qaꞌ yijtsꞌeyekꞌi ii hakhaꞌ witset. Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ hakhaꞌ jukhew qaꞌ itꞌiƚij.— 6 Maꞌ qa in hats wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8) iꞌnƚiꞌi quꞌ week inyaqsiiyeꞌ (10) neƚuts in amaniꞌjuꞌ haꞌ Jerusalén, qa hats tepilii iye haꞌ Cesarea. Qa neƚukii qaꞌ hats iꞌnipjiꞌ haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx tꞌejuyets in hik ƚunyeꞌj juez. Maꞌ qa inqꞌukinii haꞌ Pablo quꞌ netetkaꞌxii. u 7 Qa in hats tetkaꞌx, qa kꞌooyijjiꞌ heꞌ judiol hik hekheweꞌ taꞌƚii haꞌ Jerusalén, qa yitꞌijetskii haꞌ Festo kekheweꞌ olots qa uƚꞌetsikꞌi yitꞌijets in wenutenijiꞌm haꞌ Pablo, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ niwjutsiqenija me yijaaꞌija. v 8 Qa hakhaꞌƚe Pablo qa iyet quꞌ netweiƚetikꞌi, qa yitꞌij: —Yakhaꞌ ham paꞌquꞌ haqsiijkii quꞌ uƚꞌaxeꞌ, niteꞌ heꞌyejuyijuꞌƚ kakhaꞌ ƚeqe ley nekheweꞌ judiol, niteꞌ heꞌyejuyijuꞌƚ keꞌ qi witlijtsitjii qa niteꞌ iye heꞌyejuyijuꞌƚ paꞌ qi Roma ƚatata, César.— w 9 Qa haꞌ Festo in yisuꞌun quꞌ nisuꞌuunija heꞌ judiol qa yekuꞌƚijuꞌƚ haꞌ Pablo, qa yitꞌijets: —¿Me ƚanamiyuꞌui haꞌ Jerusalén quꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ quꞌ kꞌejeyumtshenij ekeweꞌ wekwek?— x 10 Maꞌ qa haꞌ Pablo qa yekuꞌƚ: —Yakhaꞌ haꞌniꞌ haꞌne yatsatꞌaxij paꞌ César tꞌejuyets pakhaꞌ quꞌ netjeyumtshenhetiꞌyij peꞌyeꞌ, qa hik haꞌnetaxiꞌ quꞌ heijeyumtshenhetiꞌyijiꞌ paꞌ yijunyeꞌj. Yakhaꞌ ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ haqsiimijkii neꞌ judiol, akhaꞌ ƚenikfeꞌletsha. 11 Yakhaꞌ quꞌ yuƚꞌaxeꞌ qa haqsiijkii iye pakhaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij quꞌ hawaꞌm, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hoyoqoweyijuꞌƚ quꞌ hailanhetii. Qa in hamƚe paꞌquꞌ yijaayiꞌija kekheweꞌ wekwek yitꞌijets nekheweꞌen in wenutenij yeꞌm, qa ham pakhaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nesƚistaxij nekheweꞌen. Hisuꞌun paꞌ César quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ netsjeyumtshenij paꞌ yijunyeꞌj.— y 12 Maꞌ qa haꞌ Festo in hats yiliꞌij in iyetiꞌƚjuꞌ hekheweꞌ ƚeꞌfetsijup in yithayiki paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii (asesores), qa yitꞌijets haꞌ Pablo: —Akhaꞌ in hats ƚꞌiyinets quꞌ hakhaꞌyeꞌ yijatꞌij César quꞌ nejeyumtshenij paꞌquꞌ ejunyeꞌjeꞌ, hakhaꞌ César quꞌ amii hatseꞌ.—  













13  Qa

Paꞌ wittata Agripa qa taꞌnalitꞌii paꞌ wittata Festo.

ujaꞌx keꞌ neƚuts qa namii haꞌ witset Cesarea haꞌ wittata Agripa qa keꞌ ƚewheꞌyeꞌ Berenice. Wetfelii haꞌ Festo. 14 Qa hekheweꞌen in olots keꞌ neƚuts in amaneyiꞌ hakhaꞌ witset, qa haꞌ Festo qa nifeliꞌm kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii haꞌ Pablo hakhaꞌ wittata, qa yitꞌijets: — Naꞌl haꞌ ewiꞌƚ jukhew yopheꞌƚ paꞌaj haꞌ Félix. z 15 In haꞌniꞌ haꞌ Jerusalén, hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil qa hekheweꞌ iye tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset, qa yitꞌij yiwets kekheweꞌ yitꞌijets in wenutenijiꞌm hakhaꞌan, qa iyintaxets quꞌ natlanhetiꞌyipjiꞌ kekheweꞌen.  



 25:6 Mt 27:19; Hch 25:10,17 v 25:7 Mr 15:3; Lc 23:2,10; Hch 24:5,13 w 25:8 Hch 6:13; 24:12; 28:17 x 25:9 Hch 24:27; 25:20 y 25:11 Hch 25:21,25; 26:32; 28:19 z  25:14‑15 Hch 24:27; 25:2 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 25  394 16  Qa

hekuꞌƚ qa hitꞌijets in niteꞌ hikkaꞌ ƚunyejei eneweꞌ romano quꞌ netꞌihinƚiꞌij paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ niteꞌ nojoyeꞌ quꞌ nenithineniꞌƚjuꞌ pekheweꞌ quꞌ nenutentaxiꞌm, hatsꞌinha quꞌ nanaꞌl jeek ƚetsetꞌiꞌikꞌuyiꞌ quꞌ netweiƚetikꞌi. a 17 Maꞌ qa in hats haꞌne notꞌaxiꞌ wetjuꞌƚ, qa ajeꞌeƚ in neƚukii qa haꞌnipjiꞌ hakhaꞌ yitsꞌojiꞌlaꞌx tꞌejuyets quꞌ yeꞌjueziꞌij qa kꞌinaqyajiꞌij quꞌ netetkaꞌx hakhaꞌ jukhew. 18 Maꞌ qa niiƚephaꞌm kiyek hekheweꞌ wenuteniꞌm, qa yitꞌij yiwetskii kekheweꞌ wenutenijiꞌm hakhaꞌan, qa hamƚe hepiꞌyeꞌyiꞌij kekheweꞌ uƚꞌets humtitax quꞌ nitꞌijjuꞌ. 19 Qe ujaꞌxƚe in hepiꞌyeꞌej in uƚꞌetsij wetjuꞌƚ paꞌ ƚunyejeyij pakhaꞌ yijayan, qa uƚꞌetsij wetjuꞌƚ iye pakhaꞌ waꞌmteꞌ Jesús, hik pakhaꞌ haꞌ Pablo yitꞌijets in iƚaꞌxteꞌ iye. b 20 Qa niteꞌƚe tsikfeꞌlets paꞌn quꞌ yeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ hejeƚijupkii ekeꞌ wekwek, qa hanfaakantaxij quꞌ nanamiyuꞌui haꞌ Jerusalén qaꞌ hik nakhaꞌyiꞌiꞌ quꞌ netjeyumtshenhetiꞌyijiꞌ ekeꞌ wekwek. c 21 Qa haꞌ Pablo qa iyinets quꞌ mexe notꞌopheƚitii ekuꞌn iye hatsꞌinha quꞌ nakhaꞌyeꞌ yijatꞌij qi Roma ƚatata César quꞌ hik nakhaꞌyeꞌ yijatꞌij quꞌ nejeyumtshenij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, maꞌ qa kꞌinaqyajiꞌij quꞌ mexe notꞌopheƚitii ekuꞌn iye ipƚuꞌui quꞌ hats hukintaxij naꞌ César.— 22 Maꞌ qa haꞌ Agripa qa yitꞌijets paꞌaj haꞌ Festo: —Yakhap iye hisuꞌuntax quꞌ hepiꞌyeꞌ pakhaꞌ jukhew.— Haꞌ Festo qa yitꞌijets paꞌaj: —Ujeꞌ quꞌ epiꞌyeꞌ.— 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in neƚukii haꞌ Agripa qa keꞌ Berenice qa uyetsjiꞌ hakhaꞌ ƚꞌithiꞌwet qi in topolij pakhaꞌ ƚewqiyejeijiꞌ qa ƚijtsꞌeyeꞌktejeꞌm heꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚatatal qa hekheweꞌ iye qitsjiꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ witset. Maꞌ qa haꞌ Festo qa inaqyajiꞌij quꞌ netetkaꞌx haꞌ Pablo. d 24 Qa haꞌ Festo qa yitꞌij: —Wittata Agripa qa week nekheweꞌ namii haꞌne juꞌunijiꞌ, ƚiꞌweniꞌƚ haꞌne jukhew, haneꞌen in taꞌƚets qa hekheweꞌ olots judiol hakhaꞌ Jerusalenii qa haneꞌeꞌin iye iyintaxij yiwets kaꞌ ewiꞌƚ qa tayaꞌyijipjiꞌkii in iyintaxij yiwets quꞌ yape hasuꞌuj iƚaꞌxeꞌ haneꞌen. e 25 Qa yakhaꞌƚe qa hiꞌwen in ham pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌ neꞌwejuꞌƚij quꞌ natlanhetii. Qa nakhaꞌan in iyinets quꞌ nakhaꞌyeꞌ yijatꞌij César quꞌ hik nakhaꞌyeꞌ quꞌ nejeyumtshenij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, maꞌ qa hats hiwjutsiqeniꞌm quꞌ hukinii hatseꞌ. f 26 Qa hamƚe paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haneꞌen quꞌ hikaꞌajjiꞌ paꞌquꞌ witfaakanekꞌe quꞌ netꞌejuyii haꞌ wittata César. Qa hik taꞌƚijupiꞌ haneꞌej in henkaꞌxiꞌƚ ewetsjiꞌ les in hitꞌij ewets akhaꞌ wittata Agripa, hatsꞌinha quꞌ hats anfaakankii hatseꞌ, maꞌ qaꞌ hats nanaꞌl paꞌquꞌ hikaꞌajjiꞌ hatseꞌ. 27 Qe humti quꞌ niteꞌ witjeikꞌuneyaxeꞌkii, quꞌ jininqekentaxij paꞌquꞌ witꞌopheƚikꞌe qaꞌ niteꞌƚe jiꞌntꞌikayiꞌijjiꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii.—  





















a

 25:16 Hch 23:30; 24:4,5  25:23 Hch 25:13; 26:30

d

 25:19 Hch 18:15; 23:29  25:24 Hch 22:22; 25:2,7

b e

 25:20‑22 Hch 9:15; 25:9,11 f  25:25 Hch 23:29; 25:11‑12

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 395

26

1   Haꞌ

HECHOS 26

Paꞌ Agripa qa yepiꞌyeꞌ paꞌ Pablo.

Agripa qa yitꞌijets haꞌ Pablo: —Hats ƚekeꞌ, yape iyet.— Maꞌ qa haꞌ Pablo qa yitꞌijii kꞌew haꞌ ƚokoi, qa yapeƚek qa yitꞌij kekheweꞌ quꞌ neꞌtweyikꞌi: 2 —In tꞌejuyets keꞌ wekwek yitꞌijets in wenutenij yeꞌm nekheweꞌ judiol, ƚeꞌwis yeꞌmkii wittata Agripa in ƚekeꞌ quꞌ hitꞌij ewets haneꞌej akaꞌ quꞌ netweiyikꞌi, 3 inhatsꞌek qe akhaꞌ ƚenikfeꞌletsha yijatꞌij kekheweꞌ ƚunyejei qa kekheweꞌ iye niteꞌ yisuꞌun nekheweꞌ judiol. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nekꞌiyinij ewets quꞌ ekꞌen ekuꞌn yiwets qa hasuꞌuj itaqsunijup. g 4 Week nekheweꞌ judiol nikfeꞌl yiwetsha paꞌn yijunyeꞌj in mexe haꞌniꞌ haꞌ yitseetꞌija qa hakhaꞌ iye Jerusalenii in mexe yeꞌjutjanax ƚaꞌs. 5 In hats pakhaaꞌijƚe in nikfeꞌl yiwets, qa ƚekeꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ netsfelija in yakhaꞌ yafariseo, qa eneꞌ fariseol qa hik eneweꞌ les yinikfeꞌl in les yijayanij kekheweꞌ yitꞌij quꞌ yijunyejeyiꞌiƚ. h 6 Qa haneꞌej qa hats heijeyumtshenhetiꞌyij in taꞌƚets pakhaꞌ hetjumtiꞌikꞌui yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios peꞌ yalheyiꞌƚikꞌi. i 7 Qa week in ujaꞌxek pekheweꞌ taꞌƚetskii peꞌ doce (12) ƚelits paꞌ Israelꞌikꞌi in notkitaxets quꞌ yape nafits qa yijayantax paꞌ Dios neƚuts qa najai iye. Qa haꞌne ƚoqꞌotkineyeꞌj taxijikꞌui, wittata Agripa, qa hik haꞌne qa wenutenij yeꞌm haneꞌej eneꞌ judiol. j 8 ¿Inhatsꞌek in ƚumtiꞌiƚ quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ paꞌ Dios quꞌ niƚin paꞌquꞌ hats nawaꞌmtax? 9 Yakhaꞌ yijaaꞌija toxikꞌi in humtitax quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ haqsiijkii peꞌquꞌ olotseꞌ wekwekeꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ kaꞌ ƚii haꞌ Jesús Nazaret ƚeiƚeꞌ. k 10 Qa hik kakhaꞌija kaꞌ haqsiijkii naꞌ Jerusalenii. Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ haqsiijkii kakhaꞌ tseƚisij hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil in huihinifikii heꞌ witqꞌopheƚitjiyits heꞌ olots yijayan haꞌ Jesús, qe in hats yineqekꞌuyunjiꞌijjuꞌ iye, qa yakhaꞌ qa hetiyaꞌxjiꞌijjiꞌ quꞌ natlanhetiijuꞌ. l 11 Qa olotsij iye in hantanithenjuꞌ nekheweꞌ week ƚeꞌlijtsitjiyitsifi neꞌ judiol, qa howoꞌjiꞌijtaxii iye quꞌ niwuƚꞌenhetets ƚeꞌlijei hakhaꞌ Jesús. Qi in niteꞌ tsijeikꞌunenkii in hutentax eneweꞌen, maꞌ qa niteꞌ hilitaxij in hijayankii qa hijayaniikii iye nekhewep witsetiikal. m 12 Qa hik akaꞌ kaꞌ haqsiijkii qa tsamtaxii haꞌ Damasco. Hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij heꞌ paꞌil hik hekheweꞌ tseƚisij paꞌ yitꞌunhaꞌx qa tsꞌukinij. n 13 In hats natsathenjuꞌ junuꞌ, wittata Agripa, mexe henektaxikꞌi hakhaꞌ Witꞌikheyiꞌj, qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ koojo taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs tꞌanipjiꞌ kakhaꞌ ƚꞌuƚaꞌx neꞌ junuꞌ, qa napjuyit yipjiꞌ qa week iye hekheweꞌ yijtsꞌeyek.  























g  26:3‑4 Hch 6:14; 25:19; Ga 1:13 h 26:5 Hch 22:3; 23:6; Fil 3:5 i 26:6 Hch 13:32; 24:15; 28:20; Ro 15:8 j 26:7 Fil 3:11; 1Ts 3:10; 1Ti 5:5; Stg 1:1 k 26:9 Jn 16:2; 1Ti 1:13 l 26:10 Hch 8:3; 9:13‑14,21; 22:5,20 m 26:11 Hch 25:21,25; 26:32; 28:19 n  26:12‑18 Hch 9:3‑8; 22:6‑11

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 26  396 14  Maꞌ

qa in hats yeꞌweekiꞌƚ in tsamiꞌƚiꞌjuꞌkii seheꞌ, qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ewiꞌƚ witꞌax in yitꞌij yiwets keꞌ hebreo, qa yitꞌij: “Saulo, Saulo, ¿inhatsꞌek in ƚatsawitjitax? Les qe wanawtshetenƚe ƚeteꞌm naꞌaj ikꞌomettax qa tatjaitaxijuꞌƚ naꞌaj leesejiꞌ najak.” o 15 Maꞌ qa yakhaꞌ qa hiꞌttaxijijuꞌƚ: “¿Ƚek akhaꞌ Yatsatꞌaxyij?” Qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yitꞌij: “Yakhaꞌ Jesús, yakhaaꞌija ƚatsawitjitax. 16 Yape eniiphaꞌm qaꞌ atsꞌapꞌayeꞌ, qe heꞌnethin ewets qe qaꞌ heꞌyekuꞌm eijiꞌ quꞌ ithayii yeꞌm qaꞌ quꞌ etsfel iye, niteꞌ ujaꞌxƚe ekeweꞌ wekwek ƚiꞌwen, qe pekheweꞌ iye quꞌ kꞌethinij iye hatseꞌ. p 17 Yakhaꞌ quꞌ kꞌelithinjiikꞌui neꞌ judiol qa nekheweꞌ iye niteꞌ judiol, hik nekheweꞌ haneꞌej quꞌ kꞌukinii, q 18 hatsꞌinha quꞌ iꞌwenkit wetjuꞌƚ maꞌ qaꞌ netetwekꞌelaꞌxikꞌuikii naꞌ nookii qa netetwekꞌelaꞌxetskii naꞌ naꞌlkii, hatsꞌinha quꞌ hats niteꞌ natsatꞌetsiꞌij naꞌ Satanás qaꞌ natsatꞌetsij yijatꞌij naꞌ Dios, maꞌ qa quꞌ nataꞌƚets quꞌ niteꞌ nesqekuꞌyeꞌ qa netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets qaꞌ netestiꞌyijjuꞌ iye peꞌquꞌ natsatꞌetsijek hatseꞌ qaꞌ weekiꞌƚ nekheweꞌ hats tsijayan.”  r 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, wittata Agripa, in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌnteꞌ heikꞌeneꞌets hakhaꞌ hiꞌwen taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, 20 maꞌ qa henfel. Yojo in henfeliꞌm hekheweꞌ iꞌniꞌ haꞌ Damasco qa nakhaꞌ iye Jerusalenii, qa iꞌnkꞌaƚe qa weekjiꞌ naꞌ seheꞌ Judea, qa nekheweꞌ iye niteꞌ judiol, quꞌ niliꞌij peꞌ uƚꞌets in yaqsiijkii qaꞌ netetwekꞌelaxets paꞌ Dios, qa naqsiijkii iye pekheweꞌ quꞌ niꞌnqꞌethinij in hats weninkꞌaihit.  s 21 Qa akaꞌan qa hik akaꞌ taꞌƚijupiꞌ hekheweꞌ judiol in tꞌekuꞌmyiꞌ keꞌ qi witlijtsitjiyifi qa yisuꞌuntax quꞌ natslan ajeꞌeƚ. 22 Qa tsiꞌfenƚe paꞌ Dios, yamijii haneꞌej haꞌne neƚujiꞌ in tsiꞌfen qe henfeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌlijei neꞌ weekjiꞌ niteꞌ qits qa neꞌ qits iye. Niteꞌ hitujtseikanin kaꞌ hats nifel paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi qa paꞌ Moisesꞌikꞌi iye quꞌ hik kakhaꞌyeꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii,  t 23 paꞌ Cristo in qi quꞌ natawtshenhetii qaꞌ nawaꞌm, qe qaꞌ ƚakhaꞌyeꞌ quꞌ nojoꞌoj quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye qaꞌ nikfelitets eneꞌ judiol qa neꞌ niteꞌ judiol quꞌ netjumtiꞌikꞌuiha peꞌquꞌ ƚiƚaxitseꞌ hatseꞌ.—  u 24 Haꞌ Pablo in mexe yitꞌij ekeweꞌen, teꞌweiƚetikꞌi, qa haꞌ Festo qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —¡Pablo hats niteꞌ nejeikꞌunenkii in qi in ƚejeƚtaxijupkii ekeweꞌen!—  v  



















 26:14 Hch 9:7; 21:40 p 26:16 Ez 2:1; Dn 10:11; Hch 22:14‑15 q 26:17 1Cr 16:35; Jer 1:8,19; Hch 9:15 r 26:18 Is 35:5; 42:7; Hch 20:32; Ef 5:8; Col 1:13; 1P 2:9 s  26:20 Mt 3:8; Lc 3:8; Hch 9:19‑20,22,26‑29; 13:46; 22:17‑20 t 26:22 Lc 24:27; Hch 10:43; 24:14 u 26:23 Lc 24:26; 1Co 15:20,23; Col 1:18; Ap 1:5 v 26:24 2R 9:11; Jn 10:20; 1Co 1:23; 2:14; 4:10 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 397

HECHOS 26​, ​27

25  Haꞌ

Pablo qa yekuꞌƚ: —Yakhaꞌ heyeikꞌuneikii, wittata Festo, qe kekheweꞌ hitꞌij yijaalija qa teikꞌuneikiiha iye. w 26 Qe nakhaꞌ wittata Agripa nikfeꞌletsha ekeweꞌ wekwek, qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ tsꞌijiwei in henfeliꞌm qe humti nakhaꞌan quꞌ hats week nikfeꞌlets akaꞌan, qe akaꞌan in ƚunyejeikii ham paꞌ quꞌnteꞌ nenikfeꞌleꞌets. 27 Wittata Agripa ¿me niteꞌ ƚeqekuꞌukꞌi kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi? Tsikfeꞌlets in niteꞌ ƚeqekuꞌukꞌi.— 28 Haꞌ Agripa qa yekuꞌƚ haꞌ Pablo: —¿Me ƚumti quꞌ ajeꞌeƚeꞌ quꞌ aqsiijkii quꞌ hijayan paꞌ Cristo?—  x 29 Haꞌ Pablo qa yitꞌij: —Kꞌiyinijets paꞌ Dios quꞌ ajeꞌeƚeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ ajeꞌeƚeꞌ, niteꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe qe week iye eneweꞌ tsepiꞌyeꞌ quꞌ nafits akaꞌ yijunyeꞌj qa hasuꞌujeꞌƚe eneꞌ foƚoƚikꞌil.— 30 Maꞌ qa haꞌ wittata, qa haꞌ gobernador, qa keꞌ Berenice qa week hekheweꞌ ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ qa niiphaꞌmkii.  y 31 Maꞌ qa in hats ikfikꞌikii qa hats tujtseikaꞌ paꞌ iꞌniꞌ qa yifaakatejiꞌ paꞌaj, qa yitꞌijjuꞌ: —Haꞌne jukhew ham paꞌquꞌ naqsiꞌjijkii quꞌ neꞌwejuꞌƚij quꞌ nawaꞌm iꞌnƚiꞌi quꞌ notꞌopheƚitii.— 32 Haꞌ Agripa qa yitꞌijets paꞌaj haꞌ Festo: —Ƚekeꞌtax quꞌ iwejin hakhaꞌ jukhew, qa hatsƚe iyinets quꞌ hakhaꞌyeꞌ yijatꞌij César quꞌ nejeyumtshenij paꞌ ƚunyeꞌj.— z  













27

1   Maꞌ

Pablo qa wetkaꞌxii paꞌ Roma.

qa in hats week yitꞌijjuꞌ quꞌ yape haꞌniꞌƚjiꞌ keꞌ tokoyei quꞌ natsamiꞌƚii paꞌ Italia, haꞌ Pablo qa hekhewep witꞌopheƚii qa testiꞌyij haꞌ ewiꞌƚ centurión ƚii Julio, taꞌƚets hekheweꞌ ewiꞌƚ tupꞌujeꞌm oqꞌopheƚinetsilets ƚiyinyejei Augusta. a 2 Maꞌ qa haꞌniꞌƚjiꞌ keꞌ tokoyei taꞌƚii hakhaꞌ witset ƚii Adramitio hats nikheyuꞌ quꞌ namikꞌi iye peꞌ witsetits ƚekuwelii haꞌ seheꞌ Asia. Qa hakiꞌƚkii yijtsꞌeꞌeƚkii iye haꞌ Aristarco Tesalónica ƚeiƚeꞌ, Macedonia ƚeqe seheꞌ. b 3 Qa kakhap neƚukii qa tsamiꞌƚets haꞌ witset Sidón. Haꞌ Julio qa teikꞌuneyiꞌm haꞌ Pablo qa yiwejinƚe quꞌ nakii heꞌ ƚejuwaikal qaꞌ nejeƚ ekuꞌnets. c 4 Maꞌ qa hakiꞌƚikꞌui iye hakhaꞌ witset qa haꞌyaniꞌƚipjiꞌ haꞌ seheꞌ Chipre hakiꞌƚiiphaꞌm hakhap ƚꞌanuꞌui hakhaꞌ seheꞌ, qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hakiꞌƚijuꞌƚ kaꞌ tꞌunikꞌi. 5 In hats hakiꞌƚjiꞌha haꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ haꞌ qi iweliꞌ qa hatsaꞌtheniꞌƚjiꞌ heꞌ sehel Cilicia qa Panfilia, qa tsamiꞌƚets haꞌ witset Mira, haꞌ seheꞌ ƚii Licia. d 6 Qa hik hakhaꞌaꞌ qa yiꞌweniꞌ iye haꞌ centurión keꞌ ewiꞌƚ tokoyei taꞌƚiyek paꞌ witset Alejandría quꞌ namii paꞌ Italia, qa hikkeꞌ qa tsinhiniꞌƚjiꞌjuꞌ iye.  









 26:25 Hch 23:26; 24:3 x 26:28‑29 Hch 11:26; 21:33; 1Co 7:7 y 26:30‑31 Hch 23:9,29; 25:23 z 26:32 Hch 25:11; 28:18 a 27:1 Hch 10:1; 16:10; 25:12,25 b 27:2 Hch 17:1; 19:29 c 27:3 Hch 24:23; 27:43; 28:16 d 27:5 Hch 6:9; 13:13 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 27  398 7 In

hats olots keꞌ neƚuts in yeꞌjuuꞌfƚiꞌiƚ in hakiꞌƚkii, qa hats qi in jutsitax in tsamiꞌƚets hakhaꞌ yatsathenjiꞌ haꞌ witset Gnido, qe kaꞌ tꞌunikꞌi hats niteꞌ ƚekeꞌ in heꞌyejuitaxiꞌƚijuꞌƚ, maꞌ qa hapiliƚiijuꞌ haꞌ ƚꞌanuꞌui haꞌ ƚꞌisƚaꞌwet Creta, qa hatsaꞌtheniꞌƚjiꞌ in henekiꞌƚijup haꞌ witset ƚii Salmón. 8 Qa henekiꞌƚij ƚekuweꞌ qi in iweꞌmeꞌt kaꞌ tꞌunikꞌi, qa tsamiꞌƚets haꞌ ewiꞌƚ witqꞌotkinhewetikꞌuyiꞌ keꞌ tokoyei ƚii Buenos Puertos qa ipƚutaxiiphaꞌm paꞌ witsetꞌija ƚii Lasea. 9 Maꞌ qa in hats olots keꞌ neƚuts in hijalkiꞌsiꞌƚ, qa hats yamets kaꞌ ƚahatsꞌij in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nijalkis peꞌquꞌ tokoꞌyeye, qe jutsiqaxij in hats naxijikꞌi kekheweꞌ neƚutsjiꞌ niteꞌ tekjiꞌ neꞌ judiol. Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Pablo in nifeltaxiꞌm, e 10 qa yitꞌijets: —Jukhew, yakhaꞌ tsikfeꞌlets in hats iftsax quꞌ jitajalkiꞌs qa iftsaxets quꞌ week jinaqamij, niteꞌ ujaꞌxƚe eneꞌ inqatai qa eneꞌ tokoyei iye, qe peꞌ iniƚii iye.— f 11 Qa hakhaꞌƚe centurión qa les tekꞌenikꞌi kaꞌ yitꞌij hakhaꞌ yithayiki keꞌ tokoyei qaꞌ hakhaꞌ iye yatsatꞌaxij keꞌ tokoyei, qa kakhaꞌƚe yitꞌij haꞌ Pablo qaꞌ niteꞌ tekꞌenikꞌi. 12 Qa in ƚunyeꞌjek in iweꞌmeꞌt iye quꞌ yaꞌmaneyeꞌtaxiꞌƚiꞌ hakhaꞌan kakhaꞌ loꞌpjiꞌ, maꞌ qa yaqaamij quꞌ weekeꞌ in yitꞌijjuꞌ quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ hakiꞌƚikꞌui hakhaꞌan, qaꞌ hijaajiniꞌƚ yijatꞌij quꞌ natsamiꞌƚii haꞌ witset Fenice, hikhaꞌ witꞌatsjiꞌƚiꞌwetphaꞌm iye haꞌ seheꞌ Creta qa ewiꞌƚƚe in jiteꞌwenii haꞌ qi iweliꞌ hakhaꞌ imaꞌxii qa haꞌ tefejiꞌ, maꞌ qekha hikhaꞌ yaꞌmaneyeꞌtaxiꞌƚiꞌ yijatꞌij kakhaꞌ loꞌpjiꞌ. g  









13  Maꞌ

Paꞌ qi tꞌunikꞌi.

qa namƚek kaꞌ leseesikꞌi tꞌunikꞌi, qa hats yumtiꞌija quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ kakhaꞌ hats yumtitax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii, qa nitꞌijphaꞌmkii heꞌ ƚeqe tseyemits keꞌ tokoyei qa henekiꞌƚij ipƚuꞌuitejeꞌm haꞌ ƚekuweꞌ haꞌ Creta. 14 Qa suujƚe tuꞌu qa yapeƚek qa nam kaꞌ qi tꞌunijikꞌi (huracán) taꞌƚets haꞌ seheꞌ, qa ƚii kakhaꞌ qi tꞌunijikꞌi Euroclidón. 15 Kaꞌ tꞌunikꞌi in hats yeqsilanjeꞌmkii keꞌ tokoyei qa hats ham paꞌquꞌ haqsiꞌjtaxiꞌƚijkii quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ kaꞌ tꞌunijikꞌi. Maꞌ qa hats hetwejinƚiꞌiƚij quꞌ netswuꞌmƚiꞌiƚjiꞌ paꞌquꞌ netswuꞌmiꞌƚjiꞌ. 16 Qa in tsiwumiƚiijuꞌ haꞌ ƚꞌanuꞌui haꞌ ƚꞌisƚaꞌwet ƚaꞌs ƚii Clauda, qa qi in heyithayiꞌyiꞌƚ in hentsiniꞌƚets keꞌ witinhitjii ƚasiꞌ keꞌ tokoyei qa heniꞌƚjiꞌjuꞌ. 17 Qa in hats yaqhatꞌetsij in yenjiꞌjuꞌ, qa yisifinijipjiꞌ iye keꞌ niihai keꞌ tokoyei qaꞌnteꞌ niwjafꞌitejeꞌm. Maꞌ qa in hats nijiweꞌyets iye quꞌ namii qaꞌ netꞌunijjiꞌ haꞌ qi isaꞌx ƚii Sirte, qa yiwuꞌmiijuꞌ haꞌ ƚoqoqhoolo keꞌ tokoyei (ancla flotante) maꞌ qa juufƚe keꞌ tokoyei qa yiwejinƚiꞌij iye paꞌquꞌ nekaꞌxeꞌƚejiꞌ kaꞌ tꞌunikꞌi.  







e  27:9 Lv 16:29‑31; 23:27‑29; Nm 29:7 Tit 1:5

f

 27:10‑11 Hch 27:21; Ap 18:17

g

 27:12 Hch 2:11;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 399

HECHOS 27

18  Qa

kakhap neƚukii, in hats qi in tseqsilaniꞌƚjeꞌmkii haꞌ qi iweliꞌ qe taꞌƚets kaꞌ qi tꞌunikꞌi, maꞌ qa hik akaꞌaj yiwuꞌmiijuꞌkii keꞌ ujaꞌx ƚaqatai keꞌ tokoyei. h 19 Qa in hats wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ neƚuts, qa natꞌaꞌakꞌi kekheweꞌ ƚewekwekitstax qa niteꞌƚe natkin keꞌ tokoyei, qa yiwuꞌmjiꞌjuꞌkii haꞌ iweliꞌ. 20 Qa in ƚunyeꞌjek in hats olots keꞌ neƚuts in niteꞌ laxaꞌai keꞌ junuꞌ qa heꞌ footekii iye, qa qi iye in tseqsilaniꞌƚjeꞌmkii kaꞌ qi tꞌunikꞌi, maꞌ qa hats humtiꞌiƚ quꞌ niteꞌ yiꞌƚiyiꞌiƚ. 21 In hats olots keꞌ neƚuts in ham hetujiꞌiƚ, haꞌ Pablo qa tsꞌapꞌajiꞌjuꞌ ƚeqewukꞌu hekheweꞌen, qa yitꞌij: —Jukhew, les ƚeꞌwistax quꞌ ekꞌeniꞌƚ yiwets in hiꞌttaxijets quꞌ hasuꞌuj jinak ekuꞌukꞌui haꞌ Creta. Qa akaꞌan qek ƚunyeꞌjeꞌ maꞌ qekha hamtax ƚunyeꞌjeꞌkii eneꞌ tokoyei qekha hamtax iye jinaqamiꞌij keꞌ wekwek. 22 Qa haꞌneƚiꞌij qa kꞌakakƚiniƚij quꞌ hasuꞌuj eꞌmujuꞌmmiꞌiƚets, qe ham ƚek waꞌmeꞌ ekheweliꞌƚ, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij eneꞌ tokoyei quꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ. 23 Qe haꞌne najaꞌxjiꞌ tsapꞌayijup haꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Dios, hikpaꞌ yatsatꞌaxyipjiꞌ qa hikpaꞌ iye heꞌyithayiꞌyiꞌm, i 24 qa yitꞌij yiwets: “Hasuꞌuj eꞌnijiwei Pablo, qe les ƚeꞌwis quꞌ amii hatseꞌ haꞌ wittata César. Naꞌ Dios hats tꞌekuꞌmij ejuꞌƚ quꞌ ham nawaꞌmeꞌ week eneꞌ enhifetsjiꞌ eneꞌ tokoyei.” 25 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj itawjeꞌmetetsiꞌiƚ jukhew, qe yakhaꞌ niteꞌ heqekuꞌuj paꞌ Dios, quꞌ hik kakhaayiꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii kakhaꞌ hats wenitꞌij yiwets. j 26 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ jinamets paꞌquꞌ ƚꞌisƚawetꞌe.— k 27 Qa in hats yamets kakhaꞌ najaꞌxjiꞌ ujaꞌx catorce (14) in mexe pekhel tsiwuꞌmiƚjiꞌkii kaꞌ qi tꞌunijikꞌi hakhaꞌ qi iweliꞌjiꞌ ƚii Adriático, qa hik kakhaꞌ kaꞌ najaꞌxjiꞌ in hats ƚeqewukꞌujiꞌ najaꞌx, heꞌ marinero qa hats yumti quꞌ hats yeꞌmetitsiꞌiƚiꞌm paꞌquꞌ seheꞌyeꞌ. 28 Qa yiwuꞌmiijuꞌ haꞌ ƚeqjeyumtshelaꞌx qa yiꞌwen kaꞌ ƚꞌakapƚujuꞌ in treinta y seis (36) metrojuꞌ. Qa mexe notkiꞌets in mexe ik iye, maꞌ qa ewiꞌƚij iye in yiwuꞌmiijuꞌ qa yiꞌwen iye kaꞌ ƚꞌakapƚujuꞌ in hats veintisiete (27) metrojuꞌ. 29 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in nijiweꞌyets quꞌ heꞌyefeyiꞌƚ jiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ uteleꞌ, maꞌ qa yiwuꞌmiijuꞌ keꞌ ikwetjuꞌƚ (4) ƚeqe tseyemits ƚetsiꞌjii keꞌ tokoyei qa hats itaqsuntaxets quꞌ neꞌneƚukii. 30 Qa heꞌ marinero nilithiyuꞌtaxikꞌui keꞌ tokoyei qa yilithintaxiijuꞌ keꞌ witinhitjii, qa yaqanƚekii in yittaxijjuꞌ quꞌ nenii ƚapaꞌs peꞌquꞌ ƚeqetseyemitse keꞌ tokoyei. 31 Haꞌ Pablo qa yitꞌijets haꞌ centurión qa hekheweꞌ iye oqꞌopheƚinetsilets: —Eneweꞌen quꞌ niteꞌ amaneyeꞌjiꞌ eneꞌ tokoyei, ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ.—  

























 27:18 Jon 1:5; Hch 27:38 i 27:23 Dn 6:16; Hch 18:9; 23:11; Ro 1:9; 2Ti 4:17  27:25 Hch 27:22,36; Ro 4:20‑21 k 27:26 Hch 27:17,29; 28:1

h j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 27​, ​28  400 32  Maꞌ

qa heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yisaꞌxikꞌi keꞌ ƚeniihai keꞌ witinhitjii ƚasiꞌ maꞌ qa yiwejinƚe quꞌ niwuꞌmƚe. 33 Qa in hats kꞌesikꞌi quꞌ neꞌneƚukii, haꞌ Pablo qa yitꞌijets quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ netekjuꞌ hekheweꞌen, qa yitꞌij: —Hats catorce (14) keꞌ neƚutsikꞌi, in ƚonotkiꞌiƚkii, in niteꞌ ƚꞌekiꞌƚjuꞌ, ham paꞌquꞌ etujiꞌƚ. 34 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ ekiꞌƚjuꞌ, qe les ƚeꞌwis quꞌ ekiꞌƚjuꞌ hatsꞌinha quꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ quꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm peꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ, qe niteꞌ ewiiꞌƚeꞌ neꞌ ewkujitsiꞌƚ paꞌquꞌ hamiꞌiikii.— l 35 In hats yitꞌij akaꞌan, haꞌ Pablo qa tꞌekuꞌmiꞌ kaꞌ pan qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios qa week yiꞌwenij. Maꞌ qa yapkꞌasitjeꞌm qa tuj. m 36 Maꞌ qa week, hats yiꞌsinhetikꞌi ƚꞌajits, qa tekjuꞌ ek iye. 37 Qa in yuꞌjaxiꞌƚjiꞌ keꞌ tokoyei in yeꞌweekiꞌƚ 276 heꞌ jukhew. n 38 In hats yiliꞌijjuꞌ in tekjuꞌ, qa yiwuꞌmjiꞌjuꞌkii haꞌ iweliꞌ keꞌ elhuyitetsjiꞌ trigo qe qaꞌ les afꞌayayeꞌjiꞌ iye keꞌ tokoyei. o  











Peꞌ tokoyeyiꞌkꞌi qa qhafꞌafjuꞌ.

39 In

hats nekphaꞌm neꞌ junuꞌ, qa niteꞌ nikfeꞌlij haꞌ seheꞌ. Qa yiꞌwenƚiꞌii haꞌ loofikꞌitejeꞌm ham uteliꞌiꞌ qa yisuꞌun quꞌ nukinii keꞌ tokoyei hakhaꞌan, quꞌ ƚekeꞌyeꞌ. 40 Maꞌ qa yisaꞌxikꞌi keꞌ ƚeqe tseyemits keꞌ tokoyei, qa yiwejinƚejiꞌ haꞌ iweliꞌ, qa yiwapjahan heꞌ ƚetsiꞌjii ƚanajkanetits keꞌ tokoyei, qa yenphaꞌm iye haꞌ ƚapaꞌsii ƚeqe kꞌeewe, maꞌ qa iktax quꞌ namiitejeꞌm haꞌ ƚotkoyek. 41 Qa tꞌefeiƚe jiꞌtejeꞌm paꞌ qiphaꞌm isaꞌx in hats yamets hakhaꞌ iwoyitsiꞌ wetjuꞌƚ heꞌ iwelii keꞌ tokoyei qa tꞌunijjiꞌ, yitjuu jiꞌtejeꞌmha kaꞌ ƚapaꞌs qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nak. Qa keꞌƚe ƚetsiꞌjii qa niwqhafꞌitjuꞌ in yeqsilanjeꞌmkii keꞌ qitsikꞌi ƚeqe tꞌuyuyits haꞌ iweliꞌ. p 42 Heꞌ oqꞌopheƚinetsilets qa yisuꞌuntax quꞌ nanlanjuꞌ heꞌ witꞌopheƚii qe niteꞌ yisuꞌun paꞌquꞌ nilat quꞌ natꞌam. 43 Qa yisuꞌunƚe hakhaꞌ centurión quꞌ niƚin haꞌ Pablo, maꞌ qa yaqꞌayinij kakhaꞌ yisuꞌuntax hekheweꞌen. Qa yiyajiꞌijjiꞌjuꞌ pekheweꞌ quꞌ niyaꞌyij quꞌ natꞌam qa nojoꞌoj quꞌ netꞌilitꞌiijuꞌkii qaꞌ nametstejeꞌm haꞌ seheꞌ. 44 Qa yiyajiꞌets iye hekhewep quꞌ nijayanikꞌijuꞌ iye, qa ujaꞌx heꞌ iꞌnipjiꞌ keꞌ tabla ƚapkꞌasil qa hekhewep iye qa iꞌnipjiꞌek keꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ ƚewekwekits keꞌ tokoyeyiꞌkꞌi. Maꞌ qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj in week iƚii in yametstejeꞌm haꞌ seheꞌ.  









28

1   In

Pablo qa iꞌniꞌ paꞌ seheꞌ Malta.

hats week tsamiƚetstejeꞌm haꞌ seheꞌ, maꞌ qa tsikfeꞌliꞌƚets in hikhaꞌ pakhaꞌ ƚꞌisƚaꞌwet seheꞌ ƚii Malta. q

 27:34 1R 1:52; Mt 10:30; Lc 21:18 m 27:35 Mt 14:19; 15:36 n 27:37 Hch 2:41; 7:14; Ro 13:1; 1P 3:20 o 27:38‑39 Hch 27:18; 28:1 p 27:41‑44 Hch 12:19; 27:3,22; 2Co 11:25 q  28:1 Hch 16:10; 27:1,26,39 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 401

HECHOS 28

2  Heꞌ

tetsetiꞌyiꞌ tsejeeƚiƚetsha qa niƚaniꞌ kaꞌ ewiꞌƚ feꞌt qe piƚei qa kꞌui iye. Qa week tayaꞌyiꞌƚyii quꞌ haꞌniꞌƚijup kaꞌ feꞌt. r 3 Qa haꞌ Pablo qa yittaxij suufifi keꞌ najak ƚelits qa in hats yiwuꞌmtaxjiꞌjuꞌ kaꞌ feꞌt, qa tꞌilitƚefikꞌi ek kaꞌ qꞌoiqꞌoi qe elejeꞌyiꞌmets kaꞌ feꞌt, qa yiyewin haꞌ ƚokoi tꞌunijjiꞌ. 4 Qa heꞌ tetsetiꞌyiꞌ yiꞌwenij kaꞌ qꞌoiqꞌoi in tꞌunijjiꞌ haꞌ ƚokoi, qa yitꞌijjuꞌ: —Qeteꞌeꞌ tuꞌu quꞌ eqekꞌunaxiꞌija nakhaꞌ jukhew, qe in niteꞌ yaqꞌaltaxij naꞌ iweliꞌ, qa neꞌ dioskiꞌijup paꞌ witqaꞌtjaꞌ qa hats niteꞌ yisuꞌun quꞌ mexe iƚaꞌxeꞌ nakhaꞌan.— s 5 Haꞌ Pablo qa yeqsilanijjijuꞌkii kaꞌ feꞌt kaꞌ qꞌoiqꞌoyikꞌi qa namjiꞌjuꞌ, qa hamƚe ƚunyejiꞌijkii. t 6 Qa week yejeƚtaxijjuꞌ notkitaxets quꞌ nenikulat, iꞌnƚiꞌi quꞌ nanamijjuꞌ qaꞌ nawaꞌm. Qa hats yapetaxij, qa hamƚe ƚunyejiꞌijkii. Maꞌ qa tujtseikaꞌ ƚꞌanyejei iye qa yitꞌijets in diosteꞌ. u 7 Hakhaꞌ haꞌniꞌƚiꞌ metiꞌm haꞌ ƚeqꞌejinqaꞌwet haꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ hakhaꞌ ƚꞌisƚaꞌwet, haꞌ jukhew ƚii Publio. Qa tsekaxiꞌƚii keꞌ ƚetsiꞌ qa lesitsiꞌƚ yiwetsha keꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts. 8 Qa ƚunyeꞌjkii hik akaꞌaj, hakhaꞌ ƚatata haꞌ Publio iꞌwjuꞌ qe qi in wanqaatsꞌeꞌ, iwilhan qa iƚaꞌmkii iye. Haꞌ Pablo qa uyetsjiꞌ quꞌ niꞌwen, qa iꞌnkꞌaƚe in hats iyinipjiꞌ qa tꞌekuꞌmipjiꞌ, maꞌ qa yiƚin. v 9 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii, maꞌ qa heꞌ week wanqaatsꞌejuꞌ tetsetiꞌyiꞌ hakhaꞌ ƚꞌisƚaꞌwet qa namiikii iye, maꞌ qa week niƚinjuꞌ iye. 10 Qa qi iye in tsiwqinhetiꞌƚjiꞌ qa neqjunuꞌuƚyij iye, qa in hats yamets iye quꞌ hakiꞌƚkii qa week tseƚisiꞌƚij kekheweꞌ quꞌ netꞌejuyets quꞌ hakiꞌƚkii iye.  















11 Maꞌ

Pablo qa hats nekikꞌi paꞌ witꞌikheyiꞌjii paꞌ Roma.

qa in hats wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ juwelits in yaꞌmaneyiꞌƚiꞌkii hakhaꞌan qa haꞌniꞌƚjiꞌ iye keꞌ tokoyei taꞌƚii iye pakhaꞌ Alejandría, amaniꞌ hakhaꞌ ƚꞌisƚaꞌwet in hats yamets quꞌ lopꞌe. Keꞌ tokoyei qa yiwetshenii haꞌ ƚapaꞌsii heꞌ ƚoqo diosits ƚiyits witkꞌinjayek wetsjukjiꞌ (Cástor qa Pólux). 12 Qa in hats tsamiꞌƚets haꞌ witset Siracusa, qa wetshetkꞌewiꞌƚ keꞌ neƚuts in mexe yaꞌmaneyiƚiꞌjuꞌ iye hakhaꞌan. 13 Qa hikhaꞌ hataꞌƚiꞌƚiꞌ iye in hakiꞌƚkii iye ipƚuꞌui in hats tsamiꞌƚets iye hakhaꞌ witset ƚii Regio. Qa kakhap neƚukii qa naꞌl kaꞌ iꞌwkꞌuyiꞌl qa neƚukii iye qa hats tsamiꞌƚets haꞌ witset Puteoli. 14 Qa hikhaꞌ qa hiꞌweniꞌƚiꞌ heꞌ ujaꞌx hats yijayan paꞌ Jesús, qa mexe tsiyejiniꞌƚjuꞌ qa yisuꞌun quꞌ wetsjuk tatsai (7) neƚutseꞌ quꞌ yaꞌmaneyiꞌiƚijup. Qa hikhaꞌ qa hataꞌƚiꞌƚiꞌ in hats tsamiꞌƚii haꞌ Roma. w 15 Heꞌ hats yijayan paꞌ Jesús tetsetiꞌyiꞌ haꞌ Roma qa hats iꞌyeꞌeꞌƚ yijuꞌƚ. Maꞌ qa ajeꞌeƚ yamii quꞌ netsjeluꞌuƚikꞌuiyii heꞌ witsetits Foro de Apio  







r

 28:2 Ro 1:14; 1Co 14:11; Col 3:11 s 28:4 Lc 13:2,4; Jn 9:2 t 28:5 Mr 16:18; Lc 10:19  28:6 Hch 8:10; 14:11 v 28:8 Hch 9:40; Stg 5:14‑15 w 28:14 Jn 21:23; Hch 1:16

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HECHOS 28  402

qa haꞌ Tres Tabernas teꞌweyijuꞌƚ haꞌ Roma. Qa haꞌ Pablo in yiꞌwen qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Dios, qa qi in yiꞌsinhetikꞌi ƚꞌajits maꞌ qa tꞌunkii iye. 16 In kꞌuyiꞌƚ jiꞌtejeꞌm haꞌ witset Roma, qa ƚexkelij quꞌ neqethenfikꞌi haꞌ Pablo qa ewiꞌƚ haꞌ yejeƚets oqꞌopheƚinetsiꞌl. x  

17 Qa

Pablo qa iꞌnqꞌijatsheniꞌ paꞌ Roma.

ƚunyeꞌjkii in hats wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts in haꞌniꞌƚiꞌ haꞌ Roma, haꞌ Pablo qa iyinii hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ heꞌ week judiol iꞌniꞌkii haꞌ Roma. Qa in hats notꞌax wetjuꞌƚ, qa yitꞌijjiꞌjuꞌ: —Yejefets, yakhaꞌ hamtax paꞌquꞌ haqsiijkii quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ hekheweꞌ inejefets in judiol, qa paꞌquꞌ netꞌejuyijuꞌƚ iye kakhaꞌ ƚunyejei paꞌaj peꞌ inqaꞌjteyikꞌi. Naꞌ Jerusalenii hiknaꞌ hataꞌƚiꞌ in heinekumhiꞌyiꞌ qa heyestiꞌyij eneꞌ Roma ƚeiƚets, y 18 hik eneweꞌ in tsifaakankii qa yisuꞌuntax quꞌ netsweꞌjinƚe, qe ham paꞌquꞌ neꞌtswenij quꞌ nataꞌƚijupiꞌ quꞌ hailanhetii. z 19 Qa hekheweꞌƚe judiol qa niteꞌ yisuꞌun akaꞌan, maꞌ qa kꞌiyinets quꞌ hakhaꞌyeꞌ yijatꞌij César quꞌ netsjeyumtshenij paꞌquꞌ yijunyeꞌjeꞌ. Qa niteꞌƚe ikjiꞌ quꞌ natsamijii maꞌ qaꞌ hitꞌij peꞌquꞌ netꞌejuyijuꞌƚ hakhaꞌ yitset Israel. a 20 Qa hik taꞌƚijupiꞌ qa kꞌiyinets quꞌ kꞌeweniꞌƚ qa jintafaakateijuꞌ iye, qe taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ ƚoqꞌotkinheyejei taxkii hekheweꞌ Israel yakhaꞌ qa hekaꞌxkii eneꞌ foƚoƚikꞌil.— b 21 Hekheweꞌen maꞌ qa yitꞌijjuꞌ: —Yekheweliꞌƚ ham namiꞌiƚyii witfaakanekꞌe quꞌ nataꞌƚii naꞌ Judea quꞌ netꞌejui ewets. Ham iye nameꞌ neꞌ judiol quꞌ nefelijlkii quꞌ uƚꞌaxeꞌ. 22 Qa hisuꞌunƚiꞌiƚ quꞌ kꞌepiyeꞌeƚij quꞌ enfel pakhaꞌ ƚumtiꞌek quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qe akaꞌ tsikfeꞌliꞌƚets in tꞌejuyets pakhaꞌ inkꞌayik ƚunyeꞌjkii akaꞌan, in week tꞌejuyijuꞌƚ pekheweꞌ pekheljiꞌkii akaꞌan.— c 23 Maꞌ qa in hats yiwjutsiqenikꞌui kakhaꞌ neƚujiꞌ quꞌ niyetikꞌuiha, qa in hats yamets qa olots heꞌ namii hakhaꞌ iꞌniꞌ haꞌ Pablo. Taꞌƚijiꞌ in leefijuꞌ qa yamijii in hats metjuꞌ junuꞌ in nifeeliꞌmha paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. Qa woꞌtaxii quꞌ nenikfeꞌlikꞌuyiꞌ in tꞌejuyets paꞌ Jesús qa natkintaxijiꞌ kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Moisesꞌikꞌi qa peꞌ profetasꞌikꞌi iye. d 24 Qa ujaꞌx heꞌ tꞌekuꞌmiꞌ kekheweꞌ yitꞌij haꞌ Pablo, qa hekhewepƚe qa yeqekuꞌukꞌi. e 25 Qa in ƚunyeꞌjek in niteꞌ weekij quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ, qa yakꞌesƚe kiyek haꞌ Pablo in hats yitꞌijjiꞌjuꞌ akaꞌan: —Yasiinikꞌiha pakhaꞌ yitꞌijets paꞌaj paꞌ Espíritu Santo peꞌ alheyiꞌƚikꞌi qa iꞌnijjiꞌ paꞌaj paꞌ Isaiasꞌikꞌi profeta,  















x  28:16 Hch 24:23; 27:3 y 28:17 Hch 6:14; 25:8 z 28:18 Hch 22:24; 23:29; 26:31 a 28:19 Hch 25:11; 26:32 b 28:20 Hch 21:33; 26:6‑7,29; Ef 6:20; 2Ti 1:16 c  28:22 Lc 2:34; Hch 24:5; 1P 2:12; 4:14 d 28:23 Hch 8:35; 17:3; 19:8; 26:22; Flm 22 e  28:24 Hch 14:4; 19:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 403

HECHOS 28

26  in

yitꞌij paꞌaj: “Amii nakhaꞌ witset qaꞌ itꞌijets: ‘Quꞌ epiꞌyeꞌtaxiꞌƚ hatseꞌ qaꞌ niteꞌƚe enikfeꞌliꞌiƚikꞌi. Quꞌ jeƚtaxiꞌƚjuꞌ qaꞌ niteꞌƚe iꞌweniꞌiƚ. f 27 Qe peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii haꞌne witset titꞌoyikꞌi. Yitꞌonikꞌi ƚekfii qa yitꞌonikꞌi iye ƚotoi. Qa quꞌ niteꞌ hik akaꞌ ƚunyejeyeꞌ, in yejeƚjuꞌ qekha niꞌwentax, in yepiꞌyeꞌ ekꞌi qekha netkꞌentaxikꞌiha, qa peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii qekha nenikfeꞌltaxikꞌi iye maꞌ qekha neninkꞌaihittax qa yakhaꞌ qekha henƚintaxjuꞌ.’ ”  (Is 6:9,10) 28 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚets paꞌ Dios in tisij paꞌ ƚeqiƚinkeyeꞌj nekheweꞌ niteꞌ judiol, eneweꞌen qa tꞌekuꞌmijuꞌƚ yijatꞌij.— g 29 Haꞌ Pablo in hats yiliꞌij in yitꞌij akaꞌan, heꞌ judiol qa ikkii, qi in wapilij wetjuꞌƚ akaꞌan. 30 Haꞌ Pablo wetsjuk ininqapits in amanifi keꞌ ƚatkinkiꞌ wititsiꞌ. Qa week yejeꞌƚjiijuꞌƚ neꞌej namjiꞌjii, 31 qa nifeljiꞌjiꞌm paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. Qa iꞌnqꞌijatshenij iye paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo iꞌnƚiꞌijkii, ham paꞌquꞌ naqꞌayinij in nifel. h  









f  28:26‑27 Sal 119:70; Mt 13:14‑15; Mr 4:12; Lc 8:10; Jn 12:40; Ro 11:8 g 28:28 Lc 2:30; Hch 13:26,46; Ro 11:11 h 28:31 Mt 4:23; Hch 4:29,31; 20:25; 28:23; 2Ti 2:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS

1

1   Yakhaꞌ

Pablo yojo in mexe wetfel.

Pablo, ƚeqejkunenek haꞌ Jesucristo, tꞌekuꞌmyiijiꞌ quꞌ yaꞌapostoliꞌij, qa tseqethenjuꞌ quꞌ henfel keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ Intata tꞌejuyets haꞌ Jesús. a 2 In yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata keꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei qa iꞌnijjiꞌ paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi in yikaꞌajjiꞌ paꞌaj. b 3 Ekeꞌ wiꞌtlijei yiwjutsiqen paꞌaj hik ekeweꞌ nifel haꞌ Ƚaꞌs, hikhaꞌ in nekfikꞌi qa jukhewij qa taꞌƚets peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi taꞌƚets paꞌ Davidꞌikꞌi. c 4 Qa in taꞌƚets in hats iƚaꞌx iye maꞌ qa yinikfeꞌl in Ƚaaꞌsija paꞌ Intata qa yinikfeꞌl iye paꞌ yijaaꞌija in ƚetꞌunhaꞌx qe pakhaꞌ ƚunyeeꞌjija hakhaꞌan taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo. Hakhaꞌan hik hakhaaꞌija Jesucristo Yatsatꞌaxꞌinij. d 5 Haꞌ Jesucristo hikhaꞌ taꞌƚets akaꞌ ƚeꞌwis niteꞌ yewejuꞌƚtaxiƚij quꞌ nanaꞌliꞌƚ yeꞌm akaꞌan in yaꞌapostolitsiꞌƚij qe qaꞌ hisuꞌunkeniniꞌƚij eneꞌ week witsetits qaꞌ nepiyeꞌekꞌi keꞌ ƚeꞌlijei maꞌ qaꞌ niwqinhet qaꞌ nijayan iye haꞌ Jesucristo. e 6 Eneweꞌ witsetits hitꞌijets ekheweliꞌƚ ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm hik eneweꞌ teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ qaꞌ natsatꞌetsij haꞌ Jesucristo. f 7 Hikaꞌ haꞌne witfaakanek tꞌejuyiꞌƚ ei ekheweliꞌƚ ƚeꞌsuꞌunhei paꞌ Intata tetsetiyiꞌ ek paꞌ witset Roma. Ekheweliꞌƚ neqetheniꞌƚjuꞌ qaꞌ natsatꞌetsiꞌƚ ej. Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qa quꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. g  











8  Yojo

Paꞌ Pablo yisuꞌuntax quꞌ namii paꞌ Roma.

quꞌ mexe hitꞌij, haꞌ Jesucristo hikhaꞌ taꞌƚets quꞌ hitꞌijets ƚeꞌwisij paꞌ yeqe Dios qe taꞌƚiꞌƚ ewets week ekheweliꞌƚ Roma ƚeiƚets, qe week haꞌne seheꞌ iꞌyeꞌjiꞌjij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. h a  1:1 1Co 1:1; 9:1; 2Co 1:1; Hch 9:15; 13:2; Ga 1:15; Mr 1:14 b 1:2 Tit 1:2; Lc 1:70; Ro 3:21; 16:26 c 1:3 Mt 1:1; Jn 1:14; Ro 4:1; 9:3,5; 1Co 10:18 d 1:4 Hch 10:38; 13:33; 17:31; 26:23; Mt 4:3 e 1:5 Hch 1:25; 6:7; 9:15; Ga 1:16; Ro 16:26 f 1:6 Jud 1; Ap 17:14 g 1:7 Ro 5:5; 8:39; 1Ts 1:4; Ro 8:28; 1Co 1:24; 1Co 1:2‑4 h 1:8 Ro 16:19

404 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 405

ROMANOS 1

9 Paꞌ

Dios hikpaꞌ heꞌyithayiꞌyiꞌm weekij paꞌ yitaweꞌj qa henfel ekeꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei haꞌ Ƚaꞌs, hikpaꞌ nikfeꞌlij yiwets in yijaaꞌija in niteꞌ tsitapijiꞌiƚ ei qa kꞌiyinjiꞌij. i 10 Week ƚahatsiyij qa kꞌiyinjiꞌij qa hitjiijetsphaꞌm paꞌ Intata quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij, maꞌ qaꞌ hats ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natsamiꞌƚ ei, j 11 qe qiiꞌija in hisuꞌun quꞌ kꞌeweniꞌƚ qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ iye qaꞌ les etꞌunitsiꞌiƚij iye quꞌ ijayaniꞌƚ haꞌ Jesucristo. k 12 Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ hitꞌij, qaꞌ jinatkakƚinij wetjuꞌƚ paꞌ naꞌl ineꞌm niteꞌ inqekuyejeyij haꞌ Jesucristo. 13 Niteꞌ hisuꞌun quꞌnteꞌ enikfeꞌliꞌiƚets yejefets in hats olotsij in hatjiꞌlettaxij quꞌ nekꞌinjiwitsheniꞌƚ ei yamijii haneꞌej in mexe niteꞌ ƚekeꞌ. Qe kaꞌ hisuꞌun kakhaꞌan quꞌ nanaꞌl iye peꞌquꞌ ƚeyeꞌ quꞌ heyithayiꞌyiꞌƚ etjiꞌ in ƚunyejeyek hekhewep witsetits. l 14 Naꞌl paꞌ haiyajaxtiꞌyijets hik ƚunyeꞌj quꞌ yekumhifkineyiꞌipjiꞌ peꞌ week pekheweꞌ nikfeꞌlets keꞌ griego ƚeꞌlijei qa peꞌ niteꞌ nikfeꞌlets keꞌ griego ƚeꞌlijei, pekheweꞌ wekwek nikfeꞌlets qa pekheweꞌ ham nikfeꞌleꞌets. m 15 Hik taꞌƚijupiꞌ in qi in hisuꞌunetsha quꞌ natsamiꞌƚ ei qaꞌ kꞌefeꞌljiiƚimek ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij ekheweliꞌƚ in ƚaꞌniꞌƚiꞌ ek paꞌ witset Roma. n  











16  Yakhaꞌ

Ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei hik ekeweꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata.

niteꞌ hewepinij in henfel keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei qe hik ekeweꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata qe qaꞌ iƚaꞌxeꞌ week pakhaꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ, yojo paꞌaj peꞌ judiol maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa weekij pekheweꞌ niteꞌ judiol. o 17 Ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei jiꞌyethinij paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jinatsathenket paꞌ Intata. Quꞌ jinatsathenket taꞌƚets in niteꞌ jiteqekuꞌ maꞌ qa lees tꞌijaifikꞌi paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij, hik akaꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei in yitꞌij: —Paꞌquꞌ jukheweꞌ in yatsathen qaꞌ iƚaꞌxeꞌ qe taꞌƚets paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj.—  (Hab 2:4) p  

18  Qe

Paꞌ ƚewuƚꞌax eneꞌ jukhew qa efuts.

paꞌ ƚawak paꞌ Intata taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in jinikfeꞌlets. Paꞌ qi ƚawak tꞌejuyets peꞌ uƚꞌets qa yeqekuꞌ iye. Peꞌ ƚewuƚꞌets pekheweꞌen taꞌƚets in niteꞌ ƚexkelij quꞌ nepiyeꞌekꞌi pekhewep ekeꞌ yijaaltaxija in ƚeꞌsits wiꞌtlijei. q 19 Qe keꞌ hats yinikfeꞌl in tꞌejuyets paꞌ Intata ƚekhewel hats nikfeꞌltaxetsha, qe paꞌ Intata ƚakhaaꞌija in yikfelittaxets. r  

 1:9 2Ti 1:3; Ro 9:1; 2Co 1:23; 11:31; Fil 1:3‑5,8; Ef 1:16; 1Ts 1:2; 2:5,10; Flm 4  1:10 Hch 18:21; Ro 15:32 k 1:11 Hch 19:21; Ro 15:23 l 1:13 1Co 10:1; 11:3; Hch 19:21; Jn 4:36; Ro 15:16; Fil 1:22; Col 1:6 m 1:14 Hch 28:2 n 1:15 Ro 15:20; 1Co 9:16 o  1:16 2Ti 1:8,12,16; 1Co 1:18,24; Hch 3:26; Ro 2:9; Jn 7:35 p 1:17 Ro 3:21; 9:30; Fil 3:9; Ga 3:11; He 10:38 q 1:18 Ro 5:9; Ef 5:6; Col 3:6; 2Ts 2:6‑10 r 1:19 Hch 14:17; 17:24‑27 i

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 1  406 20  In

ipƚuꞌukꞌi ek paꞌaj in iꞌnkꞌa yaqsiijkii paꞌ Intata haꞌne seheꞌ qa naꞌ waꞌs iye in nikfeꞌltaxets eneꞌ jukhew qa efuts in naꞌl paꞌ Intata, qa nikfeꞌltaxets iye paꞌ niteꞌ yiliꞌij ƚetꞌunhaꞌx yemjeetax in niteꞌ yiꞌwentax. Nikfeeꞌltaxetsha in niteꞌ ham qe taꞌƚets eneꞌ jiteꞌwen ƚaqsijiijuꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ham wejuꞌƚiꞌij quꞌ nittaxijets: —Niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets, me naꞌl paꞌ Dios, me iꞌnƚiꞌi quꞌ ham Dioseꞌ.— s 21 In hats nikfeꞌltaxetsha in naꞌl paꞌ Intata, qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ niwqinhet in qitax in Dios qa niteꞌ yitꞌijetsphaꞌm iye: —Ƚeꞌwisij.— Ƚekhewel in woꞌtaxii paꞌ Intata qa wekwekƚe ham wejuꞌƚiꞌij yijamtiꞌijets yumtitax quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ peꞌ uƚꞌets ƚaqjamtikineyejeikii in les hik ƚunyejei quꞌ nooꞌyeꞌkii. t 22 In wanamitij in nikfeꞌlets peꞌ wekwek maꞌ qa week neƚuts les in ham nikfeꞌleꞌets. u 23 Qe ƚekhewel yitujtseikanintax paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata, hikpaꞌ niteꞌ waꞌm, qa yojonkettaxikꞌi neꞌej witeqsiꞌnqꞌalits, ƚesiꞌnqꞌalits eneꞌ jukhewƚe hik eneweꞌ waꞌm, qa yumtitax iye quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ eneꞌ junatai qa week eneꞌ inqaꞌmetets qa naꞌaj qꞌoiqꞌoi qa week iye niꞌkhewepij nekij seheꞌ ejuꞌ. v 24 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in hats inyeꞌjƚuꞌ in yiwejinƚiꞌij eneweꞌen quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚekhewelƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii uƚꞌax. Maꞌ qa yaqsiijkii pakhaꞌ les in yeqwepin wanawitjiƚejuꞌkii niteꞌ yiwqinhetjiꞌ ƚꞌesenits jukhew qa efuts. w 25 Niteꞌ nekꞌenheyuꞌets paꞌ yijaaꞌija in tꞌejuyets paꞌ Intata qa ewiꞌƚƚe paꞌ witwejtitsiꞌ in yisuꞌunikꞌi. Iyinii qa tꞌithayiꞌyiꞌm iye neꞌ ƚaqsijiiƚejuꞌ paꞌ Intata qa niteꞌ iyinii paꞌ yijaaꞌija in Dios hikpaꞌ yijatꞌij neniwqinhetjiꞌha eneꞌ week ƚahatsiyij. x 26 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in hats inyeꞌjƚuꞌ in yiwejinƚiꞌij eneweꞌen pakhaꞌ ƚekhewelƚe in yisuꞌun qi in yeqwepintax. Efuts yitujtseikanin ƚunyejei qa yiliꞌij paꞌ ƚeqjunyejeitaxij paꞌ Intata, maꞌ qa wapilƚe wetjuꞌƚ. y 27 Qa hik ƚeqfenyejei ƚewek iye neꞌej jukhew yiliꞌij iye paꞌ hats ƚeqjunyejeitaxij paꞌ Intata qa niteꞌ yisuꞌun peꞌquꞌ efuyeꞌ qa ewiꞌƚƚe in qi in woꞌoikii naꞌaj ƚejukhewifetax. Jukhew in wapilƚe wetjuꞌƚ qi in yeqwepin in yaqsiijkii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in testiꞌyij quꞌ naꞌnij pakhaꞌ hats tꞌejuiƚeꞌets in ƚantanithenkeyeꞌj. z 28 Eneweꞌen in yumti quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij quꞌ nenikfeꞌltaxets paꞌ Intata, maꞌ qa paꞌ Intata qa tisij eneweꞌen quꞌ naqamaxjiꞌ paꞌ uƚꞌax peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii. Maꞌ qaꞌ naqsiijkii pakhaꞌ niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ naqsiijkii yeqwepintax.  















 1:20 Mr 10:6; Job 12:7‑9; Sal 19:1‑6; Jer 5:21‑22 t 1:21 2R 17:15; Jer 2:5; Ef 4:17‑20  1:22 Jer 10:14; 1Co 1:20 v 1:23 Sal 106:20; Jer 2:11; Hch 17:29 w 1:24 Ef 2:3; 4:19 x  1:25 Is 44:20; Jer 10:14; 13:25; 16:19; Ro 9:5; 2Co 11:31 y 1:26 1Ts 4:5 z 1:27 Lv 18:22; 20:13; 1Co 6:9 s

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 407

ROMANOS 1​, ​2

29 Eneweꞌen

hats qi in topolij in niteꞌ yatsathen, qi in topolij peꞌ ƚewuƚꞌets, qi in topolij iye in qi in yisuꞌun ekeꞌ wekwek, napjaxƚe etskii iye peꞌyeꞌ qa yawtshetenƚe, qi in topolij in eqemtshenetsitsij peꞌyeꞌ, eqekꞌunhets, ekꞌeƚenhets, aqaqanhetsitsijkii peꞌyeꞌ, uƚꞌax yukinjiꞌ naꞌaj yepiꞌyeꞌ ekꞌi wiꞌtlijei ƚeꞌwistaxikꞌi, ifaakatenhets. a 30 Uƚꞌetsikꞌikii ƚeꞌlijeyij pekhewepeꞌ, yuteenija paꞌ Intata, yisuꞌunƚe quꞌ niwakaninkii paꞌquꞌ niyetij, weniwqinhet, yumti quꞌ les natꞌanipjiꞌ pekhewep, yisuꞌun quꞌ nojoꞌoj paꞌquꞌ naqsiijkii quꞌ iꞌnkꞌa neꞌtwenhetii uƚꞌax, niteꞌ tekꞌenets peꞌquꞌ ƚꞌalheyeꞌ, b 31 niteꞌ nikfeliyuꞌets peꞌyeꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jinetjumtitaxijets paꞌquꞌ neniwjutsiqentaxij, hamitsiꞌm paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx qa niteꞌ neqꞌelet iye. c 32 Ƚekhewel hats nikfeeꞌltaxetsha paꞌ ƚꞌanyeꞌjij paꞌ Intata peꞌ yaqsiijkii in ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij paꞌ witwamhiꞌ, qa niteꞌ ewiꞌƚeꞌ in yaqsiijkii akaꞌan qe in yiꞌsinhetijupiꞌ iye in yaqsiijkii iye pekhewep akaꞌan. d  





2

Paꞌ Intata yitanithenij hatseꞌ paꞌ hats ƚukꞌeꞌ paꞌ yaqsiijkii.

1   Maꞌ

qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats ham eꞌm paꞌquꞌ ittaxij, akhaꞌ in ƚittaxijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhapeꞌ, maꞌ qa hats akhaꞌƚe eteꞌm in ƚanalitikꞌi paꞌ ejunyeꞌj, qe in ƚittaxijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhapeꞌ iye akhaꞌ hik ejunyeꞌj iye qe paꞌ yaqsiijkii hik ƚunyeꞌj iye paꞌ ƚaqsiijkii. e 2 Hats jinikfeꞌltaxetsha paꞌ Intata quꞌ nitanithen hatseꞌ peꞌ yaqsiijkii ekeweꞌ wekwek uƚꞌets. Niteꞌ yafꞌaliꞌƚiꞌij paꞌquꞌ nitanithen qe yijaaꞌija. 3 Akhaꞌ in ƚejeƚtaxikꞌui peꞌ uƚꞌets yaqsiijkii pekhewep, ¿me ƚumtitax quꞌ ujaꞌxeꞌƚe quꞌ nitanithen hatseꞌ paꞌ Intata qa akhaꞌƚe qaꞌnteꞌ natanithaneꞌ hatseꞌ in hik ejunyejeitax in ƚaqsiijkii iye peꞌ wekwek uƚꞌets? 4 ¿Me ƚuten paꞌ Dios in qi paꞌ ƚeqifenkeyeꞌjtax ej? ¿Me ƚuten iye in mexe ham ƚeqfenyeꞌjetax ej qa notkitax ewets iye qe akhaꞌ niteꞌ ƚenikfeꞌlets in neƚistaxij paꞌ qi ƚeqifenkeyeꞌjtax ej hatsꞌinha quꞌ iliꞌij peꞌ uƚꞌets maꞌ qaꞌ ekꞌenets? f 5 Qa yapeꞌenhaƚe niteꞌ ƚꞌimpiyeꞌ qa ƚitꞌunhet iye paꞌ ataweꞌj in niteꞌ ƚitujtseikanin paꞌquꞌ ejunyeꞌjeꞌ. Maꞌ qa hats akhaꞌƚe eteꞌm in ƚꞌijatshenfikꞌi paꞌquꞌ antanithenkeyeꞌjeꞌ hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ quꞌ namtaxets quꞌ nethinij paꞌ Intata paꞌquꞌ ƚukꞌeyeꞌ quꞌ nitanithenij week ewiƚei. Niteꞌ yafꞌaliꞌƚiꞌij qe yijaaꞌija paꞌquꞌ nitanithen. g 6 Maꞌ qa paꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ yaqsiijkii week ewiƚei eneꞌ jukhew qa efuts qaꞌ hik  (Sal 62:12) h ƚukꞌeyejeek hatseꞌ paꞌquꞌ nijaninij. 7 Ƚakhaꞌ tisij hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij pekheweꞌ niteꞌ yoꞌqmositij in yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, qa woꞌoiha iye paꞌquꞌ ƚesaxitsiꞌimkii hatseꞌ qa paꞌquꞌ  











a  1:29 2Co 12:20 b 1:30 Sal 5:5; 2Ti 3:2 c 1:31 2Ti 3:3 d 1:32 Ro 6:21; Lc 11:48; Hch 8:1; 22:20 e 2:1 Lc 12:14; Ro 1:20; 9:20; 14:22; 2S 12:5‑7; Mt 7:1 f 2:4 Ro 3:25; 9:22; 11:22; Ex 34:6; 1Ti 1:16; 1P 3:20; 2P 3:9,15 g 2:5 Dt 32:34; Pr 1:18; Sal 110:5; 2Co 5:10; 2Ts 1:5; Jud 6 h 2:6 Pr 24:12; Mt 16:27

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 2  408

ƚukꞌelejiꞌ hatseꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ qa woꞌoiha iye quꞌ nanaꞌliꞌm hatseꞌ paꞌ niteꞌ witwamhiꞌ. i 8 Qa pekheweꞌ ƚekhewelƚe ƚeteꞌm in watjamtiƚetets, qa yuten iye paꞌ yijaaꞌija in yitꞌij ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei qe ewiꞌƚƚe in tekꞌenets paꞌ niteꞌ yatsathen. Maꞌ qa qi quꞌ naꞌnayuꞌum qa qi iye hatseꞌ quꞌ nitanithen qe niteꞌ nekꞌenheyuꞌets. j 9 Pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax naꞌl hatseꞌ paꞌ qi quꞌ naatsꞌeꞌej maꞌ qaꞌ qi quꞌ nanaitaxikꞌi ƚunyeꞌjkii, qaꞌ nojoꞌoj peꞌ judiol qa iꞌnkꞌaƚe peꞌ niteꞌ judiol. k 10 Qa pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ ƚesaxitsiꞌimkii qaꞌ netestiꞌyij iye paꞌquꞌ ƚukꞌelejiꞌ qaꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ ƚꞌikesimeyaxitseꞌƚekii, qaꞌ nojoꞌoj iye peꞌ judiol qa iꞌnkꞌaƚe peꞌ niteꞌ judiol, 11 qe paꞌ Intata week ƚeqjunyejeyij. l  







12  Week

Ham paꞌquꞌ natꞌintaxkii hatseꞌ peꞌ ƚewuƚꞌets.

pekheweꞌ niteꞌ nikfeꞌlets keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii paꞌ uƚꞌax qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ netwuꞌmhitiijiꞌjukii iye paꞌ feꞌt. Qa pekheweꞌƚe nikfeꞌltaxets keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) qa yapeꞌenhaƚe yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa niteꞌ yaqsiijkii paꞌ yittaxij keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) qa hik akaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ netwuꞌmhitiijiꞌjukii paꞌ feꞌt. 13 Qe paꞌ Intata niteꞌ yitꞌijets quꞌ natsathen pekheweꞌ quꞌ nepiyeꞌƚiꞌikꞌi keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley), pekheweꞌ quꞌ naqsiijkii yijatꞌij paꞌ yitꞌij keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa hik pekheweꞌ yijatꞌij quꞌ nitꞌijets paꞌ Intata quꞌ natsathen. m 14 Qa pekheweꞌ niteꞌ judiol in hamitstaxiꞌm qa niteꞌ nikfeꞌltaxets iye keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii hik ƚunyeꞌj paꞌ yitꞌij keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats hik ƚunyeꞌj quꞌ nenikfeꞌlets kekheweꞌ yitꞌij keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. n 15 Qe ƚekhewel inqꞌethinij in hats iꞌnjiꞌ peꞌ ƚatawjets kekheweꞌ yitꞌij keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. Qa inqꞌethinij in yoksiꞌwen in yumti quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa in yumti iye quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. o 16 Akaꞌan akaꞌ ƚunyeꞌjkii hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ paꞌ neƚujiꞌ paꞌ Intata quꞌ netistaxij haꞌ Jesucristo qaꞌ nejeyumtshen qaꞌ nethinij iye peꞌ yatꞌintaxkii eneꞌ jukhew qa efuts. In ƚunyejeyek kekheweꞌ hats henfel. p  







 2:7 1Co 15:42,50,53; Lc 8:15; He 2:7; 10:36; 1P 1:7; Mt 25:46 j 2:8 2Co 12:20; Ga 5:20; Fil 2:3; Stg 3:14,16; 2Ts 2:12 k 2:9 Ro 1:16; 8:35; Hch 3:26; 1P 4:17 l 2:11 Dt 10:17; Hch 10:34; 1Co 9:21 m 2:13 Mt 7:21,24; Jn 13:17; Stg 1:22 n 2:14 Hch 10:35; Ro 1:19 o  2:15 Ro 2:27 p 2:16 Hch 10:42; 17:31; Ro 3:6; 14:10; 16:25; 1Co 15:1; Ga 1:11; 1Ti 1:11; 2Ti 2:8 i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 409

17 Qa

ROMANOS 2

Pakhaꞌ yijaaꞌija in judío.

akhaꞌ in ƚanamitij in eꞌjudio qa ƚanamitij iye ekeweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa in ƚanamitij iye paꞌ Dios q 18 qa in ƚenikfeꞌlets iye paꞌ yisuꞌun, qa ƚenikfeꞌlets iye quꞌ ejeƚjiꞌ pakhaꞌ les in ƚeꞌwisjuꞌ quꞌ aqsiijkii, qe ƚꞌijatshenhetiꞌyij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei. r 19 Qa qiꞌija iye in ƚumti quꞌ akhaꞌyeꞌ quꞌ ijtsꞌenkii pekheweꞌ ƚitꞌijets in hik ƚunyejei quꞌ pukꞌaletseꞌ, qa qiꞌija iye in ƚumti quꞌ akhaꞌyeꞌ quꞌ ƚefetitjiyeꞌej pekheweꞌ ƚitꞌijets in iꞌniꞌ paꞌ nookii, 20 yijatshen pekheweꞌ niteꞌ teqeneƚuikii qa maestro iye pekheweꞌ woꞌtwomenhet, qa akhaꞌ qa ƚaqsiꞌjtax kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, hik kekheweꞌtax qek nikfelitets paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ yijaaꞌija. s 21 Akhaꞌ, in ƚꞌijatshen pekhewep, ¿me ƚeꞌnijatshenƚe eteꞌm? Akhaꞌ in ƚiꞌnqꞌijatshenij quꞌ hasuꞌuj paꞌquꞌ netꞌejtenkii, ¿me niteꞌ ƚꞌejtenkii? t 22 Akhaꞌ, in ƚitꞌijets quꞌ hasuꞌuj paꞌquꞌ nowoꞌoi efuyeꞌ in hats naꞌl peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, ¿me niteꞌ ƚowoꞌoi peꞌquꞌ efuyeꞌ in hats naꞌl peꞌquꞌ ewheꞌyeꞌyeꞌ? Akhaꞌ in ƚanamitij in ƚuten pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, ¿me ham ƚekaxiꞌikꞌui peꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits? u 23 Akhaꞌ in qi in ƚiwqinhetjiꞌ kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) ¿me ƚiwqinhet paꞌ Intata quꞌ otsipjiꞌ kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley)? v 24 Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Peꞌ niteꞌ judiol yitꞌijets uƚꞌax kaꞌ ƚii paꞌ Intata qe taꞌƚiꞌƚ ewets (Is 52:5) qe ƚꞌotsiꞌƚipjiꞌkii kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley).— w 25 Qe yijaaꞌija kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión) x akaꞌan iye naꞌl paꞌ wejuꞌƚij quꞌ aqsiijijkiiha paꞌ yitꞌij kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, qa quꞌ niteꞌƚe aqsiꞌjiꞌijkii paꞌ yitꞌij kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, qa ham neꞌwejuꞌƚiꞌij in ƚiwumtax axpaꞌs (circuncisión). y 26 Hik taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ niteꞌ judiol in niteꞌ yaqsiꞌjtaxijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión) qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii paꞌ yitꞌij kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, maꞌ qa hats hik ƚunyejei quꞌ hats naqsiꞌjijkii kakhaꞌ yiwum ƚaxpaꞌs (circuncisión). z 27 Pakhaꞌ niteꞌ judío qa niteꞌ yaqsiꞌjtaxijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs qa tekꞌenƚeꞌets paꞌ yitꞌij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nuten qe akhaꞌ in ƚaqsijtaxijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs qa naꞌltax eꞌm iye kekheweꞌ wenittaxij yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi qa niteꞌƚe ƚꞌekꞌenets. a  



















 2:17 Mi 3:11; Jn 5:45; Ro 9:4 r 2:18 Fil 1:10 s 2:20 Ro 3:31; 2Ti 1:13; Is 2:1‑4; 42:6‑7; 49:6 t 2:21 Mt 23:3‑7 u 2:22 Hch 19:37 v 2:23 Mi 3:11; Jn 5:45; Ro 9:4 w  2:24 Ez 36:20‑23; 2P 2:2 x 2:25 Circuncisión ikjiꞌ yisaꞌxii qa yiwuꞌm ƚammiꞌs paꞌ ƚꞌaj ƚꞌakaꞌtheꞌei paꞌ ƚosoꞌ. y 2:25 Jer 4:4; 9:25 z 2:26 Ro 3:30; 8:4; 1Co 7:19; Ef 2:11 a  2:27 Mt 12:41 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 2​, ​3  410 28  Qe

nite judío haꞌne laxa, qa kakhaꞌ iye yiwuꞌm ƚaxpaꞌs maꞌ qa naꞌl naꞌaj jiifꞌijiꞌ haꞌne iꞌnaj, b 29 qe paꞌ yijaaꞌija yijatꞌij in judío pakhaꞌan taꞌƚets paꞌ ƚataweꞌj, qa in yaqsiijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs qa taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo in tetliꞌjjuꞌ paꞌ ƚataweꞌj qa niteꞌ taꞌƚets kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. Pakhaꞌan in ƚunyeꞌj akaꞌan qa niteꞌ eneꞌ jukhewƚe quꞌ niꞌsinhetij qe paꞌ Intata hik pakhaaꞌija in yiꞌsinhetij akaꞌan. c  

3

1   Maꞌ

Paꞌ Intata yaqsiijkii paꞌquꞌ hats nitꞌij.

hayits, qa haneꞌej ¿ƚekpaꞌ wejuꞌƚij in jeꞌjudio? ¿Qa ƚekpaꞌ iye wejuꞌƚij kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión)? 2 Akaꞌan olots wejuꞌƚij pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qe yojo paꞌaj in tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata pekheweꞌ judiol in tisij ekeweꞌ ƚeꞌlijei quꞌ naqsiꞌj. d 3 Yeꞌehe haneꞌej, peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ quꞌ neqekuꞌ ¿me yiliꞌijupiꞌ paꞌ Intata paꞌquꞌ hats nitꞌij quꞌ nataꞌƚets pekheweꞌen in yeqekuꞌ? e 4 Akaꞌan niteꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌj. Paꞌ Intata yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij yemjeetax paꞌquꞌ nowotkꞌonƚetaxkii. Hik taꞌƚijupiꞌ kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in yitꞌij: —Akhaꞌ paꞌ Intata, yijaaꞌija paꞌquꞌ hats itꞌij. Akhaꞌ ƚanaxij pakhaꞌ quꞌ nittaxijets quꞌnteꞌ yijaayiꞌija paꞌquꞌ hats itꞌij.—  (Sal 51:4) f 5 Qa paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ in niteꞌ jitatsaꞌthen quꞌ les nanalitetsjuꞌ in yatsathen paꞌ Intata qa ¿paꞌn quꞌ jintitꞌijjuꞌ? ¿Me jititꞌijjuꞌ quꞌ niteꞌ nasiniꞌikꞌi paꞌ Intata in yitꞌijets quꞌ jinitanithen? (In ƚꞌanyeꞌjek naꞌaj jukhew qe iyet akaꞌ hitꞌij.) g 6 Quꞌ jintitꞌijjuꞌ quꞌ niteꞌ natsatheneꞌ paꞌ Intata, akaꞌan niteꞌ ƚeꞌwis. Qa quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ ¿me ƚekeꞌ quꞌ nitanithen paꞌ Intata haꞌne week seheꞌ epjiꞌ? h 7 Naꞌl paꞌquꞌ nitꞌij: —Paꞌ yiwejtitsiꞌ quꞌ hikpaꞌ nataꞌƚets in naꞌletsjuꞌ paꞌ yijaaꞌija taꞌƚets paꞌ Dios maꞌ qa tꞌijaifikꞌi in olots peꞌ yiwqinhetjiꞌ, ¿qa inhatsꞌek quꞌ natstanithen paꞌ Dios quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ yuƚꞌaxeꞌ?— i 8 ¿Inhatsꞌek in niteꞌ yitꞌij yijatꞌij: —Yape jitaqsiijkii paꞌ uƚꞌax hatsꞌinha qaꞌ les qiyeꞌ paꞌ ƚeꞌwis?— Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyejei in wotkꞌoniꞌƚyijkii qa yitꞌijets in hik akaꞌ paꞌ kꞌinqꞌijatsheniꞌƚij. Qa hatsƚe jutsiqets qa yatsathenikꞌiha iye quꞌ nattanithenhetii. j 9 ¿Ƚekpaꞌ jitafaakatejiꞌ ikuꞌuj? Inekhewel in jeꞌjudio ¿me les jitꞌanipjiꞌ pekhewep? Niteꞌ. Qe yekheweliꞌƚ hijatsheniꞌƚij neꞌ judiol qa neꞌ niteꞌ judiol iye in iꞌnipjiꞌ paꞌ uƚꞌax qa tenekꞌenheꞌyipjiꞌ. k  















 2:28 Jn 8:39; Ro 9:6; Ga 6:15 c 2:29 Fil 3:3; Col 2:11; Ro 7:6; 2Co 3:6; 10:18; Jn 5:44; 12:43; 1Co 4:5 d 3:2 Dt 4:8; Sal 147:19; Ro 9:4; Hch 7:38 e 3:3 Ro 10:16; He 4:2 f  3:4 Lc 20:16; Ro 3:31; Sal 116:11 g 3:5 2Co 6:4; Ga 2:18; 3:15; Ro 4:1; 5:8; 6:19; 7:7; 8:31; 9:14,30; 1Co 9:8; 15:32 h 3:6 Ro 2:16 i 3:7 Ro 9:19 j 3:8 Ro 6:1 k 3:9 Ro 1:18‑32; 2:1‑29; 3:19,23; 11:32; Ga 3:22 b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 411

ROMANOS 3

10  Qa

akaꞌan kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ natsathen, haamija. l 11 Ham paꞌquꞌ nenikfeꞌlets. Ham paꞌquꞌ nowooꞌoyha paꞌ Dioosija. 12 Week ikikꞌi pakhaꞌ tujtseikaꞌ witꞌikheyiꞌj, hikpaꞌ taꞌƚets in hats ham wejuꞌƚiꞌij eneweꞌen. Ham paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌ yijaaꞌija in ƚeꞌwistax, haamija.   (Sal 14:1‑3) 13 Peꞌ ƚaqawjets hik ƚunyejei neꞌej nimeƚuk in qhofij. Ƚelepepits aqaqanhetsitsijkii peꞌyeꞌ.  (Sal 5:9) Peꞌ ƚejil naꞌliꞌm paꞌ qꞌoiqꞌoi ƚaꞌtiꞌ.Sal 140:3 14 Topolij ƚejil paꞌ uƚꞌax qa qi iye in ekꞌimii.  (Sal 10:7) 15 Peꞌ ƚefꞌiyei iyits quꞌ nekumaꞌxii paꞌquꞌ nilan. 16 Witwuƚꞌeyeꞌjjuꞌ qa aꞌtax iye paꞌ iꞌnjiꞌ peꞌ ƚꞌikheijei. 17 Niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ witꞌikheyiꞌj taꞌƚets paꞌquꞌ witꞌikesimeyaꞌxeꞌƚekii.   (Is 59:7,8) 18 Niteꞌ ewiiꞌƚij quꞌ naꞌnjiꞌ peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii quꞌ neꞌnijiweyijuꞌƚ paꞌ Intata.—  (Sal 36:1) 19 Qa inekhewel jinikfeꞌlets week kekheweꞌ wenitꞌij (ley), in ujaꞌxƚe in tꞌejuyets pekheweꞌ yatsatꞌetsipjiꞌ ekeweꞌen, hatsꞌinha qaꞌ ham paꞌquꞌ niyetƚe, qe week quꞌ hats nitanitꞌetsƚetij in uƚꞌetsets paꞌ Intata. m 20 Qe ham paꞌquꞌ nitꞌijets paꞌ Intata quꞌ hats natsathen quꞌ nataꞌƚets quꞌ naqsiijkii kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). Qe ekeweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj ewiꞌƚƚe in tꞌejuyets quꞌ jinenikfeꞌlets paꞌ witwuƚꞌax. n 21 Kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) niteꞌ taꞌƚets quꞌ jinilijjuꞌ paꞌ Intata qa haneꞌej qa hats weꞌnethinkii hakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets yijatꞌij quꞌ jinilijjuꞌ paꞌ Intata hikhaꞌ haꞌ hayiits iꞌnjiꞌ paꞌaj ekeweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) qa nifel iye paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi. o 22 Hakhaꞌan hikhaꞌ Jesucristo, hikhaꞌ taꞌƚets quꞌ nenliꞌjjuꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ qa efuyeꞌ iye paꞌ Intata, week pakhaꞌ quꞌ niteꞌ neqekuꞌyeꞌ hakhaꞌan. Qa weekƚe paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe p 23 qe week yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nafits pakhaꞌ yisuꞌuntax paꞌ Intata quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj jukhew qa efu iye. q 24 Qa haneꞌej qa hats jiyatsathenket qa ham ƚajaꞌyeꞌ qe taꞌƚets paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo in jiyilithinikꞌuikii paꞌ uƚꞌax. r 25 Paꞌ Intata yaqsiijkii qa week yiꞌwen haꞌ Jesucristo in waꞌm infi qa tꞌilitfikꞌi peꞌ ƚꞌathits hatsꞌinha paꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. Hik akaꞌ jiꞌyethinij paꞌ Intata qe qaꞌ  





























l  3:10‑12 Sal 53:1‑3; Ec 7:20 m 3:19 Jn 10:34; Ro 2:9,12 n 3:20 Sal 143:2; Hch 13:39; Ga 2:16; Ro 4:15; 5:13,20; 7:7 o 3:21 Ro 1:2,17; 9:30; Hch 10:43 p 3:22 Hch 3:16; Ga 2:16,20; 3:22,28; Ef 3:12; Ro 4:5,11,16; 10:4,12; Col 3:11 q 3:23 Ro 3:9 r  3:24 Ro 4:4,16; 1Co 1:30; Ef 1:7; 2:8; Col 1:14; He 9:15

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 3​, ​4  412

jinenikfeꞌlets Ƚakhaꞌ in yatsathen. Ƚakhaꞌ in niteꞌ eqꞌitaqsunaꞌx qa qi in notkiꞌets paꞌaj quꞌ natjai peꞌ witwuƚꞌets, s 26 hatsꞌinha qaꞌ jiꞌnethinij haꞌne ƚahatsꞌij in yatsathen pakhaꞌan qa yatsathenket iye pakhaꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ haꞌ Jesús. 27 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ¿paꞌn iꞌniꞌ paꞌquꞌ nanamitij quꞌ hats netetliꞌjjuꞌ? Ham. ¿Inhatsꞌek in ham? ¿Me taꞌƚets paꞌquꞌ jintaqsiijkii? Niteꞌ. Qe pakhaꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo hikpaꞌ taꞌƚets quꞌ jiniliꞌjjuꞌ paꞌ Intata. t 28 Qe yekheweliꞌƚ hats tsikfeꞌliꞌƚets in ewiꞌƚƚe quꞌ nataꞌƚets paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo quꞌ jiniliꞌjjuꞌ paꞌ Intata, qa niteꞌ quꞌ jitekꞌentaxikꞌi ekeꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) quꞌ nataꞌƚets. u 29 Qa paꞌ Dios ¿me ujaꞌxƚiꞌijkii quꞌ ƚeqe Dioseꞌ pekheweꞌ judiol? Qa ¿me niteꞌ ƚeqe Dios iye pekheweꞌ niteꞌ judiol? Ehe, ƚeqe Dios iye pekheweꞌ niteꞌ judiol. v 30 Qe yijaaꞌija in ewiꞌƚƚe paꞌ Dios, hikpaꞌ yatsathenket pakhaꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ haꞌ Jesucristo pekheweꞌ judiol qa pekheweꞌ niteꞌ judiol. w 31 ¿Me qa ikjiꞌ akaꞌan quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij ekeweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) quꞌ nataꞌƚets paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo? Niteꞌ, niteꞌ hik akaꞌ ikjiꞌ. Jitiwjutsiqen yijatꞌij in naꞌl wejuꞌƚij ekeweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). x  











4

1   Qa

Paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Abraham.

haneꞌej ¿paꞌn quꞌ jintitꞌij in tꞌejuyets paꞌ yitanitꞌaxij paꞌaj paꞌ yaqwaꞌmaxiꞌƚikꞌi Abraham? y 2 Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌ Abrahamꞌikꞌi in yatsathen, paꞌ Abrahamꞌikꞌi qa ƚekeꞌtax quꞌ neniwqinhetij peꞌyeꞌ peꞌ yaqsiijkii qa teesƚe qek ƚekeꞌyeꞌtax qek neniwqinhetets paꞌ Intata. 3 Qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —Paꞌ Abraham niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ nitꞌijets yatsathen paꞌ Abraham.—   (Gn 15:6) z 4 Ehe, naꞌaj tꞌithayii niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚenistitseƚe peꞌquꞌ ƚajaleꞌ, testiꞌyij qe ƚajaꞌ in tꞌithayii. a 5 Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ nenithayikiyeꞌtaxij quꞌ natsathen qa niteꞌƚe yeqekuꞌ paꞌ Intata, hikpaꞌ yatsathenket paꞌquꞌ jukheweꞌ qa efu iye. Paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets quꞌ nitꞌijets paꞌ Intata yatsathen pakhaꞌan. b 6 Qa hik ƚunyeꞌj iye paꞌ Davidꞌikꞌi in iyetij iye paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ in ƚeꞌwisiꞌmkii qe paꞌ Intata yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ nitꞌijets yatsathen qa niteꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ naqsiijkii.  









 3:25 1Jn 2:2; 4:10; 1Co 5:7; He 9:14,28; 1P 1:19; Ap 1:5; Ro 2:4; Hch 17:30; 14:16  3:27 Ro 2:17,23; 4:2; 9:31; 1Co 1:29‑31 u 3:28 Hch 13:39; Ro 9:31; Ef 2:9; Stg 2:20,24,26 v  3:29 Hch 10:34; Ro 9:24; 10:12; 15:9; Ga 3:28 w 3:30 Ro 4:11,16; 10:12; Ga 3:8 x  3:31 Lc 20:16; Mt 5:17; Ro 3:4; 4:3; 8:4 y 4:1 Ro 1:3; 1Co 1:31 z 4:3 Ga 3:6; Stg 2:23 a  4:4 Ro 11:6 b 4:5 Jn 3:33; Ro 3:22 s

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 413

ROMANOS 4

7 Paꞌ

David qa yitꞌij: —Ƚeꞌsitsiꞌmkii pekheweꞌ quꞌ hats netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets qa titꞌoyipjiꞌ iye peꞌ ƚewuƚꞌets. 8 Ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in hats yiwuꞌmikꞌui qa hats niteꞌ neqjunuꞌetskii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij peꞌ ƚewuƚꞌets.—  (Sal 32:1,2) 9 Haꞌne witisaꞌxiꞌmkii ¿me ujaꞌxƚe quꞌ netꞌejuyets pekheweꞌ judiol in yaqsiijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión)? c ¿Qa me niteꞌ tꞌejuyets iye pekheweꞌ niteꞌ judiol in niteꞌ yaqsiijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs? Hats jitepiꞌyeꞌekꞌi ikuꞌuj paꞌ Abraham in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata qa paꞌ Intata qa yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ nitꞌijets yatsathen paꞌ Abraham.  (Gn 15:6) d 10 ¿Paꞌn ƚahatsꞌij paꞌaj paꞌ Intata in yitꞌijets yatsathen paꞌ Abrahamꞌikꞌi? ¿Me hayiits in mexe niteꞌ yisaꞌxii paꞌ ƚꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi (circuncisión)? ¿Me iꞌnƚiꞌi in hats yisaꞌxii paꞌaj? Niteꞌ. In yitꞌijets paꞌaj paꞌ Intata yatsathen paꞌ Abrahamꞌikꞌi hayiits paꞌaj in mexe niteꞌ yisaꞌxii paꞌ ƚꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi. 11 Qa iꞌnkꞌaƚe tisij paꞌaj paꞌ Abraham qa yaqsiijkii paꞌaj kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión), qe qaꞌ jutsiqaxiꞌij in yiꞌsinhetijupiꞌ paꞌ Intata in yitꞌijets yatsathen paꞌ Abraham qe taꞌƚets in niteꞌ yeqekuꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hik ƚunyejei iye quꞌ nataꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi pekheweꞌ niteꞌ yaqsiꞌjtaxijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión) qa niteꞌƚe yeqekuꞌ paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in yiꞌwen in niteꞌ yeqekuꞌ, maꞌ qa yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ nitꞌijets yatsathen eneweꞌen. e 12 Qa pekheweꞌ yaqsiijkii kakhaꞌ circuncisión, ƚelits iye paꞌ Abrahamꞌikꞌi qa niteꞌ ewiꞌƚƚe in yaqsiijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión), qe in yijayanij iye pakhaꞌ yaqwaꞌmaxiꞌƚikꞌi Abrahamꞌikꞌi in hayiits paꞌaj qi in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata qa menteꞌ yaqsiijkii paꞌaj kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs. 13 Paꞌ Intata yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi qa pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi quꞌ netisij hatseꞌ haꞌne seheꞌ. Qa akaꞌan in yiwjutsiqen paꞌaj niteꞌ taꞌƚets quꞌ naqsiijkii kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). Pakhaꞌ taꞌƚets yijatꞌij, paꞌ Intata in yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ nitꞌijets pekheweꞌen yatsathen qe taꞌƚets in niteꞌ yeqekuꞌ. f 14 Qe quꞌ pekheweꞌyeꞌ yaqsiijkii kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) quꞌ hik pekheweꞌyeꞌ quꞌ netestiꞌyij hatseꞌ haꞌne seheꞌ, qekha hamtax neꞌwejuꞌƚiꞌij paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj qa in yiwjutsiqentaxiꞌm paꞌaj akaꞌan paꞌ Intata pekheweꞌ niteꞌ yeqekuꞌ qekha hamtax iye neꞌwejuꞌƚiꞌij. g 15 Qa ¿ƚekpaꞌ ek quꞌ netꞌejuyets kekheweꞌ wenitꞌij paꞌaj (ley)? Qe in naꞌl paꞌquꞌ leyeꞌ qa naꞌljeek paꞌquꞌ nattanithenhetii. Qa in hamƚe paꞌquꞌ leyeꞌ qa ham jeek paꞌquꞌ notꞌotsipjiꞌkii pekheweꞌ quꞌ nenittaxij. h  















 4:9 Circuncisión ikjiꞌ yisaꞌxii qa yiwuꞌm ƚammiꞌs paꞌ ƚꞌaj ƚꞌakaꞌtheꞌei paꞌ ƚosoꞌ.  4:9 Ro 3:30 e 4:11 Gn 17:10‑11; Jn 3:33; Lc 19:9; Ro 3:22 f 4:13 Ro 9:8; Ga 3:16; He 6:15,17; 7:6; 11:9,17; Gn 17:4‑6; 21:17‑18 g 4:14 Ga 3:18 h 4:15 Ro 3:20; 7:7,10‑25; 1Co 15:56; Ga 3:10 c

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 4​, ​5  414 16  Hik

taꞌƚijupiꞌ in ewiꞌƚƚe paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets quꞌ yijaaꞌija quꞌ jineƚisij paꞌ yiwjutsiqen paꞌaj. Qa niteꞌ ujaꞌxƚe quꞌ netꞌejuyets akaꞌan peꞌ judiol niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata in hikpeꞌ yaqsiꞌj paꞌ ley, qe tꞌejuyets iye pekheweꞌ niteꞌ judiol niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata in hik ƚunyejei paꞌ Abrahamꞌikꞌi in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌaj. Hikpaꞌ Abrahamꞌikꞌi hik ƚunyeꞌj quꞌ week jintaꞌƚets inekhewel in niteꞌ jiteqekuꞌ paꞌ Intata i 17 qe in yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj Intata ƚeꞌlijei: —Yakhaꞌ hats kꞌeniꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ elitseꞌ peꞌquꞌ olootseꞌ taꞌƚetskii peꞌ witsetiikal.— (Gn 17:5) Pakhaꞌ yitꞌij akaꞌan hik pakhaaꞌija paꞌ Dios niteꞌ yeqekuꞌ paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi, hik pakhaꞌ ƚekeꞌ quꞌ netisij peꞌquꞌ ƚiƚaxitseꞌ peꞌquꞌ hats nanaxtaxjuꞌ qa ƚekeꞌ iye quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ quꞌ mexe ham paꞌquꞌ niꞌwen. j 18 In hats jutsitaxtax paꞌ ƚilanyejei, qa paꞌ Abraham qa niteꞌ yeqekuꞌ qa qi in notkiꞌets paꞌ yiwjutsiqen paꞌ Intata qe qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ƚelitseꞌ peꞌquꞌ olootseꞌ taꞌƚetskii peꞌ witsetiikal. Hik akaꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Intata paꞌ Abrahamꞌikꞌi in yitꞌijets: —Akaꞌan quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ peꞌquꞌ nataꞌƚ ewets.—   (Gn 15:5) k 19 Qa niteꞌ yoqmositij in niteꞌ yeqekuꞌukꞌi yemjeetax in wetwentax ƚeteꞌm in hats ƚawaꞌmaꞌx qe hats kꞌesiyuꞌets quꞌ cien (100) ƚeqeꞌninqapitseꞌ qa in intsꞌatekiꞌ iye peꞌ ƚewheꞌyeꞌ Sara. 20 Paꞌ Abraham qi in niteꞌ yeqenijanij in niteꞌ yeqekuꞌukꞌi paꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Intata qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj qa les in tꞌijaifikꞌi qa qi in yiwqinhet paꞌ Intata. l 21 Qiiꞌija in nikfeꞌlets paꞌ Intata in ƚekeꞌ quꞌ naqsiimijkii paꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm. m 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ nitꞌijets yatsathen paꞌ Abraham qe taꞌƚets in qi in niteꞌ yeqekuꞌ.  (Gn 15:6) n 23 Qa akaꞌan in weꞌnikaꞌajjiꞌ niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ netꞌejuyets paꞌ Abrahamꞌikꞌi, o 24 qe tꞌejui inwets iye inekhewel, qe paꞌ Intata yiꞌsinhetijupiꞌ iye quꞌ nitꞌij inwets yatsathen qe taꞌƚets in niteꞌ jiteqekuꞌ hikpaꞌ niihinikꞌuiphaꞌm paꞌaj peꞌ naxjuꞌ haꞌ Jesús hikhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. p 25 Hikhaꞌ testiꞌyij paꞌaj paꞌ witwamhiꞌ qe taꞌƚets peꞌ inwuƚꞌets, qa iƚaꞌxƚe iye qe qaꞌ naqsiijkii quꞌ jinatsathenketikꞌui paꞌ ƚeqjeƚinet paꞌ Intata. q  

















5

1   In

Jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata.

jiyatsathenket paꞌ Intata taꞌƚets paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij haꞌ Jesucristo. Maꞌ qa jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo.  r

i  4:16 Ro 3:24; 9:8; 15:8 j 4:17 Jn 5:21; Is 48:13; 51:2; 1Co 1:28 k 4:18 Gn 15:5; 17:5,17; 18:11; He 11:12 l 4:20 Mt 9:8 m 4:21 Ro 14:5; Gn 18:14; He 11:19 n  4:22 Ro 4:3 o 4:23 Ro 15:4; 1Co 9:9; 10:11; 2Ti 3:16 p 4:24 Ro 10:9; 1P 1:21; Hch 2:24 q  4:25 Ro 5:6,8,18; 8:32; Ga 2:20; Ef 5:2; 1Co 15:17; 2Co 5:15 r 5:1 Ro 3:28; 5:11

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 415

ROMANOS 5

2  Haꞌ

Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij hakhaꞌan taꞌƚets iye in hats juꞌuyetsjiꞌ paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata. Qa akaꞌan qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqamꞌinij. Maꞌ qaꞌ jeꞌƚeꞌsitsiꞌmkii qe taꞌƚets paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui quꞌ jinamii hatseꞌ paꞌ ƚeꞌwis ƚetset paꞌ Intata.  s 3 Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe akaꞌan quꞌ jiniꞌsinhetiꞌmkii qe jiyiꞌsinhetiꞌmkii iye in jitaatsꞌeꞌej peꞌ wekwek, qe jinikfeꞌlets in jitaatsꞌeꞌej peꞌ wekwek, qa leesjeek tꞌijaifikꞌi in jetꞌunijuꞌƚ peꞌ wekwek.  t 4 Qa in jetꞌunijuꞌƚ peꞌ wekwek qa jiyeƚisijek paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ, qa paꞌ injunyeꞌj qa jiyeƚisijek paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui peꞌ hats yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata.  u 5 Qa paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui qa niteꞌ jiyaqankii, qe paꞌ Intata yatsiijiꞌjuꞌ peꞌ intawjets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij qa paꞌ Espíritu Santo hikpaꞌ jiyeƚisij paꞌaj jiyikfelitets akaꞌan.  v 6 Inekhewel in mexe hamtax ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiꞌƚiyeꞌ, maꞌ qa in yamets paꞌ hats ƚenjeyumtshenek in teꞌnilitjuꞌ haꞌ Cristo qa waꞌmifi peꞌ uƚꞌets jukhew qa efuts iye.  w 7 Jutsitax quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ nawaꞌmifi paꞌquꞌ ewiꞌƚ jukheweꞌ yatsathen. Iꞌnƚiꞌi quꞌ nanaꞌltax paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nawaꞌmifi paꞌquꞌ neteikꞌunei. 8 Qa inekhewelƚe in mexe qi in juƚꞌets, maꞌ qa paꞌ Intata qa jiꞌyethinij in qi in jiyisuꞌuunija qa nukinjuꞌ haꞌ Ƚaꞌs quꞌ nawaꞌm infi.  x 9 Qa haneꞌej in hats jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ iye paꞌ Intata qe taꞌƚets peꞌ ƚꞌathits haꞌ Cristo. Maꞌ qa les in yijaaꞌija quꞌ jiꞌƚiyeꞌ hatseꞌ qaꞌ niteꞌ jinamiꞌii paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios qe taꞌƚets haꞌ Cristo.  y 10 Qe in mexe ƚꞌejuihifetstaxꞌinij paꞌ Intata qa jeꞌƚeꞌsitsƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ qe taꞌƚets in waꞌm infi haꞌ Ƚaꞌs, qa in jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ maꞌ qa les in yijaaꞌija quꞌ jiꞌƚiyeꞌ qe taꞌƚets in yijaaꞌija haꞌ Ƚaꞌs in iƚaꞌx iye.  z 11 Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe akaꞌan qe jitewqinhet iye paꞌ Intata qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo hikhaꞌ taꞌƚets in jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata.  a  

















12  Paꞌ

Paꞌ taꞌƚets paꞌ yaqsiijkii paꞌ Adán qa paꞌ taꞌƚets paꞌ yaqsiijkii paꞌ Jesucristo.

ewiꞌƚ jukhew ƚii Adán hikpaꞌ taꞌƚets paꞌaj in iꞌnkꞌa uijiꞌtejeꞌm paꞌ uƚꞌax haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qa paꞌ uƚꞌax qa taꞌƚetsek in uitejeꞌm  5:2 Ef 2:18; 3:12; He 10:19‑20; 1P 3:18; 1Co 15:1 t 5:3 Ro 5:11; 8:23; 9:10; 2Co 8:19; Mt 5:12; Stg 1:2‑3; Lc 21:19 u 5:4 Fil 2:22; Stg 1:12 v 5:5 Sal 119:116; Ro 9:33; He 6:18‑20; Hch 2:33; 10:45; Ga 4:6; Tit 3:6 w 5:6 Ga 4:4 x 5:8 Ro 3:5; 8:39; Jn 3:16; 15:13 y 5:9 Ro 1:18; 3:25; 1Ts 1:10 z 5:10 Ro 8:34; 11:28; 2Co 5:18‑20; Ef 2:3; Col 1:21; He 7:25 a 5:11 Ro 11:15; 2Co 5:18‑20 s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 5  416

paꞌ witwamhiꞌ, hik taꞌƚijupiꞌ in week waꞌm qe week yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax.  b 13 Paꞌ uƚꞌax haꞌne seheꞌ epjiꞌ hayiits paꞌaj naꞌl in mexe hamtax paꞌaj kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley). Qa yijaaꞌija in ham paꞌquꞌ nenikfeꞌliyuꞌets paꞌ uƚꞌax in ham paꞌquꞌ leyeꞌ. c 14 Qa ƚunyeꞌj jiꞌij in week waꞌm in taꞌƚii paꞌ Adanꞌikꞌi qa yamijii paꞌ Moisesꞌikꞌi, week waꞌm pekheweꞌ niteꞌ yaqsiꞌjtaxijkii paꞌ yaqsiijkii paꞌaj paꞌ Adanꞌikꞌi in niteꞌ tekꞌenets paꞌ ewiꞌƚ wenittaxij. Paꞌ Adanꞌikꞌi hikpaꞌ wetjeyumtshenijupiꞌ hakhaꞌ Cristo in hats nam. d 15 Qa niteꞌƚe ƚekeꞌ paꞌ uƚꞌax yaqsiijkii paꞌaj paꞌ Adanꞌikꞌi quꞌ jintawapjuƚentaxijuꞌƚ paꞌ jiyeƚisƚiꞌij paꞌ Intata. Qe in taꞌƚets in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax paꞌ ewiꞌƚ jukhew qa naxjuꞌ peꞌ olots. Qa lesƚe in ƚeꞌwis wiikfikꞌi pakhaꞌ ƚeqifenkeyeꞌj inij paꞌ Intata qa haꞌ ewiꞌƚ jukhew, Jesucristo paꞌ ƚeqifenkeyeꞌj inij in jiyeƚisƚiꞌij iye qa yatsathen peꞌ olots.  e 16 Qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ jintawapjuƚentaxijuꞌƚ paꞌ jiyeƚisƚiꞌij paꞌ Intata pakhaꞌ nalit paꞌ ƚewuƚꞌax paꞌ Adán. Qe paꞌ nalit paꞌ ƚewuƚꞌax paꞌ Adán, pakhaꞌan paꞌ witaxtanithenkeyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets paꞌ ewiꞌƚ witwuƚꞌax. Qa pakhaꞌƚe jitestiiƚiꞌij ham ƚajaꞌyeꞌ qe taꞌƚets peꞌ olots inwuƚꞌets qe qaꞌ jinatsathenket. f 17 Qe in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax paꞌ ewiꞌƚ jukhew qa taꞌƚets in naꞌl paꞌ witwamhiꞌ. Qa niteꞌƚe hik ƚunyeꞌj in les in ƚeꞌwis wiikfikꞌi pekheweꞌ olots testiiƚiꞌij paꞌ qi witqiꞌfenkeyeꞌj qa in testiiƚiꞌij iye ham ƚajaꞌyeꞌ quꞌ netetliꞌjjuꞌ maꞌ qaꞌ iƚiyeꞌ qe taꞌƚets haꞌ ewiꞌƚ jukhew ƚii Jesucristo. g 18 Yeꞌehe, pakhaꞌ ewiꞌƚ witwuƚꞌax in hikpaꞌ in taaꞌƚetsha in naꞌl paꞌquꞌ ƚantanithenkeyeꞌjeꞌ eneꞌ week. Qa kaꞌ yatsathen ƚeqfenyeꞌj ƚewek haꞌ ewiꞌƚ qa taꞌƚetsek quꞌ natsathen eneꞌ week qe qaꞌ nanaꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx. h 19 Qe paꞌ ewiꞌƚ in niteꞌ tekꞌenikꞌi paꞌ wenittaxijets qa hikpaꞌ taꞌƚets peꞌ olots yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qa pakhaꞌƚe ewiꞌƚ in tekꞌenikꞌi paꞌ wenitꞌijets qa hikpaꞌ taꞌƚetsek in olots peꞌquꞌ natsathen hatseꞌ. i 20 Kaꞌ ley in jitestiꞌyij qe qaꞌ les netꞌijaifikꞌi peꞌ inwuƚꞌets, qa in les tꞌijaifikꞌi peꞌ inwuƚꞌets qa paꞌ Intata qa leesjeek in yiwuꞌm iꞌnkꞌuikii peꞌ inwuƚꞌets j 21 hatsꞌinha paꞌ witwuƚꞌax in taꞌƚets paꞌ witwamhiꞌ, qa paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata qaꞌ nataꞌƚetsek quꞌ jintatsathen qe qaꞌ nanaꞌl ineꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ ham qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. k  

















 5:12 Gn 2:17; 3:6,19; 1Co 15:21,22,56; Ro 5:19,21; 6:23; Stg 1:15 c 5:13 Ro 4:15  5:14 Os 6:7; 1Co 15:45 e 5:15 Hch 15:11 f 5:16 1Co 11:32 g 5:17 2Ti 2:12; Ap 22:5 h  5:18 Ro 4:25 i 5:19 Ro 11:32; Fil 2:8 j 5:20 Ro 3:20; 6:1; 7:7; Ga 3:19; 1Ti 1:14 k  5:21 Ro 5:12,14; 6:23; Jn 1:17

b

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 417

6

1   Qa

ROMANOS 6

Inekhewel hats jinaxikꞌuijuꞌ paꞌ uƚꞌax.

haneꞌej ¿qa paꞌn quꞌ jintitꞌijjuꞌ? ¿Yeꞌ me jititꞌijjuꞌ quꞌ hasuꞌuj jinteliꞌij in jitaqsiijkii paꞌ uƚꞌax hatsꞌinha paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata qa leesjeek netꞌijaifikꞌi?  l 2 ¡Niteꞌ, niteꞌ ƚeꞌwis akaꞌan! Inekhewel in hats jiteliꞌij paꞌ uƚꞌax qa hik injunyejei quꞌ jinanaxikꞌuijuꞌ paꞌ uƚꞌax, qa ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ mexe jiꞌƚiyiꞌijup iye? m 3 ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in week inekhewel hats jiwempulijijjuꞌ qe in juꞌuijijuꞌ naꞌaj iweliꞌ hik ƚunyeꞌj in hats waꞌm paꞌaj haꞌ Jesucristo? n 4 Hik taꞌƚijupiꞌ in jiwempulijijjuꞌ maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ hats week jinanaxiꞌƚjuꞌ qa jitajkatiyiƚikꞌui iye haꞌ Cristo. Maꞌ qa in hats iƚaꞌx iye haꞌ Cristo qe taꞌƚets paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata maꞌ qa inekheweljiꞌjek qa inkꞌayikjiꞌjek paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ. o 5 Qe quꞌ hats week jinanaxiꞌƚjuꞌ haꞌ Cristo, maꞌ qaꞌ yijaayeꞌjiija ek hatseꞌ quꞌ hik injunyejeyeꞌ paꞌ ƚunyeꞌj in hats iƚaꞌx iye paꞌaj. p 6 Hats jinikfeꞌlets pakhaꞌ hayiits injunyeꞌj in weꞌneniꞌƚjiꞌphaꞌm haꞌ Cristo peꞌ cruz, hatsꞌinha haꞌne uƚꞌax iꞌneseꞌn qaꞌ natnaxiꞌyij paꞌ ƚetꞌunhaꞌxtax, qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ƚeƚinheyeꞌinij paꞌ uƚꞌax.  q 7 Qe naꞌaj hats waꞌm qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ƚeƚinekꞌiꞌij paꞌ uƚꞌax.  r 8 Qa quꞌ hats week jinanaxiꞌƚjuꞌ haꞌ Cristo, qaꞌ jinenikfeꞌljeetsekha in yijaaꞌija quꞌ jinaꞌnijupkii hatseꞌ.  s 9 Inekhewel jinikfeeꞌletsha haꞌ Cristo in niyikꞌuiphaꞌm iye peꞌ naxjuꞌ qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nawaꞌm iye. Paꞌ witwamhiꞌ hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ hakhaꞌan.  t 10 Qe hakhaꞌan in waꞌm, qe qaꞌ nawaꞌmifi peꞌ inwuƚꞌets qa hats ewiꞌƚƚiꞌij niteꞌ yiyeket iye. Qa in iƚaꞌx qa iƚaꞌxijup paꞌ Intata. 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ meꞌneniꞌƚiꞌha quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ anaxiꞌƚikꞌuijuꞌ paꞌ uƚꞌax, qa hikƚe ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ iꞌƚiyiꞌiƚijup paꞌ Intata qe taꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Jesucristo.  u 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ iye quꞌ hasuꞌuj iwejiniꞌƚij paꞌ witwuƚꞌax quꞌ netnekꞌenheꞌyij neꞌ esenitsiꞌƚ hik nekheweꞌ ƚekeꞌ quꞌ nawaꞌm, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ ekꞌeniꞌiƚets paꞌ uƚꞌax yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. 13 Hasuꞌuj iye ƚisiꞌƚij paꞌ witwuƚꞌax quꞌ nanatkinijiꞌ neꞌ ƚewekwekits neꞌ esenitsiꞌƚ paꞌ niteꞌ yatsathen. Mewetƚisiꞌƚij yijatꞌij paꞌ Intata quꞌ  























 6:1 Ro 3:5,8; 6:15 m 6:2 Lc 20:16; Ro 7:4,6; Ga 2:19; Col 2:20; 3:3; 1P 2:24  6:3 Mt 28:19; 1Co 1:13‑17; 12:13; Ga 3:27; Hch 2:38; 8:16; 19:5 o 6:4 Col 2:12; 3:10; Hch 2:24; Jn 11:40; 2Co 5:17; 13:4; Ro 7:6; Ga 6:15; Ef 4:23‑24 p 6:5 2Co 4:10; Fil 3:10; Col 2:12; 3:1 q 6:6 Ef 4:22; Col 3:9; Ga 2:20; 5:24; 6:14; Ro 7:24 r 6:7 1P 4:1 s  6:8 2Co 4:10; 2Ti 2:11 t 6:9 Hch 2:24; Ap 1:18 u 6:11 Ro 7:4,6; Ga 2:19; Col 2:20; 3:3; 1P 2:24 l

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 6  418

hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ hats eniꞌyiꞌƚikꞌuiphaꞌmkii peꞌ naxju, hatsꞌinha qaꞌ nanatkinijiꞌ neꞌ ƚewekwekits neꞌ esenitsiꞌƚ paꞌ yatsathen,  v 14 qe paꞌ witwuƚꞌax hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyiꞌƚ ej qe hats niteꞌ yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) qe paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata hikpaꞌ yijatꞌij in yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ.  w  

15  Qa

Toxikꞌi mexe ƚeƚinheyiꞌƚ ej paꞌ uƚꞌax.

haneꞌej ¿me qaꞌ jintaqsiijkii paꞌ uƚꞌax in hats niteꞌ yatsatꞌetsꞌinipjiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij hats weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) qe paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata in hikpaꞌ yatsatꞌetsꞌinipjiꞌ yijatꞌij? Niteꞌ, niteꞌ ƚeꞌwis akaꞌan.  x 16 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets naꞌaj ƚewetƚisiꞌƚij quꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌi paꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets in pakhaꞌan ƚeƚinheyiꞌƚ ej? Qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ekꞌenets paꞌ uƚꞌax qaꞌ hikpaꞌ nataꞌƚets quꞌ awaꞌm, qa quꞌ ekꞌenƚeꞌets paꞌ Intata qa hikpaꞌ natsathenket.  y 17 Ƚeꞌwisij paꞌ Intata, qe ekheweliꞌƚ in mexe ƚeƚinheitaxiꞌƚ ej paꞌ uƚꞌax qa haneꞌej qa weekij peꞌ atawjetsiꞌƚ in ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌi kekheweꞌ ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij.  z 18 Qa in hats ƚꞌewejinhetiyiƚikꞌuifikꞌi paꞌ uƚꞌax qa haneꞌej qa hats yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ paꞌ yatsathen.  a 19 Ekheweliꞌƚ hitꞌiƚijꞌeꞌ ekeweꞌ niteꞌ jutsitetsikꞌi qe jutsitax quꞌ enikfeꞌliꞌƚets. Ekheweliꞌƚ toxikꞌi mexe ƚetisiꞌƚij neꞌ ƚewekwekits neꞌ esenitsiꞌƚ in ƚeƚinheyij paꞌ uƚꞌax. Maꞌ qa les in qi in ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax qa haneꞌej qaꞌ mewetƚisiꞌƚijha quꞌ natsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ paꞌ yatsathen hatsꞌinha quꞌ aqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ Intata.  b 20 Qe in mexe ƚeƚinheyiꞌƚ ej paꞌ uƚꞌax, niteꞌ yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ paꞌ yatsathen.  c 21 ¿Ƚekpaꞌ ƚataꞌƚijets pekheweꞌ ƚaqsiijkii paꞌaj haneꞌej ƚewepinikꞌikii? Ham. Qe paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ kekheweꞌ wekwek pakhaꞌan witwamhiꞌ.  d 22 Qa haneꞌej in hats ƚꞌewejinhetiyiƚikꞌuifikꞌi paꞌ uƚꞌax qa hats yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ paꞌ Intata, maꞌ qa hats ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qa paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ akaꞌan, qa hikpaꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. 23 Qe paꞌ ƚajaꞌ paꞌ witwuƚꞌax pakhaꞌan witwamhiꞌ, qa pakhaꞌƚe jiyeƚisƚiꞌij paꞌ Intata ham ƚajaꞌyeꞌ pakhaꞌan witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij qe taꞌƚets in ewiiꞌƚija juꞌunijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo.  e  















 6:13 Ro 7:5; 12:1; Col 3:5; 2Co 5:14; 1P 2:24 w 6:14 Ro 5:17,18,21; 7:4,6; Ga 4:21  6:15 Ro 6:1; Lc 20:16 y 6:16 Ro 6:23; 11:2; 1Co 3:16; 5:6; 6:2‑3,9,15‑16,19; 9:13,24; Jn 8:34; 2P 2:19 z 6:17 Ro 1:8; 2Co 2:14; 2Ti 1:3 a 6:18 Jn 8:32; Ro 8:2 b 6:19 Ro 3:5 c  6:20 Mt 6:24 d 6:21 Jer 12:13; Ez 16:63; Ro 1:32; 5:12; 7:5; 8:6,13; Ga 6:8 e  6:23 Mt 25:46; Ro 5:21; 8:39 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 419

7

1   Yejefets,

ROMANOS 7

Yejeyumtshenijupiꞌ neꞌej tewheꞌyeijuꞌ.

kꞌefeliꞌƚiꞌm haneꞌej in tꞌejuyets pekheweꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌquꞌ leyeꞌ. ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets naꞌaj ewiꞌƚ jukhew in mexe iƚaꞌx qa mexe tekꞌenets paꞌquꞌ nitꞌij naꞌaj ley?  f 2 Jitejeyumtshen qekuꞌnijupiꞌ ek naꞌaj ley in yitꞌijets neꞌej efu iwheꞌyeleꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niliꞌij in mexe iƚaꞌx paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. Qa in hats waꞌm paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌtax, pekheꞌen qa hats ikikꞌuifikꞌi paꞌ yittaxij paꞌ ley in tꞌejuitaxets paꞌ ƚewheꞌyeꞌ.  g 3 Qa hik taꞌƚijupiꞌ peꞌ efu quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij pakhapeꞌ in mexenteꞌ waꞌmtax paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, maꞌ qa pekheꞌen qa hikpeꞌ pekheweꞌ ƚenqiyits “woꞌoi jukhew.” Qa in hatsƚe waꞌm paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌtax, pekheꞌen qa hats ikikꞌuifikꞌi paꞌ yittaxij paꞌ ley. Maꞌ qa quꞌ ƚewheꞌyeꞌyiꞌij pakhapeꞌ iye qa hats niteꞌ pekheweꞌ ƚenqiyits “woꞌoi jukhew” qe hats waꞌm paꞌ hayiits ƚewheꞌyeꞌtax. 4 Qa hik ejunyejeyiꞌƚ iye yejefets, in hats ƚanaxiƚikꞌuijuꞌ paꞌ ley qe taꞌƚets in ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm paꞌ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo hikhaꞌ iƚaꞌxikꞌui paꞌaj peꞌ naxjuꞌ hatsꞌinha qaꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata.  h 5 Qe inekhewel toxikꞌi in mexe tenekꞌenhei inij kakhaꞌ uƚꞌax injunyejei qa kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) hik kekheweꞌ taꞌƚets in les yisuꞌun quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax eneꞌ ƚewekwekits eneꞌ iꞌnesenits, qa peꞌ jitaqsiijkii qa ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij paꞌ witwamhiꞌ.  i 6 Qa haneꞌej qa hats hik injunyejei quꞌ hats jinanaxikꞌuijuꞌ in tenekꞌenheitax inipjiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) maꞌ qa hats juꞌukikꞌuifikꞌi. Maꞌ qa hats jitꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ Intata qa jitatkin paꞌ inkꞌayik intꞌunhaꞌx taꞌƚets in inꞌinitjiꞌ paꞌ Espíritu Santo, qa niteꞌ taꞌƚets kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley).  j  









7 Qa

Paꞌ inwatlanheyejeyiꞌƚkii paꞌ uƚꞌax.

haneꞌej ¿ƚekpaꞌ jitumti quꞌ nakjiꞌ akaꞌan? ¿Me jitumti quꞌ uƚꞌetseꞌ kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley)? Niteꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ akaꞌan. Qe qek hamitseꞌ kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) qekha niteꞌ netsikfeꞌletaxets paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ uƚꞌax. Axeꞌm yakhaꞌ tees qek netsikfeꞌltaxets in niteꞌ ƚeꞌwis quꞌ jintesuꞌun quꞌ jinatsatꞌaxij paꞌquꞌ natsatꞌaxij pakhapeꞌ, qa hik akaꞌƚe kaꞌ yitꞌij kaꞌ ley in yitꞌij: —Hasuꞌuj isuꞌun quꞌ antsatꞌaxij paꞌquꞌ natsatꞌaxij pakhapeꞌ.—  k  7:1 Ro 1:13 g 7:2 1Co 7:39 h 7:4 Ro 6:2; 8:2; Ga 2:19; 5:18; Col 1:22  7:5 Ro 6:13,21,23; 8:8‑10; 2Co 10:3 j 7:6 Ro 2:29 k 7:7 Lc 20:16; Ro 3:5; 4:15; 5:20; Ex 20:17 f

i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 7  420 8  Paꞌ

uƚꞌax yiwqꞌaxinikꞌi kakhaꞌ ley maꞌ qa tsatkin qa hisuꞌuntax quꞌ nastsatꞌaxij naꞌaj niteꞌ tsatsatꞌaxij, qe in ham paꞌquꞌ leyeꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ hameꞌ paꞌquꞌ witwuƚꞌaxeꞌ qe ham paꞌquꞌ nenikfeꞌlets paꞌquꞌ witwuƚꞌaxeꞌ. l 9 Naꞌl kaꞌ ƚahatsꞌij in naꞌl yeꞌm paꞌ witiƚaꞌx qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netnekꞌenheiyij kaꞌ ley. Qa in hats yamets ƚahatsꞌij quꞌ netnekꞌenheiyij kaꞌ ley, maꞌ qa paꞌ uƚꞌax qa niiphaꞌm qa yakhaꞌ qa hawaꞌm. 10 Qa kaꞌ ley in tꞌejuitaxets quꞌ yiꞌƚaxeꞌ qa juꞌf qa tsekaꞌxtaxii paꞌ witwamhiꞌ. m 11 Qe paꞌ uƚꞌax yiwqꞌaxinikꞌi kakhaꞌ ley maꞌ qa tsaqankii qa yaqꞌalyij qe iꞌnijjiꞌ kaꞌ ley. n 12 Maꞌ hayits, kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) taꞌƚets paꞌ Intata. Qa week ewiƚei kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) taꞌƚets paꞌ Intata, week ekeweꞌen yatsathen qa ƚeꞌsits iye. o 13 Qa in ƚeꞌsits kekheweꞌen ¿me qa ikjiꞌ quꞌ nesƚisij paꞌ witwamhiꞌ? Niteꞌ, niteꞌ inek ikjiꞌ akaꞌan. Pakhaꞌƚe uƚꞌax tseƚisij paꞌ witwamhiꞌ in yiwqꞌaxinikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌsits wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) hatsꞌinha in taꞌƚets kaꞌ ley qa jinikfeeꞌletsha paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ uƚꞌax in uƚꞌaaxija. p 14 Jinikfeꞌlets kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) in ƚeꞌsits qe taꞌƚets paꞌ Intata qa yakhaꞌƚe qa yuƚꞌax qe hataꞌƚets eneꞌ jukhewƚe. Yakhaꞌ heininei paꞌaj qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚeƚinekꞌeyij paꞌ uƚꞌax. q 15 Niteꞌ tsikfeꞌlets paꞌ ƚunyeꞌjkiiha kakhaꞌ yijunyeꞌj, qe niteꞌ haqsiijkii naꞌaj hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii. Qa naꞌaj niteꞌ hisuꞌuntax hutentax quꞌ haqsiijkii qa hik naꞌaj qa haqsiijkii. r 16 Qa in haqsiijkii pakhaꞌ niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii, maꞌ qa tsikfeꞌletsha in ƚeꞌsiitsija kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). 17 Qa niteꞌƚe yakhaꞌ quꞌ nataꞌƚ yiwets in haqsiijkii pakhaꞌ niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii. Pakhaꞌƚe uƚꞌax iꞌnyitjiꞌ hikpaꞌ taꞌƚets. 18 Qe tsikfeꞌlets yakhaꞌ, haꞌne yeseꞌnƚe teꞌeme, in hamjiꞌ paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ, qe in hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ haqsiijkii. s 19 Maꞌ qa niteꞌ haqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii, qa paꞌ uƚꞌax niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii qa haqsiijkii. 20 Yeꞌehe in haqsiijkii pakhaꞌ niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii, qa ikjiꞌ in pakhaꞌƚe uƚꞌax in iꞌnyitjiꞌ yaqsiijkii akaꞌan qa niteꞌ quꞌ yakhaayiꞌija quꞌ haqsiijkii. 21 Maꞌ hats tsikfeꞌlets akaꞌ ƚunyeeꞌjkiiha, qe in hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, qa paꞌ uƚꞌax in iꞌnyitjiꞌ qa niyejinikꞌuikii. t 22 Qa pakhaꞌƚe teꞌweijuꞌ hikpaꞌ yitaweꞌj qa yiꞌsinhetiꞌmkii in yisuꞌuunija kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj yitꞌij paꞌ Intata (ley). u  



























 7:8 Ro 3:20; 1Co 15:56 m 7:10 Lv 18:5; Lc 10:28; Ro 10:5; Ga 3:12 n 7:11 Gn 3:13  7:12 1Ti 1:8 p 7:13 Lc 20:16 q 7:14 1Co 3:1; 1R 21:20,25; 2R 17:17; Ro 3:9; 6:6; Ga 4:3 r  7:15 Jn 15:15; Ga 5:17 s 7:18 Jn 3:6; Ro 8:3 t 7:21 Ro 8:2 u 7:22 2Co 4:16; Ef 3:16; 1P 3:4 l

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 421

ROMANOS 7​, ​8

23  Qa

naꞌlƚe iye kakhap tsikfeꞌlets in ƚunyeꞌjkii kakhaꞌan paꞌ yisuꞌun eneꞌ ƚewekwekits haꞌne yeseꞌn. Qa paꞌ yisuꞌun eneꞌ ƚewekwekits haꞌne yeseꞌn watlaniꞌƚkii paꞌ yisuꞌuntaxek paꞌ yaqjamtikineyeꞌjkii qa hik taꞌƚijupiꞌ in tsꞌopheꞌƚ paꞌ uƚꞌax iꞌnyitjiꞌ. v 24 ¡Yaꞌhaꞌnus yijaatꞌij! ¿Ƚekpaꞌ quꞌ netswejinikꞌuifikꞌi paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ eneꞌ ƚewekwekits haꞌne yeseꞌn, hik haꞌne yeseꞌn waꞌm hatseꞌ? w 25 ¡Paꞌ Intata hikpaꞌ quꞌ netswejinikꞌuifikꞌi! Qa hitꞌijets ƚeꞌwisij pakhaꞌan in tsiwejinikꞌuifikꞌi qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ akaꞌ ƚunyeꞌjkiiha ekeweꞌen, akaꞌan: paꞌ yitaweꞌj tekꞌenets kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj paꞌ Intata (ley) qa haꞌneƚe yeseꞌn iꞌnjiꞌ paꞌ uƚꞌax qa tsijuftaꞌxtaxij quꞌ haqsiijkii paꞌ uƚꞌax. x  



8

1   Maꞌ

Jitaqsiꞌjijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo.

qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats ham paꞌquꞌ ƚantanithenkeyeꞌjeꞌ pekheweꞌ hats ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌ haꞌ Jesucristo, hikpeꞌ niteꞌ yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits qe yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo. y 2 Qe paꞌ Espíritu jiyeƚisij paꞌ witiƚaꞌx taꞌƚets haꞌ Jesucristo, jiyiwejinikꞌuifikꞌikii in jiyopheꞌƚtaxjuꞌ paꞌ uƚꞌax inꞌinitjiꞌ maꞌ qekha jinekaꞌxtaxii paꞌ witwamhiꞌ. z 3 Qe kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ jiꞌnukinikꞌuifikꞌikii paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ eneꞌ iꞌnesenits qe kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) niteꞌ tꞌunits qe taꞌƚets eneꞌ iꞌnesenits. Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata Dios in nukinjuꞌ haꞌ ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija qa hik ƚꞌeseninyejei eneweꞌ witꞌesenits yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qe qaꞌ newetƚisƚiꞌij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj ƚeꞌwis inqaꞌmet ofrenda quꞌ nawaꞌmifi peꞌ witwuƚꞌets, qa hik akaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌ Intata in ƚekeꞌ quꞌ niwamhitikꞌi peꞌ inwuƚꞌets. a 4 Maꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jintaqsiijkii paꞌ yitꞌij kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley) qa hats niteꞌ jitaqsiijkii paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits qe jitaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo. b 5 Qe pekheweꞌ yatsatꞌetsipjiꞌ paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits, qa ewiꞌƚƚe in yijamtiꞌets paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. Qa pekheweꞌƚe yatsatꞌetsij paꞌ Espíritu Santo, qa ewiꞌƚƚeꞌek in yijamtiꞌets paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo. c 6 Qe paꞌquꞌ witaqjamtikineyeꞌjeꞌkii in ewiꞌƚƚiꞌiꞌ paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits pakhaꞌan qa witwamhiꞌ. Qa pakhaꞌƚe witaqjamtikineyeꞌjkii in ewiꞌƚƚiꞌiꞌ paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo qa witiƚaꞌx qa witꞌikesimeyaꞌx iye. d 7 Qe paꞌquꞌ witaqjamtikineyeꞌjeꞌkii in ewiꞌƚƚiꞌiꞌ paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits pakhaꞌan ƚꞌejuihifeꞌej paꞌ Intata, qe niteꞌ yisuꞌun quꞌ naqsiijkii kekheweꞌ  











 7:23 Ro 6:19; Ga 5:17; Stg 4:1; 1P 2:11 w 7:24 Ro 6:6; 8:2; Col 2:11 x 7:25 1Co 15:57  8:1 Ro 5:16; 8:9‑11,34,39; 16:3 z 8:2 1Co 15:45; Jn 8:32,36; Ro 6:14,18; 7:4 a  8:3 Hch 7:18; 13:39; He 2:14,17; 4:15; 10:1‑2; Ro 7:18; Fil 2:7; Lv 5:6‑7,11; 14:31; Is 53:10 b  8:4 Lc 1:6; Ro 2:26; Ga 5:16 c 8:5 Ga 5:19‑25 d 8:6 Ga 6:8; Ro 6:21

v y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 8  422

weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj yittaxij paꞌ Intata (ley) qa in yisuꞌuntax quꞌ naqsiijkii qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii. e 8 Qa pekheweꞌ yatsatꞌetsij paꞌ yisuꞌun paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ eneꞌ iꞌnesenits niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niꞌsinhetiꞌmkii paꞌ Intata. f 9 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌƚ ej paꞌ yisuꞌun paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ eneꞌ iꞌnesenits qe tenekꞌenheꞌyiꞌƚ ej yijatꞌij paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu quꞌ yijaayiꞌija quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm paꞌ Ƚeqeꞌspiritu paꞌ Dios. Qa pakhaꞌƚe quꞌ niteꞌ naꞌneꞌ jiꞌtejeꞌm paꞌ Ƚeqeꞌspiritu haꞌ Cristo, pakhaꞌan niteꞌ yatsatꞌaxij hakhaꞌan. g 10 Neꞌ esenitsiꞌƚ haneꞌej waꞌm qe taꞌƚets paꞌ uƚꞌax. Qa pekheweꞌƚe eqeꞌspirituliꞌƚ qa niteꞌ waꞌm qe taꞌƚets paꞌ yatsathen, quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌ haꞌ Cristo. h 11 Qa paꞌ Ƚeqeꞌspiritu pakhaꞌ niihinikꞌuiphaꞌm paꞌaj haꞌ Jesús peꞌ naxjuꞌ quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌ, qaꞌ hik pakhaayiꞌija iye Espíritu niihinikꞌuiphaꞌm paꞌaj haꞌ Cristo peꞌ naxjuꞌ quꞌ netisij hatseꞌ peꞌquꞌ ƚiƚaxitseꞌ neꞌ esenitsiꞌƚ hik nekheweꞌ niteꞌ yape. Qa ekeweꞌen week taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo in iꞌniƚꞌetjiꞌ. i 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, naꞌl paꞌ jitayajaxtiꞌyijets quꞌ jintaqsiijkii, qa niteꞌƚe paꞌ yisuꞌun paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ eneꞌ iꞌnesenits 13 qe quꞌ natsatꞌetsiꞌƚ ej paꞌ yisuꞌun paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ eneꞌ iꞌnesenits, qaꞌ anaxiꞌƚjuꞌ hatseꞌ. Qa quꞌ natsatꞌetsƚiꞌiƚ ej paꞌ Espíritu Santo qaꞌ week neƚuts naqsiijkii quꞌ ilaniꞌƚ paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ neꞌ esenitsiꞌƚ, maꞌ qaꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ hatseꞌ. j 14 Qe week pekheweꞌ yojoꞌokꞌoi paꞌ Ƚeqeꞌspiritu paꞌ Dios, pekheweꞌen ƚelits paꞌ Intata. k 15 Qe ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚꞌestiyiƚij paꞌquꞌ espirituyeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ eꞌwitƚinheyiꞌiƚ maꞌ qaꞌ eꞌnijiweꞌyiꞌƚiꞌm iye paꞌ Intata, qe ƚꞌestiyiƚij yijatꞌij paꞌ Espíritu yaqsiijkii in ƚelitsiꞌƚ ej paꞌ Intata. Qa haꞌne Espíritu hik haꞌne iye taꞌƚets in jititꞌijets paꞌ Dios: —¡Tata!— l 16 Qa hik haꞌne iye haꞌne Espíritu yikfeliitetsha paꞌ intaweꞌj in yijaaꞌija in ƚelitsꞌinij paꞌ Intata. m 17 Qa in ƚelitsꞌinij, maꞌ qa week ewiƚei inekhewel quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ jinatsatꞌetsij hatseꞌ. Paꞌ Intata jiyeƚisij hatseꞌ paꞌquꞌ jinatsatꞌetsij in ƚunyeꞌjek paꞌ testiꞌyij haꞌ Cristo. Qe quꞌ haꞌneyiꞌij quꞌ week jintaatsꞌeꞌeƚij hakhaꞌan peꞌ wekwek maꞌ qaꞌ jintestiijiijek hatseꞌ paꞌquꞌ inukꞌelejiꞌ in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in hats testiꞌyij paꞌ ƚukꞌeejiꞌha. n  



















 8:7 Stg 4:4 f 8:8 Ro 7:5 g 8:9 Jn 14:17,23; 1Co 3:16; 6:19; 2Co 6:16; 2Ti 1:14; Ga 4:6; Fil 1:19; 1Jn 4:13 h 8:10 Jn 17:23; Ga 2:20; Ef 3:17; Col 1:27 i 8:11 Hch 2:24; Ro 6:4 j  8:13 Col 3:5 k 8:14 Ga 3:26; 5:18; Os 1:10; Mt 5:9; Jn 1:12; Ro 9:8,26; 2Co 6:18; 1Jn 3:1; Ap 21:7 l 8:15 2Ti 1:7; He 2:15; Ga 4:5,6; Mr 14:36 m 8:16 Hch 5:32 n 8:17 Hch 20:32; Ga 3:29; 4:7; Ef 3:6; Fil 3:10; Tit 3:7; He 1:14; Ap 21:7; 2Co 1:5,7; Col 1:24; 2Ti 2:12 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 423

18  Qe

ROMANOS 8

Paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hats jintewejinhetiiƚe hatseꞌ.

humti pakhaꞌ jitestiꞌyij hatseꞌ quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ wiikfikꞌi hatseꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ newejuꞌƚijuꞌƚ quꞌ jintawapjuƚentaajuꞌƚ akaꞌ haneꞌej injunyejei in jitaatsꞌeꞌej peꞌ wekwek.  o 19 Qa week peꞌ ƚaqsijiijuꞌ paꞌ Intata, hats qi in notkitaxets quꞌ neꞌtwenhetiitax peꞌ ƚelits paꞌ Intata.  p 20 Qe week haꞌne seheꞌ epjiꞌ peꞌ jukhew qa efuts iye hats weꞌneniꞌ paꞌaj quꞌ les jutsitaxiꞌim paꞌquꞌ nisuꞌuntax, qa niteꞌ ƚekhewelƚe quꞌ neꞌnenƚiꞌi akaꞌan qe pakhaꞌ yeniꞌ quꞌ hik akaꞌ ƚunyejeꞌyeꞌ hikpaꞌ taꞌƚets, qa yentaxikꞌuyiꞌ paꞌaj paꞌquꞌ ƚewetjumtikineyejeyiꞌikꞌui  q 21 haꞌne week seheꞌ epjiꞌ peꞌ jukhew qa efuts quꞌ netwejinhetiyikꞌuifikꞌi hatseꞌ in nopheꞌƚjuꞌ paꞌ witwamhiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ hatsꞌinha quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm hatseꞌ paꞌ qi ƚesaxitsiꞌmkii quꞌ hats netwejinhetiiƚe hatseꞌ pekheweꞌ ƚelits paꞌ Intata.  r 22 Jinikfeꞌlets haꞌne seheꞌ epjiꞌ peꞌ jukhew qa efuts iye in mexe tikꞌetij in yaatsꞌetaxij peꞌ wekwek in ƚunyeꞌjek neꞌej efu qe naqalkeyuꞌ.  s 23 Qa niteꞌ ujaꞌxƚe eneweꞌen quꞌ naatsꞌeꞌej ekeweꞌen, qe inekhewel iye in hats naꞌl ineꞌm paꞌ Espíritu Santo in hikpaꞌ yojoƚe quꞌ jintestiꞌyij qaꞌ netkeꞌlenjuꞌ hatseꞌ pekhewep, hik injunyejei iye in jitaatsꞌeꞌej iye in hik ƚunyeꞌj quꞌ jintikꞌetij in jitꞌotkiꞌets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ jinekaꞌxtax pakhaꞌ hats jutsiqax quꞌ jinaqsiꞌj qaꞌ ƚelitseꞌenij maꞌ qaꞌ jineƚisij peꞌ inkꞌaihits iꞌnesenits.  t 24 Qe kakhaꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui hikkaꞌ taꞌƚets in hats jiꞌƚii. Naꞌaj jiwetjumtitaxikꞌui in hats jiteꞌwen maꞌ qa hats ham paꞌ inwetjumtikineyeꞌjtaxikꞌui. ¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌquꞌ noꞌnotkiꞌikꞌui paꞌquꞌ hats nanaꞌliꞌm?  u 25 Qa quꞌ jiꞌntꞌotkiꞌikꞌui pakhaꞌ mexe niteꞌ jiteꞌwen qa hasuꞌuj quꞌ jiꞌnitaqsunijup in jitꞌotkiꞌikꞌui.  v 26 Qa paꞌ Espíritu Santo qaꞌ jiniꞌfen in jitꞌotkikii qe niteꞌ jetꞌunits, qe niteꞌ jinikfeꞌlets ƚekpaꞌ ƚeꞌwisjuꞌ quꞌ jiꞌniyinijets paꞌ Intata qa pakhaꞌƚe Espíritu Santo qa hikpaꞌ iyin inipjiꞌ, hik ƚꞌanyeꞌj naꞌaj tikꞌet in iyin inipjiꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jinenikfeꞌlikꞌi peꞌ yitꞌij.  w 27 Qa paꞌ Intata in hikpaꞌ yejeƚijupkiiha week peꞌ intawjets, maꞌ qa nikfeꞌlikꞌi paꞌ neqitꞌijineyuꞌuj paꞌ Espíritu Santo qe paꞌ Espíritu Santo  

















 8:18 2Co 4:17; 1P 4:13; 5:1; Ro 1:5; Col 3:4; Tit 2:13 p 8:19 Fil 1:20; 1Co 1:7; Col 3:4; 1P 1:7,13; 1Jn 3:2 q 8:20 Sal 39:5; Ec 1:2; Gn 3:17; 5:29 r 8:21 Hch 3:21; 2P 3:13; Ap 21:1 s 8:22 Jer 12:4,11 t 8:23 Nm 15:17‑21; 1Co 16:15; 2Co 1:22; 5:2,4; Ga 5:5; Ro 5:3; 7:24 u 8:24 1Ts 5:8; Tit 3:7; Ro 4:18; 2Co 5:7; He 11:1 v 8:25 1Ts 1:3 w  8:26 Mt 20:22; 2Co 12:8; Jn 14:16; Ro 8:15‑16; Ef 6:18 o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 8  424

in iyinipjiꞌ pekheweꞌ yijayan haꞌ Jesús qa iyiniꞌmets pakhaꞌ hats yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ ƚunyejeyeꞌ.  x Ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiꞌnitontaxiꞌmets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx paꞌ Cristo.

28  Yeꞌehe,

haneꞌej hats jinikfeꞌlets paꞌ Intata in yojoꞌokꞌoi qa yaqsiꞌjiꞌmjuꞌ ekeꞌ wekwek pekheweꞌ quꞌ nanaꞌl ƚeqsuꞌunkaꞌxiꞌij paꞌ Intata. Paꞌ Intata tꞌekuꞌmiijiꞌ pekheweꞌen qaꞌ naqsiijkii paꞌ yisuꞌun. y 29 Qe paꞌ Intata, pekheweꞌ hayiits nikfeꞌlets paꞌaj quꞌ nijayan hatseꞌ, in nikfeꞌlets quꞌ nijayan hatseꞌ maꞌ qa yisuꞌun iye quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ hatseꞌ paꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Ƚaꞌs, hatsꞌinha qaꞌ ƚakhaꞌyeꞌ paꞌ yojo in ƚaꞌs qa inekhewelƚe qa iꞌnmats, qa week peꞌ olots inejefetsipjiꞌ iye. z 30 Pekheweꞌ hayiits jutsiqax quꞌ netꞌekumiijiꞌ, pakhaꞌan qa tayaꞌyiijiꞌ. Qa in tayaꞌyiijiꞌ qa yatsathenket. Qa in yatsathenket qa yiwqinhetjiꞌ. a 31 ¿Qa paꞌn quꞌ jintumti akaꞌan? In hats jinikfeꞌlets paꞌ Intata in iniꞌfeꞌej, ¿ƚekpaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nanax inij? b 32 Paꞌ Intata in niteꞌ yisuꞌun quꞌ niyejin ineꞌm yemjeetax in ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌstaxija qe yisuꞌun yijatꞌij in jiyeƚisij quꞌ nawaꞌmꞌinfi. ¿Qa inhatsꞌek quꞌ niteꞌ jineƚisiꞌij pekheweꞌ hats wekwekƚe? c 33 ¿Ƚekpaꞌ jukhew quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nanaxij pekheweꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata in nifeltaxijkii quꞌ uƚꞌetseꞌ? Qe paꞌ Intata hikpaꞌ jiyatsathenket. d 34 ¿Ƚekpaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinitanithen? Qe haꞌ Jesucristo hats waꞌm infi, qa iƚaꞌxƚe iye, qa iꞌniꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Intata qa hik hakhaꞌ iyetꞌinipjiꞌ. e 35 ¿Ƚekpaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiꞌnitonimets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx haꞌ Cristo? ¿Me peꞌ wekwek jitaatsꞌeꞌej? ¿Me paꞌ wittawjeꞌmeteꞌ? ¿Me quꞌ jintawitjaxtii? ¿Me paꞌ yipkuꞌ? ¿Me quꞌ ham peꞌquꞌ inqhinatayeꞌ? ¿Me in iftsaxets peꞌyeꞌ? ¿Me iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ nenqekꞌuyuꞌunij? Week ekeweꞌen niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jiꞌnitontaxiꞌmets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij paꞌ Intata. f 36 Kakhaꞌ witꞌiyinheyeꞌj weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Akhaꞌ taꞌƚ ewets in week neƚuts yaqamijkii quꞌ natsaxiꞌƚjuꞌ. Hik ƚeqfenyejeyiꞌƚyij neꞌej kotsꞌetets qe wetkaꞌxii naꞌaj ƚenqekꞌuwet.—  (Sal 44:22) g 37 Qa niteꞌƚe naxꞌinij ekeweꞌen, inekhewel yijatꞌij les qi wiikfikꞌi paꞌ jinaxij ekeweꞌen, qe taꞌƚets paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx inij haꞌ Cristo. h 38 Qe yakhaꞌ tsikfeeꞌletsha in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jiꞌnitonimets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij paꞌ Intata paꞌ witwamhiꞌ, paꞌ witiƚaꞌx haꞌne seheꞌ epjiꞌ, peꞌ angelits,  



















 8:27 Sal 139:1‑5; Lc 16:15; Hch 1:24; Ap 2:23 y 8:28 Ro 9:24; 11:29; 1Co 1:9; Ga 1:6,15; 5:8; Ef 1:11; 3:11; 2Ts 2:14; He 9:15; 1P 2:9; 3:9 z 8:29 Ro 9:23; 11:2; 1Co 2:7; 8:3; 15:49; 2Ti 1:9; 1P 1:2,20; Ef 1:5,11; Fil 3:21; Col 1:18; 3:10; 1Jn 3:2; He 1:6 a 8:30 1Co 2:7; 6:11; Jn 17:22; Ro 9:23 b 8:31 Ro 3:5; 4:1; Sal 118:6; Mt 1:23 c 8:32 Jn 3:16; Ro 4:25; 5:8 d  8:33 Lc 18:7; Is 50:8‑9 e 8:34 Ro 5:6‑8; 8:1; Hch 2:24; Mr 16:19; He 7:25; 9:24; 1Jn 2:1 f  8:35 Ro 2:9; 1Co 4:11; 2Co 4:8; 11:26‑27 g 8:36 Hch 20:24; 1Co 4:9; 15:30‑31; 2Co 1:9; 6:9; 11:23; Is 53:7; Zac 11:4,7 h 8:37 Jn 16:33; 1Co 15:57; Ga 2:20; Ef 5:2; Ap 1:5 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 425

ROMANOS 8​, ​9

peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ inwoꞌmetets, qa peꞌ naꞌl haneꞌej qa peꞌ mexe hamitsikꞌui qa peꞌ qits wittꞌunhaxits, i 39 pekheweꞌ naꞌl paꞌ toxphaꞌm qa pekheweꞌ naꞌl paꞌ toxiijuꞌ qa week pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pekheweꞌ ƚaqsijiijuꞌ paꞌ Intata week ekeweꞌen niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jiꞌnitontaxiꞌmets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij paꞌ Intata. Hikpaꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij jiyikfelitets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. j  

9

1   Yakhaꞌ

Paꞌ Intata tꞌekuꞌmiijiꞌ peꞌ Israel.

hijayan haꞌ Cristo qa paꞌ Espíritu Santo qa hikpaꞌ tsoksiꞌwenkeninijha in tsikfeꞌlets in yijaalija ekeweꞌ quꞌ hitꞌij, niteꞌ haqanƚekii, k 2 yakhaꞌ naꞌl yeꞌm paꞌ qi yikametaꞌxkii qa week neƚuts hekaꞌxkii paꞌ qi aꞌtax 3 qe qiꞌija in hisuꞌuntaxija quꞌ hiꞌfenij quꞌ netkꞌenets haꞌ Cristo hekheweꞌ yejefeetsija in judiol hik eneweꞌ hataaꞌƚetsha inyeꞌjƚuƚetax qek naꞌnyiꞌpjiꞌ paꞌ qi iftsax ƚawak paꞌ Dios, inyeꞌjƚuƚetax iye qek yitoxiꞌimets haꞌ Cristo. l 4 Eneweꞌen ƚelits paꞌ Israelꞌikꞌi. Paꞌ Intata tꞌekuꞌmiꞌ eneweꞌen quꞌ naqsiꞌj qaꞌ ƚelitsiꞌij. Paꞌ Intata ƚakhaaꞌija paꞌaj in weꞌnethintaxets qa hikƚe ƚunyeꞌj naꞌaj qꞌolphaꞌm maꞌ qa yojoꞌokꞌoikii. Qa ƚakhaꞌ iye paꞌaj in nifeljiꞌjiꞌm peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi naꞌaj yiwjutsiqeniꞌm qa iꞌnkꞌaƚe qa tisij iye paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ naqsiijkii qa yikaꞌajjiꞌ (leyes). Qa tisij iye paꞌaj paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyeꞌ ƚewek quꞌ netꞌejuyets in yijayan paꞌ Intata. Qa ƚakhaaꞌija iye paꞌaj in nifeljiꞌjiꞌm kekheweꞌ yiwjutsiqen paꞌaj tꞌejuyets haꞌ Cristo. m 5 Hik eneweꞌ taaꞌƚetsha paꞌaj peꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ qits inaqwaꞌmhitsikꞌi, paꞌ Abraham qa paꞌ ƚaꞌs Isaac qa paꞌ ƚaꞌs paꞌ Isaac, Jacob. Qa peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi in tꞌejuyets akaꞌ iꞌneseninyejei qa taꞌƚjiꞌjuꞌ paꞌaj haꞌ Cristo, hikhaꞌ Dios eneꞌ week. Week neƚuts neniwqinhetjiꞌha hakhaꞌan. Hik akaꞌ yijatꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). n 6 Yeꞌehe, yakhaꞌ in hitꞌijets in qi in tsikaꞌmetenhetkii eneweꞌen in niteꞌ yijayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qa in niteꞌ yijayan niteꞌ ikjiꞌ quꞌnteꞌ yijaꞌyeꞌ peꞌ yitꞌij paꞌ Intata. Kakhaꞌ ƚunyeꞌjkiiha kakhaꞌan in niteꞌ week peꞌ taꞌƚets paꞌ Israelꞌikꞌi quꞌ nitꞌijets paꞌ Intata quꞌ Israeleꞌ. o 7 Qa niteꞌ iye week quꞌ neꞌtnekumhiꞌyiijiꞌ peꞌ taaꞌƚtaxetsha paꞌ Abrahamꞌikꞌi, qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —Peꞌquꞌ nataꞌƚ ewets hatseꞌ ewiꞌƚƚe  (Gn 21:12) p quꞌ nataꞌƚets naꞌ Isaac.—  











i  8:38 1Co 3:22; 15:24; Ef 1:21; 1P 3:22 j 8:39 Ro 5:8; 8:1 k 9:1 Ro 1:9; 2Co 11:10; Ga 1:20; 1Ti 2:7 l 9:3 Ex 32:32; 1Co 12:3; 16:22; Ga 1:8,9; Ro 1:3; 11:14; Ef 6:5 m  9:4 Ex 4:22; 40:34; Ro 8:6,15; 1R 8:11; Ez 1:28; He 9:1,5,6; Gn 17:2; Dt 4:13‑14; 7:6; 14:1; 29:14; Lc 1:72; Hch 2:39; 3:25; 13:32; Ef 2:12; Sal 147:19 n 9:5 Hch 3:13; Ro 1:3,25; 11:28; Mt 1:1‑16; Jn 1:1; Col 1:16‑19; 2:9 o 9:6 Nm 23:19; Jn 1:47; Ro 2:28‑29; Ga 6:16 p  9:7 Jn 8:33,39; Ga 4:23; He 11:18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 9  426 8  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ ƚelits paꞌ Intata niteꞌ taꞌƚets pakhaꞌ nekfikꞌi in hik ƚunyeꞌj neꞌej week omehets in nekfikꞌi, qe taꞌƚets yijatꞌij pakhaꞌ nekfikꞌi yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata quꞌ nenekfikꞌi. q 9 Qa akaꞌan kaꞌ yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata in yitꞌij: —Hik quꞌ ƚahatsꞌiꞌij pakhap ininqap haꞌne ƚahatsꞌij quꞌ hetpil iye, qa neꞌ ewheꞌyeꞌ Sara qaꞌ hats nanaꞌl paꞌquꞌ ƚaꞌseꞌ.—  (Gn 18:10,14) 10 Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe akaꞌ ƚunyeꞌjkii qe peꞌ Rebeca iye testiꞌyij peꞌ wetsjukjiꞌ qa paꞌ ƚatata hikpaꞌ paꞌ inaqwaꞌmaꞌxikꞌi Isaac. r 11 In mexenteꞌ yamets quꞌ nenekfikꞌi qa in mexenteꞌ iye yaqsiijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ uƚꞌaxeꞌ, qa quꞌ jutsiqaxeꞌ paꞌquꞌ netꞌekuꞌmiꞌ paꞌ Intata, niteꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ naqsiijkii eneweꞌen, qe pakhaꞌƚe quꞌ nisuꞌun paꞌ Intata. s 12 Paꞌ Intata qa yitꞌijets paꞌaj peꞌ Rebeca: —Paꞌ omeheꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ paꞌ ajit.—  (Gn 25:23) 13 Qa yitꞌij iye kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: —Hisuꞌun naꞌ Jacob qa nakhaꞌƚe Esaú qa niteꞌ hisuꞌun.—  (Mal 1:2‑3) 14 ¿Qa paꞌn quꞌ jitumti akaꞌan? ¿Yeꞌ me jitumti quꞌ niteꞌ natsatheneꞌ paꞌ Intata? ¡Niteꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ akaꞌan! t 15 Paꞌ Intata yitꞌijets paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi: —Yakhaꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ hiꞌfen pakhaꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ hiꞌfen, qaꞌ netsqꞌeletij iye pakhaꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ netsqꞌeletij.—  (Ex 33:19) 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ wejuꞌƚij paꞌquꞌ nisuꞌunƚetax eneꞌ jukhew qa niteꞌ wejuꞌƚij iye paꞌquꞌ qi quꞌ nithayikitax iye qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij paꞌ Intata pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ niꞌfen. u 17 Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌijets paꞌaj paꞌ Intata paꞌ Faraón: v —Yakhaꞌƚe in taꞌƚ yiwets in eꞌwittataꞌaj qe qaꞌ nekꞌinqꞌethinij paꞌ yitꞌunhaꞌx, qe qaꞌ weekeꞌ iye haꞌne seheꞌ quꞌ nimpiꞌyeꞌej qaꞌ nenfel kaꞌ yii.—  (Ex 9:16) 18 Yeꞌehe, in yitꞌij akaꞌan maꞌ qa hats jinikfeꞌlets paꞌ Intata in neqꞌeletij pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ neꞌnqꞌeletij, qa yitꞌunhet iye ƚataweꞌj pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nitꞌunhet ƚataweꞌj. w 19 Qa akhaꞌ, haneꞌej iꞌnƚiꞌi quꞌ itꞌij yiwets: —¿Qa inhatsꞌek paꞌ Dios quꞌ netsꞌitutshentaxets quꞌ haqsiijkii paꞌ uƚꞌax, in ham paꞌquꞌ newejuꞌƚijuꞌƚ paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ Dios?— x 20 Qa yakhaꞌ qaꞌ hitꞌij ewetsek haneꞌej: —¿Ƚek akhaꞌ jukhew in ƚittaxijets paꞌ Dios ekeweꞌen? ¿Me ƚekeꞌ peꞌquꞌ kamusiyeꞌ quꞌ nitꞌijets pakhaꞌ yaqsiijkii: “Inhatsꞌek akaꞌ eqfenyeꞌjyij”?— y  























 9:8 Ro 4:13,16; 8:14; Ga 3:29; 4:28; He 11:11 r 9:10 Ro 5:3; Gn 25:21 s 9:11 Ro 4:17; 8:28 t 9:14 Ro 2:11; 3:5; 2Cr 19:7; Lc 20:16 u 9:16 Ga 2:2; Ef 2:8 v 9:17 Faraón ikjiꞌ wittataꞌaꞌ paꞌ seheꞌ Egipto. w 9:18 Ex 4:21; 7:3; 9:12; 10:20,27; 11:10; 14:4,7; Dt 2:30; Jos 11:20; Jn 12:40; Ro 11:7,25 x 9:19 Ro 3:7; 11:19; 1Co 15:25; Stg 2:18; 2Cr 20:6; Job 9:12; Dn 4:35 y 9:20 Ro 2:1; Job 33:13; Is 29:16; 45:9; 64:8; Jer 18:6; 2Ti 2:20 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 427

ROMANOS 9

21 Pakhaꞌ

naqsiꞌjjuꞌ peꞌ kamusil, paꞌ oƚoqꞌoi ewiꞌƚƚe qa yejeƚƚiꞌijkii paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij in naqsiꞌjjuꞌ peꞌ kamusil. Naꞌl pekheweꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ patunits qa peꞌ tꞌejuyets in week neƚuts tanatkinhei. z 22 Paꞌ Dios niteꞌ itaqsunijup quꞌ niꞌnqꞌethinij paꞌ qi ƚawak qa paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx, maꞌ qa inyeꞌjƚuꞌ in yiwejinƚe niteꞌ naqatsitꞌij pekheweꞌ hats jutsiqetstax quꞌ namii paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. a 23 Akaꞌan yaqsiijkii qe qaꞌ nenikfeꞌlets in naꞌl paꞌ qi witisaꞌx paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Intata pekheweꞌ hats jutsiqax quꞌ niꞌfen, hik pekheweꞌ hayiits paꞌaj yajiꞌlet paꞌ Intata quꞌ nejutshenets paꞌ qi witisaꞌxiꞌmkii. b 24 Eneweꞌ tayaꞌyiijiꞌ paꞌ Intata eneweꞌen inekhewel qa niteꞌ iꞌnujaꞌxƚe in jeꞌjudiol qe week iye pekheweꞌ niteꞌ judiol. c 25 Hik akaꞌ yitꞌijets paꞌaj paꞌ Intata paꞌ ewiꞌƚ profetaꞌikꞌi ƚii Oseas qa yikaꞌajjiꞌ tꞌejuyets peꞌ niteꞌ judiol in yitꞌij: —Hitꞌijets hatseꞌ quꞌ “yitsetꞌiꞌij” pekheweꞌ niteꞌ yitsettax, qaꞌ hitꞌijets iye quꞌ “hisuꞌun” pekheꞌ niteꞌ heꞌyekuꞌmtaxiijiꞌ.  (Os 2:23) d 26 Qa paꞌ hats ƚaꞌniꞌƚiꞌ in yitꞌiƚij ewets paꞌ Intata: “Ekheweliꞌƚ niteꞌ kꞌeyitsetꞌiƚ” qaꞌ nenitꞌiƚij ewets hatseꞌ: “Eneweꞌen ƚelits paꞌ Dios niteꞌ waꞌm.”—  (Os 1:10) e 27 Paꞌ Isaiasꞌikꞌi iyetij iye paꞌaj in tꞌejuyets peꞌ Israel qa yitꞌij: —Yemjeetax quꞌ olotse neꞌ Israel ƚeiƚets quꞌ hik ƚunyejeyeꞌtax naꞌaj isaꞌx ƚotkoyekꞌi naꞌaj qi iweliꞌ, qa niteꞌƚe olots peꞌquꞌ iƚiyeꞌ, f 28 qe paꞌ Intata yaqsiijkii hatseꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ pekheweꞌ hats yitꞌijets paꞌaj, qa quꞌ hats namets quꞌ naqsiijkii qaꞌ ajeꞌeƚ quꞌ week naqsiijkii qa  (Is 10:22‑23) yifꞌelitƚe iye.— 29 Paꞌ Isaiasꞌikꞌi qa yitꞌij iye in iyetij paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌkii peꞌ Israel: —Paꞌ Yatsatꞌaxij peꞌ week oqꞌopheƚinetsilets waꞌs ƚeiƚets quꞌnteꞌ nenejeteꞌ ujaꞌxeꞌ eneꞌ inejefets, qekha hats hik injunyejeyeꞌtax peꞌ Sodoma ƚeiƚetsikꞌi qa peꞌ Gomorra ƚeiƚetsikꞌi iye in ham paꞌquꞌ amaneꞌ.—  (Is 1:9) g 30 ¿Paꞌn quꞌ jintitꞌijjuꞌ in tꞌejuyets akaꞌan? Akaꞌan ikjiꞌ pekheweꞌ niteꞌ judiol in niteꞌ woꞌtaxii paꞌquꞌ natsathen, qa yamƚeꞌets paꞌ yatsathen taꞌƚets paꞌ Intata qe taꞌƚets in niteꞌ yeqekuꞌ. h 31 Qa eneweꞌƚe Israel in woꞌtaxii paꞌ yatsathen qa yijayantax kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley), maꞌ qa niteꞌ yamets paꞌ yatsathen taꞌƚets paꞌ Intata. i 32 ¿Qa inhatsꞌek eneweꞌen in niteꞌ yamets paꞌ yatsathen? Qe in woꞌtaxii quꞌ natsathen qa niteꞌ woꞌojii paꞌnteꞌ ƚeqekuyeꞌjij paꞌ Intata, qa  





















 9:21 Is 64:8; Jer 18:6 a 9:22 Ro 2:4; Pr 16:4; 1P 2:8 b 9:23 Ro 2:4; 8:29; Ef 3:16; Hch 9:15 c 9:24 Ro 3:29; 8:28 d 9:25 1P 2:10 e 9:26 Mt 16:16 f 9:27‑28 Is 28:22; Gn 22:17; Ro 11:5 g 9:29 Stg 5:4; Dt 29:23; Is 13:19; Jer 49:18; 50:40; Am 4:11 h  9:30 Ro 1:17; 3:21; 9:14; 10:6; Ga 2:16; 3:24; Fil 3:9; He 11:7 i 9:31 Ro 10:2,20; 11:7; Is 51:1; Ga 5:4 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 9​, ​10  428

woƚetaxijii peꞌ yaqsiijkii tꞌejuyets paꞌ ley. Eneweꞌen maꞌ qa yilanifi peꞌ ute ƚii “ute witlankiꞌifi” j 33 in ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: —Jeƚiꞌƚ, naꞌ witset Sión k henjiꞌ neꞌ ute l witlankiꞌifi qa inaqwakaninkii iye in yothetkii. Qa paꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ pakhaꞌan, maꞌ qaꞌnteꞌ jeek natqanhetiyekii hatseꞌ.—  (Is 28:16) m  

10

ƚeiƚets.

Peꞌ Israel ewiꞌƚƚe in yaqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌunƚe.

1   Yejefets,

pakhaꞌ yiyinheyeꞌjii paꞌ Intata kakhaꞌ les qi in hisuꞌuntax kakhaꞌan, quꞌ nanaꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx peꞌ week Israel

2  Tsikfeꞌlets

in yijaaꞌija in yisuꞌuntax quꞌ nijayaanija paꞌ Intata, qa niteꞌƚe nikfeꞌlets paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nijayan. n 3 Qe niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ Intata quꞌ naqsiijkii quꞌ netisij paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ qa efuyeꞌ iye, maꞌ qa ƚekhewelƚe in yaqsiꞌjtaxijkii paꞌquꞌ numtitax quꞌ nataꞌƚijets paꞌquꞌ liƚaꞌxeꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ kakhaꞌ jiyeƚistaxij paꞌ Intata quꞌ jintaꞌƚijets paꞌquꞌ iniƚaꞌxeꞌ. o 4 Qe paꞌquꞌ nijayan haꞌ Cristo qa hats naꞌliꞌm paꞌ ƚiƚaꞌx, qe haꞌ Cristo hikhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ hats jinaꞌnqꞌaxijipjiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). p 5 Paꞌ Moisesꞌikꞌi yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nowoꞌojii paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxe kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ (ley), qaꞌ week quꞌ naqsiijijkiiha kekheweꞌen hatsꞌinha quꞌ iƚaꞌxeꞌ. q 6 Qa pakhaꞌƚe witiƚaꞌx taꞌƚets paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjij haꞌ Cristo qa yitꞌijek: —Hasuꞌuj numti paꞌ ataweꞌj quꞌ nitꞌij: “¿Ƚekpaꞌ quꞌ namiiphaꞌm naꞌ waꞌs?”   (Dt 30:12) (ikjiꞌ, ¿ƚekpaꞌ quꞌ namiiphaꞌm naꞌ waꞌs quꞌ nenkaꞌxjuꞌ paꞌ Cristo?) r 7 iꞌnƚiꞌi quꞌ nitꞌij: “¿Ƚekpaꞌ quꞌ namiijuꞌ paꞌ ƚeꞌnqꞌitsetꞌij peꞌ naxjuꞌ?”— (ikjiꞌ, ¿ƚekpaꞌ quꞌ namiijuꞌ paꞌ ƚeꞌnqꞌitsetꞌij peꞌ naxjuꞌ quꞌ nenkaꞌxikꞌuiphaꞌm paꞌ Cristo peꞌ naxjuꞌ?) s 8 Qa ¿paꞌn ikjiꞌha paꞌ neqitꞌijineyuꞌuj paꞌ Moisesꞌikꞌi in yitꞌij ekeweꞌen? Akaꞌ neqitꞌijineyuꞌujha akaꞌan: —Ekeꞌ wiꞌtlijei hats metits eꞌm, hats iꞌnjiꞌ naꞌ ejiꞌ qa paꞌ ataweꞌj iye.— Ekeꞌ wiꞌtlijei hik ekeweꞌ kꞌinqꞌijatsheniꞌƚij qe qaꞌ nanaꞌl ineꞌm paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj. t 9 Qe quꞌ nitꞌij naꞌ ejiꞌ: —Haꞌ Jesús hikhaꞌ Yatsatꞌaxyij— qa paꞌ ataweꞌj iye quꞌ numtiiꞌija niteꞌ yeqekuꞌukꞌi paꞌ Intata in niihinikꞌuiphaꞌm paꞌaj haꞌ Jesús peꞌ naxjuꞌ, maꞌ qaꞌ iƚaꞌxeꞌ. u  













 9:32 1P 2:6,8 k 9:33 Sión ƚii iye paꞌ Jerusalén. l 9:33 Peꞌ ute ikjiꞌ Cristo.  9:33 Ro 5:5; 10:11; Is 8:14 n 10:2 Hch 21:20 o 10:3 Ro 1:17 p 10:4 Ro 3:22; 7:1‑4; Ga 3:24; 4:5 q 10:5 Lv 18:5; Neh 9:29; Ez 20:11,13,21; Ro 7:10 r 10:6 Ro 9:30; Dt 9:4 s  10:7 Dt 30:13; Lc 8:31; He 13:20 t 10:8 Dt 30:14 u 10:9 Mt 10:32; Lc 12:8; Ro 4:24; 14:9; 1Co 12:3; Fil 2:11; Hch 2:24; 16:31 j

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 429

ROMANOS 10

10  Qe

paꞌ ataweꞌj quꞌ numtiiꞌija niteꞌ yeqekuꞌukꞌi maꞌ qa hats ƚatsathen, qa naꞌƚe ejiꞌ quꞌ netetfelij, maꞌ qaꞌ hats jutsiqax in hats iƚaꞌx. 11 Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Paꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ pakhaꞌan, maꞌ qaꞌnteꞌ jeek natqanhetiyekii hatseꞌ.—  (Is 28:16) 12 Qe ham paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ judío qa peꞌ niteꞌ judiol, qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ Yatsatꞌaxij eneꞌ week, qi paꞌquꞌ netisij hatseꞌ week peꞌquꞌ niyinii, v 13 qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij iye: —Week paꞌquꞌ niyinijets ƚiƚaꞌxeꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ iƚaꞌxeꞌ.—  (Jl 2:32) w 14 ¿Qa paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ niyinijets akaꞌan in hikhaꞌ niteꞌ nekꞌenheyuꞌets? ¿Paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij quꞌ netkꞌenets in niteꞌ impiꞌyelij hakhaꞌan? ¿Paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij iye quꞌ nepiyeꞌekꞌi in ham paꞌquꞌ nenfeliꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei? x 15 Qa ¿paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij iye quꞌ nenfel ekeꞌ wiꞌtlijei quꞌ niteꞌ netꞌukinhetiꞌyiꞌij quꞌ nenfel? Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —¡Hayits qa ƚeꞌwis nekheweꞌ nekaꞌx keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei!—  (Is 52:7) y 16 Qa niteꞌƚe week quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ ekeweꞌ ƚeꞌsits inkꞌaihits wiꞌtlijei. Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Isaiasꞌikꞌi in yitꞌij: —Yatsatꞌaxyij, ¿ƚekpaꞌ quꞌ hats numti quꞌ yijaaliꞌija ekeꞌ henfeliꞌƚ?—  (Is 53:1) z 17 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in ewiꞌƚƚe quꞌ jintepiyeꞌekꞌi keꞌ wiꞌtlijei, maꞌ qaꞌnteꞌ jinteqekuyeꞌ, qa ekeꞌ quꞌ jintepiyeꞌekꞌi wiꞌtlijei hik ekeweꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo. a 18 Qa yakhaꞌƚe qaꞌ kꞌafaakaniꞌƚ, ¿me menteꞌ ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi keꞌ wiꞌtlijei? ¡Niteꞌ! Yakhaꞌ tsikfeꞌlets in hats ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi, qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: — Week haꞌne seheꞌ yamipjiꞌ paꞌ ƚꞌaꞌx, qa yamii iye peꞌ les in totsii.—  (Sal 19:4) b 19 Qa ewiꞌƚij iye quꞌ nekꞌinaqfaakan, ¿me niteꞌ hayiits quꞌ nenikfeꞌlets paꞌaj neꞌ Israel? ¡Nikfeꞌlets! Paꞌ Moisesꞌikꞌi hikpaꞌ yojoꞌoj paꞌaj in nifel akaꞌ ƚꞌanyeꞌj paꞌaj paꞌ Intata in yitꞌij: —Yakhaꞌ quꞌ haqsiijkii quꞌ eqemtsheniꞌƚetskii ekheweliꞌƚ judiol nekheweꞌ witsetitstax qa niteꞌƚe hik ƚunyejei quꞌ witsetitseꞌ qe niteꞌ nikfeꞌl yiwets. Yakhaꞌ quꞌ haqsiijkii iye quꞌ nawakaniniꞌƚkii paꞌquꞌ witsetꞌe in niteꞌ nikfeꞌltax yiwets.—  (Dt 32:21) c 20 Qa iꞌnkꞌaƚe paꞌ Isaiasꞌikꞌi qa niteꞌ nijiwei in nifel paꞌaj paꞌ ƚꞌanyeꞌjets paꞌ Intata in yitꞌij: —Hats tsiꞌwen nekheweꞌ niteꞌ wotaxyii. Henethinets nekheweꞌ niteꞌ inaqfaakantaxyiikii.—  (Is 65:1) d 21 Maꞌ qa nifel iye paꞌ ƚꞌanyeꞌjets paꞌ Intata neꞌ Israel qa yitꞌij: —Miitsjuꞌ in hiꞌttaxijets kꞌeewe yikoyei naꞌ ewiꞌƚ witset niteꞌ nekꞌenheyuꞌ qa ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ ƚakhaꞌƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii.—  (Is 65:2)  





















v  10:12 Ro 3:22,29; Hch 10:36 w 10:13 Hch 2:21; 7:59 x 10:14 Ef 2:17; 4:21; Hch 8:31; Tit 1:3 y 10:15 Nah 1:15; Ro 1:15; 15:20 z 10:16 Ro 3:3; Jn 12:38 a 10:17 Ga 3:2,5; Col 3:16 b 10:18 Ro 1:8; Col 1:16,23; 1Ts 1:8 c 10:19 Ro 11:11,14 d 10:20 Is 65:1; Ro 9:30

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 11  430

11

1   Qa

Peꞌ mexe amaneyij paꞌ Intata peꞌ Israel ƚeiƚets.

week ekeweꞌen quꞌ nekꞌinaqfaakanij: ¿Me hats yiliꞌij paꞌ Intata in tꞌekuꞌmtaxiijiꞌ neꞌ Israel? Niteꞌ, akaꞌan ham ƚekeꞌyeꞌ. Qe yakhaꞌ iye yeꞌisrael ƚeiƚeꞌ, yakhaꞌ iye hataꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi qe peꞌ yaqwaꞌmhitsikꞌi taꞌƚets paꞌ Benjaminꞌikꞌi. e 2 Paꞌ Intata niteꞌ yiliꞌij neꞌ Israel, qe hikneꞌ hayiits tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj. ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Eliasꞌikꞌi in nifeletsphaꞌm paꞌ Intata in uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii peꞌ Israel? Qa yitꞌij: f 3 —Yatsatꞌaxyij, hats nilanjuꞌ keꞌ ƚenukintax profetas, qa nopƚetjuꞌkii iye kekheweꞌ yejutshentaxets paꞌquꞌ ƚeqisitꞌeꞌej (altar). Hats yeƚꞌewiꞌƚƚe in yaman qa hats neqekꞌuyuyij iye.—  (1R 19:10,14) g 4 Qa ¿paꞌn yitꞌij in yekuꞌƚ paꞌ Intata? —Hats haqsiꞌjijup quꞌ natsjayan hekheweꞌ wetsjuk tatsai mil (7.000) jukhew hikheꞌ niteꞌ wonokokꞌenifi naꞌ witeqsiꞌnqꞌal Baal.—  (1R 19:18) 5 Qa hik ƚunyeꞌj iye haneꞌej, in naꞌl peꞌ mexe amanei tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata qe qaꞌ niꞌfen. h 6 Yeꞌehe, in taꞌƚƚeꞌets paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj in tꞌekuꞌm iꞌniꞌ, maꞌ qaꞌ hats niteꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ jintaqsiꞌjtaxijkii, qe quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ jintaqsiijkii in tꞌekuꞌm iꞌniꞌ, qa paꞌ ƚeqisitƚetaxꞌinij qa hats niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ƚeqisitꞌe. i 7 Qa ¿paꞌn ikjiꞌ akaꞌan? Peꞌ Israel niteꞌ yiꞌwen paꞌ woꞌtaxiikii, qa pekheweꞌƚe tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata qa yiꞌwen, qa pekhewepƚe qa yitꞌunhet ƚatawjets paꞌ Intata, maꞌ qa les in yaqsiꞌjijkiiha paꞌ yisuꞌunƚe. j 8 In ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Paꞌ Intata tisij paꞌ ƚunyejei maꞌ qa hik ƚunyejei neꞌej hats imaaꞌjuꞌha, peꞌ ƚotoi hik ƚunyejei quꞌ niteꞌ niꞌwenekii qa peꞌ ƚekfii qa hik ƚunyejei quꞌ niteꞌ nepiyeꞌyeꞌkii. Qa akaꞌan yamijii haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij.—  (Dt 29:4) k 9 Qa paꞌ Davidꞌikꞌi qa yitꞌijek: —Paꞌquꞌ ƚeqe ƚeꞌwis neƚuyeꞌ hisuꞌun quꞌ ƚeniwqeꞌleƚiꞌij eneweꞌen, qa hisuꞌun iye quꞌ ƚalankiꞌyeꞌƚiꞌifi, qa quꞌ ƚantanithenkeyejeꞌƚiꞌij iye. 10 Nooꞌyiꞌimkii neꞌ ƚotoi hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ niꞌweneꞌkii, itꞌij tufum ƚꞌanul hatsꞌinha qaꞌ pakhaayiꞌij quꞌ niteꞌ natsatheneꞌ neꞌ ƚꞌanul.—  (Sal 69:22‑23)  

















11 Qa

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ ƚakjil peꞌ witꞌenkijuꞌ najkak olivo.

ewiꞌƚij iye quꞌ nekꞌinaqfaakan. ¿Me in yilanifi peꞌyeꞌ qaꞌ hats niteꞌ neniyephaꞌmkii iye? Niteꞌ, akaꞌan niteꞌ ƚekeꞌ. Qe peꞌ judiol in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, maꞌ qa yijaꞌƚe qa naꞌliꞌm peꞌ niteꞌ judiol paꞌ witiƚaꞌx, hatsꞌinha peꞌ judiol qaꞌ netqemtsenijetskii. l e  11:1 1S 12:22; Jer 33:24‑26; Lc 20:16; 2Co 11:22; Fil 3:5 f 11:2 1S 12:22; Sal 94:14; Ro 6:16; 8:29; 1P 1:2 g 11:3 1Ts 2:14 h 11:5 2R 19:4; Ro 9:27 i  11:6 Ro 4:4 j 11:7 Mr 6:52; Ro 9:18,31; 11:25; 2Co 2:14 k 11:8 Is 29:10; Mt 13:13‑14 l  11:11 Hch 28:28

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 431

ROMANOS 11

12  Peꞌ

Israel in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa paꞌ Intata qa tisij haꞌne week seheꞌ epjiꞌ paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj. In niteꞌ yaqsiijkii paꞌ yittaxij paꞌ Intata, qa paꞌ Intata qa tisij peꞌ niteꞌ judío paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj. Qa peꞌ judiol quꞌ hats week netꞌekuꞌmijuꞌƚ hatseꞌ qaꞌ naqsiijkii paꞌ yitꞌij paꞌ Intata, qa paꞌ Intata qa leesjeek quꞌ nijatshenfikꞌi paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj. m 13 Qa haneꞌej quꞌ hitꞌiƚij ewets ekheweliꞌƚ niteꞌ judiol. Yakhaꞌ in yaꞌapostoliꞌƚ epjiꞌ, qi in hiwqinhetjiꞌ akaꞌ yithayijkit, n 14 qe hisuꞌuntax quꞌ haqsiijkii quꞌ hats netqemtsheniꞌƚ ewetskii hekheweꞌ yejefeetsija in judiol, hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iƚiyeꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ. o 15 Paꞌ Dios in hats tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ peꞌ Israel, qa akaꞌan qa yaqsiijkii quꞌ ƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Dios haꞌne week seheꞌ epjiꞌ. Qa quꞌ ƚesitsetaxiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata neꞌ Israel, nekheweꞌen in hik ƚunyejeitax quꞌ nanaxjuꞌ, maꞌ qaꞌ iƚiyeꞌ. p 16 Qe in ƚeꞌwisiꞌm paꞌ Intata paꞌ yojo ƚokꞌopƚe, yeꞌehe, qa ikjiꞌ quꞌ ƚeꞌwiseꞌjiimek iye week paꞌ itupiꞌleꞌ. Qa in ƚeꞌwisiꞌm paꞌ ƚefitets qaꞌ ƚeꞌsitseꞌjiimek iye week peꞌ ƚakjil peꞌ najkak olivo. q  r 17 Qa naꞌlƚe peꞌ weniwqaƚitikꞌi peꞌ ƚakjil peꞌ najkak olivo witꞌenkijuꞌ. Paꞌ ewiꞌƚ pekheweꞌ weniwqaƚitikꞌi qa yayaꞌxiꞌ paꞌ ƚakjiꞌ peꞌ niteꞌ witꞌenkijuꞌ olivo. Paꞌ ƚakjiꞌ peꞌ niteꞌ witꞌenkijuꞌ hikpaꞌ akhaꞌ in niteꞌ eꞌjudio, maꞌ qa teniqatij ewets peꞌ witꞌenkijuꞌ qa ƚakijets paꞌ yimax ƚitsꞌi paꞌ ƚefitets peꞌ olivo witꞌenkijuꞌ. s 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj umti quꞌ les anipjiꞌ quꞌ eꞌƚeꞌwiseꞌ pekheweꞌ ƚakjiltaxija peꞌ najkak. Qa quꞌ ejunyeꞌjeꞌ akaꞌan, menikfelitets in niteꞌ akhaꞌ quꞌ ƚisij ƚitsꞌiyeꞌ paꞌ ƚefitets qe paꞌ ƚefitets hikpaꞌ neƚisij yijatꞌij paꞌ ƚitsꞌi. t 19 Akhaꞌ niteꞌ judío iꞌnƚiꞌi quꞌ itꞌij yijatꞌij: —Weniwqaƚitikꞌi peꞌ ujaꞌx ƚakjil hatsꞌinha quꞌ heteniqatets.— u 20 Qa yijaaꞌija akaꞌan. Qa weniwqaƚitƚiꞌikꞌi qe inqekuꞌ, qa akhaꞌ in weniqatij ewets qaꞌ matjanithenij in niteꞌ ƚꞌinqekuꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj meniwqinhetij eꞌnijiweꞌyipjiꞌ yijatꞌij. v 21 Qe paꞌ Intata quꞌ niteꞌ niwejineꞌƚiꞌi pekheweꞌ ƚakjiltaxija peꞌ najkak, qaꞌnteꞌ jeek newejineƚiꞌi. 22 Jeƚ qekuꞌnek, paꞌ Intata in qi in eqꞌiltinhetsax qa itsꞌiyoptoxƚe iye. Yitanithen pekheweꞌ yiliꞌijjuꞌ in niteꞌ yeqekuꞌtax, qa akhaꞌƚe qa neqꞌeletꞌej quꞌ niteꞌ iliyiꞌij in niteꞌ ƚeqekuꞌ, qa quꞌ iliƚiꞌij in niteꞌ ƚeqekuꞌtax qaꞌ netenisaꞌxjiꞌij eyek. w  



















 11:12 Ro 11:25 n 11:13 Hch 9:15 o 11:14 Gn 29:14; 2S 19:12‑13; Ro 9:3; 1Co 1:21; 7:16; 9:22; 1Ti 1:15; 2:4; 2Ti 1:9; Tit 3:5 p 11:15 Ro 5:11; Lc 15:24,32 q 11:16 Peꞌ najkak olivo witꞌenkijuꞌ, ikjiꞌ peꞌ judiol. r 11:16 Nm 15:17‑21; Neh 10:37; Ez 44:30 s 11:17 Jer 11:16; Jn 15:2; Ef 2:12‑13 t 11:18 Jn 4:22 u 11:19 Ro 9:19 v 11:20 Ro 5:2; 12:16; 1Co 10:12; 2Co 1:24; 1Ti 6:17; 1P 1:17 w 11:22 Ro 2:4; 1Co 15:2; He 3:6,14; Jn 15:2 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 11  432 23  Qa

quꞌ niliƚiꞌij paꞌ ƚeqekuyejei pekheweꞌen, qaꞌ neteniqatets iye, qe paꞌ Intata yiyaꞌyij quꞌ neniqatets iye. x 24 Qe in akhaꞌ pakhaꞌ ƚakjiꞌ peꞌ najkak olivo niteꞌ witꞌenkijuꞌ, qa ƚeteniqatƚeꞌets peꞌ olivo witꞌenkijuꞌ niteꞌ ƚataꞌƚtaxets. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ les niteꞌ jutsitaxeꞌ peꞌ wenisaꞌxtaxikꞌi quꞌ neteniqatets iye peꞌ najkak taꞌƚets. Quꞌ netiƚinhetiitax peꞌ Israel. 25 Yejefets, hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚets akaꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nenikfeꞌletsha peꞌyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ umtiyiꞌiƚ quꞌ hats week enikfeꞌliꞌƚets. Peꞌ Israel haneꞌej naꞌl peꞌ yitꞌunhet peꞌ ƚatawjets qaꞌ naamƚiꞌijii paꞌ ƚꞌaxkatheꞌej quꞌ ujaꞌxeꞌ peꞌquꞌ niteꞌ judioleꞌ. y 26 Qa quꞌ hats nametsjiꞌ paꞌ ujaꞌx peꞌ niteꞌ judío, maꞌ qaꞌ weekeꞌ peꞌ Israel quꞌ netiƚinhetii, in ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Naꞌ witset Sión (Jerusalén) quꞌ nataꞌƚii hatseꞌ paꞌ Eqiƚinaꞌx, qaꞌ nenitꞌijjiꞌ week paꞌ uƚꞌax iꞌntaxjiꞌ neꞌ Jacob (Israel) ƚelits. z 27 Hik akaꞌ hiwjutsiqeniꞌm nekheweꞌen quꞌ hiwuꞌmtaxikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets.—   (Jer 31:31‑34) a 28 In tꞌejuyets keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, peꞌ Israel qa ƚꞌejuihifetsij paꞌ Dios qe taꞌƚiꞌƚ ewets qa pakhaꞌƚe Dios qa yisuꞌun qe taꞌƚets in tꞌekuꞌmiijiꞌ peꞌ ƚaqwaꞌmhitsikꞌi. b 29 Qe paꞌ Intata niteꞌ yepilet iꞌnkꞌui iye paꞌquꞌ hats jineƚisij, qa niteꞌ yiliꞌinij iye in hats tayai iniijiꞌ. c 30 Qa hik ƚunyeꞌj ekheweliꞌƚ toxikꞌi niteꞌ ƚaqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, qa haneꞌej paꞌ Intata qa neƚisiꞌƚij paꞌ ƚeqꞌiltaꞌx qe neꞌ Israel niteꞌ tekꞌenets. d 31 Haneꞌej neꞌ Israel hik ƚunyejei kaꞌ ejunyejeyiꞌƚ toxikꞌi, niteꞌ tekꞌenets paꞌ Dios, hatsꞌinha paꞌ Intata qaꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj. Qa haneꞌej hatseꞌ qaꞌ ƚekheweleꞌ ekuꞌnek neꞌ Israel quꞌ netisij paꞌ Intata paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj. 32 Paꞌ Intata yaqsiijkii qa nopheꞌƚjuꞌ eneꞌ week qe niteꞌ impiyel, hatsꞌinha qaꞌ nethinij paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj eneꞌ week. e 33 ¡Hayits qa ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ in qi in ƚeꞌwis paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata! ¡Hayits qa ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ paꞌ ƚikfeliyaꞌxets peꞌ wekwek qa paꞌ ƚikfeliyaꞌxets paꞌquꞌ naqsiijkii! ¡Hayits qa ham ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinenikfeliyuꞌtaxets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii qa paꞌquꞌ nanqaqsijkineyuꞌujkii iye! f 34 ¿Ƚekpaꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij? Qa ¿ƚekpaꞌ iye quꞌ nijatshenijkii paꞌquꞌ wekwekeꞌ?  (Is 40:13‑14) g 35 ¿Ƚekpaꞌ iye quꞌ natatkinhenets qaꞌ iꞌnkꞌaƚe nepiletets iye?  (Job 35:7)  























 11:23 2Co 3:16 y 11:25 Ro 1:13; 16:25; 11:7; 12:16; Mt 13:11; 1Co 2:7‑10; Ef 3:3‑5,9; Lc 21:24; Jn 10:16 z 11:26‑27 Is 59:20‑21 a 11:27 He 8:10,12 b 11:28 Ro 5:10; 9:5; Dt 7:8; 10:15 c 11:29 Ro 8:28; 1Co 1:26; Ef 1:18; 4:1,4; Fil 3:14; 2Ts 1:11; 2Ti 1:9; He 3:1; 2P 1:10 d 11:30 He 7:21 e 11:32 Ro 3:9; Ga 3:22‑23 f 11:33 Ro 2:4; Ef 3:8,10; Col 2:3; Job 5:9; 11:7; 15:8 g 11:34‑35 Job 41:11; Jer 23:18; 1Co 2:16 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 433

ROMANOS 11​, ​12

36  Qe

week taꞌƚets paꞌ Intata, week ƚaqsijiijuꞌ qa week iye ƚakhaꞌƚe in tꞌejuyets. Ƚakhaꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj quꞌ newetliꞌij. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén).  h

12

1   Qa

Paꞌ yiijaꞌija ƚunyeꞌj quꞌ jintajayan paꞌ Intata.

hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ itupiꞌleniꞌƚetsha neꞌ esenitsiꞌƚ quꞌ mewetƚiisiꞌƚijha paꞌ Intata quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ naꞌaj ofrenda in ewiꞌƚƚe in tꞌejuyets paꞌ Intata. Hik akaꞌ quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ metjutsheniꞌƚets paꞌ Intata qa quꞌ qiyiꞌija iye quꞌ nesuꞌuniꞌƚ. Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ yiijaꞌija in ƚunyeꞌj quꞌ jintajayan paꞌ Intata.  i 2 Hasuꞌuj eneq jeyuꞌuƚijets paꞌ ƚunyeꞌj haꞌne seheꞌ epjiꞌ, iꞌnkꞌaihitiꞌƚ yijatꞌij peꞌ aq jamtikineyejeyiꞌƚkii qe hik akaꞌ taꞌƚets in inkꞌayik paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ. Qa akaꞌan qa hik akaꞌ quꞌ nikfelitiꞌƚets paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, ikjiꞌ paꞌ ƚeꞌwis, qa paꞌ yiꞌwejuƚenij qa paꞌ ham uƚꞌaxiꞌikꞌuyiꞌ.  j 3 Akaꞌ yithayijkit taꞌƚets paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌ Intata hik akaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ hitꞌiƚij ewets week ewiƚei ekheweliꞌƚ akaꞌan, hasuꞌuj paꞌquꞌ numti quꞌ les qiyeꞌjiꞌ, nikesimeniꞌ yijatꞌij paꞌ hats ƚukꞌeꞌejuꞌƚ paꞌ testiꞌyij niteꞌ ƚeqekuyeꞌj tisij paꞌ Intata.  k 4 Qe hik ƚunyeꞌj haꞌne iꞌneseꞌn in olots eneꞌ ƚewekwekits qa week ewiƚei yeqetꞌetsijjuꞌkii tꞌejuyets. 5 Qa hik injunyejei inekhewel in joꞌlots in jitajayan haꞌ Cristo qa hik injunyejei naꞌaj ewiꞌƚ witꞌeseꞌn. Qa week paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ peꞌ ƚewekwekits paꞌ witꞌeseꞌn tiꞌjets pekhewep ƚewekwekits.  l 6 Week ewiƚei inekhewel niteꞌ ƚunyejei wetjuꞌƚ peꞌ jitestiꞌyij ham ƚajaleꞌ taꞌƚets paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌ Intata. Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ netestiꞌyij in profeta, qaꞌ nanatkin in ƚukꞌeꞌek paꞌ hats ƚukꞌeꞌ paꞌ testiꞌyij.  m 7 Qa paꞌquꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ netꞌihinijkii, qaꞌ netꞌihinijkii. Qa paꞌquꞌ netestiꞌyij quꞌ niꞌnqꞌijatshen, qaꞌ niꞌnqꞌijatshen.  n 8 Qa paꞌquꞌ netestiꞌyij quꞌ ninaxkakƚin, qaꞌ ninaxkakƚin. Qa paꞌquꞌ netestiꞌyij in tꞌihin, qaꞌ lees nanhin paꞌquꞌ netꞌihinij. Qa paꞌquꞌ netestiꞌyij quꞌ netnekꞌenhei, qaꞌ nejeeƚikꞌuiha paꞌquꞌ naqsiijkii. Qa paꞌquꞌ netestiꞌyij quꞌ netꞌiftits, qaꞌ hasuꞌuj quꞌ naꞌtinhetjeꞌm ƚejuꞌs, ƚeꞌwisiꞌimkii yijatꞌij.  o  













h  11:36 1Co 8:6; 11:12; Col 1:16; He 2:10 i 12:1 1Co 1:10; 6:20; 2Co 10:2; Ef 4:1; 1P 2:5,11; Ro 6:13,16,19; He 13:15 j 12:2 1P 1:14; Mt 13:22; Ga 1:4; 1Jn 2:15; Ef 4:23; 5:10,17; Tit 3:5; Col 1:9 k 12:3 Ro 1:5; 11:20; 15:15; 1Co 3:10; 7:17; 15:10; Ga 2:9; 2Co 10:13; Ef 3:7‑8; 4:7; 1P 4:11 l 12:5 1Co 10:17,23; 12:20,27; Ef 4:12,25 m 12:6 1Co 7:7; 12:4,10; 1P 4:10‑11; Hch 13:1 n 12:7 Hch 6:1; 13:1; 1Co 12:28; 14:26 o 12:8 Hch 4:36; 11:23; 13:15; 2Co 8:2; 9:7,11,13; 1Co 12:28; 1Ti 5:17

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 12​, ​13  434 Paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ in jitajayan paꞌ Jesucristo.

9 Quꞌ

mewet-suꞌuniꞌƚ yijaayiꞌija, hasuꞌuj aqanƚiꞌiƚkii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ wetsjukꞌe ejusitsiꞌiƚ. Uteeniꞌƚha paꞌ uƚꞌax, qa paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ ikꞌeyiƚijha quꞌ isuꞌuniꞌƚ. p 10 Mewet-suꞌuuniꞌƚha qe hats eꞌwitjefeyeekꞌiƚha. Week ewiƚei ekheweliꞌƚ iwqinhetiꞌƚ paꞌquꞌ ejefeyiꞌiƚipjiꞌ paꞌ Intata qe hats eꞌwitjefeyeekꞌiƚha. q 11 Hasuꞌuj eꞌqinyetetsiꞌiƚkii paꞌquꞌ ithayikiꞌiƚ, etꞌunitsiꞌiƚkii yijatꞌij qaꞌ imehetiꞌƚjiꞌ quꞌ ithayiꞌyiꞌƚiꞌmkii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. r 12 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii quꞌ nataꞌƚets paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui, meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ qa hasuꞌuj itaqsuniꞌƚijup peꞌ wekwek ƚaatsꞌeꞌeƚij, hasuꞌuj antapiꞌiƚii quꞌ iyiniꞌƚ. s 13 Iꞌfeniꞌƚij paꞌquꞌ hamiꞌim pekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. Eneqjunuꞌuƚij qaꞌ ƚisiꞌƚij iye ƚewhiꞌwetꞌeꞌ peꞌquꞌ iꞌweniꞌƚikꞌui. t 14 Aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ peꞌquꞌ nawitjitaxiꞌƚ. Iyiniꞌƚipjiꞌkii qa hasuꞌuj quꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi peꞌquꞌ anyejeyiꞌiƚij. u 15 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii pekhewep. Mapiꞌƚjuꞌ quꞌ napjuꞌ pekhewep. v 16 Ewiꞌƚ paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii. Hasuꞌuj paꞌquꞌ numti quꞌ les ƚeꞌwiseꞌjuꞌ paꞌquꞌ numti qa pekhewepeꞌ qaꞌ niteꞌyeꞌ, aꞌqapitsiꞌiƚiꞌkii yijatꞌij pekheweꞌ wenitꞌijets in uƚꞌeetsƚekii. Qa hasuꞌuj iye paꞌquꞌ numti quꞌ les nenikfeꞌlets wekwek qa pekhewepeꞌ qaꞌ niteꞌyeꞌ. w 17 Hasuꞌuj aqaꞌtjaꞌyiꞌƚij quꞌ aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ pekheweꞌ quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. Menethiniƚijets eneꞌ week quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis. x 18 Quꞌ ƚekeꞌyeꞌ, qa aqsiiƚijkii pakhaꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚiꞌmijkii eneꞌ week jukhew qa efuts hatsꞌinha quꞌ ikesimen ƚiꞌiƚkii. y 19 Yejefets, hasuꞌuj quꞌ ekheweleꞌƚiꞌiƚ quꞌ anqaꞌtjayuꞌuƚkii, iwejiniꞌƚij yijatꞌij paꞌ Intata quꞌ nitanithen, qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij paꞌaj paꞌ Intata, yitꞌij: —Yakhaꞌ quꞌ haiqaꞌtjai. Yakhaꞌ quꞌ hijanin.—  (Dt 32:35) z 20 Qa kakhap weꞌnikaꞌajjiꞌ iye qa yitꞌij: —Paꞌquꞌ naꞌnapjaxtax eꞌm, quꞌ niyipkun qaꞌ ƚisij paꞌquꞌ netuj. Quꞌ neꞌniyayuꞌ qaꞌ ƚisij paꞌquꞌ ƚatꞌe. Quꞌ hik akaꞌ eqfenyeꞌjiꞌij maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ enipjiꞌkii ƚeiƚaꞌ peꞌquꞌ ƚꞌofololitseꞌ tujjeꞌm qe qi quꞌ niwepinhetkii paꞌ ƚunyeꞌj in niteꞌ ƚeꞌwis.—  (2R 6:22) a 21 Hasuꞌuj nanaxꞌej paꞌ uƚꞌax, aqsiijkii yijatꞌij paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ anaxij paꞌ uƚꞌax.  























13

1   Week

Paꞌquꞌ injunyejeyiꞌij peꞌ tenekꞌenhei.

jitewqinhet pekheweꞌ quꞌ netnekꞌenhei, qe ham paꞌ quꞌnteꞌ nataꞌƚeꞌets paꞌ Intata pekheweꞌ ƚetsetitits peꞌ tenekꞌenhei. Qa hik

 12:9 2Co 6:6; 1Ti 1:5; 1Ts 5:21‑22 q 12:10 Jn 13:34; 1Ts 4:9; He 13:1; 2P 1:7  12:11 Ro 13:7; Fil 2:3; 1P 2:17; Hch 18:25; 20:19 s 12:12 Ro 5:2; He 10:32,36; Hch 1:14 t  12:13 Ro 15:25; 1Co 16:15; 2Co 9:1; He 6:10; Mt 25:35; 1Ti 3:2 u 12:14 Lc 6:22; 1Co 4:12 v  12:15 Job 30:25; He 13:3 w 12:16 Ro 11:20,25; 15:5; 2Co 13:11; Fil 2:2; Ef 4:2; 1P 3:8; Pr 3:7 x 12:17 Pr 20:22; 24:29; 2Co 8:21 y 12:18 Mr 9:50; Ro 14:19 z 12:19 Sal 94:1; 1Ts 4:6; He 10:30 a 12:20 Mt 5:44; Lc 6:27; Pr 25:21‑22 p r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 435

ROMANOS 13

taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ haneꞌej ƚetsetitits peꞌ tenekꞌenhei paꞌ Intata hikpaꞌ yaqsiꞌjjuꞌ. b 2 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ peꞌ ƚetsetitits peꞌ tenekꞌenhei maꞌ qa hats tꞌejuyijuꞌƚ iye paꞌ Intata qe hikpaꞌ yaqsiꞌjjuꞌ. Qa week pekheweꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ akaꞌan qaꞌ nattanithenhetii. c 3 Qe peꞌ tenekꞌenhei niteꞌ tꞌejuyets quꞌ nijiweikitkii pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, qe tꞌejuyets yijatꞌij quꞌ nijiweikitkii pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax. ¿Me ƚisuꞌun quꞌ ham ijiweyaxiꞌijuꞌƚkii peꞌ tenekꞌenhei? Aqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis hatsꞌinha qaꞌ neꞌsinhetij. 4 Qe paꞌ Intata yaqsiijkii pekheweꞌ ƚetsetitits peꞌ tenekꞌenhei qe qaꞌ nejeƚiƚijets paꞌ uƚꞌax. Qa quꞌ aqsiꞌjƚiꞌijkii paꞌ uƚꞌax, qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ eꞌnijiweikii, qe peꞌ tenekꞌenhei naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup quꞌ natanithen qe pekheweꞌen tꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ Intata maꞌ qa yitanithen paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax. d 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj hamiꞌikꞌui quꞌ jintekꞌenets pekheweꞌ tenekꞌenhei, hasuꞌuj quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ jineꞌnijiweyets quꞌ jinitanithen, qe les ƚeꞌwis iye quꞌ ham jintoksiꞌweneꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ jintaqsiijkii. e 6 Paꞌ Intata hikpaꞌ yaqsiijkii pekheweꞌ ƚetsetitits peꞌ tenekꞌenhei, qa hik taꞌƚijupiꞌ in les ƚeꞌwis quꞌ jintajaninkii peꞌ wekwek (impuestos) tꞌejuyets peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset, qe pekheweꞌen ƚeqꞌithayinenhei paꞌ Intata qa ewiꞌƚƚe in yithayiki paꞌ ƚꞌithayijkit in tenekꞌenhei. 7 Hik taꞌƚijupiꞌ, ijaniniꞌƚkii pekheweꞌ ƚꞌestiyiƚij quꞌ ijaniniꞌƚkii. Week ewiƚei ekheweliꞌƚ ijaniniꞌƚkii pekheweꞌ wekwek (impuestos) tꞌejuyets peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset. Ijaniniꞌƚkii iye pekheweꞌ tꞌejuyets in yijanin wekwek tujtseikaꞌ taꞌƚjiꞌ (aduana) qe tꞌejuyets iye peꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ witset. Ekꞌeniꞌƚets pekheweꞌ quꞌ netestiꞌyij quꞌ netnekꞌenhei. Iwqinhetiꞌƚ pekheweꞌ quꞌ netestiꞌyij quꞌ netiwqinhetii. f  











8  Hasuꞌuj

Jiwet-suꞌun.

quꞌ nanaꞌl ekumhifkineliꞌiƚij pakhapeꞌ, ewiꞌƚƚe yijatꞌij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ekumhifkineyiꞌiƚij quꞌ mewet-suꞌuniꞌƚ, paꞌquꞌ nisuꞌun pakhapeꞌ maꞌ qa hats yaqsiijkii kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). g 9 Qe wenitꞌij quꞌ jintaqsiꞌjijkii in yitꞌij: —Hasuꞌuj ejtenij peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ hats ewheꞌyei. Hasuꞌuj eqekꞌui. Hasuꞌuj ejtenkii. Hasuꞌuj isuꞌun quꞌ  (Ex 20:13) Qa antsatꞌaxij paꞌquꞌ natsatꞌaxij pakhapeꞌ.— week iye kekhewep, qa quꞌ aqsiijkii in wenitꞌij: —Isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew qa efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.—  (Lv 19:18) Maꞌ qaꞌ hats week naꞌn jiꞌtejeꞌm quꞌ aqsiijkii ekeweꞌen. h  

 13:1 Tit 3:1; 1P 2:13; Dn 2:21; 4:17; Jn 19:11 c 13:2 1P 2:14 d 13:4 1Ts 4:6  13:5 1P 2:13,19 f 13:7 Mt 17:25; 22:21; Lc 20:22; 23:2 g 13:8 Mt 7:12; 22:39; Jn 13:34; Ro 12:10; Ga 5:14; Stg 2:8 h 13:9 Dt 5:17‑21; Lv 19:18; Mt 19:19 b

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 13​, ​14  436 10  In

jitesuꞌun pakhapeꞌ niteꞌ jitawtshetenij peꞌyeꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in jitesuꞌun pakhapeꞌ maꞌ qa hats week jitaqsiijkii kekheweꞌ wenitꞌij weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj (ley). 11 Les ƚeꞌwis quꞌ aqsiiƚijkii ekeweꞌen qe haꞌne hats juꞌun jiꞌtejeꞌm ƚahatsꞌij qijiꞌ. Yape onomiꞌƚphaꞌmkii in ƚamaꞌaƚjuꞌ qe paꞌ iniƚijii hats met, hats niteꞌ hik ipƚuꞌui paꞌ ipƚuꞌukꞌi in iꞌnkꞌaa jitekꞌenets, i 12 qe paꞌ najaꞌx hats hamiyuꞌ qa paꞌ neƚu qa hats met. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, yape jiteliꞌij peꞌ wekwek tꞌejuyets paꞌ nookii maꞌ qaꞌ jinteqhinatajiꞌ peꞌ tꞌejuyets paꞌ neƚu hatsꞌinha quꞌ jinaqsiꞌjij paꞌ uƚꞌax. j 13 Les ƚeꞌwis quꞌ jiꞌntꞌasinikiha in neƚu iniiƚets. Hasuꞌuj hik injunyejeyeꞌ peꞌ yewutƚekii qa peꞌ yekꞌuwetjuꞌkii iye. Hasuꞌuj hik injunyejeyeꞌ iye peꞌ wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits qa peꞌ wapilƚe wetjuꞌƚkii in wanawitji. Hasuꞌuj iye injunyejeyeꞌ peꞌ tekꞌeƚeijuꞌkii qa peꞌ eqemtshenetsitsij wekwek. k 14 Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ hik injunyejeyeꞌ quꞌ jinteqhinatajiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qaꞌ jiꞌntꞌethinkii, qa hasuꞌuj quꞌ jintesuꞌunjiꞌ pakhaꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. l  







Pekheweꞌ hats nikfeꞌlets qa peꞌ menteꞌ nikfeꞌletsha in yijayan paꞌ Cristo.

14

1   Elesiꞌiƚijuꞌƚ

pakhaꞌ menteꞌ tꞌunij paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌjij haꞌ Cristo, qa hasuꞌujƚe isuꞌun quꞌ ejitheyijetskii peꞌ yumtiƚetax. m 2 Naꞌl peꞌquꞌ numti quꞌ weekƚe ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netuj qe taꞌƚets in hats tꞌun paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij, qa naꞌl peꞌ yumti ek quꞌ ujaꞌxeꞌƚe kekheweꞌ ƚesejets (verduras) quꞌ netuj qe taꞌƚets in niteꞌ tꞌun paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij. n 3 Pakhaꞌ weekƚe tuj qa hasuꞌuj quꞌ nuten pakhaꞌ niteꞌ weekƚe quꞌ netuj, qa pakhaꞌ niteꞌ weekƚe quꞌ netuj qa hasuꞌuj quꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhaꞌ weekƚe tuj, qe paꞌ Intata week tꞌekuꞌmijuꞌƚ. o 4 ¿Ƚek akhaꞌ quꞌ ittaxijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ ƚeqejkunenekꞌe pakhapeꞌ? Qe in ƚeꞌwisjuꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ paꞌ yithayiki qa ewiꞌƚƚe paꞌ ƚaqa patun paꞌquꞌ nitꞌij, qa niteꞌƚe yiwejinƚe maꞌ qaꞌ nanamjuꞌ, qe paꞌ patun hikhaꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ ewiꞌƚƚe in naꞌl paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup quꞌ naqsiijkii quꞌ niteꞌ nanameꞌjuꞌ. 5 Naꞌl paꞌquꞌ numti paꞌquꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ qa naꞌl paꞌquꞌ numtiꞌek in week ƚunyejei peꞌ neƚuts. Week ewiƚei netꞌekuꞌmiꞌ paꞌ hats yumti. p 6 Pakhaꞌ yumti paꞌquꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ maꞌ qa yaqsiꞌjijup quꞌ niwqinhetjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qa paꞌ weekƚe tuj ekeꞌ witqats qe yumti  









i  13:11 1Co 3:5; 7:29; 10:11; 15:2,34; Stg 5:8; 1P 4:7; 2P 3:9,11; 1Jn 2:18; Ap 1:3; 22:10; Mr 13:37; Ef 5:14; 1Ts 5:6; Hch 19:2 j 13:12 He 10:25; 1Jn 2:8; Ap 1:3; 22:10; Ef 5:11; 6:11,13; 2Co 6:7; 10:4; 1Ts 5:8 k 13:13 1Ts 4:12; Lc 21:34; Ga 5:21; Ef 5:18; 1P 4:3 l  13:14 Job 29:14; Ga 3:27; 5:16; Ef 4:24; Col 3:10,12; 1P 2:11 m 14:1 Hch 28:2; Ro 11:15; 12:3; 15:1,7; 1Co 8:9‑11; 9:22 n 14:2 Ro 14:14 o 14:3 Lc 18:9; Col 2:16; Hch 28:2; Ro 11:15; 15:7 p 14:5 Ga 4:10; Lc 1:1; Ro 4:21

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 437

ROMANOS 14

quꞌ nataꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata. Qa pakhaꞌ niteꞌ week quꞌ netuj ekeꞌ witqats qe yumti quꞌ hik akaꞌ nisuꞌun haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata. q 7 Qe in jitajayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, in mexe jiꞌƚii qa hasuꞌuj quꞌ jinteliꞌij quꞌ jintaqsiꞌjijkii paꞌ yisuꞌun, yamijii quꞌ jinanaxtaxjuꞌ. r 8 Qe in mexe jiꞌƚii iꞌnƚiꞌi quꞌ hats jinanaxtaxjuꞌ niteꞌ yiliꞌij quꞌ natsatꞌetsꞌinij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa niteꞌ inekhewel quꞌ jinatsatꞌetsƚe intij. s 9 Paꞌ Cristo in waꞌm qa iƚaꞌx iye qe qaꞌ netnekꞌenheꞌyij peꞌ iƚii qa peꞌ naxjuꞌ. t 10 ¿Qa inhatsꞌek akhaꞌ in ƚejefitkii paꞌ ejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata? ¿Inhatsꞌek iye in ƚuten paꞌ ejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata? Week quꞌ jatsꞌapꞌayiꞌijup hatseꞌ paꞌ Intata qaꞌ jinifaakan. 11 Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yitꞌij: “In yijunyeꞌjek in tsaꞌl, quꞌ week nonokokꞌenyifi hatseꞌ qaꞌ week quꞌ netetfeliꞌm: haꞌne Dios.”—   (Is 45:23) u 12 Yeꞌehe, qaꞌ week ewiƚei inekhewel quꞌ jintetfelijiꞌm hatseꞌ haꞌ Dios peꞌ jitaqsiijkii. v 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, jiteliꞌij in jitejefitkii pakhapeꞌ inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata, les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ hasuꞌuj quꞌ jinowoꞌoi paꞌquꞌ jintalanhenijifi paꞌquꞌ inejefeyiꞌipjiꞌ paꞌ Intata. w 14 Yakhaꞌ in hijayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qa tsikfeꞌlets in ham paꞌquꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinteƚuj ekeꞌ witqats. Qa paꞌquꞌ numti quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ niteꞌ ƚexkeliꞌij paꞌ Intata quꞌ netuj, qaꞌ hasuꞌuj netuj, qe quꞌ netuj maꞌ qa hats uƚꞌax in yaqsiijkii. x 15 Qa quꞌ newenƚiꞌij paꞌ ejefeꞌepjiꞌ in ƚetuj pekheweꞌ yumti quꞌ niteꞌ ƚexkeliꞌij paꞌ Intata, maꞌ qaꞌ netujjiꞌjek, qaꞌ nitawjeꞌmeten qe yoksiꞌwen in hats uƚꞌax in yaqsiijkii akaꞌan. Qa akhaꞌ in ƚaqsiimijkii akaꞌan paꞌ ejefe qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ham eꞌqsuꞌunkaꞌxiꞌij. Hasuꞌuj nataꞌƚets paꞌquꞌ netnekui quꞌ iwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ ejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata qe haꞌ Cristo waꞌmifi iye paꞌaj pakhaꞌan. y 16 Jeƚijuꞌƚ hasuꞌuj quꞌ nenitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhaꞌ quꞌ ƚeꞌwiseꞌ eꞌm. z 17 Qe paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Intata niteꞌ tꞌejuyets quꞌ jinteƚuj peꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ jiꞌniyajiꞌ, qe tꞌejuyets yijatꞌij paꞌ yatsathen qa paꞌ ham peeyiꞌijkii qa tꞌejuyets iye paꞌ witisaꞌxiꞌmkii, hik ekeweꞌ jiyeƚisij paꞌ Espíritu Santo. a 18 Paꞌquꞌ netkꞌenets haꞌ Cristo quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qa paꞌ Intata qaꞌ qiiꞌija quꞌ niꞌsinhetij, qaꞌ qiiꞌija iye quꞌ niꞌsinhetij eneꞌ week jukhew qa efuts. b  























 14:6 Mt 14:19; 1Co 10:30; 1Ti 4:3‑4 r 14:7 Ro 8:38; 2Co 5:15; Ga 2:20; Fil 1:20  14:8 Lc 20:38; Fil 1:20; 1Ts 5:10; Ap 14:13 t 14:9 Ap 1:18; 2:8; Mt 28:18; Jn 12:24; Fil 2:11; 1Ts 5:10; Ro 2:16; 2Co 5:10 u 14:11 Fil 2:10‑11 v 14:12 Mt 12:36; 16:27; 1P 4:5 w  14:13 Mt 7:1; Ro 14:3; 1Co 8:13 x 14:14 Hch 10:15; Ro 14:2,20; 1Co 8:7 y 14:15 Ef 5:2 z  14:16 1Co 8:11; 10:30; Tit 2:5 a 14:17 1Co 8:8; Ro 15:13; Ga 5:22 b 14:18 Ro 16:18; 2Co 8:21; Fil 4:8; 1P 2:12 q s

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 14​, ​15  438 19 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, jitaqsiijkii pakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ ham peeyiꞌijkii qa quꞌ jineteniꞌfenij wetjuꞌƚkii iye quꞌ jetꞌunitsiꞌij paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij. c 20 Hasuꞌuj nataꞌƚets paꞌquꞌ netnekui quꞌ iwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ ƚꞌithayijkit paꞌ Intata yenjiꞌtejeꞌm paꞌ ejefeꞌepjiꞌ. Week kekheweꞌ tenekui ƚeꞌsits, qa niteꞌƚe ƚeꞌwis in neꞌwenij paꞌ ejefe quꞌ etuj pekheweꞌ yumti quꞌ niteꞌ ƚexkeliꞌij paꞌ Intata quꞌ netnekui, qa quꞌ netuj maꞌ qa hats ƚaqsijinenijkii paꞌ uƚꞌax. d 21 In mexe neꞌwenij qa les ƚeꞌwis quꞌ hasuꞌuj ƚuj ekuꞌn ƚꞌeseꞌn iꞌnƚiꞌi quꞌ winoyeꞌ qa iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ naqsijinenijkii paꞌ uƚꞌax paꞌ ejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata. 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚumti quꞌ weekƚe ƚekeꞌ quꞌ etuj ekeꞌ witqats, qa les ƚeꞌwis quꞌ uꞌjaxeꞌƚiꞌiƚijkii paꞌ Intata quꞌ enikfeꞌliꞌƚets. Ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ quꞌnteꞌ naqsijineniꞌijkii paꞌ uƚꞌax paꞌ yumti. e 23 Qa pakhaꞌƚe yumti quꞌ nataꞌƚets paꞌ Intata in niteꞌ week quꞌ netuj, qa quꞌ netuj pekheweꞌ yumti quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netuj maꞌ qa hats uƚꞌax in yaqsiijkii qe niteꞌ yaqsiijkii pakhaꞌ yumti quꞌ nisuꞌun paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, week paꞌquꞌ jintaqsiijkii quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ pakhaꞌ jitumti, niteꞌ ƚeꞌwis, witwuƚꞌax. f 1  Inekhewel pekheweꞌ hats tꞌunitsij pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij les ƚeꞌwis quꞌ hasuꞌuj quꞌ jiꞌnitaqsunijup in jitiꞌfen pekheweꞌ menteꞌ tꞌunitsij pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij. Qa hasuꞌuj jiwoꞌoi paꞌquꞌ iꞌnujaxeꞌƚiꞌijkii quꞌ jintesuꞌunikꞌi. g 2 Week ewiƚei inekhewel jitaqsiꞌjiꞌmijkii pakhaꞌ quꞌ niꞌsinhetij qa yiꞌsinhet iye paꞌquꞌ inejefeyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ neteiƚem quꞌ netꞌunij paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌjij. h 3 Haꞌ Cristo iye niteꞌ woꞌoi paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌƚiꞌijkii quꞌ nisuꞌunikꞌi in ƚꞌanyeꞌjek paꞌaj kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ haꞌ Cristo in yitꞌijets paꞌaj paꞌ Intata: —Pekheweꞌ uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijei ewets qa yakhaꞌƚe iye in uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijei yiwets.—  (Sal 69:9) i 4 Qe week kekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj, weꞌnikaꞌajjiꞌ qe qaꞌ jiꞌnijatshen, hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ jinanqatsitꞌiꞌij qa quꞌ jinatkakƚin iye maꞌ qa nanaꞌl paꞌquꞌ jinetjumtiꞌets witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. j 5 Paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets in jiwatkakƚin qa in niteꞌ jinaqatsitꞌij iye, kꞌiyinijets quꞌ neƚisiꞌƚij quꞌ ewiꞌƚ paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii in ƚunyeꞌjek kaꞌ hats yisuꞌun haꞌ Jesucristo, k 6 hatsꞌinha quꞌ ewiꞌƚ niꞌiƚiꞌ qaꞌ ewiꞌƚiꞌikꞌi paꞌquꞌ aꞌxiꞌiƚ quꞌ iwqinhetiꞌƚ paꞌ Dios qa Ƚatata iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. l  







15













c  14:19 Sal 34:14; Ro 12:18; 15:2; 1Co 7:15; 10:23; 14:3,26; 2Ti 2:22; He 12:14; 2Co 12:19; Ef 4:12,29 d 14:20 1Co 8:9‑13 e 14:22 1Jn 3:21 f 14:23 Ro 14:5 g 15:1 Ro 14:1; Ga 6:2; 1Ts 5:14 h 15:2 1Co 9:22; 10:24,33; 2Co 13:9 i 15:3 2Co 8:9 j 15:4 Ro 4:23; 2Ti 3:16 k 15:5 2Co 1:3; Ro 12:16 l 15:6 Ap 1:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 439

ROMANOS 15

Paꞌ Intata tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ niteꞌ judiol.

7 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ kuꞌmiꞌƚij wetjuꞌƚ in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in tꞌekuꞌmiꞌƚ ejuꞌƚ qe qaꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ paꞌ Intata. m 8 Hitꞌij ewets haꞌ Cristo in taqsijkitiiƚiꞌijkii in hik ƚunyeꞌj quꞌ witqꞌithayinenekꞌi ipjiꞌ neꞌ judiol qe qaꞌ nethinkii in yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij paꞌ Intata, qa quꞌ naqsiijkii iye peꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi. n 9 Qa quꞌ naqsiijkii iye pekheweꞌ niteꞌ judiol quꞌ niwqinhetjiꞌ paꞌ Intata qe taꞌƚets paꞌ ƚeqꞌiltiyejij, in ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Qa hik taꞌƚijupiꞌ neꞌ witsetiikal jiꞌtejeꞌm yakhaꞌ quꞌ kꞌewqinhetjiꞌ qaꞌ heilijtsiꞌyij iye kaꞌ ii.—  (2S 22:50) o 10 Qa kakhap qa yitꞌijek: —Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii eꞌweekiꞌƚ witsetits, eꞌweekiꞌiƚij naꞌ witset tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Dios quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii.—  (Dt 32:43) 11 Qa kakhap iye qa yitꞌijek: —Iwqinhetiꞌƚjiꞌha paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, eꞌweekiꞌiƚ niteꞌ judiol. Jiteꞌlijtsiꞌyiiha paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, eꞌweekiꞌiƚ witsetits.—   (Sal 117:1) 12 Isaías qa yitꞌijek: —Nam hatseꞌ pakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ Isaiꞌikꞌi. p Maꞌ qaꞌ netnekꞌenheꞌyij week peꞌ witsetits niteꞌ judiol. Week peꞌ witsetits niteꞌ judiol quꞌ netjumtiꞌets pakhaꞌan.—  (Is 11:10) q 13 Paꞌ Dios taꞌƚets paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij hikpaꞌ quꞌ noponhetiꞌƚij paꞌquꞌ esaxitsiꞌiƚiꞌmkii qa paꞌquꞌ ikesimeyaxitseƚiꞌiƚkii week ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ, hatsꞌinha quꞌ qiyiꞌija quꞌ etjumtiꞌiƚets quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Espíritu Santo. r  











14  Yejefets,

Paꞌ ƚꞌithayijkit paꞌ Pablo in apóstol.

yakhaꞌ tsikfeꞌlets in qi in topoliꞌƚ ej quꞌ iftitsꞌiƚ wetjuꞌƚ, tsikfeꞌlets iye in qi in topoliꞌƚ ej paꞌ ikfeliyaxitsiꞌƚets qa topoliꞌƚ ej iye in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ enfeliꞌƚiꞌm pekhewep quꞌ niliꞌij paꞌ uƚꞌax. s 15 Qa ƚunyeꞌj jiꞌij in niteꞌ hetjeyepunets quꞌ henqꞌikaꞌaƚij ei iye kekeweꞌ ujaꞌx wekwek, qe qaꞌ niteꞌ antapiyiꞌiƚikꞌi, niteꞌ hetjeyepunets ekeweꞌen qe taꞌƚets paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj in tseƚisij paꞌ Intata t 16 qe qaꞌ ƚeqꞌithayinenekꞌeyij haꞌ Jesucristo quꞌ hik yijunyeꞌjeꞌ quꞌ yaꞌmaestroyiꞌipjiꞌ ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, hatsꞌinha pekheweꞌ niteꞌ judiol peꞌquꞌ netkꞌenets qaꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ yeqistitseꞌ ƚeꞌsits qa yisuꞌun paꞌ Intata qe taꞌƚets in hats niliꞌjjuꞌ paꞌ Espíritu Santo. u  



m  15:7 Ro 14:1 n 15:8 Mt 15:24; Hch 3:26; Ro 4:16; 2Co 1:20 o 15:9 Ro 3:29; 11:30; Mt 9:8; Sal 18:49 p 15:12 Isaí ƚatata paꞌ Davidꞌikꞌi. q 15:12 Ap 5:5; 22:16; Mt 12:21 r  15:13 Ro 14:17; 1Co 2:4; 1Ts 1:5 s 15:14 Ef 5:9; 2Ts 1:11; 1Co 1:5; 8:1,7,10; 12:8; 13:2 t  15:15 Ro 12:3 u 15:16 Hch 9:15; Ro 1:1; 11:13; 12:1; Fil 2:17; Ef 5:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 15  440 17 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, yakhaꞌ in heikꞌenets haꞌ Jesucristo qa qi in hisuꞌun akaꞌ yithayijkit tꞌejuyets paꞌ Intata. v 18 Qe niteꞌ hisuꞌun pakhapeꞌ iye quꞌ henfel qe ujaꞌxƚe kekheweꞌ tsatkinij haꞌ Jesucristo hatsꞌinha qa tekꞌenets hekheweꞌ niteꞌ judiol in taꞌƚets kekheweꞌ hitꞌij qa keꞌ haqsiijkii, w 19 qa taꞌƚets iye paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx kekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa in yitjuƚaxijphaꞌmkii iye qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Dios. Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qa hataꞌƚijiꞌ haꞌ Jerusalén qa tsaqꞌaxij in week henfeliꞌm keꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei haꞌ Cristo qa tsaamƚiꞌijii haꞌ seheꞌ Iliria. x  y 20 Qa yijunyeꞌjƚe in hisuꞌun quꞌ henfeljiꞌjiꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij week heꞌ witsetits hekheweꞌ ham paꞌquꞌ nenikfeꞌlets haꞌ Cristo. Haqsiijkii akaꞌan qe qaꞌ niteꞌ heꞌyilitꞌeƚe jiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ hats inkꞌam neteniihinphaꞌm. z 21 Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Pekheweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ netfelhitiyiꞌm pakhaꞌan, qaꞌ niꞌwen wetjuꞌƚ hatseꞌ. Pekheweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nepiyeꞌekꞌi, qaꞌ nenikfeꞌlikꞌi hatseꞌ.—  (Is 52:15)  







22  Olotsij

Pablo yisuꞌun quꞌ namii paꞌ Roma.

in hisuꞌuntax quꞌ natsamiꞌƚ ei, qa akaꞌƚe yithayijkit hik akaꞌ taꞌƚets in mexe jutsitax quꞌ natsamiꞌƚ ei. a 23 Qa haneꞌej in hats tsaqhatꞌaxij akaꞌ yithayijkit eneweꞌ haneꞌeꞌin witsetits qa in hats hitꞌij in hats olots ininqapits in hisuꞌuntax quꞌ nekꞌinjiwitsheniꞌƚ ei. b 24 Quꞌ haktax paꞌ España qaꞌ hiwqꞌaxinij quꞌ mexe henwuꞌmiꞌƚ eijiꞌ, qꞌaxqe quꞌ ƚekeꞌyeꞌ paꞌquꞌ etsiꞌfeniꞌƚij quꞌ haktax iye quꞌ hats ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌ jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii in jiwetwen. c 25 Qa haꞌneƚiꞌij qaꞌ mexe hojohonii haꞌ Jerusalén qe qaꞌ hekaꞌxii eneweꞌ ƚꞌastai quꞌ niꞌfenii hekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek hakhaꞌ witset. d 26 Qe heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Macedonia qa heꞌ iꞌniꞌ ek haꞌ seheꞌ Acaya tꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ quꞌ ewiꞌƚ nenikii peꞌquꞌ netꞌejuyets hekheweꞌ ifꞌiljetsits inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek haꞌ Jerusalén. e 27 In ƚekhewelƚe in yisuꞌun quꞌ niꞌfen maꞌ qa hats yasiinikꞌiha in yaqsiijkii, qe hik ƚunyejei in judiol tisjiꞌjij ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij pekheweꞌ niteꞌ judiol. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ aqaꞌpkꞌasiyiꞌƚijets week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. f  









 15:17 Fil 3:3; He 2:17; 5:1 w 15:18 Hch 15:12; 21:19; Ro 1:5; 2Co 3:5 x 15:19 Seheꞌ Iliria ƚii iye paꞌaj paꞌ Acaya. Haneꞌej qa ƚii Grecia. y 15:19 Jn 4:48; Hch 20:1; 22:17‑21 z 15:20 Ro 1:15; 10:15; 1Co 3:10; 2Co 10:15‑16 a 15:22 Ro 1:13; 1Ts 2:18 b  15:23 Hch 19:21; Ro 1:10 c 15:24 Hch 15:3; Ro 1:12 d 15:25 Hch 19:21; 24:17 e  15:26 Hch 16:9; 18:12; 19:21; 1Co 16:5; 2Co 1:16; 2:13; 7:5; 8:1; 9:2,4; 11:9; Ef 4:15; 1Ts 1:7; Fil 4:10; Tit 1:3 f 15:27 1Co 9:11 v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 441

ROMANOS 15​, ​16

28  Qa

quꞌ nasqhatꞌaxtaxij akaꞌan quꞌ hats hetisij eneweꞌ ewiꞌƚ weꞌneniꞌkii hekheweꞌen, qa iꞌnƚiꞌi quꞌ hiknaꞌ hataꞌƚiꞌ quꞌ natsamii paꞌ España maꞌ qaꞌ mexe henwuꞌmiꞌƚ eijiꞌ quꞌ nekꞌinjiwitsheniꞌƚ ei. g 29 Tsikfeꞌlets quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei qaꞌ qi quꞌ niꞌfen peꞌ intawjets haꞌ Cristo. 30 Yejefets, kꞌiyiniꞌƚij ewets akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx jiyeƚisij paꞌ Espíritu Santo quꞌ enekiꞌƚij yiwets qaꞌ qi quꞌ iyiniꞌƚyipjiꞌkii, h 31 hatsꞌinha quꞌ netswejinjiikꞌuifikꞌi paꞌ Intata pekheweꞌ yeqekuꞌ haꞌ Jesús iꞌniꞌ naꞌ seheꞌ Judea, hatsꞌinha iye akaꞌ quꞌ haqsiijkii naꞌ Jerusalenii qaꞌ ham peeyiꞌijkii quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ heꞌ inejefetsipjiꞌ haꞌ Jesucristo, i 32 hatsꞌinha quꞌ nisuꞌun paꞌ Intata, maꞌ qaꞌ qi quꞌ yeꞌƚeꞌwisiꞌimkii quꞌ natsamiꞌƚ ei yejefets Roma ƚeiƚets. Qi quꞌ nimax quꞌ mexe hawapiꞌyiꞌƚ ejup. j 33 Paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). k  









16

Pablo qa wetfelii pekheweꞌ nikfeꞌliꞌƚ wetjuꞌƚ.

1   Kꞌefeliꞌƚiꞌm

keꞌ Febe inejefekiꞌipjiꞌ paꞌ Intata tꞌiftitsꞌetski keꞌ witlijtsitjii haꞌ witsetꞌii Cencrea. l 2 Kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ eneqjunuꞌuƚijijuꞌƚ akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ aqsiꞌjiꞌƚ iye, inƚeqfenyejei ƚewekek pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata. Iꞌfeniꞌƚij week paꞌquꞌ niteꞌjii, qe kikheꞌen olots heꞌ tꞌiftiꞌtsꞌetskii qa yakhaꞌ iye qa tꞌiftiꞌts yiwetskii iye. m 3 Hewetfelii keꞌ Priscila qa haꞌ ƚewheꞌyeꞌ Aquila, hikheꞌ yithayifetsipjiꞌ haꞌ Jesucristo, n 4 hikheꞌ niteꞌ naiƚetij ƚewek in yisuꞌun quꞌ netsiꞌfen, hitꞌijets ƚeꞌwisij hekheweꞌen, qa niteꞌ yeƚꞌewiꞌƚƚe in hitꞌijets ƚeꞌwisij qe week iye heꞌ ƚeꞌlijtsitjiyits heꞌ niteꞌ judiol in yitꞌijets iye ƚeꞌwisij. 5 Hewetfelii week pekheweꞌ quꞌ nonotꞌaxjiij wetjuꞌƚ paꞌ Intata peꞌ ƚetsiꞌii hekheweꞌen. Hewetfelii haꞌ hisuꞌun yejefe Epeneto, hikhaꞌ yojoo in tekꞌenets haꞌ Cristo in taꞌƚiyek haꞌ seheꞌ Asia. o 6 Hewetfelii kikheꞌ María hikkeꞌ qi in tꞌithayiꞌyiꞌƚ epjiꞌ. 7 Hewetfelii heꞌ yitsetifets qa hayiits iye yinopheƚifets haꞌ Andrónico qa haꞌ Junías. Heꞌ apóstoles yisuꞌunij paꞌ yaqsiijkii eneweꞌen. Hikheꞌ hayiits tekꞌenets paꞌaj haꞌ Cristo qa yakhaꞌƚe qa iꞌnkꞌaƚe. p 8 Hewetfelii haꞌ Amplias hikhaꞌ hisuꞌun iye yejefeꞌepjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.  













 15:28 Jn 3:33 h 15:30 Ga 5:22; Col 1:8; 4:12; 2Co 1:11 i 15:31 2Co 1:10; 8:4; 9:1; 2Ts 3:2; 2Ti 3:11; 4:17; Hch 9:13; Ro 15:15 j 15:32 Hch 18:21; Ro 1:10; 15:23 k  15:33 Ro 16:20; 2Co 13:11; Fil 4:9; 1Ts 5:23; 2Ts 3:16; He 13:20 l 16:1 2Co 3:1; Hch 18:18 m 16:2 Fil 2:29 n 16:3 Hch 18:2; Ro 8:1,11; 2Co 5:17; 12:2; Ga 1:22 o  16:5 1Co 16:15,19; Col 4:15; Flm 2; Hch 16:6 p 16:7 Ro 9:3; 16:21; Col 4:10; Flm 23 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

ROMANOS 16  442 9 Hewetfelii

haꞌ Urbano, hikhaꞌ inqiꞌfenijkii iye akaꞌ witꞌithayijkit tꞌejuyets haꞌ Cristo. Qa hewetfelii iye haꞌ hisuꞌun yejefe Estaquis. 10 Hewetfelii haꞌ Apeles, hikhaꞌ niteꞌ yeqenijanij peꞌ witaqjaajinkeyejei in yijayan haꞌ Cristo. Qa hewetfelii iye hekheweꞌ ƚejefets haꞌ Aristóbulo. q 11 Hewetfelii haꞌ yitsetife yejefe Herodión. Hewetfelii iye hekheweꞌ yijayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij ƚejefets haꞌ Narciso. 12 Hewetfelii kikheꞌ Trifena qa keꞌ Trifosa ƚeqejkunenkii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Hewetfelii iye keꞌ hisuꞌun yejefekiꞌ Pérsida, hikkeꞌ qi iye in tꞌithayiꞌyiꞌm haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 13 Hewetfelii haꞌ Rufo, hikhaꞌ tꞌunij in yijayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qa hewetfelii iye keꞌ ƚenene hakhaꞌan, hikkeꞌ hik ƚunyeꞌj iye quꞌ neneyeꞌ. r 14 Hewetfelii haꞌ Asíncrito, haꞌ Flegonte, haꞌ Hermes, haꞌ Patrobas, haꞌ Hermas qa week pekheweꞌ teꞌweyij hekheweꞌen inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. 15 Hewetfelii haꞌ Filólogo qa keꞌ Julia qa haꞌ Nereo qa keꞌ ƚejefekiꞌ. Hewetfelii iye keꞌ Olimpas qa week pekheweꞌ teꞌweyij hekheweꞌen inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. s 16 Mewetfeljiiƚij wetjuꞌƚkii akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Wetfeliꞌƚ ei week hekheweꞌ witlijtsitjiyits yijayan haꞌ Cristo. t 17 Yejefets, kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ jeƚiꞌƚijuꞌƚha pekheweꞌ yaqsiꞌj jiijkii in yeqetꞌets wetjuꞌƚkii qa yaqsiꞌj jiijkii iye paꞌquꞌ netꞌejuyijuꞌƚ kekheweꞌ hats ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij qa hats ƚenikfeꞌliꞌƚets qaꞌ meꞌnitoniƚimetsha pekheweꞌen. u 18 Qe pekheweꞌen niteꞌ tꞌithayiꞌyipjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Cristo, qe tꞌithayiꞌyipjiꞌ yijatꞌij pekheweꞌ ƚekhewelƚe in yisuꞌun. Pekheweꞌen in iyet qa qi in afꞌayai qa qi iye in ineqsimetsin maꞌ qa yeqifꞌeliꞌijjuꞌ pekheweꞌ yumti quꞌ yijaayiꞌija naꞌaj yepiꞌyeꞌ ekꞌi. v 19 Qe hats week nikfeꞌlets in niteꞌ ƚꞌinqekuꞌuƚ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii qe taꞌƚiꞌƚ ewets, qa hisuꞌunƚe quꞌ maxtayitiƚij paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ aqsiiƚijkii qaꞌ maxtayitiƚij iye paꞌ uƚꞌax qaꞌ hasuꞌuj aqsiiƚijkii. w 20 Paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii, hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ notꞌotsipjiꞌkii paꞌ inwoꞌmet (Satanás) qaꞌ neniijuꞌ efꞌiyeyiꞌƚ qaꞌ otsiƚipjiꞌkii. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewetskii. x 21 Wetfeliꞌƚ ei naꞌ Timoteo hiknaꞌ yithayife iye. Wetfeliꞌƚ ei iye naꞌ Lucio, naꞌ Jasón qa naꞌ Sosípater, eneweꞌen yejefets in judiol. y 22 Yakhaꞌ yii Tercio, ƚeqꞌikanenekyij naꞌ Pablo haꞌne witfaakanek. Hewetfeliꞌƚij ei akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. z  

























q  16:10 1Co 1:11 r 16:13 Mr 15:21 s 16:15 Ro 16:2 t 16:16 1Co 16:20; 2Co 13:12; 1Ts 5:26; 1P 5:14 u 16:17 1Ti 1:3; 6:3; Mt 7:15; Ga 1:8‑9; 2Ts 3:6,14; Tit 3:10; 2Jn 10 v  16:18 Ro 14:18; Fil 3:19; Col 2:4; 2P 2:3 w 16:19 Ro 1:8; Jer 4:22; Mt 10:16; 1Co 14:20 x  16:20 Ro 15:33; Mt 4:10; 1Co 16:23; 2Co 13:14; Ga 6:18; Fil 4:23; 1Ts 5:28; 2Ts 3:18; Ap 22:21 y 16:21 Hch 13:1; 16:1; 17:5; 20:4 z 16:22 1Co 16:21; Ga 6:11; Col 4:18; 2Ts 3:17; Flm 19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 443

ROMANOS 16

23  Wetfeliꞌƚ

ei naꞌ Gayo hiknaꞌ yiwhiwetꞌiƚijkii eneꞌ ƚetsiꞌ qa week wetfeliꞌƚ ei hekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata notꞌaxjii wetjuꞌƚ eneꞌ ƚetsiꞌ nakhaꞌan. Qa wetfeliꞌƚ ei iye naꞌ Erasto witeqjeƚinenekꞌij ƚꞌastai (tesorero) haꞌne witset. Qa wetfeliꞌƚ ei iye naꞌ inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata ƚii Cuarto. a 24 Paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii week ekheweliꞌƚ. Hik akaꞌ yijatꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén).  

25  Jitewqinhetjiꞌha

Jitewqinhetjiꞌha paꞌ Intata.

paꞌ Intata, hikpaꞌ ƚekeꞌ quꞌ nitꞌunhet paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei kꞌefeliꞌƚiꞌm tꞌejuyets haꞌ Jesucristo, hik ekeweꞌ pakhaaꞌij paꞌaj in ham paꞌquꞌ nenikfeeꞌletsha. b 26 Qa haꞌneƚiꞌij qa hats jinikfeeꞌletsha qa hats yeqetꞌets ineꞌmkii iye kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi, qe paꞌ niteꞌ waꞌm Dios hats yisuꞌun quꞌ nenikfeꞌlets peꞌ week witsetits keꞌ ƚeꞌlijei qe qaꞌ netkꞌenikꞌi qaꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ haꞌ Jesucristo. c 27 Paꞌ ewiꞌƚƚe in wekwek nikfeꞌlets Dios neniwqinhetjiꞌha eneꞌ week ƚahatsiyij quꞌ nataꞌƚets haꞌ Jesucristo. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). d  



 16:23 Hch 19:22; 20:4; 1Co 1:14 b 16:25 Jud 24; Ro 2:16; 11:25; Mt 13:35; 1Co 2:1,7; 4:1; Ef 1:9; 3:3,9,20; 6:19; Col 1:26; 2:2; 4:3; 1Ti 3:16; 2Ti 1:9; Tit 1:2 c 16:26 Ro 1:2,5 d  16:27 Ro 11:36 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS

1

Pablo mexe yojo in wetfel.

1   Yakhaꞌ Pablo, tꞌekuꞌmyiijiꞌ paꞌ Intata quꞌ yaꞌapostoliꞌipjiꞌ haꞌ Jesucristo. Yakhaꞌ

qa naꞌ Sóstenes inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata hikaꞌaƚ haꞌne witfaakanek. a witfaakanek hikaꞌaƚ quꞌ netꞌejuyii hekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek haꞌ witset Corinto, hik hekheweꞌ yeqeꞌthenjuꞌ paꞌ Intata qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo, qa tayaꞌyiijiꞌ quꞌ natsatꞌetsij, qa hik ƚunyejei iye week peꞌ pekheljiꞌkii witsetits peꞌ iyiiniiha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo in yatsatꞌetsij iye pekheweꞌen qa inekhewel iye yatsatꞌetsꞌinij iye. b 3 Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qa quꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. c 2  Haꞌne



4  Yakhaꞌ

Pablo yitjiijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata.

hitjiijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ yeqe Dios qe taꞌƚiꞌƚ ewets, qe ƚakhaꞌ tꞌiftitsꞌiƚ ewets qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo. d 5 Qe ƚakhaꞌ in taꞌƚets qa paꞌ Intata qa neƚisiꞌƚij in noponhetiꞌƚij week peꞌ taꞌƚets, axeꞌm keꞌ ƚeꞌlijei in ƚꞌiyetiƚij qa in ƚenikfeeꞌliƚetsha iye. e 6 Qa akaꞌan qa jutsiqaxij in yijaalija keꞌ henfeliꞌƚ eꞌm tꞌejuyets haꞌ Cristo. f 7 Maꞌ qa hats ham paꞌquꞌ hamiꞌiƚ eꞌm peꞌ taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo in ƚisuꞌuniƚikꞌui qa ƚoꞌnotkiꞌiƚikꞌui paꞌ neƚujiꞌ quꞌ jinteꞌwentax quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. g 8 Paꞌ Intata ƚakhaꞌ quꞌ nejeƚiꞌƚij ewets qaꞌ natsathenketjijiꞌƚ qaꞌ namƚiꞌijii paꞌ ƚꞌaxkatheꞌej in juꞌunipjiꞌ haꞌne seheꞌ, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ nenitꞌiƚij ewets hatseꞌ quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ paꞌ ƚeqe neƚu haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. h  







 1:1 Hch 13:9; 18:17; Ro 1:1; 2Co 1:1; Ef 1:1; Col 1:1; 2Ti 1:1 b 1:2 Hch 9:14; 15:14; 18:1; 19:1; 20:32; 26:18; 2Co 1:1,23; 2Ti 4:20; 1Co 6:11; He 10:10; Ro 1:6‑7; Gn 4:26; Sal 79:6; Jn 10:25; Ap 14:1 c 1:3 Ro 1:7; 2Co 1:2; Ga 1:3; Fil 1:2; 2Ts 1:2; Tit 1:4 d 1:4 Ro 1:8; Fil 1:3; Col 1:3; 1Ts 1:2; 2Ts 1:3; 2Ti 1:3; Flm 1:4 e 1:5 2Co 8:7,9; 9:11; Ro 15:14; 1Co 12:8; 1Jn 2:20 f 1:6 2Ti 1:8; 2Ts 1:10; 1Ti 2:6; Ap 1:2 g 1:7 Lc 17:30; Ro 8:19; Fil 3:20; He 9:28; 2P 3:12; 1P 4:13 h 1:8 Fil 1:6; 2:16; 1Ts 3:13; Lc 17:24; 1Co 5:5; 2Co 1:14; Col 1:22 a

444 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 445

1 CORINTIOS 1

9 Paꞌ

Intata yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij. Ƚakhaꞌ tayaꞌyiꞌƚij ei qaꞌ ewiꞌƚ niꞌiƚiꞌ haꞌ ƚaꞌs Jesucristo hikhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. i 10  Yejefets,

Hasuꞌuj enqetꞌetsiꞌƚjuꞌkii.

kꞌiyiniꞌƚij ewets akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ jitenekꞌenheyipjiꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ ewiꞌƚ paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii qa hasuꞌuj quꞌ enqetꞌetsiꞌƚjuꞌkii, ewiꞌƚ yijatꞌij paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii qa paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ iye. 11 Hitꞌiƚij ewets akaꞌan yejefets qe heꞌ ujaꞌx heꞌ ƚejefets keꞌ Cloé nifel yeꞌm in ƚetujtseꞌeƚijjukii paꞌquꞌ isuꞌuniꞌƚ. j 12 Tsifeliꞌm in naꞌl peꞌ yitꞌij ƚetets: —Yakhaꞌ heikꞌenets haꞌ Pablo.— Qa pekhewep qa yitꞌij ƚetetsek in tekꞌenets haꞌ Apolos, qa pekhewep qa yitꞌij ƚetets iye in tekꞌenets haꞌ Cefas (Pedro), qa pekhewep iye qa yitꞌij ƚetets in tekꞌenets haꞌ Cristo. k 13 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj haꞌ Cristo quꞌ neqetꞌetsjuꞌkii quꞌ pekheliꞌikii? Yakhaꞌ Pablo, ¿me heꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ cruzeꞌ quꞌ hawaꞌmiꞌƚ efi? ¿Me ƚempuliꞌjiꞌƚij kaꞌ yii Pablo? l 14 Ƚeꞌwisij paꞌ Intata in ham iye paꞌquꞌ himpuujin ekheweliꞌƚ, ujaꞌxƚe in himpuujin haꞌ Crispo qa haꞌ Gayo. m 15 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj maꞌ qa ham paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ nempuliꞌjij kaꞌ yii. n 16 Yeꞌ, qeteꞌeꞌ haꞌ Estéfanas iye qa keꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa heꞌ ƚelits qa week heꞌ iꞌniꞌ keꞌ ƚetsiꞌ in henimpuujinjuꞌ iye, qa ujaꞌxƚe qa niteꞌ tsikfeꞌlikꞌi pakhapeꞌ quꞌ himpuujin iye. o 17 Qe haꞌ Cristo niteꞌ tsꞌithayinenij quꞌ nekꞌinqimpuujinkii, ewiꞌƚƚe in tsꞌithayinenij quꞌ henfel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚꞌax. Niteꞌ hanatkin peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ in ƚunyeꞌjek naꞌaj yiyaꞌyij peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qe niteꞌ hisuꞌun quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij in henfel haꞌ Cristo in weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz. p  













18  Qe

Paꞌ Cristo hikpaꞌ inqꞌethinij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx qa paꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Intata.

pekheweꞌ teyii paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata hik ƚeqjunyejeyij quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx. Qa inekhewelƚe in jiteyii paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ ham qa jinikfeꞌlets ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in inqꞌethinij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata. q 19 Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij paꞌaj: —Haqsiijkii hatseꞌ quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij paꞌquꞌ numtiƚetax pekheweꞌ wekwek wenikfelitaxets. Hiwuꞌmfikꞌi hatseꞌ paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii pekheweꞌ wekwek yiyaꞌyij.—  (Is 29:14)  

 1:9 Dt 7:9; Is 49:7; 1Co 10:13; 2Co 1:18; Ro 8:28; Jn 5:19; He 1:2; 1Jn 1:3 j 1:11 Tit 3:9  1:12 Tit 3:13; Jn 1:42; Mt 23:9‑10 l 1:13 1Co 12:5; 2Co 11:4; Ef 4:5 m 1:14 Hch 18:8 n  1:15 Ro 16:23 o 1:16 Ro 16:5; 1Co 16:15,17 p 1:17 Lc 23:26; Fil 3:18 q 1:18 Hch 19:11; Ro 1:16; 2Co 13:4 i

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 1  446 20  ¿Ƚekpaꞌ

quꞌ neꞌwejuꞌƚij peꞌ wekwek wenikfelittaxets? ¿Ƚekpaꞌ wejuꞌƚij peꞌ maestrolipjiꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei? ¿Ƚekpaꞌ wejuꞌƚij peꞌ yiyaꞌyij ƚewek paꞌquꞌ nitꞌij in tꞌejuyets haꞌne seheꞌ ipjiꞌ? ¿Me niteꞌ yaqsiijkii paꞌ Intata quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij paꞌ witikfeliyaꞌxets peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ ipjiꞌ? r 21 Paꞌ Intata qi in wekwek nikfeꞌlets, qa yaqsiijkii in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌquꞌ jukheweꞌ paꞌ Intata, qe taꞌƚijupiꞌ in wekwek peꞌ yumtitax ƚeꞌlijeiƚe eneꞌ jukhew. Paꞌ Intata qa yisuꞌun quꞌ niƚin peꞌ tekꞌenetsha keꞌ ƚeꞌlijei. Hik ekeweꞌ pekheweꞌ niteꞌ tekꞌenikꞌi yumtitax quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij in henfeliꞌƚ. 22 Qe neꞌ judío yisuꞌun paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ netꞌethinhetiꞌyij, qa neꞌ niteꞌ judío qa woꞌoyek quꞌ nenikfeꞌlets peꞌ wekwek. s 23 Qa inekhewelƚe qa jitefelek haꞌ Cristo in waꞌmjiphaꞌm peꞌ cruz. Qa akaꞌan qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚalankiꞌyiꞌifi ute neꞌ judío in niteꞌ yisuꞌun haꞌ Jesús, qa neꞌ niteꞌ judío qa yumti ek quꞌ ham ƚekeꞌyeꞌ. t 24 Qa pekheweꞌƚe hats tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata peꞌ judiol qa peꞌ niteꞌ judiol qa nikfeꞌlets haꞌ Cristo in hikha paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Dios qa hikhaꞌ iye paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Dios. u 25 Qa in wenitꞌijets in niteꞌ teqeneƚuikii paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌ Dios, ƚaꞌmek paꞌ yaqsiijkii qa les in tꞌanipjiꞌ paꞌ ƚikfeliyaꞌxtaxkii eneꞌ jukhew qa efuts. Qa quꞌ nenitꞌijets quꞌ niteꞌ netꞌuneꞌ, qa lesƚe quꞌ natꞌanipjiꞌ paꞌ ƚetꞌunhaꞌxtax eneꞌ jukhew qa efuts.  









Paꞌ Dios tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii iye in niteꞌ eꞌqitstaxiꞌƚjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ.

26  Yejefets,

Jeƚ qekuꞌniꞌƚek in tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii paꞌ Intata, niteꞌ olots ujaaꞌx peꞌquꞌ nenikfeꞌlets wekwek in tꞌejuyets haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa niteꞌ olots iye ujaaꞌx iye peꞌquꞌ qitseꞌjiꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ patunitseꞌ. v 27 Qa pakhaꞌƚe Dios qa tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii in niteꞌ wekwek peꞌquꞌ enikfeꞌliꞌƚets haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe qaꞌ iwepinhetiꞌƚ wetjuꞌƚ peꞌ wekwek nikfeꞌltaxets. Paꞌ Dios tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii iye in ham peꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ qe niteꞌ eꞌqitsiꞌƚjiꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe qaꞌ iwepinhetiꞌƚ wetjuꞌƚ peꞌ naꞌltaxiꞌm peꞌ ƚetꞌunhaxits. w 28 Paꞌ Dios tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii iye in niteꞌ eꞌqitstaxiꞌƚjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa qi iye in ƚinapjaxiꞌƚ qa in ham iye paꞌquꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij, qe qa niwuꞌm peꞌ yumti quꞌ qitseꞌjiꞌ. x 29 Akaꞌan yaqsiijkii paꞌ Intata qe qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ neniwqinhettaxets. y 30 Qa inekhewelƚe qa yaqsiꞌj ineꞌmijkiyek in yatsatꞌetsꞌinij haꞌ Jesucristo, hikhaꞌ jiyikfelitkii, hikhaꞌ iye jiyatsathenket, hikhaꞌ iye taꞌƚets qa jiyeqethenjuꞌ paꞌ Intata qa hikhaꞌ iye jiyiwejinikꞌuifikꞌi paꞌ witwuƚꞌax. z  







 1:20 Lc 16:8 s 1:22 Mt 12:38 t 1:23 Lc 23:26; 1Co 2:2; Ga 3:1; 5:11 u 1:24 Ro 1:6  1:26 Hch 25:5 w 1:27 Mt 24:22; Ef 1:4 x 1:28 Lc 18:9 y 1:29 Hch 7:46 z  1:30 Mt 6:33; Ro 1:17; 2P 1:1; 1Ts 4:3; Ef 1:7 r

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 447

1 CORINTIOS 1​, ​2

31 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ neniwqinhet, niwqinhetjiꞌ yijatꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.—  (Jer 9:23‑24) a

2

Ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ Cristo in weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz.

1   Yejefets,

yakhaꞌ in tsamiꞌƚij ei quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata tꞌejuyets haꞌ Jesús, qa niteꞌ hik yijunyeꞌj naꞌaj jutsitax in iyet iꞌnƚiꞌi naꞌaj nikfeꞌlets eneꞌ wekwek. b 2 In haꞌniꞌƚ etjikii niteꞌ hisuꞌun quꞌ hijamtiꞌets peꞌyeꞌ ekeꞌ wekwek, ewiꞌƚƚe haꞌ Jesucristo hikhaꞌ weꞌnenjiꞌphaꞌm paꞌaj peꞌ cruz. c 3 In iꞌnkꞌaa tsamiꞌƚ ei niteꞌ yetꞌun qe hanqaatsꞌekii qa yaꞌtsalalkii iye qe tsꞌijiwei. d 4 Qa in henfeliꞌƚ eꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei, in kꞌiyet niteꞌ haꞌnijjiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌsitsiꞌikꞌi wiꞌtlijei in ƚunyeꞌjek naꞌaj wekwek nikfeꞌlets, pakhaꞌƚe ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Espíritu Santo nethiniƚij ekeꞌ wiꞌtlijei in yijaalija, e 5 hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ nataꞌƚeꞌets paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii eneꞌ jukhew in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Jesucristo qaꞌ nataꞌƚets yijatꞌij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata. f  







6  Yeꞌehe,

Paꞌ Espíritu Santo jiyikfelitets paꞌ les jutsitax.

in kꞌiyetij peꞌ wekwek jutsitetsikꞌi qe tꞌejuyets peꞌ hats tꞌunitsijha, qa niteꞌƚe hik ƚunyejei peꞌ jutsitetstaxikꞌi tꞌejuyets haꞌne seheꞌ epjiꞌ. Qa niteꞌ iye kꞌiyetij peꞌ wekwek taꞌƚets peꞌ witꞌalheyipjiꞌ haꞌne seheꞌ, hik pekheweꞌ niteꞌ pakhaaꞌij quꞌ nanaꞌl, hamits hatseꞌ. g 7 Qa ekeweꞌƚe henfeliꞌƚ ekeweꞌen taꞌƚets paꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Intata, qa ham paꞌquꞌ hayiits nenikfeꞌlets paꞌaj, qe mexe yatꞌinkii. Qe in menteꞌ yaqsiijkii paꞌaj haꞌne seheꞌ qa naꞌ waꞌs iye, paꞌ Intata qa hayiits watjiꞌletij paꞌaj paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ jinamitets paꞌ qi witisaꞌxiꞌmkii. h 8 Peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ witsetits niteꞌ nikfeꞌlets akaꞌan, qe qek nenikfeꞌlets qekha niteꞌ neꞌneneꞌtaxjiꞌphaꞌm peꞌ cruz haꞌ qijiꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. i 9 Qa hatsƚe weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj in yitꞌij: —Ham peꞌquꞌ wittoꞌyeꞌ quꞌ niꞌwen qa ham iye peꞌquꞌ witikfiꞌyeꞌ quꞌ nepiyeꞌ qa ham iye paꞌquꞌ witaqjamtikineyeꞌjeꞌkii quꞌ nijamtiꞌets pekheweꞌ wekwek hats yajiletiꞌm paꞌ Intata pekheweꞌ quꞌ nisuꞌun.—  (Is 64:4) j 10 Qa paꞌ Intata qa hatsƚe jiyikfelitets ekeweꞌen qe taꞌƚets paꞌ Espíritu, qe paꞌ Espíritu week yejeƚijupkiiha, week pekheweꞌ les jutsitets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii paꞌ Intata. k  







 1:31 Mr 1:2 b 2:1 1Ti 2:2; Col 4:6 c 2:2 1Co 1:23‑24; Ga 6:14 d 2:3 2Co 11:30; Ap 11:11; Fil 2:12 e 2:4 Mt 12:37; Fil 1:25 f 2:5 Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; 2Ti 1:7; Ap 11:17 g 2:6 Mt 5:48; Lc 12:58; He 2:14 h 2:7 Ef 1:5; Lc 24:26; 1P 5:1,4 i 2:8 Sal 24:7 j 2:9 Is 52:15; Lc 10:27; 1Jn 4:20 k 2:10 Sal 17:3; Jn 14:26; Ro 8:39; 11:33; Ef 3:18 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 2​, ​3  448 11 ¿Paꞌn

ƚii paꞌquꞌ nenikfeꞌlets paꞌquꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjeꞌkii pakhapeꞌ jukheweꞌ? Pakhaꞌƚe ƚiƚaꞌxƚe ƚeqeꞌspiritu pakhaꞌ jukhew hikpaꞌ nikfeꞌlets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii. Qa hik ƚunyeꞌj paꞌ Intata in ham paꞌquꞌ nenikfeꞌlets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii, ewiꞌƚƚe paꞌ ƚakhaꞌƚe in Ƚeqeꞌspiritu in nikfeꞌlets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii. l 12 Inekhewel niteꞌ jitestiꞌyij paꞌ witaqjamtikineyeꞌjkii taꞌƚets haꞌne seheꞌ epjiꞌ, paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Intata hikpaꞌ jitestiꞌyij yijatꞌij qe qaꞌ jinikfelitets paꞌ hats jiyeƚisƚiꞌij paꞌ Intata ham ƚajaꞌyeꞌ. 13 Inekhewel hik akaꞌ jiꞌyetij, qa in jiꞌyetij qa niteꞌ jitatkinijiꞌ paꞌ ƚeqꞌijatshenkeyeꞌj peꞌ jukhew wekwek nikfeꞌlets, qe in jiꞌyetij qa jitatkinijiꞌ yijatꞌij paꞌ ƚeqꞌijatshenkeyeꞌj paꞌ Espíritu Santo. Maꞌ qa ujaꞌxƚe in jitatkin peꞌ wiꞌtlijei espirituƚe in jiꞌyetij peꞌ taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo. m 14 Qa pakhaꞌƚe niteꞌ nekꞌenheyuꞌets, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ peꞌ taꞌƚets paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Dios qe pakhaꞌan yumtitax quꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ paꞌ quꞌnteꞌ neteikꞌuneyeꞌkii, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nenikfeꞌlikꞌi qe hamjiꞌ paꞌ Espíritu Santo. 15 Qa pakhaꞌƚe naꞌljiꞌ paꞌ Espíritu Santo qa nikfeꞌlets week pakhaꞌ wejuꞌƚij qa paꞌ ham wejuꞌƚiꞌij pekheweꞌ wekwek, qa pekhewepƚe qa niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ ƚunyeꞌj pakhaꞌan quꞌ nejeƚtaxkii. 16 Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —¿Ƚekpaꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa ƚekpaꞌ iye quꞌ nijatshenijkii paꞌquꞌ wekwekeꞌ?— (Is 40:13) Qa inekhewel qa hats naꞌl ineꞌm paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii haꞌ Cristo. n  









3

1   Yejefets,

Yeqetꞌetsijjuꞌkii peꞌ netkꞌenets.

in tsamiꞌƚ ei iye qa hisuꞌuntax quꞌ kꞌojonketiƚikꞌi neꞌ hats tꞌunitsij in kꞌiyetiꞌƚ ekꞌui qa niteꞌƚe ƚekeꞌ, maꞌ qa kꞌojonketiƚikꞌi in kꞌiyetiꞌƚ ekꞌui neꞌ menteꞌ tꞌunitsij qe hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ mexe omehetsiꞌiƚjiꞌ in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo. o 2 Keꞌ kꞌijatsheniƚij niteꞌ jutsitetsikꞌi, in ƚunyeꞌjek naꞌaj omeƚaꞌs in tuꞌfƚe qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netuj paꞌquꞌ netꞌun, qe ekheweliꞌƚ mexe niteꞌ ƚamitiꞌƚ quꞌ etujiꞌƚ paꞌquꞌ netꞌun witaqeꞌ qa haneꞌej iye qa menjiit niteꞌ ƚamitiꞌƚ. 3 Qe ekheweliꞌƚ mexe hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Cristo qe mexe eqemtshenetsitsiꞌƚij wekwek qa ƚekꞌeƚeyiꞌƚjuꞌkii iye. ¿Me niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo in ejunyejeyiꞌƚ akaꞌan? p 4 Qe naꞌl peꞌ yitꞌijets: —Yakhaꞌ heikꞌenets haꞌ Pablo.— Qa ujaꞌx peꞌ yitꞌijek: —Yakhaꞌ heikꞌenets haꞌ Apolos.— ¿Me niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo in ejunyejeyiꞌƚ akaꞌan? q 5 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj haꞌne Apolos? ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj iye haꞌne Pablo? Eneweꞌen ƚeqꞌithayinenheiƚe paꞌ Intata. Eneweꞌen hik eneweꞌ taꞌƚets in naꞌliꞌƚ eꞌm  







 2:11 Ro 1:9; 1Jn 4:8 m 2:13 Mt 12:37  3:3 Stg 3:14,16; Tit 3:9 q 3:4 Tit 3:13

l

p

n

 2:16 Col 2:2

 3:1 1Co 14:20; He 5:13; 1P 2:2

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 449

1 CORINTIOS 3

paꞌnteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ Cristo. Qa hik taꞌƚijupiꞌ week ewiƚei inekhewel in jitaqsiijkii paꞌ jiyeƚisij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ jintaqsiijkii. 6 Yakhaꞌ henfel keꞌ wiꞌtlijei qa henjuꞌ peꞌ ƚoi, qa haꞌ Apolos qa les naqꞌaajijupkii in iꞌnqꞌijatshenij maꞌ qa yatsiyipjikii peꞌ ƚoi, qa paꞌ Dios qa yitaƚit qa taꞌƚ. r 7 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ yenjuꞌ qa paꞌ yatsiyipjiꞌkii eneweꞌen ham wejuꞌƚiꞌij. Paꞌ Intata yijatꞌij hikpaꞌ wejuꞌƚij qe ƚakhaꞌ yitaƚit qa taꞌƚ. 8 Pakhaꞌ weꞌnqꞌen qa paꞌ yatsiyipjiki, eneweꞌen week ƚunyejei, qa paꞌ Intata qaꞌ nijaninij hatseꞌ in ƚukꞌeꞌek paꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ ƚꞌithayijkit. 9 Yekheweliꞌƚ heꞌyithayiꞌyiꞌƚiꞌm paꞌ Intata qa ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ ƚꞌenekꞌejuꞌ paꞌ Intata, hik ejunyejeyiꞌƚ iye peꞌquꞌ nanaqsiijkii wititsiꞌ yatsatꞌaxij paꞌ Intata. s 10 Yakhaꞌ hik yijunyeꞌj naꞌaj naꞌliꞌm ƚikfeliyaꞌxets in yojohonjoꞌ peꞌquꞌ ƚetkuꞌyeꞌ peꞌ wititsiꞌ, qe paꞌ Intata tseƚisij quꞌ hojohonjoꞌ qa pekhewep qaꞌ neniihinphaꞌm. Qa peꞌquꞌ nithayiki qaꞌ nejeeƚikꞌuiha in yithayiki. 11 Qa niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ nitujtseikanintaxikꞌui paꞌ hats ƚunyejeꞌjjuꞌ peꞌ yojojoꞌ in ƚetuk. Peꞌ yojojoꞌ in ƚetuk hik hakhaꞌ Jesucristo. t 12 Pekheweꞌ quꞌ neniihinphaꞌm peꞌ hats yojojoꞌ in ƚetuk peꞌ wititsiꞌ, naꞌl olots ƚekeꞌ quꞌ neniꞌ quꞌ neniihinphaꞌm. Naꞌl peꞌquꞌ neniꞌ oroyeꞌ, naꞌl peꞌquꞌ neniꞌ plata, naꞌl peꞌquꞌ neniꞌ utel inyetets, naꞌl peꞌquꞌ neniꞌ najak, naꞌl peꞌquꞌ neniꞌ nakawejkii qa naꞌl peꞌquꞌ neniꞌ peꞌ ƚetkui peꞌ weꞌnisaꞌxikꞌi nakawejkii. u 13 Qa eneweꞌen eneꞌ ƚꞌithayijkititsƚe wetjuꞌƚ pekheweꞌ niihinphaꞌm peꞌ wititsiꞌ qaꞌ nenikfeꞌlets hatseꞌ, qe naꞌl hatseꞌ paꞌ feꞌt qaꞌ hikpaꞌ nethinij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ peꞌ ƚꞌithayijkitits me yiwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ feꞌt me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ niwuƚꞌenheteꞌjuꞌ. v 14 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ niwuƚꞌenheteꞌjuꞌ hatseꞌ paꞌ feꞌt paꞌ ƚꞌithayijkit maꞌ qa naꞌl paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ. 15 Qa paꞌquꞌ niwuƚꞌenhetƚejuꞌ paꞌ feꞌt week paꞌ ƚꞌithayijkiꞌttax, maꞌ qaꞌ hameꞌ paꞌquꞌ ƚenisitꞌeꞌ, qa ƚakhaꞌƚe qaꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ qaꞌ iƚaꞌxeꞌ in ƚunyeꞌjek naꞌaj ilatikꞌui naꞌaj feꞌt. w 16 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in ekheweliꞌƚ ƚetsiꞌ paꞌ Intata qa paꞌ ƚeqe Espíritu pakhaꞌan qa iꞌniƚꞌetjiꞌkii? x 17 Qa paꞌquꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ Intata, qa paꞌ Intata qaꞌ niwuƚꞌenhetjiꞌijjuꞌ ek pakhaꞌan qe yiwuƚꞌenhetjuꞌ peꞌ yatsatꞌaxij in ƚetsiꞌ paꞌ Intata, qa peꞌ yatsatꞌaxij in ƚetsiꞌ paꞌ Intata pekheꞌen ekheweliꞌƚ. y  























18  Hasuꞌuj

Paꞌquꞌ numti quꞌ nenikfeꞌlets peꞌ wekwek.

paꞌquꞌ neneqfetsinhetƚekii ekheweliꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata. Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ numti quꞌ nenikfeꞌlets peꞌ wekwek in tꞌejuyets haꞌne r  3:6 Hch 18:4‑11; 1Co 4:15; 9:1; 15:1 s 3:9 1P 2:5 t 3:11 Is 28:16; Ro 15:20; 2Co 10:16; 11:4; Ga 1:6‑9 u 3:12 Stg 5:3; Ap 17:4 v 3:13 2Ts 1:8; 1P 1:7,17; Pr 24:12; Mt 16:27; 2Co 5:10 w 3:15 Mt 9:22; Hch 16:30; Ef 2:8; Jud 23 x 3:16 Lc 1:21; Lv 26:11; Stg 4:5 y  3:17 He 6:8; Sal 20:6; 1Co 7:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 3​, ​4  450

seheꞌ epjiꞌ, naqsiijkii yijatꞌij quꞌ nenitꞌijets quꞌ ham nenikfeꞌleꞌets peꞌ wekwek, maꞌ qaꞌ les qiyeꞌ yijatꞌij quꞌ wekwek nenikfeꞌlets. z 19 Qe paꞌ witikfeliyaxets peꞌ wekwek in tꞌejuyets haꞌne seheꞌ epjiꞌ paꞌ Intata yitꞌijets in niteꞌ teqeneƚuikii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei in yitꞌij: —Paꞌ Intata yaqsiijkii in nopheꞌƚƚiꞌijjuꞌ paꞌ ƚikfeliyaꞌxtaxets peꞌ wekwek pekheweꞌen.—  (Job 5:13) a 20 Qa yitꞌij iye keꞌ ƚeꞌlijei: —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij nikfeꞌlets peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii peꞌ wekwek wenikfelittaxets in ham wejuꞌƚiꞌij.—   (Sal 94:11) b 21 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj paꞌquꞌ neniwqinhetij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ niyinii paꞌquꞌ jukheweꞌƚe qe week hats ƚantsatꞌetsiꞌƚij. c 22 Pablo, Apolos, Cefas (Pedro), haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, paꞌ witiƚaꞌx, paꞌ witwamhiꞌ, paꞌ haneꞌej qa paꞌ mexe hamikꞌui, eneweꞌen week ƚantsatꞌetsiꞌƚij, d 23 qa ekheweliꞌƚ qa yatsatꞌetsiꞌƚ ejek haꞌ Cristo, qa haꞌ Cristo qa yatsatꞌaxijek paꞌ Intata. e  









4

Paꞌquꞌ ƚꞌithayijkitꞌe peꞌquꞌ netnekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata. 1   Ekheweliꞌƚ

les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ umtiꞌiƚ in yekheweliꞌƚ ƚeqꞌithayinenheiƚe haꞌ Cristo qa tsejeƚineniƚijipjiꞌ in tefelhitii ekeweꞌ pakhaꞌ ƚunyejeyiꞌm eneꞌ seheꞌ ipjiꞌ taꞌƚets paꞌ Intata. f 2 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ yithayiki ekeweꞌen les ƚeꞌwis quꞌ niꞌnqꞌethinij in yijaaꞌija paꞌquꞌ nitꞌij qa paꞌquꞌ naqsiijkii iye. g 3 Yakhaꞌ niteꞌ tsitawjeꞌmeten inyeꞌjƚuꞌ quꞌ etsjeƚtaxiꞌƚij qa pekhewep iye quꞌ netsjeƚtaxij paꞌquꞌ yijunyeꞌjeꞌ. Qa niteꞌ yakhaꞌƚe iye quꞌ nataꞌƚ yiwets quꞌ hiꞌwejuƚenij paꞌquꞌ yijunyeꞌjeꞌ, h 4 qe quꞌ hoksiꞌwen in niteꞌ haqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qa niteꞌ ikjiꞌ quꞌ hats yeꞌƚeꞌwiseꞌ. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yijatꞌij paꞌquꞌ nitꞌij yiwets qa yijaaꞌija yijatꞌij. i 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj itꞌiƚijets peꞌyeꞌ yatsathen, iꞌnƚiꞌi niteꞌ natsathen. Hasuꞌuj itaqsuniꞌƚijup hatseꞌƚuꞌ quꞌ nentenilittaxjuꞌ iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qaꞌ nethinij eneꞌ jukhew qa efuts peꞌ yatꞌintaxkii, qaꞌ nikfelitets iye peꞌ taꞌƚijupiꞌ peꞌ yaqsiijkii. Maꞌ qa paꞌ Intata qaꞌ nitꞌijets week ewiƚei eneꞌ jukhew qa efuts paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij. j 6 Yejefets, in hitꞌiƚijꞌeꞌ haꞌ Apolos qa yakhaꞌ in kꞌiyetiꞌƚ ekꞌui qe qaꞌ niteꞌ hiwakanineꞌkii peꞌyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ menijatsheniƚij quꞌ niteꞌ  









 3:18 2Co 11:3; Lc 16:8; Mt 5:22; Is 5:21; Jer 8:8‑9; Ga 6:3 a 3:19 1Co 1:18; Hch 15:15; Ga 4:22; Lc 20:23 b 3:20 Mt 15:19; 1Ti 2:8 c 3:21 Ro 8:32 d 3:22 Jn 1:42; 8:51; 1Jn 5:12; Mt 10:21; Fil 3:10; Ro 8:38 e 3:23 Nm 3:12 f 4:1 Jn 18:36; Lc 16:1; 1Co 2:7 g  4:2 Nm 12:7 h 4:3 Mt 5:19; 1Co 2:14 i 4:4 Hch 13:39 j 4:5 Lc 6:37; Mr 8:38; 1P 5:6; 2Co 10:18 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 451

1 CORINTIOS 4

inkꞌaihitiꞌiƚikꞌui paꞌ hats ikjiꞌ keꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ, hatsꞌinha qaꞌ hameꞌ paꞌquꞌ numti quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ qa pekhewep qaꞌ niteꞌyeꞌ. k 7 ¿Inhatsꞌek? ¿Ƚekpaꞌ nanhinipjiꞌ pekhewep? ¿Ƚekpaꞌ naꞌl eꞌm niteꞌ neƚisij paꞌ Dios? In week neƚisij paꞌ Intata qa ¿inhatsꞌek in ƚeniwqinhetij qa hik ejunyeꞌj quꞌ akhaꞌyeꞌƚe quꞌ nataꞌƚ ewets in naꞌl eꞌm? 8 Haneꞌej ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ hats ham hamiꞌiƚ eꞌm. Hats week naꞌliꞌƚ eꞌm peꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ. Hats hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ hats eꞌwitꞌalheyiꞌiƚij qa yekhewelƚiꞌiƚ qa mexe. Yakhaꞌ hats hisuꞌuntax quꞌ hats namets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ eꞌwitꞌalheyiꞌiƚij. Maꞌ qaꞌ yekheweljiiƚek quꞌ yewitꞌalheyeꞌjiiƚijek iye. 9 Qe yakhaꞌ humti paꞌ Intata quꞌ netswetsheniꞌƚfikꞌi paꞌ tsꞌeniꞌƚiꞌ yekheweliꞌƚ in yaꞌapostolitsiꞌƚ, hik yijunyejeyiꞌƚ neꞌej hats jutsiqets quꞌ natlanhetiijuꞌ, maꞌ qaꞌ week netsjeƚiꞌƚjuꞌ eneꞌ week jukhew qa efuts qa peꞌ angelits iye waꞌs ƚeiƚets. 10 Yekheweliꞌƚ in henfeliꞌƚ haꞌ Cristo qa hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ niteꞌ heiqeneƚuyiꞌiƚkii, qa ekhewelƚiꞌiƚ in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo qa hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ les eikꞌuneꞌyiꞌƚ wetjuꞌƚ. Yekheweliꞌƚ hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ yawalxalitsiꞌiƚ qa ekhewelƚiꞌiƚ qa hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ etꞌunitsiꞌƚ. Ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ newqinhetiꞌƚ eneꞌ jukhew qa efuts qa yekhewelƚiꞌiƚ qa hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ niteꞌ netsiwqinhetiꞌiƚ. l 11 Haneꞌej yamijii in niteꞌ qi paꞌquꞌ hetujiꞌƚ qa kꞌiyipkuniꞌƚjuꞌ, qa niteꞌ qi iye paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ quꞌ nekꞌiyaꞌaƚjiꞌ, qa ham iye peꞌquꞌ yeqhinatayiꞌiꞌƚ, eneꞌ jukhew qi in tsawitjiꞌiꞌƚ, qa ham iye paꞌquꞌ yitseetꞌiꞌiƚha. 12 Qa in yamets in heyithayiꞌyiꞌƚij eneꞌ yikoyeyiꞌƚ maꞌ qa qi in heyithayiꞌyiꞌƚ. Neꞌej uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyejeyiꞌƚ yiwets, qa haqsiiƚiꞌmijkii naꞌaj ƚeꞌwis, qa in hayawitjaxtiitaxiꞌƚ qa heꞌntꞌunhetƚiꞌiƚijuꞌƚ. m 13 Neꞌej wotkꞌoniꞌƚyijkii yitꞌiƚij yiwets in uƚꞌax paꞌ haqsiiƚijkii, qa yekheweliꞌƚ qa haqsiꞌjiꞌƚijetskii quꞌ yeꞌƚeꞌtsiꞌiƚ wetjuꞌƚ. Haneꞌej yamijii in hik ƚeqjunyejeyiꞌƚyij quꞌ ƚeqꞌiliyeꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, hik yijunyejeyiꞌƚ neꞌej hats ham ƚekeꞌleꞌ ƚewumulkii eneꞌ week. n 14 Niteꞌ hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen quꞌ kꞌewepinhetiꞌƚ wetjuꞌƚ, hikaꞌaƚ eꞌm qe hik ƚunyeꞌj quꞌ kꞌeyilitsiꞌiƚha in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ qaꞌ kꞌefeeliƚiꞌmha, o 15 qe quꞌ olootsetaxija peꞌquꞌ aqa maestroliꞌiƚipjiꞌ haꞌ Cristo qa niteꞌƚe olots peꞌquꞌ atataliꞌiƚ. Yakhaꞌ yeƚꞌewiꞌƚƚe in atataꞌaƚyij qe yakhaꞌ kꞌijatsheniƚij haꞌ Jesucristo in waꞌm infi qa niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi. p 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ ojonketiƚikꞌi akaꞌ yijunyeꞌj. 17 Hik taꞌƚijupiꞌ iye in heꞌnukiniꞌƚ ei haꞌ Timoteo, hikhaꞌ qi in hisuꞌun hik ƚunyeꞌj quꞌ yaꞌseꞌ, qa qi iye in niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Maꞌ qa ƚakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ niteꞌ antapiyiꞌiƚikꞌi kekheweꞌ hats kꞌijatsheniƚij tꞌejuyets  





















 4:6 Hch 9:30; Tit 3:13 l 4:10 1P 5:14 m 4:12 2Jn 8; Hch 18:3  4:14 1Ts 2:11; Flm 1 p 4:15 Ga 4:19; Flm 10

k o

 4:13 Is 64:6; Lm 3:45

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 4​, ​5  452

haꞌ Cristo, hik kekheweꞌ iye hijatshenij heꞌ week witsetiikal heꞌ iꞌniꞌ heꞌ yijayaanija iye haꞌ Cristo. q 18 Qe naꞌl ekheweliꞌƚ peꞌ weniwqinhettax qe yumtitax quꞌ niteꞌ hetpiliꞌiƚ ei iye hatseꞌ quꞌ natsamiꞌƚ ei. 19 Qa quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ ajeꞌeƚ natsamiꞌƚ ei, maꞌ qaꞌ hiꞌweenija pekheweꞌ weniwqinhettax, qa niteꞌ hisuꞌun quꞌ ƚeꞌlijeyeꞌƚe qe hisuꞌun yijatꞌij quꞌ hiꞌwen quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiijkii. r 20 Qe quꞌ netnekꞌenhei paꞌ Intata niteꞌ ujaꞌxƚe peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ jutsiqaxiꞌij, qe jutsiqaxij iye paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata in yiꞌnkꞌaihit paꞌquꞌ injunyejeyeꞌ. 21 ¿Ƚekpaꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ yijunyeꞌjeꞌ quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei? ¿Me kꞌatanitheniꞌƚ? ¿Me iꞌnƚiꞌi quꞌ kꞌesuꞌuniꞌƚ qa quꞌ niteꞌ heniwqinheteꞌjiꞌ iye? s  







5

1   Teꞌniihei

Paꞌ ewiꞌƚ witwuƚꞌax iꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ teꞌlijtsii.

ekheweliꞌƚ in naꞌl paꞌ ewiꞌƚ yaqsiijkii akaꞌ qi in uƚꞌax wiikfikꞌi. Niteꞌ yaqsiijkii iye akaꞌan neꞌ niteꞌ yijayan paꞌ Intata, paꞌ ikiꞌƚkii peꞌ ƚunhetseꞌ. t 2 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii ekheweliꞌƚ qa ƚeniwqinhetiƚijjiꞌ. Les ƚeꞌwistax yijatꞌij qek ikaꞌmetetsiꞌƚkii in ƚunyeꞌjkii akaꞌan, hatsꞌinha paꞌ yaqsiijkii akaꞌan qaꞌ iwuꞌm ekuniꞌƚfikꞌi. Hasuꞌuj naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm quꞌ onotꞌaxiꞌƚij wetjuꞌƚ paꞌ Intata. u 3 Yakhaꞌ in niteꞌ haꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm, qa pakhaꞌƚe yeqe espíritu qa hik ƚunyeꞌj quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, in hats haꞌniꞌƚij etjiꞌtejeꞌm akaꞌ quꞌ eqfenyejeyiꞌiƚij paꞌ jukhew uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii. v 4 Onotꞌaxiꞌƚij wetjuꞌƚ kaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, qa yakhaꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm. Paꞌ ƚetꞌunhaꞌx haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ nataꞌƚets 5 quꞌ ƚisiꞌƚij paꞌ jukhew paꞌ Satanás hatsꞌinha quꞌ niwuƚꞌenhetijkii paꞌ yisuꞌunjiꞌ paꞌ ƚꞌeseꞌn, hatsꞌinha paꞌ ƚiƚaꞌx qaꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ hatseꞌ paꞌ ƚeqe neƚujiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. w 6 Niteꞌ ƚeꞌwis in ƚetetjunuttaxiƚijkii akaꞌan. ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets neꞌej levadura in ƚammiꞌsƚetax qa in yijuꞌfjufinhetikꞌi naꞌaj foꞌjiꞌ maꞌ qa qi? x 7 Iwuꞌmiꞌƚfikꞌi peꞌ levadura ƚawamhiꞌ hatsꞌinha qa hik ejunyejeyiꞌiƚ naꞌaj inkꞌayik foojiꞌ ham levadurayeꞌ. Ekheweliꞌƚ foꞌjiꞌ niteꞌ yetsjiꞌƚ peꞌquꞌ levadurayeꞌ, maꞌ qa hats juꞌun jiꞌtejeꞌm paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua qe haꞌ Cristo hats talanhetii infi paꞌaj. y 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yape jitaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pascua qa hasuꞌuj quꞌ jinenetsjiꞌƚiꞌƚ peꞌ levadura ƚawamhiꞌ qa peꞌ levadura uƚꞌax paꞌ ƚunyeꞌj  













q  4:17 2Co 9:3; Ef 6:21‑22; Col 4:7‑8; Flm 1:12; Nm 12:7 r 4:19 Hch 19:21; 1Co 16:5; 2Co 1:15‑16 s 4:21 2Co 1:23; 2:1,3; 12:20‑21; 13:2,10; Stg 3:13 t 5:1 1Ts 4:3; Ga 1:16; Lv 18:8; Dt 22:30; 27:20 u 5:2 Lc 6:25 v 5:3 Col 2:5; 1Ts 2:17 w 5:5 1Jn 5:16; Mt 25:13; Hch 2:20; Fil 1:6 x 5:6 Lc 13:21; Ga 5:9 y 5:7 Ex 12

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 453

1 CORINTIOS 5​, ​6

qa uƚꞌax iye paꞌ yaqsiijkii. Ham yijatꞌij levadurayeꞌ qe inekhewel jaꞌpan paꞌ ƚunyejei yijaaꞌija qa ƚeꞌwis iye, qa yijaaꞌija iye paꞌquꞌ hats nitꞌij qa yaqsiijkii. z 9 Kaꞌ hayiits yifaakanekꞌiƚ ei hiꞌttaxiꞌƚij ewets quꞌ hasuꞌuj niꞌiƚ jiꞌtejeꞌmkii pekheweꞌ wanawitjiƚe hats tewheꞌyeitax qa peꞌ mexe hamtax ƚewheꞌyetseꞌ.  a 10 Akaꞌan in hitꞌiƚij ewets niteꞌ hitꞌijets quꞌ meꞌnitoniꞌƚiꞌmets pekheweꞌ yatsatꞌetsij haꞌne seheꞌ epjiꞌ, peꞌ wanawitjiƚe hats tewheꞌyeitax qa peꞌ mexe hamtax ƚewheꞌyetseꞌ, qa peꞌ yisuꞌun quꞌ ajeꞌeƚ nanaꞌliꞌm naꞌaj ineqwenij, qa peꞌ aqaqanhetsitsijkii peꞌyeꞌ qe ejtenhetsits, qa peꞌ iyinii peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qe quꞌ hik akaꞌ hitꞌiƚij ewets, ewiꞌƚƚetax in ƚekeꞌ quꞌ maꞌaƚikꞌuifikꞌi haꞌne week seheꞌ epjiꞌ.  b 11 Akaꞌ tseqitijineyuꞌuƚij ewetsha akaꞌan, hasuꞌuj aꞌqapitsiꞌiƚiꞌ pakhaꞌ quꞌ nittaxijets in yijayan haꞌ Cristo qa wanawitjiƚe in hats tewheꞌyeitax iꞌnƚiꞌi quꞌ mexe hameꞌtax ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, iꞌnƚiꞌi naꞌaj yisuꞌun quꞌ ajeꞌeƚ nanaꞌliꞌm naꞌaj ineqwenij, iꞌnƚiꞌi naꞌaj iyinii peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, iꞌnƚiꞌi naꞌaj itsꞌiyoptox, iꞌnƚiꞌi naꞌaj yekꞌuwet qa iꞌnƚiꞌi naꞌaj aqaqanhetsaxijkii peꞌyeꞌ qe ejtenhetsax. Quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ ekeweꞌen peꞌyeꞌ in yitꞌijets in yijayan haꞌ Cristo, qa hasuꞌuj iye quꞌ ekufeyiꞌiƚkii.  c 12 ¿Me yithayijkit quꞌ hejeƚikꞌui quꞌ hitaniꞌthenij paꞌ ƚunyejei pekheweꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Cristo? ¿Qa me niteꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ jeƚiꞌƚikꞌui qaꞌ itanitheniꞌƚij iye paꞌ ƚunyejei peꞌ yijayan haꞌ Cristo?  d 13 Qa pakhaꞌƚe Dios qaꞌ nejeƚikꞌuyek qa nitanithenijek hatseꞌ paꞌ ƚunyejei pekheweꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Cristo. ¡Iwuꞌmiꞌƚfikꞌi pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm!  (Dt 21:21)  









Ekheweleꞌƚiꞌiƚ quꞌ jeƚiꞌƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ peꞌ hats yijayan paꞌ Intata.

6

1   Ekheweliꞌƚ

in hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ uƚꞌetseꞌ wetjuꞌƚ ekheweliꞌƚ ¿qa inhatsꞌek quꞌ maꞌaƚijii paꞌquꞌ juezeꞌ in niteꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo qa niteꞌ ƚakiƚijii peꞌ yijayan haꞌ Cristo?  e 2 ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets pekheweꞌ yatsatꞌetsij paꞌ Intata in hik pekheweꞌ peꞌ yejeƚikꞌui hatseꞌ paꞌ ƚunyejei eneꞌ week seheꞌ epjiꞌ? In ekheweliꞌƚ peꞌ yejeƚikꞌui hatseꞌ paꞌ ƚunyejei eneꞌ week seheꞌ epjiꞌ, ¿qa inhatsꞌek quꞌnteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ejeƚiꞌƚikꞌui ekeꞌ mexe niteꞌ jutsitetstax? 3 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets iye in inekhewel jitejeƚikꞌui iye hatseꞌ paꞌ ƚunyejei peꞌ angelits? ¿Qa inhatsꞌek quꞌnteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jintejeƚikꞌui peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ?  



 5:8 Lc 13:21; Mr 7:22; Ro 1:29 a 5:9 2Ts 3:14; 1Co 6:9; Ef 5:5; 1Ti 1:10; He 12:16; 13:4; Ap 21:8; 22:15 b 5:10 Ef 5:5; Lc 18:11; Jn 17:6 c 5:11 2Ts 3:6; 1Co 6:10 d 5:12 Lc 6:37 e  6:1 Mt 18:15‑17 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 6  454 4  In

naꞌl peꞌ wekwek quꞌ aqsiꞌjiꞌƚjuꞌ ƚunyejeikii peꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo, ¿me qaꞌ kuꞌmiꞌƚijiijiꞌ pekheweꞌ niteꞌ nikfeꞌlets peꞌyeꞌ peꞌ teꞌlijtsii quꞌ nejeƚijikꞌui? f 5 Hitꞌiƚij ewets akaꞌan qe qaꞌ newepinhetiꞌƚ wetjuꞌƚ. ¿Yeꞌ me ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm quꞌ les nenikfeꞌlets quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌkii peꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo? g 6 ¿Qe in uƚꞌets wetjuꞌƚ peꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo, qa ƚekaꞌxiꞌ ƚii paꞌquꞌ juezeꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo? h 7 In ekhewelƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ hats ƚijaniƚikꞌi wiikfikꞌi. ¿Inhatsꞌek in niteꞌ ƚentꞌunhetƚiꞌiƚijuꞌƚ yijatꞌij pakhaꞌ niteꞌ ƚeꞌwisjuꞌ? ¿Inhatsꞌek in niteꞌ ƚiwejinƚiꞌiƚ yijatꞌij paꞌquꞌ hats netꞌejteniꞌƚ eꞌm? i 8 Qa juꞌf qa ekhewelƚiꞌiƚ in ƚaqsiiƚijkii pakhaꞌ niteꞌ ƚeꞌwisjuꞌ qa ƚꞌejteniꞌƚkii iye, qa ekeweꞌen ƚaqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii pekheweꞌ hats ejefetstaxiƚipjiꞌ haꞌ Cristo. 9 ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets pekheweꞌ niteꞌ yatsathen in niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Intata? Hasuꞌuj manawitjiƚiꞌiꞌƚ, qe niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Intata pekheweꞌ wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits mexe hamtax ƚewheꞌyeꞌyeꞌtax, qa peꞌ iyinii peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa pekheweꞌ wanawitjiƚe hats tewheꞌyeitax, qa peꞌ weꞌtwefun, qa peꞌ efutsƚe wetjuꞌƚ, qa peꞌ jukhewƚe wetjuꞌƚ, j 10 qa peꞌ ejtenhetsits, qa peꞌ yisuꞌun quꞌ ajeꞌeƚ nanaꞌliꞌm naꞌaj ineqwenij, qa peꞌ yekꞌuwetjuꞌkii, qa peꞌ itsꞌiyoptots, qa peꞌ aqaqanhetsitsij peꞌyeꞌ qe ejtenhetsits. Week eneweꞌen niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. k 11 Ekeweꞌen ekheweliꞌƚ naꞌl peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌaj, qa haneꞌej qa hats tetlijiƚꞌejjuꞌ ekeweꞌen, qa hats tꞌejuyiꞌƚ ewets paꞌ Dios qa hats ham ekumhifkineꞌyiꞌiƚ qe taꞌƚets akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa taꞌƚets iye paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Dios. l  













12  Yijaaꞌija

Haꞌne iꞌneseꞌn tꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.

in wenitꞌij: —Week ƚenexkeꞌej paꞌquꞌ jintesuꞌun quꞌ jintaqsiijkii,— qa niteꞌƚe week quꞌ yekeliꞌijuꞌƚ. —Week ƚenexkeꞌej paꞌquꞌ jintesuꞌun quꞌ jintaqsiijkii,— qa niteꞌƚe yexkeꞌej paꞌquꞌ netnekꞌenheiyipjiꞌ ekeꞌ wekwek. m 13 Naꞌaj inaq tꞌejuyets inkutjii qa inkutjii qa tꞌejuyetsek naꞌaj inaq. Qa yiwuꞌmƚe hatseꞌ paꞌ Intata eneweꞌ wetsjuk. Qa haꞌneƚe iꞌneseꞌn qa niteꞌ tꞌejuyetsek quꞌ jinanawitjiƚiꞌiƚ pekhewepeꞌ, qe tꞌejuyets yijatꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa tꞌejuyets haꞌne iꞌneseꞌn. n  

 6:4 Lc 18:9 g 6:5 1Co 4:14; Hch 9:30 h 6:6 Lc 12:46 i 6:7 Ro 11:12; Ap 2:11; Mr 10:19  6:9 Lc 16:10; 18:11; Mr 1:15; Hch 20:25; Ef 5:5; Gn 19:5 k 6:10 Jn 10:1; Ef 5:5; 1Co 5:11; Lc 18:11 l 6:11 Ef 2:2‑3; 4:22; 5:8; Tit 3:3; Lc 11:2 m 6:12 Jn 18:31 n 6:13 1Ti 6:8; 1Ts 4:3 f

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 455

1 CORINTIOS 6​, ​7

14  Paꞌ

Intata in yiƚin iye paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ jiniƚinjiꞌjek iye hatseꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx. o 15 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in ekheweliꞌƚ ƚewekwekits paꞌ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo? ¿Me ƚekeꞌ quꞌ henitꞌijjiꞌ peꞌyeꞌ peꞌ ƚewekwekits paꞌ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo maꞌ qaꞌ haqsiijkii quꞌ ƚewekwekiꞌij peꞌquꞌ witqesuꞌyeꞌ? ¡Niteꞌ, niteꞌ ƚekeꞌ akaꞌan! p 16 ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets naꞌaj jukhew quꞌ qapiꞌiꞌ qa nawitji peꞌquꞌ witqesuꞌyeꞌ, maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeseꞌniꞌiƚ? Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —In qap wetjuꞌƚ, maꞌ qa hats niteꞌ wetsjuk hats ewiꞌƚ paꞌ witꞌeseꞌn.—  (Gn 2:24) 17 Qa pakhaꞌƚe quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌƚiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa ewiꞌƚ paꞌ ƚunyejeyiꞌƚ. q 18 Ilatiꞌƚikꞌuiha peꞌ wanawitjiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits. Week kekhewep uƚꞌets yaqsiijkii naꞌaj jukhew qa efu iye ekeweꞌen iꞌnikꞌuifikꞌi haꞌne iꞌneseꞌn. Qa pakhaꞌƚe wanawitjiƚiꞌij ƚꞌeseꞌn qa ƚakhaƚiꞌij paꞌ ƚꞌeseꞌn in yenjiꞌtejeꞌm paꞌ uƚꞌax. r 19 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in ekheweliꞌƚ ƚetsiꞌiƚꞌej paꞌ Espíritu Santo qa hikpaꞌ iꞌniƚꞌetjiꞌ, pakhaꞌan neƚisiꞌƚij paꞌ Intata, maꞌ qa niteꞌ ekhewelƚiꞌiƚ quꞌ antsatꞌetsiꞌƚ etij? s 20 Qe ekheweliꞌƚ hats tanaqhaꞌyets paꞌ ajanyejeyiꞌƚ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, weekiꞌijha peꞌ esenitsiꞌƚ quꞌ iwqinhetiꞌƚ paꞌ Intata. t  











7

1   Haneꞌej

Pekheweꞌ hats tewheꞌyeijuꞌ.

qaꞌ henfeliꞌƚ eꞌm kaꞌ ƚenqꞌikaꞌaƚyijii quꞌ atsfaakaniꞌƚij. Ƚeꞌwistax paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ hasuꞌuj netewheꞌyei. 2 Qa nexkewetƚiꞌij quꞌ nanawitjiƚiꞌij ƚꞌeseꞌn. Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ ewiꞌƚƚe peꞌquꞌ ƚewheꞌyeeyiꞌija qa efu iye qa ewiꞌƚƚe iye paꞌquꞌ ƚewheꞌyeeyiꞌija. u 3 Paꞌquꞌ jukheweꞌ naqsiimijkii paꞌ tꞌejuyets peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, qa efu iye naqsiimijkii paꞌ tꞌejuyets paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. v 4 Peꞌ efu hats niteꞌ yatsatꞌaxƚetij ƚꞌeseꞌn, hats yatsatꞌaxij paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. Hik ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ jukheweꞌ hats niteꞌ yatsatꞌaxƚetij ƚꞌeseꞌn hats yatsatꞌaxij peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj notꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌ hats tꞌejuyets quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij peꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa efu iye hik ƚunyeꞌj iye hasuꞌuj notꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌ tꞌejuyets quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij paꞌ ƚewheꞌyeꞌ. Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚahatsꞌiꞌij quꞌ week ƚexkeliꞌij quꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌnteꞌ qapeꞌ ekuꞌn wetjuꞌƚ qe qa naftsin ekuꞌn quꞌ niyiniiha paꞌ Intata, maꞌ qaꞌ inkꞌayeꞌƚe qaꞌ qapeꞌ  







o  6:14 Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17 p 6:15 Ro 12:5; 1Co 12:27; Ef 5:30 q 6:17 Jn 11:52; Sal 51:12 r 6:18 Stg 4:7; 1Co 10:8 s 6:19 Lc 1:21; Ro 8:9,23; 1Co 7:40; 2Co 4:13; Jud 19; Stg 4:5; 1Jn 4:4 t 6:20 2P 2:1 u 7:2 1Ts 4:3; Mt 1:6; 1P 3:1 v  7:3 Ro 13:7

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 7  456

wetjuꞌƚ iye, qe quꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌnteꞌ qapeꞌ ekuꞌn wetjuꞌƚ, maꞌ qa paꞌ Satanás qaꞌnteꞌ najaajiniꞌiꞌƚ quꞌ nataꞌƚets in niteꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌƚijuꞌƚ paꞌ uƚꞌax. w 6 Qa akaꞌan in hitꞌiƚij ewets niteꞌ ikjiꞌ quꞌ hik akaꞌ aqsiiƚijkii, pekheweꞌƚe quꞌ nisuꞌun qaꞌ naqsiijkii. 7 Qi in hisuꞌuntax quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ kaꞌ yijunyeꞌj, qa niteꞌƚe ƚunyejei wetjuꞌƚ peꞌ jiyeƚisij paꞌ Intata week ewiƚei inekhewel. x 8 Qa peꞌ menteꞌ tewheꞌyei qa peꞌ wikiihalei iye hitꞌijets ƚeꞌwistax quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ akaꞌ yijunyeꞌj. y 9 Qa quꞌ niteꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌijuꞌƚ quꞌ hameꞌ peꞌquꞌ aꞌqapiꞌi qaꞌ ewheꞌyei, qe les ƚeꞌwis in ƚꞌewheꞌyei qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj in hik ejunyeꞌj quꞌ iwujkin in ƚisuꞌuntax quꞌ manawitjiꞌiƚ peꞌyeꞌ. z 10 Pekheweꞌ hats tewheꞌyei quꞌ hitꞌijets akaꞌan, niteꞌ taꞌƚƚe yiwets quꞌ hitꞌij, qe hakhaꞌ taꞌƚets yijatꞌij hik hakhaꞌ haꞌ Yatsatꞌetsꞌinij: peꞌ efuts hasuꞌuj nukinkii paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, hasuꞌuj nenweqleyuꞌ. a 11 Qa quꞌƚe nukinkii paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ niweqleyuꞌƚe, qa hasuꞌuj quꞌ nowoꞌoikii iye peꞌyeꞌ iye ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ yijatꞌij paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. Qa paꞌquꞌ jukheweꞌ hik ƚunyeꞌj iye hasuꞌuj niliꞌij peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. b 12 Naꞌl iye keꞌ tseqfelinheꞌyuꞌuƚij eꞌm, niteꞌ yittaxij yiwets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa yakhaꞌƚe in humti quꞌ natsathen. Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ jukheweꞌ hats yijayaanija haꞌ Jesús qa pekheꞌƚe quꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa niteꞌ yijayan haꞌ Jesús, peꞌ efu qa niteꞌƚe yisuꞌun quꞌ niliꞌij paꞌ ƚewheꞌyeꞌ, maꞌ qa paꞌ jukhew qaꞌ hasuꞌuj niliꞌij, hasuꞌuj neweqleꞌeƚ. c 13 Qa peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ hats nijayanija haꞌ Jesús qa pakhaꞌƚe quꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa niteꞌ yijayan haꞌ Jesús, paꞌ jukhew qa niteꞌƚe yisuꞌun quꞌ niliꞌij peꞌ ƚewheꞌyeꞌ, qa peꞌ efu qaꞌ hasuꞌuj niliꞌij, hasuꞌuj neweqleꞌeƚ. 14 Qe paꞌquꞌ jukheweꞌ in niteꞌ yijayantax haꞌ Jesús qa hikƚe ƚunyeꞌj quꞌ netnekumhiꞌyiꞌ qe peꞌ ƚewheꞌyeꞌ yijayan haꞌ Jesús qa niteꞌƚe yatsatꞌaxij paꞌ Intata paꞌ jukhew. Qa peꞌquꞌ efuyeꞌ in niteꞌ yijayantax haꞌ Jesús qa hikƚe ƚunyeꞌj iye quꞌ netnekumhiꞌyiꞌ qe paꞌ ƚewheꞌyeꞌ yijayan haꞌ Jesús qa niteꞌƚe yatsatꞌaxij paꞌ Intata peꞌ efu. Qe quꞌ niteꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, peꞌ ƚelits qekha niteꞌ natsatꞌetsetaxij paꞌ Intata qa haꞌneƚiꞌij qa hats yatsatꞌetsij. d 15 Paꞌ witiwheꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌ witiwheꞌyeꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Jesús in qiꞌija in yisuꞌun quꞌ neweqle, qaꞌ hasuꞌuj nenyejinjuꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ hasuꞌuj amaniꞌijup. Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qa paꞌ witiwheꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌ witiwheꞌyeꞌ yijayan haꞌ Jesús qa hats niteꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ paꞌ witiwheꞌyeyeꞌj, qe paꞌ Intata yisuꞌun quꞌ ham peeyiꞌijkii. 16 Efu, yijayan haꞌ Jesús, niteꞌ ƚenikfeꞌlets paꞌ ewheꞌyeꞌ me tekꞌenets hatseꞌ haꞌ Jesús quꞌ nataꞌƚ ewets. Qa jukhew iye hik ƚunyeꞌj, niteꞌ ƚenikfeꞌlets peꞌ ewheꞌyeꞌ me tekꞌenets hatseꞌ haꞌ Jesús quꞌ nataꞌƚ ewets.  





















 7:5 Mr 10:19  7:11 Dt 22:19

 7:7 2Co 1:11 y 7:8 Stg 1:27 z 7:9 1Co 9:25; 1Ti 5:14  7:12 Hch 9:30 d 7:14 Lc 11:2

w

x

b

c

a

 7:10 1Ti 5:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 457

17 Pakhap

1 CORINTIOS 7

Hasuꞌuj iliꞌij paꞌ hats ƚꞌithayiki.

iye quꞌ hitꞌiƚij ewets, week ewiƚei ekheweliꞌƚ hats yijayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, aqsiiƚijkii pakhaꞌ hats tꞌekuꞌmiꞌƚij eijiꞌkii paꞌ Intata quꞌ aqsiiƚijkii hikpaꞌ tayaꞌyiꞌƚij ei. Hik akaꞌ hijatshenjiꞌjij heꞌ week hats yijayaanija haꞌ Jesús iꞌniꞌ ek hekhewep witsetits. e 18 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ hats netꞌekumiijiꞌ paꞌ Intata qa hatsƚe yaqsiijkii paꞌaj kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión), qaꞌ hasuꞌuj nisuꞌun quꞌ natꞌintaxkii. Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ hats netꞌekumiijiꞌ paꞌ Intata qa niteꞌƚe yaqsiijkii paꞌaj kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión), qa hasuꞌuj nisuꞌun quꞌ naqsiijkii. 19 Inyeꞌjƚuꞌ pakhaꞌ quꞌ hats naqsiꞌjtaxijkii paꞌaj kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión) qa inyeꞌjƚuꞌ iye pakhaꞌ quꞌ mexenteꞌ naqsiꞌjetaxijkii kakhaꞌan, qe paꞌ les ƚeꞌwis yijatꞌij pakhaꞌan, quꞌ jintekꞌenets paꞌ Intata. 20 Week ewiƚei ekheweliꞌƚ in iꞌnkꞌa tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata qa hasuꞌuj quꞌ iliꞌiƚij paꞌquꞌ hayiits aqsiiƚijkii ƚꞌithayikiꞌiƚ. 21 Quꞌ eꞌwitƚinekꞌe in iꞌnkꞌa tꞌekuꞌm eijiꞌ paꞌ Intata, hasuꞌuj natawjeꞌmeten, qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natsjiƚinfikꞌi qa hikpaꞌ iwqꞌaxinij quꞌ aqsiijkii. 22 Qe paꞌquꞌ witƚinekꞌe in iꞌnkꞌa tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, pakhaꞌan in witƚinek mexe niteꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj niteꞌ witƚinektax in iꞌnkꞌa tꞌekuꞌmiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, pakhaꞌan qa hats witƚinek tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌ Cristo. f 23 Ekheweliꞌƚ hats tanaqhaꞌyets paꞌ ajanyejeyiꞌƚ, qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj ƚeƚinheyiꞌiƚ ej eneꞌ jukhew. g 24 Yejefets, week ewiƚei ekheweliꞌƚ niꞌiƚijijupha paꞌ Intata quꞌ hasuꞌuj iliꞌiƚij paꞌquꞌ hayiits aqsiiƚijkii ƚꞌithayikiꞌiƚ.  













25  Pakhap

Pekheweꞌ mexenteꞌ tewheꞌyei.

iye, pekheweꞌ mexenteꞌ tewheꞌyei, ham wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ netꞌejuyets quꞌ nataꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa hisuꞌunƚe quꞌ hitꞌijets kakhaꞌ humti, qa ƚekeꞌ quꞌ umtiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija qe tsikfeꞌlets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in tseƚisij paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj. h 26 Yakhaꞌ humti eneꞌ neƚutsjiꞌ in mexe iweꞌmeꞌt jutsitets qa les ƚeꞌwis quꞌ mexe amaneyeꞌƚe ekuꞌniꞌƚij paꞌ hats ejunyejeyiꞌƚ. 27 Paꞌquꞌ hats netewheꞌyei, hasuꞌuj nenweqleyuꞌ. Qa paꞌquꞌ mexe ham ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa hasuꞌuj nowo ekuꞌniikii. 28 Quꞌ ewheꞌyei niteꞌ uƚꞌax. Qa peꞌquꞌ inanyiꞌyeꞌ quꞌ netewheꞌyei niteꞌ uƚꞌax. Qa lesƚe, qa hik akaꞌƚe tsexkewettaxiƚij ewets. i  





e  7:17 Col 3:15 f 7:22 Ro 1:1; 2Ti 2:24 Nm 12:7 i 7:28 1Ti 5:14

g

 7:23 2P 2:1

 7:25 Mt 5:7; Mr 5:19; Lc 1:50;

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 7  458 29 Yejefets,

akaꞌ tseqitijineyuꞌuƚij ewetsha akaꞌan: hats niteꞌ qi paꞌ jaꞌmaneyij inqeneƚu. Pekheweꞌ hats tewheꞌyei hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ mexe hamitsiꞌim. j 30 Pekheweꞌ quꞌ napjuꞌ hatseꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ niteꞌ napeꞌjuꞌ, qa peꞌquꞌ qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ niteꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii, qa peꞌquꞌ nataqhaꞌyets peꞌyeꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ niteꞌ natsatꞌetsiꞌij. k 31 Pekheweꞌ yiwqꞌaxinij peꞌyeꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ hik ƚunyejeyeꞌ quꞌ niteꞌ niwqꞌaxineƚiꞌij qe yaftsin haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qe haꞌne seheꞌ niteꞌ amanij hatseꞌ akaꞌ ƚunyeꞌj. l 32 Hisuꞌuntax quꞌ hameꞌ paꞌquꞌ qi quꞌ natawjeꞌmeteniꞌƚ. Naꞌaj ham ƚewheꞌyeꞌyeꞌ ujaꞌxƚe in yijamtiꞌets peꞌ wekwek tꞌejuyets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa paꞌquꞌ niꞌsinhetij iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. m 33 Qa naꞌajƚe hats tewheꞌyei qa yijamtiꞌetsek peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa paꞌquꞌ niꞌsinhetiꞌmkii peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, 34 maꞌ qa paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii qa olotsiijiꞌ yeqetꞌetsjuꞌkii. Neꞌej efu ham ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa neꞌej mexe inanyiꞌ, ujaꞌxƚe in yijamtiꞌets peꞌ wekwek tꞌejuyets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hatsꞌinha qa niteꞌ yaqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ in tꞌejuyets peꞌ ƚꞌesenits qa in tꞌejuyets peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii. Qa neꞌejƚe hats tewheꞌyei qa yijamtiꞌetsek peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa paꞌquꞌ niꞌsinhetiꞌmkii peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. n 35 Hitꞌiƚij ewets ekeweꞌen qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ. Niteꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ hasuꞌuj ewheꞌyeꞌyiꞌƚ. Ewiꞌƚƚe in hisuꞌun quꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ les ƚeꞌwiseꞌ, maꞌ qaꞌ les iꞌthayiꞌmetsitsiꞌiƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 36 Paꞌquꞌ jukheweꞌ in naꞌl peꞌquꞌ hats neniwjutsiqeniꞌƚ wetjuꞌƚ, qa in hats week yumti eneweꞌ wetsjuk quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ yape netewheꞌyeijuꞌ in hats ƚekeꞌ pekheꞌen paꞌ ƚilanyeꞌj quꞌ netewheꞌyei, qaꞌ netewheꞌyeijuꞌ, niteꞌ uƚꞌax. 37 Paꞌquꞌ jukheweꞌ in naꞌl peꞌquꞌ hats neniwjutsiqeniꞌƚ wetjuꞌƚ, qa in tꞌunijuꞌƚ qa yumti quꞌ les ƚeꞌwiseꞌjuꞌ quꞌ mexenteꞌ ƚewheyeyeꞌekuꞌnij, qa ƚeꞌwisijupiꞌ iye, niteꞌ witwuƚꞌax. o 38 Yeꞌehe, pekheweꞌ yisuꞌun in tewheꞌyeijuꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ, qa pekheweꞌ yisuꞌun quꞌ mexenteꞌ netewheꞌyeꞌyeꞌ ekuꞌnjuꞌ les ƚeꞌwisijupiꞌ. 39 Peꞌ efu hik ƚunyeꞌj quꞌ newet-sifinets paꞌ ƚewheꞌyeꞌ in mexe iƚaꞌx pakhaꞌan. Qa quꞌ nawaꞌmƚe paꞌ ƚewheꞌyeꞌ, maꞌ qa hats ƚekeꞌ quꞌ nowoꞌoikii iye paꞌquꞌ iꞌnkꞌa ƚewheꞌyeꞌyiꞌij iye, qa hasuꞌujƚe nitꞌij neꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 40 Qa yakhaꞌƚe qa humti quꞌ les ƚeꞌwisiꞌimkii quꞌnteꞌ netewheꞌyeꞌyeꞌ iye peꞌquꞌ wikiihaleꞌyeꞌ. Akaꞌan humti quꞌ nataꞌƚets paꞌ Intata ƚeqe Espíritu qa hitꞌij.  





















j

 7:29 Ro 13:11  7:37 Jn 1:13

o

 7:30 Fil 1:18

k

l

 7:31 Mr 13:7; 1Jn 2:8

 7:32 1Ts 4:1

m

 7:34 1Ti 5:5

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 459

8

1   Haneꞌej

1 CORINTIOS 8

Naꞌaj tenekui talanhetiꞌyifi peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits.

qa pakhap iye. In tꞌejuyets naꞌaj tenekui talanhetiꞌyifi neꞌej witeqsiꞌnqꞌalits, qa yijaaꞌija in week jinikfeꞌlets akaꞌan. Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ jinenikfelitets paꞌ witikfeliyaꞌxkii in ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌ jineniwqinhet, qa pakhaꞌƚe witeqsuꞌunkaꞌx qa ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkiyek quꞌ jintiihinphaꞌm pekhewepeꞌ. p 2 Paꞌquꞌ numti quꞌ nanaꞌl ƚikfeliyaꞌxeꞌets peꞌyeꞌ, pakhaꞌan mexenteꞌ nikfeꞌlets akaꞌ les ƚeꞌwistax qek nenikfeꞌlets. q 3 Qa pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun paꞌ Intata, qa paꞌ Intata qa nikfeꞌlij pakhaꞌan. r 4 Maꞌ hayits, haneꞌej qaꞌ jinamets iye in tꞌejuyets quꞌ jinteƚuj paꞌ ƚꞌeseꞌn peꞌ talanhetiꞌyifi peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits. Inekhewel jinikfeeꞌletsha in haamija paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa jinikfeeꞌletsha iye in naꞌl paꞌ ewiꞌƚƚe in Dios. Ham iye peꞌyeꞌ iye. s 5 Qe in yemjeetax in olotstax wenitꞌijets dios qa wenitꞌijets iye yatsatꞌaxyij qa tumtaxtiitax quꞌ naꞌnjiꞌ haꞌne waꞌs qa haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ iye, t 6 qa inekhewelƚe qa jinikfeꞌlets in ewiꞌƚƚe paꞌ Dioosija, hikpaꞌ Intata, qa hik pakhaꞌ iye jiꞌƚiyijup. Qa naꞌl iye haꞌ ewiꞌƚƚe in Yatsatꞌetsꞌinij, hikhaꞌ Jesucristo, hikhaꞌ yaqsiijkii paꞌaj eneꞌ week, qa hikhaꞌ iye jiyeƚisij peꞌ iniƚii. u 7 Qa niteꞌƚe jeꞌweek quꞌ jinenikfeꞌlets akaꞌan, qe naꞌl peꞌ mexe amaneyijkii pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa in tuj peꞌ ƚꞌesenits testiijiꞌjij peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa peꞌ ƚatawjets in menteꞌ tꞌunits qa yoksiꞌwen in yumti quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax, maꞌ qa itawjeꞌmet. 8 Qa niteꞌƚe taꞌƚets paꞌquꞌ jinteƚuj quꞌ jinisuꞌun paꞌ Intata, qe niteꞌ taꞌƚets quꞌ les jinisuꞌun quꞌ jinteƚuj, qa niteꞌ jiyuten iye quꞌnteꞌ jinteƚujeꞌ. v 9 Qa ekheweliꞌƚ in hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in week ƚekeꞌ paꞌquꞌ jinteƚuj, qa hasuꞌujƚe quꞌnteꞌ enkewetꞌiꞌiƚijets akaꞌan pekheweꞌ mexe niteꞌ tꞌunitsij in yijayan paꞌ Intata quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ƚalankiꞌyiꞌifi ute. w 10 Qe paꞌquꞌ mexenteꞌ netꞌuniꞌijha quꞌ neꞌwenetsjiꞌ paꞌquꞌ ƚenkuꞌwetꞌiꞌij pekheweꞌ talanhetiꞌyifikii peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, akhaꞌ in hats ƚenikfeꞌlets in week ƚekeꞌ paꞌquꞌ jinteƚuj, ¿me niteꞌ nekuyujiijek in yemjeetax in yumti quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinteƚuj pekheweꞌ talanhetiꞌyifikii peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits? 11 Maꞌ qa paꞌ ikfeliyaꞌxets in weekƚe ƚekeꞌ paꞌquꞌ jinteƚuj qaꞌ hikpaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ paꞌ ejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata menteꞌ tꞌuunijha in yijayan, hikpaꞌ waꞌmifi iye paꞌaj haꞌ Cristo, x  



















 8:1 Hch 15:29; 21:25; Ap 2:14,20; 1Co 4:6; 10:19; 13:1‑13 q 8:2 1Co 3:18; 13:8‑12; 1Ti 6:4  8:3 Dt 6:5; Lc 10:27; Pr 2:6 s 8:4 Dt 6:4 t 8:5 2Ts 2:4 u 8:6 Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 1:3; 8:42; Ef 5:20; Sal 104:24; Col 1:16; Ap 3:14 v 8:8 Ro 14:17 w 8:9 Ex 23:33; Ro 14:20 x 8:11 Jn 11:51; Ro 5:6,8; 8:34; 14:9,15; 1Co 15:3; Ga 2:21; Ef 5:2; 1Ts 5:10; He 6:8; Mt 25:45 p r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 8​, ​9  460 12  qe

quꞌ aqsiimijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ ejefeyiꞌipjiꞌ paꞌ Intata qa ƚawtshetenij iye paꞌ yoksiꞌwen mexe niteꞌ tꞌun, maꞌ qa hats ƚaqsiimijkii iye paꞌ uƚꞌax haꞌ Cristo. 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ netnekui in hiwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌquꞌ yejefeyiꞌipjiꞌ haꞌ Cristo, maꞌ qaꞌ hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ hetuj ƚꞌeseꞌneꞌ pekheweꞌ talanhetiꞌyifi peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ haqsijineniꞌijkii paꞌ uƚꞌax paꞌquꞌ yejefeyiꞌipjiꞌ haꞌ Cristo. y  

9

Pablo niteꞌ yisuꞌun quꞌ nanatkin paꞌ ƚekeꞌtax quꞌ nanatkin.

1   ¿Me

niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in yakhaꞌ ham paꞌquꞌ natsatꞌaxyipjiꞌ eneꞌ jukhew? ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in yakhaꞌ yaꞌapostol? ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in hiꞌwen haꞌ Jesús Yatsatꞌaxꞌinij? ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets kaꞌ yithayijkit in hikkaꞌ taꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Jesús? 2 Qe quꞌ nittaxijets pekhewepeꞌ quꞌ niteꞌ yaꞌapostoleꞌ, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚenikfeꞌliꞌƚets in yaꞌapostol qe ekheweliꞌƚ eꞌjutsiqetsiꞌƚij in ƚeqe apostolyij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. z 3 Akaꞌ quꞌ netweiyeꞌmijuꞌƚ pekheweꞌ qi in tsejeƚtaxijijupkii in yaꞌapostol, akaꞌan: 4 Yekheweliꞌƚ in yaꞌapostolitsiꞌƚ, ¿me niteꞌ ƚenexkeliꞌƚij yeꞌm paꞌquꞌ heyestiꞌyiꞌƚij quꞌ hetujiꞌƚ qa paꞌquꞌ nekꞌiyaꞌaƚjiꞌ iye? a 5 ¿Me niteꞌ ƚenexkeliꞌƚij yeꞌm iye quꞌ yijtsꞌeyekꞌiꞌiƚ peꞌquꞌ yiwheꞌyeꞌtsiꞌiƚ yijayan haꞌ Cristo naꞌaj hakiꞌƚjiꞌ, in ƚunyejeyek hekhewep apóstoles qa heꞌ ƚekꞌinjats haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa haꞌ Cefas iye (Pedro)? b 6 ¿Yeꞌ me iꞌnƚiꞌi quꞌ yujaxeƚiꞌiƚ haꞌ Bernabé quꞌ niteꞌ ƚenexkeꞌyiꞌiƚij yeꞌm quꞌnteꞌ heꞌyithayiꞌyiꞌiƚiikii paꞌquꞌ hetujiꞌƚ? c 7 ¿Paꞌn iꞌniꞌ paꞌquꞌ oqꞌopheƚinetsiꞌleꞌ quꞌ nijaninƚe peꞌquꞌ ƚaqatseꞌ qa ƚewekwekits iye? ¿Ƚekpaꞌ weꞌnqꞌen qaꞌnteꞌ netujeꞌ peꞌquꞌ ƚꞌenheyeꞌjuꞌ? ¿Ƚekpaꞌ yejeƚ peꞌquꞌ kotsꞌetetseꞌ qaꞌnteꞌ niyayejiꞌ ƚeqeƚꞌiyeꞌ peꞌ kotsꞌetets? d 8 Hasuꞌuj umtiꞌiƚ quꞌ witꞌanyejeyeꞌƚe ekeweꞌen, ¿qe me niteꞌ hik akaꞌ yitꞌij keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata tisij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley)? 9 Qe kaꞌ ley yikaꞌajjiꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi yitꞌij: —Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ itꞌonijjiꞌ peꞌyeꞌ ƚejiꞌ paꞌquꞌ wakkayeꞌ in mexe ƚꞌithayiꞌyij quꞌ eniwqhafꞌitjuꞌ peꞌ trigo ƚꞌajits.—  (Dt 25:4) ¿Me ƚumtiꞌiƚ paꞌ Intata quꞌ nijamtiꞌijets neꞌ wakka akaꞌan in yitꞌij paꞌaj? e 10 ¿Yeꞌ me inekhewel yijamtiꞌij inwets akaꞌan? Ehe, inekhewel yijamtiꞌij inwets, qe paꞌquꞌ nefuƚꞌut paꞌquꞌ witwenqꞌenhewetꞌe qaꞌ nefuƚꞌut qe wetjumtiꞌijets peꞌyeꞌ, qa paꞌquꞌ neniwqhafꞌitjuꞌ neꞌej trigo ƚꞌajits qaꞌ neniwqhafꞌitjuꞌ qe wetjumtiꞌijets paꞌquꞌ netestiꞌyij. f 11 Qa hik ƚunyeꞌj yekheweliꞌƚ in heniꞌƚjuꞌ peꞌ ƚoi peꞌ atawjetsiꞌƚjiꞌ, ¿me niteꞌ ekheweltaxiꞌƚ peꞌ hetjumtiꞌiƚijets paꞌquꞌ yaqiꞌiꞌƚ qa peꞌquꞌ yiwekwekitsiꞌiꞌƚ iye?  



















 8:13 Dt 12:15 z 9:2 Ap 5:1  9:7 Lc 3:14 e 9:9 Lc 13:15

y

d

f

a  9:4 2Ts 3:8‑9 b 9:5 Jud 17; Jn 1:42 c 9:6 Hch 4:36  9:10 Ro 4:24; Hch 23:6; 1Ts 1:3; 2Ti 2:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 461

1 CORINTIOS 9

12  Quꞌ

nanaꞌl pekhewepeꞌ in nifel keꞌ Intata ƚeꞌlijei in testiꞌyij in ƚekeꞌ quꞌ niyiniƚij ewets peꞌyeꞌ, hats ƚeꞌwisijupiꞌ, qa lesƚe in ƚeꞌwistaajupiꞌ yekheweliꞌƚ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewetskii ekeꞌ wekwek. Qa niteꞌƚe hanatkiniꞌƚ akaꞌan quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets peꞌyeꞌ. Yekheweliꞌƚ heꞌntꞌunhetƚiꞌiƚijuꞌƚ in hamitstaxiꞌƚ yeꞌm ekeꞌ wekwek qe niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ paꞌquꞌ nenyejinjuꞌ ekeweꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo tꞌejuyets quꞌ jiniƚin. g 13 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets nekheweꞌ tꞌithayiꞌyifi neꞌ qi ƚeꞌlijtsitjii neꞌ judío hik nekheꞌ taꞌƚijets paꞌquꞌ netuj, qa pekheweꞌ yithayiki ek peꞌ inqaꞌmetets qa peꞌ witqats iye in testiꞌyij paꞌ Intata, qa hikpeꞌ qa testiyijek ƚapkꞌas naꞌaj ƚꞌeseꞌn naꞌaj inqaꞌmetꞌikꞌi qa iꞌnƚiꞌi qe witqats. h 14 Qa hik ƚunyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in inaqyajiꞌij pakhaꞌ quꞌ nenfel ekeꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei, quꞌ hik kekheweꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚijets paꞌquꞌ netuj qa ƚewekwekitseꞌ iye. i 15 Qa niteꞌƚe hanatkin akaꞌan quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewetskii peꞌyeꞌ. Qa haneꞌej in heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei ekeweꞌen niteꞌ ikjiꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ei quꞌ hik akaꞌ eqfenyejeyiꞌiƚyij. Les in ƚeꞌwistaxjuꞌ quꞌ hawaꞌm ajeꞌeƚ in mexe ham paꞌquꞌ natsqꞌayinij akaꞌ yijunyeꞌj in ham paꞌquꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ nataꞌƚets in henfeliꞌƚ eꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús. 16 Qe in henfel kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ heniwqinhet, qe heꞌyithayinenhetiiƚiꞌij ekeweꞌen. Qa ¡yaꞌhaꞌnus yijaatꞌij quꞌ niteꞌ henfeleꞌ kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei! 17 Qe quꞌ yakhaayiꞌija quꞌ hisuꞌun quꞌ haqsiijkii, qa naꞌl paꞌquꞌ yinisitꞌeꞌ. Qa quꞌ niteꞌƚe hisuꞌuneꞌtax quꞌ haqsiijkii qa haqsiꞌjƚiꞌijkii, maꞌ qa hats taꞌƚƚeꞌets in haiyajaxtiꞌyijets. j 18 Qa in yakhaaꞌija in hisuꞌun quꞌ haqsiijkii, ¿qa ƚekpaꞌ yinisit? Kakhaꞌ yinisit kakhaꞌan in henfel keꞌ ƚeꞌsits witlijei qa niteꞌ hanatkin akaꞌ ƚekeꞌtax quꞌ hanatkin, quꞌ nekꞌiyiniikii peꞌyeꞌ yiwekwekitseꞌ qa paꞌquꞌ hetuj iye. k 19 Qe in hamtax paꞌquꞌ ƚeƚinekꞌeyij eneꞌ week, qa hikƚe yijunyejeyets eneꞌ week quꞌ yeꞌwitƚinekꞌe qe qaꞌ les olotseꞌ peꞌquꞌ natsaxij quꞌ nijayan iye haꞌ Cristo. l 20 In haꞌnjiꞌtejeꞌm neꞌ judío qa hojonketikꞌi kaꞌ ƚunyejei in judío qe qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ natsaxij judiol quꞌ nijayan haꞌ Cristo. Qa in haꞌnjiꞌtejeꞌm neꞌ judiol yumti quꞌ namii naꞌ waꞌs quꞌ naqsiijkii keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) qa hojonketikꞌi kaꞌ ƚunyejei nekheweꞌen. Yemjeetax in niteꞌ humtitax akaꞌ yumti nekheweꞌen, qe qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ natsaxij judiol quꞌ nijayan haꞌ Cristo. m 21 In haꞌnjiꞌtejeꞌm neꞌ niteꞌ judío hamitsiꞌm keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley), qa hojonketikꞌi iye kaꞌ ƚunyejei in hamitsiꞌm keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) qe qaꞌ  

















 9:12 Hch 20:33‑35; 2Co 6:3‑10; 11:7‑12 h 9:13 Lv 6:16,26; 7:6,31‑32; Nm 5:9‑10; 18:8‑20,31; Dt 18:1 i 9:14 Mt 10:10 j 9:17 Lc 16:11 k 9:18 2Co 11:7; 12:13 l  9:19 1P 3:1 m 9:20 Hch 16:3; 21:23‑26 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 9​, ​10  462

nanaꞌl peꞌquꞌ natsaxij niteꞌ judiol quꞌ nijayan iye haꞌ Cristo. Yemjeetax in niteꞌ hamtax yeꞌm kaꞌ ƚeqe ley paꞌ Intata, qe kaꞌ ƚeqe ley haꞌ Cristo hik kakhaꞌ haꞌnjiꞌtejeꞌm. n 22 Qa in haꞌnjiꞌtejeꞌm neꞌ mexe niteꞌ tꞌunitsijha in tekꞌenets haꞌ Jesús, qa hojonketikꞌi kaꞌ ƚunyejei in mexe niteꞌ tꞌunitsij qe qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ hiꞌfen. Week hojonketikꞌi neꞌ pekheljiꞌkii qe qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iƚiyeꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ. o 23 Qa week ekeweꞌen haqsiijkii qe taꞌƚets kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, hatsꞌinha quꞌ haꞌnjiꞌij jiꞌtejeꞌmek hatseꞌ paꞌ witiƚijii. 24 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets neꞌej waꞌnqꞌan in week wekumaꞌx, qa ewiꞌƚƚe naꞌaj naxij qa testii? Qa hik taꞌƚijupiꞌ meꞌntꞌunhetiꞌƚha quꞌ mekumaxiꞌƚ qaꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ enisitꞌiꞌiƚ quꞌ aniꞌƚ. p 25 Week neꞌej weꞌnijatshen wanaqsijjiꞌijup qe qi quꞌ nekumaꞌx quꞌ nawaꞌnqꞌan week niteꞌ tꞌekuꞌmets peꞌquꞌ nenikfeꞌlets quꞌ niwuƚꞌenhet. Wanaqsiijija qe yisuꞌun quꞌ natꞌan qaꞌ netestiꞌyij paꞌ ƚajaꞌ in tꞌan najak ƚesejets kꞌoijiꞌ wenitꞌijiꞌ, qa niteꞌƚe pakhaaꞌij quꞌ nanaꞌl. Qa inekhewelƚe paꞌ innisit qa niteꞌ yiliꞌij yijatꞌij paꞌ ƚunyeꞌj. q 26 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yakhaꞌ in hekumaꞌx, niteꞌ hik yijunyeꞌj naꞌaj ham paꞌquꞌ ƚꞌaxkaꞌtheyeꞌ. Qa niteꞌ iye hik yijunyeꞌj in hawatlan naꞌaj witqꞌijtsuneneꞌk in pekhel yilanjiꞌkii qe weꞌnijatshen, 27 qe hik yijunyeꞌj yijatꞌij quꞌ hiwuꞌmikꞌikii haꞌne yeseꞌn in hitaniꞌthen qe qaꞌ naqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ yitaweꞌj hatsꞌinha in hats olots heꞌ henfeliꞌm keꞌ Intata ƚeꞌlijei qaꞌ niteꞌ yaꞌmaneꞌfikꞌi peꞌ waꞌnqꞌan. r  











10

Yejeyumtshenijupiꞌ paꞌ ƚunyejeikii paꞌaj peꞌ Israel.

1   Yejefets,

hisuꞌuntax quꞌ hasuꞌuj antapiꞌiƚikꞌi in week paꞌaj peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi in ƚeqꞌeneƚeyaꞌxijkii peꞌ wasiꞌ, qa week yijaweꞌj jiꞌtejeꞌm iye paꞌ qi iweliꞌ ƚii Rojo. s 2 Qa week pekheweꞌen hik ƚunyejei quꞌ nempulijijjuꞌ peꞌ wasiꞌ qa paꞌ qi iweliꞌ qe qaꞌ nijayanikꞌikii paꞌ Moisés. t 3 Qa weekij iye in tuj peꞌ taꞌƚiiphaꞌm paꞌ Intata. u 4 Qa weekij iye in iyaꞌjiꞌ paꞌ tisij paꞌ Intata, qe iyaꞌjiꞌ paꞌ iweliꞌ taꞌƚjiꞌtejeꞌm peꞌ ute tꞌekumiijiꞌ paꞌ Intata hikpeꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ niteꞌ nitoneꞌkii paꞌaj. Qa peꞌ ute qa hikhaꞌ haꞌ Cristo. v 5 Qa yaqamƚiꞌij quꞌ weekeꞌ in niteꞌ yiꞌsinhetiꞌmkii paꞌ Intata pekheweꞌen, qa hik taꞌƚijupiꞌ in yaqaamij quꞌ week amaneyiꞌiꞌ peꞌ ƚenutsikꞌi paꞌ yisƚaxkii seheꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. w  







 9:21 Ro 2:12,14; Ga 2:3; 3:2 o 9:22 Ro 11:14; 1Co 7:16 p 9:24 Jud 3; Col 2:18  9:25 Ga 5:23; 1P 1:18; 5:4 r 9:27 He 6:8 s 10:1 Sal 44:1; Hch 7:11; Ex 13:21; 14:29 t  10:2 Hch 22:16; Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2 u 10:3 Ex 16:31 v 10:4 Ex 17:6; Nm 20:7‑13; Jn 4:14; 6:30‑35 w 10:5 Jud 5 n

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 463

1 CORINTIOS 10

6  Week

ekeweꞌ ƚunyejeikii paꞌaj jiyikfelittaxets paꞌquꞌ injunyejeyeꞌkii hatsꞌinha quꞌ hasuꞌuj injunyejeyiꞌijuꞌƚ pakhaꞌaj pekheweꞌen in wekwekƚe peꞌ yisuꞌun uƚꞌets.  x 7 Hasuꞌuj iyiniꞌƚii peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits in ƚunyejeyek paꞌaj peꞌ ujaꞌx pekheweꞌen. Keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —Naꞌ witset iꞌnjuꞌkii qa tekjuꞌ qa iyaꞌjuꞌ iye, qa in niiphaꞌmkii qa qi in tꞌotoi pekhel ƚeqꞌinyejeikii uƚꞌets.—   (Ex 32:6)   y 8 Hasuꞌuj iye jiwanawitjiꞌijjuꞌkii iꞌnesenits in ƚunyejeyek paꞌaj peꞌ ujaꞌx pekheweꞌen in wanawitjiꞌijjuꞌkii paꞌaj ƚꞌesenits, maꞌ qa paꞌ ewiꞌƚ neƚu qa yamets peꞌ waꞌm veintitrés mil (23.000).  z 9 Hasuꞌuj iye jitajaajin paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in ƚunyejeyek paꞌaj peꞌ ujaꞌx pekheweꞌen in yijaajintax, maꞌ qa naqꞌaxijjuꞌ in nikfeꞌjjuꞌ peꞌ qꞌoiqꞌoyits paꞌaj.  a 10 Hasuꞌuj iye uƚꞌax iꞌnlijeyeꞌets paꞌ Intata qe hik ƚunyejei iye paꞌaj peꞌ ujaꞌx pekheweꞌen qa nilanjuꞌ iye paꞌaj paꞌ ƚaqa ángel paꞌ Intata.  b 11 Week ekeweꞌ ƚunyejeikii paꞌaj jiyikfelittaxets paꞌquꞌ injunyejeyeꞌkii, qa in weꞌnikaꞌajjiꞌ qe qaꞌ jiꞌnijatshen, inekhewel in hats juꞌun jiꞌtejeꞌm peꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚuts.  c 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ quꞌ numti quꞌ hats tꞌuniꞌ ijuꞌƚha quꞌ niteꞌ naqsiꞌjiꞌijkii paꞌ uƚꞌax, nejeƚijuꞌƚha hasuꞌuj quꞌ nanamjuꞌ.  d 13 Peꞌ witaq jaajinkeyejeyiꞌƚ ej hik ƚunyejei iye peꞌ ƚanjaajinkeyejei pekhewep. Qa paꞌ Intata in yijaaꞌija paꞌquꞌ nitꞌij qa paꞌquꞌ naqsiijkii iye, qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ niteꞌ nenwejiniꞌiƚ ewets quꞌ les natꞌaniꞌ paꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌƚijuꞌƚ peꞌ witaq jaajinkeyejei. Qa quꞌ nanamtaxiꞌƚ ewets paꞌquꞌ witaq jaajinkeyejeꞌ qa paꞌ Intata qa nethiniƚij paꞌquꞌ ikheyijiꞌiƚ quꞌ ilatiꞌƚikꞌui.  e  













14  Qa

Naꞌaj Santa Cena.

hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, ilatiꞌƚikꞌuiha paꞌ witꞌiyinheyejets peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits. 15 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeliꞌƚkii. Jeƚiꞌƚikꞌuiha akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets. 16 In jiꞌyaꞌjiꞌ naꞌaj Santa Cena qa jititꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata, ¿me niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚ jinaꞌnijiꞌ in jiꞌyaꞌjiꞌ peꞌ ƚꞌathits haꞌ Cristo? Qa in jiteƚuj iye naꞌaj tanapkꞌasitjuꞌ pan, ¿me niteꞌ hik ƚunyeꞌj iye quꞌ ewiꞌƚ jinaꞌnijiꞌ paꞌ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo?  f  



 10:6 Mt 27:23; Stg 4:2; Nm 11:4,33,34; Sal 78:18; 106:14 y 10:7 Ef 5:5 z 10:8 1Co 6:18; Ap 2:14,20; 17:2; 18:3,9; Nm 25:1‑18; Sal 106:29 a 10:9 Nm 21:6 b 10:10 Jn 6:41; Jud 16; Ex 12:23; 2S 24:16; 1Cr 21:15; Sal 78:49 c 10:11 Sal 102:18; Mr 10:30; 13:7 d  10:12 Pr 24:16; He 6:8 e 10:13 Nm 12:7; 2P 2:9 f 10:16 Mt 26:26,27; Mr 6:41; 14:22,23; Lc 22:17,19,20; 1Co 11:25,26; Ga 3:14; Hch 2:42,46; 20:7 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 10  464 17 Naꞌl

paꞌ ewiꞌƚƚe in pan hikpaꞌ ewiꞌƚ juꞌunijiꞌ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in joꞌlotstax yemjee qa ewiꞌƚƚe paꞌ iꞌneseꞌn, qe jeꞌweekjiꞌ in ewiꞌƚ juꞌunijiꞌ in jiteƚuj paꞌ ewiꞌƚƚe in pan. g 18 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek kaꞌ ƚunyejei neꞌ Israel: pekheweꞌ tuj peꞌ inqaꞌmetetsikꞌi testiꞌyij paꞌ Intata, pekheweꞌen in tuj, ¿me niteꞌ ewiꞌƚ iꞌniꞌƚijiꞌ paꞌ Intata? Ehe, ewiꞌƚ iꞌniꞌƚijiꞌ. h 19 ¿Paꞌn ikjiꞌha akaꞌ hitꞌij? ¿Me ikjiꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm ƚiƚaꞌxeꞌ peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits? ¿Yeꞌ me ikjiꞌ iye peꞌ witqats testiꞌyij pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij? 20 Niteꞌ. Niteꞌ ikjiꞌ akaꞌan. Akaꞌ ikjiꞌ yijatꞌij pekheweꞌ tisjiꞌij peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, inwoꞌmetetsƚe peꞌ tisjiꞌjij qa niteꞌ paꞌ Intata quꞌ netisij. Qa niteꞌ hisuꞌun quꞌ ejuwaikaliꞌiƚij peꞌ inwoꞌmetets. 21 Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ iyaꞌaƚjiꞌ paꞌ tꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ iyaꞌaƚjiꞌ iye paꞌ tꞌejuyets peꞌ inwoꞌmetets. Niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ etujiꞌƚ paꞌ tꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ etujiꞌƚ iye peꞌ tꞌejuyets peꞌ inwoꞌmetets. 22 ¿Yeꞌ me jiwoꞌoi quꞌ jintawakaninkii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij? ¿Me les jitꞌanipjiꞌ quꞌ jetꞌunitseꞌ pakhaꞌan? i  









23  Week

Ijamtiꞌijets yijatꞌij pakhaꞌ mexe yumti pekhewep.

ƚekeꞌ paꞌquꞌ jintaqsiijkii quꞌ jintesuꞌun, qa niteꞌƚe week quꞌ ƚeꞌsitseꞌ. Week ƚekeꞌ paꞌquꞌ jintaqsiijkii, qa niteꞌƚe week quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiniihinijphaꞌm in jitajayan paꞌ Intata. 24 Hasuꞌuj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ natjamti ƚetets. Nijamtiꞌets yijatꞌij pekhewep. j 25 Ƚujiꞌƚ week pekheweꞌ teꞌninei peꞌ ƚꞌesenitjii, qa hasuꞌuj anfaakaniꞌƚij me talanhetiꞌyifi pakhaꞌaj peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ ataweꞌjeꞌetskii qaꞌ nikesimen paꞌ ataweꞌj. 26 Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij paꞌaj: —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yatsatꞌaxij haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qa week peꞌ iꞌnipjiꞌ haneꞌen.—  (Sal 24:1) k 27 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Jesús quꞌ nisuꞌun quꞌ ekiꞌƚiꞌjuꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, qa akhaꞌ qa ƚisuꞌun quꞌ ijayanii peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, week ƚuj peꞌquꞌ neƚisij qa hasuꞌujƚe anfaakanij paꞌn taꞌƚijiꞌ peꞌ ƚaqats, hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ ataweꞌjeꞌetskii qaꞌ nikesimen paꞌ ataweꞌj. 28 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nitꞌij ewets: —Akaꞌan ƚꞌeseꞌn hats yojoꞌoj in testiꞌyij neꞌ witeqsiꞌnqꞌalits,— maꞌ qa hasuꞌuj ƚuj, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ nitawjemeteneꞌ paꞌ yitꞌij ewets akaꞌan, hatsꞌinha iye qaꞌ niteꞌ ataweꞌjeꞌetskii qaꞌ nikesimen paꞌ ataweꞌj, qe paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yatsatꞌaxij haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qa week  (Sal 24:1) l peꞌ iꞌnipjiꞌ haneꞌen.  









 10:17 Jn 11:52; Ef 4:4 h 10:18 Gn 8:20; Lv 1:5; Nm 3:26; Dt 12:27; 1S 2:28; 1Cr 6:49; Sal 26:6; Ez 8:15; He 7:13 i 10:22 Ec 6:10 j 10:24 Mr 10:45; Fil 2:4 k 10:26 Mr 13:19 l  10:28 Lc 10:8 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 465

1 CORINTIOS 10​, ​11

29 Niteꞌ

kꞌiyetꞌej in ikesimen paꞌ ataweꞌj qe paꞌ niteꞌ ikesimen yijatꞌij paꞌ ƚataweꞌj hikpaꞌ kꞌiyetij. Qe ¿inhatsꞌek quꞌ netitijitiyijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌ yijunyeꞌj quꞌ nataꞌƚets pakhaꞌ niteꞌ ikesimen paꞌ ƚataweꞌj? m 30 Quꞌ nekꞌiyinipjiꞌ qaꞌ hitꞌij ƚeꞌwisij paꞌ Intata paꞌ tseƚisij quꞌ hetuj, qa ¿inhatsꞌek quꞌ nenitꞌij yiwets quꞌ yuƚꞌaxeꞌ quꞌ nataꞌƚets pakhaꞌ hetuj in hitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata? n 31 Ekheweliꞌƚ week paꞌquꞌ etujiꞌƚ, paꞌquꞌ iyaꞌaƚjiꞌ qa paꞌquꞌ aqsiiƚijkii iye, ƚeꞌwis quꞌ aqsiiƚijkii quꞌ netꞌejuyets in ƚiwqinhetiꞌƚ paꞌ Intata. o 32 Hasuꞌuj aqsiimijkii paꞌquꞌ nenwuꞌmjuꞌ peꞌyeꞌ neꞌ judiol, iꞌnƚiꞌi neꞌ niteꞌ judiol, qa iꞌnƚiꞌi neꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata, p 33 in yijunyeꞌjek yakhaꞌ in ewiꞌƚƚe in howoꞌojii week naꞌaj haqsiijkii quꞌ niꞌsinhetij eneꞌ week. Qa niteꞌ howoꞌoi paꞌquꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ hisuꞌunijupiꞌ, qe peꞌquꞌ olotseꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ niꞌsinhetij hatsꞌinha quꞌ iƚiyeꞌjeek. q 1  Ojonketiƚikꞌi akaꞌ yijunyeꞌj qe keꞌek yakhaꞌ in hojonketikꞌi kaꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Cristo. r  







11



2  Hewetfeliꞌƚij

Efuts neꞌej witlijtsitjiiyifi.

eꞌm in qi in ƚeꞌwis in ƚaqsiiƚijkii in niteꞌ ƚiliꞌiƚij in ƚijamtiꞌiƚyiikii qa niteꞌ ƚanqamiꞌƚij iye in ƚaqsiiƚijkii kekheweꞌ hats kꞌijatsheniƚij. s 3 Qa hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha haꞌ Cristo in hikhaꞌ ƚejiƚaꞌ week naꞌaj jukhew quꞌ netkꞌenets, qa naꞌaj jukhew qa hik naꞌaj ƚejiƚaꞌek neꞌej ƚewheꞌyeꞌ, qa paꞌ Intata qa hikpaꞌ ƚejiƚaꞌek haꞌ Cristo. t 4 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nitꞌonijjuꞌ peꞌyeꞌ ƚeiƚaꞌ quꞌ nasinjiꞌ quꞌ niyin qa iꞌnƚiꞌi quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, pakhaꞌan niteꞌ yiwqinhet hakhaꞌ ƚejiƚatax. u 5 Qa pekheꞌƚe efu quꞌ niteꞌ nitꞌonejuꞌ paꞌquꞌ ƚeiƚaꞌyeꞌ quꞌ nasinjiꞌ quꞌ niyin qa iꞌnƚiꞌi quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, pekheꞌen qa niteꞌ yiwqinhetek paꞌ ƚejiƚatax, maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ laaxayeꞌ paꞌ ƚeiƚaꞌ. v 6 Qa quꞌnteꞌ nisuꞌuneꞌ quꞌ nitꞌonjoꞌ ƚeiƚaꞌ neꞌntusij. Qa quꞌ newepinƚiꞌij quꞌ nitusijjiꞌ peꞌquꞌ ƚꞌewkujitseꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ laaxayeꞌ qaꞌ nitꞌonjoꞌ paꞌquꞌ ƚeiƚaꞌyeꞌ. 7 Qa paꞌquꞌ jukheweꞌ hasuꞌuj nitꞌonjoꞌ paꞌquꞌ ƚeiƚaꞌyeꞌ qe ƚakhaꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata qa ƚakhaꞌ iye in qijiꞌ qa wetjeyumtshenijupiꞌ paꞌ Intata in qijiꞌ, qa efuƚe in qijiꞌ qa wetjeyumtshenijupiꞌ ek paꞌ jukhew in qijiꞌ. w  









 10:29 Lc 6:37 n 10:30 Mr 8:6; Ro 1:8 o 10:31 Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 p 10:32 Hch 24:16; Fil 1:10 q 10:33 Mr 10:45 r 11:1 Fil 2:5; 1P 2:21 s  11:2 Mr 7:3; Jud 3 t 11:3 Ef 1:22; 4:15; 5:23; Col 1:18; 2:10,19; Gn 3:16; 1Co 3:23 u  11:4 1P 3:16 v 11:5 Dt 21:11‑12 w 11:7 Gn 1:27; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 11  466 8  Qe

paꞌ jukhew niteꞌ taꞌƚets paꞌaj peꞌquꞌ efuyeꞌ, qe peꞌ efu yijatꞌij in taꞌƚets paꞌaj paꞌ jukhew. x 9 Qa niteꞌ iye taꞌƚets peꞌquꞌ efuyeꞌ in wanaqsiijkii paꞌaj paꞌ jukhew, qe paꞌ jukhew yijatꞌij hikpaꞌ taꞌƚets in wanaqsiijkii paꞌaj peꞌ efu. 10 Qa in taꞌƚijupiꞌ akaꞌan qa taꞌƚijupiꞌ iye peꞌ angelits peꞌquꞌ efuyeꞌ niꞌntaafinjuꞌ ƚeiƚaꞌ qaꞌ jutsiqaxeꞌ in ƚakhaꞌ yiwqinhetjiꞌha paꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ. 11 Qa inekhewelƚe in jitajayan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, peꞌquꞌ efuyeꞌ niteꞌ les tꞌanipjiꞌ quꞌ qiyeꞌjiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ, qa hik ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ jukheweꞌ niteꞌ les tꞌanipjiꞌ quꞌ qiyeꞌjiꞌ peꞌquꞌ efuyeꞌ. 12 Qe hik ƚunyeꞌj peꞌ efu in taꞌƚets paꞌaj paꞌ jukhew, qa naꞌaj jukhew in nekfikꞌi qa taꞌƚetsek neꞌej efu, qa week ekeweꞌen taꞌƚets paꞌ Intata. y 13 ¿Paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan? ¿Me ƚeꞌwisijupiꞌ peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ nasinjiꞌ quꞌ niyin qaꞌnteꞌ nitꞌonejuꞌ paꞌquꞌ ƚeiƚaꞌyeꞌ? Niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ akaꞌan. z 14 ¿Me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets naꞌaj jukhew neꞌej ƚꞌewkujits in yijetinjuꞌ qa yeqwepin? a 15 Qa nikheƚiꞌij efu in yijetinjuꞌ neꞌej ƚꞌewkujits qa qiꞌimjiꞌ, qe ƚakhaꞌ testiꞌyij in ijetits neꞌej ƚꞌewkujits qe qaꞌ netitꞌoyijjuꞌ ƚeiƚaꞌ. b 16 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ numti quꞌ hijanikꞌi akaꞌ ƚunyeꞌjkii nenikfelitets in ham iye pakhapeꞌ iye quꞌ injunyejeyeꞌ, hik akaꞌ week ƚunyejei nekhewep witlijtsitjiyitsii.  















Niteꞌ hik ƚunyejei quꞌ netekjiꞌ paꞌ ƚekujii paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.

17 Haneꞌej

ekeweꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ kꞌewqinhetiƚijjiꞌ qe in ƚonotꞌaxjiꞌij taxiꞌƚij wetjuꞌƚ paꞌ Intata qa niteꞌ ƚeꞌwis paꞌquꞌ aqsiꞌjjiiƚijkii qe ƚaqsiꞌjjiiƚijkii paꞌ uƚꞌax. 18 Akaꞌ yojo quꞌ hitꞌiƚij ewets akaꞌan: yakhaꞌ kꞌimpiꞌyeꞌej in ƚonotꞌaxjiiƚij wetjuꞌƚ paꞌ Intata qa teꞌ niteꞌ anyejeijiiƚij wetjuꞌƚ ƚetqetheniꞌƚ wetjuꞌƚkii, ƚammiꞌsƚe in humti quꞌ yijaayiꞌija akaꞌ ƚunyeꞌjkii. 19 Qe les ƚeꞌwis quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii, hatsꞌinha quꞌ netwenhetii pekheweꞌ quꞌ nasinikꞌi pakhaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. c 20 Qa hik taꞌƚijupiꞌ qa ƚꞌekjiiƚjuꞌ qa ƚonotꞌaxjiiƚ wetjuꞌƚ, hats niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ekiꞌƚjiꞌ paꞌ ƚekujii paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. d 21 Qe week ewiƚei yisuꞌun quꞌ ajeꞌeƚ netek qaꞌ niteꞌ nonotkiyekii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ujaꞌx peꞌ iyipkunjuꞌ qa pekhewepƚe qa yekꞌuwetjuꞌ. 22 ¿Me ham etsiliꞌiƚ quꞌ ekiꞌƚiꞌjuꞌ qa quꞌ iyaꞌaƚijuꞌ iye? ¿Yeꞌ me ƚuteniꞌƚ pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, qa quꞌ iwepinhetiꞌƚ wetjuꞌƚ iye pekheweꞌ ham  









 11:8 Gn 2:21‑23; 1Ti 2:13 y 11:12 Sal 104:24; Ap 3:14 z 11:13 Jn 5:22‑30  11:14 Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11; 2Co 6:8 b 11:15 Fil 3:19 c 11:19 2P 2:1 d  11:20 Mt 26:26‑29; Mr 14:22‑25; Lc 22:14‑20; 1Co 10:14‑22 x

a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 467

1 CORINTIOS 11

yiwqꞌaxineꞌ? ¿Paꞌn quꞌ hitꞌiƚij ei? ¿Me kꞌewqinhetiƚijjiꞌ? Niteꞌ, akaꞌan niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ kꞌewqinhetiƚijjiꞌ. 23  Qe

Naꞌaj Santa Cena.

kekheweꞌ tseƚisij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa hik kekheweeꞌija iye in kꞌijatsheniƚij: paꞌ najaꞌxjiꞌ in teꞌninei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ pan, e 24 maꞌ qa in hats yitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata, qa napkꞌasitjuꞌ qa yitꞌij: —Ƚujiꞌƚ, haneꞌen hik haꞌne yeseꞌn haneꞌen wetƚisƚetij qe taꞌƚiꞌƚ ewets. Aqsiꞌjiꞌƚijkii akaꞌan qaꞌ anjamtiꞌiƚyikꞌi.— f 25 Qa hik ƚunyeꞌj iye in hats yiliꞌijjuꞌ in tekjuꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ tokꞌo qa yitꞌij: —Haꞌne iꞌnjiꞌ haꞌne tokꞌo hik eneweꞌ yathits, qa hik haꞌne paꞌ inkꞌayik wenitꞌij. Aqsiꞌjiꞌƚijkii akaꞌan qaꞌ anjamtiꞌiƚyikꞌi qa yamjiꞌjets quꞌ iyaꞌjiiƚjiꞌ.— g 26 Qe week qa yamjiꞌjets quꞌ etujiꞌƚ paꞌ pan qa ƚꞌiyaꞌaƚjiꞌ iye paꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ tokꞌo, ekheweliꞌƚ ƚenfeliꞌƚ in waꞌm paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qaꞌ amƚiꞌiƚijii quꞌ netpiltaxjuꞌ iye. h 27 Paꞌquꞌ jukheweꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ efuyeꞌ quꞌ netuj paꞌ pan qaꞌ niyaꞌjiꞌ iye paꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ tokꞌo tꞌejuyets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ niteꞌ ƚeꞌwisiiha paꞌ ƚataweꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa hats wetwuƚꞌenhetƚeꞌets paꞌ ƚꞌeseꞌn qa peꞌ ƚꞌathits haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 28 Qa hik taꞌƚijupiꞌ peꞌquꞌ nenkuyuꞌuj paꞌ pan qaꞌ niyaꞌjiꞌ iye paꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ tokꞌo, yojo quꞌ natjamtii ekuꞌnijupkiiha me ikesimen me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ nikesimeneꞌ paꞌ ƚataweꞌj. 29 Qe paꞌquꞌ netuj paꞌ pan qaꞌ niyaꞌjiꞌ iye paꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ tokꞌo qa niteꞌƚe yumti in hats tuj paꞌ ƚꞌeseꞌn qa iyaꞌjiꞌ iye peꞌ ƚꞌathits haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, pakhaꞌan hats ƚantanithenkeyeꞌjƚe paꞌ tuj qa paꞌ iyaꞌjiꞌ iye. i 30 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ in olots peꞌ niteꞌ tꞌunits qa peꞌ wanqaatsꞌejuꞌ iye, qa naꞌl iye peꞌ ujaꞌx naxjuꞌ. j 31 Qa quꞌ jintajamti ekuꞌnijupkiiha me ikesimen me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ nikesimeneꞌ paꞌ intaweꞌj, maꞌ qekhanteꞌ jintatanithenhetiꞌyeꞌtax. 32 Qa in jitatanithenhetiiƚe, haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ jiyitanithen qa jeꞌqfeꞌmetets qe niteꞌ yisuꞌun quꞌ jinaꞌnjiꞌtejeꞌm pekheweꞌ tejeyuꞌmtshenhetii hatseꞌ qaꞌ namii paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata. k 33 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, qa ƚonotꞌaxjiiƚij wetjuꞌƚ quꞌ ekiꞌƚjuꞌ qaꞌ oꞌnotkijiiƚijets pekhewep. 34 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ niyipkun netek ekuꞌnii peꞌquꞌ etsiꞌyeꞌ, hatsꞌinha qaꞌ ham nitanitheniꞌij paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ ƚeqꞌinyeꞌjeꞌ in iꞌnjiꞌtejeꞌm  





















 11:23 Jud 3 f 11:24 Lc 22:19 g 11:25 Lc 22:20; Jn 6:54 h 11:26 Fil 2:8; 3:10; Mr 8:38  11:29 Mr 12:40; 1Jn 5:16 j 11:30 Jn 11:11; Hch 7:60; 1Ts 4:13‑15 k 11:32 Jn 5:22‑30; Mt 12:41 e i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 11​, ​12  468

peꞌ notꞌax wetjuꞌƚ. Qa kekhewepƚe ƚatsfaakaniꞌƚij qaꞌ hatseꞌƚuꞌyeꞌ quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei. l

12

1   Yejefets,

Paꞌ ewiꞌƚ jiyitijinenij paꞌ Espíritu Santo.

niteꞌ hisuꞌun quꞌnteꞌ enikfeꞌliꞌiƚets in tꞌejuyets paꞌ Espíritu Santo peꞌ jiyeƚisij qa jiꞌyiyaꞌyij. 2 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeeꞌliƚetsha in mexenteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets paꞌ Intata, qa pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in qi in ƚꞌaqanhetiyiƚijkii in ƚijayaniꞌƚ pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits niteꞌ iyet.  m 3 Hik taꞌƚijupiꞌ in hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha in ham paꞌquꞌ nitꞌij quꞌ nataꞌƚets paꞌ Intata ƚeqe Espíritu: —Uƚꞌax paꞌ Jesús.— Qa ham iye paꞌquꞌ nitꞌij: —Paꞌ Jesús hikpaꞌ Yatsatꞌaxyij,— quꞌnteꞌ nataꞌƚeꞌets paꞌ Espíritu Santo.  



4  Olots

Peꞌ jiyeƚisijjuꞌ paꞌ Espíritu Santo.

pekhel ƚunyejeikii peꞌ jitestiyijjuꞌ qa jiꞌyiyaꞌyij qa ewiꞌƚƚe paꞌ taꞌƚets Espíritu.  n 5 Olots pekhel ƚunyejeikii quꞌ jiꞌntꞌithayiki qa ewiꞌƚƚe haꞌ jitꞌithayiꞌyiꞌm Yatsatꞌaxꞌinij. 6 Olots pekhel ƚunyejeikii neꞌej jiteꞌwen ƚeꞌsits yaqsiijkii paꞌquꞌ jukheweꞌ qa ewiꞌƚƚe paꞌ Intata in taꞌƚets, hikpaꞌ ewiꞌƚƚe in week yaqsiijkii. 7 Qa weekƚe ewiƚei testiꞌyij quꞌ nethinkii in iꞌnjiꞌ paꞌ Espíritu Santo, maꞌ qa weteniꞌfenij wetjuꞌƚkii,  o 8 qe naꞌl paꞌquꞌ netisij paꞌ Espíritu Santo quꞌ qi quꞌ nenikfeꞌlets paꞌquꞌ nitꞌij qa yasiinikꞌiha iye, qa pakhap qa tisijek paꞌ Espíritu Santo quꞌ qi quꞌ nenikfeꞌlets keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa nifeliꞌm pekhewep.  p 9 Qa pakhap qa tisijek paꞌ Espíritu Santo in les qi in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata, qa pakhap qa tisijek paꞌ Espíritu Santo quꞌ nitꞌunhet paꞌquꞌ nanqaatsꞌetax. q 10 Qa pakhap qa yaqsiijkiyek paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ, qa pakhap qa iꞌnijjiꞌ ek paꞌquꞌ nenqitijineyuꞌuj inwets paꞌ Intata, qa pakhap qa nikfeꞌletsek paꞌquꞌ niꞌwen iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ nepiyeꞌekꞌi me taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo me iꞌnƚiꞌi quꞌ nataꞌƚets pakhapeꞌ iye espirituyeꞌ, qa pakhap qa ƚꞌajƚiꞌij in tujtseikal peꞌ ƚeꞌlijei, qa pakhap qa niqatek paꞌ ikjiꞌ. r 11 Week ekeweꞌen hik pakhaꞌƚe taꞌƚets iye paꞌ ewiꞌƚƚe in Espíritu, hikpaꞌ netisijjuꞌ week ewiƚei paꞌquꞌ nisuꞌun Ƚakhaꞌ.  













 11:34 1Co 4:19 m 12:2 Hch 8:32; 1Co 8:4; 14:10; 2P 2:16 n 12:4 Ro 12:6; 1Co 14:1; Ef 4:8; He 2:4; 1P 4:10 o 12:7 Stg 4:5 p 12:8‑10 Ro 12:7‑8; Ef 4:11; 1P 4:11; 1Co 2:6‑7 q  12:9 Lc 13:32; Hch 4:22,30; 10:38 r 12:10 Hch 19:11; 1Co 13:2; 1Jn 4:1‑3 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 469

1 CORINTIOS 12

12  Jeƚ

qekuꞌniꞌƚek naꞌaj ewiꞌƚ witꞌeseꞌn, olots neꞌej ƚewekwekits, qa eneweꞌ ƚewekwekits in olotstax qa ewiꞌƚƚe paꞌ witꞌeseꞌn in weekƚiꞌij, qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Cristo. s 13 Week inekhewel, judío iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ judioyeꞌ, witƚinek iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ witƚinekꞌe, week inekhewel jiwempulijijjuꞌ paꞌ ewiꞌƚƚe in Espíritu qe qaꞌ jinaꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ ƚewekwekits paꞌ witꞌeseꞌn. Qa week hik ƚunyeꞌj quꞌ niyaꞌjiꞌ paꞌ ewiꞌƚƚe in Espíritu. t 14 Qe naꞌaj witꞌeseꞌn niteꞌ ewiꞌƚƚe, qe olots yijatꞌij ƚewekwekits. 15 Paꞌquꞌ witfꞌiyeꞌ quꞌ nitꞌij, —Yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwitkoi qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ haꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ witꞌeseꞌn.— ¿Me niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ witꞌeseꞌn pakhaꞌan? ¡Iꞌnjiꞌtejeꞌm! 16 Peꞌquꞌ witikfiꞌyeꞌ quꞌ nitꞌij: —Yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwittoꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ haꞌnjiꞌtejeꞌm naꞌ witꞌeseꞌn.— ¿Me niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ witꞌeseꞌn pekheꞌen? ¡Iꞌnjiꞌtejeꞌm! 17 Quꞌ week wittoꞌyiꞌij paꞌ witꞌeseꞌn, ¿paꞌn ƚeqfenyeꞌj ƚewek quꞌ nepiꞌyeꞌkii? Qa quꞌ weekeꞌ paꞌ witꞌeseꞌn quꞌ witikfiyiꞌij, ¿paꞌn ƚeqfenyeꞌj ƚewek quꞌ ninjiꞌwen peꞌyeꞌ? 18 Qa pakhaꞌƚe Intata qa yeniꞌ paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ neniꞌ peꞌ ƚewekwekits paꞌ witꞌeseꞌn. u 19 Qa quꞌ weekiꞌij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ peꞌ witwekwekits, qa ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ witꞌeseꞌniꞌij? 20 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in olotstax yemjee peꞌ ƚewekwekits, qa ewiꞌƚƚe paꞌ witꞌeseꞌn. 21 Peꞌquꞌ wittoꞌyeꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nitꞌijets paꞌ witkoi: —Akhaꞌ aꞌhameꞌyijup, niteꞌ hiteꞌj ei.— Qa hik ƚunyeꞌj iye paꞌquꞌ witjiꞌƚayeꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nitꞌijets peꞌquꞌ witfꞌiyeyeꞌ: —Aꞌhamitsiꞌiƚ yijup, niteꞌ hiteꞌjiꞌƚ ei.— 22 Qe akaꞌ ƚunyeꞌj yijatꞌij akaꞌan, pekheweꞌ jitumti quꞌnteꞌ netꞌunitseꞌ hik pekheweꞌ les in niteꞌ jitesuꞌun quꞌ hamitseꞌ injup. 23 Qa pekheweꞌ les jiwepinij ƚewekwekits haꞌne iꞌneseꞌn, qa hik pekheweꞌ qa les in jitejeeƚetsha, qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌnteꞌ jintiꞌntaafineꞌjuꞌ, qe jiwepinij quꞌ neꞌtwenhetii. v 24 Qa pekhewepƚe qa niteꞌ hamikꞌui quꞌ netitꞌoijoꞌ. Hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata in yaqsiijkii haꞌne iꞌneseꞌn quꞌ les jintiwqinhetjiꞌ pekheweꞌ niteꞌ tꞌunits, 25 hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ neqetꞌetseꞌ wetjuꞌƚkii, qaꞌ nenkewet wetjuꞌƚkii yijatꞌij eneweꞌ ƚewekwekits eneꞌ iꞌnesenits. w 26 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ nanqaatsꞌe eneweꞌ ƚewekwekits eneꞌ iꞌnesenits qa weekƚiꞌij in wanqaatsꞌejuꞌ, qa quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii qa weekƚiꞌij iye in ƚeꞌsitsiꞌmkii.  



























s  12:12 Jn 11:52; Ef 4:4 t 12:13 Ga 3:28; Ef 2:13‑18; Col 3:11 u 12:18 Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17 v 12:23 Mr 6:4; 1P 2:7 w 12:25 1Co 1:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 12​, ​13  470 27 Maꞌ

hayits, week ekheweliꞌƚ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo, qa week ewiƚei ekheweliꞌƚ peꞌ ƚewekwekits paꞌ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo.  x 28 Pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata, paꞌ Intata yeniꞌ quꞌ les netweiphaꞌm peꞌ apóstoles qa peꞌ teꞌweyijuꞌƚ qa profetas, y qa peꞌ yojoꞌopjiꞌ ek peꞌ profetas qa maestros. Pekheweꞌ yojoꞌopjiꞌ ek peꞌ maestros, peꞌ yaqsiijkii paꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. Qa peꞌ yojoꞌopjiꞌ ek, peꞌ yiƚin paꞌquꞌ nanqaatsꞌe. Qa peꞌ yojoꞌopjiꞌ ek, pekheweꞌ yiꞌfen pekhewep. Qa peꞌ yojoꞌopjiꞌ ek, peꞌ yithayiki peꞌ wekwek tꞌejuyets peꞌ yijayan paꞌ Intata. Qa peꞌ yojoꞌopjiꞌ ek, peꞌ ƚꞌajƚiꞌij in tujtseikal peꞌ ƚeꞌlijei. z 29 ¿Me week quꞌ aꞌpostolitsiꞌiƚ? ¿Me week quꞌ oprofetaliꞌiƚ? ¿Me week quꞌ aꞌmaestroliꞌiƚipjiꞌ? ¿Me week quꞌ aqsiiƚijkii peꞌquꞌ ham ƚunyeꞌjeyiꞌijuꞌƚ? 30 ¿Me week ƚꞌestiyiꞌƚij quꞌ ajeꞌeƚ itꞌunhetiꞌƚ paꞌquꞌ nanqaatsꞌe? ¿Me week quꞌ ƚꞌajeꞌƚejiꞌij quꞌ tujtseikaleꞌ peꞌquꞌ eꞌlijeyiꞌiƚ? ¿Me week quꞌ eniqatjiꞌjiꞌƚ peꞌ tujtseikal? a 31 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ mowoꞌoƚii quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ Intata pekheweꞌ les yiꞌfen pekhewepeꞌ. Maꞌ hayits, haneꞌej qa kꞌefeeliƚiꞌmha pakhaꞌ ƚeꞌwis yijatꞌij in witꞌikheyiꞌj. b  







13

1   Quꞌ

Pakhaꞌ witeqsuꞌunkaꞌx niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niliꞌij.

yakhaꞌyeꞌ quꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij in tujtseikal peꞌquꞌ yiꞌlijeyeꞌ, ƚeꞌlijei peꞌquꞌ jukhewiikaꞌleꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ angelitseꞌ, qa hamƚe yeqsuꞌunkaꞌxeꞌ, hik yijunyeꞌj naꞌaj nijket in talanhetiꞌyijetskii peꞌyeꞌ qa tꞌai, iꞌnƚiꞌi neꞌej kꞌoijiꞌ fiƚii qe talanhetiꞌyij wetjuꞌƚkii. c 2 Quꞌ heyestiꞌyij quꞌ henfel pekheweꞌ quꞌ nanaꞌl hatseꞌ, qa quꞌ netsikfeꞌlets iye pekheweꞌ ewiꞌƚƚiꞌijkii paꞌ Intata in nikfeꞌlets, qa quꞌ week netsikfeꞌlets iye pekheweꞌ wekwek qa quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ haqsiijkii quꞌ netꞌijaiyikꞌui peꞌquꞌ utekꞌeꞌ paꞌquꞌ naꞌniꞌ qe taꞌƚets paꞌnteꞌ yeqekuyeꞌj, qa hamƚe yeꞌm paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx, maꞌ yakhaꞌ qa ham yeꞌwejuꞌƚiꞌij. d 3 Quꞌ heꞌyihinijkii peꞌquꞌ yiwekwekitseꞌ qe qaꞌ hetisij ƚaqeꞌ pekheweꞌ ifꞌiljetsits, qa quꞌ niteꞌ natsꞌayeꞌ yiwek quꞌ nekꞌinqiƚinenijjuꞌ haꞌne yeseꞌn, qa hamƚe yeꞌm paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx, maꞌ qaꞌ ham paꞌquꞌ natsaxij. 4 Paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx ƚunyeꞌj niteꞌ eqꞌitaqsunaꞌx, eqꞌiltinhetsax. Paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx niteꞌ eqemtshenetsaxijkii peꞌyeꞌ. Paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx niteꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ qiyeꞌjiꞌ, niteꞌ yumti quꞌ les natꞌanipjiꞌ pekhewep.  e  





 12:27 Ef 1:23; Col 1:18 y 12:28 Profeta ikjiꞌ: ewiꞌƚ jukhew nifel peꞌ yitꞌijets paꞌ Intata. z 12:28 Mt 16:18; 1Co 12:9; 14:4; Ap 1:4; Ef 4:11; Stg 3:1; Mr 13:22 a  12:30 Lc 24:27 b 12:31 Nm 25:13; Stg 4:2 c 13:1 Jn 13:35; 1Jn 4:7‑12; Mt 10:9 d  13:2 1Co 14:1,3‑6,22‑39; Ef 4:11; 1Ts 5:20; Mt 17:20 e 13:4 1Ts 5:14; Nm 25:13; Ga 4:17; 1Co 4:6 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 471

1 CORINTIOS 13​, ​14

5  Niteꞌ

hik ƚunyeꞌj naꞌaj niteꞌ teqeneƚuikii qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii paꞌquꞌ nisuꞌun, niteꞌ naqameyuꞌuj peꞌyeꞌ, niteꞌ ajeꞌeƚ nayuꞌkii, niteꞌ yijamtiꞌikꞌi peꞌquꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi ƚenelijei iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚenifenyejeyetaxkii. f 6 Paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx niteꞌ ƚeꞌwisiꞌmkii in naꞌl paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii niteꞌ yatsathen, pakhaꞌ yijatꞌij yijaaꞌija in ƚunyeꞌjkii qa yiꞌsinhetiꞌmkii. g 7 Weekƚe tꞌekuꞌmijuꞌƚ peꞌ aꞌtits, niteꞌ eqekuftsax, niteꞌ yiliꞌij paꞌ ƚoqꞌotkineyeꞌjikꞌui peꞌ hats yiwjutsiqen paꞌ Intata, week wentꞌunhetƚiꞌijuꞌƚ peꞌ wekwek. h 8 Pakhaꞌ witeqsuꞌunkaꞌx niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niliꞌij, qa pekheweꞌƚe nifel paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ qa yiliꞌij hatseꞌ, qa pekheweꞌ iye ƚꞌajƚiꞌij in tujtseikal peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ yiliꞌij iye hatseꞌ, qa paꞌ witikfeliyaꞌxets peꞌ wekwek yiliꞌij iye hatseꞌ, i 9 qe ƚammiꞌsƚe paꞌ naꞌl ineꞌm witikfeliyaꞌxets, qa ƚammiꞌsƚe iye paꞌ jitefel quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ, 10 qa quꞌ namtaxets quꞌ jinenikfeeꞌletsha maꞌ qa paꞌ ƚammiꞌsƚe in jinikfeꞌltaxets qaꞌ hameꞌ. 11 In mexe yoꞌmeꞌƚaꞌs kꞌiyet in ƚꞌanyeꞌjek naꞌaj omeƚaꞌs, paꞌ hoksiꞌwen in ƚunyeꞌjek naꞌaj omeƚaꞌs, yaqjamtikineyeꞌjkii in ƚunyeꞌjek naꞌaj omeƚaꞌs, maꞌ qa in hats yaꞌjit qa hiliꞌij ƚunyeꞌj naꞌaj omeƚaꞌs. 12 Qe haneꞌej in jiteꞌwentax peꞌ wekwek hik ƚunyeꞌj neꞌej witeqjeƚinetjii qe hats niteꞌ naꞌliijuꞌha. Qa quꞌ namtaxets paꞌ ƚahatsꞌij qaꞌ jinteꞌwenija paꞌ ƚunyejeeyija. Haneꞌej ƚammiꞌsƚe paꞌ tsikfeꞌlets, qa yamets hatseꞌ quꞌ week netsikfeꞌletsha in ƚunyeꞌjek ƚakhaꞌ in week nikfeꞌl yiwets. j 13 Haneꞌej niteꞌ yiliꞌij in naꞌl eneweꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ, eneweꞌen: paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij paꞌ Intata, paꞌ inqꞌotkineyeꞌjikꞌui quꞌ week jinenikfeꞌltaxetsha hatseꞌ qa paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx. Qa pakhaꞌ les tꞌanipjiꞌ ekeweꞌen pakhaꞌ witeqsuꞌunkaꞌx. k  















14

1   Mowoꞌoƚiiha

In tujtseikal neꞌej ƚeꞌlijei.

quꞌ qi quꞌ ineqsuꞌuniꞌƚ, qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ isuꞌuniꞌƚha iye paꞌquꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ Espíritu Santo. Les in hisuꞌuntax quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ neƚisiꞌƚij quꞌ enfeliꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei. 2 Qe paꞌquꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij in tujtseikal peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ iyetiꞌƚ paꞌ Intata qa niteꞌ iyetiꞌƚ eneꞌ jukhew, qe ham yepiyeꞌyeꞌ peꞌquꞌ nitꞌij. Peꞌ yitꞌij ham nikfeꞌleꞌets qe taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo. l 3 Qa pakhaꞌƚe quꞌ niyetij keꞌ wiꞌtlijei qa iyetikꞌui yijatꞌij peꞌquꞌ jukheweꞌ, maꞌ qa yikfelitets qa niihinphaꞌm peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii, qa yakakƚin qa yiꞌfen iye peꞌ ƚatawjets.  



 13:5 Mr 10:45; Fil 2:4; Hch 17:16 g 13:6 Sal 119:142; Jn 8:14; 14:6 h 13:7 Stg1:12  13:8 Mt 7:25,27; Lc 6:49; 11:17; 13:4; 16:17; Hch 15:16; He 11:30; Ap 11:13; 16:19 j  13:12 1Jn 3:2; 4:8; Pr 2:6; Jn 17:3; 1Co 8:3; Ga 4:9 k 13:13 1Ts 1:3 l 14:2 1Co 12:10 f

i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 14  472 4 Paꞌquꞌ

ƚꞌajeꞌƚiꞌij in tujtseikaltax peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ ƚakhaꞌƚe in weniihinƚephaꞌm, qa pakhaꞌƚe quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa niihinphaꞌm peꞌ yijayan paꞌ Intata. 5 Yakhaꞌ hisuꞌuntaxija quꞌ eꞌweekiꞌiƚ quꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌ tujtseikaleꞌ peꞌquꞌ eꞌlijeyiꞌiƚ, qa lesƚe in ƚeꞌwiisija quꞌ enfeliꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei. Qe paꞌquꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei les tꞌanipjiꞌ paꞌquꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij in tujtseikaltax peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ. Yeꞌehe, in naꞌl yijatꞌij naꞌaj niqat peꞌquꞌ nitꞌij hatsꞌinha quꞌ week nenikfeꞌlikꞌiha pekheweꞌ hats yijayaanija haꞌ Jesús qaꞌ les netꞌunitsij peꞌ ƚatawjets. 6 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, jitejeyumtshen qekuꞌnijupiꞌ ek akaꞌan. Quꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌ hitꞌij peꞌquꞌ ham m nenikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei, ¿ƚekpaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij? Qa quꞌ henfelƚe pakhaꞌ quꞌ iꞌnkꞌaƚe epiꞌyeꞌeƚikꞌi, iꞌnƚiꞌi quꞌ henfel pakhaꞌ quꞌ menteꞌ enikfeꞌliꞌiƚets, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ nanaꞌl hatseꞌ, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ kꞌijatsheniƚij keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qa wejuꞌƚij yijatꞌij. 7 Qa hik ƚunyejei iye neꞌej fiƚii in niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ eneꞌ naꞌl peꞌ ƚiƚii, axeꞌm neꞌej foj flauta iꞌnƚiꞌi naꞌaj fiƚik arpa quꞌ niteꞌ neqetꞌaxiꞌikꞌi paꞌquꞌ ƚꞌanyeꞌjeꞌ ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jinenikfeꞌlikꞌi paꞌquꞌ nijitaxikꞌi? n 8 Qa peꞌquꞌ nawatlan quꞌ niteꞌ neqetꞌaxiꞌikꞌi peꞌquꞌ ƚofojeꞌ, ¿ƚekpaꞌ quꞌ nanaqsiꞌj quꞌ natjanithenijup quꞌ nawatlan? o 9 Qa hik ejunyejeyiꞌƚ in niteꞌ yeqetꞌetsikꞌi peꞌ ƚittaxiƚij in ƚꞌiyetiꞌƚ, ¿qa ƚekpaꞌ quꞌ nenikfeꞌlikꞌi paꞌquꞌ enqitijineyutaxiꞌƚij? Maꞌ qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj iyeetƚe naꞌaj iꞌniꞌ. 10 Haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ olots peꞌ witlijeikal qa ham paꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ ham nakeꞌjiꞌ. 11 Qa quꞌ niteꞌ netsikfeꞌliꞌikꞌi paꞌ ikjiꞌ paꞌ yittaxij, maꞌ qa yakhaꞌ qa yetujtseikaꞌ qa ƚakhaꞌ iye qa tujtseikaꞌ iye. 12 Hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ in ƚisuꞌuniꞌƚha paꞌquꞌ eꞌniyaꞌyiꞌƚij quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ Espíritu Santo, qaꞌ mowoꞌoƚijiiha ekeweꞌen paꞌquꞌ les neniihinphaꞌm peꞌ ƚatawjets peꞌ inejefetsipjiꞌ. p 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌquꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij in tujtseikal peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qaꞌ niyinijets paꞌ Intata quꞌ netisij quꞌ neniqat paꞌ ikjiꞌha paꞌquꞌ nitꞌij. 14 Qe quꞌ tujtseikaleꞌ peꞌquꞌ hitꞌij quꞌ nekꞌiyin, yijaataxija quꞌ niyin paꞌ yitaweꞌj qa pakhaꞌƚe yaqjamtikineyeꞌjkii qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netꞌijaifikꞌi. q 15 ¿Qa paꞌn quꞌ yeqfenyeꞌjeꞌ yiwek? Quꞌ hitꞌij peꞌquꞌ ham nenikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei quꞌ nekꞌiyin qa les ƚeꞌwis quꞌ nekꞌiyin iye qaꞌ heniqat peꞌquꞌ hitꞌij. Quꞌ hitꞌij peꞌquꞌ ham nenikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei quꞌ heilijtsii qa les ƚeꞌwis quꞌ heilijtsii iye qaꞌ heniqat peꞌquꞌ hitꞌij. 16 Qe quꞌ itꞌij peꞌquꞌ ham nenikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei quꞌ iwqinhetjiꞌ paꞌ Intata, ¿qa paꞌn quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ nitꞌij: —Hik kakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ  























 14:6 1P 4:13 n 14:7 Ap 5:8; 14:2; 15:2 o 14:8 Nm 10:9; Is 58:1; Jer 4:19; Ez 33:3‑6; Jl 2:1 p 14:12 Nm 25:13; Ga 1:14; 5:25; Sal 51:11; Lc 11:34; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Tit 3:5; 1Jn 4:1; Ap 3:22 q 14:14 Sal 51:12; Ga 5:22; Tit 3:14 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 473

1 CORINTIOS 14

(Amén)— pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets peꞌ tujtseikal wiꞌtlijei quꞌ itꞌij in ƚitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij? r 17 Qe in tujtseikal peꞌ ƚitꞌij in ƚitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata, ƚeꞌwisijupiꞌ, qa niteꞌƚe niihinphaꞌm paꞌ ƚataweꞌj pakhapeꞌ. 18 Hitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata in yakhaꞌ les olotsij in ƚꞌajƚiꞌij qa hitjiꞌjij neꞌej ham nikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei qa niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ. s 19 Qa les in hisuꞌun qa jinotꞌaxjiij wetjuꞌƚ paꞌ Intata quꞌ leefiꞌikꞌi (5) peꞌquꞌ hitꞌij peꞌquꞌ jinenikfeꞌlikꞌi quꞌ nekꞌiyet qa niteꞌ quꞌ hitꞌij peꞌquꞌ ham nenikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei, hatsꞌinha qaꞌ ƚeꞌwis quꞌ nekꞌinqꞌijatshen, qa niteꞌ ƚunyeꞌjijuꞌƚ peꞌquꞌ diez mil (10.000) nametsjiꞌ peꞌquꞌ nenittaxij ham nikfeꞌleꞌets wiꞌtlijei. t 20 Yejefets, hasuꞌuj hik ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej omehets in ƚijamtiꞌiƚkii. Yeꞌehe, hik ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej iꞌnkꞌa teƚuifikꞌi omehets niteꞌ nikfeꞌliikii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, qa hikƚe ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej ajtei paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii. u 21 Keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —Haꞌnijjiꞌ hatseꞌ peꞌ jukhew tujtseikaꞌ ƚeꞌlijenyejei qa haꞌnijjiꞌ iye hatseꞌ paꞌquꞌ ƚejiꞌyeꞌ pakhaꞌ tujtseikaꞌ taꞌƚjiꞌ quꞌ nekꞌiyetikꞌui haꞌne witset, qa ƚunyeꞌj jiꞌij quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌ yiwets.— (Is 28:11) Hik akaꞌ yitꞌij paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 22 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ, in naꞌl naꞌaj iyetij pekheweꞌ ham nikfeꞌlets wiꞌtlijei, niteꞌ tꞌejuyets peꞌ tekꞌenets haꞌ Jesús, qe tꞌejuyets yijatꞌij peꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Jesús qe qaꞌ jutsiqetsiꞌim in naꞌl paꞌ ƚantanithenkeyeꞌj hatseꞌ. Qa kekheweꞌƚe Intata ƚeꞌlijei in tefelhitii, qa niteꞌ tꞌejuyetsek peꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Jesús, qe tꞌejuyets yijatꞌij peꞌ tekꞌenets haꞌ Jesús qe qaꞌ jutsiqetsiꞌim in yiꞌfen paꞌ Intata. 23 Jitꞌenqekuꞌniꞌ ek quꞌ eꞌweekiꞌiƚ quꞌ onotꞌaxiꞌƚij wetjuꞌƚ in hats ƚꞌekꞌeeniꞌƚetsha haꞌ Jesús, quꞌ week ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌ iyetiꞌƚij pekheweꞌ ham nikfeꞌlets wiꞌtlijei, qa quꞌ nenteꞌnuyiꞌƚ ewetsjiꞌ peꞌquꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets akaꞌan iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ niteꞌ nijayaneꞌ haꞌ Jesús, ¿me niteꞌ yitꞌiƚij ewets quꞌnteꞌ eikꞌuneꞌyiꞌiƚ wetjuꞌƚ? 24 Qa quꞌ week enfeliꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei, maꞌ qa quꞌ nenteꞌnuyiꞌƚ ewetsjiꞌ paꞌquꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌets haꞌ Jesús iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets akaꞌan, maꞌ qaꞌ week nepiꞌyeꞌeƚ, qaꞌ nenikfeꞌlƚetets in qi paꞌ ƚewuƚꞌax qaꞌ nenikfeꞌlets iye in tatanithenhetiꞌyij hatseꞌ peꞌ ƚewuƚꞌets. 25 Qaꞌ noksiꞌwen iye in uƚꞌets peꞌ hamtax nikfeꞌleꞌets ƚeqꞌinyejeikii uƚꞌets. Maꞌ qaꞌ nototjoijoꞌ qaꞌ qi quꞌ niyinii paꞌ Intata, maꞌ qa nitꞌij: —Yijaaꞌija in iꞌniƚꞌetjiꞌjuꞌ paꞌ Dios.— v 26 ¿Qa paꞌn quꞌ jiꞌntꞌukinjiꞌ in tꞌejuyets week ekeweꞌen yejefets? Quꞌ onotꞌaxiꞌƚij wetjuꞌƚ paꞌ Intata iꞌnƚiꞌi quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ netlijtsii, paꞌquꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, paꞌquꞌ nenfel paꞌquꞌ nikfelitets paꞌ Intata, paꞌquꞌ  



















r  14:16 Sal 72:19; Ap 22:21 s 14:18 Ro 1:8 t 14:19 Mt 12:37 u 14:20 Sal 131:2; Is 28:9; Mt 18:3; Ro 16:19; Ef 4:14; He 5:12‑13 v 14:25 Is 45:14; Zac 8:23

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 14  474

ƚꞌajeꞌƚejiꞌij quꞌ tujtseikaleꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qa paꞌquꞌ neniqat peꞌ tujtseikal. Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ weekeꞌ ekeweꞌen quꞌ netꞌejuyets quꞌ neniihinphaꞌm peꞌ ƚatawjets peꞌ inejefetsipjiꞌ. w 27 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚꞌajeꞌƚejiꞌij quꞌ tujtseikaleꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ wetsjukꞌe iꞌnƚiꞌi wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ qaꞌ hats ujaꞌxeꞌƚe, qa hasuꞌujƚe week niyetjuꞌ, ewiiꞌƚejiꞌij paꞌquꞌ niyetjiꞌij, qa week ewiƚei nanaꞌl peꞌquꞌ neniqat. 28 Qa quꞌ hameꞌƚe peꞌquꞌ neniqat, qaꞌ hasuꞌuj niyetjuꞌ peꞌ witlijtsitjiiyifi. Ƚatawjetsƚejiꞌ quꞌ naqsiijkii akaꞌan qa paꞌ Intata qa hats yepiꞌyeꞌ. 29 Qa quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qaꞌ wetsjukꞌeƚe iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ qa pekhewepƚe qaꞌ nejeƚikꞌui peꞌquꞌ nenfel pekheweꞌen. x 30 Qa quꞌ nanaꞌl pekheweꞌ iꞌnjuꞌkii paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ neneqfelinheyuꞌuj taꞌƚets paꞌ Intata qa nili ekuꞌnij pakhaꞌ quꞌ mexe niyettax qa niwejin ekuꞌnij quꞌ niyet pakhaꞌan. 31 Qe week ekheweliꞌƚ ƚekeꞌ quꞌ enfeliꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei quꞌ ewiiꞌƚejiꞌij paꞌquꞌ nenfel hatsꞌinha qaꞌ week quꞌ nenikfeꞌlets ekeꞌ wiꞌtlijei qa quꞌ tꞌunitsiꞌij iye peꞌ ƚatawjets. y 32 Pekheweꞌ nifel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, ƚekhewelƚe in wetjeƚƚiꞌikꞌui quꞌ nenfel. 33 Qe paꞌ Intata niteꞌ Dios paꞌ niteꞌ yeqetꞌaxkii, qe Dios yijatꞌij paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii in ƚunyejeyek heꞌ week ƚeꞌlijtsitjiyits heꞌ yijayan paꞌ Intata. z 34 Neꞌ efuts hasuꞌuj netꞌewui in mexe notꞌaxij wetjuꞌƚ paꞌ Intata qe niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ niyet. Netkꞌen yijatꞌij in ƚꞌanyeꞌjek keꞌ Intata ƚeꞌlijei. a 35 Peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ nenikfeꞌliyuꞌets paꞌquꞌ nepiyeꞌekꞌi in notꞌaxij wetjuꞌƚ paꞌ Intata, qaꞌ nanfaakanij paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ quꞌ namii peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ, qe yeqwepin peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ niyetjiꞌjuꞌ peꞌquꞌ nonotꞌaxij wetjuꞌƚ paꞌ Intata. b 36 ¿Me ekheweliꞌƚ Corinto ƚeiƚets quꞌ nataꞌƚiꞌƚ etjiꞌjuꞌ keꞌ Intata ƚeꞌlijei? ¿Yeꞌ me uꞌjaꞌxƚiꞌiƚ quꞌ estiꞌyiꞌƚij? 37 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ numti ƚakhaꞌ quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ numti quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ netisij paꞌ Espíritu Santo, qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ nenikfelitetsha ekeweꞌ heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei in taꞌƚets in yisuꞌun haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 38 Quꞌ nanaꞌlƚe paꞌquꞌ niteꞌ numtiyeꞌ akaꞌan, maꞌ qaꞌ iwejinƚiꞌiƚ, hasuꞌuj ekꞌeniꞌƚets. 39 Hik taꞌƚijupiꞌ yejefetsipjiꞌ, isuꞌuniꞌƚ quꞌ enfeliꞌƚiꞌm pekhewepeꞌ keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata, qa hasuꞌuj quꞌ aqꞌayiniꞌƚij peꞌ ƚꞌajƚiꞌij in tujtseikal peꞌ ƚeꞌlijei. c 40 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ aqsiijiꞌƚjuꞌha in ƚonotꞌaxiƚij wetjuꞌƚ paꞌ Intata. Hasuꞌuj quꞌ pekheleꞌjiꞌkii niteꞌ yeqetꞌaxkii. d  



























 14:26 1Co 12:10 x 14:29 1Jn 4:1 y 14:31 Lc 16:25 z 14:33 Ef 6:18  14:34 1Ti 2:11‑12; 1P 3:1 b 14:35 Mt 1:19; 1P 3:1 c 14:39 Nm 25:13; Ga 4:17 d  14:40 Ro 13:13

w a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 475

15

1   Qa

1 CORINTIOS 15

Cristo iƚaꞌx iye.

haneꞌej qa hisuꞌun quꞌ kꞌikfelitiƚets yejefets, kekheweꞌ ƚeꞌsits witlijei. Hik kekheweꞌ hayiits kꞌefeliꞌƚiꞌm, hik kekheweꞌ ƚꞌekuꞌmiꞌƚijuꞌƚ qa hik ik kekheweꞌ iye niteꞌ ƚanqamiꞌƚij, e 2 maꞌ qa hik kekheweꞌ taꞌƚets in hats iꞌƚiyiꞌƚ quꞌ yijaayiꞌija quꞌ kuꞌmiꞌƚiꞌ kekheweꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm, qa quꞌ niteꞌƚe yijaayiꞌija qa ikjiꞌ ham wejuꞌƚiꞌij in niteꞌ ƚeqekutaxiꞌƚ. f 3 Qe yakhaꞌ kꞌeƚisiƚij kakhaꞌ les qijiꞌ hik kakhaꞌ yakhaꞌ iye heyestiꞌyij, kakhaꞌan: haꞌ Cristo in waꞌm infi qe taꞌƚets peꞌ inwuƚꞌets, hik akaꞌ yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei. g 4 Weꞌnenifi peꞌ ƚenimeƚuk, qa iƚaꞌx iye in yamets wetshetkꞌewiꞌƚ neƚuts, hik akaꞌ yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei. h 5 Qa weꞌnethinets paꞌaj haꞌ Cefas (Pedro) qa iꞌnkꞌaƚe qa weꞌnethinets iye heꞌ doce (12) ƚꞌijatshenhei. i 6 Qa iꞌnkꞌaƚe qa weꞌnethinets iye peꞌ olots inejefetsipjiꞌ tꞌaniꞌ quinientos (500). Pekheweꞌen olots peꞌ mexe iƚii qa niteꞌ olots peꞌ hats naxjuꞌ. j 7 Qa iꞌnkꞌaƚe qa weꞌnethinets iye haꞌ Jacobo, qa iꞌnkꞌaƚe iye heꞌ week apóstoles in weꞌnethinets iye. k 8 Qa yakhaꞌƚe qa hetkeꞌleenijjuꞌ in weꞌnethin yiwets, qa hik yijunyeꞌj naꞌaj omeƚaꞌs in yijanikꞌi paꞌ ƚenjeyumtshenektax quꞌ nenekfikꞌi. l 9 Qe yakhaꞌ niteꞌ hik yukꞌeljiꞌ heꞌ apóstoles, qa niteꞌ iye yeꞌwejuꞌƚij quꞌ ƚenqiyeꞌyij apóstol qe hanawitjijuꞌkii heꞌ hats yijayan paꞌ Intata. m 10 Qa paꞌ qi ƚeqꞌiltaꞌxyij paꞌ Intata qa hikpaꞌ taꞌƚets qa hats yaꞌapostolij, qa paꞌ ƚeqꞌiltaꞌxyij in tseƚisij niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij, qe yakhaꞌ les qi in heꞌyithayii qa niteꞌ ƚunyejei week hekheweꞌen, qa niteꞌƚe yakhaꞌƚe quꞌ nataꞌƚ yiwets, qe pakhaꞌƚe ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets. n 11 Qa niteꞌƚe hik akaꞌ quꞌ les qiyeꞌjiꞌ, yakhaꞌ quꞌ henfel iꞌnƚiꞌi hekheweꞌen quꞌ nenfel, ƚunyeꞌj jiꞌij, qe ujaꞌxƚe in henfeliꞌƚ ekeꞌ ƚeꞌsits witlijei qa ekheweliꞌƚ qa ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌi qa hik akaꞌ les qijiꞌ yijatꞌij. 12 Qa in tefelhitii haꞌ Cristo in niyikꞌuiphaꞌm peꞌ naxjuꞌ qa iƚaꞌx iye, qa ¿inhatsꞌek ekheweliꞌƚ peꞌ ujaꞌx in yitꞌijets in niteꞌ iƚii iye peꞌ naxjuꞌ? o 13 Quꞌ niteꞌ iƚiyeꞌ iye peꞌ naxjuꞌ, maꞌ qa haꞌ Cristo qekha niteꞌ jeek iƚaꞌxeꞌ jiꞌijtaxek. 14 Qa qek niteꞌ iƚaꞌxeꞌ iye haꞌ Cristo, qekha hamtax neꞌwejuꞌƚiꞌij in henfeliꞌƚ in iƚaꞌx iye, qa hik ƚunyeꞌj iye qekha hamtax neꞌwejuꞌƚiꞌij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij.  

























e  15:1 Pr 24:16 f 15:2 Ga 4:11; He 6:8 g 15:3 Jud 3; 1Co 8:11; Mt 26:54; 1P 1:20 h 15:4 Mt 12:40; 27:59‑60; Mr 15:46; Lc 23:53; Jn 2:22; 19:41‑42; 1Ts 4:14; Sal 16:10; Is 53:10; Os 6:2; Hch 2:25‑32; 13:33‑35; 26:22‑23 i 15:5 Lc 24:34,36; Mr 16:14; Jn 20:19,26; Hch 10:41 j 15:6 Mt 28:10‑20 k 15:7 Stg 1:1; Hch 1:3‑11 l  15:8 1Ti 1:13‑16; Hch 9:1‑8 m 15:9 Ef 3:8; Fil 3:6; 1Ti 1:16‑17 n 15:10 2Co 3:5; Fil 2:13; Col 1:29 o 15:12 Mt 17:9; 22:23; Mr 12:18; Lc 20:27; Hch 23:8; 2Ti 2:18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 15  476 15  Qekha

hik yijunyejetaxiꞌƚ iye quꞌ yiwotkꞌonhetsitseƚiꞌiƚ in henfeliꞌƚ paꞌ Intata in yiƚin iye haꞌ Cristo, hikhaꞌ teestax qek iƚaꞌxeꞌ, quꞌ yijaayiꞌija quꞌ niteꞌ iƚiyeꞌ iye hatseꞌ peꞌ naxjuꞌ. p 16 Quꞌ niteꞌ iƚiyeꞌ iye peꞌ naxjuꞌ, maꞌ qa haꞌ Cristo qekha niteꞌ jeek iƚaꞌxeꞌ jiꞌijtaxek. 17 Quꞌ niteꞌ iƚaꞌxeꞌ iye haꞌ Cristo, maꞌ qa ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ ham eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij, mexe naꞌltaxiꞌƚ etjiꞌ iye peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ. 18 Quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa kekheweꞌ yijayan haꞌ Cristo hats naxjuꞌ qekha hats namtaxii paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. q 19 Qa peꞌ iniƚii in ewiꞌƚƚe in tꞌejuyets in jitꞌotkiꞌikꞌui haꞌ Cristo, maꞌ qekha qi qek jifꞌiljetsitsetax. 20 Ehe, yijaaꞌija in iƚaꞌx iye haꞌ Cristo, ƚakhaꞌ yojoꞌoj in iƚaꞌx iye paꞌaj qa iꞌnkꞌaƚe hatseꞌ qaꞌ iƚiyeꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ. r 21 Qe paꞌ witwamhiꞌ in uitejeꞌm taꞌƚets paꞌ ewiꞌƚ jukhew (Adán), qa hik ƚunyeꞌj iye in naꞌl paꞌ ƚiƚijii hatseꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ qe taꞌƚets paꞌ ewiꞌƚ iye jukhew (Cristo). s 22 Qe in taꞌƚets paꞌ Adanꞌikꞌi qa week waꞌm, qa in taꞌƚetsek haꞌ Cristo qa week quꞌ iƚiyeꞌ iye. t 23 Qa teiƚiꞌij quꞌ iƚiyeꞌ week ewiƚei: haꞌ Cristo hats yojoꞌoj in iƚaꞌx iye, qa inkꞌayeꞌƚe peꞌ yatsatꞌetsij quꞌ iƚiyeꞌ iye hatseꞌ quꞌ netpiltaxjuꞌ. u 24 Maꞌ qaꞌ hats namets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hameꞌ haꞌne week, maꞌ qa haꞌ Cristo in tenekꞌenheitax qaꞌ netisij paꞌ ƚatata Dios, quꞌ hats week niwuƚꞌenhettaxjuꞌ peꞌ ƚꞌejuihifets, peꞌ inwoꞌmetets, qa peꞌ wittatalipjiꞌ peꞌ witsetits qa peꞌ wittꞌunhaxits week haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. v 25 Qe ƚakhaꞌ haꞌ Cristo les ƚeꞌwis quꞌ namƚiꞌijii in tenekꞌenhei quꞌ netestiitaxij quꞌ week notꞌotsipjiꞌkii peꞌ ƚꞌejuihifets w 26 qa paꞌ tekeꞌlenjuꞌ ƚꞌejuihife quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ qa nilan qa haamiꞌija pakhaꞌan hikpaꞌ paꞌ witwamhiꞌ. x 27 Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Paꞌ Intata tisij haꞌ Cristo quꞌ week netnekꞌenheꞌyipjiꞌ.—  (Sal 8:6) Qa in testiꞌyij quꞌ week netnekꞌenheꞌyipjiꞌ, qa akaꞌan qa yeqetꞌaxikꞌi in niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ Intata, qe paꞌ Intata hikpaꞌ tisij quꞌ week netnekꞌenheꞌyij. 28 Qa in hats week tenekꞌenheꞌyij hakhaꞌan, qa in Witaꞌs qaꞌ newetƚisij quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ ek pakhaꞌ tisij in tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ week, hatsꞌinha paꞌ Intata qaꞌ week netnekꞌenheꞌyipjiꞌ eneweꞌen. y 29 Qa quꞌ niteꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, ¿paꞌn quꞌ ƚeqfenyejeyeꞌ ƚewek pekheweꞌ wempuliꞌjjiijuꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ hats naxjuꞌ, quꞌ yijaayiꞌija  



























p  15:15 Mt 26:60; Jn 15:26 q 15:18 1Ts 4:16; 1P 5:14 r 15:20 Ex 23:19; Lv 2:12; Ro 8:23; Col 1:18 s 15:21 Mt 10:21; 28:5‑6; Jn 8:51; 11:25; 20:9,15‑18; Fil 3:10; Gn 3:1‑7; Ro 5:12‑14; Mr 16:6; Lc 24:5‑8,34 t 15:22 Ro 14:9 u 15:23 1Ts 4:17 v 15:24 Mt 5:16; 11:27; 24:6; Mr 13:7; Lc 11:13; Jn 8:42; Ef 1:21; 5:20; Hch 8:10; 1P 3:22 w 15:25 Lc 1:33; Ap 11:15; Sal 110:1; Mt 22:44; Ef 1:22 x 15:26 2Co 5:4 y 15:28 Jn 5:19; He 1:2; Sal 104:24; Ef 1:23

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 477

1 CORINTIOS 15

quꞌ niteꞌ iƚiyeꞌ hatseꞌ peꞌ naxjuꞌ? ¿Qa inhatsꞌek in wempuliꞌjjiijuꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ hats naxjuꞌ? 30 ¿Qa inhatsꞌekek iye in week neƚuts in naꞌliꞌƚ yijup peꞌ wekwek aꞌtsits qa iftsits iye? 31 Week neƚuts yaqamjiijkii quꞌ hawaꞌm. Yijaaꞌija akaꞌan in yijunyeꞌj yejefets. Kꞌefeliꞌƚiꞌm akaꞌan qe qi in ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌ yitaweꞌj qe niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ ƚijayaniꞌƚha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo.  z 32 Quꞌ netꞌejuiƚe yiwets in hik yijunyeꞌj quꞌ hawatlaniꞌƚ hekheweꞌ jukhew hik ƚunyeꞌj naꞌaj noweꞌƚ heꞌ Efeso ƚeiƚets, ¿qa paꞌn ƚii paꞌquꞌ natsaxij? Yeꞌehe, quꞌ yijaayiꞌija quꞌ niteꞌ iƚiyeꞌ iye peꞌ naxjuꞌ, qaꞌ jintitꞌijjuꞌ pakhaꞌ yitꞌijjuꞌ paꞌaj peꞌ jukhewꞌikꞌi: —Jitekkii, jiyajuꞌkii qe ujeꞌ quꞌ jinanaxjuꞌ.—  (Is 22:13)  a 33 Hasuꞌuj meneqfeetsinhetkii: quꞌ eꞌmetiꞌimkii pekheweꞌ uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii, maꞌ qaꞌ atsayets in ƚeꞌwistax paꞌ ƚaqsiijkii. 34 Onomiꞌƚphaꞌmkii qaꞌ jeƚiꞌƚikꞌuiha paꞌ ejunyejeyiꞌƚ, yape iliꞌiƚij paꞌ uƚꞌax, qe naꞌl peꞌ iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Intata. Hitꞌij akaꞌan qe qaꞌ kꞌewepinhetiꞌƚ wetjuꞌƚ.  b 35 Iꞌnƚiꞌi quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ninaqfaakanij nikfeliyuꞌets qaꞌ nitꞌij: —¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ iƚiyeꞌ iye peꞌ naxjuꞌ? ¿Paꞌn quꞌ ƚunyejeyeꞌ hatseꞌ peꞌquꞌ iꞌnkꞌa ƚꞌesenitseꞌ quꞌ iƚiyeꞌtax iye?— 36 ¡Akhaꞌ ham ƚenikfeꞌleꞌets! Peꞌ ƚꞌentaxjuꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nataꞌƚ quꞌ niteꞌ qhuꞌfejeꞌm peꞌ ƚoꞌ.  c 37 Qa peꞌ ƚꞌenjuꞌ niteꞌ peꞌquꞌ hats qiyeꞌphaꞌm, qe peꞌ ƚoꞌƚe hikpeꞌ ƚꞌenjuꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ trigo ƚoꞌyeꞌ, iꞌnƚiꞌi pekhewep iye ƚoi. 38 Qa pakhaꞌƚe Intata qa paꞌquꞌ nisuꞌunƚe quꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij, week neꞌej ƚoꞌ naꞌaj ƚunyeꞌj in taꞌƚ.  d 39 Niteꞌ week quꞌ ƚunyejeyeꞌ wetjuꞌƚ eneꞌ iꞌnesenits. Jukhew qa efuts tujtseikaꞌ ƚunyejei ƚꞌesenits, inqaꞌmetets pakhaꞌ ƚunyejei iye ƚꞌesenits, junatai yeqetꞌaxijijuꞌƚ iye ƚꞌeseninyejei qa sehets qa tujtseikaꞌ iye ƚunyejei ƚꞌesenits.  e 40 Qa hik ƚunyeꞌj iye in yeqetꞌaxijijuꞌƚ paꞌ ƚꞌeseninyejei naꞌ waꞌsjiꞌ qa haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa yeqetꞌaxijijuꞌƚ iye paꞌ ƚꞌeseninyejei. Paꞌ ƚeꞌsinyejei naꞌ waꞌsjiꞌ ewiꞌƚƚe, qa paꞌ ƚeꞌsinyejei haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa ewiꞌƚƚe iye.  f 41 Neꞌ junuꞌ yeqetꞌaxijijuꞌƚ paꞌ ƚeꞌsinyeꞌj. Qa neꞌ juwel yeqetꞌaxijijuꞌƚ iye paꞌ ƚeꞌsinyeꞌj, qa neꞌ footekii qa ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚek paꞌ ƚeꞌsinyejeyek. 42 Qa hik ƚunyeꞌj iye quꞌ iƚiyeꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ. In tajkatiꞌyikꞌui qa ƚipipjiꞌ, qa quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ ƚipipeꞌjiꞌ.  g  

























 15:31 Ro 8:36 a 15:32 Ef 1:1; 1Ts 2:19 b 15:34 Tit 2:12; 1Co 4:14 c 15:36 Jn 12:24  15:38 Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17 e 15:39 Fil 3:3 f  15:40 Lc 9:31‑32; Hch 22:11 g 15:42 Ro 2:7; Ef 6:24; 2Ti 1:10

z

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 15  478 43  In

tajkatiꞌyikꞌui hats uƚꞌax, qa quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye qa qi quꞌ ƚeꞌwiseꞌ. In tajkatiꞌyikꞌui niteꞌ tꞌun, qa quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye qa qi quꞌ netꞌun. h 44 In tajkatiꞌyikꞌui witꞌeseeꞌnƚe, qa quꞌ iƚaꞌxeꞌ iye paꞌ ƚꞌeseꞌn qa hats espirituƚe. In naꞌl akaꞌ witꞌesenitsƚe, ikjiꞌ naꞌl iye paꞌ witꞌeseninyeꞌj espirituƚe. 45 Hik akaꞌ yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Paꞌ yojo jukhew, Adán, yojo paꞌaj in taqsijkitiyijkii qa naꞌliꞌm paꞌ ƚiƚaꞌx tꞌejuyets haꞌne seheꞌ,— (Gn 2:7) qa hakhaꞌƚe tekeꞌlenjuꞌ Adán (Cristo), qa taqsijkitiꞌyij kiyek in espíritu taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. i 46 Qa niteꞌƚe pakhaꞌ witiƚaꞌx espirituƚe quꞌ yojo quꞌ nanaꞌl, qe paꞌ witiƚaꞌx tꞌejuyets haꞌne seheꞌ hik pakhaꞌ yijatꞌij in yojo in naꞌl, qa iꞌnkꞌaƚe paꞌ witiƚaꞌx espirituƚe. 47 Paꞌ yojo jukhew taꞌƚets haꞌne seheꞌ, seheꞌ ƚeiƚeꞌ, qa paꞌ tekeꞌlenjuꞌ jukhew qa taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs. j 48 Paꞌ ƚunyeꞌj in seheꞌ ƚeiƚeꞌ qa hik ƚunyejei week peꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Qa paꞌ ƚunyeꞌj haꞌ waꞌs ƚeiƚeꞌ, qa hik ƚunyejeyeꞌek peꞌ iꞌnii hatseꞌ naꞌ waꞌs. k 49 Haneꞌej hik injunyejei paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ jukhew taꞌƚets haꞌne seheꞌ, qa iꞌnkꞌaƚe qaꞌ hik injunyejeyeꞌ iye hakhaꞌ taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs. l 50 Hitꞌiƚij ewets yejefets, eneꞌ iꞌnesenits qa peꞌ iꞌnathits niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Intata, niteꞌ wejuꞌƚij iye paꞌ niteꞌ yape quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm paꞌ niteꞌ yiliꞌij. m 51 Haneꞌej quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm kaꞌ ham nikfeꞌleꞌets: niteꞌ week quꞌ jinanaxjuꞌ, qa jeꞌweekƚe quꞌ jiꞌnkꞌaihitseꞌ paꞌquꞌ injunyejeyeꞌ. 52 Hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in qꞌuts neꞌej wittoꞌ quꞌ jiꞌnkꞌaihitseꞌ paꞌquꞌ injunyejeyeꞌ. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii quꞌ hats ƚꞌakaꞌtheꞌ yeꞌƚe quꞌ natꞌaijiꞌ peꞌ foj, qe peꞌ foj quꞌ natꞌai qa peꞌ hats naxtaxjuꞌ yijayan haꞌ Cristo qaꞌ iƚiyeꞌ iye qaꞌ iꞌnkꞌaihitseꞌ peꞌ ƚꞌesenits niteꞌ waꞌm, qa inekhewel in mexe jiꞌƚii qaꞌ jininkꞌaihit iye paꞌquꞌ injunyejeyeꞌ. n 53 Qe les ƚeꞌwis haꞌne niteꞌ yape quꞌ nuyikꞌiphaꞌm paꞌ niteꞌ yiliꞌij, haꞌne waꞌm qaꞌ nuyikꞌiphaꞌm paꞌ niteꞌ waꞌm. o 54 Qa quꞌ hats nuyikꞌiphaꞌm haꞌne niteꞌ yape paꞌ niteꞌ yiliꞌij, qa haꞌne waꞌm qaꞌ nuyikꞌiphaꞌm paꞌ niteꞌ waꞌm, maꞌ qa hats namikꞌui kakhaꞌ yitꞌij kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Kaꞌ witwamhiꞌ hats tenekui, tuj naꞌ witaxiyeꞌj.   (Is 25:8) p 55 Witwamhiꞌ, ¿paꞌn ikjiꞌ paꞌ axiyeꞌjij? Witwamhiꞌ, ¿paꞌn ikjiꞌ paꞌ aniꞌs?—   (Os 13:14)  























 15:43 2Co 6:8; 13:4; 1P 5:4; Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; Ap 11:17 i 15:45 Ro 8:2  15:47 Gn 2:7; 3:19; Sal 90:3 k 15:48 Fil 3:20‑21 l 15:49 Gn 1:27; 1Jn 3:2 m  15:50 Fil 3:3; Mt 16:17 n 15:52 Mt 24:31; 1P 1:5 o 15:53 Pr 31:25; 1P 1:18 p  15:54 Mt 23:24 h

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 479

1 CORINTIOS 15​, ​16

56  Paꞌ

ƚaniꞌs paꞌ witwamhiꞌ hikpaꞌ paꞌ witwuƚꞌax, qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ witwuƚꞌax qa kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley). q 57 Haneꞌej qa ƚeꞌwisij paꞌ Intata in jiyeƚisij quꞌ jintꞌanipjiꞌ ekeweꞌen qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. r 58 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, meꞌntꞌunhetiƚijha in ƚijayaniꞌƚ. Hasuꞌuj paꞌquꞌ naqꞌayiniƚij. Meꞌneniꞌƚiꞌha quꞌ ithayiꞌyiꞌƚiꞌm haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, ƚenikfeꞌliꞌƚets in wejuꞌƚij in ƚꞌithayiꞌyiꞌƚiꞌm haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. s  



Peꞌ ewiꞌƚ yenikii tꞌejuyets peꞌ yijayan paꞌ Jesús iꞌniꞌ paꞌ Jerusalén.

16

1   Haneꞌej

qaꞌ henfeliꞌƚ eꞌm kaꞌ ƚenqꞌikaꞌaƚyijii in tꞌejuyets peꞌquꞌ ewiꞌƚ eniꞌƚiꞌkii quꞌ netꞌejuyets hekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ haꞌ Jerusalén. Qa hisuꞌun quꞌ hik eqfenyejeyiꞌiƚij iye kaꞌ hitꞌijets quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij heꞌ week ƚeꞌlijtsitjiyits hekhewep inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Galacia. t 2 Qa yamjiꞌjets naꞌaj yojo neƚu naꞌaj semana (domingo), qa week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ eqetheniꞌƚfikꞌi peꞌyeꞌ peꞌquꞌ ithayifkineliꞌiƚ qaꞌ aqsiꞌjiꞌƚ, hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ antꞌayiꞌiƚikꞌi quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei. u 3 Qa quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei pekheweꞌ quꞌ kuꞌmiꞌƚiijiꞌ quꞌ nekaꞌxii haꞌ Jerusalenii pekheweꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeniƚiꞌ ƚꞌastai qaꞌ hikaꞌ aꞌm paꞌquꞌ witfaakanekꞌe. v 4 Qa quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ yakhaꞌyeꞌ iye quꞌ hak, qa yijtsꞌeyekꞌe. 5 Mexe quꞌ hojohonii hatseꞌ haꞌ seheꞌ Macedonia, qaꞌ hikhaꞌ hataꞌƚiꞌ quꞌ natsamiꞌƚ ei. w 6 Iꞌnƚiꞌi quꞌ mexe ƚꞌajij quꞌ haꞌniꞌƚ etjiꞌ, axeꞌm quꞌ natsꞌapeꞌeƚ etjiꞌ ipƚuꞌui quꞌ nanaxijikꞌi paꞌquꞌ lopꞌe, hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ etsiꞌfeniꞌƚ iye paꞌquꞌ hakjiꞌ iye. 7 Qe niteꞌ hisuꞌun quꞌ ƚꞌajeꞌƚiꞌij quꞌ kꞌeweniꞌƚ, qe hisuꞌun yijatꞌij quꞌ les natsꞌapeꞌeƚ etjiꞌ quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij akaꞌan. x 8 Qa haꞌneƚiꞌij qa mexe quꞌ yaꞌmaneꞌ ekuꞌniꞌ haꞌne Efeso yamijii quꞌ nanaxtaxijikꞌi paꞌ ƚeꞌwis neƚu Pentecostés. y 9 Qe mexe qi paꞌ yithayijkit quꞌ henfel keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata, qa olotstax iye nekheweꞌ ƚꞌejuihifetstaxij iye ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata. z 10 Quꞌ nanamtaxiꞌƚ ei haꞌ Timoteo, jeƚiꞌƚets quꞌ nanamtaxiꞌƚ ei, qe ƚakhaꞌ iye tꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ Intata in yijunyeꞌjek. a 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ hasuꞌuj paꞌquꞌ nuten hakhaꞌan. Iftitsꞌiƚijets yijatꞌij quꞌ ham peyiꞌijkii quꞌ netpilyii iye qe hats honotkiꞌikꞌui qa week iye heꞌ ƚijtsꞌeyek inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. b  



















 15:56 Ro 4:15; Ga 5:4 r 15:57 1Jn 5:5 s 15:58 Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14‑26  16:1 Hch 11:30; 2Co 8:4; Ga 1:2 u 16:2 Mt 28:1; Mr 16:9; Lc 24:1; Jn 20:1,19; Hch 20:7; 2Co 9:1‑5 v 16:3 2Co 8:16‑22; Mt 23:37; Hch 8:1 w 16:5 Hch 16:9 x 16:7 Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17 y 16:8 Ef 1:1; Ex 34:22 z 16:9 Col 4:3 a  16:10 Jn 5:17; 2Jn 8 b 16:11 Lc 18:9 q t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 CORINTIOS 16  480 12  Qa

hakhaꞌƚe inejefe Apolos, qa hats qi in hisuꞌuntax qa kꞌiyintaxijets quꞌ ninjiꞌwitsheniꞌƚ ei quꞌ ƚijtsꞌeyekꞌe hekhewep inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata, qa haꞌ Apolos qa mexeƚe niteꞌ nikheyuꞌ haneꞌej, qa iꞌnkꞌaƚe qaꞌ ninjiꞌwitsheniꞌƚ ei quꞌ ƚekeꞌyeꞌ. c 13 Jeƚiꞌƚkiiha, itꞌunhetiꞌƚha paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij. Hasuꞌuj aꞌwalxalitsiꞌiƚ, etꞌuniitsiꞌiƚhaꞌ yijatꞌij. d 14 Week peꞌquꞌ aqsiiƚijkii nataꞌƚets in ƚꞌineqsuꞌuniꞌƚ. e 15 Hats ƚenikfeꞌliꞌƚets haꞌ Estéfanas qa week heꞌ ƚelits in hikheꞌ yojo in yijayan haꞌ Jesús in iꞌniꞌ ek nakhaꞌ seheꞌ Acaya. Qa ƚekhewel qi in yisuꞌunija in yiꞌfen qa yithayiki iye hekheweꞌ tekꞌenets haꞌ Jesús. Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, f 16 kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ ekꞌeniꞌƚets pekheweꞌ quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ eneweꞌen, qa week iye peꞌquꞌ ninqiꞌfenij akaꞌ witꞌithayijkit. 17 Qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii in namyii naꞌ Estéfanas, qa naꞌ Fortunato qa naꞌ Acaico iye, qe ƚekhewel yaqsiijkii kaꞌ ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii kakhaꞌan in namyii. 18 Ƚekhewel yiselelitjuꞌ paꞌ yitaweꞌj qa ekheweliꞌƚ iye yiselelitjuꞌ iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. Iwqinhetiꞌƚ pakhapeꞌ iye quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ eneweꞌen. g 19 Week heꞌ witlijtsitjiyits yijayan haꞌ Jesús iꞌniꞌ haꞌne seheꞌ Asia wetfeliꞌƚ ei. Haꞌ Aquila qa keꞌ ƚewheꞌyeꞌ Priscila, qa week heꞌ notꞌaxjijii keꞌ ƚetsiꞌ qa telijtsiijiꞌjii paꞌ Intata qi in wetfeliꞌƚij ei iye kaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. h 20 Week eneꞌ haneꞌeꞌin inejefetsipjiꞌ wetfeliꞌƚ ei. Mewetfeliꞌƚij wetjuꞌƚkii akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. i 21 Yakhaꞌ Pablo. Yakhaaꞌija in hikaꞌ haꞌne ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ haꞌne witfaakanek, j 22 paꞌquꞌ niteꞌ nisuꞌuneꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa naꞌnipjiꞌ paꞌ uƚꞌax hatseꞌ. ¡Yatsatꞌaxꞌinij yape etpiljuꞌ (Maranata)! 23 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewetskii. k 24 Paꞌ yeqsuꞌunkaꞌx quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Jesucristo. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén).  























 16:12 Tit 3:13 d 16:13 Jud 3 e 16:14 1Co 13:1 f 16:15 Lv 2:12; Hch 18:12  16:18 Sal 51:12; 1Ts 5:12 h 16:19‑20 Ro 6:5; 16:3‑23; 2Co 13:12; Fil 4:21‑22; Col 4:10‑15; Flm 1:23‑24; 1Ts 5:26; Hch 6:9; 18:2 i 16:20 2Co 13:12 j 16:21 2Ts 3:17 k  16:23‑24 2Co 13:13; Ga 6:18; Fil 4:23; Ef 6:23‑24; Col 4:18; 1Ts 5:28; 2Ts 3:18 c

g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS

1

1   Yakhaꞌ

Pablo mexe wetfel.

Pablo, tꞌekuꞌmyiijiꞌ paꞌ Intata quꞌ yaꞌapostoliꞌipjiꞌ haꞌ Jesucristo, qa naꞌ Timoteo inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata. Haꞌne witfaakanek tꞌejuyii hekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ haꞌ witset Corinto qa week iye pekheweꞌ iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Acaya, inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. a 2 Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qa quꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. b 3 Neniwqinhetjiꞌha paꞌ Dios qa Ƚatata iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. Ƚakhaꞌ Intata neqꞌeletꞌinij. Ƚakhaꞌ Dios jiyisimetsin. c 4 Pakhaꞌan jiyisimetsinij week naꞌaj aꞌtax qa niihet iye hatsꞌinha qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jintisimetsinek pekheweꞌ quꞌ naatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ qa neqꞌiihetij iye, qaꞌ jintitꞌijiꞌ paꞌ hats ƚunyeꞌj in jiyisimetsin paꞌ Intata. 5 Qe hik ƚunyeꞌj haꞌ Cristo in yoksiꞌwen jiꞌjek paꞌ qi in jitaatsꞌeꞌej, maꞌ qa ƚunyeꞌj jiꞌjek in topoꞌ inij paꞌquꞌ ineqsimetsinkeyaxiꞌij pekhewep qe taꞌƚets hakhaꞌan. d 6 Yekheweliꞌƚ quꞌ haatsꞌeꞌeƚij peꞌ wekwek, qe qaꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii qa quꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ iye. Qa in tsisimetsiniꞌƚ haꞌ Cristo qe qaꞌ ikesimenƚejiiƚ kiyek qaꞌ etꞌunitsiꞌiƚijuꞌƚ iye quꞌ nanamtaxiꞌƚ ewets hik pekheweꞌ jiꞌij peꞌ aꞌtits qa niihetits iye wekwek in yijunyejeyiꞌƚ kiyek. e 7 Tsikfeꞌliꞌƚetsha in yijaaꞌija in ƚaatsꞌeꞌeƚij peꞌ wekwek in yijunyejeyiƚek, qa hik taꞌƚijupiꞌ in tsikfeꞌliꞌƚetsha iye haꞌ Cristo quꞌ nesimetsiniꞌƚha in yijunyejeyiꞌƚek. f 8 Qe niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ quꞌnteꞌ enikfeꞌliꞌiƚets, yejefets, kakhaꞌ qi aꞌtax yijunyejeyiꞌƚkii haꞌ seheꞌ ei Asia, qe hats qi in niihet qa hats niteꞌ yeꞌwejuꞌƚiꞌƚijuꞌƚ qa hats niteꞌ humtiꞌiƚ quꞌ mexe natsaꞌliꞌƚ. g 9 Pakhaꞌ hoksiꞌweniꞌƚ hik ƚunyejei neꞌej hats wetkaꞌx quꞌ natlanhetiijuꞌ. Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qaꞌ niteꞌ yekheweleꞌƚiꞌiƚ quꞌ hetjumtiꞌiƚ yitets,  















a  1:1 1Co 1:1,2; Fil 1:1; Col 1:1; 2Ti 1:1; 1Ts 3:2; 1Ti 1:2; Hch 18:12 b 1:2 Lc 11:13; 12:51; Ro 1:7; 2Ti 1:2; 3Jn 14; Mt 5:16; 11:27; Jn 8:42; Ef 5:20 c 1:3 Mr 14:61; He 10:28; Lc 2:25 d  1:5 Ga 5:24; 6:17; Fil 1:29; 3:10; Ro 8:17; 2Co 4:10; Col 1:24 e 1:6 He 11:37; Fil 1:29 f  1:7 1Ts 1:3; Flm 17 g 1:8 Hch 6:9; 8:10; 1Co 15:24; Ef 1:21; 1P 3:22; 2Co 4:8

481 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 1  482

qe qaꞌ hetjumtiꞌiƚets yijatꞌij paꞌ Intata, hikpaꞌ ƚekeꞌ quꞌ niƚin paꞌquꞌ hats nawaꞌmtax. h 10 Ƚakhaꞌ tsꞌilithiniƚikꞌui akaꞌan qa niteꞌ yiliꞌij quꞌ netsꞌilithiniƚikꞌui iye quꞌ iftsaxeꞌtaxets quꞌ natsaxiꞌƚjuꞌ, ƚakhaꞌ iye hetjumtiꞌiƚets qa niteꞌ yiliꞌij quꞌ netsꞌilithinjiꞌjiꞌƚ. i 11 Ekheweliꞌƚ ƚetsifeniꞌƚ iye in ƚꞌiyiniꞌƚ yipjiꞌkii, hatsꞌinha qaꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ nitꞌijets ƚeꞌwisij paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚ inwets qa quꞌ nataꞌƚets iye in tsꞌilithiniƚikꞌuikii paꞌ witwamhiꞌ qe taꞌƚets peꞌ olots iyinheyejeyiꞌƚ.  



12  Yekheweliꞌƚ

Pablo yinkꞌaihitikꞌui paꞌ ƚꞌikheijewettax.

akaꞌ tsiꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii akaꞌan: paꞌ ƚꞌanyeꞌj paꞌ teꞌweijuꞌ in hoksiꞌweniꞌƚ in qi in haqsiiƚiꞌmijkii paꞌ ƚeꞌwis eneꞌ weekjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, in ƚunyeꞌjek paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qa yijaaꞌija iye in haqsiiƚijkii. Akaꞌan in hitꞌij les hitꞌijets in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm. Qa niteꞌ taꞌƚets paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii eneꞌ jukhew, qe taꞌƚets yijatꞌij paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata. j 13 Qe niteꞌ hikaꞌaƚ eꞌm quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iyineniꞌƚikꞌi qa quꞌ niteꞌ enikfeꞌliꞌiƚikꞌi iye. Qꞌaxqe quꞌ haneꞌejtitek quꞌ enikfeꞌliꞌƚikꞌi qaꞌ amƚiꞌiƚijii paꞌ ƚꞌakatheꞌ. 14 In ƚunyeꞌjek in ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi keꞌ ujaꞌx ƚespiꞌyeꞌeƚij, in yekheweliꞌƚ taꞌƚiƚ yiwets quꞌ eꞌƚesitsiꞌiƚiꞌmkii, qa ekheweliꞌƚ qa taꞌƚiƚ ewetsek quꞌ yeꞌƚesitsiꞌiƚiꞌmkii quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. k 15 Qa akaꞌan in humti quꞌ yijaayiꞌija, maꞌ qa hisuꞌuntax quꞌ honjohoniꞌƚ ei quꞌ natsamiꞌƚ ei, maꞌ qekha wetsjukꞌetaxij quꞌ yeꞌƚeꞌwisiꞌimkii quꞌ natsamiꞌƚ ei. l 16 Qe kaꞌ humtitax quꞌ yeqfenyeꞌjeꞌ yiwek kakhaꞌan, quꞌ mexe henwuꞌmiꞌƚ eijiꞌ quꞌ natsamiꞌƚ ei quꞌ heyeyii quꞌ natsamii haꞌ seheꞌ Macedonia. Maꞌ qa qek hetpilyiteꞌpjiꞌ iye qekha ewiꞌƚij iye qek mexe henwuꞌmtaxiꞌƚ eijiꞌ iye quꞌ natsamiꞌƚ ei qe qꞌax qek ƚekeꞌyeꞌtax quꞌ etsiꞌfeniꞌƚ quꞌ hats heyeyii iye quꞌ natsamii haꞌ seheꞌ Judea. m 17 Qꞌaxqe quꞌ niteꞌ umtiyiꞌiƚ quꞌ hawalheetƚejiꞌ akaꞌ hisuꞌuntax hik akaꞌaj quꞌ yeqfenyeꞌjeꞌ yiwek, qꞌaxqe quꞌ niteꞌ umtiyiꞌiƚ iye quꞌ hik yijunyejeyeꞌ kaꞌ ƚunyejei eneꞌ jukhew haꞌne seheꞌ epjiꞌ in yiitƚiꞌij “ehe” qeteꞌeꞌ “niteꞌ”. n 18 Paꞌ Intata in yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij qa yaqsiijkii, nikfeꞌlets in yijaaꞌija niteꞌ haqanƚiꞌiƚkii paꞌquꞌ hats kꞌefeliꞌƚiꞌm, niteꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj yiitƚiꞌij “ehe” qeteꞌeꞌ “niteꞌ”. o  











 1:9 Sal 25:2; 26:1; Jer 17:5‑7; Lc 18:9; Mr 9:27; Jn 2:19 i 1:10 Mt 10:21; 27:43; Jn 8:51; Fil 3:10 j 1:12 1Ti 2:6,10; He 13:18; Pr 3:19; 1Co 1:21; Hch 23:1; 2Co 4:2; 5:12 k 1:14 Ro 2:17; Ga 6:4; 2Co 9:3; Fil 1:6; 2:16; 4:1; 1Ts 2:19‑20 l 1:15 Hch 18:1‑18; 1Co 4:19 m 1:16 Hch 16:9; 19:21; 20:38; 1Co 16:5‑7; Lc 1:5 n 1:17 Fil 3:3; Col 3:22 o  1:18 Nm 23:19 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 483

2 CORINTIOS 1​, ​2

19 Haꞌ

Jesucristo, ƚaꞌs paꞌ Dios hikhaꞌ henfeliꞌƚ eꞌm haꞌ Silas, haꞌ Timoteo qa yakhaꞌ. In henfeliꞌƚ eꞌm niteꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj yiitƚiꞌij “ehe” qeteꞌeꞌ “niteꞌ”, qe hakhaꞌan hik ƚunyeꞌj yijatꞌij paꞌquꞌ yijaayiꞌija quꞌ nitꞌij “ehe”. p 20 Qe paꞌn ujaꞌx peꞌ hats yiwjutsiqen ineꞌm paꞌ Intata, qa haꞌ Cristo in taꞌƚets, maꞌ qa ekeweꞌen qa hik ƚunyejei naꞌaj yijaaꞌija qe yitꞌij “ehe”. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in jititꞌij kaꞌ ƚii haꞌ Cristo, maꞌ qa jititꞌij: —Hik kakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén)— qe qaꞌ jintewqinhet paꞌ Intata. q 21 Paꞌ Intata tꞌekuꞌm iniijiꞌ qa watjanithenꞌinij, yekheweliꞌƚ qa ekheweliꞌƚ, maꞌ qa yatsatꞌetsꞌinij haꞌ Cristo. r 22 Qa jiꞌyeniꞌ peꞌ ƚeqꞌikatiꞌinij in yatsatꞌetsꞌinij, qa jiꞌyen jiꞌtejeꞌm iye paꞌ Espíritu Santo hikpaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ nonjohonƚe inwets. s 23 Paꞌ Intata hikpaꞌ heniꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ nenikfeꞌlij yiwets in yijaaꞌija in mexe niteꞌ tsamii iye haꞌ Corinto qe niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ heijitheyiꞌƚij ewetskii peꞌquꞌ yiꞌlijeyeꞌ. t 24 Akaꞌan niteꞌ ikjiꞌ quꞌ heinekꞌenheꞌyiꞌƚij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ, qe ikjiꞌ yijatꞌij quꞌ jineteniꞌfen wetjuꞌƚ hatsꞌinha quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii qe ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚamqamiꞌƚij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ. u 1  Hik taꞌƚijupiꞌ in heniwjutsiqenij quꞌ mexe niteꞌ natsameꞌ ekuꞌniꞌƚ ei qe niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ nataꞌƚ yiwets iye quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚiꞌmkii. 2 Qe quꞌ nataꞌƚ yiwets quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚiꞌmkii, ¿ƚekpaꞌ quꞌ nets-sinhetiꞌmkii in pakhaꞌ quꞌ nets-sinhettaxiꞌmkii hikpaꞌ paꞌ haqsiijkii in uƚꞌaxiꞌmkii? 3 Qa hik taꞌƚijupiꞌ henqꞌikaꞌaƚ ei iye in ƚunyeꞌjek kaꞌ hayiits haqsiijkii, hatsꞌinha quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei qaꞌ niteꞌ yuƚꞌaxiꞌimkii quꞌ nataꞌƚets eneweꞌ quꞌ nets-sinhettaxiꞌmkii. Tsikfeꞌlets in ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii in ƚunyeꞌjek paꞌ yisaꞌxiꞌmkii. v 4 In henqꞌikaꞌaƚ ei qi in yuƚꞌaxiꞌmkii qa yitawjeꞌmet iye qa olots keꞌ nekjuꞌ yitꞌilii in yaqꞌapyijkii, qa niteꞌƚe ikjiꞌ in henqꞌikaꞌaƚ ei quꞌ netꞌejuyets quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚiꞌmkii, qe qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets yijatꞌij paꞌ naꞌl yeꞌm yeqsuꞌunkaꞌx, les in hitꞌijets paꞌ yeqsuꞌunkaꞌxiꞌƚ ej.  









2









5  Qa

Paꞌ ewiꞌƚ yaqsiijkii paꞌaj paꞌ uƚꞌax.

in naꞌl paꞌ taꞌƚets paꞌaj paꞌ witwuƚꞌaxiꞌmkii, niteꞌ yeƚꞌewiꞌƚ ƚiꞌijkii in tsiwuƚꞌenhetiꞌmkii qe ujaꞌx iye ekheweliꞌƚ peꞌ yiwuƚꞌenhetiꞌmkii qa pekhewepƚe qa niteꞌ. Hitꞌij akaꞌan qe qaꞌ niteꞌ kꞌewupuniꞌiƚ quꞌ niteꞌ natawjeꞌmeteniꞌiƚ. w 6 Hats ƚꞌajƚuꞌuj jeꞌm paꞌ yaqaamij quꞌ eꞌweekiꞌiƚ in ƚitanitheniꞌƚij pakhaꞌan.  

p  1:19 Jn 5:19; 1Ts 1:1; He 1:2; 13:8 q 1:20 Gn 12:7; Sal 72:19; Ap 22:21; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 r 1:21 Lc 4:18; 1Jn 2:20 s 1:22 Ef 1:14; Stg 4:5 t  1:23 Ro 1:9; Fil 1:8; He 12:1; 1Co 4:21; 2Co 13:2,10 u 1:24 Pr 24:16 v 2:3 Fil 1:25; Jn 15:11 w 2:5 2Ts 3:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 2​, ​3  484 7 Haneꞌej

qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ iye pakhaꞌan qaꞌ isimetsiniꞌƚ, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ niwumeꞌjuꞌ paꞌ witwuƚꞌaxiꞌmkii. x 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ meniwjutsiqeniꞌƚijiꞌm paꞌ eꞌqsuꞌunkaꞌxiꞌƚij pakhaꞌan. 9 Qe kaꞌ hayiits heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei kakhaꞌ tꞌejuyets akaꞌan, kakhaꞌan hikaꞌ iye qe qaꞌ kꞌajaajiniƚij qa quꞌ netsikfeꞌlets iye me yijaatuꞌuja quꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌi ekeweꞌen. y 10 Qa paꞌquꞌ kuꞌmiꞌƚijuꞌƚ in yisuꞌun quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ, qa yakhap jiꞌjek quꞌ heꞌyekuꞌmijuꞌƚ. Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ hats heꞌyekuꞌmijuꞌƚ quꞌ yeꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ, pakhaꞌan in heꞌyekuꞌmijuꞌƚ quꞌ yeꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ qe taꞌƚiꞌƚ ewets qa haꞌ Cristo qa hats nikfeꞌlets, 11 hatsꞌinha paꞌ inwoꞌmet (Satanás) qaꞌ ham paꞌquꞌ niwqꞌaxinij quꞌ jinaqankii, qe inekhewel hats jinikfeꞌlets paꞌ inwoꞌmet naꞌaj yisuꞌuntax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. z  







Pablo yeƚꞌilaxiikii paꞌ Tito.

12  In

tsamii haꞌ witset Troas quꞌ henfel keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Cristo, maꞌ qa tsikfeꞌlets in hayiits yitꞌij yeꞌmikꞌi qhof peꞌ ƚejil haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. a 13 Qa niteꞌƚe ikesimen paꞌ yitaweꞌj qe niteꞌ hewetweniꞌƚiꞌ haꞌ yejefe Tito, qa hik taꞌƚijupiꞌ in hakikꞌui iye haꞌ witset quꞌ natsamii haꞌ seheꞌ Macedonia. b  

14  Ƚeꞌwisij

Niteꞌ yiliꞌij quꞌ jinanaxij qe taꞌƚets haꞌ Cristo.

paꞌ Intata in niteꞌ yiliꞌij quꞌ jiꞌnaxinenij qe taꞌƚets haꞌ Cristo, qa inekhewel in taꞌƚ inwets qa yakꞌeskii paꞌ ƚꞌewjisiꞌ paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii. c 15 Qe paꞌ Intata hik ƚeqjunyejeiꞌinij quꞌ ƚꞌewjisiꞌyeꞌ inij haꞌ Cristo, qa haꞌne ƚꞌewjisiꞌ qa yakꞌesjiꞌkii peꞌ iƚii, qa peꞌ hats jutsiqax quꞌ nanaxjuꞌ. d 16 Qa eneweꞌ hats jutsiqax quꞌ nanaxjuꞌ, qa hik ƚunyeꞌj quꞌ jininjiꞌwenij paꞌ ƚawaꞌmhiyejei, qa eneweꞌƚe iƚii qa hik ƚunyeꞌj quꞌ jininjiꞌwenij ƚiƚijii. ¿Ƚekpaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiꞌjƚiꞌijkii akaꞌ witꞌithayijkit? e 17 Qa yekhewelƚiꞌiƚ qa ƚekeꞌ quꞌ haqsiiƚijkii qe paꞌ Intata tsꞌukiniꞌƚij akaꞌan, qa niteꞌ hik yijunyejeyiꞌƚ peꞌ olots in niteꞌ yijaaꞌija quꞌ nenfel paꞌ Intata qa yisuꞌunƚe quꞌ nanaxij peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ, qa yekhewelƚiꞌiƚ qa yijaaꞌija in henfeliꞌƚ qa tsiꞌweniꞌƚij iye qe yatsatꞌetsiꞌƚyij haꞌ Cristo. f 1  Akaꞌan in hitꞌij ¿me ikjiꞌ quꞌ hetetfeliꞌƚij quꞌ heniwqinhetiꞌƚ? ¿Yeꞌ me iꞌnƚiꞌi quꞌ umtiꞌiƚ quꞌ hisuꞌuniꞌƚ paꞌquꞌ witfaakanekꞌe quꞌ netsfeliꞌƚ qaꞌ netetkaxiꞌƚ ei, axeꞌm quꞌ nataꞌƚiꞌƚ ewets paꞌquꞌ witfaakanekꞌe quꞌ netsfeliꞌƚ, in ƚunyeꞌjek paꞌ yaqsiijkii peꞌ ujaꞌx?  





3



 2:7 Mt 6:12 y 2:9 Ro 5:4; Fil 2:8 z 2:11 2Co 12:17 a 2:12 Hch 16:8; Col 4:3  2:13 2Ts 1:7; Tit 1:4; Hch 16:9 c 2:14 1Co 15:57; Jn 17:3; 1Jn 4:8 d 2:15 Ef 2:8; 5:2; Fil 4:18; Mt 9:22; Hch 16:30; Jn 6:27 e 2:16 Mt 10:21; Jn 8:51; Fil 3:10; 1Jn 5:12 f  2:17 Mt 12:36; Mr 4:14; Lc 6:47; 8:21; Jn 1:1; 2:22; 18:32; Hch 17:11; 2Ti 2:15; He 4:12 x

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 485

2  Ekheweliꞌƚ

2 CORINTIOS 3

Paꞌ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii.

kꞌeyilijeyiꞌƚ qa weꞌnikaꞌajjiꞌ peꞌ yitawjetsiꞌƚ in ƚunyeꞌjek naꞌaj witfaakanek (carta) qa week eneꞌ jukhew hik ƚunyeꞌj quꞌ niyinenikꞌi qa nikfeꞌlets. g 3 Ekheweliꞌƚ aꞌnaliꞌƚij in ƚeꞌlijei ƚeqe carta haꞌ Cristo qa yekheweliꞌƚ peꞌ yikaꞌ, niteꞌ wenitꞌijiꞌ in weꞌnikaꞌ naꞌaj witqꞌikanet, qe wenitꞌijiꞌ yijatꞌij paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ niteꞌ waꞌm Dios, niteꞌ weꞌnikaꞌajiꞌ iye paꞌquꞌ kꞌeeweyeꞌ ute, qe weꞌnikaꞌajiꞌ yijatꞌij peꞌ atawjetsiꞌƚ. h 4 Haꞌ Cristo in taꞌƚets, qa niteꞌ heqekuꞌuƚij paꞌ Intata in yijaaꞌija akaꞌ hitꞌiƚij. 5 Niteꞌ yekhewelƚiꞌiƚ quꞌ netsꞌiyaiƚiꞌiƚij quꞌ haqsiꞌjƚiꞌiƚijkii akaꞌan, qe paꞌ Intata hik pakhaꞌ yijatꞌij in taꞌƚets in haqsiiƚijkii akaꞌan, i 6 hik pakhaꞌ iye tsꞌiyayitiꞌƚij in henfeliꞌƚ kakhaꞌ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii, hikkaꞌ niteꞌ taꞌƚets kaꞌ weꞌnikaꞌajiꞌ paꞌaj peꞌ utel, qe paꞌ Espíritu Santo hik pakhaꞌ taꞌƚets yijatꞌij. Qe kaꞌ weꞌnikaꞌajiꞌ paꞌaj peꞌ ute jiyilan, qa pakhaꞌ taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo qa jiyeƚisij paꞌ witiƚaꞌx. j 7 Kakhaꞌ jiyilan wenitꞌij weꞌnikaꞌajiꞌ paꞌaj peꞌ utel in iꞌnkꞌa namjuꞌ paꞌaj qa qi in qijiꞌha paꞌaj ƚunyeꞌjkii,  (Ex 19:16) qa peꞌ Israel ƚeiƚets qa niteꞌ ƚekeꞌ in yejeƚtaxjuꞌ paꞌ ƚejuꞌs paꞌ Moisés, qe paꞌ Moisés paꞌ ƚejuꞌs qi in tujjiꞌha paꞌaj, qa teiƚem in hamiyuꞌ. k 8 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii ¿me qaꞌ niteꞌ les quꞌ qiyeꞌ quꞌ netujjiha pakhaꞌ Espirituƚe paꞌ taꞌƚets? 9 Qe in qijiꞌha paꞌaj kekheweꞌ jiyilan, ¿qa inhatsꞌek quꞌ niteꞌ les quꞌ qiyeꞌjiꞌha akaꞌ jiyeƚisij paꞌ yatsathen? 10 Qe kakhaꞌ qi in qitaxjiꞌ paꞌaj qa jutsiqaxij paꞌ ƚejuꞌs paꞌ Moisés in tujjiꞌha paꞌaj, haneꞌen hats niteꞌ qijiꞌ quꞌ jintaꞌwapjuƚenijuꞌƚ kakhaꞌ les in qijiꞌha wiikfikꞌi. 11 Qe in qijiꞌha paꞌaj qa ƚeꞌwis iye kakhaꞌ quꞌ haamiꞌija hatseꞌ, yeꞌehe, qaꞌ les quꞌ qiyeꞌjiꞌha qaꞌ ƚeꞌwisiꞌija iye wiikfikꞌi pakhaꞌ niteꞌ yiliꞌij. l 12 Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ hetjumtiꞌiƚikꞌui, qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ tsꞌijiweꞌyiꞌƚ in henfeliꞌƚ. m 13 Qa niteꞌ hik yeqfenyejeyiꞌƚij paꞌ Moisés paꞌaj, in yitꞌonijjuꞌ paꞌ penyilo paꞌ ƚejuꞌs qe qaꞌ niteꞌ niꞌweneꞌ peꞌ Israel paꞌ koojo quꞌ hats ƚꞌajeꞌƚiꞌij qaꞌ hameꞌ, hikpaꞌ teiƚem in yomiyuꞌ. n 14 Pekheweꞌen qa tꞌunitsƚejeꞌm peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii, qa yamijii haneꞌej, qe in yejeƚtax kekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj qa mexe hik ƚunyeꞌj quꞌ netitꞌoyijjuꞌ paꞌ penyilo, qe ewiꞌƚƚe haꞌ Cristo quꞌ jintajayan qaꞌ netenifteꞌjiꞌ. o  























g  3:2 1Co 9:2 h 3:3 Flm 13; Dt 5:26; Ex 24:12; Pr 3:3; 7:3; Jer 17:1; 31:33; Ez 11:19; 36:26; He 8:10 i 3:5 1Co 15:10 j 3:6 Lc 22:20; He 7:22; Ro 7:6 k 3:7 Ex 34:29‑35; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 l 3:11 He 2:14 m 3:12 1Ts 1:3 n 3:13 Ex 34:33 o  3:14 Mr 8:17; He 3:13; 7:22; Hch 13:15; 15:21; Ro 16:7; 1P 5:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 3​, ​4  486 15  Qa

yamijii haneꞌej, in yejeƚtax keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa hik ƚunyeꞌj quꞌ netitꞌoyijii paꞌ penyilo peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii. 16 Qa nikhaꞌajƚe tetwekꞌelaꞌxets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa tenitꞌijiꞌmii paꞌ penyilo. p 17 Qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ Espíritu, qa paꞌquꞌ naꞌnjiꞌ paꞌ ƚeqe Espíritu haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa hats niteꞌ yopheꞌƚ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley). 18 Qa week inekhewel in hats niteꞌ titꞌoyijjuꞌ paꞌ penyilo eneꞌ injusits, qa jiteeƚiijuꞌ in ƚunyeꞌjek neꞌej witeqjeƚinetjii paꞌ ƚeꞌwis ƚunyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa teiƚem in hik injunyejeyiyuꞌ paꞌ ƚeꞌwis ƚunyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa akaꞌan hik akaꞌ yaqsiijkii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ Espíritu. q  





4

1   Paꞌ

Paꞌ wekwek inyetax weꞌnenjiꞌ peꞌ kamusi.

Intata in tseƚisiꞌƚij akaꞌ witꞌithayijkit qe taꞌƚets paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ yathalaꞌliꞌƚijjuꞌ. r 2 Niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ kekheweꞌ tatꞌinhetiikii qa yeqwepin iye, niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ quꞌ yiꞌyowkꞌeletsiꞌiƚ, qa niteꞌ iye hisuꞌuniꞌƚ quꞌ hinkꞌaihitiꞌƚikꞌui paꞌ ikjiꞌha keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij in hitꞌiƚij paꞌ yijaaꞌija qa peꞌ ƚatawjets eneꞌ week qa hikpeꞌ hetetfeliƚijiꞌm qa paꞌ Intata qa hats tsiꞌweniꞌƚij. s 3 Qa quꞌ mexeƚe netitꞌoyijjuꞌ paꞌ penyilo ekeꞌ henfeliꞌƚ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús, pekheweꞌ titꞌoyiꞌmjuꞌ pekheweꞌen hik pekheweꞌ peꞌ teyii paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata. 4 Paꞌ inwoꞌmet (Satanás), ƚeqe dios haꞌne seheꞌ epjiꞌ hikpaꞌ nipukꞌanhetjuꞌ peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii week peꞌ yeqekuꞌ haꞌ Jesús, qe qaꞌ niteꞌ niꞌweneꞌ paꞌ qi ƚeꞌwis ƚꞌuƚaꞌx in tujjiꞌ ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús hikhaꞌ qijiꞌ Cristo, hikhaꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata. t 5 Niteꞌ kꞌiyetiƚij quꞌ netꞌejuiƚiꞌiƚ yiwets, qe kꞌiyetiƚij yijatꞌij quꞌ netꞌejuyets haꞌ Jesucristo hikhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa yekhewelƚiꞌiƚ qa eqejkunenheyiꞌƚyij qe taꞌƚets haꞌ Jesús, u 6 qe paꞌ Intata hik pakhaꞌ paꞌ yitꞌij paꞌaj, quꞌ yape nanaꞌl paꞌquꞌ nanaꞌlkii paꞌ nookii, pakhaꞌan hik pakhaaꞌija yitujinhetjiꞌ peꞌ intawjets, qe qaꞌ jinenikfeꞌlets paꞌ ƚesaꞌx paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets haꞌ Cristo. v 7 Akaꞌan hik ƚunyeꞌj naꞌaj wekwek inyetax, hats naꞌl ineꞌm iꞌnjiꞌ eneweꞌ hik ƚunyejei kamusil, qa akaꞌan in ƚunyeꞌj hatsꞌinha paꞌ qi in wittꞌunhaꞌx qaꞌ nataꞌƚets paꞌ Intata qaꞌ niteꞌ inekheweleꞌ quꞌ nataꞌƚ inwets. w 8 Qe in haatsꞌeꞌeƚij peꞌ wekwek, qa niteꞌƚe tsiwumiꞌƚjuꞌ. Niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚets paꞌquꞌ yeqfenyejeyiꞌiƚ yiwek, qa niteꞌƚe tseƚꞌilaxiꞌƚ.  













 3:16 1P 2:25; Ex 34:34 q 3:18 1Co 13:12; Jn 17:24; 2Co 1:20; 4:4‑6; 1Ti 1:11,17; Mr 9:2; Gn 1:27; 1Jn 3:2 r 4:1 Mt 5:7; Mr 5:19; Lc 1:50; 2Ts 3:13 s 4:2 2Jn 6; 2Co 2:17; 5:11,12; 6:7; 7:14; 2Ti 2:15; He 4:12 t 4:4 Lc 16:8; Mr 10:37; Gn 1:27 u 4:5 Fil 2:11 v 4:6 Gn 1:3; Mt 6:23; Fil 3:8; 1Jn 4:8; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 w 4:7 Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 487

2 CORINTIOS 4​, ​5

9 Hayawitjaxtiꞌyiꞌƚ,

qa niteꞌƚe tsiwejinƚiꞌiƚ paꞌ Intata. Heijelaxtiꞌyiꞌƚijetsjuꞌkii seheꞌ qa niteꞌƚe tsaxiƚjuꞌ. 10 Week naꞌaj hakiꞌƚjiꞌ, kekheweꞌ haatsꞌeꞌeƚij inqꞌethinij kaꞌ ƚawamhinyeꞌj haꞌ Jesús, hatsꞌinha paꞌ haneꞌej ƚiƚaꞌx haꞌ Jesús qaꞌ neꞌtwenhetiijiijek eneꞌ yesenitsiꞌƚ. x 11 Qe yekheweliꞌƚ in mexe yiꞌƚiyiꞌƚ niteꞌ yiliꞌij in iftsaxets quꞌ natsaxiꞌƚjuꞌ qe taꞌƚets haꞌ Jesús, hatsꞌinha paꞌ haneꞌej ƚiƚaꞌx haꞌ Jesús qaꞌ neꞌtwenhetiijiijek eneꞌ yesenitsiꞌƚ hik eneweꞌ waꞌm. y 12 Yeꞌehe, paꞌ witwamhiꞌ heꞌyejuyiꞌƚijuꞌƚ qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm paꞌ witiƚaꞌx. 13 Qa naꞌlƚiꞌiƚ yeꞌm paꞌ Espíritu taꞌƚets paꞌnteꞌ witqekuyeꞌj hik pakhaaꞌija naꞌliꞌm paꞌaj paꞌ yikaꞌajjiꞌ akaꞌan in yitꞌij: —Niteꞌ heqekuꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in henfel.— (Sal 116:10) Qa hik yijunyejeyiꞌƚ in niteꞌ heqekuꞌuƚ qa hik taꞌƚijupiꞌ in henfeliꞌƚ. 14 Qe tsikfeꞌliꞌƚets pakhaꞌ yiƚin iye paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús in waꞌmtax quꞌ netsiƚinjiiƚek hatseꞌ yekheweliꞌƚ qe taꞌƚets haꞌ Jesús, qa ekheweliꞌƚ iye qaꞌ jeꞌweekeꞌ quꞌ jinekaꞌxets paꞌ iꞌniꞌ qaꞌ jeꞌmetitsiꞌim pakhaꞌan. z 15 Week kekheweꞌ yijunyejeyiꞌƚkii aꞌtits qe qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚjuꞌ, hatsꞌinha paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata in hats ikipjiꞌ peꞌ olots qaꞌ les netꞌijaifikꞌi quꞌ olotseꞌ, maꞌ qaꞌ les olootsiꞌija peꞌquꞌ nitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij quꞌ netꞌejuyets in qijiꞌha paꞌ Intata. a  











Pekheweꞌ jiteꞌwen haneꞌej wekwek niteꞌ yape.

16  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj jinanqatsitꞌij yemjeetax eneweꞌ teꞌwenhetii iꞌnajits in hats ƚeyijƚem in ƚawaꞌmhits qa pakhaꞌƚe niteꞌ teꞌwenhetii qa hats jeek ƚeyijƚem in week neƚuts in les tꞌun. b 17 Qe pekheweꞌ jitaatsꞌetax niteꞌ yape qa niteꞌ qits iye, qaꞌ nayaꞌxiꞌ peꞌ qi in ƚeꞌsits niteꞌ yiliꞌij qa ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ iye jiyeƚisij hatseꞌ paꞌ Intata. c 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj quꞌ les qitseꞌ ineꞌmjiꞌ eneꞌ jiteꞌwen, qitseꞌ ineꞌmjiꞌ yijatꞌij pekheweꞌ mexe niteꞌ jiteꞌwen, qe pekheweꞌ jiteꞌwen haneꞌej wekwek niteꞌ yape, qa pekheweꞌƚe mexe niteꞌ jiteꞌwen qa niteꞌ yiliꞌij pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ nanaꞌl. d  



5

1   Qe

Paꞌ yape qa paꞌ niteꞌ yape.

eneweꞌ iꞌnesenits hik ƚunyejei quꞌ initsiꞌyeꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, hik ƚunyeꞌj naꞌaj qooxo in niteꞌ yapeꞌeꞌ paꞌquꞌ naꞌniꞌ, qa hatsƚe jinikfeꞌlets paꞌ Intata in hats yajiꞌlet pekheweꞌ inkꞌaihits initsil tꞌejuyets naꞌ waꞌsjiꞌ  4:10 Lc 9:23; Ro 5:6‑8; 6:5‑8; 8:34‑36; Ga 6:17; 1P 4:1,2 y 4:11 Mt 10:21; Jn 8:51; Fil 3:10 z 4:14 1Ts 4:14 a 4:15 2Co 9:11 b 4:16 2Ts 3:13; Ro 7:22 c 4:17 Ga 6:2; Lc 24:26; 1P 5:1,4 d 4:18 Ro 8:24 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 5  488

niteꞌ yiliꞌij yijatꞌij quꞌ nanaꞌl, pekheweꞌen niteꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌƚe quꞌ naqsiijkii. e 2 Qe yijaaꞌija eneweꞌ haneꞌej mexe juꞌunifi wititsil jitikꞌetij, qe hats jitesuꞌuntax quꞌ jiꞌnuyikꞌiphaꞌm pekheweꞌ initsil tꞌejuyets paꞌ waꞌsjiꞌ. f 3 Qa quꞌ hats jiꞌnuyikꞌiphaꞌm pekheweꞌen, maꞌ qaꞌ hats niteꞌ inukꞌeleꞌƚekii quꞌ ham paꞌquꞌ iꞌneseꞌneꞌ. g 4 Qe in mexe juꞌunifi eneꞌ haneꞌej wititsiꞌ, jitikꞌetij in jineqꞌiihetij, qa niteꞌƚe jitesuꞌun iye quꞌ inukꞌeleꞌƚekii, qe jitesuꞌuntax yijatꞌij quꞌ nanaꞌl iye paꞌquꞌ jiꞌnuyikꞌiphaꞌm, hatsꞌinha haꞌne waꞌm qaꞌ nayaꞌxiꞌ paꞌ niteꞌ waꞌm. h 5 Qa pakhaꞌ yajiꞌlet ineꞌm akaꞌan, hik pakhaaꞌija paꞌ Intata, hik pakhaꞌ iye jiyeƚisij paꞌ Espíritu Santo quꞌ nonjohonƚe inwets. 6 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ jiteliꞌij in jiwentꞌunhet qa niteꞌ jiꞌnijiwei iye, yemjeetax in jinikfeꞌltaxets in mexe juꞌunifi eneweꞌ haneꞌej wititsil qa mexe jitotsimii paꞌ iꞌniꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 7 Qe in mexenteꞌ jiteꞌwentax, qa hatsƚe niteꞌ jiteqekuꞌ. i 8 Hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ jiteliꞌij in jiwentꞌunhet qa niteꞌ jiꞌnijiwei iye qa jitesuꞌuntax quꞌ jinakikꞌui haꞌne haneꞌej iꞌneseꞌn, qe qaꞌ jinamii qaꞌ jinaꞌnijupha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. j 9 Qe pakhaꞌ jitesuꞌun quꞌ jintaqsiijkii iꞌnƚiꞌi quꞌ hats jinaꞌnijup iꞌnƚiꞌi quꞌ mexenteꞌ jinaꞌniꞌijup pakhaꞌan quꞌ jinteꞌsinhetiꞌmkii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. k 10 Qe week quꞌ jinakets paꞌ iꞌnijiꞌ quꞌ jinejeyumtshen haꞌ Cristo, hatsꞌinha qaꞌ week ewiƚei quꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij peꞌ yaqsiijkii ƚeꞌsits iꞌnƚiꞌi quꞌ uƚꞌetseꞌ in mexe iꞌnjiꞌ eneꞌ waꞌm witꞌesenits. l  

















11 Qe

Pakhaꞌ quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo, pakhaꞌan inkꞌayik ƚunyeꞌj.

tsikfeꞌliꞌƚets paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ qi witꞌijiweyaxiꞌm hatseꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa hik taꞌƚijupiꞌ in henfeltaxiꞌƚiꞌmha eneꞌ jukhew qa efuts, qa paꞌ Intata qa hatsƚe nikfeꞌliꞌƚij yiwetsha qa ekheweliꞌƚ iye qꞌaxqe quꞌ hats enikfeꞌliꞌƚ yiwetsha. m 12 Akaꞌ hitꞌij iye, niteꞌ ikjiꞌ iye quꞌ yekheweleꞌƚiꞌiƚ quꞌ heniwqinhetiꞌƚ, qe hisuꞌuniꞌƚ yijatꞌij quꞌ neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii akaꞌ haqsiiƚijkii, hatsꞌinha qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets paꞌquꞌ itꞌiƚijijuꞌƚ pekheweꞌ yiwqinhet eneꞌ jiteꞌwen qa niteꞌ peꞌ ƚatawjetsjiꞌ. 13 Qe quꞌ nenitꞌijets quꞌnteꞌ heyeikꞌuneꞌyiꞌiƚ wetjuꞌƚ, qa tꞌejuyets paꞌ Intata. Qa in wenitƚiꞌijets in heyeikꞌuneꞌyiꞌƚ wetjuꞌƚ qa tꞌejuyiꞌƚ ewets ekheweliꞌƚ. n  



 5:1 Fil 2:10; 3:19; Ef 6:9; 2P 1:13; Col 2:11 f 5:2 1P 2:2 g 5:3 Mt 25:36; Lc 10:30  5:4 Ro 7:24; 8:23; 1Co 15:26 i 5:7 Mt 8:10; Hch 3:16; Ro 1:8; 1Co 2:5; Ga 2:16; 1Ti 1:2; He 4:2; Lc 3:22 j 5:8 Fil 1:23 k 5:9 He 13:21 l 5:10 Jn 5:22‑30; Mt 16:27; 25:31‑46; Fil 1:6; He 10:31 m 5:11 Sal 147:11; Pr 1:7; 1P 1:17; Ap 14:7 n 5:13 Hch 10:45; 1P 4:7 e

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 489

2 CORINTIOS 5​, ​6

14  Qe

paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx haꞌ Cristo hikpaꞌ tsaqsijineniꞌƚijkii paꞌquꞌ nisuꞌun, qe tsikfeꞌliꞌƚetsha paꞌ ewiꞌƚ in waꞌm qe taꞌƚets eneꞌ week, qa in waꞌm qa hik ƚunyeꞌj quꞌ week nawaꞌm. o 15 In waꞌm qe taꞌƚets eneꞌ week, hatsꞌinha pekheweꞌ iƚii qaꞌ hats niteꞌ ƚekheweleꞌƚe quꞌ netꞌejuyets in iƚii, qaꞌ netꞌejuyets yijatꞌij in iƚii hakhaꞌ waꞌmifi paꞌaj qa iꞌnkꞌaƚe qa iƚaꞌxijup iye paꞌaj. p 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haneꞌejija, hats ham paꞌquꞌ jinenikfeꞌlij quꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in tꞌejuyets eneꞌ iꞌnesenits. Yijaaꞌija yekheweliꞌƚ in hiꞌwentaxiꞌƚha haꞌ Cristo kaꞌ ƚunyeeꞌjija in tꞌejuyets eneꞌ iꞌnesenits, haneꞌej hats niteꞌ ƚunyeꞌj kakhaꞌan. 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo, pakhaꞌan inkꞌayik ƚunyeꞌj. Qa paꞌ hayiits ƚunyeꞌj qa hats yiliꞌij qa yayaꞌxiꞌ paꞌ inkꞌayik. q  





18  Week

Jiyithayinenij quꞌ jintefel in hats jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ.

ekeweꞌen taꞌƚii paꞌ Intata, hik pakhaꞌ yaqsiꞌjƚiꞌijkii in jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ qe taꞌƚets haꞌ Cristo, qa haneꞌej qa jiyithayinenij quꞌ jintefel in week ƚekeꞌ quꞌ ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ. r 19 Akaꞌan ikjiꞌ, haꞌ Cristo in taꞌƚets, paꞌ Intata qa yaqsiijkii in hats ƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qa niteꞌ neqjunuꞌetskii peꞌ ƚewuƚꞌets eneꞌ jukhew qa efuts. Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ jiyithayinenij quꞌ jintefel in hats jeꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ. s 20 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, inekhewel jeꞌwitꞌukinheyij quꞌ jiꞌniyetij kaꞌ ƚii haꞌ Cristo, maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚakhaayiꞌija paꞌ Intata quꞌ natyaikii inꞌinijjiꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Cristo quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ yape eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ paꞌ Dios. t 21 Haꞌ Cristo in hamtaxjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, qa paꞌ Intata qa yeniꞌpjiꞌkii peꞌ inwuƚꞌets hatsꞌinha qaꞌ jeꞌƚeꞌsitseꞌ qaꞌ nitꞌij inwets paꞌ Intata yatsathen qe taꞌƚets haꞌ Cristo. u 1  Yekheweliꞌƚ yithayifeꞌeƚij paꞌ Intata, qa kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ hasuꞌuj quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij pakhaꞌ neƚisƚiꞌiƚij qe nesuꞌuniꞌƚ. 2 Qe paꞌ Intata yitꞌij paꞌaj: —In yamets ƚahatsꞌij, qa kꞌepiyeꞌ. Qa in yamets kaꞌ neƚujiꞌ quꞌ kꞌeƚin, qa kꞌefen.— (Is 49:8) Yeꞌehe, pakhaꞌ ƚahatsꞌij haneꞌej, haneꞌejija in hats yamets. Qa paꞌ neƚujiꞌ witiƚijii qa haneꞌejija iye in hats yamets. v 3 Yekheweliꞌƚ niteꞌ haqsiiƚijkii peꞌyeꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, hatsꞌinha qaꞌ ham uƚꞌaxeꞌ quꞌ witꞌanyejiꞌij akaꞌ yithayijkitꞌiƚ. 4 Qe week yijatꞌij keꞌ haqsiiƚijkii kꞌinqꞌethiniƚij in heꞌyithayiꞌyiꞌƚiꞌm paꞌ Intata, niteꞌ tsoqmositiꞌƚij, hayawtshetenhetiꞌyiꞌƚkii, wekwek hamitsiꞌƚ yeꞌm, jutsitets yijunyejeyiꞌƚkii,  





6









o  5:14 Jn 11:51; 2Co 4:10 p 5:15 Lc 20:38; He 2:9; Ro 14:7 q 5:17 Jn 1:3; Ap 3:14; 21:5; Ro 6:4; 8:24; Is 43:19; 65:17; Ef 4:24 r 5:18 Ro 5:11 s 5:19 2P 2:20; Tit 2:11 t  5:20 Fil 1:29; Ef 6:20; 2Co 12:10 u 5:21 1Jn 3:5; Ro 8:3; Ga 3:13; 1P 2:24 v 6:2 Is 55:6; Lc 4:19; He 3:13

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 6  490 5  heyeqsilanhetiꞌyiꞌƚjuꞌ,

hoꞌyopheƚitiꞌyiꞌƚjuꞌ, tayaꞌyij wetjuꞌƚ in tsuteniꞌƚ, qi in heyithayiꞌyiꞌƚ, iꞌnƚiꞌi qe niteꞌ hamaꞌaƚjuꞌ, iꞌnƚiꞌi qe ham paꞌquꞌ hetujiꞌƚ, w 6 niteꞌ hetsjiƚkiniꞌƚij paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ in heꞌyithayiꞌyiꞌƚiꞌm paꞌ Intata, tsikfeꞌliꞌƚetsha keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata, niteꞌ kꞌitaqsuniƚijup peꞌyeꞌ, yeqꞌiltinhetsiꞌƚ, paꞌ Espíritu Santo tsiꞌfeniꞌƚ, in kꞌineqsuꞌuniꞌƚ yijaaꞌija, x 7 keꞌ henfeliꞌƚ wiꞌtlijei yijaalija, naꞌaj kꞌinqꞌethiniƚij taꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata, yitjanetitsiꞌƚ taꞌƚets paꞌ yatsathen hik ƚunyeꞌj quꞌ naꞌnjiꞌ eneweꞌ tsꞌiyaꞌyiꞌƚikꞌi qa eneꞌ yifeijetsiꞌƚjiꞌ iye, y 8 naꞌl neꞌej tsiwqinhetiꞌƚ qa nikhewepƚiꞌij qa niteꞌ tsiwqinhetiꞌƚ, naꞌl neꞌej uƚꞌetsikꞌi in yeqꞌiyeꞌeƚyijkii qa naꞌl neꞌej ƚeꞌsitsikꞌi in yeqꞌiyeꞌeƚyijkii, naꞌl neꞌej yitꞌijets in howotkꞌonƚiꞌiƚkii qa henfelƚiꞌiƚ paꞌ yijaaꞌija, z 9 hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ niteꞌ netsinikfeꞌliꞌiƚ qa qiiƚe in tsinikfeꞌliꞌƚ, hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ hats natsaxiyuꞌuƚjuꞌ qa topolƚiꞌiƚyij peꞌ yiƚiyiꞌƚ, haitaniꞌthenhetiyiꞌƚkii qa niteꞌƚe hailanhetiꞌyiꞌƚjuꞌ, 10 hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ qi quꞌ yiꞌtawjeꞌmetetsiꞌiƚ qa niteꞌƚe yiliꞌij in yeꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii, hik yijunyejeyiꞌƚ ifꞌiljetsits qa hipatunenƚiꞌiƚ peꞌ ƚatawjets peꞌ olots, hik yijunyejeyiꞌƚ quꞌ ham paꞌquꞌ nanaꞌliꞌƚ yeꞌm qa tsikfeꞌlƚiꞌiƚets in week naꞌliꞌƚ yeꞌm. a 11 Yejefetsipjiꞌ paꞌ Intata Corinto ƚeiƚets, in henfeliꞌƚ eꞌm ham hatꞌiniꞌiƚ eꞌm, weekijha peꞌ yitawjetsiꞌƚ in kꞌesuꞌuniꞌƚ. 12 Paꞌ eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌƚyij in hik ƚunyeꞌj quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ axkatheliꞌiƚij, niteꞌ taꞌƚiꞌƚ yiwets, qe ekhewelƚiꞌiƚ in taꞌƚiꞌƚ ewets. 13 Yeꞌehe, akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets hik ƚunyeꞌj quꞌ kꞌeyilitsiꞌiƚ. Hik equkꞌeliꞌiƚijha yijatꞌij in kꞌesuꞌuniꞌƚ quꞌ etsuꞌuniꞌƚ. 14 Hasuꞌuj paꞌquꞌ eꞌweꞌtsjukꞌiꞌiƚjiꞌ pekheweꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo naꞌaj wakka ƚoꞌsiyit, qe ¿paꞌn quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌ paꞌ yatsathen qa paꞌ niteꞌ yatsathen? Qa ¿me ƚekeꞌ iye quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌ paꞌ naꞌlkii qa paꞌ nookii? b 15 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌƚiꞌ haꞌ Cristo paꞌ Belial (Satanás)? ¿Me ƚekeꞌ quꞌ week ƚunyejeyiꞌiƚ paꞌ niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Cristo paꞌ yeqekuꞌ haꞌ Cristo? 16 ¿Me ƚekeliꞌƚ wetjuꞌƚ eneꞌ ƚetsiꞌ paꞌ Intata pekheweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits? Qe inekhewel ƚetsiꞌ paꞌ Dios niteꞌ waꞌm, pakhaꞌan yitꞌij paꞌaj: —Yakhaꞌ quꞌ haꞌnjiꞌkii eneweꞌen, qaꞌ hijaakiꞌsjiꞌkii iye eneweꞌen. Yakhaꞌ quꞌ ƚeqe Dioseꞌyij, qa eneweꞌen qaꞌ yitsetꞌiꞌij.—  (Jer 32:38) c 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yitꞌij iye paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij: —Maꞌaƚikꞌuifikꞌi in ƚaꞌntaxiꞌƚjiꞌ ƚeqewukꞌu nekheweꞌen qaꞌ meꞌnitoniꞌƚiꞌmets. Hasuꞌuj kuꞌmiꞌƚets kekheweꞌ uƚꞌets, qa yakhaꞌ qaꞌ heꞌyekuꞌmiꞌƚ ejuꞌƚ.—  (Is 52:11)  























 6:5 Jue 16:21 x 6:6 2Co 11:3; Ef 2:7; Fil 3:8; 1Jn 4:8; Ex 34:6; 2Ti 3:10; Ro 2:4; 3:12; 11:22; Ga 5:22; Col 3:12; Tit 3:4; 1Co 13:1 y 6:7 2Ts 2:10; Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17 z 6:8 1P 5:4 a 6:10 Mt 5:4; Jn 16:22; 2Co 7:4; Fil 1:4,25; 2:17‑18; 3:1; 4:1,4; Col 1:24; 1Ts 1:6; 1P 1:6‑8 b 6:14 Mt 6:23; 13:41; Jn 12:46 c  6:16 Ex 29:45; Gn 31:19; 1Co 8:4; Stg 4:5; He 3:6; Lv 26:12; Jer 31:33; Ez 37:26 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 491

2 CORINTIOS 6​, ​7

18  —Qa

yakhaꞌ quꞌ Atatayiꞌiƚyij, qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ kꞌeyilitsiꞌiƚij qa kꞌayasiyiꞌƚ iye.—  (2S 7:14) Hik akaꞌ yitꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hik pakhaꞌ paꞌ week tenekꞌenheꞌyipjiꞌ. d 1  Yejefets, ekeweꞌen hik ekeweꞌ keꞌ weniwjutsiqen ineꞌm, qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ jinteliꞌijha paꞌ uƚꞌax yaqsiijkii haꞌne iꞌneseꞌn qa paꞌ uƚꞌax yaqsiijkii paꞌ inaqjamtikineyeꞌjkii hatsꞌinha qaꞌ jinowoꞌoi quꞌ les jintasiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets paꞌ iꞌnijiweyaꞌxijuꞌƚ paꞌ Intata. e

7



2  Kuꞌmiꞌƚ

Pablo ƚeꞌwisiꞌmkii.

yijuꞌƚ, yekheweliꞌƚ ham paꞌquꞌ haqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, ham paꞌquꞌ haqsijineniꞌƚijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qa ham paꞌquꞌ hawitjiꞌiƚijiꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ wekwek. f 3 In hitꞌij ekeweꞌen, niteꞌ ikjiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ ekheweliꞌiƚ quꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. Hayiits hitꞌiƚij ewets in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jinakꞌesinhettax wetjuꞌƚ paꞌ witiƚaꞌx qa paꞌ witwamhiꞌ. 4 Yakhaꞌ ham paꞌquꞌ hetjeyepuniꞌƚij ewets quꞌ hitꞌiƚij ewets. Yakhaꞌ qi in heiqeniꞌƚ ej. Qi in ƚatsmajatiꞌƚ qa qi iye in ƚet-sinhetiƚiꞌmkii in mexe qitax paꞌ haatsꞌeꞌeƚij. 5 Qe in tsamiꞌƚii iye haꞌ seheꞌ Macedonia, qa ham paꞌquꞌ naꞌniꞌ paꞌquꞌ yiwapiihijiyiꞌiƚ qe qi in haatsꞌeꞌeƚij peꞌ wekwek. Haꞌne iꞌnfikꞌi watlan, qa pakhaꞌƚe teꞌweijuꞌ qa nekewettaxiꞌƚ ewets. g 6 Qa paꞌ Intata, hikpaꞌ yisimetsin peꞌquꞌ itawjeꞌmetetseꞌ, tsisimetsiniꞌƚjiꞌ kaꞌ ƚamijiijiꞌ naꞌ Tito, h 7 qa niteꞌ ewiꞌƚƚe kaꞌ ƚamijiijiꞌ qe kaꞌ ƚesaxiꞌmkii iye in taꞌƚiꞌƚ ewets. Ƚakhaꞌ naꞌ Tito nifeliꞌƚ yeꞌm iye in ƚisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye, qa in ƚenikfeꞌlitiƚets iye in ƚijaniƚikꞌi paꞌ ƚaqsiiƚijkii, qa in ƚenƚꞌilaxiꞌƚyiikii iye, maꞌ qa les qiiꞌija in ƚeꞌwis yeꞌmkii. i 8 Qe in taꞌƚtaxets kakhaꞌ yifaakanekꞌiƚ ei in uƚꞌetstaxiƚiꞌmkii, haneꞌej qa hats yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii, qe in iꞌnkꞌaa kꞌinqekenij qi in yeqisꞌiltaxyij. Qa haꞌneƚiꞌij qa hats tsikfeꞌlets in ƚꞌajƚiꞌij in uƚꞌetstaxiƚiꞌmkii. j 9 Haneꞌej qi in yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii, niteꞌ taꞌƚets in uƚꞌetsiƚiꞌmkii paꞌaj, qe taꞌƚets yijatꞌij in uƚꞌetsiƚiꞌmkii qe qaꞌ menikfelitiꞌƚets in ƚijaniƚikꞌi, qe paꞌ Intata yisuꞌun quꞌ newuƚꞌenhetiƚiꞌmkii in ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax, qa hik taꞌƚijupiꞌ in ham paꞌquꞌ nataꞌƚiƚ yiwets quꞌ aatsꞌeꞌeƚij. 10 Qe paꞌ witwuƚꞌaxiꞌmkii in taꞌƚets paꞌ Intata yaqsiijkii paꞌ jiyilithinikꞌui paꞌ uƚꞌax pakhaꞌan in jiwenikfelitets in jitijanikꞌi paꞌ jitaqsiijkii, pakhaꞌan  















d  6:18 Mt 5:9,16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42; Ef 5:20; 2S 7:14; Ap 1:8; Is 43:6; 49:22; 60:4; Os 1:10 e 7:1 Gn 12:7; Sal 147:11; Pr 1:7; Ap 14:7 f 7:2 1Co 3:17; 15:33; 2Co 11:3; Ef 4:22; 2P 2:12; Jud 1:10; Ap 19:2 g 7:5 Hch 16:9; 27:29; Stg 4:1; Tit 3:9; Jn 7:13 h  7:6 Mt 11:29 i 7:7 Nm 25:13 j 7:8 2Co 2:2,4

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 7​, ​8  492

niteꞌ jiyafꞌaliƚiꞌij yijatꞌij. Maꞌ, qa pakhaꞌƚe witwuƚꞌaxiꞌmkii taꞌƚets haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qa yaqsiijkii quꞌ jinawaꞌm. k 11 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek paꞌ ƚataƚiƚijets paꞌ ewuƚꞌaxitsiƚiꞌmkii paꞌaj in taꞌƚets paꞌ Intata, ¡maa, hayits qa ajeꞌeƚ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ manaqsiꞌjiƚjuꞌ iye. Hayits qa ƚꞌayetiiƚiꞌiƚꞌetets, hayits qa ƚenijiweyiƚipjiꞌ, hayits qa qi in ƚantatsittaxiꞌƚ yijiikii quꞌ kꞌefeniꞌƚ, hayits qa qi in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ yijaayiꞌija quꞌ aqsiiƚijkii, hayits qa ajeꞌeƚ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ itanitheniꞌƚ paꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax! Week ekeweꞌen in ƚaqsiiƚijkii maꞌ qa hats ƚꞌinqꞌethiniƚij in hats ƚakiƚikꞌuifikꞌi paꞌ uƚꞌax ƚunyeꞌjkii. l 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in haqsiijkii kaꞌ witfaakanek, niteꞌ haqsiijkii quꞌ netꞌejuyets pakhaꞌ inqawitji, qa niteꞌ haqsiijkii iye quꞌ netꞌejuyets pakhaꞌ tawitjaxtii. Haqsiijkii yijatꞌij qe qaꞌ menikfelitiꞌƚets paꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌƚyij qa paꞌ Intata qa hats nikfeꞌliꞌƚij ewets. 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ akaꞌan yisimetsin peꞌ yitawjetsiꞌƚ. Qa niteꞌ ewiꞌƚƚe in ikesimen peꞌ yitawjetsiꞌƚ qe lees in qiiꞌija iye in ƚeꞌsitsiꞌƚ yeꞌmkii qe naꞌ Tito in taꞌƚiꞌƚ ei qa qi in ƚeꞌwisiꞌmkii, qe paꞌ ƚataweꞌj ƚisimetsiniꞌƚ in qi in wetjeyepuntax. m 14 Qe in niteꞌ hijanikꞌi in heiqeniꞌƚij ewets naꞌ Tito, maꞌ qa hats niteꞌ hewepinkii. Qe week kekheweꞌ hats kꞌefeliꞌƚiꞌm yijaalija, qa hik ƚunyeꞌj in heiqeniꞌƚijets naꞌ Tito kakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ qa yijaaꞌija. n 15 Les qijiija qa nesuꞌunjiꞌjiꞌƚ qa yijamtijiikꞌi in eꞌweekiꞌƚ in qi in ƚꞌekꞌeniꞌƚ paꞌaj, qa in eꞌlesitsiꞌƚijuꞌƚ qa qi iye in qitsiꞌƚ eꞌmjiꞌ. 16 Qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii in niteꞌ kꞌanuteniꞌƚ.  











8

1   Qa

Yiꞌfenij paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij.

haneꞌej yejefets quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm kakhaꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata in yenjiꞌtejeꞌm hekheweꞌ hats yijayan iꞌniꞌ ek hakhaꞌ seheꞌ Macedonia. o 2 Qe in mexe qitax in yaatsꞌeꞌej peꞌ wekwek, qa qi in ƚeꞌsitsiꞌmkii, qa in qiitax in ifꞌiljetsits qa qi in topolij in yiwqꞌaxin paꞌ ƚeqiꞌfenkeyejei. p 3 Qe yakhaꞌ tsikfeꞌlets in ƚekhewelƚe in yisuꞌun quꞌ netꞌihinij pakhaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij, yisuꞌun iye quꞌ les nanhiniꞌ paꞌ wejuꞌƚij quꞌ netꞌihinij. 4 Qi in iyiniꞌƚij yiwets ƚekhewel quꞌ naꞌn jiꞌij jiꞌtejeꞌmek hekheweꞌ yiꞌfen heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek haꞌ seheꞌ Judea. q 5 Qa kaꞌ yaqsiijkii les in tꞌanipjiꞌ kakhaꞌ humtitaxiꞌƚ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiꞌjkii, qe in yisuꞌun quꞌ nojo quꞌ newetƚis ekuꞌnijha quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌun haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa iꞌnkꞌaƚe qa yekheweliꞌƚ in wetƚisiꞌƚyij quꞌ netkꞌeniꞌƚij yiwets in ƚunyeꞌjek paꞌ hats yisuꞌun paꞌ Intata. r  







k  7:10 Mt 10:21; Jn 8:51; Fil 3:10 l 7:11 Fil 4:8 m 7:13 Tit 1:4 n 7:14 Sal 119:142; Jn 8:14; 14:6; 2Co 11:10; 1Jn 5:20; 3Jn 3 o 8:1 Mt 16:18; 1Co 14:4; Ap 1:4; Hch 16:9 p  8:2 Fil 4:10 q 8:4 Hch 24:17; Ro 15:26,31; 2Co 8:19‑20; 9:1,12‑13 r 8:5 Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 493

2 CORINTIOS 8

6  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ in kꞌiyiniꞌƚets iye naꞌ Tito, hatsꞌinha ƚakhaꞌ in neniƚjiꞌjuha akaꞌ ƚunyeꞌjkii, qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ iye quꞌ naqhatꞌaxij quꞌ nenekiꞌƚij ei pekheweꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeniƚikii quꞌ inqiꞌfeniꞌƚ. 7 Ekheweliꞌƚ week ƚeꞌneniƚiꞌha: ƚeꞌneniƚiꞌha paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ, ƚeꞌneniƚiꞌha qa weekij peꞌ atawjetsiꞌƚ in ƚꞌiyetiƚij keꞌ wiꞌtlijei, ƚeꞌneniƚiꞌha in qi in ƚiꞌsuꞌuniꞌƚ paꞌquꞌ enikfeꞌliꞌƚets, ƚeꞌneniƚiꞌha in ƚejeƚiƚikꞌuiha paꞌquꞌ aqsiiƚijkii qa ƚeꞌneniƚiꞌha paꞌ qi eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌƚyij, maꞌ qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ iye quꞌ meꞌneniꞌƚiꞌha quꞌ qi quꞌ inqiꞌfeniꞌƚ. s 8 Niteꞌ hitꞌij akaꞌan quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj ley, ewiꞌƚƚe in hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚets kaꞌ ƚunyejei hekhewep in weꞌneniha in inqiꞌfen, hatsꞌinha qaꞌ ekhewepeꞌjiiƚek quꞌ inqꞌethiniꞌƚij in yijaaꞌija in ƚꞌineqsuꞌuniꞌƚ. 9 Qe ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, hikhaꞌ in qitax in patun qa yaqsiꞌjƚiꞌijkii in hik ƚunyeꞌj naꞌaj ifꞌiljetsax qe taꞌƚets in nesuꞌuniꞌƚ, hatsꞌinha paꞌ ƚꞌifiljetsiꞌ qaꞌ nataꞌƚets quꞌ qi quꞌ apatunitsiꞌiƚ hatseꞌ. t 10 Haneꞌej qaꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm kakhaꞌ humti in tꞌejuyets kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii, qe kakhaꞌan ƚeꞌwisjuꞌ in tꞌejuyiꞌƚ ewets, qe hats ewiꞌƚ ininqapꞌikꞌi in ƚojoꞌoƚij in ƚaqsiiƚijkii, qa niteꞌ ewiꞌƚƚe in ƚaqsiiƚijkii qe in ƚisuꞌuniꞌƚ iye quꞌ aqsiiƚijkii. u 11 Hayits, yape anqhatꞌetsiꞌƚij kakhaꞌ menteꞌ ƚanqhatꞌetstaxiƚij, hatsꞌinha quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ in qiiꞌija in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii qa eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii in iꞌnkꞌaaꞌija, maꞌ qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ iye haneꞌej quꞌ ihiniꞌƚij pakhaꞌ quꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkiiha iye. 12 Qe pakhaꞌ quꞌ nisuꞌunija quꞌ netꞌihin, paꞌ Intata tꞌekuꞌmijuꞌƚ in tꞌihinij paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij, qa niteꞌ paꞌ quꞌnteꞌ neꞌwejuꞌƚiꞌij. v 13 Akaꞌan in hitꞌij niteꞌ ikjiꞌ in ƚiꞌfeniꞌƚ pekhewep qe qaꞌ nanaꞌliꞌm peꞌyeꞌ qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ hamitsiꞌiƚ eꞌm peꞌyeꞌ, qe hisuꞌun yijatꞌij quꞌ week ejunyejeyiꞌiƚ. 14 Haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij ekheweliꞌƚ ham hamiꞌiƚ eꞌm maꞌ qa ƚiꞌfeniꞌƚij peꞌ hamitsiꞌm pekhewep, hatsꞌinha quꞌ hamitseꞌtaxiꞌƚ eꞌm hatseꞌ peꞌyeꞌ qaꞌ ƚekheweleꞌ ekuꞌnek quꞌ neꞌfeniꞌƚ ei, akaꞌan qa ikjiꞌ in hats week ejunyejeyiꞌƚ. 15 In ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Pakhaꞌ olotstax peꞌ natꞌaꞌ qa niteꞌƚe tꞌaniꞌ quꞌ olotseꞌ wiikfikꞌi peꞌ natꞌaꞌ, qa pakhaꞌ niteꞌ olots peꞌ natꞌaꞌ qa niteꞌƚe hamikꞌui peꞌyeꞌ.—  (Ex 16:18) 16 Qa ƚeꞌwisij paꞌ Intata in tisij naꞌ Tito pakhaꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ tseƚisij in qi in yisuꞌunija iye quꞌ neꞌfeniꞌƚ. 17 Qe ƚakhaꞌ niteꞌ ewiꞌƚƚe in tꞌekuꞌmijuꞌƚ in kꞌiyiniꞌƚets, qe in yisuꞌunija iye quꞌ nefeniƚii, maꞌ qa nanamiꞌƚ ei qe yisuꞌun.  





















 8:7 Fil 3:8; 1Jn 4:8  8:12 Lc 21:3

s

v

 8:9 Mt 20:28; 2Co 6:10; Fil 2:6‑7

t

u

 8:10 1Co 16:1‑4; 2Co 9:1‑2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 8​, ​9  494 18  Qa

nakhaꞌ inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata quꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii naꞌ Tito, hiknaꞌ yaqaamij quꞌ week nenikfeꞌlij heꞌ week witlijtsitjiyits, qe kaꞌ ƚꞌithayijkit kakhaꞌan in nifel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús. w 19 Heꞌ witlijtsitjiyits niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ nenikfeꞌlij, qe tꞌekuꞌmiijiꞌ iye quꞌ nenekijup in hantꞌaꞌaƚikꞌi peꞌ ewiꞌƚ weꞌneniꞌkii. Akaꞌan in haqsiiƚijkii qe qaꞌ hiwqinhetiꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa quꞌ nekꞌinqꞌethiniƚij iye in yijaaꞌija in hisuꞌuniꞌƚ quꞌ nekꞌinqiꞌfeniꞌƚ. 20 Akaꞌan in yeqfenyejeyiꞌƚij in tꞌejuyets in hantꞌaꞌaƚikꞌi peꞌ olots ewiꞌƚ weꞌneniꞌkii qe qaꞌ ham paꞌquꞌ netsumtiꞌiƚij peꞌyeꞌ. 21 Qe niteꞌ hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌnteꞌ haqsiꞌjiiꞌƚijkii paꞌ ƚeꞌwis, qa niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ netꞌejuyets paꞌ ƚeqjeƚinetꞌiƚyij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qe tꞌejuyets iye paꞌ ƚeqjeƚinetꞌiƚyij eneꞌ jukhew qa efuts. x 22 Qa nakhap iye heꞌnukiniꞌƚ ƚijtsꞌekii nekheweꞌen hik nakhaꞌ iye inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata, ƚakhaꞌ iye olotsij in inqꞌethinij in yasiinikꞌiha naꞌaj testiꞌyij quꞌ naqsiijkii, qa haneꞌej qa les in qi in yisuꞌunetsha quꞌ neꞌfeniꞌƚ qe nikfeꞌlets in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. 23 Ƚenikfeꞌliꞌƚets naꞌ Tito in hiknaꞌ niteꞌ tsꞌitonkii qa yithayife iye qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ, qa nekhewepƚe qa hikneꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ ek heꞌ witlijtsitjiyits, qa ƚekhewel iye yiwqinhet haꞌ Cristo. y 24 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ ethiniꞌƚij eneweꞌen in yijaaꞌija in ƚꞌineqsuꞌuniꞌƚ qa in niteꞌ hijaniꞌƚikꞌi iye in heiqeniƚꞌej, hatsꞌinha peꞌ witlijtsitjiyits tꞌekuꞌmiijiꞌ nekheweꞌen qaꞌ nenikfeꞌliꞌƚ ewets. z 1  Hats niteꞌ hamikꞌui quꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ hikaꞌaƚ eꞌm in tꞌejuyets peꞌ ewiꞌƚ weꞌneniꞌkii quꞌ netꞌejuyets heꞌ inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo. 2 Qe tsikfeꞌlets ekheweliꞌƚ in yijaaꞌija in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ inqiꞌfeniꞌƚ, hik kakhaꞌ kaꞌ heiqeniꞌƚijets heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek haꞌ seheꞌ Macedonia, qe kakhap ininqapꞌikꞌi in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ matjiꞌletiꞌƚ ekheweliꞌƚ Acaya a ƚeiƚets. Qa akaꞌan in yepiꞌyeꞌ ekꞌi heꞌ Macedonia ƚeiƚets qa yaqaamij quꞌ weekeꞌ in yisuꞌun quꞌ ninqiꞌfenjiꞌjek. b 3 Heꞌnukiniꞌƚ ei eneweꞌ inejefets hatsꞌinha in heiqeniꞌƚ ej qaꞌnteꞌ hijaniꞌikꞌi, qe hats henfel in hats ƚatjiletiꞌƚ. 4 Quꞌ yijtsꞌeyekꞌe peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ Macedonia ƚeiƚets, qa quꞌ neꞌweniꞌƚ quꞌnteꞌ matjiletiꞌiꞌƚ, qi quꞌ hewepiniꞌƚ wetjuꞌƚ qe hats hitꞌijets in hats ƚatjiletiꞌƚ, hitꞌij yekheweliꞌƚ qe qaꞌnteꞌ natsamiꞌiƚ ewets quꞌ mewepinjiiƚ wetjuꞌƚek. 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in humti in les ƚeꞌwis in kꞌiyinets nekheweꞌ inejefets quꞌ nathayiniꞌƚ ei, hatsꞌinha quꞌ neꞌfeniꞌƚij qaꞌ qꞌaxitseꞌ ajeꞌeƚ peꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeniꞌƚikii hayiits ƚeniwjutsiqeniꞌƚij, hatsꞌinha peꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeniꞌƚikii qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ in  











9











 8:18 2Co 12:18 x 8:21 1Ti 5:8; 1P 2:12 y 8:23 Flm 17; 1Co 3:9; Jn 13:16; Mr 10:37  8:24 2Co 12:5; Stg 4:16 a 9:2 Paꞌ seheꞌ Acaya hikpaꞌ haneꞌej ƚii Grecia, hikpaꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ witset Corinto, qa olots pekhewep iye witsetits. b 9:2 Hch 16:9; 18:12; Nm 25:13; 2Co 8:18; 12:18 w z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 495

2 CORINTIOS 9​, ​10

taꞌƚets in ekhewelƚiꞌiƚ in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ ihiniꞌƚij, qaꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ayajaxtiꞌyiꞌƚijets. c 6  Maxtayitiƚikꞌi

¿Ƚekpaꞌ jitestiꞌyij quꞌ jininqiꞌfen?

akaꞌ quꞌ hitꞌij: naꞌaj niteꞌ qi quꞌ newenqꞌen, niteꞌ qi in nifteꞌjiꞌ peꞌ ƚeqei. Qa naꞌaj qi in weꞌnqꞌen qa qijiꞌjek in nifteꞌjiꞌ peꞌ ƚeqei. 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ ihiniꞌƚij pakhaꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ yumti paꞌ ataweꞌj quꞌ ihinij, qa hasuꞌuj in niteꞌ ƚisuꞌuntax qa yapeꞌenhaƚe quꞌ ihinij qa hasuꞌuj iye quꞌ ayajaxtiiƚiꞌijets, qe paꞌ Intata yisuꞌun pakhaꞌ ƚeꞌwisiꞌmkii in tꞌihin. d 8 Paꞌ Intata ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌ noponhetiꞌƚij paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj, maꞌ qaꞌnteꞌ hamiꞌikꞌui week pakhaꞌ quꞌ ekeyiꞌijuꞌƚ quꞌ nanaꞌl eꞌm, qa paꞌquꞌ iꞌfenij iye pekhewep. e 9 In ƚꞌanyeꞌjek kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —In yakꞌesaꞌxkii qa netisijjuꞌ peꞌ ifꞌiljetsits. Paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niliꞌij.—  (Sal 112:9) f 10 Paꞌ Intata hik pakhaꞌ paꞌ tisij peꞌ ƚoqoƚoi paꞌ iwenqꞌenhenaꞌx qa taꞌƚets iye paꞌquꞌ witaqeꞌ pan, hik pakhaaꞌija iye quꞌ neƚisiꞌƚij peꞌquꞌ olotseꞌ oqoƚoyiꞌiƚ quꞌ mewenqꞌeniꞌƚ, hatsꞌinha qaꞌ netꞌijaifikꞌi quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ eqeyiꞌƚ taꞌƚets in ƚatsatheniꞌƚ. g 11 Qi quꞌ iwqꞌaxiniꞌƚ week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qe qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ inqiꞌfeniꞌƚ, pekheweꞌ ƚetskekineniƚij hatseꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeniƚikii taꞌƚets hatseꞌ peꞌquꞌ olotseꞌ quꞌ nitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata. h 12 Qe paꞌ eqiꞌfenkeyejeyiꞌƚij heꞌ inejefets niteꞌ ujaꞌxƚe peꞌ hamitsiꞌm quꞌ neꞌwejuꞌƚij, qe wejuꞌƚij iye peꞌquꞌ olootseꞌ quꞌ qi quꞌ nitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata. i 13 Ƚekhewel qi quꞌ niwqinhetjiꞌ paꞌ Intata, qe quꞌ iꞌfeniꞌƚ qaꞌ nethinij in ekheweliꞌƚ yijaaꞌija in ƚijayaniꞌƚij in ƚetetfeliꞌƚij keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Cristo, qa qi iye quꞌ niwqinhetjiꞌ paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets in qi in ƚiꞌfeniꞌƚ eneweꞌen qa quꞌ iꞌfeniꞌƚ iye pekhewepeꞌ. j 14 Qaꞌ qi iye quꞌ nesuꞌuniꞌƚ quꞌ niyiniƚꞌepjiꞌ, qe taꞌƚets paꞌ qi eqiꞌfenkeyejeyiꞌƚ nethiniƚij paꞌ Intata. 15 ¡Ƚeꞌwisij paꞌ Intata, qe paꞌ jiyeƚisƚiꞌij ham ƚajaꞌyeꞌ qa ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ iye!  

















Pablo teꞌweiƚetijikꞌi in tenekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata.

10

1   Yakhaꞌ

Pablo, haneꞌej hisuꞌun quꞌ hik yijunyeꞌjeꞌ haꞌ Cristo in niteꞌ atitsikꞌi peꞌquꞌ nitꞌij qa yimax iye in iyet quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets, qe naꞌl peꞌ yitꞌijets in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa afꞌayai in kꞌiyet qe hewepinij, qa in yitoxƚiꞌii qa teꞌ tꞌunitsikꞌi neꞌej hitꞌij.  9:5 Hch 11:30; Ef 5:3 d 9:7 Lc 6:35; Jn 3:16; 12:43; 2Ts 2:13; Ap 12:11 e 9:8 Ef 3:20  9:9 Jn 16:32; 1Jn 2:17 g 9:10 Is 55:10‑11; Os 10:12 h 9:11 1Co 1:5; 2Co 6:10 i  9:12 He 8:6 j 9:13 Fil 4:10

c f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 10  496 2  Kꞌiyiniꞌƚij

ewets quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei, qa hasuꞌuj quꞌ aqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmijkii hatseꞌ quꞌ hewepiniꞌij paꞌquꞌ hitꞌij, qe les ƚeꞌwis quꞌ hitꞌij peꞌquꞌ tꞌunitsiꞌikꞌi qe qaꞌ netꞌejuyets peꞌ yitꞌiƚij yiwets in hik yijunyejeyiꞌƚ paꞌ ƚunyejei eneꞌ seheꞌ epjiꞌ. k 3 Qa yijaaꞌija inek in hik yijunyejeyiꞌƚ eneꞌ seheꞌ epjiꞌ, qa in hawatlanƚiꞌiƚ qa niteꞌ hik yijunyejeyiꞌƚ in watlantax, 4 qe peꞌ witatjanetits jitatkin niteꞌ taꞌƚets haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qe taꞌƚets yijatꞌij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata, qe qaꞌ jintewuƚꞌenhetjuꞌ peꞌ wittꞌunhaxits. 5 Maꞌ qa jitewuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ witaqjamtikineyeꞌjkii yumtiƚe peꞌyeꞌ qa week paꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ iꞌnqꞌaqꞌayinij quꞌ jinenikfeꞌlets paꞌ Intata, maꞌ qa week jitꞌopheꞌƚjuꞌ peꞌ witaqjamtikineyejeikii qe qaꞌ netkꞌenets haꞌ Cristo. l 6 Qa hats yaqꞌaxitsiꞌƚ quꞌ hitaniꞌtheniꞌƚ week pakhaꞌ quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌ, ehe, quꞌ hats uꞌjaꞌxeꞌƚiꞌiƚ in ƚꞌekꞌeniꞌƚ. 7 Ekheweliꞌƚ ewiꞌƚƚe in ƚejeƚiꞌƚ eneweꞌ laxa. Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ numtiꞌija quꞌ natsatꞌaxij haꞌ Cristo, qaꞌ les ƚeꞌwisjeek quꞌ nenikfelitjeetsek in yekheweliꞌƚ iye yatsatꞌetsiꞌƚyij haꞌ Cristo. m 8 Qe quꞌ olotsiꞌij quꞌ heniwqinhetij in heinekꞌenheꞌyiꞌƚ, niteꞌ hewepinkii, qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij tseƚisiꞌƚij quꞌ heinekꞌenheꞌyij qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ, qa niteꞌ quꞌ kꞌewuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ. n 9 Niteꞌ hisuꞌun quꞌ umtiꞌiƚ quꞌ kꞌijiweikitiƚijkii keꞌ heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei. 10 Qe naꞌl peꞌ yitꞌijets: —Kekheweꞌ ƚafaakanhei haꞌ Pablo jutsitets qa itsꞌiyoptots iye, qa in jiteꞌwenƚe qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ netꞌun qa kakhaꞌ ƚunyeꞌj in iyet niteꞌ yimax.— 11 Qa pekheweꞌ ƚꞌanyejei akaꞌan qaꞌ nenikfelitets in hik yijunyejeyiꞌƚ pakhaꞌ hats hikaꞌaƚ, in yiꞌtotstaxiꞌƚ eꞌmii qa quꞌ haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm iye. 12 Yekheweliꞌƚ niteꞌ yijunyejeyiꞌƚ quꞌ hetjeyumtsheniꞌƚijupiꞌkii qaꞌ haꞌnajaihiniƚijuꞌƚkii pekheweꞌ ƚekhewelƚe in weniwqinhet. Ƚekhewel wanajaihinijuꞌƚkii pakhaꞌ ƚekhewelƚe in taꞌƚets ƚeqjeyumtshelaꞌx. Akaꞌan in yaqsiijkii qa hik ƚunyejei neꞌej menteꞌ teikꞌunei wetjuꞌƚ. o 13 Yekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ heniwqinhetiꞌƚ quꞌ haꞌniꞌƚfikꞌi, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij quꞌ heniwqinhetiꞌƚ quꞌ haꞌniꞌƚjiꞌ paꞌ yeqꞌejinqaꞌwetꞌiƚ tseƚisiꞌƚij paꞌ Intata quꞌ heꞌyithayiꞌyiꞌƚjiꞌ, hikpaꞌ ekheweliꞌƚ ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm. p 14 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in iꞌnkꞌaa tsamiꞌƚ ei yekheweliꞌƚ niteꞌ haꞌyaniꞌƚjiꞌ paꞌ yeꞌqniyakꞌiƚ. Yekheweliꞌƚ henkaaꞌxiꞌƚ eiha quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Cristo. 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ haꞌniꞌƚijjiꞌ paꞌquꞌ ƚꞌithayiwetꞌe pekhewepeꞌ in heniwqinhetiꞌƚ, qe mexe honotkiꞌiƚets quꞌ hats etꞌuniitsiꞌiƚijha paꞌnteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ in tꞌijaifikꞌi, qa yekheweliꞌƚ qaꞌ hitꞌiƚij ewets ƚeꞌwisij quꞌ nataꞌƚiꞌƚ ewets quꞌ netꞌijaifikꞌi iye paꞌ yithayiwetꞌiƚ. q  

























 10:2 Fil 3:3 l 10:5 Jn 17:3; 1Jn 4:8 m 10:7 1Co 3:23; Ga 5:24 n 10:8 1Co 14:3  10:12 Ga 2:18; Pr 26:12; 27:2; Mt 13:13 p 10:13 Ro 12:3; 1Co 7:17; He 7:2 q  10:15 1Ts 1:3 k

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 497

2 CORINTIOS 10​, ​11

16  Maꞌ

qa henfeliꞌƚiꞌm iye ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Cristo pakhaꞌ les toxiꞌmii naꞌ etsetꞌiƚ, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ heniwqinhetiꞌƚ quꞌ niteꞌ yithayiwetꞌiꞌiƚ.  r 17 Qa kakhaꞌƚe weꞌnikaꞌajjiꞌ qa yitꞌij: —Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ neniwqinhet, niwqinhetjiꞌ yijatꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.—  (Jer 9:24) 18 Qe niteꞌ teꞌnekumhiꞌyijuꞌƚ pakhaꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚetax quꞌ neniwqinhet qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yijatꞌij paꞌquꞌ niwqinhetjiꞌ qa teꞌnekumhiꞌyijuꞌƚ.  s  



11

Pablo qa peꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ apostolitseꞌ.

1   Kꞌiyiniꞌƚij

ewets quꞌ meꞌnijulayitƚiꞌiƚets quꞌ epiꞌyeꞌeƚikꞌi akaꞌ ƚammiꞌs wenitꞌijets in niteꞌ yijeikꞌunaꞌxkii. ¡Meꞌnijulayitƚiꞌiƚets watꞌij quꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌi!  t 2 Qe yakhaꞌ qi in tsekewetꞌiƚ ewets, qa in tsekewetꞌiƚ ewets taꞌƚii paꞌ Intata, qe yakhaꞌ hisuꞌuntax quꞌ eƚꞌewiƚeꞌƚiꞌiƚiꞌ hakhaꞌ quꞌ ewheꞌyeꞌyiꞌiƚij hikhaꞌ Cristo quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej mexe ham yawitjiyeꞌ.  u 3 Qa tsꞌijiweiƚeꞌets quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌaj paꞌ qꞌoiqꞌoi paꞌ ƚiyowkꞌeleꞌ in yaqankii peꞌ Eva, maꞌ qa peꞌ aqjamtikineyejeyiꞌƚkii qaꞌ toxiꞌ imets paꞌ ham yetsjiꞌƚeꞌ qa yijaataxija iye quꞌ ejunyejeyiꞌiƚets haꞌ Cristo.  v 4 Qe quꞌ nanamiꞌƚ ei paꞌquꞌ nenfel pakhapeꞌ iye Jesús niteꞌ hik ƚunyeꞌj haꞌ henfeliꞌƚ eꞌm, qa iꞌnƚiꞌi quꞌ estiꞌyiꞌƚij paꞌquꞌ espirituyeꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌj, iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ niteꞌ hik ƚunyejei keꞌ henfeliꞌƚ eꞌm, ekheweliꞌƚ qa ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ meꞌnijulayitiƚets quꞌ epiꞌyeꞌeƚikꞌi.  w 5 Yakhaꞌ niteꞌ humti quꞌ les natꞌanyipjiꞌ pekheweꞌ yitꞌij ƚetets in les qitsjiꞌ in apóstoles namiꞌƚ ei paꞌaj.  x 6 Iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ netsꞌiyayiꞌij quꞌ nekꞌiyet, qa naꞌlƚe paꞌ yikfeliyaꞌxets, qa hats kꞌethiniꞌƚij keꞌ olots wekwek in tꞌejuyets akaꞌan.  y 7 ¿Yeꞌ me witwuƚꞌax in henfeliꞌƚ eꞌm qa ham yijaꞌyeꞌ kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ Intata tꞌejuyets haꞌ Jesús? ¿Yeꞌ me witwuƚꞌax iye in niteꞌ heniwqinhet qe qaꞌ kꞌewqinhetiꞌƚ?  z 8 Qa hekhewep witlijtsitjiyits, hik ƚunyeꞌj quꞌ henitkaꞌmijkii peꞌ ƚaqꞌastai in inqekenij yiikii qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ. 9 Maꞌ qa in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm naꞌl naꞌaj hiteꞌjii, qa ham paꞌquꞌ hipekhelinhetkii, qe heꞌ inejefets taꞌƚii haꞌ seheꞌ Macedonia taꞌƚets week kekheweꞌ hamitstax yeꞌm. Qa ham paꞌquꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets, qa nitees quꞌ hiliꞌij quꞌ ham nekꞌiyiniꞌƚij ewets.  a  















 10:16 Hch 19:21; Ro 15:20 s 10:18 1Ts 2:4 t 11:1 Mr 7:22; 2Co 11:17,21  11:2 Stg 3:16; Nm 25:13; Ga 4:17; Fil 4:8 v 11:3 Gn 3:1,20; Lc 10:19; Ro 7:11; 16:18; 1Co 3:18; 2Ts 2:3; 1Ti 2:14; 1Ts 3:5 w 11:4 1Co 3:11; 1Jn 4:1; Ga 1:6 x 11:5 Jud 17 y  11:6 1Co 1:17; Fil 3:8; 1Jn 4:8 z 11:7 Lc 1:52; 14:11; Hch 18:3 a 11:9 Hch 16:9; Fil 4:10 r

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 11  498 10  Qa

in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij quꞌ niteꞌ hitꞌeƚiꞌij akaꞌ tsiꞌsinhetiꞌmkii, qa ham paꞌquꞌ witsetꞌe haꞌne week seheꞌ Acaya quꞌ natsqꞌayintaxij akaꞌan in ham paꞌquꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets.  b 11 ¿Inhatsꞌek? ¿Me ikjiꞌ quꞌ niteꞌ kꞌesuꞌuniꞌiƚ in hitꞌij akaꞌan? ¡Paꞌ Intata nikfeꞌlets in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ! 12 Qa teesƚe quꞌ hiliꞌij akaꞌ haqsiijkii in ham paꞌquꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚꞌastayeꞌ, hatsꞌinha qaꞌ henyejinikꞌui pakhaꞌ yisuꞌuntax pekheweꞌ woꞌtaxii quꞌ neniwqinhetjiꞌ, maꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nittaxijets quꞌ hik yijunyejeyiꞌiƚ pekheweꞌen. 13 Qe eneweꞌen niteꞌ yijaalija quꞌ apostolitseꞌ, eneweꞌen tꞌithayii ejtitsits, wotjonkettaxikꞌi quꞌ ƚeqe apostolitseꞌ haꞌ Cristo.  c 14 Qa ekeweꞌen in ƚunyejei eneweꞌen qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ pakhaꞌ ineq junyejeyiꞌij, qe paꞌ Satanás ƚakhaaꞌija iye in wotjonketikꞌi quꞌ angeleꞌ paꞌ naꞌlkii. 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ pakhaꞌ ineq junyejeyiꞌij paꞌ Satanás peꞌ ƚeqejkunenhei in wotjonketikꞌi quꞌ witqꞌithayinenheyiꞌipjiꞌ paꞌ yatsathen. Qa paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ eneweꞌen, qaꞌ netestiꞌyij hatseꞌ paꞌ wejuꞌƚij paꞌ ƚꞌithayijkit.  d 16 Ewiꞌƚij iye quꞌ hitꞌiƚij ewets: hasuꞌuj paꞌquꞌ numti quꞌ niteꞌ heyeikꞌuneyeꞌkii, qa quꞌ hik akaꞌƚe umtiꞌiƚ qaꞌ kuꞌmƚiꞌiƚyijuꞌƚ quꞌ hik yijunyeꞌjeꞌ naꞌaj niteꞌ teikꞌuneikii, hatsꞌinha quꞌ ƚammiseꞌƚe quꞌ heniwqinhetek. 17 Akaꞌ quꞌ hitꞌij in heniwqinhet niteꞌ hik akaꞌ yitꞌij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qe taꞌƚets yijatꞌij paꞌ niteꞌ yijeikꞌunaꞌxkii. 18 Qe in hats olots pekheweꞌ ƚekhewelƚe in weniwqinhet, qaꞌ yakhapeꞌ jiꞌjek quꞌ heniwqinhet iye. 19 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeliꞌƚkii, qa ¿inhatsꞌek in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ epiꞌyeꞌeƚ pekheweꞌ hik ƚunyejei niteꞌ teikꞌunei wetjuꞌƚ?  e 20 Qe ekheweliꞌƚ ƚeꞌnijulayitiƚets naꞌaj hik ƚeqfenyejeyiꞌƚ ej quꞌ ƚeƚinheyiꞌiƚ ej, ƚeꞌnijulayitiƚets naꞌaj neƚujiꞌƚkii, naꞌaj hik ƚunyeꞌj quꞌ natsatꞌetsij peꞌquꞌ antsatꞌetstaxiꞌƚij, naꞌaj weniwqinhetiꞌƚ ekꞌuijiꞌ, qa naꞌaj hik ƚeqjunyejeyiꞌƚ ej quꞌ ham wiikfikꞌi eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij qe weniwqinhet maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ nilanjeꞌm ejuꞌs.  f 21 Hewepintaxets akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets: yekheweliꞌƚ niteꞌ hik yeqfenyejeyiꞌƚ ej akaꞌ ƚeqfenyejeyiꞌƚ ej pekheweꞌen qe hik yijunyejeyiꞌƚ yijatꞌij neꞌej niteꞌ tꞌunits. Qa pakhapeꞌƚe quꞌ neniwqinhettaxij ekeweꞌen qaꞌ yakhapeꞌ jiꞌjek quꞌ haqsiijkii, yemjeetax akaꞌan in hik ƚunyeꞌjtax quꞌnteꞌ yijeikꞌunaxeꞌkii.  





















b  11:10 Hch 18:12 Mt 5:39

 11:13 Ap 2:2

c

 11:15 Ga 3:10

d

 11:19 Pr 3:7

e

f

 11:20 Ga 5:15;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 499

2 CORINTIOS 11

22  ¿Me

hebreos g pekheweꞌen? Yakhap jiꞌjek yeꞌhebreo. ¿Me Israel ƚeiƚets pekheweꞌen? Yakhap jiꞌjek yeꞌisrael ƚeiƚeꞌ. ¿Me taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi pekheweꞌen? Yakhap jiꞌjek hataꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. h 23 ¿Me ƚeqejkunenhei haꞌ Cristo pekheweꞌen? Yakhaꞌ les in ƚeqejkunenekyij haꞌ Cristo, akaꞌan inyeꞌjƚuꞌ in hitꞌij in hik ƚunyeꞌjtax quꞌnteꞌ heyeikꞌuneyeꞌkii. Yakhaꞌ les qi in heꞌyithayii qa niteꞌ hik ƚunyejei eneweꞌen. Yakhaꞌ olotsij in hoyopheƚitii qa niteꞌ hik ƚunyejei eneweꞌen. Olotsij in heyeqsilanhetiikii qa niteꞌ hik ƚunyejei eneweꞌen. Olotsij in iftsaxets quꞌ hawaꞌm qa niteꞌ hik ƚunyejei eneweꞌen. 24 Leeꞌfij (5) yamets in tseqsilankii neꞌ judiol qa treinta y nueve (39) yamjiijetsjiꞌ. i 25 Wetshetkꞌewiꞌƚij in hailanhetiꞌyijkii najak, ewiꞌƚij in heijelaxtiꞌyijkii keꞌ utel, wetshetkꞌewiꞌƚij in kꞌuyij tokoyei, qa ewiꞌƚij in ewiꞌƚ najaꞌx qa ewiꞌƚ neƚu in yamanjiꞌ haꞌ qi iweliꞌ. j 26 Qi in hijaakiꞌs, qa iftsitsjiꞌ neꞌ haqqil, iftsitsiikii ejtenhetsilets, iftsitsiikii neꞌ yitsetifeetstaxija in judiol qa hik ƚunyejei iye neꞌ niteꞌ judiol, iftsaxkii naꞌaj haꞌniꞌ nekheweꞌ qits witsetits, iftsaxkii naꞌaj ham witsetꞌiꞌi, iftsaxjiꞌ naꞌaj qi iweliꞌ, iftsitsiikii neꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ inejefetsiꞌipjiꞌ paꞌ Intata. k 27 Yithayijkitits niihetits qa qi qa yamjiꞌijyikꞌui yiwefaꞌx, olotsij qaꞌnteꞌ hamaꞌjiꞌij naꞌaj ewiꞌƚ najaꞌx, olotsij qa kꞌiyipkunjiꞌij, olotsij qa tsꞌiyayujiꞌij, olotsij qa niteꞌ ƚekeꞌjiꞌij quꞌ heyek, olotsij in kꞌinitjiꞌ naꞌaj kꞌuy qa ham iye peꞌquꞌ yeqhinatayeꞌ. l 28 Qa week ekeweꞌen qa kekhewep iye in iꞌnyipjiꞌ, qa iꞌnyipjiꞌ iye in week neƚuts tseƚꞌilaxtaxets heꞌ week hats yijayan haꞌ Jesús iꞌniꞌ ek hekhewep witsetits. 29 ¿Ƚekpaꞌ itawjeꞌmet qa yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ yiꞌtawjeꞌmetꞌe? ¿Ƚekpaꞌ yepiletets iye quꞌ naqsiijkii iye paꞌ uƚꞌax pakhapeꞌ qa yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ qi quꞌ natstawjemeten? m 30 Qa quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ heniwqinhet, qaꞌ heniwqinhetij kakhaꞌ kꞌinqꞌethinij in niteꞌ yetꞌun. 31 Paꞌ Dios qa Ƚatata haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús, hikpaꞌ ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij quꞌ neniwqinhetjiꞌ eneꞌ week ƚahatsiyij, nikfeꞌlets in niteꞌ howotkꞌonƚekii. n 32 Haꞌ Damascoꞌoi, haꞌ ƚeqe gobernador haꞌ qi wittata Aretas, inaqyajiꞌij quꞌ netjeƚitii heꞌ ƚejil haꞌ witset qe qaꞌ nejeƚ yikꞌuikii quꞌ netꞌekuꞌmyiꞌ qaꞌ notsꞌopheꞌƚ. o  



















 11:22 Akaꞌ hebreos qa akaꞌ Israel ikjiꞌ iye judiol. h 11:22 Fil 3:5; Gn 16:15; Ga 3:29  11:24 Dt 25:3 j 11:25 Hch 14:19; 16:22,23; 27:1‑44; 1Ti 1:19 k 11:26 Mr 14:48; Hch 9:23; 13:50; 14:5; 17:5; 18:12; 20:3,19; 21:27; 23:10‑12; 25:3 l 11:27 Ro 8:35 m  11:29 Jn 16:1 n 11:31 Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42; Ef 5:20 o 11:32 2S 8:5 g i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 11​, ​12  500 33  Qa

naꞌlƚe heꞌ ujaꞌx tsꞌenjiꞌ keꞌ kanastu, maꞌ qa tsꞌilithinijii haꞌ wintana haꞌ toxphaꞌm ƚejilafiꞌ haꞌ witset, qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj in kꞌilatikꞌuifikꞌi haꞌ gobernador. p

12

Peꞌ yiꞌwen paꞌaj paꞌ Pablo paꞌ waꞌsiiphaꞌm.

1   Inyeꞌjƚutuꞌu

quꞌ heniwqinhet, yemjeetax in hamtax wejuꞌƚiꞌij quꞌ jineniwqinhet. Haneꞌej qaꞌ natsamets kekheweꞌ tsꞌethinij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa hiꞌwen qa keꞌ tseƚisij qa tsikfeꞌlets. q 2 Tsikfeꞌlets paꞌ ewiꞌƚ yijayan haꞌ Cristo, in hats catorce (14) ininqapitsikꞌi in wetkaꞌxiiphaꞌm paꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ yametsjiꞌ waꞌs, qa niteꞌ tsikfeꞌlets me weekij paꞌ ƚꞌeseꞌn in wetkaꞌxiiphaꞌm me iꞌnƚiꞌi quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe paꞌ ƚeqeꞌspiritu, paꞌ Intata nikfeꞌlets. r 3 Haꞌne jukhew, niteꞌ tsikfeꞌlets me weekij paꞌ ƚꞌeseꞌn in wetkaꞌxiiphaꞌm paꞌaj me iꞌnƚiꞌi quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe paꞌ ƚeqeꞌspiritu, paꞌ Intata nikfeꞌlets, 4 wetkaꞌxiiphaꞌm paꞌ qi in ƚeꞌwisiꞌ witset (paraíso), maꞌ qa yepiꞌyeꞌ peꞌ wiꞌtlijei ham paꞌquꞌ nanatkin qa niteꞌ ƚenexkeꞌej paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nitꞌij. s 5 Yakhaꞌ ƚekeꞌ quꞌ heniwqinhetij akaꞌ ƚunyeꞌjkii haꞌne jukhew, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ yakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ heniwqinhetƚe, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij quꞌ nekꞌiyetij in niteꞌ yetꞌun. 6 Qa quꞌ heniwqinhetij akaꞌan, qa niteꞌ ikjiꞌ quꞌ niteꞌ heiqeneƚuyeꞌkii, qe in henfel akaꞌan yijaaꞌija. Qa niteꞌƚe hisuꞌun quꞌ haqsiijkii quꞌ heniwqinhet, hatsꞌinha qaꞌ hameꞌ pakhaꞌ quꞌ les nanhiniꞌ wiikfikꞌi akaꞌ haneꞌej yijunyeꞌj quꞌ netsiwqinhet. t 7 Qa quꞌ hasuꞌuj humti quꞌ yeꞌqiyeꞌjiꞌ wiikfikꞌi quꞌ nataꞌƚets kekheweꞌ tsꞌethinij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa paꞌ Intata qa tisij paꞌ Satanás, qa paꞌ ewiꞌƚ ƚaqa ángel paꞌ Satanás qa hikpaꞌ hik ƚunyeꞌj neꞌej tii quꞌ netiꞌjjeꞌmkii haꞌne yeseꞌn qe qaꞌ niteꞌ humtiyeꞌ quꞌ yeꞌqiyeꞌjiꞌ. u 8 Qa akaꞌan, wetshetkꞌewiꞌƚij in kꞌiyintaxijets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ niwuꞌmyikꞌui. 9 Qa ƚakhaꞌ qa yitꞌij yiwets: —Niteꞌ hiwuꞌm ekꞌui, qe ewiꞌƚƚe quꞌ nanaꞌl eꞌm paꞌ yeqiꞌfenkeyeꞌj, qe paꞌ yitꞌunhaꞌx les in tꞌun in eꞌjukhewiwatkii.— Qa hik taꞌƚijupiꞌ in les hisuꞌun quꞌ nekꞌiyetij in niteꞌ yetꞌun, hatsꞌinha paꞌ ƚetꞌunhaꞌx haꞌ Cristo qaꞌ naꞌnyitjiꞌ. v 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hiꞌwejuƚenij in niteꞌ yetꞌun, hiꞌwejuƚenij in wenitꞌij yiwetskii uƚꞌetsikꞌi wiꞌtlijei, hiꞌwejuƚenij neꞌej hamits yeꞌm, hiꞌwejuƚenij in hayawitjaxtii, hiꞌwejuƚenij in jutsitax naꞌaj ƚunyeꞌjkii. Week ekeweꞌen  

















 11:33 Hch 9:19‑25 q 12:1 Lc 1:22; 1P 4:13 r 12:2 1Ts 4:17 s 12:4 Lc 23:43  12:6 Sal 119:142; Jn 8:14; 14:6; 2Co 11:10; 1Jn 5:20; 3Jn 3 u 12:7 Nm 33:55; Ez 28:24; Fil 3:3; Mt 4:1,10; Hch 13:10 v 12:9 Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17; Is 40:29‑31; 1Co 2:5; Fil 4:13 p

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 501

2 CORINTIOS 12

hiꞌwejuƚenij qe taꞌƚets paꞌ yeqsuꞌunkaꞌxij haꞌ Cristo, qe in yeꞌjukhewiwatkii maꞌ qa yetꞌun. w 11 Hik yijunyeꞌj quꞌ niteꞌ heiqeneƚuyeꞌkii ekeweꞌ hitꞌij, qa taꞌƚƚiꞌiƚ ewets in hik yijunyeꞌj quꞌ niteꞌ heiqeneƚuyeꞌkii, qe ekheweltaxiꞌƚ qek ƚeꞌwisiꞌikꞌi paꞌ qek anyejeyetaxiꞌƚyij quꞌ etsfeliꞌƚkii, qe yakhaꞌ niteꞌ tꞌanyipjiꞌ quꞌ les qitseꞌjiꞌ pekheweꞌ yitꞌij ƚetets in les in qitsjiꞌ in apóstoles, yemjeetax in hamtax yekeꞌyeꞌ. x 12 Ekheweliꞌƚ ƚiꞌweniꞌƚ in haqsiijkii kekheweꞌ yaqsiijkii paꞌquꞌ yijaayiꞌija in apóstol, kekheweꞌen: in niteꞌ kꞌitaqsunijup keꞌ wekwek aꞌtits, keꞌ jutsiqetsij in taꞌƚii paꞌ Intata, ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa ƚeꞌnitjuƚaxiƚijphaꞌmkii iye. y 13 ¿Ƚekpaꞌ hamikꞌui quꞌ haqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii qaꞌ niteꞌ natꞌaniꞌiƚ epjiꞌ hekhewep witlijtsitjiyits? Qe ewiꞌƚƚe in niteꞌ haqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewetskii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. Qa quꞌ uƚꞌaxeꞌ akaꞌan in haqsiijkii hasuꞌuj aꞌnayuꞌuƚ yeꞌm watꞌij. 14 Haneꞌej hats yaqꞌax maꞌ qa hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ natsamiꞌƚ ei, qa tees quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewetskii iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qe niteꞌ peꞌ naꞌliꞌƚ eꞌm quꞌ howoꞌoikii, qe ekheweliꞌƚ yijatꞌij in howoꞌoƚ eikii. Qe niteꞌ peꞌquꞌ witlitseꞌ quꞌ hikpeꞌ naqsiijkii quꞌ naqsiꞌj peꞌquꞌ ƚaqꞌastayeꞌ qaꞌ nejutshenets peꞌquꞌ ƚꞌalheyeꞌ. Niteꞌ, qe neꞌej witꞌalhei yijatꞌij hik neꞌej yaqsiꞌj neꞌej ƚaqꞌastai qaꞌ nejutshenets peꞌ ƚelits. z 15 Yakhaꞌ inyeꞌjƚuꞌ quꞌ nasqꞌaxij week peꞌquꞌ nanaꞌltax yeꞌm, qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye paꞌ yiƚaꞌx, qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ. Yakhaꞌ quꞌ les qi quꞌ kꞌesuꞌuniꞌƚ, ¿me qaꞌ les quꞌ niteꞌ etsuꞌuniꞌiƚ? a 16 Yeꞌehe, hik akaꞌƚe ƚunyeꞌjeꞌ. Yakhaꞌ niteꞌ kꞌiyiniꞌƚij ewetskii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qa naꞌlƚe peꞌ yitꞌij yiwets in yiyowkꞌelax maꞌ qa kꞌawitjijiiƚij peꞌyeꞌ. b 17 ¿Yeꞌ me naꞌl paꞌquꞌ kꞌawitjiꞌiƚij quꞌ haꞌnijjiꞌ naꞌaj heꞌnukiniꞌƚ ei? 18 Haꞌ Tito kꞌiyinijets quꞌ nanamiꞌƚ ei qa heꞌnukin iye quꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii hakhap iye inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata. ¿Me nawitjiꞌiƚij peꞌyeꞌ haꞌ Tito? ¿Me niteꞌ ewiꞌƚ paꞌ yijunyejeyiꞌƚ haꞌ Tito? ¿Qa me niteꞌ ewiꞌƚ iye paꞌ yaqjamtikineyejeyiꞌƚkii? c 19 ¿Me ƚumtiꞌiƚ eneꞌ week ƚahatsiyij quꞌ heiweiƚiꞌiƚ yitikꞌiꞌ ekeꞌ ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi? Niteꞌ, akaꞌ ƚunyeꞌjkii yijatꞌij, paꞌ Dios tsiꞌweniꞌƚij qa nikfeꞌliꞌƚij yiwets iye in hijayaniꞌƚ haꞌ Cristo. Qa week ekeweꞌen, yejefetsipjiꞌ, tꞌejuyets quꞌ les tꞌunitsiꞌij peꞌ atawjetsiꞌƚ. d 20 Qe quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei qa tsꞌijiweitaxets quꞌnteꞌ kꞌeweniꞌiƚij kakhaꞌ hisuꞌuntax qa ekheweliꞌƚ quꞌnteꞌ eꞌtsweniꞌiƚijek pakhaꞌ ƚisuꞌuntaxiꞌƚ. Qe qꞌax quꞌ nanaꞌl witkꞌeƚeyeꞌjeꞌ, paꞌ witqemtsheneyaꞌxijkii wekwek, paꞌ  



















 12:10 Mt 5:11‑12; Ro 5:3; 2Co 13:4; Ef 6:10 x 12:11 Ga 6:3 y 12:12 He 2:4; Hch 1:2; 19:11; Jud 17; Mr 13:22 z 12:14 Hch 18; 2Co 2:1; 13:1 a 12:15 2Co 1:6; Fil 2:17; Col 1:24; 1Ts 2:8; 2Ti 2:10 b 12:16 1Ts 2:7; Sal 10:7 c 12:18 Tit 1:4; Sal 51:12 d 12:19 1Co 14:3,4 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 CORINTIOS 12​, ​13  502

witwakayeꞌj, paꞌ wittsꞌiyoptoꞌ, naꞌaj uƚꞌetsikꞌi ƚeqiihetꞌij pakhapeꞌ, naꞌaj ifaakatenaꞌx, naꞌaj yumti quꞌ les natꞌanipjiꞌ pekhewep, qe qꞌax quꞌ nanaꞌl iye paꞌ niteꞌ yeqetꞌaxkii. e 21 Qa tsꞌijiweitaxets iye quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei, paꞌ Intata quꞌ naqsiijkii quꞌ etswepinhetiꞌƚkii, maꞌ qa yakhaꞌ qaꞌ hap quꞌ nataꞌƚets hekheweꞌ qi in uƚꞌax yaqsiijkii quꞌ niteꞌ niliyiꞌij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, yisuꞌun quꞌ nanawitjiƚe, wanawitjiꞌiƚjuꞌ pekhewep niteꞌ ƚewheꞌyetstax, niteꞌ wepinij in yisuꞌun quꞌ nanawitjiꞌiƚ pakhapeꞌ iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ. f  

13

1   Haneꞌej

Week peꞌ yitꞌij paꞌ Pablo taꞌƚii paꞌ Cristo.

quꞌ hats wetshetkꞌewiꞌƚij quꞌ natsamiꞌƚ ei. Kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Quꞌ wetsjukꞌe iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ nenfelijkii peꞌyeꞌ qe yiꞌwenij, maꞌ qaꞌ hats umti quꞌ yijaayiꞌija.—  (Dt 17:6) g 2 In hats wetsjukꞌij in tsamiꞌƚ ei hik akaꞌaj, qa naꞌl kakhaꞌ yakhaaꞌija in henfeltaxiꞌm hekheweꞌ uƚꞌax yaqsiꞌjtaxijkii qa week iye hekhewep, qa haneꞌej in mexe niteꞌ haꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa hiyeketijets iye in hiꞌttaxijets quꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei quꞌ niteꞌ iliyiꞌiƚij paꞌ uƚꞌax qa hats niteꞌ kꞌewejineƚiꞌiƚ qaꞌ kꞌatanitheniꞌƚ. h 3 Haqsiijkii qe ekheweliꞌƚ ƚowoꞌoƚiikii peꞌquꞌ hitꞌij quꞌ jutsiqaxiꞌij haꞌ Cristo. Hikhaꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌnteꞌ netꞌune quꞌ natanitheniꞌƚ, qe les in tꞌun yijatꞌij quꞌ natanitheniꞌƚ. i 4 Yijaaꞌija niteꞌ tꞌun in weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz, qa iƚaꞌxƚe iye qe taꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata. Qa hik ƚunyeꞌj in niteꞌ yetꞌunitsiꞌƚ in ƚunyeꞌjek paꞌaj hakhaꞌan, qa yiꞌƚiiƚiꞌiƚjiꞌ hatseꞌ quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ. j 5 Mewetjeƚƚiꞌiƚijupkii qaꞌ mawatjaajinƚiꞌiƚ iye qaꞌ jutsiqetsiꞌiƚ eꞌm quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚ haꞌ Cristo. ¿Yeꞌ me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets in iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm haꞌ Jesucristo, yeꞌehe, quꞌ atsjiꞌƚijfikꞌi in ƚawatjaajinƚe? k 6 Qꞌaxqe quꞌ menikfelitiꞌƚets in yekheweliꞌƚ haꞌyatsjiꞌƚiꞌƚijfikꞌi kekheweꞌen. 7 Yekheweliꞌƚ kꞌiyiniꞌƚijets paꞌ Intata quꞌ hasuꞌuj quꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, qa niteꞌ haqsiiƚijkii akaꞌan quꞌ netꞌejuyets quꞌ etsiwqinhetiꞌƚij in haꞌyatsjiꞌƚiꞌƚijfikꞌi, qe haqsiiƚijkii yijatꞌij qe qaꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ, inyeꞌjƚuꞌ in hik yijunyejeitaxiꞌƚ quꞌ niteꞌ haꞌyatsjiꞌƚiꞌƚijfikꞌi in hawatjaajinƚiꞌiƚ. l 8 Qe yekheweliꞌƚ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ haqsiiƚijkii peꞌyeꞌ quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ ekeweꞌ yijaalija, qe ewiꞌƚƚe yijatꞌij in hiꞌfeniƚikꞌi ekeweꞌ yijaalija. m  













e  12:20 Tit 3:9; Stg 3:14; Ro 2:8; 1P 2:1; 1Co 14:33,40 f 12:21 Hch 3:19; 1Ts 4:3; Mr 7:21‑22 g 13:1 2Co 12:14; Dt 19:15 h 13:2 Ga 5:21; 1Ts 3:4 i 13:3 Mt 10:20; 1Co 5:4 j  13:4 Mt 27:22; Ro 6:4,8; 14:9; Fil 1:21; 2:7,8; 1P 3:18; 2Co 12:10 k  13:5 Stg 1:13 l 13:7 1P 2:12 m 13:8 2Ts 2:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 503

2 CORINTIOS 13

9 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ in yeꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii in niteꞌ yetꞌunitstaxiꞌƚ, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa etꞌunitsiꞌƚ. Qa kꞌiyiniꞌƚijets iye paꞌ Intata quꞌ naqsiꞌjiƚijjuꞌha in ƚijayaniꞌƚ. n 10 Ekeweꞌen heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei ajeꞌeƚ in mexenteꞌ tsamiꞌƚ ei, hatsꞌinha quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei qaꞌnteꞌ tꞌunits yiꞌlijeyeꞌ quꞌ hanatkin paꞌ yitꞌunhaꞌx in heinekꞌenhei, hikpaꞌ tseƚisij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qe qaꞌ kꞌefeniꞌƚ, qa niteꞌ quꞌ kꞌewuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ. o 11 Qa quꞌ hats ƚꞌajeƚiꞌijjeꞌm ekeweꞌen yejefets, eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii, mowoꞌoƚii quꞌ afitsꞌiƚ pakhaꞌ yisuꞌunija paꞌ Intata quꞌ injunyejeyeꞌ, matkakƚiniꞌƚ, ewiꞌƚ paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii, ikesimen ƚiꞌiƚkii, qa paꞌ Dios paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx qa Dios iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii. p 12 Mewetfeliꞌƚij wetjuꞌƚkii akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. q 13 Week hekhewep iye inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo wetfeliꞌƚ ei. r 14 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewetskii, paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij paꞌ Intata qa paꞌ Espíritu Santo in jiyisuꞌunkeninijjiꞌ in ewiꞌƚ juꞌunijiꞌ quꞌ hik akaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ week ƚahatsiyij.  









 13:9 Hch 25:5 o 13:10 1Co 14:3; 2Co 10:4,8 p 13:11 Ro 12:16; 16:20; Fil 1:7; Mr 9:50; 2Ti 1:2; 1Jn 4:16 q 13:12 Ro 16:16; 1Co 16:20; 1Ts 5:26; 1P 5:14 r 13:13 1Co 13:1; 1Jn 4:16; 2Ts 3:16 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS

1

Pablo wenqꞌikaꞌai peꞌ hats yijayan paꞌ Jesús iꞌniꞌ paꞌ seheꞌ Galacia.

1   Yakhaꞌ

Pablo. Yakhaꞌ apóstol qe tꞌekuꞌmyiijiꞌ paꞌ Dios. Niteꞌ tꞌekuꞌmyiijiꞌ qa niteꞌ iye tsꞌukin eneꞌ jukhewƚe. Hakhaꞌƚe Jesucristo hik hakhaaꞌija in tꞌekuꞌmyiijiꞌ. Qa paꞌ Intata Dios tꞌekuꞌmyiijiꞌ iye hik pakhaꞌ yiƚin paꞌaj haꞌ Jesús in hats waꞌmtax. a 2 Yakhaꞌ qa week iye eneweꞌ inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo in iꞌnyijup in hikaꞌaƚ haꞌne witfaakanek tꞌejuyets week heꞌ inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Galacia. b 3 Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ natsiyiꞌƚ epjiꞌ paꞌ qi ƚeꞌwis qaꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ week ekheweliꞌƚ. 4 Haꞌ Jesucristo wetƚisƚiꞌij paꞌaj pakhaꞌ witwamhiꞌ qe taꞌƚets peꞌ inwuƚꞌets qe qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinakikꞌuifikꞌi pekheweꞌ uƚꞌets yatsatꞌetsij haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qe hik akaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata Dios quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. c 5 Jitewqinhet paꞌ Dios eneꞌ week ƚahatsiyij. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ yijatꞌij (Amén).  







6  Qi

Ham pekhewepeꞌ iye wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ jinamitii naꞌ waꞌs.

in tsitjuƚaxijphaꞌm ekheweliꞌƚ in ajeꞌeƚ ƚiliꞌiƚij iye paꞌ Dios. Ƚakhaꞌ tayaitaxiꞌƚ ei qe taꞌƚets paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj haꞌ Cristo, qa ƚijayaniꞌƚ pekhewep iye wiꞌtlijei, niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. d 7 Yijaaꞌija ham pekhewepeꞌ wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ ƚeꞌsitseꞌ quꞌ jinamitii naꞌ waꞌs. Naꞌlƚe ekheweliꞌƚ peꞌ ujaꞌx yisuꞌun quꞌ newuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ qa yitujtseikanintax ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei taꞌƚets haꞌ Cristo. e 8 Yekheweliꞌƚ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ewiꞌƚ angeleꞌ quꞌ nataꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs quꞌ nenfel peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ in niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei henfeliꞌƚ eꞌm, qaꞌ naꞌnipjiꞌ paꞌ qi iftsax ƚawak paꞌ Dios. f  



 1:1 Mt 5:16; 6:1; 11:27; Jn 8:42; Hch 9:6; 13:9; 20:24; 22:10‑21; 26:16 b 1:2 Hch 16:6; 18:23; 1Co 16:1; 2Ti 4:10; 1P 1:1 c 1:4 Ro 4:25; 6:23; Tit 2:14; Mt 20:28; 1Co 15:3; Ga 2:20; Fil 4:20; 1Ts 1:3; 3:11,13; He 10:7; 1P 3:17; Ap 10:7 d 1:6 Col 3:15; 1P 1:15 e  1:7 Hch 4:12; 1Co 3:11; Jud 4 f 1:8 Gn 16:7; Mt 13:49; Lc 1:11; Hch 5:19; Ap 14:6; Ro 15:20 a

504 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 505

GÁLATAS 1

9 Kaꞌ

hayiits henfeliꞌƚ eꞌm qaꞌ hiyeket iye quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm. Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nanamiꞌƚ ei quꞌ nenfel peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ in niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ ekeweꞌ yojo in ƚenikfeꞌliꞌƚets ƚeꞌsits wiꞌtlijei, qaꞌ naꞌnipjiꞌ paꞌ qi iftsax ƚawak paꞌ Dios. g 10 ¿Ƚekpaꞌ ƚumtiꞌiƚ? ¿Me howoꞌƚiꞌii quꞌ netsuꞌun eneꞌ jukhew qa efuts, me iꞌnƚiꞌi paꞌ Dios? ¿Yeꞌ me ƚumtiꞌiƚ quꞌ howoꞌƚiꞌii quꞌ hiꞌsinhetƚiꞌimkii quꞌ nekꞌiyetij iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ haqsiimijkii pakhapeꞌ? Niteꞌ, niteꞌ hik akaꞌ quꞌ howoꞌoi. Quꞌ hik akaꞌ howoꞌoi, maꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ƚeqejkunenekꞌeyij haꞌ Cristo. h  

Paꞌ ƚunyeꞌjkii in iꞌnkꞌa apostolij paꞌ Pablo.

11 Menikfelitiꞌƚetsha

week ekheweliꞌƚ akaꞌan yejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo, ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei henfeljiꞌij niteꞌ ƚeꞌlijei paꞌquꞌ jukheweꞌƚe. 12 Niteꞌ hataꞌƚijets ekeꞌ wiꞌtlijei paꞌquꞌ jukheweꞌƚe qa niteꞌ iye tsꞌiyayitij. Hakhaꞌƚe Jesucristo hik hakhaaꞌija in tsikfelitets. i 13 Ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets kaꞌ hayiits yijunyeꞌj in mexe hijayan keꞌ ƚeꞌlijei peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi judiol. Qa ƚenikfeꞌliꞌƚets iye in hanawitjijuꞌkii pekhel yeqfenyejeyijkii hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Jesús qe howotaxii quꞌ hiwuƚꞌenhetjuꞌ qekha hamitseꞌtax. j 14 Kekheweꞌ ƚeꞌlijei heꞌ judiol les heikꞌeenetsha qa haꞌyanipjiꞌ heꞌ yilanyejeyijuꞌƚ qe les in hijuftaꞌx qa hentꞌunhet iye in heikꞌenets kekheweꞌ ƚawaꞌmhits ƚeꞌlijei. k 15 Qa pakhaꞌƚe Dios qa hayiits tꞌekuꞌmyiꞌ paꞌaj in mexenteꞌ tsekfikꞌi. Qa paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaxyij hikpaꞌ taꞌƚets qa tayaiyiijiꞌ in hats yisuꞌun. l 16 Paꞌ Intata qa tsꞌethinij haꞌ Ƚaꞌs hatsꞌinha quꞌ yakhaꞌyeꞌ quꞌ henfeliꞌm keꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei pekheweꞌ niteꞌ judiol, qa niteꞌ ajeꞌeƚ quꞌ howoꞌoikii paꞌquꞌ hanfaakanijkii qaꞌ nenfel yeꞌm keꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj. m 17 Niteꞌ tsamii iye haꞌ Jerusalenii hekheweꞌ yojoꞌoj in apostolitsij, qe ajeꞌeƚ yijatꞌij hakjiꞌ haꞌ seheꞌ ei Arabia, qa iꞌnkꞌaƚe hetpilii iye haꞌ Damasco. n 18 Qa in hats tsamijets wetshetkꞌewiꞌƚ ininqapits qa tsamii haꞌ Jerusalén qe tsikfeliyuꞌets haꞌ Pedro. Qa quince (15) neƚuts tsamijets in haꞌnijup. o 19 Qa niteꞌƚe hiꞌwen hekhewep iye apóstoles, ewiꞌƚƚe haꞌ Jacobo (Santiago) ƚekꞌinij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. p 20 Paꞌ Intata nikfeꞌlets in yijaaꞌija ekeweꞌ heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei. Niteꞌ haqanƚekii. 21 Qa iꞌnkꞌaƚe tsamii iye hekheweꞌ seheikal hakhaꞌ Siria qa hakhaꞌ iye Cilicia. q  



















 1:9 Jud 3 h 1:10 1Ts 2:4 i 1:12 1P 4:13; 1Co 11:23; 15:3 j 1:13 2P 3:11; Hch 8:1–9:2; 26:4; Fil 3:5‑6; 2Ti 3:12 k 1:14 Mr 7:3 l 1:15 Mt 24:22; Col 3:15 m 1:16 Jn 5:19; He 1:2 n 1:17 Mt 23:37; Hch 8:1; Jud 17; Is 21:13; Jer 25:24; Ez 27:21; Ga 4:25; 2S 8:5 o  1:18 Hch 9:26; Jn 1:42 p 1:19 Jud 1 q 1:21 Nm 23:7; Lc 2:2; Hch 6:9; 9:30; 11:25‑26; 15:23,41; 21:39; 22:3; 23:34; 27:5 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS 1​, ​2  506 22  Qa

mexeƚe niteꞌ tsiꞌweenija hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo iꞌniꞌ haꞌ Judea ƚeqe seheꞌ. 23 Qa iꞌyeꞌƚiꞌij paꞌaj qa yitꞌijjuꞌ: —Pakhaꞌ tooxikꞌi wotaxꞌinii quꞌ jinawitjijuꞌ. Haneꞌej hatsteꞌ nifel keꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj.— Hik hekheweꞌ tooxikꞌi hisuꞌuntax quꞌ hamitseꞌ. r 24 Qa haneꞌej pekheweꞌen qa hats qiꞌija in yiwqinhet paꞌ Dios qe taꞌƚ yiwets.  



2

1   Qa

Pekhewep apóstoles tꞌekuꞌmijuꞌƚ paꞌ Pablo.

in hats tsamijets catorce (14) ininqapits qa tsamii iye haꞌ Jerusalén qa yijtsꞌekii haꞌ Bernabé qa haꞌ Tito. s 2 Tsamii haꞌ Jerusalén qe paꞌ Dios tsꞌethinij in yisuꞌun quꞌ natsamii. Hik hakhaꞌaꞌ qa tsotꞌaxiꞌƚiꞌ wetjuꞌƚ yuꞌjaꞌxƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo qa henfeliꞌm ekeweꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets quꞌ jiꞌƚaꞌxeꞌ hik ekeweꞌ henfeljiꞌjiꞌm hekheweꞌ niteꞌ judiol. Haqsiijkii akaꞌan in yuꞌjaꞌxƚiꞌiƚ wetjuꞌƚ hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo qe niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij kekheweꞌ hats haqsiijkii. t 3 Hakhaꞌ Tito in yijtsꞌekii, niteꞌ tayajaxtiꞌyijets quꞌ niwuꞌm ƚammiꞌs ƚaxpaꞌs. Hakhaꞌ Tito niteꞌ judío, griegoƚe. 4 Yijaaꞌija in naꞌl pekheweꞌ niteꞌ yijaalija quꞌ inejefetsiꞌipjiꞌ haꞌ Jesucristo in iꞌntax initjiꞌtejeꞌm qa hamƚe nikfeꞌleꞌets. Eneweꞌen in initjiꞌtejeꞌm qe nikfeliyuꞌƚe inwets qaꞌ niꞌwen iye kaꞌ injunyejei in jitajayan haꞌ Cristo qa in hats niteꞌ iye jiyopheꞌƚ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qe ƚekhewel yisuꞌuntax quꞌ ƚeƚinheyeꞌinij iye kekheweꞌen. u 5 Qa niteꞌƚe ewiiꞌƚij quꞌ hetisiꞌƚij quꞌ niyetiꞌƚ ekꞌui qekha nenfeltax kekheweꞌ yisuꞌuntax quꞌ jintaqsiijkii. Qe yekheweliꞌƚ niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ quꞌ anqamiꞌƚij ekeweꞌ yijaalija ƚeꞌsits wiꞌtlijei. v 6 Qa hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo niteꞌ yitꞌij yiwets paꞌquꞌ hijanikꞌi qa hik taꞌƚijupiꞌ in ham peꞌquꞌ nenfel yeꞌm quꞌ iꞌnkꞌaihitseꞌ. Yakhaꞌ week hisuꞌun niteꞌ hijamtiꞌiikii paꞌquꞌ ƚukꞌelejiꞌ hekheweꞌen me tenekꞌenhei me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ netnekꞌenheyeꞌ qe paꞌ Intata niteꞌ yejeƚ eneꞌ jiteꞌwen ujaꞌxƚe in yejeƚ jiꞌtejeꞌm peꞌ intawjets. w 7 Hekheweꞌen niteꞌ tseƚisij paꞌquꞌ iꞌnkꞌa yeqfenyeꞌjeꞌ yiwek qe hats nikfeꞌlets akaꞌ yithayijkit in taꞌƚets paꞌ Dios quꞌ henfeliꞌm ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei peꞌ niteꞌ judiol hatsꞌinha quꞌ iƚiyeꞌjiꞌjek. Hik ƚunyeꞌj kaꞌ ƚꞌithayijkit haꞌ Pedro in nifeliꞌm ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei heꞌ judiol. x 8 Paꞌ Dios in yukin haꞌ Pedro quꞌ apostoliꞌij pekheweꞌ judiol, qa hik pakhaꞌ iye tsꞌukin iye quꞌ yaꞌapostoliꞌijek pekheweꞌ niteꞌ judiol. 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jacobo qa haꞌ Pedro qa haꞌ Juan iye, ƚekhewel les tenekꞌenheeyija, in nikfeꞌlets kaꞌ yithayijkit in taꞌƚets paꞌ Dios qa  















r

 1:23 Hch 8:1‑3; Jud 3 s 2:1 Hch 4:36; 15:2‑30; Tit 1:4 t 2:2 1P 4:13  2:5 2Ts 2:10 w 2:6 Dt 16:19 x 2:7 Col 3:11; Lc 6:14; Hch 10:32

v

u

 2:4 2P 2:1

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 507

GÁLATAS 2

hewetfeliꞌƚij wetjuꞌƚ hekheweꞌen yakhaꞌ qa naꞌ Bernabé iye. Yaqsiijkii akaꞌan qe qaꞌ jutsiqaaxiija quꞌ yithayifetsiꞌiƚij. Qa hats yiꞌsinhetijupiꞌ quꞌ natsamiꞌƚii qaꞌ henfeliꞌƚiꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei pekheweꞌ niteꞌ judiol qa ƚekhewelƚe qaꞌ nakijikꞌiꞌ ek quꞌ nenfeliꞌmek ekeꞌ wiꞌtlijei pekheweꞌ judiol. y 10 Haꞌ Jacobo qa haꞌ Pedro qa haꞌ Juan iye ewiꞌƚƚe in iyintaxiꞌƚij yiwets quꞌ hasuꞌuj nastapiꞌiƚii pekheweꞌ ifꞌiljetsits, qa hatsƚe hayiits niteꞌ tsitapiꞌikꞌi akaꞌan in haqsiꞌjjiijkii.  z  

11  Qa

Paꞌ Pablo qa iyetijets paꞌaj paꞌ yaqsiijkii paꞌ Pedro in hik ƚunyeꞌj quꞌ wetsjuk ƚejusitseꞌ.

haꞌƚe Pedro in yamii haꞌ witset Antioquía qa kꞌiyetijets, qe kaꞌ yaqsiijkii qi in uƚꞌax qa week tsepiꞌyeꞌej. 12 Qe in mexe ƚekufetstax hekheweꞌ niteꞌ judiol hats yijayan haꞌ Jesús qa namets hekheweꞌ ujaꞌx jukhew nukin haꞌ Jacobo. Qa hik akaaꞌijha qa weꞌnitonimets qa hats niteꞌ ƚekufets hekheweꞌ niteꞌ judiol qe nijiweyijuꞌƚ heꞌ jukhew judiol iꞌnjiꞌtejeꞌm heꞌ hats yijayan haꞌ Jesús qa hikheꞌ heꞌ ujaꞌx heꞌ yisuꞌuntax quꞌ weekeꞌ peꞌquꞌ hats nijayan haꞌ Jesús qaꞌ niwuꞌmjiꞌij ƚammiꞌs ƚaxpaꞌs (circuncisión). 13 Qa hekhewep iye judiol hats yijayan haꞌ Cristo qa hik ƚeqfenyejeyij haꞌ Pedro kaꞌ yaqsiijkii in hik ƚunyeꞌj quꞌ wetsjuk ƚejusitseꞌ. Qa hakhaꞌ iye Bernabé iꞌnjiꞌtejeꞌm qa yijayanij iye kaꞌ ƚunyejei hekheweꞌen.  a 14 In hiꞌwen in niteꞌ yaqsiijkii pakhaꞌ yijaataja taꞌƚets ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei qa week tsepiꞌyeꞌej iye kaꞌ hitꞌijets haꞌ Pedro: —Akhaꞌ eꞌjudio hats ƚanapeꞌej in ekifetskii hekheweꞌ niteꞌ judiol. ¿Qa inhatsꞌek in ƚisuꞌun quꞌ ƚunyejeyeꞌ neꞌ niteꞌ judiol kakhaꞌ ƚunyejei nekheweꞌ judiol?—  b  





15  Inekhewel

Keꞌ Moisés ƚeꞌlijei niteꞌ yiwuꞌm peꞌ inwuƚꞌets.

jinekijfikꞌi in jeꞌjudiol. Qa niteꞌ injunyejeyijuꞌƚ pekhewep witsetiikal in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax. 16 Ƚaꞌmek qa jinikfeꞌlets in ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets quꞌ nataꞌƚets in yaqsiijkii keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) qe ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nanqꞌaxijiꞌpjiꞌ ekeweꞌen. Ewiꞌƚƚe yijatꞌij quꞌ jintekꞌenets haꞌ Jesucristo. Qa hik taꞌƚijupiꞌ inekhewel in niteꞌ jiteqekuꞌ haꞌ Jesucristo qe qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netwuꞌmhitiiꞌinkꞌui peꞌ inwuƚꞌets qe taꞌƚets in niteꞌ jiteqekuꞌ, qa niteꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei quꞌ nataꞌƚets, qe ham paꞌquꞌ ewiiꞌƚeꞌ quꞌ hats nanqꞌaxijiꞌpjiꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets.  c  

 2:9 Jud 1; Jn 1:42; 21:7; 1Ti 3:15; Ap 3:12; 10:1 z 2:10 Mr 14:7; Ro 15:26  2:13 Ro 2:28‑29; Mr 12:15 b 2:14 Ro 1:13; 6:2; 14:2 c 2:16 Ro 3:20; Ga 3:2,5,10

y a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS 2​, ​3  508 17 Inekhewel

in jiwotaxii quꞌ niwuꞌm inkꞌui haꞌ Cristo peꞌ inwuƚꞌets, qa jitaqsiꞌjƚiꞌijkii iye paꞌ uƚꞌax, ¿me ikjiꞌ akaꞌan quꞌ jineƚisij haꞌ Cristo in jitaqsiijkii paꞌ uƚꞌax? Niteꞌ inek ikjiꞌ akaꞌan. d 18 Qe quꞌ haqsiijkii iye kekheweꞌ hats hiwuƚꞌenhettaxijkii, maꞌ qa hats yakhaꞌƚe in taꞌƚ yiwets, e 19 qe in tꞌejuyets keꞌ wiꞌtlijei yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisés (ley) yakhaꞌ hik yijunyeꞌj quꞌ hats hawaꞌm qa in tꞌejuyets paꞌ Intata qa hik yijunyeꞌj quꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌ. f 20 Haꞌ Cristo hik ƚunyeꞌj quꞌ week heꞌneniꞌƚ jiꞌphaꞌm peꞌ cruz. Qa hik taꞌƚijupiꞌ yakhaꞌ in hats niteꞌ yakhaꞌƚe quꞌ yiꞌƚaꞌxeꞌ, hakhaꞌƚe Cristo iꞌnyitjiꞌ. Akaꞌ haqsiijkii haneꞌej in mexe haꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ taꞌƚets paꞌ niteꞌ yeqekuyeꞌjij haꞌ Intata Ƚaꞌs in qi in tsisuꞌun qa wetƚisƚiꞌij paꞌ witwamhiꞌ qe taꞌƚets peꞌ yiwuƚꞌets. g 21 Niteꞌ hisuꞌun quꞌ hoyoqoweyijuꞌƚ pakhaꞌ tseƚisƚiꞌij paꞌ Dios ham ƚajaꞌyeꞌ qe quꞌ nataꞌƚets keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) quꞌ netwuꞌmhitiiꞌinkꞌui peꞌ uƚꞌets, qekha hamtax neꞌwejuꞌƚiꞌij in waꞌm infi haꞌ Cristo. h  







3

¿Me keꞌ Moisés ƚeꞌlijei me iꞌnƚiꞌi paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjij paꞌ Jesús?

1   Gálatas

ƚeiƚets, hayits qa qi in ƚanfꞌaliꞌiƚij kaꞌ ƚaqsiiƚijkii. ¿Ƚekpaꞌ naqaniꞌƚkii in hats niteꞌ ƚꞌekꞌeniꞌƚets kekheweꞌ yijaaltaxija ƚeꞌsits wiꞌtlijei? In kꞌefeliꞌƚiꞌm kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei qa kꞌeqethentaxiƚimikꞌiha iye kaꞌ ƚunyeeꞌjkiiha haꞌ Jesucristo in weꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌ cruz. i 2 Enfeliꞌƚ yeꞌm haneꞌej akaꞌ quꞌ kꞌafaakaniꞌƚij. ¿Ƚekpaꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ Espíritu Santo? ¿Me in ƚaqsiiƚijkii keꞌ Moisesꞌikꞌi ƚeꞌlijei (ley), me iꞌnƚiꞌi in ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi qa niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi haꞌ Jesucristo in waꞌm infi? 3 ¿Inhatsꞌek ekheweliꞌƚ in qi kaꞌ ƚanfꞌaliꞌiƚij in ƚaqsiiƚijkii? In iꞌnkꞌaaꞌija qa yojotaxiꞌƚ ekꞌui paꞌ Espíritu Santo qa neꞌfeniꞌƚij qa ƚaqsiꞌjtaxiꞌƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, qa haneꞌej ¿me ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ekheweleꞌƚiꞌiƚ quꞌ aqsiꞌjƚiꞌiƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata? 4 In namiꞌƚ ewets peꞌ wekwek uƚꞌets qa ƚeꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ qe taꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Jesús. Akaꞌan in ƚaqsiiƚijkii, ¿me ƚumtiꞌiƚ quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij? Yakhaꞌƚe qa humti quꞌ nanaꞌl hatseꞌ paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij akaꞌan. j 5 Paꞌ Dios neƚisiꞌƚij paꞌ ƚeqe Espíritu Santo maꞌ qa yaqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii pekheweꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, ¿qa akaꞌan me taꞌƚets keꞌ Moisés k ƚeꞌlijei (ley), me iꞌnƚiꞌi in ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi qa niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi haꞌ Jesucristo in waꞌm infi paꞌaj?  







 2:17 Ro 6:23; 1Ti 1:15; 1Co 3:5; Lc 20:16 e 2:18 Hch 20:32; Ro 2:25,27; Stg 2:9,11  2:19 Ro 7:4; 1P 2:24; Fil 1:21 g 2:20 Mr 10:38; 2Co 13:5; Jn 3:16; 5:19; He 1:2; 2Ts 2:13; Tit 2:14; Lc 20:38; Ro 14:8 h 2:21 1Co 8:11; Ef 3:10 i 3:1 Ro 1:14; Mt 27:22 j  3:4 Fil 1:29 k 3:5 Mr 13:22 d f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 509

GÁLATAS 3

6  Paꞌ

Abraham niteꞌ yeqekuꞌ paꞌaj paꞌ Dios qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Dios in yisinhetijupi quꞌ nitꞌijets yatsathen paꞌ Abraham.  (Gn 15:6) l 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haneꞌej ekheweliꞌƚ les ƚeꞌwis quꞌ enikfeꞌliꞌƚets pekheweꞌ yijaalija in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata, pekheweꞌen hik ƚunyejei quꞌ nataꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. m 8 Keꞌ Intata ƚeꞌlijei hayiits nifel paꞌaj quꞌ niwuꞌmikꞌui week peꞌ ƚewuƚꞌets peꞌ niteꞌ judiol pekheweꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ paꞌ Intata. Paꞌ Intata hayiits nifeliꞌm iye paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in yitꞌijets paꞌaj: —Akhaꞌ quꞌ nataꞌƚ ewets quꞌ week ƚeꞌsitsiꞌimkii hatseꞌ peꞌ witsetits haꞌne seheꞌ epjiꞌ.—  (Gn 12:3) n 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, pekheweꞌ quꞌnteꞌ neqekuyiꞌikꞌi qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets qaꞌ niꞌfen paꞌ Intata qaꞌ niꞌsinhetiꞌmkii iye, maꞌ qaꞌ hik ƚunyejeyeꞌ paꞌ testiꞌyij paꞌ Abrahamꞌikꞌi in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌaj. o 10 Pekheweꞌ quꞌnteꞌ niliyiꞌij in yumti quꞌ week naqsiijkii keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) qaꞌ namii naꞌ waꞌs, pekheweꞌen hats iꞌnipjiꞌ paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios, qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij paꞌaj: —Week pakhaꞌ quꞌnteꞌ nanqꞌaxijiꞌpjiꞌ ekeweꞌ hats weꞌnikaꞌajjiꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) qa hats iꞌnipjiꞌ paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios.—  (Dt 27:26) p 11 Hats jinikfeeꞌletsha in ham paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets quꞌ nataꞌƚets in yaqsiijkii keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley). Qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij paꞌaj: —Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets qaꞌ iƚaꞌxeꞌ qe taꞌƚets in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata.—  (Hab 2:4) q 12 Qe ekeꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) niteꞌ hik ƚunyejei paꞌnteꞌ witqekuyeꞌj, qe ekeweꞌen yitꞌij: —Week pakhaꞌ quꞌ nanqꞌaxijiꞌpjiꞌ ekeweꞌ wenitꞌij quꞌ  (Lv 18:5) jintaqsiijkii (ley) qa hik ekeweꞌ quꞌ nataꞌƚijets paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ.— 13 Cristo hats jitaqawenijuꞌƚ paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata qe taꞌƚets kekheweꞌ yikaninij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley), qe paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ Cristo qe taꞌƚ inwets qa waꞌmjiphaꞌm peꞌ cruz, qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij paꞌaj: —Week paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ neꞌnenjiꞌphaꞌm peꞌquꞌ tsupjuyeꞌ qa nawaꞌm qaꞌ hikpaꞌ qaꞌ naꞌnipjiꞌ paꞌ qi ƚawak.—  (Dt 21:23) r 14 Akaꞌan in ƚunyeꞌjkii paꞌaj hatsꞌinha paꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi qaꞌ week netestiꞌyij pekheweꞌ niteꞌ judiol qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo. Qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ week netestiꞌyij paꞌ Espíritu Santo week pekheweꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ. s  















Peꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa paꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi.

15  Yejefetsipjiꞌ

haꞌ Jesús, henfeliꞌƚ eꞌm paꞌquꞌ ewiꞌƚ hejeyumtshenijupiꞌ. Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukheweꞌ quꞌ hats nikaꞌajjiꞌjuꞌ paꞌquꞌ witfaakanekꞌe qa ham paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ niꞌnkꞌaihit qaꞌ nukintaxets iye peꞌyeꞌ.  3:6 Jn 14:1; Gn 15:6 m 3:7 Jn 8:37,39 n 3:8 Jn 8:37; He 2:16; Gn 16:15; 18:18  3:9 Jn 8:39 p 3:10 Stg 3:10; Hch 15:15; Ro 4:15 q 3:11 Fil 1:21 r 3:13 1P 2:24; Hch 5:30 s 3:14 Ro 4:16 l

o

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS 3  510 16  Qa

haneꞌej, paꞌ Dios hats yaqsiijkii pakhaꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi qa haꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. Ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei niteꞌ yitꞌij: —Pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi,— qe hik ƚunyeꞌj quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ jukheweꞌ. Qa yiꞌtƚiꞌij: —Paꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi.— Akaꞌan ikjiꞌ in ewiꞌƚƚe paꞌ jukhew. Pakhaꞌan hikhaꞌ Cristo. t 17 Akaꞌ tseqitijineyuꞌuƚij ewets week ekheweliꞌƚ. Paꞌ Dios pakhaꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi in hats yamijets cuatrocientos treinta (430) ininqapits qa iꞌnkꞌaƚe qa hats naꞌl paꞌaj keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley). Qa ekeweꞌ yikaꞌ paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley), qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ hayiits yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi. u 18 Qe paꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios paꞌ Abrahamꞌikꞌi quꞌ netisƚiꞌij ham ƚajaꞌyeꞌ. Quꞌ netꞌejuyets keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) maꞌ qa hats niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ham ƚajaꞌyeꞌ. Qa paꞌ Dios hatsƚe hayiits yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi quꞌ netisƚiꞌij ham ƚajaꞌyeꞌ.  



19 ¿Qa

¿Inhatsꞌek in naꞌl peꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley)?

ƚekpaꞌ tꞌejuyets kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley)? Paꞌ Intata tisij paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi hatsꞌinha qaꞌ week nenikfeꞌlets in yaqsiijkii peꞌ wekwek uƚꞌets yamijii in nam haꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi (Cristo). Paꞌ Dios yiyajiꞌijets peꞌ angelits quꞌ netisij peꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Moisesꞌikꞌi. Qa paꞌ Moisesꞌikꞌi qa hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ nethinij peꞌ judiol. v 20 Paꞌ Dios in tisij paꞌaj peꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Moisesꞌikꞌi qa ƚakhaꞌ qa nifeljiꞌjiꞌm peꞌ Israel ƚeiƚets, qa pakhaꞌƚe yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi qa ƚakhaaꞌija paꞌaj paꞌ Intata in nifeliꞌm. w 21 ¿Me ikjiꞌ akaꞌan quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) paꞌ hats yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Dios quꞌ nanaꞌl? Niteꞌ inek ikjiꞌ akaꞌan. Qe qek nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚ wiꞌtlijeyeꞌ (ley) quꞌ jineƚisij paꞌ witiƚaꞌx, maꞌ qekha hats jeꞌƚeꞌsitsetaxiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Dios qe jitaqsiijkii paꞌ yitꞌij paꞌ ewiꞌƚ wiꞌtlijei (ley). 22 Qa yiꞌtƚiꞌijets paꞌaj keꞌ Intata ƚeꞌlijei in week peꞌ jukhew qa efuts iye haꞌne seheꞌ epjiꞌ nopheꞌƚjuꞌ paꞌ uƚꞌax, hatsꞌinha pekheweꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ haꞌ Jesucristo qaꞌ netestiꞌyij paꞌ hats yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Dios quꞌ jineƚisij pakhaꞌan witiƚaꞌx. x 23 In mexe hamikꞌui paꞌaj haꞌ Cristo qa kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) mexe jiyopheꞌƚjuꞌ qe jitꞌotkiꞌikꞌui quꞌ nanam haꞌ Cristo. y 24 Qa hik taꞌƚijupiꞌ kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) hik yeqjunyejeyiꞌƚij quꞌ netsijtsꞌeniƚii haꞌ Cristo, hatsꞌinha quꞌ heikꞌeeniƚetsha hakhaꞌan qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ yeꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ paꞌ Dios. z  









t  3:16 Gn 12:7; 13:15; 17:8; 24:7 u 3:17 Gn 15:13; Ex 12:40; Hch 7:6 v 3:19 Ro 4:15; 5:20; Gn 16:7; Mt 13:49; Lc 1:11; Hch 5:19; Ap 14:6; He 8:6 w 3:20 Dt 6:4 x 3:22 Mr 11:24; Jn 3:16; Hch 10:43; Ro 3:22; 6:23; 10:9; 1P 1:8‑10 y 3:23 Jud 3; Lc 10:21 z 3:24 Mt 5:17; Col 2:17; He 9:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 511

GÁLATAS 3​, ​4

25  In

hats nam paꞌaj haꞌ Cristo, qa keꞌ Moisés ƚeꞌlijei in jiyijtsꞌentaxkii qa hats niteꞌ jiyejeƚijiꞌpjiꞌ. a 26 Week ekheweliꞌƚ hats ƚelitsiꞌƚ ej paꞌ Dios qe taꞌƚets in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Jesucristo. 27 Qe week pekheweꞌ hats wempuliꞌjjuꞌ qe taꞌƚets haꞌ Cristo, pekheweꞌen hats tujtseikaꞌ ƚunyejei. Hats hik ƚunyejei quꞌ neqhinatajiꞌ haꞌ Cristo. b 28 Qa haneꞌej qa hats ham paꞌquꞌ tujtseikaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ judioyeꞌ qa iꞌnƚiꞌi quꞌ griegoyeꞌ qa iꞌnƚiꞌi iye quꞌ witqejkunenekꞌe iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ witqejkunenekꞌe, ham pakhaꞌ quꞌ tujtseikaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ jukhew qa efuts. Week ƚunyejei qe in hats ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚeꞌ paꞌquꞌ iꞌneseꞌneꞌ. c 29 Qe quꞌ natsatꞌetsiꞌƚ ej haꞌ Cristo maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ ataꞌƚiꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ estiꞌyiꞌƚij pakhaꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios. d 1  Akaꞌ hisuꞌun quꞌ hitꞌiƚij ewets, quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ witaꞌseꞌ quꞌ netestiꞌyij hatseꞌ quꞌ nayaꞌxij peꞌ wekwek. Qa mexeƚe omeƚaꞌs qa hik taꞌƚijupiꞌ in mexe hik ƚunyeꞌj naꞌaj witqejkunenek pakhaꞌan in yemjeetax in week tenekꞌenheꞌyij. e 2 Naꞌl paꞌquꞌ jukheweꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ mexe nejeƚijets week peꞌ wekwek yamijii in hats yafits peꞌ ƚeqeꞌninqapits ƚeqjeyumtshenek paꞌ ƚatata, maꞌ qaꞌ netisij. 3 Qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj inekhewel in mexe hik injunyejei quꞌ jomehetseꞌ qa mexe yatsatꞌets inipjiꞌ kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. f 4 Qa in hats yamets ƚahatsꞌij qa paꞌ Dios qa nukinjuꞌ haꞌ Ƚaꞌs qa uijiꞌtejeꞌm peꞌ ewiꞌƚ efu qa hik pekheꞌ taꞌƚets in nekfikꞌi. In nam paꞌaj qa teꞌweyikꞌuijuꞌ iye paꞌaj kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley). g 5 Nam qe qaꞌ nijanin paꞌ ƚajanyeꞌj quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiniwejin in jiyopheꞌƚtaxjuꞌ keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) maꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinaqsiꞌj qaꞌ ƚelitseꞌinij paꞌ Dios. h 6 Inekhewel hats ƚelits inijha paꞌ Dios. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yukin jiꞌtejeꞌm peꞌ intawjets paꞌ ƚeqe Espíritu haꞌ Ƚaꞌs. Qa paꞌ Espíritu Santo in iꞌn iꞌnitjiꞌtejeꞌm qa jititꞌijiiphaꞌm: —Tata.— i 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ akhaꞌ haneꞌej hats ƚasꞌej paꞌ Dios. Hats niteꞌ eꞌwitƚinekꞌij. Qa in hats ƚasꞌej qa paꞌ Dios qaꞌ neƚisij hatseꞌ peꞌ hats nifel paꞌaj qe taꞌƚets haꞌ Cristo. j  







4















 3:25 Jud 3 b 3:27 Pr 31:25 c 3:28 Jn 8:33; 17:11; Ro 10:12; 1Co 12:13; Ga 5:6  3:29 Ro 4:13,14; 8:17 e 4:1 Nm 26:52‑62; Col 3:22 f 4:3 Ro 7:6; 2P 2:20 g 4:4 Jn 5:19; He 1:2; Gn 3:15; Lc 2:7; Fil 2:7 h 4:5 Dt 14:1; Mt 5:9 i 4:6 Hch 16:7; Ro 5:5,20; 8:9,15,16; 2Co 3:17; Mr 14:36; Mt 5:16; 6:1; 11:27; Jn 8:42 j 4:7 Mt 5:9; 10:24; Ap 1:1; Dt 14:1; Nm 26:52‑62; Ro 4:14; 8:17 a

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS 4  512

8  Tooxikꞌi

Pablo yitawjeꞌmeten peꞌ hats yijayantax paꞌ Cristo.

ekheweliꞌƚ menteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ Dios, mexe ƚeƚinheyiꞌƚ ej pekheweꞌ ƚumtitaxiꞌƚ quꞌ diositseꞌ. k 9 Qa haneꞌej qa hats ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ Dios, yeꞌ qeteꞌeꞌ les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ hitꞌij, hats nikfeꞌliꞌƚ ewets paꞌ Dios. ¿Qa inhatsꞌek in ƚapiliƚets iye kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi? Ham ƚetꞌunhaxitseꞌ qa ham wejuꞌƚiꞌij iye. ¿Yeꞌ me ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ natsatꞌetsiꞌƚ ej qaꞌ ƚeƚinheyiꞌiƚ ej iye? l 10 Haneꞌej ekheweliꞌƚ ƚaqsiiƚijkii qa ƚiwqinhetiꞌƚjiꞌ naꞌaj neƚu qe yamets, neꞌej juweljiꞌ, naꞌaj ƚahatsꞌij qe kꞌuy qa in elejei iye qa in yamets iye naꞌaj ininqaꞌpjiꞌ qa ƚiwqinhetiꞌƚjiꞌ. m 11 Qi in tsitawjeꞌmeten kakhaꞌ yithayijkit quꞌnteꞌ nefeniꞌiƚ, quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij. 12 Yejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo, kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ ojonketiƚikꞌi kaꞌ yijunyeꞌj in ewiꞌƚƚe in hijayan haꞌ Cristo qe yakhaꞌ hiliꞌij kekheweꞌ hijayantax qa ekheweliꞌƚ iye hats ƚiliꞌiƚij iye. Ekheweliꞌƚ ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ aqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmijkii. 13 Hats ƚenikfeꞌliꞌƚets yakhaꞌ in mexe qi in hanqaatsꞌeꞌ qa hiwuꞌmetsjiꞌ haꞌ etsetꞌiƚ qa hik akaꞌaj qa henfeliꞌƚ eꞌm kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets quꞌ jiꞌƚaꞌxeꞌ. 14 Kakhaꞌ yawtshek qitax in iweꞌmeꞌt qa niihet iye qa ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚetsuteniƚij qa niteꞌ iye ƚetswuꞌmiƚfikꞌi. Qa ƚꞌekumiꞌƚ yijuꞌƚ hik eqjunyejeyiꞌƚyij paꞌquꞌ ewiꞌƚ ƚaqa angeleꞌ paꞌ Dios, hik ƚunyeꞌj quꞌ hik yijunyeꞌjeꞌ iye haꞌ Jesucristo. 15 Qa haneꞌej ¿qa paꞌn ikjiꞌ kaꞌ hats ƚꞌefeꞌlhitiitaxiƚiꞌm qa qi in nesinhettaxiƚiꞌmkii? Niteꞌ tsitapiꞌikꞌi in qi in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii qa ƚisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ iftitsꞌiƚ yiwets qa ƚittaxiƚijets quꞌ ƚekeꞌyeꞌ neꞌ otoyiꞌƚ quꞌ enifteꞌeƚphaꞌm qekha esƚistaxiꞌƚij. 16 Qa haneꞌej ¿me hats ejuihifeꞌeƚyij quꞌ nataꞌƚets in henfeliꞌƚ eꞌm kekheweꞌ yijaalija? n 17 Qe hekheweꞌ jukhew in yisuꞌuntax quꞌ ijayaniꞌƚ qa niteꞌƚe ƚeꞌwis paꞌ yisuꞌuntax. Ƚekhewel yisuꞌuntax quꞌ jitotseꞌ wetjuꞌƚ qaꞌ jinakꞌeskii iye, maꞌ qekha isuꞌuntaxiꞌƚ hekheweꞌen. 18 Yijaaꞌija in ƚeꞌwis quꞌ neneqjunuꞌuƚꞌej eneꞌ jukhew quꞌ nijatsheniꞌƚ, qa hasuꞌujƚe quꞌ uƚꞌexeꞌ paꞌquꞌ nisuꞌuntax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qa hasuꞌuj iye quꞌ ewiꞌƚeꞌƚiꞌij qa haꞌnjiiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm quꞌ neneqjunuꞌuƚ ej. 19 Yilits, hats wapilijupiꞌ iye in hik yijunyeꞌj neꞌej ewiꞌƚ efu qe naqalkeyuꞌ qa qi in yaatsꞌejiꞌ, yamijii quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚha haꞌ Cristo. o 20 Ƚeꞌwistax yijatꞌij qek yeꞌmetitsiꞌiƚ eꞌmha qekha tujtseikaꞌ paꞌ qek hiꞌttaxiꞌƚij ewets qe niteꞌ tsikfeꞌliꞌƚ ewets paꞌn ejunyejeyiꞌƚ haneꞌej.  























k  4:8 Jn 7:28; Fil 3:8 l 4:9 Pr 2:6; Fil 3:8; Mr 14:17; Ro 15:26; Col 2:8 Col 2:16 n 4:16 Ef 4:15 o 4:19 1Ts 2:11; 1Co 4:15; Stg 1:18

 4:10 Ro 14:5;

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 513

21 Ekheweliꞌƚ

GÁLATAS 4

Yejeyumtshenijupiꞌ peꞌ Agar qa peꞌ Sara.

pekheweꞌ yisuꞌun quꞌ naqsiijkii kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley), enfeliꞌƚ yeꞌm, ¿me ƚenikfeꞌliꞌƚikꞌi paꞌ yitꞌij kekheweꞌ wiꞌtlijei (ley)? 22 Qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei nifel paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi in naꞌliꞌm peꞌ wetsjuk ƚelits, ewiꞌƚ paꞌ taꞌƚets peꞌ witƚinkiꞌ ƚeqejkunenkiꞌ peꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa pakhap qa taꞌƚetsek peꞌ ƚewheꞌyeeꞌija. Pekheꞌen niteꞌ witƚinkiꞌ.  p 23 Pakhaꞌ ƚaꞌs peꞌ witƚinkiꞌ in nekfikꞌi qa hik ƚunyeꞌj neꞌej week omehets qe nekfikꞌi. Qa pakhaꞌƚe ƚaꞌs pekheꞌ niteꞌ witƚinkiꞌ in nekfikꞌi qe qaꞌ nasiinikꞌiha pakhaꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Dios. 24 Akaꞌan hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚ newetjeyuꞌmtshenijupiꞌ. Pekheweꞌ wetsjuk efuts hik ƚunyeꞌj quꞌ wetsjukꞌe wiꞌtlijeyeꞌ. Peꞌ ewiꞌƚ hikpeꞌ peꞌ witƚinkiꞌ ƚii Agar hik ƚunyeꞌj pekheweꞌ wiꞌtlijei (ley) taꞌƚets paꞌaj peꞌ utek Sinaí. Qa pekheweꞌ tꞌekuꞌmiꞌ keꞌ wiꞌtlijei (ley) qa hik ƚunyejei quꞌ nenekijfikꞌi quꞌ witƚinheyiꞌij.  q 25 Pekheꞌ Agar hik ƚunyeꞌj pekheꞌ utek Sinaí iꞌniꞌ paꞌ Arabia ƚeqe seheꞌ, qa hik ƚunyeꞌj iye haneꞌej naꞌ Jerusalén, qe haꞌne witset qa weekiꞌƚ peꞌ ƚelits in witƚinheyij.  r 26 Qa pakhaꞌƚe Jerusalén iꞌniꞌ naꞌ waꞌs niteꞌ witƚinekꞌij qa inekhewel ƚelitsꞌinij pakhaꞌan.  s 27 Qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei in nifel tꞌejuyets paꞌ waꞌsjiꞌ Jerusalén qa yitꞌij: —Eꞌƚeꞌwisiꞌimkii efu in ham paꞌquꞌ oqwomeheꞌyeꞌ qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ altsai itꞌunhetikꞌi quꞌ ayaꞌyijkii in eꞌƚeꞌwisiꞌmkii. Akhaꞌ in niteꞌ ƚenikfeꞌlets paꞌ ƚaqaꞌtiyeꞌj neꞌej naqalkeyuꞌ. Qe peꞌ efu tewuꞌmhitii hikpeꞌ lees quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ ƚelitseꞌ qa tees quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pekheꞌ quꞌ nanaꞌltax paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ.—  (Is 54:1)  t 28 Yejefets, paꞌ Dios in yiwjutsiqen paꞌaj quꞌ nanaꞌl paꞌ Isaacꞌikꞌi. Inekhewel hik injunyejei pakhaꞌan qe paꞌ Dios hayiits jiyiwjutsiqen iye paꞌaj quꞌ jinanaꞌl.  u 29 Qa hik pakhaꞌaj naꞌaj witaꞌs quꞌnteꞌ nataꞌƚeꞌets paꞌ Espíritu Santo in nekfikꞌi qa napjaxiꞌm pakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ Espíritu Santo qa hik ƚunyeꞌj iye haneꞌej.  v 30 ¿Qa paꞌn yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei? Yitꞌij: —Iwuꞌmfikꞌi pekheꞌ witƚinkiꞌ qa paꞌ ƚaꞌs, qe paꞌ ƚaꞌs peꞌ witƚinkiꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netestiꞌyij peꞌyeꞌ peꞌ wekwek tꞌejuyets quꞌ nayaꞌxij paꞌ ƚaꞌs peꞌ niteꞌ witƚinkiꞌ.—  (Gn 21:10)  

















p  4:22 Gn 16:15; Jn 8:37; He 2:15,16; Ro 8:15,21 q 4:24 Ex 16:1; Gn 16:1 r 4:25 Is 21:13; Jer 25:24; Ez 27:21; Ga 1:17; Mt 23:37; Hch 8:1 s 4:26 He 12:22; Ap 3:12; 21:2,10 t  4:27 Hch 15:15; Gn 11:30; Lc 1:7 u 4:28 Sal 105:9; Stg 2:21; Gn 12:7; Ro 9:8; Ga 3:29 v  4:29 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22; Gn 21:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS 4​, ​5  514 31 Yejefets,

niteꞌ ƚelitsꞌinij pekheꞌ witƚinkiꞌ, peꞌ niteꞌ witƚinkiꞌ, hikpeꞌ ƚelitsꞌinij yijatꞌij. w

5

1   Haꞌ

Cristo hats jiyiwejinfikꞌi in jeꞌwitꞌopheƚiitaxij.

Cristo yiwkꞌitsinii paꞌ jitꞌopheƚitiitaxijjuꞌ maꞌ qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jinapilets quꞌ jiꞌntꞌopheƚitiijuꞌ iye. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ matjanitheniꞌƚij in hats niteꞌ eꞌwitꞌopheƚiyiꞌƚij, quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nepilettaxiꞌƚets iye qaꞌ hasuꞌuj ekꞌeniꞌƚijuꞌƚ. x 2 Ekꞌeniꞌƚ yiwetsha. Yakhaꞌ, Pablo, hitꞌiƚij ewets ekheweliꞌƚ. Quꞌ aqsiiƚijkii quꞌ iwuꞌmiꞌƚ ƚammiꞌs axpaꞌsiꞌiƚ (circuncisión) qe ƚumtiꞌiƚ quꞌ amiꞌƚii naꞌ waꞌs, qa ekheweliꞌƚ maꞌ qaꞌ hats hik ejunyejeyiꞌiƚets quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij haꞌ Cristo. 3 Ewiꞌƚij iye quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm in week pekheweꞌ quꞌ niwuꞌm ƚammiꞌs ƚaxpaꞌs, qa lees ƚeꞌwis quꞌ week nanqꞌaxijiꞌpjiꞌ quꞌ naqsiijkii kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley). 4 Ekheweliꞌƚ pekheweꞌ yumtitax quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets quꞌ naqsiijkii kekheweꞌ yikaꞌ paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley), hats totsiꞌmii haꞌ Cristo qa hats totsimets iye pakhaꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx paꞌ Dios hats jiyeƚistaxij. y 5 Qa inekhewelƚe qa naꞌl ineꞌm pakhaꞌ inqꞌotkineyejeyikꞌui pakhaꞌ qi ƚeꞌwis tꞌejuyets quꞌ hats haamija hatseꞌ peꞌ inwuƚꞌets qe taꞌƚets pakhaꞌ Espíritu Santo qa pakhaꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo. z 6 Qa paꞌquꞌ hats nijayan haꞌ Jesucristo quꞌ hats niwuꞌmtax paꞌaj ƚammiꞌs ƚaxpaꞌseꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ niwuꞌme qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye qe akaꞌan hats ham wejuꞌƚiꞌij. Pakhaꞌ niteꞌ inqekuyeꞌj hikpaꞌ wejuꞌƚij yijatꞌij qa hikpaꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ ineqsuꞌunkaꞌxeꞌ. a 7 Ekheweliꞌƚ in iꞌnkꞌaaꞌija mexe ƚatsathentaxiꞌƚ in ƚekumaxiꞌƚ qa haneꞌej qa ¿ƚekpaꞌ naqꞌayiniƚij in ƚꞌekꞌentaxiꞌƚets paꞌ yijaaꞌija? b 8 Akaꞌan in ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii niteꞌ taꞌƚets paꞌ Intata. Paꞌ Intata hikpaꞌ tayaitaxiꞌƚ ewetskii. c 9 Ƚammiꞌstax neꞌej levadura qa yijuꞌfjufinhetƚiꞌikꞌi naꞌaj week foꞌjiꞌ. 10 Yakhaꞌ tsikfeꞌlets in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa hik taꞌƚijupiꞌ in humti quꞌ kuꞌmiꞌƚiꞌ ekeweꞌ hitꞌiƚij ewets. Pakhaꞌ Intata yitanithen hatseꞌ pakhaꞌ nefꞌululinhettaxiꞌƚkii inyeꞌjƚuꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe. d 11 Yejefets, yakhaꞌ quꞌ mexe niteꞌ hiliyiꞌij in henfel kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión) ¿qa inhatsꞌek quꞌ menjiit natsjayankii neꞌ judiol? Qa inhatsꞌek iye quꞌ menjiit niwakaninkii neꞌ judiol in henfel ekeꞌ wiꞌtlijei nifel haꞌ Cristo in waꞌmjiphaꞌm peꞌ cruz. e 12 Qa pekheweꞌ nefꞌululinhetiꞌƚkii, ƚeꞌwistax ƚekhewel yijatꞌij quꞌ week niwuꞌm qa hasuꞌuj quꞌ ƚammiseꞌƚe paꞌquꞌ niwuꞌm.  





















 4:31 1P 3:6 x 5:1 Ro 14:4; Ef 5:2  5:6 1Ts 1:3; 1Co 13:1; Stg 2:18‑22 d  5:10 Mr 12:40 e 5:11 Lc 9:23

w a

 5:4 2P 3:18 z 5:5 Jud 21; Ro 8:23‑25; 1Ts 1:3  5:7 Jn 8:14; 1Jn 5:20 c 5:8 Col 3:15; 1P 1:15 y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 515

GÁLATAS 5

13  Qe

ekheweliꞌƚ, yejefets, ƚꞌenekumhiyiƚiijiꞌ qaꞌ niteꞌ eꞌwitꞌopheƚiyiꞌiƚij qa niteꞌƚe ƚanatkiniꞌƚ in hats niteꞌ eꞌwitꞌopheƚiyiꞌƚ qa ƚumtiꞌiƚ quꞌ hats ƚekeꞌyeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii pekheweꞌ uƚꞌets yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. Les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ eꞌwitqejkunenheyiꞌiƚij qaꞌ meteniꞌfeniꞌƚ wetjuꞌƚkii qe taꞌƚets in ƚewetsuꞌuniꞌƚ. f 14 Qe week kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) week yasin jiꞌtejeꞌm haꞌne ewiꞌƚ wiꞌtlijei in yitꞌij: —Isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew qa efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.—  (Lv 19:18) g 15 Qa quꞌnteꞌƚe menikesimetiꞌiƚ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ menikfeꞌjƚiꞌiƚjuꞌ qa ƚewetƚujƚiꞌiƚ iye, jeƚiꞌƚijuꞌƚ, hasuꞌuj quꞌ ekheweleꞌƚiꞌiƚ quꞌ metwuƚꞌenhetiꞌƚjuꞌ. h  



Paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo.

16  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets akaꞌan. Aqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo, qaꞌnteꞌ aqsiꞌjiꞌiƚijkii paꞌ uƚꞌax yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. i 17 Qe pekheweꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Espíritu Santo. Qa paꞌ Espíritu Santo paꞌ yisuꞌun qa tꞌejuyijuꞌƚek pekheweꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. Eneweꞌen tꞌejui wetjuꞌƚ qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii pakhaꞌ ƚisuꞌuntaxiꞌƚ. j 18 Qa quꞌ pakhaꞌyeꞌ Espíritu Santo quꞌ nojoꞌoƚ ekꞌui, maꞌ qa hats niteꞌ yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ kekheweꞌ wiꞌtlijei yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley). 19 Niteꞌ jutsitax quꞌ jinenikfeꞌlets pekheweꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits: yisuꞌun quꞌ nanawitjiƚe, wanawitjiꞌiƚjuꞌ pekhewep niteꞌ ƚewheꞌyetstax, niteꞌ wepinij in yisuꞌun quꞌ nanawitjiꞌiƚ pakhapeꞌ iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ. k 20 Iyinii neꞌej witeqsiꞌnqꞌalits qa wenijatshenij iye quꞌ weihetetsiꞌij. Apjanhetets, nayuꞌuj wetjuꞌƚkii peꞌyeꞌ, qa eqemtshenetsits iye. Nayuuƚekii, yaqsiijkii qa ƚꞌejuihifetsij pekhewep. Niteꞌ tꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ paꞌquꞌ ewiƚeꞌ wetqethenjuꞌkii, wetqethenijjuꞌ paꞌquꞌ numti quꞌ ƚunyejeyiꞌij paꞌ Intata. l 21 Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nineqwenij paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ qa teqemtshenijkii, yekꞌuwetjuꞌkii, yijalkisijkii najai in yekꞌuwetjuꞌ qa tayaiƚe wetjuꞌƚkii iye. Qa pekhewep iye hik ƚunyejei iye ekeweꞌen. Hitꞌiƚij ewets kaꞌ hats hitꞌiƚij ewets toxikꞌi, peꞌquꞌ hik ƚunyejeyeꞌ akaꞌan niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ namii hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ paꞌ Dios. m  









22  Pakhaꞌ

Pakhaꞌ taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo.

taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo ƚunyeꞌj: qi witeqsuꞌunkaꞌx, qi ƚeꞌwisiꞌmkii, qi ikesimen ƚataweꞌj, niteꞌ eqꞌitaqsunaꞌx, niteꞌ apjanhetax, teikꞌunei, niteꞌ yaqanƚekii paꞌquꞌ hats nitꞌij, n f  5:13 Col 3:15 g 5:14 Mt 1:22; 7:12; 19:19; 22:37‑40; Jn 13:34 h 5:15 Ga 5:20; Fil 3:2,20 i 5:16 Ro 8:4; 1Ti 3:16; 2P 1:4; 2:10 j 5:17 1P 2:11; Ro 7:15,23; Fil 2:13 k 5:19 Mr 7:21,22; 1Ts 4:3,7 l 5:20 Col 3:5; 1P 4:3; Ap 14:19; 18:23; Tit 3:9; Stg 3:4; Ro 2:8; 8:7; 16:17; 2P 2:1 m 5:21 Ro 1:29; 13:13; 1P 4:3; 1Co 6:10; 15:50 n  5:22 Mt 7:16‑20; Ro 6:21; 7:4; 8:5; Ef 5:9; 1Co 13:1; Flm 5; Jn 15:11; 2Co 6:6,10; Ex 34:6; 2Ti 3:10; Sal 25:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

GÁLATAS 5​, ​6  516 23  niteꞌ

watpatunen, yejeƚ ƚotokꞌoi paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. Qa ekeweꞌen ham paꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ (ley) quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ. o 24 Qe pekheweꞌ hats yatsatꞌeetsijha haꞌ Jesucristo, pekheweꞌen hats hik ƚunyejei quꞌ hats nenijjiꞌphaꞌm peꞌ ƚꞌesenits peꞌ cruz peꞌ ƚewuƚꞌets qa peꞌ wekwek uƚꞌets yijamtiꞌetskii yisuꞌuntax quꞌ naqsiijkii paꞌaj. p 25 Inekhewel in hats naꞌl initjiꞌtejeꞌm paꞌ Espíritu Santo qa les ƚeꞌwis quꞌ jinewetwejinij quꞌ nojo iꞌnkꞌuikii. q 26 Hasuꞌuj jitumti quꞌ jeꞌqitseꞌjiꞌ. Hasuꞌuj jitawakaninkii peꞌyeꞌ. Qa hasuꞌuj iye nanaꞌl ineꞌm paꞌ witqaqꞌayinkeyaꞌxij peꞌ wekwek. r  





6

Jeƚijuꞌƚ, akhaꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ newuꞌmjuꞌ paꞌ uƚꞌax.

1   Yejefets,

quꞌ iꞌweniꞌƚ iꞌnƚiꞌi quꞌ enikfeꞌliꞌƚets peꞌyeꞌ quꞌ nenwuꞌmjuꞌ paꞌ uƚꞌax peꞌ hats yijayan paꞌ Intata, ekheweliꞌƚ in lees ƚijayaniꞌƚha paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ Espíritu Santo, ƚeꞌwis quꞌ iꞌfeniꞌƚ hatsꞌinha qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ neniyikꞌuiphaꞌm paꞌ uƚꞌax, qa hasuꞌujƚe meniwqinhetiƚij in ƚiꞌfeniꞌƚ qe akhaꞌ iye ƚekeꞌ quꞌ najaajin iye paꞌ uƚꞌax. s 2 Meteniꞌfeniꞌƚij wetjuꞌƚkii yijatꞌij quꞌ ekaꞌxiꞌƚ peꞌ wekwek niihetits nekipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Qa akaꞌan quꞌ aqsiiƚijkii, maꞌ qa hats ƚaqsiiƚijkii kakhaꞌ ƚeqe ley haꞌ Cristo. t 3 Qe pakhaꞌ quꞌ numtiƚetax quꞌ qiyeꞌjiꞌ, in niteꞌ qitaxjiꞌ, maꞌ qa hats ƚakhaꞌƚe ƚeteꞌm in watqanƚekii. u 4 Qa hik taꞌƚijupiꞌ les ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ jeƚ ekuꞌniꞌƚijupkii peꞌ ithayijkititsiꞌƚ, hatsꞌinha quꞌ enikfeꞌlets quꞌ hats ƚeꞌwiseꞌjuꞌ maꞌ qaꞌ hayitseꞌ quꞌ itꞌijets quꞌ eꞌniyaꞌyij. Qa hasuꞌujƚe quꞌ itꞌijets quꞌ lees ƚeꞌwiseꞌjuꞌ pakhaꞌ ƚaqsiijkii qa pekhewepƚe qaꞌ niteꞌ ƚeꞌsitsejuꞌ peꞌ yaqsiijkii. v 5 Qe week ewiƚei quꞌ neꞌneniha pakhaꞌ hats testiꞌyijek in ƚꞌithayijkit. 6 Qa pakhaꞌ quꞌ netꞌijatshenhetiyij keꞌ Intata ƚeꞌlijei, ƚeꞌwis quꞌ niꞌfen paꞌquꞌ ƚaqa maestroyeꞌ qa natqapkꞌasiyijets week paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm. w  









7 Hasuꞌuj

Pakhaꞌ jitꞌenjuꞌ qa hik pakhaꞌ qa taꞌƚjiꞌ.

umtiꞌiƚ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ paꞌquꞌ aqaniꞌƚijkii paꞌ Dios, qe paꞌ Dios ham yawitjiyeꞌ. Qe week neꞌej yenjuꞌ naꞌaj jukheweꞌ qa hik neꞌej qa nifteꞌjiꞌ neꞌej ƚei. 8 Qe pakhaꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nenjuꞌ paꞌquꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nisuꞌun, qaꞌ nataꞌƚ peꞌ ƚeqei qaꞌ nenifteꞌjiꞌ witwamhiꞌ niteꞌ yiliꞌij. Qa pakhaꞌƚe quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nenjuꞌ paꞌ yisuꞌun paꞌ Espíritu Santo, qaꞌ nataꞌƚ peꞌ ƚeqei qaꞌ nenifteꞌjiꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. x  

 5:23 Stg 3:13; 2P 1:6 p 5:24 Nm 3:12; Ro 8:12; 2P 1:4; 2:10 q 5:25 Fil 1:21; 3:16  5:26 Fil 2:3 s 6:1 Stg 1:13; 3:13; Sal 51:12 t 6:2 1Co 9:21 u 6:3 1Co 3:18; 2Co 12:11; Ga 2:6 v 6:4 Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14‑26 w 6:6 Ro 15:27 x 6:8 Sal 51:11; Jn 1:33; 12:25; Hch 2:4; 13:48; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22 o r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 517

GÁLATAS 6

9 Hasuꞌuj

jiyiwefjuꞌ in jitaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, qe quꞌ namets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ nujiꞌ peꞌ ƚei qaꞌ jintifteꞌjiꞌ quꞌ niteꞌ jiniwefeꞌjuꞌ. y 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yamets ƚahatsꞌij quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jintiꞌfen paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe eneꞌ weekjiꞌ, ƚeꞌwis quꞌ jintiꞌfen, qa lesƚe in ƚeꞌwiisija quꞌ jintiꞌfen pekheweꞌ hats inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo. z  

Pablo ƚakhaꞌija in yikaꞌ peꞌ tekeꞌlenjuꞌ ƚeꞌlijeyii peꞌ Gálatas.

11 Jeƚiꞌƚjuꞌ

eneꞌ yeqꞌikatii hayits qa qitsjiꞌ. Haneꞌej hitꞌij haꞌne yikooyija in heꞌnqꞌikaꞌaƚ ei. 12 Pekheweꞌ yitꞌijets quꞌnteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ hamitsiꞌiƚ eꞌm kakhaꞌ yiwuꞌmiꞌƚ ƚaxpaꞌs (circuncisión) qe yisuꞌunƚe quꞌ nisuꞌun pekhewep, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ natawitjaxtiyeꞌ in iꞌnqꞌijatshentaxij in ewiꞌƚƚe peꞌ ƚeqe cruz haꞌ Cristo quꞌ jiniƚin. a 13 Qa pekheweꞌen in judiol qa yaqsiꞌjtaxijkii kakhaꞌ yiwuꞌm ƚaxpaꞌs (circuncisión) qa niteꞌƚe yaqsiijijkiiha week kekheweꞌ yitꞌij keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley). Qa yisuꞌunƚe quꞌ iwuꞌmiꞌƚ ƚammiꞌs axpaꞌsiꞌiƚ, qe qaꞌ neniwqinhetij qe taꞌƚets in nayajiꞌiƚij ewets qaꞌ ekaꞌxiꞌƚkii paꞌquꞌ jiifꞌiyejiꞌ peꞌ ajitsiꞌƚ. b 14 Qa yakhaꞌƚe qa niteꞌ hisuꞌun quꞌ heniwqinhetijjiꞌ peꞌyeꞌ. Ewiꞌƚƚe in hiwqinhetjiꞌ in waꞌmjiphaꞌm hakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo peꞌ cruz. Hik hakhaꞌ in taꞌƚets qa peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa hik yeqjunyejeyij quꞌ hats nanaxjuꞌ, qa peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa hik ƚeqjunyejeiyijek quꞌ hats hawaꞌm. 15 Inyeꞌjƚuꞌ paꞌquꞌ hats niwuꞌmtax ƚaxpaꞌseꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ menteꞌ niwuꞌmetax. Ekeweꞌen hats ham wejuꞌƚiꞌij. Pakhaꞌ wejuꞌƚij yijatꞌij taꞌƚets in ƚꞌekꞌenets haꞌ Jesucristo maꞌ qa hats iꞌnkꞌayik paꞌ ejunyeꞌj. c 16 Qa pekheweꞌ tekꞌeenikꞌiha akaꞌan, paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ nanipjiꞌ qa paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj iye paꞌ Dios week pekheweꞌ inkꞌaihits ƚeqe Israel paꞌ Dios. d 17 Qa haneꞌej hats niteꞌ hisuꞌuntax quꞌ ewiꞌƚij quꞌ esƚisiꞌƚij qaꞌ hepiꞌyeꞌekꞌi iye week ekeweꞌen, qe yakhaꞌ naꞌl yeꞌm eneweꞌ jifꞌimjiꞌ iꞌniꞌ haꞌne yaj taꞌƚets in ewiꞌƚƚe in hijayan haꞌ Jesús. e 18 Yejefets, paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ hikpaꞌ naꞌniꞌƚ ejupha week ekheweliꞌƚ. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). f  













 6:9 2Ts 3:13; Lc 18:18; Stg 4:17 z 6:10 2Jn 8; Gn 1:31; 3Jn 11; 1Ti 5:8; Jud 3  6:12 Fil 3:3,18; Hch 15:1; 2Ti 3:12 b 6:13 Lc 11:28 c 6:15 Col 3:11; Jn 1:3; Ap 3:14 d  6:16 Lc 3:8 e 6:17 Fil 3:10 f 6:18 Sal 51:12

y a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS

1

Pablo mexe wetfel.

1   Yakhaꞌ

Pablo, tꞌekuꞌmyiijiꞌ paꞌ Intata quꞌ yaꞌapostoliꞌipjiꞌ haꞌ Jesucristo, henqꞌikaꞌaƚ ei ekheweliꞌƚ yijayan paꞌ Intata iꞌniꞌ ek haꞌ witset Efeso qa tekꞌenetsha iye haꞌ Jesucristo. a 2 Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qa quꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ.  

Peꞌ jiyeƚisij paꞌ Intata taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo.

3  Neniwqinhetjiꞌha

paꞌ Dios qa Ƚatata iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, hikpaꞌ jiyeƚisij week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ peꞌ wekwek taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo qe niteꞌ jiteqekuꞌ haꞌ Cristo. b 4 Qe paꞌ Intata hayiits paꞌaj tꞌekuꞌm iniijiꞌ qe taꞌƚets haꞌ Cristo in mexenteꞌ wanaqsiijkii paꞌaj haꞌne seheꞌ hatsꞌinha quꞌ jeꞌƚesiitsiꞌiiha qaꞌ hameꞌ iye paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ nam inij in hats jitajayan Pakhaꞌan. Paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij c 5 hikpaꞌ jiyamitets quꞌ jinaqsiꞌj qaꞌ ƚelitseꞌinij qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo, in ƚunyeꞌjek pakhaꞌ hats ƚakhaꞌƚe in yisuꞌun qa yiꞌsinhetiꞌmkii iye. 6 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qe qaꞌ jintewqinhet quꞌ nataꞌƚets paꞌ qi ƚeqꞌiltaxꞌinij, hik akaꞌ jiyeƚisƚiꞌij ham ƚajaꞌyeꞌ qe taꞌƚets haꞌ yisuꞌun Ƚaꞌs. d 7 Hikhaꞌ peꞌ ƚꞌathits jiyilithinikꞌui paꞌ uƚꞌax, qa yiwuꞌm iꞌnkꞌui peꞌ inwuƚꞌets. Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii maꞌ qaꞌ jinikfeꞌlets in yijaaꞌija in qiiꞌija in yisuꞌun quꞌ jineƚisij paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj, e 8 maꞌ qa qi in jiyeƚisij paꞌ ƚeqifenkeyeꞌj. Weekij paꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii qa weekij iye paꞌ ƚꞌiyayiyeꞌjij 9 in jiyeƚisij quꞌ jinenikfeꞌlets paꞌ yatꞌinkii niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ nenikfeꞌlets yisuꞌun quꞌ naqsiijkii, hik akaꞌ in yejeƚikꞌuiha in yaqsiijkii qa qiiꞌija in ƚeꞌwisijjuꞌha quꞌ jiniƚin, qa iꞌnijjiꞌ haꞌ Cristo. f  











 1:1 Ef 1:9; 5:2; 1P 1:21; Hch 13:9; 18:19‑21; 19:9‑10; 20:3,17; 1Co 15:32; Ap 2:1  1:3 Ef 1:20; 2:6; 3:10; 6:12 c 1:4 Jud 24 d 1:6 Jn 1:14; 3:35; 10:17; Ro 5:2; 2Co 4:15; Mt 3:17; Col 1:13 e 1:7 He 9:12; Sal 25:11; Mt 9:2; Mr 2:5; Lc 24:47 f 1:9 Ro 9:11; 11:25; 16:25; Ef 3:3; Col 1:27 a

b

518 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 519

EFESIOS 1

10  Qa

paꞌ yisuꞌun quꞌ naqsiijkii qaꞌ nafits quꞌ hats weekeꞌ wetets peꞌ ƚahatsiyij, maꞌ qaꞌ ewiꞌƚ neniꞌ peꞌ week naꞌ waꞌsjiꞌ qa haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qaꞌ netnekꞌenheꞌyij haꞌ Cristo. g 11 Hik hakhaꞌ iye in jitajayan maꞌ qaꞌ jintestiꞌyij hatseꞌ paꞌquꞌ jinatsatꞌetsijek, in ƚunyeꞌjek pakhaꞌ hats yisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii pakhaꞌ yaqsiijkii week ekeꞌ wekwek, maꞌ qa hik ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌ hats yisuꞌun quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. h 12 Hatsꞌinha yekheweliꞌƚ in hojoꞌoƚij in niteꞌ heqekuꞌuƚ haꞌ Cristo, maꞌ qaꞌ yekheweliꞌiƚ quꞌ nataꞌƚiꞌƚ yiwets quꞌ neniwqinhet paꞌ Intata. i 13 Qa akaꞌan qa hik akaꞌ kaꞌ ejunyejeyiꞌƚ, in inkꞌa ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi maꞌ qa ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌi kekheweꞌ wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ yijaaꞌija, qa wiꞌtlijei iye taꞌƚets quꞌ jiꞌƚaꞌxeꞌ, qa akaꞌan in ƚunyeꞌj maꞌ qa hats neniꞌƚ jiꞌtejeꞌm paꞌ yiwjutsiqenij in yatsatꞌetsiꞌƚ ej paꞌ Intata hikpaꞌ paꞌ Espíritu Santo hayiits yiwjutsiqen quꞌ jineƚisij. j 14 Hikpaꞌ Espíritu Santo nojohonƚe inwets in tꞌejuyets peꞌ jiyatsatꞌetsij hatseꞌ. Qa quꞌ namtaxets akaꞌan, quꞌ hats jintewejinhetiitaxkiiha maꞌ qaꞌ jintewqinhet quꞌ nataꞌƚets paꞌ qi ƚeqꞌiltaxꞌinij. k  







15  In

Pablo iyinjiipjiꞌ.

tsikfeꞌlets in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qa qi iye in ƚisuꞌuniꞌƚ peꞌ week inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata, qa hik taꞌƚijupiꞌ 16 yakhaꞌ in niteꞌ hiliꞌij in hitjiijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata qe taꞌƚiꞌƚ ewets week qa kꞌiyinjiꞌij. 17 Kꞌiyinijets paꞌ ƚeqe Dios haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, qa Ƚatata paꞌ qi witisaꞌx, quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ witikfeliyaꞌxkii taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo qa quꞌ nethiniꞌƚij quꞌ les enikfeꞌliꞌƚets pakhaꞌan. l 18 Kꞌiyinijets quꞌ niꞌwenkitkiiha peꞌ atawjetsiꞌƚ, hatsꞌinha quꞌ enikfeꞌliꞌƚets paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ jiwetjumtiꞌijikꞌui in tayai iniijiꞌ, paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ qiiꞌija in ƚeꞌwis quꞌ netisij hatseꞌ qaꞌ natsatꞌetsij peꞌ ƚelits paꞌ Intata. m 19 Qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets iye in ham paꞌquꞌ ƚukꞌeyiꞌijuꞌƚ in qiiꞌija paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata qa hikpaꞌ paꞌ ƚetꞌunhaꞌx qa tꞌiftiꞌts inwets inekhewel in jitekꞌenets, qa hikpaꞌ iye paꞌ ƚetꞌunhaꞌx ham paꞌ quꞌnteꞌ neꞌwejuꞌƚiꞌij, n 20 qa hikpaꞌ iye yitꞌijiꞌ in niihinikꞌuiphaꞌm haꞌ Cristo peꞌ naxjuꞌ, qa naꞌ waꞌsjiꞌ qa yinhinijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Intata. o 21 Maꞌ qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx haꞌ Cristo qa tꞌanipjiꞌ totsiijuꞌha week pekheweꞌ qitstaxjiꞌ in tenekꞌenhei, qa peꞌ teꞌweyijuꞌƚ in qitstaxjiꞌ, qa peꞌ naꞌltaxiꞌm peꞌ ƚetꞌunhaxits in tenekꞌenhei, qa peꞌ naꞌltaxiꞌm peꞌ tenekꞌenheꞌyij  











 1:10 Mt 1:17; 5:2; Fil 2:10; Ef 5:2; Col 1:16 h 1:11 Pr 19:21 i 1:12 1Ts 1:3; Mr 10:37  1:13 Col 1:5; 2Ts 2:10; Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22 k  1:14 Gn 38:17‑18,20; 2Co 1:22; 5:5 l 1:17 Sal 51:12; 1P 4:13 m 1:18 1Ts 1:3; Col 3:15 n  1:19 Hch 4:33 o 1:20 Jn 20:17; Ef 1:3; 2:6; 3:10; 6:12; Fil 2:9,10; 1P 3:22

g j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS 1​, ​2  520

qa week iye pakhaꞌ quꞌ nenittaxij paꞌquꞌ ƚiyeꞌ, qa niteꞌ haꞌneƚiꞌij haꞌne ƚahatsꞌij, qe paꞌ mexe hamikꞌui iye. p 22 Maꞌ qa yeniꞌ iye quꞌ week netnekꞌenheꞌyij hakhaꞌan, qa pakhaꞌan qa yeniꞌ iye quꞌ ƚejiƚayiꞌij week peꞌ yijayan paꞌ Intata. q 23 Qa eneweꞌ yijayan qa hik ƚunyejei quꞌ ƚꞌeseꞌneꞌ haꞌ Cristo, hikhaꞌ topoꞌoj eneweꞌen qa hakhaꞌ iye iꞌniꞌ haꞌne week. r  



2

1   Toxikꞌi

Jiyeƚisij paꞌ witiƚaꞌx qe taꞌƚets paꞌ Jesucristo.

ekheweliꞌƚ mexe hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ anaxiꞌƚjuꞌ qe taꞌƚets in ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax. s 2 Maꞌ qa ƚaꞌniꞌƚiꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌj haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qa ƚijayaniꞌƚij pakhaꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, hikpaꞌ espíritu uƚꞌax, in tꞌithayii qa natkin peꞌ niteꞌ tekꞌenets paꞌ Intata. t 3 Qa eneweꞌen hik injunyejeitax iye toxikꞌi inekhewel, maꞌ qa jitaqsiijkii pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ jintesuꞌun uƚꞌax, qa jitekꞌenijuꞌƚ paꞌquꞌ nisuꞌun haꞌne iꞌneseꞌn qa paꞌ inaqjamtikineyeꞌjkii, maꞌ qa in ƚunyejeyek pekhewep, in ewiꞌƚƚe in jeꞌwejuꞌƚtaxij paꞌ ƚaxtanithenkeyeꞌj paꞌ Intata. u 4 Qa pakhaꞌƚe Intata qa qiiꞌija paꞌ naꞌliꞌm ƚeqꞌiltiyeꞌj. Qa in taꞌƚets paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx inij, v 5 maꞌ qa jiyeƚisij paꞌ witiƚaꞌx iꞌnijjiꞌ haꞌ Jesucristo, in mexe hik injunyejeitax quꞌ jinanaxjuꞌ qe taꞌƚets peꞌ inwuƚꞌets. ¡Paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌ Intata taꞌƚets in hats iꞌƚiyiꞌƚ! w 6 Qa in ewiꞌƚ juꞌuniꞌƚiꞌ haꞌ Cristo, paꞌ Intata qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ jiniihinikꞌuiphaꞌmkii peꞌ naxjuꞌ qa hats jiyinhinijup hakhaꞌan naꞌ waꞌsjiꞌ. x 7 Qa in yaqsiijkii akaꞌan qe qaꞌ jiꞌnethiinijha hatseꞌ in qiꞌija paꞌ ƚeqꞌiltaꞌx inij, qa in qiiꞌija iye paꞌ ƚeqifenkeyeꞌj inij qe taꞌƚets in jitekꞌenets haꞌ Jesucristo. y 8 Qe paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌ Intata taꞌƚets in hats iꞌƚiyiꞌƚ qe niteꞌ ƚꞌinqekuꞌuƚ, qa akaꞌan qa niteꞌ taꞌƚiꞌiƚ ewets, qe taꞌƚƚeꞌets yijatꞌij paꞌ Intata in yisuꞌun quꞌ neƚisƚiꞌiƚij paꞌ witiƚaꞌx, 9 niteꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ jintaqsiijkii, qe qaꞌ ham paꞌquꞌ neniwqinhetij peꞌyeꞌ. 10 Qe inekhewel in jitajayan paꞌ Intata, ƚꞌithayijkit paꞌ Intata. Inekhewel jitaqsijkitiyijkii in jitajayan haꞌ Jesucristo qe qaꞌ jintaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, hik pakhaꞌ paꞌ ƚeꞌwis hayiits paꞌaj yajiꞌlet paꞌ Intata quꞌ injunyejeyeꞌ. z  

















11 Maxtayit

Cristo jiyaqsiꞌj wetjuꞌƚ.

qekuꞌniꞌƚikꞌi kekhewep ƚahatsiyij, ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚenekiƚijfikꞌi quꞌ eꞌjudioliꞌiƚ, neꞌ judiol hik nekheweꞌ yaqsiijkii kakhaꞌ  1:21 2Ti 2:19; Mr 10:30 q 1:22 Sal 8:6; Ro 13:1; 1Co 15:27; 1P 3:22; Col 2:10  1:23 Ef 4:4; Jn 1:16; Col 3:11 s 2:1 Jn 5:25 t 2:2 2P 2:10,20; Jud 8; 1Co 2:12; 1Ti 4:1 u  2:3 Fil 3:3; Mt 21:31; Lc 12:47; 23:25; Jn 1:13; 1Co 7:37; 2P 1:21; Ro 2:5; Ap 6:16 v  2:4 Lc 1:50; 1Co 13:1; 1Jn 4:16 w 2:5 Col 2:13; 1Ti 5:6; Jn 5:25 x 2:6 Col 2:12; 3:1; Ef 1:3,20; 3:10; 6:12; Fil 2:10; 1P 3:22 y 2:7 Mr 10:30; Lc 8:14; 2Co 8:9; Sal 25:6 z  2:10 Jn 1:3; Ap 3:14; Ro 9:23 p r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 521

EFESIOS 2

circuncisión qa ekheweliꞌƚ qa ƚeqiyitsiꞌƚ ej hamitsiꞌm kakhaꞌ circuncisión. Qa kakhaꞌƚe circuncisión qa jukhewƚe naꞌaj yaqsiijkii. a 12 Maxtayitiƚikꞌi iye in mexe iꞌtotsiꞌƚiꞌmets haꞌ Cristo kakhaꞌ ƚahatsꞌij, mexe iꞌtotsiꞌƚiꞌmets neꞌ Israel ƚeiƚets, mexe niteꞌ yatsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ iye peꞌ yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata, mexe ham paꞌquꞌ etjumtiꞌiƚikꞌui qa mexe ham iye paꞌ yijaaꞌija in Dios in ƚꞌaniꞌƚiꞌpjiꞌ haꞌne seheꞌ. b 13 Qa haꞌneƚiꞌij in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo, ekheweliꞌƚ kekheweꞌ mexe iꞌtotstaxiƚiꞌmii kakhaꞌ ƚahatsꞌij hats eꞌmetitsiꞌƚiꞌm qe taꞌƚets peꞌ ƚꞌathits haꞌ Cristo. c 14 Qe haꞌ Cristo hikhaꞌ jiyaqsiꞌj wetjuꞌƚ, maꞌ qa inekhewel in jeꞌjudiol qa neꞌ niteꞌ judiol iye qa hats hik injunyejei quꞌ ewiꞌƚ witsetꞌe, qa hakhaꞌan qa yiwjaƚaqitjuꞌ paꞌ jiyeqethentax wetjuꞌƚ. d 15 Qe in waꞌm qa yiwamhitijkii qa yilinenij kekheweꞌ yittaxij kakhaꞌ ley, maꞌ qa yaqsiijkii in hats hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe paꞌ jukhew in mexe hik ƚunyeꞌjtax quꞌ wetsjukꞌe qe qaꞌ ewiꞌƚ jinaꞌnijiꞌ hakhaꞌan, akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌj in jeꞌƚeꞌsits wetjuꞌƚ. e 16 Ƚakhaꞌ in waꞌmjiphaꞌm peꞌ cruz qa yaqsiꞌj wetjuꞌƚ peꞌ wetsjuktax (peꞌ judiol qa peꞌ niteꞌ judiol), maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚ ƚꞌeseꞌneꞌ, qa yaqsiijkii iye in ƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata pekheweꞌ hats hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚ paꞌquꞌ ƚꞌeseꞌneꞌ, qa in hats ƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ, qe haꞌ Cristo hats yilan pakhaꞌ yitontax wetjuꞌƚ. f 17 Qa keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ qa yitꞌij: —Maꞌ qa nam qa nifel quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata ekheweliꞌƚ pekheweꞌ totsii, qa quꞌ ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ iye pekheweꞌ  (Is 57:19) g metitstaxiꞌm.— 18 Qe haꞌ Cristo hikhaꞌ taꞌƚets, maꞌ qa yekheweliꞌƚ in yeꞌjudioꞌoƚ, qa ekheweliꞌƚ in niteꞌ eꞌjudioꞌoƚ, in les jeꞌmetitsiꞌm paꞌ Intata qa ewiꞌƚƚe paꞌ taꞌƚets in Espíritu. h 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ in hats niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ pakhaꞌ ataꞌƚiƚjiꞌ, hats niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ niteꞌ netsikfeꞌliꞌiƚ ej, qe hats etsetifetsiꞌƚ yijatꞌij peꞌ yijayan paꞌ Intata, hats ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm peꞌ ƚelits paꞌ Dios. 20 Ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ utel in teniihinphaꞌm peꞌ wititsiꞌ, qa pekheweꞌ ƚetkui qa hik hekheweꞌ heꞌ apóstoles qa peꞌ profetasꞌikꞌi, qa haꞌ Cristo qa hik hakhaaꞌija hik ƚunyeꞌj quꞌ witeqjeyumtshenkiꞌyeꞌ ute in iꞌnkꞌa tsupjuꞌ peꞌ wititsiꞌ. i 21 Qa in taꞌƚets haꞌ Cristo, peꞌ wititsiꞌ teniihinphaꞌm qa qapits wetjuꞌƚha in ewiꞌƚ iꞌniꞌ peꞌ utel, qa week neƚuts tꞌijaifikꞌi hatsꞌinha quꞌ nijatꞌax peꞌ wititsiꞌ qaꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ netꞌejuyets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. j  



















a  2:11 Ga 6:15; Fil 3:3 b 2:12 Gn 12:7; 1Ts 1:3; 4:13 c 2:13 He 9:12 d 2:14 Ro 10:12; Ga 3:28 e 2:15 Ap 3:14; Jn 11:52 f 2:16 Ef 4:4 g 2:17 Lc 4:18; 1P 1:12 h 2:18 Jn 4:23; 10:7‑9; Ro 5:2; Ef 3:12; 4:4; 1Co 1:12; 12:13 i 2:20 1Co 12:28; Ef 3:5 j 2:21 Ef 4:16; 1P 2:5

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS 2​, ​3  522 22  Qa

hikhaꞌ iye Cristo taꞌƚets ekheweliꞌƚ peꞌ niteꞌ judío qa judío iye in eꞌweekiꞌƚ in ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm peꞌ teniihinphaꞌm wititsiꞌ peꞌ iꞌnifi paꞌ Intata qe iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ ƚeqe Espíritu Santo. k

3

1   Qa

Paꞌ yatꞌinkii pakhaaꞌij paꞌaj paꞌ Intata.

hik taꞌƚijupiꞌ, yakhaꞌ Pablo, in hoꞌyopheƚitiꞌyipjiꞌ haꞌ Jesucristo qe qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚjuꞌ ekheweliꞌƚ in niteꞌ eꞌjudioltaxiꞌƚ. l 2 Qe yijaaꞌija quꞌ hats impiꞌyeꞌeƚij kakhaꞌ tsꞌithayinenij paꞌ Intata quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj. 3 Ƚakhaꞌ in tsikfelitets qa tsꞌethinij akaꞌ niteꞌ hayiits paꞌquꞌ nenikfeꞌlets, in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ hats heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei niteꞌ ijetaxijjeꞌm. m 4 Qa quꞌ iyineniꞌƚikꞌi maꞌ qaꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha yakhaꞌ in tsikfeꞌlets akaꞌ niteꞌ hayiits paꞌquꞌ nenikfeꞌlets tꞌejuyets haꞌ Cristo. n 5 Hik akaꞌ toxikꞌi menteꞌ tisij paꞌaj paꞌ Intata peꞌ jukhewꞌikꞌi quꞌ nenikfeꞌlets, qa haꞌneƚiꞌij qa hats yethinij qe taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo hekheweꞌ apóstoles qa pekheweꞌ profetas iye. o 6 Qa akaꞌ yethinij eneweꞌen akaꞌan: peꞌ niteꞌ judiol in naꞌljiꞌjek hatseꞌ paꞌquꞌ netestiꞌyij, ƚekhewel iye ƚewekwekits paꞌ witꞌeseꞌn, ƚekhewel iye iꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ notkiꞌikꞌui paꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌ Intata pekheweꞌ tekꞌenets haꞌ Jesucristo. Ekeweꞌen hik ekeweꞌ keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. p 7 Qa akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ tsꞌithayinenij paꞌ Intata qe taꞌƚets paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj. Maꞌ qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx qa iꞌnij yitjiꞌ in yaqsiijkii akaꞌan. q 8 Yakhaꞌ in les heiweitaxikꞌuijuꞌ pakhaꞌ quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij peꞌ yijayan paꞌ Intata, qa pakhaꞌƚe Intata qa tꞌekuꞌmyijyiijiꞌ quꞌ hithayiki paꞌ qi ƚeqꞌiltiyeꞌj, maꞌ qa henfeliꞌm neꞌ niteꞌ judiol paꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ in ƚeꞌwis taꞌƚets haꞌ Cristo. r 9 Qaꞌ hethinij iye qaꞌ week niꞌwen akaꞌ niteꞌ hayiits paꞌquꞌ nenikfeꞌlets, qe paꞌ Intata pakhaaꞌij paꞌaj in yatꞌinkii, hikpaꞌ yaqsiijkii paꞌaj haꞌne weekjiꞌ. s 10 Hatsꞌinha eneꞌ yijayan paꞌ Intata qaꞌ hik eneweꞌ nataꞌƚets quꞌ nenikfeꞌlets haneꞌej peꞌ angelits tenekꞌenhei naꞌ waꞌsjiꞌ paꞌ qi ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Intata in inqꞌethinij in week nikfeꞌlets peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ. t 11 Hik akaꞌ ƚunyeꞌj in hats yamikꞌui pakhaꞌ hayiits yajiꞌlet paꞌaj quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii in mexe ham haꞌne week qa iꞌnijjiꞌ haꞌ Jesucristo Yatsatꞌaxꞌinij. u 12 Hikhaꞌ taꞌƚets in niteꞌ jiwetjeyepun qa les in jeꞌmetitsiꞌm paꞌ Intata, qe niteꞌ jiteqekuꞌ hakhaꞌan. v  





















k  2:22 Ro 11:18; 1P 2:5 l 3:1 2Ti 1:8 m 3:3 1P 4:13 n 3:4 Col 4:3 o 3:5 1Co 12:28‑29; Ef 2:20 p 3:6 Gn 12:7 q 3:7 Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17 r  3:8 Ro 1:15; 10:12; 11:12; 1P 1:12 s 3:9 Mr 13:19 t 3:10 Pr 3:19; Ro 11:33; 1Co 1:21,24; Ap 7:12; Ef 1:3,20; 2:6; 6:12; Fil 2:10 u 3:11 Pr 19:21 v 3:12 Ro 5:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 523

EFESIOS 3​, ​4

13  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ hasuꞌuj nathaꞌlalinhetiꞌƚjuꞌ quꞌ nataꞌƚets pakhaꞌ haatsꞌeꞌej qe taꞌƚiꞌƚ ewets. Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii yijatꞌij qe paꞌ haatsꞌeꞌej jutsiqaxij in hats yatsatꞌetsiꞌƚ ej paꞌ Intata.  w 14  Akaꞌan

Pablo iyinjiipjiꞌ peꞌ Efeso ƚeiƚets.

in ƚunyeꞌj, maꞌ qa honokokꞌenijifi quꞌ nekꞌiyinijets paꞌ Ƚatata haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo,  x 15 hikpaꞌ tisij kaꞌ ƚii peꞌ week witjefeyek ipjiꞌ, naꞌl peꞌ hats iꞌnii naꞌ waꞌs qa naꞌl peꞌ mexe iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ, 16 quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ qi ƚesaꞌx qaꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ quꞌ nataꞌƚets paꞌ Espíritu Santo.  y 17 Qa kꞌiyinijets iye quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌ haꞌ Cristo in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ, qa kꞌiyinijets iye paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx quꞌ hikpaꞌ extukꞌiꞌiƚij in mexe iꞌƚiyiꞌƚ. 18 Qa akaꞌan quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, maꞌ qaꞌ nataꞌƚets quꞌ menikfelitiꞌƚetsha qa week iye peꞌ inejefetsipjiꞌ quꞌ nenikfelitetsha iye paꞌn quꞌ ƚepkꞌeyejiꞌ, qa paꞌn quꞌ ƚepkꞌeyephaꞌm iye qa paꞌn quꞌ ipƚuꞌyeꞌjuꞌ iye qa paꞌn quꞌ ipƚuꞌyeꞌphaꞌm iye in qi paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx haꞌ Jesucristo.  z 19 Qa kꞌiyinijets iye paꞌ Intata quꞌ nikfelitiꞌƚetsha haꞌne qi ƚeqsuꞌunkaꞌx haꞌ Jesucristo, in ham paꞌquꞌ nenikfeꞌletsha paꞌn ƚukꞌe, hatsꞌinha qaꞌ notpoliꞌƚ ej quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata. 20 Jitewqinhetjiꞌha pakhaꞌ naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup in ƚekeꞌ quꞌ naqsiijkii quꞌ les nanhiniꞌ pakhaꞌ ƚukꞌe paꞌ jitumtitax quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiijkii iꞌnƚiꞌi iye pakhaꞌ ƚukꞌe paꞌ jutumtitax quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiꞌniyinijets. Paꞌ inꞌinitjiꞌ ƚetꞌunhaꞌx yaqsiijkii akaꞌan.  a 21 Iwqinhetiꞌƚha paꞌ Intata ekheweliꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ qe ƚꞌekꞌeniꞌƚets haꞌ Jesucristo, qa hasuꞌuj quꞌ iliꞌiƚij quꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ. Amén.  b  













4

1   Qa

Ewiꞌƚ paꞌquꞌ injunyejeyeꞌ.

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets, yakhaꞌ Pablo, yeꞌwitꞌopheƚik qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, quꞌ aqsiiƚijkii pakhaꞌ hats ƚꞌeniyayiƚijii quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ.  c 2 Meniwqinhetkitekꞌiƚ, afꞌayai quꞌ iyetiꞌƚ, hasuꞌuj eqꞌitaqsunhetsiꞌiƚ, itaqsunkiteꞌeƚij wetjuꞌƚ peꞌyeꞌ, mewet-suꞌuniꞌƚ yijatꞌij.  d 3 Aqsiiƚijkii week paꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii hatsꞌinha quꞌnteꞌ niliyiꞌij in ewiꞌƚ ƚaꞌniƚijiꞌ paꞌ ham peeyiꞌijkii taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo.  e  



 3:13 2Ts 3:13; Jn 5:44; 7:18; Ro 2:7; 1P 5:4 x 3:14 Fil 2:10 y 3:16 Lc 8:14; 9:32; 2Co 8:9; 3:18; Jn 17:24; 2P 3:18; 2Ti 1:7; Ro 7:22; Fil 4:13 z 3:18 Job 11:7‑9; Sal 103:11‑14 a  3:20 2Co 9:8; Jud 24; Mr 14:36; Ro 15:13; 16:25; 2Ti 1:7 b 3:21 Fil 4:20 c 4:1 2Ti 1:8 d  4:2 Col 3:12; Ex 34:6; 2Ti 3:10; He 13:22; 1Co 13:1 e 4:3 Ef 4:13; Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 1:7; 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22; Lc 12:51; 2Ti 1:2; 3Jn 15 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS 4  524 4  Paꞌ

witꞌeseꞌn ewiꞌƚƚe qa paꞌ Espíritu ewiꞌƚƚe iye, qa hik ƚunyeꞌj iye in ewiꞌƚƚe paꞌ jiwetjumtiꞌijikꞌui hikpaꞌ ƚꞌeniyayiƚijii, f 5 haꞌ Yatsatꞌetsꞌinij ewiꞌƚƚe, paꞌ niteꞌ inqekuyejei ewiꞌƚƚe, in jiwempulijijjuꞌ ewiꞌƚƚe, g 6 paꞌ Dios qa Ƚatata eneꞌ week ewiꞌƚƚe, hikpaꞌ week tenekꞌenheꞌyij, tꞌithayii iꞌnijjiꞌ eneꞌ week, qa iꞌnjiꞌtejeꞌm eneꞌ week. h 7 Qa weekƚe ewiƚei inekhewel jintestiꞌyij paꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ yisuꞌun quꞌ jineƚisij haꞌ Cristo. i 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —In wapiletsphaꞌm paꞌ toxphaꞌm, qa yekaꞌx peꞌ olots witꞌopheƚii, qa netisijjuꞌ paꞌquꞌ niyaꞌyij eneꞌ jukhew qa efuts iye.—  (Sal 68:18) j 9 ¿Qa paꞌn ikjiꞌ akaꞌan in yitꞌij wapiletsphaꞌm iye? Akaꞌan ikjiꞌ in yaamƚiꞌiijuꞌ paꞌ les toxiijuꞌ haꞌne seheꞌ. k 10 Qa pakhaꞌ ikjuꞌ qa hik pakhaaꞌija iye paꞌ iketsphaꞌm iye pakhaꞌ les toxphaꞌm haꞌne waꞌs, qe qaꞌ netnekꞌenheꞌyij eneꞌ week. l 11 Qa hikhaꞌ qa tisij heꞌ ujaꞌx in apostolitsij, qa pekhewep profetas, qa pekhewep qa ikij quꞌ nenfeliꞌm pekhewep ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets hakhaꞌan (evangelistas), qa pekhewep qa yejeƚets peꞌ hats yijayan paꞌ Intata (pastores) qa iꞌnqꞌijatshenij iye paꞌ Intata keꞌ ƚeꞌlijei (maestros). 12 Qa ekeweꞌen in netisijjuꞌ qe qaꞌ nijatshenij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata maꞌ qa niyaijiijek akaꞌ witꞌithayijkit, maꞌ qaꞌ les quꞌ netꞌun pakhaꞌ hik ƚunyeꞌj ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo. m 13 Qa akaꞌ witꞌithayijkit, qaꞌ namƚiꞌijii quꞌ ewiꞌƚ naꞌntaxiꞌ qaꞌ week ƚꞌajayeꞌ wetjuꞌƚha quꞌ ƚeꞌsitseꞌ peꞌ niteꞌ inqekuyejei, qa paꞌ inikfeliyaxitsets haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios, maꞌ qaꞌ hik injunyejeyeꞌ naꞌaj hats jukheewija, qaꞌ hats hik injunyejeyeꞌ haꞌ Cristo in hik ƚunyeꞌj naꞌaj hats jukheewija. n 14 Qa haꞌneƚiꞌij hasuꞌuj hik injunyejeyeꞌ neꞌej omehets, qe naꞌaj iꞌnkꞌa jitepiꞌyeꞌekꞌi maꞌ qa ajeꞌeƚ jitumti, qa hik injunyejei quꞌ pekhel jinepiletjiꞌkii neꞌej iweliꞌ ƚeqe tꞌuyuyits, qe taꞌƚets peꞌ ƚeqꞌijatshenkeyejeiƚe wetjuꞌƚ yumtitax quꞌ nasinikꞌi. o 15 Quꞌ jiꞌniyetij yijatꞌij paꞌ yijaaꞌija qaꞌ weekiꞌij paꞌ ineqsuꞌunkaꞌx, maꞌ qaꞌ jiꞌntꞌijayijfikꞌi qaꞌ neteiƚem quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ hakhaꞌ ƚejiƚaꞌ, hikhaꞌ Cristo. p 16 Ƚakhaꞌ in ƚejiƚaꞌ paꞌ witꞌeseꞌn, qa ƚakhaꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ nataꞌƚets paꞌ witꞌeseꞌn quꞌ neteniꞌfen wetjuꞌƚ qaꞌ ewiꞌƚ naꞌniꞌ, maꞌ qaꞌ week ewiƚeyeꞌ peꞌ ƚewekwekits paꞌ witꞌeseꞌn qaꞌ ƚeꞌwis quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ ƚekeꞌejuꞌƚ quꞌ  























 4:4 1Co 10:17; 12:9,12‑13; Ef 1:18; 2:16,18; Col 1:5; 3:15; Hch 26:6‑7; 28:20; Ro 5:2; 8:23‑25; 12:4‑5; 1Ts 1:3 g 4:5 1Co 1:13; 8:6; Jud 3 h 4:6 Dt 6:4; Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42; Sal 104:24 i 4:7 1Co 12:7‑11 j 4:8 Jn 20:17 k 4:9 Jn 3:13; 6:62; Ro 10:6‑7; Fil 2:6‑11 l 4:10 Jn 3:13; 6:38; Ef 1:23; He 4:14; 7:26; 9:24 m 4:12 Ro 7:4; 1Co 10:16; 12:27; Col 2:17 n 4:13 Jn 5:19; He 1:2; Lc 2:52 o 4:14 Ro 15:4; He 13:9 p 4:15 Col 2:10 f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 525

EFESIOS 4

naqsiijkii, maꞌ qa paꞌ witꞌeseꞌn qaꞌ netꞌijaiphaꞌm qaꞌ netꞌun qe taꞌƚets paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx. q 17 Akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij: quꞌ yape hasuꞌuj ejunyejeyiꞌƚ kaꞌ ƚunyejei nekheweꞌ niteꞌ yijayan paꞌ Intata, qe ƚekhewel yijayanij peꞌ ham wejuꞌƚiꞌij ƚaqjamtikineyejeikii. 18 Paꞌ ƚikfeliyaxitstaxkii hik ƚunyeꞌj quꞌ nooꞌyeꞌkii, totsiꞌmii paꞌ ƚeꞌwis witiƚaꞌx taꞌƚets paꞌ Intata, qe taꞌƚets in ham nikfeꞌleꞌets qa in yitꞌunhet iye peꞌ ƚatawjets. 19 Niteꞌ wonoksiꞌwen, wetƚisij paꞌ witqawitjineyaxij eneꞌ witꞌesenits hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ namiꞌijjuꞌ qa pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in wanawitji. 20 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij quꞌ hik akaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ in ƚenikfeꞌlilets haꞌ Cristo. 21 Tsikfeꞌlets in hats ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij qa ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij iye hakhaꞌan, maꞌ qa ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ yijaaꞌija hikpaꞌ jiyijatshenij haꞌ Jesús. r 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, iliꞌiƚij peꞌ hayiits ejunyejeyiꞌƚ, qaꞌ iliꞌiƚij iye in ƚijamtiꞌiƚetskii, qe paꞌ hayiits ejunyejeyiꞌƚ hats uƚꞌaxijkii qe taꞌƚets peꞌ uƚꞌets ƚaqsiiƚijkii, s 23 hatsꞌinha quꞌ neninkꞌaihit paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ qa paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii iye. t 24 Maꞌ qaꞌ uyiꞌƚikꞌiphaꞌm paꞌ inkꞌayik ejunyejeyiꞌƚ, hikpaꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ ƚeꞌwis ƚunyeꞌj paꞌ Intata, qa taqsijkitiyijkii quꞌ natsathen qa quꞌ naqsiijkii iye paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qa quꞌ yijaayiꞌija iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. u 25 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, iliꞌiƚij paꞌ witwejtitsiꞌ, itꞌijets paꞌ yijaaꞌija week peꞌquꞌ metitseꞌem jukhewe qa efuts, (Zac 8:16) qe week inekhewel ƚewekwekits paꞌ ewiꞌƚ witꞌeseꞌn. v 26 Aꞌnayuꞌuƚkii, qa hasuꞌujƚe aqsiiƚijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ.  (Sal 4:4) Hasuꞌuj nuiꞌejjuꞌ neꞌ junuꞌ quꞌ aꞌnayuꞌkii. w 27 Hasuꞌuj mowoꞌoƚii eqꞌitsetꞌiꞌiƚij paꞌ inwoꞌmet. 28 Paꞌquꞌ ejtenhetsaxeꞌ, yape niliꞌij. Netꞌithayii yijatꞌij, maꞌ qaꞌ nanatkinijiꞌ yijatꞌij peꞌ ƚokoyei paꞌ ƚeꞌwis, hatsꞌinha quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ niꞌfen pakhaꞌ quꞌ hamiꞌim peꞌyeꞌ. x 29 Hasuꞌuj itꞌij peꞌquꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi, itꞌij yijatꞌij peꞌquꞌ niꞌfen qa quꞌ nakakƚin iye peꞌ ƚatawjets pekhewepeꞌ, hatsꞌinha quꞌ nitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata pekheweꞌ quꞌ nepiyeꞌ. 30 Hasuꞌuj ikaꞌmetenhetiꞌƚkii paꞌ Espíritu Santo, hik pakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ eꞌnikatiyiꞌiƚij quꞌ netꞌejuyets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ hats ewejinhetiiƚetaxiꞌƚ hatseꞌ. y 31 Meꞌnitoniƚimetsha week paꞌ hik ƚunyeꞌj ekꞌimii, paꞌ wittsꞌiyoptoꞌ, paꞌ witwakayeꞌj, paꞌ witkꞌeƚeyeꞌj, qa paꞌ uƚꞌetsikꞌikii ƚeꞌlijeyij pakhapeꞌ qa week pekhewep iye uƚꞌets hik ƚunyejei ekeweꞌen.  





























q  4:16 Col 2:2,19; 1Ts 4:17 r 4:21 2Ts 2:10; 2P 3:11 s 4:22 Ro 6:6; 7:6; 13:12; 1Co 3:14; 5:7‑8; Col 3:9 t 4:23 Sal 51:12 u 4:24 Ro 13:12; Mr 13:19; Jn 1:3; Ap 3:14; Col 3:10; 2P 1:4 v 4:25 Pr 31:25 w 4:26 Sal 37:8; Mt 18:21; Stg 1:19‑20 x 4:28 1Ts 2:8; 1Ti 6:18 y  4:30 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22; Fil 1:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS 4​, ​5  526 32  Eikꞌuneꞌyiꞌƚ

yijatꞌij qaꞌ eꞌnqꞌeletiꞌƚ wetjuꞌƚha iye, eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ in ƚunyeꞌjek paꞌ Intata in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ qe taꞌƚets haꞌ Cristo. z

5

1   Qa

Ojonketiƚikꞌi paꞌ Dios.

hik taꞌƚijupiꞌ, ojonketiƚikꞌi paꞌ Dios qe ekheweliꞌƚ ƚelits pakhaꞌan qa neꞌsuꞌuniꞌƚ iye. 2 Isuꞌuniꞌƚha eneꞌ week, in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in qi in jiyisuꞌun qa wetƚisƚiꞌij, hik ƚunyeꞌj naꞌaj inqaꞌmet in testiꞌyij paꞌ Intata qa qi in ewjisiyiꞌm. a 3 Ekheweliꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata, hasuꞌuj quꞌ nanaꞌliꞌƚ etjiꞌjuꞌ paꞌ wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits, qa paꞌ naqameyuꞌuj wekwek, qe hik akaꞌ ikjiꞌ in ƚelitsiꞌƚ ej paꞌ Dios. b 4 Hasuꞌuj iye itꞌij peꞌ wekwek tꞌejuyets in wanawitjiƚe. Hasuꞌuj iye itꞌij peꞌ wiꞌtlijei niteꞌ teqeneƚuikii. Hasuꞌuj itꞌij quꞌ iyowkꞌeleikii peꞌquꞌ niwepinhet wetjuꞌƚ pekhewepeꞌ. Qe niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ ekeweꞌen quꞌ jintatkin in jitajayan paꞌ Intata, itꞌij yijatꞌij peꞌquꞌ nataꞌƚijupiꞌ quꞌ nenitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata. 5 Qe hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in yijaaꞌija in ham pakhaꞌ quꞌ nanawitjiƚiꞌij ƚꞌeseꞌn qa paꞌquꞌ les nisuꞌun wiikfikꞌi ekeweꞌ wekwek qa niteꞌ wetwejuƚenij maꞌ qa hik ƚunyeꞌj ƚeqe dioseꞌ, quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ netestiꞌyij hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ haꞌ Cristo qa paꞌ Intata. c 6 Hasuꞌuj neqfeetsinhetiꞌƚkii maꞌ qaꞌ umtiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija paꞌquꞌ epiꞌyeꞌeƚikꞌi peꞌ wiꞌtlijei niteꞌ yijaalija, qe week ekeweꞌen taꞌƚets quꞌ nitanithen paꞌ Intata pekheweꞌ niteꞌ tekꞌenets. d 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj niꞌiƚij jiꞌtejeꞌm pekheweꞌen paꞌ yaqsiijkii. 8 Qe toxikꞌi mexe hik ejunyejeyiꞌƚ nookii qe mexe niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets, qa haꞌneƚiꞌij qa hik ejunyejeyiꞌƚ naꞌlkii qe hats ƚenikfeꞌliꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Meꞌneniƚiꞌha in ƚelitsiꞌƚ ej paꞌ naꞌlkii, e 9 qe peꞌ ƚei paꞌ naꞌlkii pekheweꞌen: paꞌ witqꞌiltaꞌx, paꞌ yatsathen qa paꞌ yijaaꞌija. f 10 Mowoꞌoƚii quꞌ enikfeꞌliꞌƚets peꞌ yiꞌsinhetij paꞌ Intata. g 11 Hasuꞌuj eneqjeyuꞌuƚijets qe peꞌ yaqsiijkii ham wejuꞌƚiꞌij pekheweꞌ yatsatꞌetsij paꞌ nookii, ilaxanhetiꞌƚiꞌmetsjuꞌ yijatꞌij peꞌ yaqsiijkii pekheweꞌen, h 12 qe yeqwepin iye quꞌ jintitꞌij pekheweꞌ wanatꞌintaxij wekwek yaqsiijkii pekheweꞌen.  





















 4:32 Mt 9:2; 11:30; Lc 5:39; 6:35; 24:47; Ro 2:4; 1Co 15:33; 1P 2:3; 3:8; Sal 25:11; Mr 2:5; Col 3:12‑13 a 5:2 2Ts 2:13; Tit 2:14 b 5:3 1Ts 2:5; 4:3,7; Lc 12:15; Ro 1:29; Ef 4:19; Col 3:5; 2P 2:3,14 c 5:5 1Co 5:9‑11; 6:10; 2Co 6:17; Mr 1:15 d 5:6 Ro 2:5; Ap 6:16 e  5:8 Sal 36:9; Jn 12:35‑36,46; Is 2:5; Lc 16:8 f 5:9 Ga 5:22; Ef 5:17 g 5:10 Ro 12:2; Lc 18:18 h 5:11 Ga 5:22; Tit 3:14 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 527

EFESIOS 5

13  Week

paꞌquꞌ wekwekeꞌ quꞌ naꞌni paꞌ iꞌniꞌ peꞌ fetitjii qa nalitetsjuꞌ, qa teꞌwenhetii. i 14 Qa hik taꞌƚijupiꞌ kaꞌ wenitƚiꞌij in yitꞌij: —Akhaꞌ in ƚamaꞌ, onomphaꞌm, eniyikꞌuiphaꞌm nekheweꞌ hik ƚunyejei naxjuꞌ, qa paꞌ Cristo qaꞌ netujinhetjiꞌ.— j 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, mewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha, hasuꞌuj hik ejunyejeyiꞌiƚ pekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ niteꞌ netqeneƚuꞌyeꞌ wetjuꞌƚ, hik ejunyejeyiꞌiƚ yijatꞌij pekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ nenikfeꞌlkii. 16 Iwqꞌaxinij paꞌquꞌ ƚahatsꞌiꞌij quꞌ enqifꞌeliꞌij pakhapeꞌ quꞌ aqsiimijkii paꞌ ƚeꞌwis, qe eneꞌ neƚutsjiꞌ uƚꞌets. k 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌnteꞌ eqe neƚuꞌyiꞌiƚkii, mowoꞌoƚii yijatꞌij quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha paꞌ yisuꞌun haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ aqsiiƚijkii. l 18 Qa hasuꞌuj iye quꞌ enkꞌuwetꞌiƚ, qe akaꞌan jiyiwuƚꞌenhet. Akaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ yijatꞌij, notpoliꞌƚ ej paꞌ Espíritu Santo. m 19 Matkakƚiniꞌƚij wetjuꞌƚ, ijiꞌiƚikꞌi keꞌ ƚeꞌlijtsinel paꞌ Davidꞌikꞌi (Salmos), peꞌ eꞌlijtsineliꞌƚ qa paꞌquꞌƚe ƚunyeꞌjeꞌ peꞌ witlijtsinel tꞌejuyets paꞌ Intata. Elijtsiyiꞌƚij qaꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌha iye weekij peꞌ atawjetsiꞌƚ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 20 Itjiiƚijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata Dios quꞌ nataꞌƚets week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ ekeweꞌ wekwek, akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. 21 Ukꞌeliꞌiƚijjeꞌm quꞌ meteniꞌfeniꞌƚ wetjuꞌƚ quꞌ nataꞌƚets paꞌ ijiweyaxitsiꞌƚijuꞌƚ haꞌ Cristo.  















22  Qa

Jukhew, isuꞌuniꞌƚ peꞌ ewheꞌyetsiꞌƚ wetjuꞌƚ.

hik ƚunyejei iye peꞌ efuts netkꞌenets qaꞌ niwqinhet iye peꞌ ƚewheꞌyets, in ƚunyeꞌjek in tekꞌenets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. n 23 Qe paꞌ jukhew ƚejiƚaꞌ peꞌ efu, in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in ƚejiƚaꞌ peꞌ hats yijayan, hik pekheweꞌ hik ƚunyejei quꞌ ƚꞌeseꞌneꞌ hakhaꞌan, qa ƚakhaꞌ pakhaꞌ yiƚin hatseꞌ eneweꞌen. o 24 Qa in ƚunyejeyek iye peꞌ yijayan haꞌ Cristo in tekꞌenets, quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ peꞌquꞌ efuyeꞌ quꞌ neꞌneniꞌha quꞌ netkꞌeenetsha paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. 25 Jukhew, isuꞌuniꞌƚha peꞌ ewheꞌyeliꞌƚ, in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in qi in yisuꞌun peꞌ yijayan qa wetƚisƚiꞌij paꞌaj quꞌ nawaꞌmifi pekheweꞌen, p 26 qe qaꞌ ƚeꞌsitseꞌ paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ, qaꞌ nenliꞌjjuꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ nimpulijinjiꞌ paꞌquꞌ iweliꞌyeꞌ qe taꞌƚets keꞌ ƚeꞌlijei. 27 Hatsꞌinha quꞌ namtaxets paꞌ ƚewheꞌyejii, qaꞌ qiyiꞌija quꞌ ƚeꞌwiseꞌ pekheꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ hikpeꞌ peꞌ week yijayan paꞌ Intata, ham  









i  5:13 1Jn 1:2 j 5:14 Pr 6:4; Jn 5:25; Is 26:19; 51:17; 52:1; 60:1; Mal 4:2; Lc 1:78‑79; Ro 13:11 k 5:16 Col 4:5 l 5:17 Jer 31:31‑34; Ez 36:26‑27; Ro 12:2; Fil 1:9‑10; 1Ts 5:21; Sal 143:10; Pr 16:9; Ga 1:4 m 5:18‑21 Col 3:16‑17; 1P 1:17; Lc 1:15; 5:37; 12:45; Jn 2:10; 1Ts 5:7; Ap 17:2; Gn 9:21; Dt 7:13; Sal 4:7; Pr 3:10; Hch 13:52 n 5:22 Gn 3:16; 1Co 11:3,7‑9,11‑12; Col 3:18; Tit 2:4‑5; 1P 3:1‑6 o 5:23 1Co 11:3; Col 2:10; 3:18–4:1 p  5:25 Col 3:19; 1P 3:7; Jn 3:16; 1Co 13:1; 2Ts 2:13; Tit 2:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS 5​, ​6  528

ƚejiliꞌyeꞌ, hik ƚunyejei neꞌej witqhinatai in ham paꞌquꞌ tshxaalayiꞌijuꞌ qa week pakhapeꞌ iye uƚꞌaxeꞌ hamiꞌm, qe ƚeꞌwiisija yijatꞌij in ƚunyeꞌjek paꞌ hats yisuꞌun haꞌ Cristo, ham uƚꞌaxiꞌii. q 28 Qa hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ nisuꞌun peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, in ƚunyeꞌjek ƚakhaꞌ in wetsuꞌunƚe. Pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa ƚakhaꞌƚe in wetsuꞌunƚe. 29 Qe ham paꞌquꞌ nuten paꞌquꞌ ƚꞌeseꞌneꞌƚe, qe akaꞌ ƚeqfenyeꞌjij yijatꞌij, yekunhen qa yejeƚetsha iye, in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in yejeƚetsha peꞌ hats yijayan, 30 qe inekhewel in jitajayan, ƚewekwekits paꞌ ƚꞌeseꞌn hakhaꞌan. 31 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ niwejin paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ qa peꞌquꞌ ƚeneneyeꞌ iye, maꞌ qa ewiꞌƚ naꞌniꞌƚiꞌ peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, qa hats niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ wetsjukꞌe, qe hats hik ƚunyeꞌj yijatꞌij quꞌ ewiꞌƚ paꞌquꞌ ƚꞌeseꞌneꞌ.  (Gn 2:24) r 32 Tsikfeꞌlets in jutsitets ekeweꞌ hitꞌij, in hitꞌij ekeweꞌen tꞌejuyets paꞌ ƚunyeꞌjij haꞌ Cristo peꞌ hats yijayan. s 33 Qa hikƚe ƚunyeꞌj iye, week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ isuꞌuniꞌƚ iye peꞌ ewheꞌyeliꞌƚ, in ejunyejeyiꞌƚek in ƚewetsuꞌunƚiꞌiƚ. Qa peꞌ efuts, netkꞌenets qaꞌ niwqinhet iye paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ.  











6

1   Witlits,

Tꞌejuyets neꞌej witlits qa neꞌej witꞌalhei.

in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, ekꞌeniꞌƚets peꞌ alheyiꞌƚ, qe hik akaꞌ yatsathen yijatꞌij. t 2 Qe kakhaꞌ yojo in naꞌl paꞌ yiwjutsiqen ineꞌm kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii (mandamientos) yitꞌij: —Ekꞌenets qaꞌ iwqinhet iye paꞌquꞌ atatayeꞌ qa peꞌquꞌ eneneyeꞌ iye, 3 hatsꞌinha qaꞌ eꞌƚeꞌwiseꞌƚiꞌimkii, qa ijetaxiꞌij paꞌquꞌ eqe neƚuyeꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ.—  (Ex 20:12) 4 Qa ekheweliꞌƚ witꞌalhei, hasuꞌuj inalketiꞌƚkii peꞌ elitsiꞌƚ, ijatsheniꞌƚij yijatꞌij quꞌ nenikfeꞌlets qaꞌnteꞌ netꞌekumeꞌets paꞌ niteꞌ yisuꞌun haꞌ Cristo, qaꞌ nenikfeꞌlets iye paꞌ yisuꞌun haꞌ Cristo qaꞌ naqsiijkii. u  





Tꞌejuyets neꞌej witqejkunenhei qa neꞌej witqapatunits.

5  Tꞌithayii

witƚinhei (esclavos), ekꞌeniꞌƚets peꞌ aqa patunitsiꞌƚ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, iwqinhetiꞌƚ qaꞌ eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚ iye, qaꞌ weekiꞌijha peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ iwqinhetiꞌƚ in ejunyejeyiꞌƚetsek haꞌ Cristo. v 6 Hasuꞌuj in neꞌwenƚiꞌiƚ maꞌ qa ƚꞌithayiꞌyiꞌƚ, qe hik akaꞌ ƚunyejei peꞌ woꞌƚiꞌii quꞌ nisuꞌun eneꞌ jukhew, meꞌneeniƚiꞌha yijatꞌij in ekheweliꞌƚ ƚeqejkunenhei haꞌ Cristo, qa ƚaqsiiƚijkii weekijha peꞌ atawjetsiꞌƚ paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. w  

 5:27 Jud 24 r 5:31 1P 3:1 s 5:32 1Co 2:7 t 6:1 Pr 1:8; 6:20; 23:22; Col 3:20  6:4 Ro 10:19; He 12:5 v 6:5 Col 3:22; 1P 2:18; Fil 2:12; 2Co 9:11 w 6:6 Sal 143:10; Pr 16:9; Ga 1:4; Ef 1:9 q

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 529

EFESIOS 6

7 Isuꞌuniꞌƚha

quꞌ ithayiꞌyiꞌƚiꞌm, hik eqjunyejeyiꞌiƚij quꞌ hakhayeꞌƚe Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ ithayiꞌyiꞌƚiꞌm, qa niteꞌ eneꞌ jukhewƚe.  x 8 Qe les ƚeꞌwis quꞌ menikfelitiꞌƚets in week ewiƚei hatseꞌ pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ netis hatseꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, inyeꞌjƚuꞌ pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ witƚinekꞌe qa iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ witƚinekꞌe. 9 Qa ekheweliꞌƚ witqapatunits, hik akaꞌ iye aqsiꞌjiꞌƚijkii, hasuꞌuj ijiweikitiꞌƚkii peꞌ eqejkunenheyiꞌƚ, menikfelitiꞌƚets hakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij iꞌnjiꞌ haꞌne waꞌs, hikhaꞌ yatsatꞌetsiꞌƚ ej qa ƚekhewel iye yatsatꞌetsij, qa ƚakhaꞌ iye week ƚeqjunyejeyij eneꞌ jukhew.  y  



10  Ewiꞌƚƚiꞌijha.

Peꞌ inwatlanhewots initjanetits.

Mowoꞌoƚii quꞌ neƚisiꞌƚij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij paꞌ ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ ƚetꞌunhaꞌx.  z 11 Uyiꞌƚikꞌiphaꞌm peꞌ week atjanetitsiꞌƚ neƚisiꞌƚij paꞌ Intata, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ neqenijaniꞌiƚ ej paꞌ ƚeꞌwejtitsiꞌ paꞌ inwoꞌmet.  a 12 Qe paꞌ inwatlanheyejei niteꞌ jitꞌejuyijuꞌƚ peꞌquꞌ jukheeweꞌƚe, qe jitꞌejuyijuꞌƚ yijatꞌij peꞌ inwoꞌmetets nekipjiꞌ haꞌne seheꞌ qa yaqsiijkii paꞌ qi uƚꞌax, qa peꞌ inwoꞌmetets tenekꞌenheꞌyipjiꞌ eneweꞌen, qa peꞌ inwoꞌmetets qits peꞌ ƚetꞌunhaxits, qa peꞌ inwoꞌmetets iꞌnjiꞌ naꞌ waꞌs.  b 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, uyiꞌƚikꞌiphaꞌm peꞌ week atjanetitsiꞌƚ neƚisiꞌƚij paꞌ Intata, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ neqenijaniꞌiƚ ej paꞌquꞌ neƚuyejiꞌ quꞌ nenteꞌnilittax ewets paꞌ inwoꞌmet, qa in hats niteꞌ yeqenijaniꞌƚ ej, maꞌ qa hats niteꞌ naxiꞌƚ ej.  c 14 Matjanitheniꞌƚ, eqelutsiꞌiƚjiꞌ paꞌ eqelutsaxiꞌƚ awatlanhewoꞌoƚ, hikpaꞌ paꞌ witjunyeꞌj yijaaꞌija,  (Is 11:5) uyiꞌƚikꞌiphaꞌm paꞌ ejuijiwoꞌoƚ awatlanhewoꞌoƚ, hik pakhaꞌ paꞌ yatsathen witjunyeꞌj.  (Is 59:17)  d 15 Otsiƚjiꞌ peꞌ otshilaxtiyiꞌƚ awatlanhewotsiꞌƚ, hik pekheweꞌ in hats aqꞌaxitsiꞌƚ quꞌ inkuꞌƚiꞌƚij ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets quꞌ jeꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata  (Is 52:7) wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús. 16 Qa niteꞌ ujaꞌxƚe ekeweꞌen, qe paꞌ eqwetshenekꞌijuꞌƚ iye atjanet (escudo), hikpaꞌ paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij hikpaꞌ quꞌ nomhet pekheweꞌ tujjeꞌm ƚakjui paꞌ inwoꞌmet.  e 17 Uyiꞌƚjiꞌjuꞌ paꞌ ikfeliyaxitsiꞌƚets in hats iꞌƚiyiꞌƚ, maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ uyiꞌƚjiꞌjuꞌ peꞌ otjojiikiꞌiƚ awatlanhewokiꞌiƚ. (Is 59:17) Anatkiniꞌƚ ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei hik ekeweꞌ ƚaqaꞌtsjikinet paꞌ Espíritu Santo.  f  













x  6:7 Col 3:23 y 6:9 Hch 4:29; 9:1; Col 3:25; 4:1 z 6:10 Hch 4:33 a 6:11 Pr 31:25; Ef 6:11‑17 b 6:12 1P 3:22; Mt 6:13; Jn 17:15; Ef 1:3,20; 2:6; 3:10; Fil 2:10; 3:3 c  6:13 1Ts 5:8; 2Ti 4:15; 1P 5:9 d 6:14 Pr 24:16; Fil 1:27; Jn 14:6; 1Jn 5:20; Mt 6:33; Ro 1:17; 2P 1:1; 1Ts 5:8 e 6:16 Gn 15:1; Mt 8:10; Hch 3:16; Ro 1:8; 1Co 2:5; Ga 2:16; 1Ti 1:2; He 4:2; 2Ts 3:3 f 6:17 1Ts 5:8; Mr 14:47; Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

EFESIOS 6  530 18  Paꞌ

Espíritu Santo neꞌfeniꞌƚij quꞌ iyiniꞌƚets paꞌ Intata, qaꞌ hasuꞌuj iliꞌiƚij, matjanitheniꞌƚha. Hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ iyiniꞌƚipjiꞌkii peꞌ hats ejefetsiꞌƚipjiꞌ paꞌ Intata. g 19 Qa yakhap iye quꞌ iyiniꞌƚyipjiꞌkii, hatsꞌinha qa kꞌiyetjiꞌij qa paꞌ Intata qaꞌ nesƚisij peꞌquꞌ hitꞌij, qaꞌ ham iye paꞌquꞌ yijiweyaꞌxeꞌkii quꞌ henfel qaꞌ ninikfeꞌl ekeweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús. h 20 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj, qa yakhaꞌ qa yeꞌwitqꞌithinenek hoꞌyopheꞌƚtiꞌyij eneꞌ foƚoƚikꞌil. Iyiniꞌƚyipjiꞌ hatsꞌinha quꞌ ham yijiweyaꞌxeꞌkii quꞌ henfel ekeweꞌen. i  



21 Qa

Wetfel paꞌ Pablo.

nakhaꞌ inejefe Tíquico, ƚeꞌwis ƚeqꞌithayinenek iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hik nakhaꞌ quꞌ week nefeliƚiꞌm hatseꞌ, hatsꞌinha quꞌ enikfeꞌljiiƚetsek paꞌn yijunyeꞌjkii qa ƚekpaꞌ haqsiijkii. j 22 Heꞌnukiniꞌƚ ei qe qaꞌ enikfeꞌljiiƚetsek paꞌn yijunyejeyiꞌƚkii hatsꞌinha quꞌ nisimetsin qaꞌ nakakƚin iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. k 23 Paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii qa pakhaꞌ iye witeqsuꞌunkaꞌx weekiꞌƚ paꞌnteꞌ witqekuyeꞌj taꞌƚets paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. l 24 Paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii ekheweliꞌƚ pekheweꞌ niteꞌ naqatsitꞌij in yisuꞌunija haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo.  





 6:18 Mt 5:44; Hch 12:12; Jud 20; Pr 6:4 h 6:19 2Co 3:12 i 6:20 2Co 5:20  6:21 Tit 3:12 k 6:22 Lc 16:25; Col 4:8 l 6:23 Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42

g j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILIPENSES

1

1   Yakhaꞌ

Pablo mexe wetfel.

Pablo qa naꞌ Timoteo ƚeqejkunenhei haꞌ Jesucristo. Hikaꞌaƚ haꞌne witfaakanek tꞌejuyii heꞌ week inejefetsipjiꞌ haꞌ Jesucristo iꞌniꞌ haꞌ witset Filipos qa week hekheweꞌ yejeƚipjiꞌ heꞌ hats yijayan haꞌ Jesucristo qa hekheweꞌ iye diáconos.  a    b 2 Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ natsiyiꞌƚ epjiꞌ paꞌ qi ƚeꞌwis qaꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ week ekheweliꞌƚ.  

3  In

Pablo iyinjiipjiꞌ peꞌ hats yijayan paꞌ Intata.

hijamtijiiꞌƚ eikii maꞌ qa hitjiijetsphaꞌm paꞌ yeqe Dios: —Ƚeꞌwisij.— 4 Week qa kꞌiyinjiꞌij qa yeq jefetsjiiꞌƚ ej week ekheweliꞌƚ. Qi qa yeꞌƚeꞌwisjiimkii qa kꞌiyinjiiꞌƚ epjiꞌ. 5 Qe ekheweliꞌƚ ƚenekiƚijup in henfel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, ƚataꞌƚiꞌƚijii in iꞌnkꞌaa ƚꞌekuꞌmiꞌƚiꞌ qa yamijii haneꞌej.  c 6 Yakhaꞌ humtiiꞌija pakhaꞌ ƚeꞌwis in neniꞌƚjiꞌ paꞌ Intata quꞌ netꞌithayiyiꞌƚ etjiꞌ, quꞌ hikpaꞌ nataꞌƚets quꞌ week neƚuts netꞌijaifikꞌi quꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ yamijii paꞌ ƚeqe neƚu haꞌ Jesucristo quꞌ netpiltaxjuꞌ maꞌ qa ƚeꞌwiisiꞌija.  d 7 Yeꞌƚeꞌwisjuꞌha in humti akaꞌan, qe yakhaꞌ qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ qa ekheweliꞌƚ qa ƚetsifeniꞌƚek haneꞌej in mexe hoyopheƚitii qa hik ƚunyeꞌj iye in hewetkaꞌxii haꞌ juez quꞌ natsfaakankii quꞌ netꞌejuyets keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in yijaalija. Week ekheweliꞌƚ ƚenekiƚijup akaꞌan qe ƚetsifeniꞌƚ qa jeꞌweekij iye paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata.  e 8 Paꞌ Intata nikfeꞌlets in yijaaꞌija in qi in kꞌesuꞌuniꞌƚ qe taꞌƚets paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx haꞌ Jesucristo.  f  









 1:1 Diácono ikjiꞌ tꞌiftiꞌtsꞌetskii pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Jesús.  1:1 Hch 13:9; 16:1,12‑40; 20:3‑6,28; 1Ti 1:2; 1Ts 2:2; Tit 1:7; 1Co 3:5 c 1:5 Hch 16:12‑40; 1Co 9:15‑18; 2Co 11:7‑9; Fil 4:10,16,18 d 1:6 2Co 7:1; 9:8; Ga 3:10 e 1:7 Ro 1:17; Fil 1:13‑14,17‑20,25,30; 2:17,24; 4:22; Hch 22:1 f 1:8 Ro 1:9; 1Ts 3:6 a

b

531 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILIPENSES 1  532 9 Qa

akaꞌ kꞌiyinjiꞌijets qa kꞌiyinjiꞌij akaꞌan: quꞌ week neƚuts quꞌ netꞌijaifikꞌi paꞌ eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌƚ qa paꞌquꞌ ikfeliyaxitsiꞌiƚets iye, qa quꞌ ajeꞌeƚ enikfeꞌliꞌƚets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ me ƚeꞌwisjuꞌ me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ, g 10 hatsꞌinha qaꞌ ajeꞌeƚ enikfeꞌliꞌƚets paꞌquꞌ aqsiiƚijkii me ƚeꞌwisjuꞌ me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌjuꞌ. Maꞌ qaꞌ ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ peꞌ atawjetsiꞌƚ qaꞌ hameꞌ iye paꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ qaꞌ amƚiꞌiƚijii paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Jesucristo. h 11 Qe taꞌƚets in hats quꞌ notpoꞌoj hatseꞌ peꞌ atawjetsiꞌƚ ekeweꞌ ƚei paꞌ yatsathen ikjiꞌ peꞌ ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii in yaqamax peꞌ ƚeꞌsits. Hik ekeweꞌ jiyeƚisij haꞌ Jesucristo qe qaꞌ niwqinhet peꞌ intawjets paꞌ Intata qa eneꞌ inejil qaꞌ nitꞌij: —Qiiꞌija paꞌ Dios.— i  



12  Yejefets,

Paꞌ yiƚaꞌx ewiꞌƚƚe in tꞌejuyets paꞌ Cristo.

hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚets in yijaaꞌija akaꞌ yijunyeꞌjkii haneꞌej in hoyopheƚitii taꞌƚets in tꞌijaifikꞌi ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. j 13 Qe in hoyopheƚitii taꞌƚets haꞌ Cristo, heꞌ week oqꞌopheƚinetsilets yejeƚ neꞌ palacio qa hekhewep iye nikfeꞌlets akaꞌan in taꞌƚets haꞌ Cristo. k 14 Yaqaamij quꞌ weekeꞌ heꞌ inejefetsipjiꞌ in hats les qi in wetjumtiꞌetsha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa weꞌntꞌunhet niteꞌ nijiwei in nifel keꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei qe taꞌƚets in hoꞌyopheƚitiꞌyipjiꞌ. l 15 Yijaaꞌija in naꞌl heꞌ ujaꞌx in nifeltax haꞌ Cristo qa teqemtshenƚetax yiwetskii, ewiꞌƚƚe in woꞌtaxii quꞌ les netsuꞌunhetii. Qa naꞌlƚe hekhewep iye in nifel haꞌ Cristo qa yaqsiꞌjjuꞌha yijatꞌij in nifel. m 16 Eneweꞌen in nifel qe taꞌƚets in yisuꞌun haꞌ Cristo qa yakhaꞌ iye, qa nikfeꞌlets iye in yakhaꞌ heinekumhiꞌyiijiꞌ qe qaꞌ heiweyikꞌi kekheweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in tefelhitii. n 17 Qa hekhewepƚe in nifeltax haꞌ Cristo qa ewiꞌƚƚe in yisuꞌuntax quꞌ week niwqinhetjiꞌ, qa in nifeltax haꞌ Cristo qa niteꞌƚe weekij peꞌ ƚatawjets in nifeltax. Eneweꞌen yumtitax quꞌ lees natsawtshetenij akaꞌan in hoyopheƚitii. o 18 ¿Qa inhatsꞌek? Inyeꞌjƚuꞌ, qe quꞌnteꞌ yijaayeꞌtaaja in nifel haꞌ Cristo iꞌnƚiꞌi quꞌ yijaayiꞌija quꞌ nenfel, qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye in tsiꞌsinhetiꞌmkii, qe in tefelhitii haꞌ Cristo hik akaꞌ les tsiꞌsinhetiꞌmkii qa niteꞌ yiliꞌij quꞌ yeꞌƚeꞌwisiꞌimkii, p 19 qe tsikfeꞌlets peꞌ iyinheyejeyiꞌƚ qa paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj iye paꞌ Ƚeqeꞌspiritu haꞌ Jesucristo quꞌ natsꞌatsjiƚinfikꞌi hatseꞌ. q  













 1:9‑10 Ro 12:2; 1Co 13:1; 15:58; Ef 5:17 h 1:10 2P 3:1; Hch 24:16; 1Co 10:32; Fil 1:6,15  1:11 Mt 3:8; Ga 5:22; Ro 1:17; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 j 1:12 Mr 13:9; Hch 21–26 k 1:13 Flm 10 l 1:14 Lc 8:21; Jn 18:32; Hch 17:11; He 4:12 m 1:15 Ro 1:29; Tit 3:9 n 1:16 1Co 13:1 o 1:17 Ro 2:8 p 1:18 1Ts 2:5 q 1:19 Job 13:16‑18; Ga 5:25; Hch 16:7; Ro 8:9; 1P 1:11 g i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 533

FILIPENSES 1​, ​2

20  Quꞌ

haifaakanhetiitax hatseꞌ qi in hisuꞌuntax quꞌ niteꞌ hitꞌiꞌij paꞌquꞌ netswepinhetkii. Niteꞌ tsꞌijiwei qe hisuꞌun hatseꞌ kaꞌ hayiitsƚe yeqfenyeꞌjij in hiwqinhetjiꞌ haꞌ Cristo qa pakhaꞌƚe quꞌ yijunyeꞌjeꞌkii me hailanhetii me niteꞌ hailanhetii. r 21 Qe yakhaꞌ in hitꞌijets in yiꞌƚaꞌx tꞌejuyets haꞌ Cristo qa quꞌ hawaꞌm maꞌ qa hats tsaxij. s 22 Qa quꞌ mexeƚe yiꞌƚaꞌxeꞌ qaꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ ƚeyeꞌ quꞌ heꞌyithayii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ niteꞌ tsikfeꞌlets ƚekpaꞌ quꞌ heꞌyekuꞌmiꞌ eneꞌ wetsjuk me iꞌnƚiꞌi quꞌ mexe yiꞌƚaꞌxeꞌ me iꞌnƚiꞌi quꞌ hawaꞌm. t 23 Qi in tsitayekꞌestaxjiꞌ eneweꞌ wetsjuk, qa in hisuꞌun quꞌ hak qaꞌ haꞌnijup haꞌ Cristo hik akaꞌ qa les hisuꞌuunija, u 24 qa quꞌ mexe yiꞌƚaꞌxeꞌ qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye qe les ƚeꞌwis quꞌ kꞌefeniꞌƚ. 25 Tsikfeꞌlets in les ƚeꞌwis akaꞌan, niteꞌƚek hailanhetii, maꞌ qaꞌ haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii iye qaꞌ kꞌefeniꞌƚij iye quꞌ les netꞌijaifikꞌi quꞌ enikfeꞌliꞌƚets qa qi quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Cristo. v 26 Quꞌ eꞌtswentaxiꞌƚ iye qaꞌ les qi quꞌ neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Jesucristo qe taꞌƚets quꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye. w 27 Ewiꞌƚƚe quꞌ aqsiiƚijkii quꞌ ejunyejeyiꞌƚ paꞌ hats yitꞌij keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Jesucristo hatsꞌinha quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ natsameꞌtaxiꞌƚ ei qa hatsƚe quꞌ nekꞌiyeꞌej paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌƚ, maꞌ qa netsikfeꞌlets in niteꞌ ƚiliꞌiƚij in ewiꞌƚ ƚaꞌniƚijiꞌ in ƚentꞌunhetiƚij in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. x 28 Qa niteꞌ iye ƚenijiweyiƚikꞌi paꞌquꞌ nijiweikittaxiƚijkii pekheweꞌ yijayan peꞌ tujtseikal. Akaꞌan in yaqsiijkii pekheweꞌen qa jutsiqaxij in yamii hatseꞌ paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. Qa ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚenijiweyiƚikꞌi qa jutsiqaxijek in ƚamiꞌƚii hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Haꞌne witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij taꞌƚets paꞌ Intata. y 29 Qe ekheweliꞌƚ niteꞌ ewiꞌƚƚe in ƚꞌestiyiƚij quꞌnteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚ haꞌ Cristo qe ƚꞌestiyiƚij iye quꞌ aatsꞌeꞌeƚij peꞌ wekwek qe taꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ. z 30 Quꞌ aatsꞌeꞌeƚij peꞌ wekwek hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ kaꞌ hats ƚeꞌtsweniꞌƚij, kakhaꞌan haneꞌej menjiit ƚꞌimpiyeꞌeƚijkii iye in yijunyeꞌjkii.  



















2

Paꞌ niteꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ qa paꞌ Cristo in qijiꞌ.

1   Ƚenikfeꞌliꞌƚets

haꞌ Cristo in jiyakakƚin, qa jiyisimetsin iye paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij, qa jiyisuꞌunkeninijjiꞌ iye in ewiꞌƚ juꞌunijiꞌ qe taꞌƚets

 1:20 Hch 23:6; 1Ts 1:3; 1Jn 5:12; Jn 8:51 s 1:21 Ro 8:38‑39; 14:7‑9; Ga 2:19‑20; Fil 1:11,15; Col 2:6–3:11; Fil 3:7 t 1:22 Mt 3:8; Ro 1:13; Ga 3:10; 5:22; Mr 14:6; Stg 2:14‑26 u  1:23 Ro 6:8; 2Co 4:14; 13:4‑5; 1Ts 4:14; 5:9‑10; Jn 12:26 v 1:25 Mt 8:10; Hch 3:16; Ro 1:8; 1Co 2:5; Ga 2:16; 1Ti 1:2; He 4:2; Jud 3 w 1:26 1Co 15:58; Ro 16:7; Ef 2:6; 1P 5:14 x  1:27 Hch 23:1; 1Co 16:13; Ga 5:1; Fil 4:1; Ef 6:13‑17; 2Ts 2:15; Jn 11:52; 1Ti 3:9; 4:1,6; 5:8; 6:10,21 y 1:28 1Co 16:9; Mt 7:13; Ro 9:22; Hch 4:12; 2Co 7:10; He 5:9 z 1:29 Mr 11:24; Jn 3:16; Hch 10:43; Ro 10:9; 1P 1:8‑10 r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILIPENSES 2  534

in naꞌl initjiꞌ paꞌ Espíritu Santo, qa jiyoksiꞌwenkeninij iye in qi in jiwetsuꞌun qa jineqꞌelet wetjuꞌƚ iye. a 2 Qa hik taꞌƚijupiꞌ otsponhetiƚij paꞌ witisaꞌxiꞌmkii quꞌ aqsiiƚijkii quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii, quꞌ ewiꞌƚ niꞌiƚijiꞌ quꞌ mewetsuꞌuniꞌƚ, qa quꞌ ewiꞌƚ niꞌiƚijiꞌ paꞌquꞌ umtiꞌiƚ quꞌ ƚeꞌwiseꞌ. b 3 Hasuꞌuj paꞌquꞌ netqethenjuꞌ qa naꞌaj weniwqinhet iye. Hasuꞌuj meniwqinhetiꞌƚ yijatꞌij week ewiƚei ekheweliꞌƚ aqsiiƚijkii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ lees qitseꞌjiꞌ pekhewepeꞌ qa akhaꞌƚe qa niteꞌ eꞌqiyeꞌjiꞌ. c 4 Hasuꞌuj paꞌquꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ natjamtiƚiꞌij ƚetets peꞌyeꞌ week yijatꞌij quꞌ nijamtiꞌijets. d 5 Peꞌ aqjamtikineyejeyiꞌƚkii hik ƚunyejeyeꞌ paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii haꞌ Jesucristo. 6 Ƚakhaꞌ in hik ƚukꞌetaxjiꞌ paꞌ Dios qa niteꞌƚe weniwqinhetij akaꞌan. e 7 Ƚakhaꞌ yiwejin paꞌaj paꞌ ƚukꞌetaxjiꞌ maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ witqejkunenekꞌe. In teꞌwenhetii hik ƚunyeꞌj eneꞌ week jukhew. f 8 Qa in teꞌwenhetii in hik ƚunyeꞌj eneꞌ week jukhew, qa ƚakhaꞌƚe qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ neniwqinhetjiꞌ. Ƚakhaꞌ tekꞌeenetsha paꞌ Intata yamijii in waꞌm, yamijii in waꞌmjiphaꞌm peꞌ cruz. g 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in qi in yiwqinhetjiꞌ hakhaꞌan maꞌ qa tisij paꞌ witii week tꞌanipjiꞌ peꞌ witiyits. h 10 Hatsꞌinha quꞌ netpiikaxtii kaꞌ ƚii Jesús qa week nonokokꞌenjuꞌkii (Is 45:23) naꞌ waꞌsjiꞌ qa haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qa paꞌ teꞌweijuꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. i 11 Maꞌ qaꞌ week quꞌ nitꞌijets haꞌ Jesucristo in hikhaꞌ week tenekꞌenheꞌyij, qe qaꞌ neniwqinhetjiꞌha paꞌ Intata Dios. j  



















12  Yejefets,

Hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ analitiꞌƚipjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ.

ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚiliꞌiƚij in ƚꞌekꞌeniꞌƚets, niteꞌ ipƚuꞌƚiꞌii qa haꞌnjiiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm quꞌ ekꞌeniꞌƚets, les in qi in ƚꞌekꞌeniꞌƚetsha haneꞌej in niteꞌ haꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm. Weekiꞌijha peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ eꞌmeheꞌyiꞌiƚijha qaꞌ eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚha iye pakhaꞌ quꞌ neƚiniꞌƚ hatseꞌ witꞌikheyiꞌj yamii naꞌ waꞌs k 13 qe paꞌ Intata hikpaꞌ tꞌithayiꞌyiꞌƚ etjiꞌ maꞌ qa ƚisuꞌuniꞌƚ qa ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌquꞌ nisuꞌun.  

 2:1 Ro 5:8; 15:30; 2Ts 2:16; 1Jn 3:16; 4:9‑10,16; 1Co 12:13; 2Co 13:13; Ef 4:3; Col 3:12  2:2 Ro 12:16; 15:5; 2Co 13:11; Fil 4:2; 2Ts 1:3; 1Jn 3:16; Jn 11:52 c 2:3 Ro 2:8; Ga 5:26; Col 3:12; Fil 3:8; 4:7; 1P 2:13 d 2:4 Ro 15:1; 13:1; Lv 19:18; Mr 10:45; 12:31; 1Co 10:24; 13:5; Fil 2:21 e 2:6 Is 9:6; Jn 1:1,14; 20:28; Ro 9:5; Col 1:15‑16; Tit 2:13; He 1:2‑13; 2P 1:1; 1Jn 4:14‑15 f 2:7 Mt 20:28; Mr 9:12; 10:45; 2Co 8:9; 13:4; Is 42:1; 53:12; Jn 1:14; Ro 8:3; Ga 4:4; 1Ti 2:5; He 2:17 g 2:8 Lc 23:26; Fil 3:10 h 2:9 Is 52:13; 53:12; Dn 7:14; Hch 2:32,33; 5:30,31; Ef 1:20‑21; He 2:9 i 2:10 2Co 5:1; Ef 1:10,20; 2:6; 3:10; 6:12; He 3:1; 12:22; Mt 28:18; Ap 5:13 j 2:11 Is 45:23; Ro 10:9; 14:11; 1Co 12:3; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18 k 2:12 Flm 1; Mr 1:27; Hch 16:14,32,33; Ro 6:12 a

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 535

FILIPENSES 2

14  Week

paꞌquꞌ aqsiꞌjiꞌƚijkii, hasuꞌuj quꞌ ejefitenhetsiꞌiꞌƚ qa hasuꞌuj iye quꞌ ekꞌeƚenhetsiꞌiƚ l 15 hatsꞌinha qaꞌ hameꞌ paꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets quꞌ ijaniƚikꞌi in ƚijayaniꞌƚ qaꞌ hameꞌ iye paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌ, ekheweliꞌƚ ƚelits paꞌ Intata ham ƚeqꞌinyejeyeꞌ iꞌnjiꞌjuꞌ eneweꞌ niteꞌ yatsathen qa uƚꞌets iye. Eneweꞌen in ƚenetsjiꞌƚiꞌƚ ekheweliꞌƚ qa hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ oꞌfootekiyiꞌiƚ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. m 16 Eniꞌƚphaꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx, hatsꞌinha quꞌ namtaxets paꞌ ƚeqe neƚu haꞌ Cristo qa qi quꞌ yeꞌƚeꞌwisiꞌimkii, qe naꞌl paꞌ wejuꞌƚij in hik ƚunyeꞌj quꞌ qi quꞌ hekumaꞌxkii in heꞌyithayii. n 17 Qa quꞌ hailanhetii hik quꞌ yijunyeꞌjeꞌ naꞌaj wino qe waꞌnatsiꞌyipjiꞌ naꞌaj inqaꞌmet testiꞌyij paꞌ Intata (sacrificio) qe taꞌƚets in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii qa hisuꞌun quꞌ eꞌƚeꞌsitseꞌjiiƚiꞌmkiyek. o 18 Qa hik ƚunyeꞌjeꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii qaꞌ isuꞌunjiiƚek quꞌ yeꞌƚeꞌwisiꞌimkii.  







19 Quꞌ

Peꞌ wetsjuk pekheweꞌ yiꞌfen paꞌ Pablo.

ƚexkeꞌyiꞌij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qaꞌ ajeꞌeƚ heꞌnukin haꞌne Timoteo, hatsꞌinha quꞌ yeꞌƚeꞌwisejiiꞌm kiyek quꞌ nekꞌimpiꞌyeꞌtaxij paꞌ ejunyejeyiꞌƚ. p 20 Ham pakhapeꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ nakhaꞌan in yijamtiꞌiƚij eikii paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚkii, 21 qe week hekhewep woƚiꞌiikii peꞌ ƚekhewelƚe in yisuꞌun qa niteꞌ paꞌ yisuꞌun haꞌ Jesucristo. q 22 Hats ƚenikfeꞌliꞌƚets haꞌne Timoteo in wejuꞌƚij kaꞌ ƚunyeꞌj, qe ƚakhaꞌ hithayikiꞌiƚ kaꞌ witꞌithayijkit tꞌejuyets keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, hik ƚunyeꞌj naꞌaj witaꞌs in tꞌithayiꞌyiꞌƚ naꞌaj ƚatata. 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, qꞌaxqe quꞌ ajeꞌeƚ heꞌnukin hatseꞌ haꞌne Timoteo qe mexe quꞌ heikꞌeniꞌƚikꞌuikii paꞌquꞌ nitꞌij peꞌ witꞌalhei. 24 Tsikfeꞌlets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij qaꞌ yakhaayiꞌija quꞌ ajeꞌeƚ natsamiꞌƚ ei hatseꞌ. r 25 Qa haneꞌej qa humti quꞌ mexe henpilhenin ekuꞌn iye naꞌ Epafrodito, yejefeꞌepjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qi iye in yisuꞌun quꞌ netsiꞌfen, yiꞌfe ej iye in hawatlaniꞌƚ paꞌ uƚꞌax, hik haꞌne ukinekꞌiƚ iye, maꞌ qa tsiꞌfenij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe. s 26 Ƚakhaꞌ qi in neqwenkeyutaxiꞌƚ ej iye eꞌweekiꞌƚ qa yitawjeꞌmeten iye qe nikfeꞌlets in ƚꞌiyeꞌeƚij paꞌaj in wanqaatsꞌeꞌ.  













l  2:14 Jn 7:12; Hch 6:1; 1P 4:9; 1Ti 2:8 m 2:15 Lc 1:6; 3:5; Mt 10:16; 17:17; Ro 16:19; Jud 24; Hch 2:40; 1P 2:18; Dt 32:5 n 2:16 Lc 8:21; Jn 18:32; Hch 17:11; He 4:12; Ro 2:17; Ga 6:4; Fil 1:6,15,26 o 2:17 Fil 1:7; Ex 25:29; Nm 28:7 p 2:19 Lc 24:3; Hch 16:1; 1Ti 1:2 q  2:21 Ro 15:1; 2Ti 3:2; 1Co 10:24; Fil 1:15 r 2:24 Fil 1:7 s 2:25 Fil 4:18; Mt 6:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILIPENSES 2​, ​3  536 27 Qa

yijaaꞌija anek in wanqaatsꞌetax, yaqaamij quꞌ nawaꞌm, qa paꞌ Intata qa neqꞌeletij qa niteꞌ ewiꞌƚƚe in neqꞌeletij qe yakhaꞌ iye neqꞌeletyij iye hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ naꞌniꞌ ipjiꞌ iye paꞌ yikametaꞌxkii quꞌ nekꞌikaꞌmeꞌtkii iye. 28 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ajeꞌeƚ quꞌ heꞌnukin, hatsꞌinha qaꞌ iꞌweniꞌƚ iye maꞌ qa qi quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii iye qa yakhaꞌ qaꞌ niteꞌ qi quꞌ yitawjemetꞌe. 29 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii quꞌ mewetfeltaxiƚiꞌm naꞌ inejefeꞌepjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ iwqinhetiꞌƚ iye pekhewep hik ƚunyejei nakhaꞌan. 30 Qe hats yaqaamij quꞌ nawaꞌm qe taꞌƚets in tꞌithayiꞌyiꞌm haꞌ Cristo, ƚakhaꞌ niteꞌ naiƚewek qe taꞌƚets in yisuꞌun quꞌ naqsiꞌj yeꞌmijkii kaꞌ ekheweliꞌƚ niteꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌƚij quꞌ aqsiꞌjiꞌƚ yeꞌmijkii. t  





3

1   Ewiꞌƚƚiꞌij

Pablo qa tetfelikꞌi.

yejefets, eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii in taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Yakhaꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ ewiꞌƚij quꞌ hikaꞌ iye kaꞌ hayiits hikaꞌ, niteꞌ hutenij, qa ekhewelƚiꞌiƚ qa les ƚeꞌwisek quꞌ epiꞌyeꞌeƚikꞌi iye qe qaꞌ les matjanitheniꞌƚ. u 2 Jeƚiꞌƚijuꞌƚ hekheweꞌ hik ƚunyejei nunajits, qa uƚꞌets iye maestros. Jeƚiꞌƚijuꞌƚ iye hekheweꞌen qe yisuꞌun iye kaꞌ niteꞌ yijaaꞌija circuncisión qe in yiwuꞌmtax ƚaxpaꞌs qa niteꞌƚe yijayaanija paꞌ Intata. v 3 Qe inekhewel naꞌl ineꞌm paꞌ yijaaꞌija in circuncisión qa intawjetsƚejiꞌ, qe paꞌ Espíritu Santo in inꞌinitjiꞌ qa hikpaꞌ jiyamitets paꞌ Intata qa jintewqinhet qa jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii iye in yatsatꞌetsꞌinij haꞌ Jesucristo. Inekhewel niteꞌ jiwetjumtiꞌijets haꞌne iꞌneseꞌn quꞌ jinamii paꞌ Intata. w 4 Yakhaꞌ iye ƚekeꞌtax quꞌ haqsiijkii quꞌ hetjumtiꞌijets haꞌne yeseꞌn (circuncisión) quꞌ hiwqinhet paꞌ Intata qa lesƚe qek haqsiijtaxijkiiha akaꞌan. 5 Yiwuꞌm ƚammiꞌs ƚꞌaj ƚosoꞌ (circuncisión) in hats ocho (8) ƚeqe neƚutsfikꞌi, hik akaꞌ yinifenyeꞌj. Yakhaꞌ Israel ƚeiƚeꞌ. Yakhaꞌ hataꞌƚets peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi taꞌƚets paꞌ Benjaminꞌikꞌi. Yakhaꞌ ham hamiꞌikꞌui in yeꞌhebreoꞌija. x Qa in tꞌejuyets kaꞌ ley, qa yakhaꞌ qa yaꞌfariseotax. y 6 Qi in hisuꞌuntax paꞌ Dios qa tsiꞌweihiyutaxikꞌi, maꞌ qa hanawitjitaxjuꞌ hekheweꞌ yijayan haꞌ Jesús qe humtitax quꞌ netꞌejuyijuꞌƚ haꞌ Jesús paꞌ Dios. Qa in tꞌejuyets kaꞌ ley, qa yakhaꞌ qa hik yijunyeꞌj quꞌ hatsaꞌthen. z 7 Qa week ekeweꞌ humtitax quꞌ natsaxinenij hatseꞌ, qa haneꞌej qa hats tsikfeꞌlets in ham wejuꞌƚiꞌij qe taꞌƚets in waꞌm yifi paꞌaj haꞌ Cristo. 8 Qa niteꞌ ujaꞌxƚe ekeweꞌen qe weekjiꞌ iye in hats ham wejuꞌƚiꞌij qe taꞌƚets kaꞌ ham yafitsꞌeꞌ in ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ kakhaꞌan in tsikfeꞌlets haꞌ  













 2:30 Mr 14:6; 2Co 9:8; Ga 3:10; Stg 2:14‑26 u 3:1 Ro 12:12; 2Co 6:10; Fil 1:18  3:2 2Co 13:7 w 3:3 Ga 6:15; 5:25; Ro 8:4; 16:7; 1Ti 3:16; Ef 2:6; Fil 1:1,15; 1P 5:14 x  3:5 Akaꞌ hebreo ikjiꞌ iye Israel. y 3:5 Gn 17:12,25; 21:4; Lv 12:3; Lc 1:59; 2:21; Ro 9:6; Sal 68:27; Hch 5:34; 22:3; Ga 1:14; 5:4 z 3:6 Hch 22:2‑5; 26:9‑11; 1Co 15:9; 1Ti 1:13; 2Ti 3:12; Ro 3:21; 7:9‑10; 9:31; 10:2,4‑5; Ga 1:13; 2:21; 3:21; Lc 1:6 t

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 537

FILIPENSES 3

Yatsatꞌaxyij Jesucristo. Hikhaꞌ taꞌƚets in hats ham wejuꞌƚiꞌij ekeꞌ weekjiꞌ, qa haneꞌej qa hats hik yeqjunyejeyij quꞌ yeqeƚꞌiliyeꞌ qe taꞌƚets in tsikfeꞌlets haꞌ Cristo hik akaꞌ les wejuꞌƚij yijatꞌij qa tꞌanipjiꞌ ekeꞌ weekjiꞌ. a 9 Haneꞌej qa hats haꞌnjiꞌtejeꞌm hakhaꞌan. Qa hats tsikfeꞌlets in ham yeꞌm paꞌ yatsathen in haqsiꞌjtaxijkii keꞌ tꞌejuyets kaꞌ ley, qe paꞌ yatsathen in naꞌl yeꞌm taꞌƚets yijatꞌij paꞌ niteꞌ yeqekuyeꞌjij haꞌ Cristo. Paꞌ yatsathen taꞌƚets paꞌ Intata qa jintestiꞌyij quꞌ niteꞌ jinteqekuyeꞌ haꞌ Cristo. b 10 Maꞌ qa haneꞌej qa hisuꞌun quꞌ les netsikfeeletsha hakhaꞌan qa hisuꞌun iye quꞌ les netsikfeeletsha iye paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx qe in hats waꞌmtax qa iƚaꞌxƚe iye. Qa hisuꞌun iye quꞌ hakijets in qi in yaatsꞌeꞌej kekheweꞌ wekwek qaꞌ namƚiꞌijii quꞌ hawaꞌm in ƚunyeꞌjek ƚakhaꞌ in yamƚiꞌijii in waꞌm, c 11 hatsꞌinha qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natsamets paꞌ ƚiƚijii hatseꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ. 12 Haneꞌej niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hitꞌijets quꞌ hats week haqsiꞌjijkii qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ hitꞌijets quꞌ hats hatsaꞌthen, qa hatsƚe hakƚiꞌij qaꞌ natsamƚiꞌijii quꞌ nasqhatꞌetsij kekheweꞌ hats tseƚisij haꞌ Jesucristo quꞌ haqsiijkii. d  







13  Yejefets,

Inekhewel waꞌs iniiƚets.

yakhaꞌ niteꞌ hijamtiꞌets quꞌ hats week natsqhatꞌetsij, qe ewiꞌƚƚe kaꞌ haqsiijkii: quꞌ hasuꞌuj hijamtiꞌets kekheweꞌ hats haꞌyanjiꞌ ƚeꞌsits haqsiꞌjijkii, heꞌntꞌunhetii yijatꞌij quꞌ natsametsjiꞌ pakhaꞌ mexe hamikꞌui quꞌ haqsiꞌjijkii, e 14 hatsꞌinha qaꞌ week natsqhatꞌetsij maꞌ qaꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ yinisitꞌeꞌ quꞌ natsaxij pakhaꞌ ƚeqisitꞌij paꞌ Intata quꞌ natyaitaxii pekheweꞌ tekꞌenets haꞌ Jesucristo. f 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ inekhewel pekheweꞌ hats tꞌunitsijha, week injunyejeyeꞌ quꞌ jiꞌntꞌenjiꞌ peꞌ inaqjamtikineyejeikii akaꞌan. Qa quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ niteꞌ neneꞌjiꞌ peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii akaꞌan, qa paꞌ Intata qaꞌ nikfelitets pekheweꞌen in niteꞌ hik ƚunyejei peꞌ inaqjamtikineyejeikii. g 16 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ jintaqsiꞌjijkii week ewiƚei inekhewel pakhaꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ hats ƚekeꞌ quꞌ jintaqsiꞌjijkii qaꞌ juufƚe quꞌ netꞌijaifikꞌi. 17 Yejefets, ojonketiƚikꞌi kaꞌ yijunyeꞌj qaꞌ ojonketiƚikꞌi iye pekheweꞌ yojonketikꞌi akaꞌ yijunyeꞌj. 18 Qe olots pekheweꞌ hik ƚunyejei akaꞌ hats olotsij in henfeltaxiꞌn qa haneꞌej qaꞌ hiyeketijets iye quꞌ hitꞌijets maꞌ qa hats yaqꞌapyijkii, in ƚekhewel hik ƚunyejei quꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij peꞌ ƚeqe cruz haꞌ Cristo. h 19 Eneweꞌen yamii hatseꞌ paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata. Eneweꞌen pakhaꞌ ƚeqe dios pakhaꞌan: in yisuꞌun paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ ekeꞌ wekwek. Yiwqinhetjiꞌ  











 3:8 Jn 17:3; 2Co 4:6; Ga 4:8‑9; Fil 1:15; 2:3; Col 2:2; 1Jn 4:8; 1P 3:1 b 3:9 Ro 3:22; 10:4,5; Ga 2:21; He 11:7 c 3:10 Ro 6:5; 8:17,36; 2Co 1:5‑7; 4:7‑12; 12:9‑10; Col 1:24; 1P 4:13; 5:1,9; Ga 6:17 d 3:12 Jn 1:5; 12:35; Ro 9:30; 1Co 9:24; Ef 3:18 e 3:13 Lc 9:62; 17:31 f 3:14 Ro 16:7; Fil 1:1,15; Ef 2:6; 1P 5:14 g 3:15 Lc 10:21 h 3:18 Lc 23:26; 1Co 1:17; Ga 6:12 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILIPENSES 3​, ​4  538

pekheweꞌ ƚekeꞌtax quꞌ niwepinhetkii in yaqsiijkii. Ewiꞌƚƚe in yijamtiꞌets peꞌ wekwek iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. i 20 Qa inekhewelƚe qa waꞌs iniiƚets hikpaꞌ taꞌƚii hatseꞌ haꞌ haneꞌej jitꞌotkiꞌikꞌui Eqiƚinaꞌx, Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. 21 Ƚakhaꞌ yiꞌnkꞌaihit hatseꞌ eneweꞌ ifꞌiljetsits iꞌnesenits maꞌ qaꞌ hik ƚunyejeyeꞌ paꞌ ƚꞌeseꞌn in qijiꞌ qaꞌ nitꞌijiꞌ paꞌ ƚetꞌunhaꞌx, hikpaꞌ ƚetꞌunhaꞌx yejeƚikꞌui eneꞌ week jiteꞌwen qa peꞌ niteꞌ jiteꞌwen wekwek. j 1  Hik taꞌƚijupiꞌ mattsathenketiƚiiha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Yejefets, ekheweliꞌƚ qi in kꞌesuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ kꞌeweniꞌƚ. Ekheweliꞌƚ taꞌƚiꞌƚ ewets iye paꞌ yisaꞌxiꞌmkii. Qa ekheweliꞌƚ iye hik ejunyejeyiꞌƚ paꞌquꞌ yinisitꞌeꞌ. k  



4



Pablo yisuꞌun quꞌ ƚeꞌsitseꞌ wetjuꞌƚ peꞌ wetsjuk efuts.

2  Kꞌiyinijets

keꞌ Evodia qa kekheꞌ iye Síntique quꞌ yape ewiꞌƚ naꞌnijiꞌ iye quꞌ witjefekiyiꞌipjiꞌ iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 3 Qa akhaꞌ, ƚeꞌwis yithayife, kꞌiyinij ewets quꞌ iftitsꞌets eneweꞌ efuts qe hik eneweꞌ iye qi in ikifikii in tꞌithayii in henfel keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei qa haꞌ Clementejiꞌij iye qa hekhewep. Eneweꞌen qi in tsiꞌfenij kaꞌ haqsiꞌjijkii. Peꞌ ƚiyits hats iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ witfaakanek tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. 4 Hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii in taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Ewiꞌƚij iye quꞌ hitꞌij. Hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii. 5 Les ƚeꞌwis quꞌ mowoꞌoƚii quꞌ week nenikfeꞌlets in ƚꞌineqsuꞌuniꞌƚ. Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hats met. l 6 Hasuꞌuj paꞌquꞌ natawjeꞌmeten. Qa quꞌ natawjeꞌmeten peꞌyeꞌ, qaꞌ iyiiniiha paꞌ Intata qaꞌ iyinijets iye paꞌquꞌ hameꞌem qaꞌ itjiijetsphaꞌm iye ƚeꞌwisij. 7 Maꞌ qa paꞌ Intata qaꞌ neƚisij paꞌ witꞌikesimeyaꞌx, hikpaꞌ witꞌikesimeyaꞌx ham paꞌquꞌ nenikfeꞌletsha. Paꞌ witꞌikesimeyaꞌx qaꞌ nejeƚets paꞌ ataweꞌj qa paꞌ aqjamtikineyeꞌjkii iye qe ƚijayan haꞌ Jesucristo. m 8 Hatseꞌ, ewiꞌƚƚiꞌij yejefets, ewiꞌƚƚe quꞌ ijamtiꞌiƚets paꞌ yijaaꞌija, ewiꞌƚƚe quꞌ ijamtiꞌiƚets quꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ, ewiꞌƚƚe quꞌ ijamtiꞌiƚets paꞌ yatsathen, ewiꞌƚƚe quꞌ ijamtiꞌiƚets pekheweꞌ wekwek hamitsjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, ewiꞌƚƚe quꞌ ijamtiꞌiƚets pekheweꞌ ƚeꞌwis in jitꞌekumets, ewiꞌƚƚe quꞌ ijamtiꞌiƚets pakhaꞌ quꞌ ninikfeꞌl in ƚeꞌwis wekwek iꞌnƚiꞌi pakhapeꞌ, quꞌ nanaꞌl pakhapeꞌ iye quꞌ neꞌwejuꞌƚij peꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij quꞌ jintefel qa hikpaꞌ quꞌ ijamtiꞌiƚets iye. n  











 3:19 Lc 14:10; Jn 5:41,44; 8:50,54; 12:43; Ro 9:4; 1Co 11:15; 2Co 6:8; 1Ts 2:6  3:21 1P 5:4; 1Co 6:13; 1Jn 3:2 k 4:1 Ap 12:1; Ro 14:4; 1Co 16:13; Fil 1:27; 2:2 l  4:5 1Co 16:22; Fil 1:6; He 10:24‑25; Stg 5:8; Ap 1:7; 3:11; 22:20 m 4:7 Ro 16:7; Fil 1:1,15; 2:3; Ef 2:6; 1P 5:14 n 4:8 Jn 8:14; 1Ti 3:8,11; 5:22; Tit 2:2,5; Ro 1:17; 2Co 7:11; 11:2; Stg 3:17; 1P 2:9; 3:2; 1Jn 3:3; 2P 1:3,5 i

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 539

FILIPENSES 4

9 Kekheweꞌ

kꞌikfelitiƚets qa ƚꞌekuꞌmiꞌƚiꞌ qa keꞌ ƚespiꞌyeꞌeƚij qa ƚeꞌtsweniꞌƚij iye, hik kekheweꞌ iye aqsiiƚijkii qa paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets paꞌ witꞌikesimeyaꞌx quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii. o 10  Qi

Pablo qa wetfelijiꞌm pekheweꞌen in qi in yiꞌfen.

in yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii qe taꞌƚets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in hats ƚijamtiꞌiƚyiikii iye qa ƚetsifeniꞌƚ. Yijaaꞌija in ƚeneqjunuꞌtaxiꞌƚyij qa jutsitaxƚe quꞌ ewiꞌƚiꞌikꞌi quꞌ etsiꞌfeniꞌƚ. p 11 In hitꞌij akaꞌan niteꞌ ikjiꞌ quꞌ hisuꞌun quꞌ qi quꞌ heifenhetii qe hats tsitjoꞌleꞌej in hiꞌwejuƚenij naꞌaj naꞌl yeꞌm. 12 Yakhaꞌ tsikfeꞌlets paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jinaꞌnjiꞌ paꞌ witfꞌiljetsiꞌ qa tsikfeꞌlets iye kaꞌ ƚunyeꞌj quꞌ ham hameꞌ ineꞌm. Yakhaꞌ hats tsitjoꞌleꞌej paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nanam yiwets, week ekeweꞌen hiꞌwejuƚenij. In kꞌiƚin qa hiꞌwejuƚenij qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye in kꞌiyipkun hiꞌwejuƚenij iye. q 13 Yakhaꞌ week yekeꞌ qe paꞌ Cristo tsitꞌunhet. r 14 Qa hatsƚe wejuꞌƚij ekheweliꞌƚ in ƚenekiƚijup week naꞌaj yijunyeꞌjkii. 15 Qa ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets Filipos ƚeiƚets, in iꞌnkꞌa ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in henfeliꞌ haꞌ witset Filipos qa inkꞌaƚe in hats hakikꞌui haꞌ seheꞌ Macedonia, qa ham peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata quꞌ netsiꞌfenij peꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚꞌastayeꞌ, qa ekheweliꞌƚ qa uꞌjaꞌxƚiꞌiƚ in ƚꞌinqekeniƚijyiikii ekeweꞌen. s 16 Qa hik ƚunyeꞌj iye in mexe haꞌniꞌ haꞌ witset Tesalónica hikhaꞌ iꞌnjiꞌ iye haꞌ seheꞌ Macedonia qa naꞌl iye keꞌ ƚꞌinqekeniꞌƚyijiikii ƚꞌastai quꞌ etsiꞌfeniꞌƚ. t 17 In hitꞌij akaꞌan niteꞌ ikjiꞌ quꞌ qi quꞌ hisuꞌun quꞌ esƚisƚiꞌiƚijkii peꞌyeꞌ, ewiꞌƚƚe in hisuꞌun quꞌ les netꞌijaifikꞌi pekheweꞌ hats naꞌliꞌƚ eꞌm naꞌ waꞌsjiꞌ. u 18 Week heyestiꞌyij kekheweꞌ ƚꞌinqekeniꞌƚyijii ƚenkeꞌkineniƚij haꞌ Epafrodito qa mexe naꞌl eneꞌ yaꞌmaneyij. Kekheweꞌ ƚꞌinqekeniꞌƚyijii hik ƚunyeꞌj quꞌ ewjisiyiꞌim paꞌ Intata naꞌaj testiꞌyij (ofrenda), maꞌ qa yisuꞌunija. v 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ yeqe Dios quꞌ neƚisiꞌƚij week paꞌquꞌ hamiꞌiƚ eꞌm qe ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ peꞌ ƚewekwekits quꞌ neƚisiƚijkii qe ƚijayaniꞌƚ haꞌ Jesucristo. w 20 Paꞌ Intata Dios jitewqinhetjiꞌha eneꞌ week ƚahatsiyij. Hik akaꞌ yijatꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). x  



















21 Hewetfelii

Pablo qa wetfel.

week hekheweꞌ hats yatsatꞌetsij haꞌ Jesucristo. Qa eneweꞌ iꞌnyijup inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo wetfeliꞌƚ ei iye. o  4:9 Jud 3 p 4:10 Fil 1:5; 2Co 8:1‑2; 11:9 q 4:12 1Co 15:58 r 4:13 2Co 12:9; Ef 3:16; Col 1:11; 1Ti 1:12; 2Ti 4:17 s 4:15 Fil 1:1,5; Hch 16:9 t 4:16 Hch 17:1; Mt 6:8 u  4:17 Mt 3:8; Ro 1:13; Ga 5:22 v 4:18 Fil 1:5; 2:25; He 13:21 w 4:19 Mt 27:46; Ro 1:8; Fil 1:8 x 4:20 1Ts 1:3; 3:11,13; Ga 1:4,5; 1Ti 1:17; 2Ti 4:18; He 13:21; Ro 11:36; Ap 22:21

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILIPENSES 4  540 22  Qa

week hekhewep iye inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo wetfeliꞌƚ ei iye, qa hik ƚunyejei iye in wetfeliꞌƚ ei neꞌ iꞌniꞌ neꞌ ƚetsiꞌ naꞌ qi wittata César. y 23 Paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii. Amén. z  

 4:22 Mt 22:17; Lc 20:22; Fil 1:7

y

z

 4:23 Ro 1:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

COLOSENSES

1

1   Yakhaꞌ

Pablo mexe wetfel.

Pablo, tꞌekuꞌmyiijiꞌ paꞌ Intata quꞌ yaꞌapostoliꞌipjiꞌ haꞌ Jesucristo, qa naꞌ Timoteo inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata. a 2 Haꞌne witfaakanek tꞌejuyii hekheweꞌ yatsatꞌetsij paꞌ Intata qa niteꞌ yeqekuꞌ iye inejefetsipjiꞌ haꞌ Cristo iꞌniꞌ ek haꞌ witset Colosas. Paꞌ Intata Dios quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qa quꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. 3 Yekheweliꞌƚ hitjiiƚijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata, hikpaꞌ ƚatata haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, qa niteꞌ hiliꞌiƚij qa kꞌiyinjiiꞌƚ epjiꞌ, 4 qe kꞌimpiyeꞌeƚij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ Jesucristo qa paꞌ eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌƚij peꞌ week hats yijayan paꞌ Intata. 5 Akaꞌan taꞌƚets pakhaꞌ ewetjumtikineyejeyiꞌƚikꞌui pakhaꞌ hats watjiꞌletiꞌƚ ekꞌui naꞌ waꞌsjiꞌ. Akaꞌan hik akaꞌ kakhaꞌ ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi qa ƚenikfeꞌliꞌƚets iye in iꞌnkꞌaa ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi kekheweꞌ wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ yijaaꞌija, hik kekheweꞌ keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús b 6 hik ekeweꞌ namiꞌƚ ei. Haꞌne week seheꞌ epjiꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei hats tꞌijaifikꞌi qa hats tei iye, qa in ƚunyeꞌjek in iꞌnkꞌaaꞌija paꞌaj namiꞌƚ ei qa ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi qa ƚenikfeꞌliꞌƚets iye akaꞌ yijaaꞌija qa paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj iye paꞌ Intata. c 7 Akaꞌan hik akaꞌ nikfelitiꞌƚets naꞌ Epafras, hik nakhaꞌ hisuꞌuniꞌƚ in yithayifeꞌeƚ, qa ƚeꞌwis iye ƚeqꞌithayinenek haꞌ Cristo hatsꞌinha quꞌ neꞌfeniꞌƚij in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo. d 8 Hik nakhaꞌ iye nifeliꞌƚ yeꞌm paꞌ eꞌqsuꞌunkaxitsiꞌƚ neƚisiꞌƚij paꞌ Espíritu Santo. e 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yekheweliꞌƚ, in iꞌnkꞌaa kꞌiyeꞌeƚij qa qi in niteꞌ tsaqatsitꞌiƚij in kꞌiyiniꞌƚ epjiꞌkii, qa kꞌiyiniꞌƚijets iye paꞌ Intata quꞌ noponhetiꞌƚij paꞌquꞌ ikfeliyaxitsiꞌiƚets paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qaꞌ enikfeeꞌliƚetsha, qa quꞌ enikfeeꞌƚikꞌiha iye peꞌ wekwek espirituƚe taꞌƚets paꞌ Intata. f 10 Hatsꞌinha qaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ iwqinhetiꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qaꞌ aqsiiƚijkii week paꞌ yisuꞌun, qa quꞌ hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌ ƚeꞌwis  

















a  1:1 1Co 1:1; 2Co 1:1; Ef 1:1; 2Ti 1:1; Hch 16:1; 1Ti 1:2 b 1:5 Sal 119:142; Jn 14:6; 2Co 11:10; Ef 1:13; 2Ti 2:15; 3Jn 3 c 1:6 Mr 4:8; Mt 13:38; 24:14; Ro 3:6; 2P 2:20; 3:18; 2Ts 2:10 d 1:7 Col 4:12; Flm 23; Mt 1:17; Ef 5:2 e 1:8 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Tit 3:5; Ap 1:10; 3:22 f 1:9 Jn 14:13; Stg 1:5; Pr 2:6; Col 3:10; Ef 1:9

541 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

COLOSENSES 1  542

pekhewep, qa quꞌ week neƚuts ijayiꞌƚijfikꞌi paꞌquꞌ ikfeliyaxitsiꞌiƚets paꞌ Intata. g 11 Kꞌiyiniꞌƚijets iye paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx quꞌ netꞌunheetiꞌƚha, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ onoqmositiꞌiƚij qa quꞌ niteꞌ itaqsuniꞌiƚijup iye week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii iye  h 12 quꞌ itjiiƚijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata, qe ƚakhaꞌ hats jiyiwjutsiqen quꞌ jinaꞌnij jiꞌtejeꞌm quꞌ netestiitaxij paꞌquꞌ natsatꞌetsij pekheweꞌ iꞌniꞌ hatseꞌ paꞌ witset niteꞌ yiliꞌij in naꞌlkii.  i  



13  Qe

Cristo hik ƚunyeꞌj paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata.

ƚakhaꞌ jiyiwejinikꞌuifikꞌi tenekꞌenheijiꞌ paꞌ nookii qa jiyekaxetsjiꞌ paꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ qi in yisuꞌun in Ƚaꞌs,  j 14 hikhaꞌ jiyilithinikꞌui paꞌ uƚꞌax, qa yiwuꞌm iꞌnkꞌui peꞌ inwuƚꞌets. 15 Hikhaꞌ iye hik ƚunyeꞌj paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ niteꞌ jiteꞌwen Dios, qa hikhaꞌ hayiits naꞌl paꞌaj in mexe ham eneꞌ week ƚaqsijiijuꞌ paꞌ Dios.  k 16 Qe hakhaꞌan hikhaꞌ yaqsiijkii paꞌaj week peꞌ wekwek iꞌnjiꞌ haꞌne waꞌs qa haꞌne seheꞌ iye, peꞌ jiteꞌwen qa peꞌ niteꞌ jiteꞌwen peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ tenekꞌenhei, week eneweꞌen ƚakhaꞌƚe in ƚaqsijiiƚejuꞌ qa week iye ƚakhaꞌƚe in tꞌejuyets.  l 17 In mexe ham paꞌaj eneꞌ week wekwek qa hayiits naꞌl paꞌaj hakhaꞌan, hakhaꞌ watjanithenij qa amaneiƚiꞌij paꞌ ƚunyejei eneꞌ week.  m 18 Ƚakhaꞌ iye ƚejiƚaꞌ paꞌ witꞌeseꞌn hikpaꞌ pekheweꞌ week yijayan paꞌ Intata, ƚakhaꞌ paꞌ yojoꞌoj paꞌaj in yenjuꞌ akaꞌan, ƚakhaꞌ yojoꞌoj in iƚaꞌx iye, qe qaꞌ ƚakhaꞌyeꞌ quꞌ week netnekꞌenheꞌyipjiꞌ.  n 19 Qe paꞌ Intata yiꞌsinhetij quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm hakhaꞌan week paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Intata.  o 20 Hakhaꞌan in taꞌƚets qa paꞌ Intata qa ƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ haꞌne week, qa ƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ peꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ qa peꞌ iꞌnjiꞌ naꞌ waꞌs qaꞌ niwuꞌmfikꞌi peꞌ uƚꞌets, maꞌ qa yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis qe taꞌƚets haꞌ Cristo peꞌ ƚꞌathits in tꞌilitfikꞌi peꞌ cruz jiꞌphaꞌm.  p 21 Qa ekheweliꞌƚ toxikꞌi in yemjeetax in iꞌtotstaxiƚiꞌmii qa ƚutentaxiꞌƚ iye paꞌ Intata qe taꞌƚets peꞌ uƚꞌets ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii, 22 qa haꞌneƚiꞌij qa hats eꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ pakhaꞌan qe taꞌƚets paꞌ naꞌliꞌm paꞌaj ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo in waꞌm, hatsꞌinha quꞌ eꞌƚeꞌsiitsiꞌiƚha qa quꞌ  

















 1:10 2Co 9:8; Ga 3:10; Pr 2:6; Jn 17:3; 2P 1:2; 1Jn 4:8 h 1:11 Fil 4:13; Hch 4:33; 2Co 3:18; 13:4; Lc 9:32; Jn 17:24; 2P 3:18 i 1:12 Sal 36:9; Jn 12:46 j 1:13 Mt 3:2,17; 27:43; Mr 1:15; Hch 20:25; He 1:2; Jn 3:16; 5:19; 15:10; 17:26; 1Jn 4:16 k 1:15 Fil 2:6; Jn 1:3; Ap 3:14 l 1:16 Gn 1:1; Mr 13:19; Jn 1:3; Ro 11:36; 1Co 8:6; Ef 1:10,21 m  1:17 Jn 1:1‑2; 8:58; He 1:2‑3; Sal 104:24 n 1:18 Gn 1:1; Mr 1:1; Jn 1:1; Hch 26:4,23; 1Co 15:20,23; Ap 1:5 o 1:19 Sal 72:19; Is 6:3; Jer 23:24; Ez 43:5; 44:4; Jn 1:14,16; Fil 2:6; Ef 3:19; Col 2:9; Dt 12:5 p 1:20 Hch 7:26; Ef 2:14; He 9:12; Lc 9:23; 23:26 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 543

COLOSENSES 1​, ​2

hameꞌ iye paꞌquꞌ uƚꞌaxiꞌiƚꞌetjiꞌ qa quꞌnteꞌ itijitiyiꞌiƚijets iye quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ quꞌ amtaxiꞌƚets pakhaꞌan.  q 23 Ƚakhaꞌ haꞌ Cristo quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii akaꞌan quꞌ hats yijaayiꞌija quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚ, hik ƚunyeꞌj neꞌej wettsupinjuꞌ wanaqfiꞌjikꞌijuꞌkii, niteꞌ ƚakiƚikꞌuifikꞌi paꞌ ewetjumtikineyejeyiꞌƚikꞌui paꞌ nikfelitiꞌƚets in ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús, hik ekeweꞌ tefelhitiyipjiꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, qa hik ekeweꞌ iye yakhaꞌ, Pablo, heꞌyithayinenhetiꞌyij. r 24 Haneꞌej qa tsiꞌsinhetiꞌmkii kekheweꞌ haatsꞌeꞌej qe taꞌƚiꞌƚ ewets, qa in haatsꞌeꞌej haꞌne yeseꞌn maꞌ qa hats hukinetskii peꞌ mexe hamitsikꞌui quꞌ naatsꞌeꞌej haꞌ Cristo qe taꞌƚets paꞌ ƚꞌeseꞌn, qa hikpeꞌ peꞌ hats yijayan. s 25 Hik eneweꞌ heꞌyithayinenhetiꞌyij in ƚunyeꞌjek paꞌ hats yisuꞌun paꞌ Intata, hatsꞌinha quꞌ kꞌefeniꞌƚij maꞌ qa week haqsiijkii paꞌ yisuꞌun quꞌ haqsiijkii paꞌ Intata, quꞌ henfel keꞌ ƚeꞌlijei tꞌejuyets haꞌ Cristo, 26 ikjiꞌ, ekeweꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets paꞌaj peꞌ week ininqapitsikꞌi qa week peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi namjiꞌjuꞌ peꞌ ƚahatsiyij, paꞌ Intata yatꞌinkii paꞌaj, qa haꞌneƚiꞌij qa hats yethinij pekheweꞌ hats yijayan, 27 qe paꞌ Intata yisuꞌun quꞌ nenikfeꞌlets pekheweꞌ hats yijayan niteꞌ judiol paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ qiiꞌija in ƚeꞌwis akaꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets, akaꞌan ikjiꞌ haꞌ Cristo in iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa hikhaꞌ iye jiwetjumtiꞌikꞌui quꞌ jinamii hatseꞌ. t 28 Yekheweliꞌƚ henfeliꞌƚ hakhaꞌan, qa henfeliꞌƚiꞌmha paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌkii eneꞌ jukhew qa efuts iye qaꞌ hijatsheniꞌƚijha iye eneꞌ jukhew qa efuts paꞌ yijaaꞌija in witikfeliyaxets wekwek, hatsꞌinha quꞌ week ƚeꞌsitsiꞌimha quꞌ namtaxetsha hatseꞌ haꞌ Cristo. 29 Qa akaꞌan in taꞌƚets qa heꞌyithayii qa hawatlan iye qa tsitꞌunhetija iye paꞌ iꞌnyitjiꞌ ƚetꞌunhaꞌx haꞌ Cristo. u  













2

1   Qe

Pablo yeƚꞌilaxets peꞌ Colosas ƚeiƚets.

hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚets in qi in hentꞌunhet qe qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚjuꞌ week pekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek paꞌ witset Laodicea qa week pekheweꞌ menteꞌ tsiꞌwen. v 2 Hentꞌunhet qe qaꞌ hakakƚin peꞌ ƚatawjets pekheweꞌen, qa quꞌ ewiꞌƚ naꞌnjiijiꞌek iye quꞌ newetsuꞌun, qa quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii qaꞌ nikesimen iye peꞌ ƚatawjets quꞌ nataꞌƚets in hats nikfeꞌlets in yijaaꞌija, maꞌ qa akaꞌan qaꞌ nataꞌƚets quꞌ nenikfeꞌletsha akaꞌ niteꞌ hayiits quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nenikfeꞌlets taꞌƚets paꞌ Intata, ikjiꞌ akaꞌan haꞌ Cristo, w  

 1:22 Fil 2:8; Jud 24; 2Co 4:14 r 1:23 Ga 2:16; Jud 3; 1Ts 1:3; Ap 3:14; Ro 10:18; Ef 6:9; Hch 13:9 s 1:24 2Co 1:4; Fil 1:29; 3:10; Ef 4:4 t 1:27 Col 2:2; 1Ts 1:3 u 1:29 Jud 3; 1Co 15:10 v 2:1 2Ti 4:7; Col 4:13‑16; Ap 1:11; 3:14 w 2:2 Lc 16:25; Col 1:27; 4:8; Fil 3:8 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

COLOSENSES 2  544 3  hikhaꞌ

pakhaꞌ wanatꞌin jiꞌtejeꞌm paꞌ qi witikfeliyaxets peꞌ wekwek qa paꞌ qi witikfeliyaꞌxkii.  x 4 Akaꞌan hitꞌiƚij ewets hatsꞌinha quꞌ ham paꞌquꞌ nawitjiꞌiƚijiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌsitsiꞌikꞌi ƚeꞌlijei qa niteꞌƚe yijaalija. 5 Qe in yemjeetax in niteꞌ haꞌntaxiꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa pakhaꞌƚe yeqeꞌspiritu qa hik ƚunyeꞌj quꞌ haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm, qa tsiꞌsinhetiꞌmkii in hik ƚunyeꞌj quꞌ hiꞌwen in ƚanaqsiꞌjiƚjuꞌha qa in niteꞌ ƚiliꞌiƚij in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Cristo. y 6 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ in ƚꞌekuꞌmiꞌƚijuꞌƚ haꞌ Jesucristo quꞌ hik hakhaꞌyeꞌ quꞌ natsatꞌetsiꞌƚ ej, yeꞌehe, qaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ paꞌ yisuꞌun. z 7 Hik ejunyejeyiꞌiƚ neꞌej totsiijuꞌha ƚefitetsii quꞌ niteꞌ eqekuꞌyiꞌiƚ, qa week neƚuts quꞌ ijatsheniꞌƚfikꞌiha iye paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij, in ƚunyeꞌjek in hats ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij, qaꞌ itjiiƚijetsphaꞌm iye ƚeꞌwisij paꞌ Intata. a 8 Jeƚiꞌƚijuꞌƚha, neqifꞌelikiteꞌeƚ ejjuꞌ peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets peꞌ ham wejuꞌƚiꞌij ƚeqꞌijatshenkeyejei yumtiƚetax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qa peꞌ yitꞌij in tꞌejuyets haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa taꞌƚƚeꞌets iye eneꞌ jukhewƚe qa niteꞌ taꞌƚets haꞌ Cristo. b 9 Qe paꞌ week ƚunyeꞌj paꞌ Intata iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ ƚꞌeseꞌn hakhaꞌan. c 10 Maꞌ qa hats ham paꞌquꞌ hamiꞌiƚ ejup in ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo hikhaꞌ teꞌweyikꞌuiphaꞌm week peꞌ wittꞌunhaxits qa peꞌ witnekꞌenheyejei. d 11 Ƚakhaꞌ in ƚijayaniꞌƚ maꞌ qa yaqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii pakhaꞌ circuncisión, niteꞌ ƚunyeꞌjijuꞌƚ kakhaꞌ circuncisión yaqsiijkii eneꞌ jukhewƚe, qe in yiwuꞌmiꞌƚ ekꞌui paꞌ uƚꞌax ejunyejeyiꞌƚ qa hik akaꞌ ƚeqe circuncisión haꞌ Cristo. e 12 In ƚempulijiꞌƚijjuꞌ, maꞌ qa hik ƚunyeꞌj quꞌ week ajkatiꞌyiꞌƚikꞌui haꞌ Cristo, maꞌ qa in iƚaꞌx qa iꞌƚiijiiƚek iye, qe niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata in yiƚin iye haꞌ Cristo. f 13 Ekheweliꞌƚ toxikꞌi mexe hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ anaxiꞌƚjuꞌ qe taꞌƚets peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ qa in mexe hamitsiꞌƚ eꞌm iye pakhaꞌ circuncisión taꞌƚets haꞌ Cristo, qa haꞌneƚiꞌij paꞌ Intata qa hats neƚiniꞌƚ eꞌweekiꞌƚ haꞌ Cristo, hikpaꞌ yiwuꞌm iꞌnkꞌui week peꞌ inwuƚꞌets. 14 Ƚakhaꞌ yiwamhitijkii week peꞌ inekumhifkinel iꞌntaxjiꞌ paꞌ witfaakanek, peꞌ inekumhifkinel week tꞌejuitax injuꞌƚ, qa nitƚiꞌijetsjiꞌ qa yilanijiꞌ peꞌ ƚeqe cruz haꞌ Cristo g 15 qa nitkaꞌmij peꞌ ƚetꞌunhaxitstax peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ tenekꞌenhei inwoꞌmetets, qa yethinij qa week yiꞌwen in hats tanaxii pekheweꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ tenekꞌenhei inwoꞌmetets qe taꞌƚets haꞌ Cristo. h  























 2:3 Pr 3:19; Is 11:2; 45:3; Jer 23:5; Hch 7:22; 1Co 1:21; 14:6 y 2:5 Sal 51:12; 1Ts 2:17  2:6 Jud 3; Ef 3:11 a 2:7 Ef 2:20; 4:21; He 13:9 b 2:8 Mr 7:3; 1Ti 6:20 c 2:9 Fil 2:6; Col 1:19 d 2:10 1Co 11:3; Ef 1:22; 4:15; 5:23 e 2:11 Col 1:22; 3:9; Mt 1:17; Ef 5:2 f  2:12 Ro 6:4; Ef 2:6; Col 3:1; Mt 17:9; Jn 5:25; 20:9; 21:14; Hch 2:24 g 2:14 Lc 9:23; 23:26 h  2:15 Lc 10:18; Jn 12:31; 16:11; Ef 6:12; He 2:14 x

z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 545

COLOSENSES 2​, ​3

16  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj paꞌquꞌ nejeƚiꞌƚij ewets quꞌ nejeƚikꞌui paꞌquꞌ etujiꞌƚ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ iyaꞌaƚjiꞌ, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚeꞌwis neƚuyeꞌ, iꞌnƚiꞌi neꞌej inkꞌaikiꞌ juwel, iꞌnƚiꞌi naꞌaj witwapiihijii. i 17 Week ekeweꞌen hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚesinqꞌaleꞌƚe ƚeqꞌeneƚeyaꞌx hakhaꞌ mexe hamikꞌui paꞌaj, hakhaꞌan hikhaꞌ Cristo. j 18 Hasuꞌuj paꞌquꞌ naqꞌayiniƚij qaꞌ netkaꞌmiƚij pakhaꞌ enisitꞌiƚ hatseꞌ maꞌ qa yisuꞌun quꞌ ojonketiƚikꞌi in wetfꞌiljetsin qa in iyinii iye peꞌ angelits, yitꞌij ƚetets in iꞌnjiꞌkii ƚotoi peꞌ wekwek, maꞌ qa weniwqinhetij qa niteꞌ taꞌƚets peꞌyeꞌ, qe peꞌ ƚaqjamtikineyejeiƚekii hikpeꞌ taꞌƚets. k 19 Qa niteꞌƚe ewiꞌƚ iꞌniꞌƚiꞌha hakhaꞌ Cristo, hikhaꞌ ƚejiƚaꞌ week paꞌ witꞌeseꞌn, hikhaꞌ taꞌƚets in tek paꞌ witꞌeseꞌn, hikhaꞌ niqatijwetjuꞌƚkii iye peꞌ ƚꞌastai paꞌ witꞌeseꞌn peꞌ ƚꞌakaꞌthel wetjuꞌƚ paꞌ witꞌeseꞌn, maꞌ qa paꞌ witꞌeseꞌn qa tꞌijaifikꞌi in ƚunyeꞌjek paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. l 20 Quꞌ hats week anaxiꞌƚikꞌuijuꞌ haꞌ Cristo pekheweꞌ yitꞌij eneꞌ jukhew quꞌ netꞌejuyets peꞌ iyinii, qa ¿inhatsꞌek in hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ natsatꞌetsiꞌƚ epjiꞌ haꞌne seheꞌ, maꞌ qa hik ejunyejeyiꞌƚ quꞌ netnekꞌenheꞌyiꞌƚ epjiꞌ kekheweꞌ wenitꞌij in yitꞌij: m 21 —Hasuꞌuj anatkin, hasuꞌuj ijaajin quꞌ ƚuj, hasuꞌuj kuꞌmets?— 22 Week ekeweꞌen niteꞌ yape in tanatkinhei qe ƚeꞌlijeiƚe iꞌnqꞌijatshenij eneꞌ jukhewƚe. 23 Yijaaꞌija ekeweꞌen in ƚekeꞌ quꞌ jintumti quꞌ yijaaliꞌija, qa taꞌƚƚeꞌets eneꞌ jukhewƚe paꞌ yumtitax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nijayan paꞌ Intata. Qa jitumti quꞌ yijaaliꞌija qe wetfꞌiljetsin qa in yawtsheten iye naꞌaj ƚꞌeseꞌn. Qa niteꞌƚe wejuꞌƚij ekeweꞌen quꞌ niwuꞌm paꞌ uƚꞌax yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. n  













3

1   Qa

Paꞌ inkꞌayik injunyeꞌj in juꞌun jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo.

hik taꞌƚijupiꞌ in hats week iꞌƚiyiꞌƚ iye haꞌ Cristo, qaꞌ mowoꞌoƚii peꞌ wekwek naꞌ waꞌsjiꞌ, hikpaꞌ iꞌnijuꞌ haꞌ Cristo paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Intata. o 2 Hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ jeƚiꞌƚii pekheweꞌ wekwek hatseꞌ pakhaꞌ phaꞌmjiꞌ, qa hasuꞌuj pekheweꞌ seheꞌ epjiꞌ. p 3 Qe ekheweliꞌƚ hats ƚanaxiꞌƚjuꞌ qa peꞌ iꞌƚiyiꞌƚ qa wanatꞌiniꞌƚ jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo paꞌ Intata. q 4 Qa quꞌ neꞌtwenhetiitax hatseꞌ haꞌ Cristo, hikhaꞌ iniƚaꞌx, maꞌ qa ekheweliꞌƚ qaꞌ eꞌwenhetiijiiƚek hatseꞌ qaꞌ week eꞌwenhetiꞌyiꞌƚij hakhaꞌan paꞌ qi ƚesaꞌx. r 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hik ƚunyejeyeꞌ peꞌ ƚewekwekits peꞌ esenitsiꞌƚ quꞌ nanaxikꞌuijuꞌ paꞌ wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits, qa pekhewep ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ in wanawitjiƚe, yisuꞌun quꞌ nanawitjiƚiꞌiƚ in yejeƚjuꞌ peꞌyeꞌ, ewiꞌƚeꞌ  







i  2:16 Lc 6:37; Jn 6:55; Ro 14:3,17; 1Co 8:4; He 9:10; Sal 81:3 j 2:17 He 8:5; 10:1; Ro 8:38; Ga 3:24; 5:2 k 2:18 1Co 4:6; 9:24; Fil 3:14; Col 3:12 l 2:19 1Co 6:13; Ef 4:4 m  2:20 Ro 6:8; 1P 2:24 n 2:23 Hch 7:22; 1Ti 4:8 o 3:1 He 10:12 p 3:2 Fil 3:19 q  3:3 Ro 6:8 r 3:4 2Co 3:18; 4:11; 1Jn 1:2; 2:28; Lc 9:32; Jn 17:24; 2P 3:18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

COLOSENSES 3  546

in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qa paꞌ witjunyeꞌj yisuꞌun wekwek, in hik akaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚeqe dioseꞌ. s 6 Qe paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata iꞌnipjiꞌ hatseꞌ pekheweꞌ niteꞌ netekꞌenheyuꞌ quꞌ nataꞌƚets ekeweꞌen. t 7 Hik ekeweꞌ ƚaqsiꞌjtaxiꞌƚijkii iye toxikꞌi, in mexe ƚaꞌntaxiꞌƚ jiꞌtejeꞌm. u 8 Qa haꞌneƚiꞌij qaꞌ yape iliꞌiƚij week ekeweꞌen: paꞌ witwakayeꞌj, paꞌ wittsꞌiyoptoꞌ, paꞌ witjunyeꞌj yisuꞌunƚe quꞌ ninaqwakaninkii, paꞌ witjunyeꞌj uƚꞌetsikꞌikii ƚeꞌlijeyij pakhapeꞌ, qa paꞌ witjunyeꞌj yeqwepin ƚꞌanyeꞌj. v 9 Hasuꞌuj quꞌ mawatqanƚiꞌiƚ wetjuꞌƚkii, qe hats ƚiwuꞌmiꞌƚ paꞌ hayiits ejunyejeyiꞌƚ uƚꞌax, w 10 maꞌ qa ƚꞌuyiƚikꞌiphaꞌm paꞌ inkꞌayik ejunyejeyiꞌƚ, hikpaꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ ƚunyeꞌj hakhaꞌ ƚaqsijiiƚiꞌiƚꞌejjuꞌ, maꞌ qa week neƚuts ƚeyijƚem in weninkꞌaihit ipƚuꞌui quꞌ hats enikfeꞌliꞌƚetsha week hakhaꞌan. x 11 Paꞌ inkꞌayik ejunyejeyiꞌƚ hats ham paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ judío iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ judioyeꞌ, yaqsiijkii kakhaꞌ circuncisión iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ naqsiꞌjiꞌijkii kakhaꞌ circuncisión, tujtseikaꞌ taꞌƚjiꞌ, ƚeneꞌ ƚeiƚeꞌ, witƚinek iꞌnƚiꞌi niteꞌ witƚinek, qe haꞌ Cristo hikhaꞌ les in wejuꞌƚij yijatꞌij qa hikhaꞌ quꞌ week naꞌn jiꞌtejeꞌm. y 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ in tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌ paꞌ Intata, qa yatsatꞌetsiꞌƚ ej qa nesuꞌuniꞌƚ iye, qaꞌ uyiꞌƚikꞌiphaꞌm paꞌ witqꞌiltaꞌx, qa paꞌ witqiꞌfenkeyeꞌj, qa paꞌ niteꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ, qa paꞌ witjunyeꞌj afꞌayai qa paꞌ niteꞌ witqꞌitaqsuneyaꞌx, z 13 itaqsunkiteꞌeƚij wetjuꞌƚ peꞌyeꞌ, aqsiiƚijkii yijatꞌij quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚkii quꞌ nanaꞌltax paꞌquꞌ nenutenijiꞌm peꞌyeꞌ pakhapeꞌ ƚejefeꞌepjiꞌ, in ƚunyeꞌjek haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚ wetjuꞌƚ. a 14 Qa paꞌ week iꞌnipjiꞌ ekeweꞌen, quꞌ mewetsuꞌuniꞌƚha hik akaꞌ ƚetuk quꞌ ewiꞌƚ jinaaꞌniꞌha. 15 Iwejiniꞌƚij paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii taꞌƚets haꞌ Cristo quꞌ netnekꞌenheꞌyij peꞌ atawjetsiꞌƚ, hikpaꞌ ƚꞌeniyayiƚijii qe qa ewiꞌƚeꞌƚe paꞌquꞌ eseꞌniꞌiƚ. Itjiiƚijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata. b 16 Iwejiniꞌƚij peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ naqamaxjiꞌ ekeꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo, meꞌnijatshenƚiꞌiƚij wetjuꞌƚkii qaꞌ matkakƚiniꞌƚij wetjuꞌƚkii iye weekij paꞌ ikfeliyaxitsiꞌƚkii neƚisiꞌƚij paꞌ Intata. Ijiꞌiƚikꞌi keꞌ ƚeꞌlijtsinel paꞌ Davidꞌikꞌi (Salmos), peꞌ eꞌlijtsineliꞌƚ qa paꞌquꞌƚe ƚunyeꞌjeꞌ peꞌ witlijtsinel tꞌejuyets paꞌ Intata quꞌ itꞌiƚijets ƚeꞌwisij weekijha peꞌ atawjetsiꞌƚ.  





















 3:5 1Ts 4:3,5,7; Ro 1:26; Ef 5:3; 1Co 10:14; Ga 5:20; 1P 4:3 t 3:6 Stg 1:19; Ap 6:16  3:7 Lc 15:13; Ro 6:2 v 3:8 Ro 13:12; Stg 1:19; Ap 13:6; 14:19; 1Co 14:20; Jn 10:33; Ef 4:22‑31 w 3:9 Lv 19:11; 1Ti 2:7; Col 2:15; Ef 4:22 x 3:10 Pr 31:25; Mr 13:19; Jn 1:3; Ap 3:14 y 3:11 Ef 1:23 z 3:12 Jn 3:16; 2Ts 2:13; Ap 12:11; 2Co 6:6; Hch 20:19; Fil 2:3; Ef 4:2; Col 2:18,23; 1P 5:5; Stg 3:13; 2Ti 3:10 a 3:13 2Co 2:7,10; 12:13; Ef 4:32 b  3:15 Jn 14:27; 1Co 7:15; Fil 4:7 s

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 547

COLOSENSES 3​, ​4

17 Iwqinhetiꞌƚ

qaꞌ itꞌiƚijiꞌ akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús week paꞌquꞌ aqsiiƚijkii iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ itꞌiƚij, qa itjiiƚijetsphaꞌm iye ƚeꞌwisij paꞌ Intata Dios quꞌ nataꞌƚets hakhaꞌan. c Paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ peꞌ witꞌalhei qa peꞌ witlits yijayan paꞌ Intata.

18  Efuts,

iwqinhetiꞌƚ qa ekꞌeniꞌƚets iye peꞌ ewheꞌyetsiꞌƚ, qe hik akaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ aqsiiƚijkii ekheweliꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 19 Jukhew, isuꞌuniꞌƚha peꞌ ewheꞌyeliꞌƚ, qa hasuꞌuj uƚꞌax paꞌquꞌ eqfenyejeyiꞌiƚij. d 20 Witlits, ekꞌeniꞌƚets peꞌ alheyiꞌƚ qaꞌ ekꞌeniꞌƚijets week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe, qe hik akaꞌ les ƚeꞌwisiꞌm haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. e 21 Witꞌalhei, hasuꞌuj aqsiiƚiꞌmijkii peꞌ elitsiꞌƚ quꞌ numti quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij. f 22 Tꞌithayii witƚinhei (esclavos), week pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ekꞌeniꞌƚijets peꞌ aqa patunitsiꞌƚ haꞌne seheꞌ epjiꞌ, hasuꞌuj in neꞌwenƚiꞌiƚ maꞌ qa ƚꞌithayiꞌyiꞌƚ, qe hik akaꞌ ƚunyejei peꞌ woꞌƚiꞌii quꞌ nisuꞌun eneꞌ jukhew, yijaayiꞌija yijatꞌij quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ ithayiꞌyiꞌƚiꞌm qe ƚeꞌnijiweyiƚijuꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. g 23 Week paꞌquꞌ aqsiiƚijkii, weekiꞌijha peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii, hik eqjunyejeyiꞌiƚij quꞌ hakhayeꞌƚe Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ aqsiiƚiꞌmijkii qaꞌ niteꞌyeꞌ eneꞌ jukhew. h 24 Qe hats ƚenikfeꞌliꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ neƚisiꞌƚij hatseꞌ paꞌquꞌ ƚeqisitꞌiꞌiƚ ej quꞌ antsatꞌaxiƚijek hatseꞌ, qe ekheweliꞌƚ ƚꞌithayiꞌyiꞌƚiꞌm hakhaꞌ Cristo, hik hakhaꞌ haꞌ yijaaꞌija in aqa patuniꞌƚ. 25 Qa pakhaꞌƚe quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ netestiyijek paꞌquꞌ ƚajaꞌyeꞌ in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, inyeꞌjƚuꞌ pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. i 1  Qa ekheweliꞌƚ pekheweꞌ witqapatunitsij yijayan paꞌ Intata, yatsathen qa ƚeꞌwis iye paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚij peꞌ eqejkunenheyiꞌƚ (witƚinhei), qaꞌ menikfelitiꞌƚets in ekheweljiiƚek naꞌl paꞌ aqa patuniꞌƚ iꞌniꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. j 2 Hasuꞌuj antapiꞌiƚii quꞌ iyiniꞌƚ. Qa in ƚꞌiyiniꞌƚ qaꞌ iyiiniꞌƚha hasuꞌuj pekhel ijamtiꞌiƚikꞌuijiꞌkii qaꞌ itjiiƚijetsphaꞌm iye ƚeꞌwisij paꞌ Intata. k 3 Qa yekheweliꞌƚ iye quꞌ iyinyiꞌƚ yipjiꞌkii, hatsꞌinha paꞌ Intata qaꞌ nitꞌiƚij yeꞌmikꞌi qhof peꞌ ƚejil maꞌ qaꞌ henfeliꞌƚ keꞌ ƚeꞌlijei, hatsꞌinha qaꞌ ninikfeꞌl akaꞌ niteꞌ hayiits paꞌquꞌ nenikfeꞌlets tꞌejuyets haꞌ Cristo, qa hik akaꞌ iye hoꞌyopheƚitiꞌyipjiꞌ. l  













4







c  3:17 Jn 14:13; Fil 2:10 d 3:19 1P 3:1; Ef 5:25; Ap 8:11; 10:9‑10 e 3:20 Gn 3:16; Lv 10:14; Dt 31:12; Sal 37:25; Pr 20:7; Lc 1:7; Hch 2:39; He 2:13 f 3:21 Sal 103:13; Ef 6:4; He 11:23; 2Co 9:2 g 3:22 Ro 1:3; 4:1; 8:4‑5,12‑13; 9:3,5; 1Co 1:26; 10:18; 2Co 1:17; 5:16; 10:2‑3; 11:18; Ga 4:23,29; Ef 6:5; Pr 1:7; Ap 14:7 h 3:23 Ef 6:7 i 3:25 Ap 2:11 j 4:1 Col 3:22 k  4:2 Ro 12:12 l 4:3 Hch 14:27; 27:2; 28:16,30; 1Co 2:7; 16:9; 2Co 2:12; Ef 3:4; 5:2; 6:18‑20

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

COLOSENSES 4  548 4  Iyiniꞌƚyipjiꞌ

hatsꞌinha quꞌ neqetꞌaaxikꞌiha quꞌ henfel, qe hik akaꞌtax quꞌ haqsiijkii. 5 Mewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha qaꞌ anatkiniꞌƚ paꞌ ikfeliyaxitsiꞌƚkii in ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm neꞌ niteꞌ tekꞌenets haꞌ Cristo. Ƚeꞌwis quꞌ iwqꞌaxiniꞌƚij quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚahatsꞌiꞌij quꞌ enqifꞌeliꞌiƚij qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm. m 6 Afꞌayai qa yimax iye peꞌquꞌ eꞌlijeyiꞌiƚ in ƚꞌiyetiꞌƚ, hatsꞌinha qaꞌ enikfeꞌliꞌƚets paꞌquꞌ itꞌiƚij quꞌ inkuꞌƚiꞌƚ. n  



7 Qa

Pablo qa wetfel.

nakhaꞌ qi in jitesuꞌun inejefe Tíquico, ƚeꞌwis yithayife qa ƚeqꞌithayinenek iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hik nakhaꞌ quꞌ nefeliƚiꞌm hatseꞌ paꞌn yijunyeꞌjkii. o 8 Qe hik akaꞌ taꞌƚets in heꞌnukin quꞌ enikfeꞌliꞌƚ yiwets paꞌn yijunyejeyiꞌƚkii, hatsꞌinha quꞌ nakakƚin iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. p 9 Naꞌ Tíquico qa nakhaꞌ quꞌ ƚijtsꞌeyeꞌkii hik nakhaꞌ Onésimo, hik nakhaꞌ iye qi in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata qa qi in hisuꞌuniꞌƚ, hik nakhaꞌ iye etsetifeꞌeƚ. Eneweꞌen hik eneweꞌ quꞌ nefeliƚiꞌm week ekeweꞌ yijunyejeyiꞌƚkii. q 10 Naꞌ Aristarco, hiknaꞌ yinopheƚife, wetfeliꞌƚ ei. Qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌ Marcos, ƚaqa aꞌs haꞌ Bernabé, hik nakhaꞌ iye hayiits naꞌl pekheweꞌ nijatsheniꞌƚij, qa quꞌ nanamiꞌƚ ei qaꞌ eneqjunuꞌuƚijha hatseꞌ. r 11 Qa nakhap iye Jesús, ƚii iye Justo, wetfeliꞌƚ ei iye. Eneweꞌen hik eneweꞌ ujaꞌxƚe in judío in yithayifetsij akaꞌ witꞌithayijkit tꞌejuyets paꞌ tenekꞌenheijiꞌ paꞌ Dios. Qa hik eneweꞌ qi qa yisimetsinjiꞌij paꞌ yitaweꞌj. 12 Qa nakhaꞌ iye Epafras wetfeliꞌƚ ei iye, hik nakhaꞌ etsetifeꞌeƚ qa ƚeqejkunenek iye haꞌ Jesucristo. Niteꞌ yiliꞌij in qi qa iyinjiiꞌƚ epjiꞌ, hatsꞌinha quꞌ ham neqenijaniꞌiƚ ej, quꞌ ham paꞌquꞌ hamiꞌikꞌui in tꞌejuyets in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata qa quꞌ namiꞌƚ ejjuꞌha iye quꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha week paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. s 13 Yakhaꞌ tsikfeꞌlijets naꞌ Epafras in qi in ƚataweꞌjiꞌƚ eikii ekheweliꞌƚ qa week pekheweꞌ iꞌniꞌ ek paꞌ witset Laodicea qa peꞌ iꞌniꞌ ek paꞌ witset Hierápolis. t 14 Qa naꞌ Lucas hiknaꞌ weihetax witeqjunhetits ƚeiƚeꞌ, hiknaꞌ iye qi in hisuꞌuniꞌƚ, wetfeliꞌƚ ei iye, qa nakhaꞌ iye Demas wetfeliꞌƚ ei iye. u 15 Hewetfelii week pekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ ek paꞌ Laodicea, qa keꞌ Ninfa iye qa week pekheweꞌ inejefetsipjiꞌ notꞌaxjii wetjuꞌƚ peꞌ ƚetsiꞌii. v 16 Quꞌ hats week iyinentaxiꞌƚikꞌi haꞌne witfaakanek, qaꞌ ƚisiꞌƚij peꞌ inejefetsipjiꞌ Laodicea ƚeiƚets quꞌ niyinenjiikꞌiꞌ ek, qa ekheweliꞌƚ qaꞌ iyineniꞌƚikꞌi ek haꞌ witfaakanek kꞌinqekenijiyek peꞌ Laodicea ƚeiƚets.  

















 4:5 Ef 5:15‑17 n 4:6 Mr 9:50; Lc 14:34; 1P 3:15 o 4:7 Hch 20:4; Tit 3:12; Nm 23:19  4:8 Lc 16:25; Ef 6:21‑22; Col 2:2 q 4:9 Flm 10,16 r 4:10 Flm 24; Hch 4:36 s  4:12 Col 1:7; Flm 23; Jud 3; Ga 1:4; Ef 1:9 t 4:13 Jud 3; Col 2:1 u 4:14 2Ti 4:10 v  4:15 Hch 12:12; Ro 16:5 m

p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 549

COLOSENSES 4

17 Qa

haꞌ Arquipo qa akaꞌ quꞌ itꞌiƚijets: —Meꞌneniha paꞌ ithayijkit neƚisij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hatsꞌinha quꞌ aqsiijkii.— w 18 Yakhaꞌ Pablo. Yakhaaꞌija in hewetfeliꞌƚ ei qa hikaꞌ haꞌne ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ haꞌne witfaakanek. Menikfelitiꞌƚyiikii watꞌij in yeꞌwitꞌopheƚik. Paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ hikpaꞌ naꞌniꞌƚ ejupha. x  

 4:17 Flm 2; 2Ti 4:5

w

 4:18 Fil 1:7; 1Ti 6:21; 2Ti 4:22; Tit 3:15

x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TESALONICENSES

1

1   Yakhaꞌ

Pablo mexe wetfel.

Pablo qa naꞌ Silvano qa naꞌ Timoteo hikaꞌaƚ haꞌne witfaakanek tꞌejuyii hekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata iꞌniꞌ haꞌ witset Tesalónica, ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ in yijayan paꞌ Intata qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. Naꞌlƚek paꞌ Intata quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qaꞌ neƚisiꞌƚij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌx. a Pablo niteꞌ nitapijiꞌjii qa iyinjiꞌij peꞌ Tesalónica ƚeiƚets.

2  Yekheweliꞌƚ

hitjiiƚijetsphaꞌm paꞌ Intata ƚeꞌwisij qe taꞌƚiꞌƚ ewets week ekheweliꞌƚ. Week ƚahatsiyij in kꞌiyiniꞌƚ qa niteꞌ tsitapijiꞌiƚ ei. 3 Niteꞌ hiliꞌiƚij iye in henfeliꞌƚiꞌmkii paꞌ Intata pekheweꞌ ithayijkititsiꞌƚ. Qe in ƚiꞌfeniꞌƚ pekhewep taꞌƚets in ƚꞌineqsuꞌuniꞌƚ qa in yijaaꞌija iye in ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii niteꞌ ƚanqamiꞌƚij kekheweꞌ hats yitꞌij inwets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. b 4 Yekheweliꞌƚ tsikfeꞌliꞌƚets yejefets in hats tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌ paꞌ Intata qe nesuꞌuniꞌƚ. c 5 Qe keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei in iꞌnkꞌaaꞌija kꞌefeliꞌƚiꞌm, ekeweꞌen niteꞌ witlijeiƚe qe ekeweꞌen iꞌnjiꞌ iye paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata qa iꞌnjiꞌ iye paꞌ Espíritu Santo. Maꞌ qa ƚoksiꞌweeniꞌƚha ekeweꞌen in yijaalija. Qa hats ƚeꞌtsweniꞌƚij iye kaꞌ yijunyejeyiꞌƚ in haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm, qi in hewetjeƚiꞌƚ yitokꞌoi. d 6 Akaꞌan akaꞌ yijunyejeyiꞌƚ ekheweliꞌƚ hats ƚojonketiƚikꞌi qa hats ƚojonketiƚikꞌi iye kaꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qe in ƚꞌekuꞌmiꞌƚiꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei qa olots peꞌ wekwek enifenyejeyiꞌƚkii qi in ƚꞌawitjaxtiitaxiꞌƚ, qa eꞌƚeꞌsitsƚiꞌiƚiꞌmkii qe taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo. e 7 Haneꞌej qa hats neqjeyuꞌuƚij ewets hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Macedonia qa heꞌ iꞌniꞌ ek haꞌ seheꞌ Acaya. f 8 Ekeweꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hats naqꞌaxij haꞌ week Macedonia qa week iye haꞌ Acaya. Qa niteꞌ ujaꞌxƚe qe week pekhewep witsetits, qe taꞌƚiꞌƚ  











a  1:1 Hch 15:22; 16:1; 17:1; 2Co 1:19; 2Ts 1:1; 1P 5:12 b 1:3 Fil 4:20; Ro 3:28; 9:32; Ga 2:16; 5:6; 2Ts 1:11; He 6:1; Stg 2:14‑26; Ap 2:19; Hch 15:26 c 1:4 Mt 24:22; Ef 1:4; Jn 3:16; Ap 12:11; Dt 33:12; 2Ts 2:13 d 1:5 Jn 1:33; Hch 2:4; 20:18; Ro 8:9; 1Co 2:4; Ga 5:25; Tit 3:5; Ap 3:22; 1Ts 2:10 e 1:6 He 4:12 f 1:7 Hch 16:9; 18:12

550 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 551

1 TESALONICENSES 1​, ​2

ewets. Week peꞌ witsetits iꞌyeꞌej wetjuꞌƚ paꞌ ejunyejeyiꞌƚ in yijaaꞌija in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ natsamiꞌƚii quꞌ henfeliꞌƚiꞌm iye kaꞌ ejunyejeyiꞌƚ qe hats aꞌnaliꞌƚ in ƚikfeꞌlitiƚets. g 9 Qe in tsamtaxiꞌƚii quꞌ henfeliꞌƚiꞌm, qa juꞌf qa ƚekhewel in nifeliꞌƚ yeꞌmikꞌi kaꞌ ƚunyeꞌjkii in iꞌnkꞌaa kꞌefeliꞌƚiꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei qa in hats niteꞌ ƚijayaniꞌƚ peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits qe qaꞌ ijayaniꞌƚ paꞌ yijaaꞌija in Dios niteꞌ waꞌm. h 10 Qa hats ƚoꞌnotkiꞌiƚikꞌui iye paꞌ ƚamijiijuꞌ haꞌ Ƚaꞌs, hikhaꞌ niyikꞌuiphaꞌm paꞌaj peꞌ naxjuꞌ in hats waꞌmtax. Hakhaꞌan Jesús hikhaꞌ jiyaqsiꞌjij paꞌ qi ƚawak hatseꞌ paꞌ Intata. i  



2

Paꞌ Pablo yijamtiꞌikꞌi in iꞌnkꞌaa wenqꞌijatshenij keꞌ Jesús ƚeꞌlijei.

1   Yejefets,

ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚetsha in naꞌl paꞌ wejuꞌƚij kaꞌ haqsiiƚijkii in iꞌnkꞌaa tsamiꞌƚ ei. j 2 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeeꞌliƚetsha iye in iꞌnkꞌaa tsamiꞌƚets haꞌ etsetꞌiƚ qa hayiits hayawitjaxtiꞌyiꞌƚ qa heyeqsilanhetiꞌyiꞌƚjuꞌ iye in hataꞌƚiꞌƚii haꞌ witset Filipos. Qa yapeꞌenhaƚe heqemheikitiꞌƚ paꞌ Intata maꞌ qa niteꞌ tsꞌijiweꞌyiꞌƚ in henfeliꞌƚ keꞌ ƚeꞌlijei inyeꞌjƚuꞌ peꞌ wekwek yinifenyejeyiꞌƚkii qi in hayawitjaxtiitaxiꞌƚ. k 3 Qe tsikfeꞌliꞌƚets ekeꞌ henfeliꞌƚ wiꞌtlijei in niteꞌ tsafꞌaliꞌƚiꞌiƚij in henfeliꞌƚ. Ekeweꞌen yijaaꞌija paꞌ yitꞌij. Ekeꞌ wiꞌtlijei niteꞌ hik ƚunyejei naꞌaj jiyaqanƚiꞌijkii peꞌyeꞌ. l 4 Paꞌ Intata tseƚisiꞌƚij quꞌ henfeliꞌƚ ekeꞌ ƚeꞌlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx. Hik akaꞌ ewiꞌƚƚe in haqsiiƚijkii. Qa niteꞌ haqsiiƚijkii quꞌ henfeliꞌƚ paꞌ les yisuꞌunikꞌi in yepiꞌyeꞌ eneꞌ jukhew qa efuts. Ewiꞌƚƚe in henfeliꞌƚ paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qe ƚakhaꞌ yejeeƚijupkiiha peꞌ intawjets maꞌ qa nikfeꞌlets inhatsꞌek in haqsiiƚijkii akaꞌan. m 5 Ƚenikfeꞌliꞌƚets in kꞌefeliꞌƚiꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei niteꞌ taꞌƚets quꞌ het-simetsiniꞌƚij ewetskii peꞌyeꞌ ekeꞌ wekwek jiteꞌwen iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚꞌastayeꞌ. Akaꞌan akaꞌ henfeliꞌƚ paꞌ Intata nikfeꞌlets in yijaaꞌija. n 6 Yekheweliꞌƚ niteꞌ howoꞌoƚii quꞌ etsiwqinhetiꞌƚ, niteꞌ howoꞌoƚii iye quꞌ netsiwqinhetiꞌƚ eneꞌ week, yemjeetax in tꞌekuꞌmtaxiꞌƚ yiijiꞌha haꞌ Cristo quꞌ yaꞌapostolitsiꞌiƚij. o 7 Akaꞌan niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ. Yekheweliꞌƚ hik yijunyejeyiꞌƚ neꞌej efu in qi in yisuꞌun qa yejeeƚetsha neꞌej ƚelits. p 8 Yekheweliꞌƚ qi in hoksiꞌweniꞌƚ paꞌ qi yeqsuꞌunkaꞌxiꞌƚ ej qa hik taꞌƚijupiꞌ in qi in hisuꞌuniꞌƚ quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx inyeꞌjƚuꞌ quꞌ hawaꞌmiꞌƚ efi qe qiꞌija in kꞌesuꞌuniꞌƚ.  













 1:8 Ga 2:16 h 1:9 Hch 17:1‑9; 1P 2:25; Gn 31:19; 1Co 8:4; Dt 5:26; Jn 4:23; 1Jn 5:20  1:10 Jud 21; He 1:2; Mt 17:9; 27:43; Jn 5:25; Ro 2:5; 1Ts 5:9; Ap 6:16 j 2:1 Hch 17:1‑9 k  2:2 Hch 16:19‑24; Fil 1:1 l 2:3 1Ts 4:7; Sal 10:7 m 2:4 Lc 16:11; Hch 15:7; Ga 1:10; 2:7; 1Ti 1:11; Jn 5:44; 12:43; 1Co 4:5; 2Co 10:18; Fil 3:19; 1Ts 2:15; 1P 3:4; Sal 17:3; Pr 21:2; Ro 8:27 n 2:5 Ef 5:3; Mr 12:40; Lc 20:47; Jn 15:22; Hch 27:30; Fil 1:18; Ro 1:9 o  2:6 Fil 3:19 p 2:7 Hch 1:2; Jud 17 g i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TESALONICENSES 2  552 9 Yejefets,

maxtayitiƚikꞌiha yekheweliꞌƚ qi in heyithayiꞌyiꞌƚ neƚuts qa najai qe in kꞌefeliꞌƚiꞌm ekeꞌ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx qa niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets peꞌquꞌ hamitsiꞌiƚ yeꞌm. q 10 Ekheweliꞌƚ in hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo ƚeꞌtsweniꞌƚij qa ƚenikfeliƚij yiwets qa paꞌ Intata iye tsiꞌweniꞌƚij qa nikfeꞌliꞌƚ yiwets iye in ham paꞌquꞌ haqsiꞌjiꞌƚijkii quꞌ uƚꞌaxeꞌ. Ewiꞌƚƚe in haqsiiƚijkii paꞌ yatsathen qa ham paꞌquꞌ nitꞌiƚij yiwets quꞌ yuƚꞌetsiꞌiƚ. r 11 Qe week ewiƚei ekheweliꞌƚ in kꞌijatsheniꞌƚ hik kꞌeyijunyejeyiƚij naꞌaj ewiꞌƚ jukhew qe yijatshen neꞌej ƚelits. Qe yekheweliꞌƚ qi in kꞌakakƚiniƚij. Qa hitꞌiƚij ewets s 12 quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ qe ƚakhaꞌ tayaitaajupkii paꞌ ƚetset. Pakhaꞌan witset qiꞌija in ham ƚunyeꞌjiꞌijuꞌƚ. t 13 Yekheweliꞌƚ niteꞌ hiliꞌiƚij in hitꞌiƚijetsphaꞌmkii ƚeꞌwisij paꞌ Intata qe in iꞌnkꞌa kꞌefeliꞌƚiꞌm keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa ajeꞌeƚ ƚꞌekuꞌmiꞌƚijuꞌƚ qe yijaaꞌija in ƚeꞌlijei paꞌ Intata qa niteꞌ hik ƚunyejei peꞌ iꞌnqꞌijatshentaxij eneꞌ jukhewƚe. Keꞌ Intata ƚeꞌlijei tꞌithayiyiꞌƚ etjiꞌ in hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo. u 14 Yejefets, ekheweliꞌƚ hats hik ejunyejeyiꞌƚ hekhewep inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata qa inejefetsipjiꞌ iye haꞌ Ƚaꞌs Jesucristo hekheweꞌen iꞌniꞌ ek haꞌ seheꞌ Judea, qe ekheweliꞌƚ qi iye in ƚꞌawitjaxtiꞌyiꞌƚ, nawitjiꞌiƚ neꞌ etsetifetstaxiꞌƚ qa ƚekhewelƚe qa yawitji ek neꞌ ƚewetekheweltaxiꞌƚ in judiol. v 15 Nekheweꞌ judiol inqawitji hik nekheweꞌ iye yaqꞌalij in yilan haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qa hik nekheweꞌ iye hayiits nilanjuꞌkii paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi qa hik nekheweꞌ iye yeqꞌilatiꞌƚ yijkii. Ƚekhewel niteꞌ yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qa ƚꞌejuihifetsij iye eneꞌ week jukhew. w 16 Ƚekhewel niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ netfelhitiyiꞌm keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Jesucristo nekheweꞌ niteꞌ judiol hatsꞌinha quꞌ iƚiyeꞌjeek hatseꞌ. Akaꞌan hik akaꞌ les yoponhetij peꞌ ƚewuƚꞌets qa paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata qa hats iꞌnipjiꞌ.  













17 Yejefets,

Pablo yisuꞌuntax quꞌ newetweniꞌƚ iye.

mexe yiꞌtotsiꞌƚ eꞌmii eneꞌ ujaꞌx juwelits, niteꞌƚe hiliꞌiƚij in hijamtiꞌiƚ eikii. Yapeꞌenha hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ jineweꞌtwen iye. x 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in qi in hisuꞌuntaxiꞌƚ quꞌ natsamiꞌƚ ei. Yakhaꞌ Pablo. Olotsij in henektaxiꞌƚkii quꞌ natsamiꞌƚ ei qa pakhaꞌƚe inwoꞌmet Satanás qa yothetiꞌƚ yikꞌuikii. y 19 Qe quꞌnteꞌ natsamiꞌiƚ ei qa ¿ƚekpaꞌ quꞌ hetjumtiꞌiƚikꞌui hatseꞌ? ¿Ƚekpaꞌ iye quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ yisaxitsiꞌiƚiꞌmkii? ¿Qa ƚekpaꞌ iye quꞌ heiqeniꞌƚijets hatseꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netpiltaxjuꞌ? ¿Me niteꞌ ekheweliꞌƚ? z  



 2:9 2Jn 8 r 2:10 Ro 1:9; Tit 2:12; 1Ts 5:23 s 2:11 1Co 4:14; Ga 4:19; 1Ti 1:2; Flm 10  2:12 3Jn 6; Mr 1:15; Hch 20:25; Lc 9:32; 24:26; Jn 17:24; 2Co 3:18; 1P 5:1; 2P 3:18 u  2:13 2Ts 3:1; Lc 8:21 v 2:14 Lc 1:5; Fil 1:29; Hch 17:5 w 2:15 Lc 24:20; Ro 11:3 x  2:17 Col 2:5; 1Ts 3:10 y 2:18 Mt 4:1,10; Hch 13:10 z 2:19 Jn 15:11; 2Co 1:14; 6:10; 12:5; Ap 11:8; 12:1; Stg 4:16; 1Ts 1:10; 1Jn 2:28; 1Co 15:31; Fil 4:1; 2Ts 1:4 q t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 553 20  Ekheweliꞌƚ

3

1   Qa

1 TESALONICENSES 2​, ​3

heiqeniꞌƚ ej qa taꞌƚiꞌƚ ewets iye paꞌ yisaxitsiꞌƚiꞌmkii. a

Pablo yukinii paꞌaj paꞌ Timoteo paꞌ witset Tesalónica.

hatsƚe niteꞌ yeꞌwejuꞌƚiꞌƚijuꞌƚ in ham paꞌquꞌ nekꞌimpiꞌyeꞌeƚij, maꞌ qa week humtiꞌiƚ quꞌ hik haꞌneƚe yaꞌmaneyiꞌiƚiꞌ haꞌne witset Atenas. b 2 Qa haꞌne inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata ƚii Timoteo qa hik haꞌne heꞌnukiniꞌƚ ei. Haneꞌen ƚeqejkunenek iye paꞌ Intata qa nifel iye keꞌ Jesús ƚeꞌlijei hatsꞌinha qaꞌ nefeliƚiꞌm iye. Maꞌ qaꞌ les quꞌ qi quꞌ etꞌunitsiꞌiƚij iye in ƚꞌekꞌeniꞌƚets haꞌ Jesús. c 3 Maꞌ qaꞌnteꞌ neqenijaniꞌiƚ ej peꞌ wekwek pekhel ƚunyejeikii. Qa ekheweliꞌƚ qa hatsƚe hayiits ƚenikfeꞌliꞌƚets ekeweꞌen in nam inwets hatseꞌ. 4 Qe in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa hayiits hitꞌiƚij ewets quꞌ qi quꞌ jintaatsꞌeꞌej peꞌ wekwek pekhel ƚunyejeikii. Ekeweꞌen qa hats ejunyejeyiꞌƚkii. Maꞌ qa hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in yijaaꞌija. 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hik akaꞌaj in hats niteꞌ yewejuꞌƚijuꞌƚ in ham paꞌquꞌ nekꞌimpiꞌyeꞌej, maꞌ qa heꞌnukin hik akaꞌaj naꞌ Timoteo qe qaꞌ netsikfeꞌlets me mexe ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo. Qe tsꞌijiweitaxets quꞌ hats najaajiniꞌƚ paꞌ inwoꞌmet Satanás qe paꞌ Satanás qi in aqjaajinhetsax. Maꞌ qekha hamtax neꞌwejuꞌƚiꞌij kakhaꞌ yithayijkitꞌiƚ. 6 Maꞌ qa in hats tepil naꞌ Timoteo taꞌƚii haꞌ etsetꞌiƚ qa ƚeꞌsitsikꞌi keꞌ nifeliꞌƚ yeꞌm, yitꞌiƚij yiwets in ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚiliꞌiƚij in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo qa qi iye in ƚꞌineqsuꞌuniꞌƚ. Qa nifeliꞌƚ yeꞌm iye in niteꞌ ƚantapiꞌiƚyiikii qa qi iye in ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ eꞌtsweniꞌƚ iye in yijunyejeyiꞌƚek in qi in hisuꞌuniꞌƚ quꞌ kꞌeweniꞌƚ iye. d 7 Yejefets, qe yekheweliꞌƚ qi in haatsꞌetaxiꞌƚij keꞌ wekwek yijunyejeyiꞌƚkii kekheweꞌen in taꞌƚets in hamitsiꞌƚ yeꞌm peꞌyeꞌ qa in pekhel yinifenyejeitaxiꞌƚkii iye. Qa in hepiꞌyeꞌeƚikꞌi keꞌ nifeliꞌƚ yeꞌm naꞌ Timoteo, maꞌ qa hats kꞌikesimenƚiꞌiƚ qe taꞌƚets in niteꞌ ƚiliꞌiƚij in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo. 8 Qe quꞌnteꞌ iliyiꞌiƚij in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij maꞌ qaꞌ qiyeꞌjiꞌjek quꞌ yetꞌunitsiꞌiƚij iye. e 9 ¿Paꞌn ujaꞌxij quꞌ hitꞌiƚijetsphaꞌmkii ƚeꞌwisij paꞌ Intata in qi in ƚeꞌsitsiꞌƚ yeꞌmkii qe taꞌƚiꞌƚ ewets qa paꞌ yisaxitsiꞌƚiꞌmkii iye in hats nikfeꞌlets paꞌ Intata? f 10 Week neƚuts qa week najai iye kꞌiyiniꞌƚijetsphaꞌmkii paꞌ Intata weekij peꞌ yitawjetsiꞌƚ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jineweꞌtwen iye hatsꞌinha quꞌ kꞌijatsheniƚij iye pekheweꞌ mexe hamitsikꞌui maꞌ qaꞌ week enikfeꞌliꞌƚets keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo. g  

















 2:20 Jn 12:43; Fil 3:19; 2P 3:4 b 3:1 Hch 17:15 c 3:2 Hch 16:1; 1Ti 1:2; Fil 1:27  3:6 Hch 18:5; 1Co 11:2; Fil 1:8 e 3:8 Ro 14:4; 1Co 16:13; Fil 1:27 f 3:9 Jn 15:11; 2Co 6:10; Fil 1:18 g 3:10 1Ts 2:17; Col 1:24 a

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TESALONICENSES 3​, ​4  554 11 Paꞌ

Intata qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netsꞌethiniƚij paꞌquꞌ yikheyijiꞌiƚ hatsꞌinha qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natsamiꞌƚ ei. h 12 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ naqsiijkii iye quꞌ lees qi quꞌ mewet-suꞌuniꞌƚ week ƚahatsiyij qa naqsiijkii iye quꞌ qi quꞌ isuꞌuniꞌƚ pekhewepeꞌ iye hatsꞌinha qaꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ kaꞌ yijunyejeyiꞌƚ ej in iꞌnkꞌaaꞌija. i 13 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ netisij ƚetꞌunhaxitseꞌ peꞌ atawjetsiꞌƚ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ aqsiꞌjiꞌiƚijkii paꞌ uƚꞌax, maꞌ qaꞌ niteꞌ nenitꞌiꞌiƚij ewets hatseꞌ quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ quꞌ amtaxiꞌƚii paꞌ Intata paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa week iye pekhewep ƚijtsꞌeyekjuꞌ hatseꞌ peꞌ hats iꞌnijup. j  



4

1   Yejefets,

Paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ injunyejeyeꞌ.

haneꞌej qa kꞌiyiniꞌƚij ewets akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús quꞌ aqsiiƚijkii kekheweꞌ hats kꞌijatsheniƚij hatsꞌinha qaꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii paꞌ Intata. Tsikfeꞌlets in hats ƚaqsiiƚijkii kekheweꞌ ujaꞌx qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ week aqsiꞌjiꞌƚijkii kekheweꞌen. 2 Ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets kekheweꞌ kꞌijatsheniƚij qe taꞌƚets in yitꞌij yiwets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. 3 Paꞌ Intata yisuꞌun quꞌ jitotsiꞌimetsha paꞌ uƚꞌax. Hasuꞌuj ejteniꞌƚ wetjuꞌƚkii peꞌ quꞌnteꞌ ewheꞌyetsiꞌiƚ. Qa peꞌ mexe ham ƚewheꞌyetseꞌ qaꞌ hasuꞌuj nanawitjiƚejuꞌkii iye. Qa peꞌ jukhew qaꞌ hasuꞌuj napilƚe wetjuꞌƚ qa hik ƚunyejei iye peꞌ efuts. Qe iꞌnƚiꞌi qe wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits neꞌej inqaꞌmetets jukhew qa efuts. k 4 Week ewiƚei ekheweliꞌƚ les ƚeꞌwis quꞌ menikfelitiꞌƚets kaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ mowoꞌoƚiikii peꞌquꞌ yijaayiꞌija quꞌ ewheꞌyeꞌyiꞌiƚij. Qa hasuꞌuj paꞌquꞌ eꞌniiheꞌyiꞌƚij quꞌ neqwepin. 5 Qa hasuꞌuj aqsiiƚijkii iye kaꞌ ƚunyejei nekheweꞌ jukhew qa efuts iye niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Intata. Eneweꞌen in yiꞌwen peꞌyeꞌ maꞌ qa ajeꞌeƚ yisuꞌuntax quꞌ qapiꞌiꞌ. l 6 Week ekeweꞌen hasuꞌuj aqsiiƚijkii. Hasuꞌuj iye quꞌ awitjiꞌijiꞌ peꞌyeꞌ paꞌquꞌ ejefeyeꞌ ekeꞌ wekwek iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yitanithen hatseꞌ pekheweꞌ quꞌ naqsiijkii ekeweꞌen. Hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ hasuꞌuj antapiꞌiƚikꞌi ekeweꞌen. Hik akaꞌ kaꞌ hayiits hiꞌttaxiꞌƚij ewets iye. m 7 Paꞌ Intata niteꞌ tꞌekuꞌm iꞌniꞌ maꞌ qaꞌ jintaqsiijkii paꞌ uƚꞌax. Tꞌekuꞌm iꞌniꞌ qe qaꞌ jintaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. n 8 Hik taꞌƚijupiꞌ in hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo, pakhaꞌ quꞌ notꞌoqoweꞌyijuꞌƚ akaꞌ wiꞌtlijei ikjiꞌ tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌ Intata, qe ekeꞌ wiꞌtlijei niteꞌ taꞌƚets  













h  3:11 Jn 8:42; Fil 4:20; Hch 20:21 i 3:12 Lc 7:42; Ro 13:8 j 3:13 Lc 1:6; Ro 1:4; 1Co 7:14; 2Co 7:1; 1Ts 1:10; 1Jn 2:28; Ap 11:8 k 4:3 1Ts 5:18; Ro 6:19,22; 1Co 1:30; 2Ts 2:13; 1Ti 2:15; 4:3; He 12:14; 1P 1:2 l 4:5 2P 1:4; 2:10 m 4:6 2Co 12:17 n 4:7 Mt 23:27; 2Co 12:21; Ga 5:19; Ef 4:19; 5:3; Col 3:5; 1Ts 2:3

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 555

1 TESALONICENSES 4

paꞌquꞌ jukheweꞌƚe. Ekeweꞌen ƚeꞌlijei paꞌ Intata hik pakhaꞌ hats neƚisiꞌƚij paꞌ Espíritu Santo. o 9 Ekheweliꞌƚ in hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo qa hats ƚewetsuꞌuniꞌƚ, qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ hikaꞌaƚ eꞌm peꞌyeꞌ quꞌ netꞌejuyets akaꞌan. Qe paꞌ Intata ƚakhaaꞌija in nijatsheniꞌƚij in ƚewetsuꞌuniꞌƚ. p 10 Ekheweliꞌƚ ƚꞌethiniƚij paꞌ eꞌqsuꞌunkaꞌxiꞌƚij peꞌ week hats yijayan haꞌ Cristo iꞌniꞌ naꞌ seheꞌ Macedonia. Yejefets, kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ week neƚuts netꞌijaifikꞌi quꞌ lees qi quꞌ mewetsuꞌuniꞌƚha. q 11 Hisuꞌun quꞌ mowoꞌoƚii quꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm paꞌ witꞌikesimeyaꞌx. Ithayikiꞌiƚ peꞌquꞌ ithayijkititsiꞌiƚ qa hasuꞌuj quꞌ ithayiꞌmeteniꞌƚ peꞌyeꞌ. Qa ithayikiꞌiƚ iye pakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ nanaꞌliꞌƚ eꞌm pekheweꞌ hamitstaxiꞌƚ eꞌm. Hik akaꞌ hayiits hitꞌiƚij ewets iye. r 12 Hatsꞌinha qaꞌ ham paꞌquꞌ ƚꞌanyejeyiꞌiƚ ej nekheweꞌ mexe amaneifikꞌi qa hasuꞌuj quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ estiiƚiꞌiƚijkii ekeꞌ wekwek. s  







13  Yejefets,

Paꞌ ƚamijiijuꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.

niteꞌ hisuꞌuniꞌƚ quꞌnteꞌ enikfeꞌliꞌiƚets paꞌ ƚunyeꞌjkii in waꞌm naꞌaj hats yijayan haꞌ Jesús maꞌ qaꞌnteꞌ ikaꞌmetetsiꞌiƚkii, qaꞌnteꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ neꞌnteꞌ yijayan haꞌ Jesús. t 14 Inekhewel jinikfeeꞌletsha haꞌ Jesús in waꞌmtax qa iƚaꞌxƚe iye, qa hik ƚunyeꞌjeꞌ iye hatseꞌ paꞌ Intata quꞌ nanjayankeninijjuꞌ haꞌ Jesús pekheweꞌ tekꞌenets hats naxtaxjuꞌ. u 15 Week ekeweꞌ haneꞌej kꞌefeliꞌƚiꞌm taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Inekhewel in mexe jiꞌƚii, quꞌ namtaxets quꞌ netpiltaxjuꞌ iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, inekhewel niteꞌ jitojoꞌokꞌoiphaꞌm hatseꞌ pekheweꞌ hats naxtaxjuꞌ tekꞌenets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. v 16 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ nenteꞌnilitjuꞌ taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs qi quꞌ netꞌun paꞌ yitꞌij quꞌ natyayii peꞌ hats yijayan. Qaꞌ natyai iye paꞌ qijiꞌ ángel, qaꞌ natꞌai iye peꞌ ƚofoj paꞌ Dios. Maꞌ qa peꞌ yijayan haꞌ Cristo hats naxtaxjuꞌ qaꞌ nojoꞌoj quꞌ iƚiyeꞌ. w 17 Qa inekhewel in mexe jiꞌƚii, qa quꞌ iƚiyeꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ qaꞌ ewiꞌƚ jinaꞌniꞌƚiꞌ maꞌ qaꞌ jeꞌweekiꞌiƚphaꞌm, qaꞌ jiꞌnuijiꞌtejeꞌm peꞌ wasil, qaꞌ hikpaꞌ jineweꞌtweniꞌƚiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij maꞌ qa nataꞌƚiꞌ quꞌ pakhaayiꞌij quꞌ jinaꞌnijupkiiha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. x 18 Hik ekeweꞌ henfeliꞌƚ eꞌm hatsꞌinha qaꞌ enfeliꞌƚiꞌm nekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo pekheweꞌ quꞌ qi quꞌ nikaꞌmetetstaxikꞌi paꞌquꞌ nawaꞌm hats yijayan haꞌ Cristo.  









o  4:8 Sal 51:11; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Ga 5:25; Tit 3:5; 1Jn 5:8; Ap 3:22 p 4:9 Jn 6:45; 1Jn 3:11 q 4:10 Hch 16:9 r 4:11 Lc 14:4; 23:56; Hch 11:18; 21:14; 2Ts 3:12; 2Jn 8 s  4:12 Ro 13:13; 1Co 14:40; Ef 4:28 t 4:13 Jer 14:19; Ef 2:12; 1Ts 1:3 u 4:14 Lc 18:33; Ro 8:11; 14:9,15; Jn 14:19; 1Co 6:14; 8:11; 15:3,4,18‑20; 2Co 4:14; 5:15; Fil 1:23 v  4:15 2P 1:21; Ap 11:8; 1Jn 2:28; 1Co 15:51 w 4:16 Jn 5:25; Jud 9; Ro 16:7; 1Co 15:18; 1P 5:14; Ap 14:13; 20:5 x 4:17 1Co 15:23,51‑52; Mt 26:64

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TESALONICENSES 5  556

5

Matjanitheniꞌƚikꞌui paꞌ ƚeqe neƚu paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.

1   Yejefets,

niteꞌ hikaꞌaƚ eꞌm paꞌ ƚahaatsꞌijha quꞌ namets paꞌ neƚu, y ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚetsha in ham nikfeꞌleꞌets paꞌ ƚamijiijuꞌ hatseꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Quꞌ nanam hatseꞌ hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj tꞌejtenkii in najaleikii qa ham nikfeꞌleꞌets in nam inwets. z 3 Quꞌ nitꞌij eneꞌ jukhew: —Hats ham uƚꞌaxeꞌ, hats week ƚeꞌwis,— maꞌ qaꞌ ajeꞌeƚ naꞌnipjiꞌ paꞌ qi uƚꞌax hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ neꞌej efu qe naqalkeyuꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nilatikꞌui paꞌ ƚaqaꞌtiꞌij. Qa hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ hatseꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nilattaxikꞌui. 4 Qa ekheweliꞌƚ yejefets hats niteꞌ ƚaꞌniꞌƚiꞌ paꞌ nookii hatsꞌinha paꞌ ƚamijiijuꞌ hatseꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qaꞌ niteꞌ enfꞌeliyiꞌiƚijuꞌƚ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj tꞌejtenkii. a 5 Qe eꞌweekiꞌƚ yatsatꞌetsiꞌƚ ej paꞌ naꞌlkii qa yatsatꞌetsiꞌƚ ej iye paꞌ neƚu. Inekhewel niteꞌ yatsatꞌetsꞌinij paꞌ najaꞌx qa niteꞌ yatsatꞌetsꞌinij iye paꞌ nookii, b 6 qa hik taꞌƚijupiꞌ inekhewel quꞌ jinatjanithenkiiha qa hasuꞌuj quꞌ jinamaꞌjuꞌ quꞌ hik injunyejeyeꞌ pekhewep in imaꞌjuꞌ. 7 Inekhewel niteꞌ yatsatꞌetsꞌinij paꞌ najaꞌx, qe naꞌaj najaꞌx naꞌl neꞌej imaꞌjuꞌ qa neꞌej yekꞌuwetjuꞌ iye. 8 Maꞌ qa inekhewelƚe in yatsatꞌetsꞌinij paꞌ neƚu qa hasuꞌuj quꞌ hik injunyejeyeꞌ naꞌaj yekꞌuwet in niteꞌ yatsathenikꞌi naꞌaj witꞌikheyiꞌj. Qaꞌ jintekꞌeenetsha iye paꞌ Intata qaꞌ jintesuꞌunija iye eneꞌ week. Quꞌ jintaqsiijkii akaꞌan, maꞌ qa hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj oqꞌopheƚinetsiꞌl in naꞌl naꞌaj ƚꞌejuijiwoꞌ yiwetshenijuꞌƚ peꞌyeꞌ qaꞌnteꞌ yametsjiꞌ ƚꞌeseꞌn. Qa in hats jinikfeeꞌletsha in naꞌl hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx, qa haꞌne inikfeliyaꞌxets in naꞌl hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx qaꞌ jiꞌnuijiꞌjuꞌha quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ neꞌej nijket oqꞌopheƚinetsiꞌl ƚotjojiiki teꞌweyijuꞌƚ peꞌyeꞌ qaꞌnteꞌ yametsjiꞌ ƚꞌeseꞌn. c 9 Paꞌ Intata niteꞌ jiyejutshentaxets paꞌ qi ƚawak. Ewiꞌƚƚe in jiyejutshenets quꞌ jinamii paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. d 10 Haꞌ Jesucristo hikhaꞌ waꞌm infi paꞌaj hatsꞌinha qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ pakhaayiꞌij quꞌ jinaꞌnijupkii paꞌ iꞌniꞌ, axeꞌm quꞌ mexe jiꞌƚiyeꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ hats jinanaxtaxjuꞌ. e 11 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ enfeliꞌƚiꞌm akaꞌan pakhaꞌ quꞌ nikaꞌmettaxkii hatsꞌinha qaꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii iye. Qaꞌ meteniꞌfeniꞌƚij wetjuꞌƚkii iye kakhaꞌ hats ƚunyeꞌj kaꞌ ƚaqsiiƚijkii. 2  qe



















 5:1 Dn 2:21; Hch 1:7 z 5:2 Jl 2:1; Mt 25:13; Hch 2:20; Fil 1:6; Jn 10:1; 2Ts 1:9  5:4 Job 24:13‑17 b 5:5 Col 1:13 c 5:8 1P 5:8; Ef 6:14,17; Ap 9:9,17; 1S 17:5,38; Sal 60:7; 108:8; Is 59:17 d 5:9 Ap 11:8; Hch 15:26 e 5:10 Jn 11:51; Ro 14:9; 1Co 8:11; Ga 1:4; 1Ts 5:6; Lc 20:38; Fil 1:23 y a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 557

1 TESALONICENSES 5

Pablo yisuꞌun peꞌ ƚejefetsipjiꞌ paꞌ Intata quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis.

12  Yejefets,

haneꞌej qa kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ pekheweꞌ quꞌ nejeƚiꞌƚ ewets qa nithayikiꞌiƚ iye qa nijatsheniꞌƚij iye kekheweꞌ taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. f 13 Iwqinhetiꞌƚha qa isuꞌuniꞌƚha iye qe paꞌ ƚꞌithayijkit taꞌƚets paꞌ Intata. Hasuꞌuj quꞌ pekhel anyejeyiꞌiƚkii, week mewet-suꞌuniꞌƚ yijatꞌij. g 14 Qa kꞌiyiniꞌƚij ewets iye yejefets quꞌ aqꞌayiniꞌƚij peꞌ niteꞌ yijayanij naꞌaj wenittaxij tꞌejuyets peꞌ yijayan paꞌ Intata. Akakƚiniꞌƚ iye pekheweꞌ yumti quꞌnteꞌ neꞌwejuꞌƚiꞌij peꞌyeꞌ. Jeƚiꞌƚets iye qaꞌ iftitsꞌiƚets iye pekheweꞌ mexe niteꞌ tꞌunitsij. Hasuꞌuj itaqsunhet peꞌyeꞌ eneꞌ weekjiꞌ. h 15 Qa jeƚiꞌƚijuꞌƚ iye hasuꞌuj quꞌ natqaꞌtjai peꞌyeꞌ. Eꞌmeheꞌyiꞌiƚij yijatꞌij quꞌ aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii paꞌ ƚeꞌwis pakhaꞌ quꞌ anqaꞌtjayutaxiꞌƚij qa hasuꞌuj quꞌ uꞌjaꞌxeꞌƚiꞌiƚ quꞌ aqsiiƚijkii akaꞌan aqsiꞌjiꞌƚiꞌmijkii iye pekhewepeꞌ. i 16 Eꞌƚeꞌsitseꞌƚiꞌiƚiꞌmkii week neƚuts. j 17 Hasuꞌuj iliꞌiƚij quꞌ iyiniꞌƚii paꞌ Intata. 18 Week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ iꞌweniꞌƚ qaꞌ itjiiƚijetsphaꞌm ƚeꞌwisij paꞌ Intata qe hik akaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ in yatsatꞌetsiꞌƚ ej haꞌ Jesucristo. k 19 Hasuꞌuj omhetiꞌƚ paꞌ Espíritu Santo qe quꞌnteꞌ ekꞌeniꞌiƚets paꞌ yisuꞌun maꞌ qa hats ƚꞌomhetiꞌƚ paꞌ Espíritu Santo. 20 Hasuꞌuj uteniꞌƚ kekheweꞌ nifel paꞌaj peꞌ profeta. 21 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qaꞌ jeƚiꞌƚijupkii me hik ikjiꞌha paꞌ nifel ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei. Qa quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ nifel pakhaꞌan ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei qaꞌ ekꞌeniꞌƚets. l 22 Qa hasuꞌuj quꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ uƚꞌaxeꞌ. m 23 Paꞌ Intata hikpaꞌ taꞌƚets paꞌ witꞌikesimeyaꞌx hik pakhaaꞌija week neƚuts quꞌ nenliꞌjjuꞌ peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ hatsꞌinha qaꞌ ham ƚejiliꞌyeꞌ hatseꞌ eneweꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ naꞌl ineꞌm paꞌ intaweꞌj qa paꞌ iniƚaꞌx qa eneꞌ iꞌnesenits quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. n 24 Paꞌ Intata hikpaꞌ hayiits tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii paꞌaj, yijaaꞌija in hats yaqsiijkii in nelijiꞌƚjuꞌ week neƚuts qe paꞌ hats yitꞌij qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nijanikꞌi. o 25 Yejefets, iyiniꞌƚyipjiꞌkii. 26 Hewetfelijii akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij heꞌ week inejefetsipjiꞌ. 27 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij taꞌƚets in hisuꞌun quꞌ kꞌayajiꞌiƚijets quꞌ week iyineniꞌƚimikꞌi haꞌne witfaakanek heꞌ week inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. p 28 Naꞌlƚek haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets. Amén.  































 5:12 1Co 16:18; Fil 2:29 g 5:13 Mr 9:50 h 5:14 2Ts 3:15; Mt 18:26,29; Lc 18:7; 1Co 13:4; He 6:15; Stg 5:7‑8; 2P 3:9 i 5:15 Mt 5:44; Ro 12:9,17; 1P 3:9; Lc 7:47; Ga 6:10; 1Ts 5:21 j  5:16 2Co 6:10; Fil 1:18 k 5:18 Ef 6:6; 1Ts 4:3; 1P 2:15; 4:2; 1Jn 2:17 l 5:21 Ef 5:17 m  5:22 1Ti 4:3 n 5:23 Ro 15:33; Sal 51:12; 1Ts 1:10; Ap 11:8; 1Jn 2:28 o 5:24 Col 3:15; 1P 1:15 p 5:27 Col 4:16 f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TESALONICENSES

1

1   Yakhaꞌ

Yojo in mexe wetfel paꞌ Pablo.

Pablo qa naꞌ Silvano qa naꞌ Timoteo hikaꞌaƚ haꞌne witfaakanek tꞌejuyii hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo iꞌniꞌ haꞌ witset Tesalónica, ewiꞌƚ iꞌnijiꞌ in yijayan paꞌ Intata qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. a 2 Naꞌlƚek paꞌ Intata qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qaꞌ neƚisiꞌƚij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌx.  

Paꞌ Intata yitanithen hatseꞌ pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax.

3  Yekheweliꞌƚ

niteꞌ hiliꞌiƚij in hitjiiƚijetsphaꞌm paꞌ Intata ƚeꞌwisij qe taꞌƚiꞌƚ ewets week ekheweliꞌƚ, yejefets. Hats wejuꞌƚij in week neƚuts tꞌijaifikꞌi paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa hats wejuꞌƚij iye in week neƚuts les qi in ƚewetsuꞌuniꞌƚ. b 4 Yekheweliꞌƚ henfeljiiƚiꞌm hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo week heꞌ witsetits kaꞌ ejunyejeyiꞌƚ in niteꞌ ƚanqamiꞌƚij paꞌnteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yemjeetax in qi in ƚꞌawitjaxtiitaxiꞌƚ qa qi iye in ƚawtshenhetitaxiꞌƚkii iye. c 5 Akaꞌan in enifenyejyiꞌƚkii qa inqꞌethinij in niteꞌ yijanikꞌi paꞌ Intata quꞌ nitanithen pekheweꞌen qa ekhewelƚiꞌiƚ qaꞌ uyiꞌƚetsjiꞌ hatseꞌ paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ paꞌ Intata, hikpaꞌ taꞌƚets in qi in ƚawtshenhetiꞌyiꞌƚkii. d 6 Paꞌ Intata yatsathenikꞌi quꞌ nawtsheten hatseꞌ pekheweꞌ nawitjitaxiꞌƚ. 7 Qa ekheweliꞌƚ in qi in ƚꞌawitjaxtiꞌyiꞌƚ qa qi quꞌ mawapiyiꞌƚ hatseꞌ qa yekheweliꞌƚ qaꞌ haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm iye. Akaꞌan ƚunyeꞌjkii hatseꞌ quꞌ neꞌtwenhetiitaxjiphaꞌm naꞌ waꞌs haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qa peꞌ tꞌunits angelits qa paꞌ qi feꞌt iye, 8 maꞌ qaꞌ netisij pakhaꞌ wejuꞌƚij pekheweꞌ niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Dios qa niteꞌ tekꞌenikꞌi iye keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. e  









a  1:1 Hch 15:22; 16:1; 17:1; 2Co 1:19; 1Ts 1:1; 1P 5:12; 1Ti 1:2 b 1:3 1Co 13:1; 1Jn 4:16; Fil 2:2; 1Ts 4:10 c 1:4 2Co 12:5 d 1:5 1Jn 1:9; Mt 12:41; Jn 5:22,27,30; 8:16; 16:11; He 9:27; Stg 2:13; 2P 3:7; Ap 14:7; 16:7; 19:2; Fil 1:29 e 1:8 1Co 3:13; He 10:27; 12:29; 2P 3:7; Ap 14:10; Sal 79:6; Is 66:15; Jer 10:25; 1P 4:17

558 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 559

2 TESALONICENSES 1​, ​2

9 Pekheweꞌen

niteꞌ yiliꞌij quꞌ qi quꞌ naatsꞌeꞌ pakhaꞌ wejuꞌƚij quꞌ namii, qi quꞌ toxiꞌ imiiha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ niteꞌ niꞌweneꞌ iye paꞌ qi ƚeꞌwis tujjiꞌ taꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx. f 10 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ netpiltaxjuꞌ hatseꞌ hatsꞌinha inekhewel in jitajayan qaꞌ qi quꞌ jintiwqinhetjiꞌ qaꞌ qiyiꞌija iye quꞌ jinteqenij hatseꞌ. Ekheweliꞌƚ ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm hatseꞌ pekheweꞌen qe niteꞌ ƚeqekuꞌuƚikꞌi kekheweꞌ henfeliꞌƚ. g 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ hiliꞌiƚij in kꞌiyiniꞌƚ epjiꞌkii week ƚahatsiyij hatsꞌinha in hats tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii paꞌ Intata qaꞌnteꞌ aqsiꞌjiꞌiƚijkii paꞌ uƚꞌax. Hatsꞌinha iye qaꞌ neƚisiꞌƚij paꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚijup quꞌ aqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌ yisuꞌun, qe ekheweliꞌƚ ƚꞌekꞌeniꞌƚets. h 12 Maꞌ qaꞌ olots peꞌquꞌ niwqinhetjiꞌ kaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qe taꞌƚiꞌƚ ewets qa ekheweliꞌƚ qaꞌ newqinhetiꞌƚjiꞌ iye qe taꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Ekeweꞌen week quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj inij paꞌ Intata qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. i  





2

1   Yejefets,

Quꞌ netpiltaxjuꞌ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.

haneꞌej quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm paꞌ ƚunyeꞌj quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa paꞌ ƚunyeꞌj iye quꞌ ewiꞌƚ jiꞌnentaxiꞌ, kꞌiyiniꞌƚij ewets j 2 quꞌ hasuꞌuj quꞌ ajeꞌeƚ enƚꞌilaxiꞌƚ quꞌ impiꞌyeꞌeƚij quꞌ hats netpiljuꞌ paꞌaj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ nataꞌƚets espirituyeꞌ in ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij iꞌnƚiꞌi quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ qa iꞌnƚiꞌi quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ witfaakanekꞌe quꞌ netitijitiyijets quꞌ nataꞌƚiꞌƚ yiwets. k 3 Hasuꞌuj quꞌ nawitjiꞌiƚij peꞌyeꞌ akaꞌan, qe yojo quꞌ olootseꞌ peꞌquꞌ niliꞌij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa quꞌ neꞌtwenhetii paꞌ jukhew uƚꞌax ƚeiƚeꞌ, hikpaꞌ hats jutsiqax quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ. Maꞌ qa hats netpiljuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. 4 Maꞌ qaꞌ inkꞌayeꞌƚe paꞌ jukhew uƚꞌax ƚeiƚeꞌ qaꞌ naqsiijkii quꞌ qi quꞌ netnekꞌenhei qaꞌ netꞌejuyijuꞌƚ week pekheweꞌ wenitꞌijets quꞌ diositseꞌ qa paꞌ Intata iye, qaꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij iye week peꞌ wekwek yejutshenets peꞌquꞌ ƚoqodiositseꞌ qa peꞌ tꞌejuyets iye paꞌ Intata. Maꞌ qaꞌ nuyifi peꞌ qi witlijtsitjii tꞌejuyets paꞌ Intata qaꞌ naꞌnipjiꞌ paꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx. Qaꞌ nitꞌij ƚetets quꞌ ƚakhaꞌyeꞌ paꞌ Dioosija. l 5 ¿Me niteꞌ ƚantapiꞌiƚikꞌi akaꞌan in hayiits kꞌefeliꞌƚiꞌm in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm? 6 Ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ mexe niyejinikꞌui ipƚuꞌui quꞌ namets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ netestiꞌyij maꞌ qaꞌ neꞌtwenhetii paꞌ jukhew uƚꞌax ƚeiƚeꞌ. m  









 1:9 1Ti 6:9; Gn 4:14; Is 2:10,19,21 g 1:10 Mr 8:38; Jn 17:10; Ro 8:17; Ef 5:3; 6:18  1:11 Ef 4:1; Col 3:15; Ga 2:16; 1Ts 1:3 i 1:12 Jn 13:31; 14:13; Hch 3:16; 15:14; Fil 2:10; Is 24:15; 49:3; 66:5; Mal 1:11; 2Co 8:23 j 2:1 1Ts 1:10; 1Jn 2:28; Ap 11:8 k 2:2 1Jn 2:28; 4:1; Mt 25:13; Hch 2:20; Fil 1:6; 2Ti 2:18 l 2:4 1Co 8:5; Is 14:12‑15; Ez 28:2; Hch 17:23 m  2:6 Lc 21:8 f

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TESALONICENSES 2​, ​3  560 7 Qe

paꞌ ham nikfeꞌleꞌets uƚꞌax quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ, hats iꞌnjuꞌ haneꞌej hats ewiꞌƚƚe in hamikꞌui quꞌ netenifteꞌjiꞌ paꞌ mexe yothetijuꞌƚ. n 8 Maꞌ qaꞌ hayitseꞌ qaꞌ neꞌtwenhetii paꞌ jukhew uƚꞌax ƚeiƚeꞌ. Qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús qaꞌ nifuyuꞌets qaꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ paꞌ uƚꞌax ƚeiƚeꞌ qa paꞌ qi koojo taꞌƚets quꞌ nenteꞌnilitjuꞌ haꞌ Jesús qaꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ iye paꞌ uƚꞌax ƚeiƚeꞌ. o 9 Haꞌne jukhew uƚꞌax ƚeiƚeꞌ ƚeqꞌithayinenek paꞌ Satanás qi quꞌ netꞌun quꞌ netnekꞌenhei qa naqsiijkii iye peꞌ ham ƚunyejeyijuꞌƚ qa niteꞌƚe yijaalija yisuꞌunƚe quꞌ nawitji eneꞌ seheꞌ epjiꞌ qa qi quꞌ nitjuƚaxiƚijphaꞌmkii. p 10 Qi quꞌ nawitjiꞌijiꞌ peꞌ wekwek pekheweꞌ hats jutsiqets quꞌ namii paꞌ feꞌt qe eneweꞌen niteꞌ yisuꞌun paꞌ yijaataxija qekha iƚiyeꞌtax. q 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata quꞌ niwejinij quꞌ nawitji paꞌ qi witwejtitsiꞌ pekheweꞌen, qa qi quꞌ numti quꞌ yijaayiꞌija. 12 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qaꞌ nitanithen week pekheweꞌ niteꞌ tekꞌenets paꞌ yijaataxija qe ƚekhewel yisuꞌunjiꞌ paꞌ uƚꞌax. r  









13  Qa

Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ naqsiijkii pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Jesús.

yekheweliꞌƚ les ƚeꞌwis quꞌ hitꞌiƚijetsphaꞌmkii ƚeꞌwisij paꞌ Intata qe taꞌƚiꞌƚ ewets. Yejefets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij nesuꞌuniꞌƚ qe paꞌ Intata hayiits tꞌekuꞌmiꞌƚ eijiꞌkii paꞌaj qe qaꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ quꞌ nataꞌƚets paꞌ Espíritu Santo qa paꞌ niteꞌ eqekuyejyiꞌƚij paꞌ yijaaꞌija. s 14 Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeeꞌjkiiha qa in yamets in tayaꞌyiꞌƚ ewets paꞌ Intata qa iꞌnijjiꞌ ekeweꞌ henfeliꞌƚ qe qaꞌ amiꞌƚets hatseꞌ paꞌ qi ƚesaꞌx haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. t 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, mentꞌunhetiꞌƚ. Anqamkiteꞌeƚij kekheweꞌ hats kꞌijatsheniƚij in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa kekheweꞌ hikaꞌaƚ eꞌm iye. u 16 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo hik hakhaaꞌija, qa pakhaꞌ iye Intata Dios, pakhaꞌ jiyisuꞌun, pakhaꞌ jiyeƚisij in niteꞌ yiliꞌij in ikesimen peꞌ intawjets qa paꞌ inwetjumtikineyeꞌjikꞌui iye peꞌ jiyeƚisij hatseꞌ taꞌƚets paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj, v 17 quꞌ hik eneweꞌyeꞌ quꞌ nisimetsin qaꞌ nakakƚin iye peꞌ atawjetsiꞌƚ qaꞌ naqsiijkii iye quꞌ netꞌijaifikꞌi paꞌ ƚeꞌwis ithayijkitꞌiƚ qa ekeꞌ wiꞌtlijei ƚeꞌsits in ƚenfeliꞌƚ.  







3

1   Hatseꞌ,

Pablo qa iyinets quꞌ netniyinheꞌyipjikii.

ewiꞌƚƚiꞌijha akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets iye. Yejefets, iyiniꞌƚyipjiꞌkii hatsꞌinha ekeꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌnteꞌ optoxeꞌ quꞌ week

 2:7 Mt 13:41 o 2:8 Is 11:4; 30:28 p 2:9 Mt 24:24; Mr 13:22; Ap 13:13  2:10 Hch 16:30; Ef 2:8 r 2:12 Jn 5:22‑30; 6:64 s 2:13 Ro 6:19; 9:11; 11:5; Ef 1:4; 1Ts 1:4; 4:3; 1Co 1:30; 1Ti 2:15; He 12:14; 1P 1:2 t 2:14 Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 1P 5:1,4; 2P 3:18 u 2:15 Ro 14:4; 1Co 16:13; Fil 1:27; Mr 7:3; 1Ti 4:11; Jud 3 v  2:16 Jn 3:16; Ap 12:11 n

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 561

2 TESALONICENSES 3

nenikfeꞌlets qaꞌ qi iye quꞌ niwqinhetjiꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ in ejunyejeyiꞌƚek in iꞌnkꞌaa ƚenikfeꞌliꞌƚets qa ƚiwqinhetiꞌƚjiꞌ. w 2 Iyiniꞌƚyipjiꞌkii iye hatsꞌinha qaꞌ netswejinjiiƚikꞌuifikꞌi peꞌ niteꞌ yatsathen qa uƚꞌets iye jukhew qe niteꞌ week quꞌ nisuꞌun quꞌ nijayan haꞌ Jesús. x 3 Qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij niteꞌ yiꞌtƚiꞌijkii paꞌquꞌ hats nitꞌij qa yaqsiijkii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ ƚakhaꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij etꞌunhaxitsiꞌiƚ qaꞌ netweyijuꞌƚ iye paꞌ inwoꞌmet Satanás. y 4 Yekheweliꞌƚ tsikfeꞌliꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii akaꞌan qe qaꞌnteꞌ iliyiꞌiƚij quꞌ aqsiiƚijkii kekheweꞌ hats kꞌayajiꞌiƚijets. 5 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ nijatsheniꞌƚij quꞌ ineqsuꞌuniꞌƚ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ Intata in qi in jiyisuꞌun, qaꞌ nijatsheniꞌƚij iye quꞌnteꞌ itaqsuniꞌiƚijup peꞌyeꞌ in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo. z  







6  Yejefets,

Ƚeꞌwis quꞌ jiꞌntꞌithayii.

akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo kꞌayajiꞌiƚijets quꞌ meꞌnitoniꞌƚiꞌmets week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pekheweꞌ niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ paꞌ yaqsiijkii in hats yijayantax haꞌ Jesús qa niteꞌ iye yaqsiijkii kekheweꞌ hats kꞌijatsheniꞌƚij. a 7 Ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚetsha in les ƚeꞌwis quꞌ ojonketiƚikꞌi akaꞌ yijunyejeyiꞌƚ. Yekheweliꞌƚ niteꞌ haqsiiƚijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌmkii. b 8 Yekheweliꞌƚ niteꞌ hetujƚiꞌiƚ peꞌquꞌ aqatsiꞌiƚ quꞌnteꞌ hijaniniꞌiƚ. Yekheweliꞌƚ qi in heyithayiꞌyiꞌƚ neƚuts qa najai hatsꞌinha qa ham paꞌquꞌ hipekhelinhetiꞌƚkii. 9 Yijaaꞌija in ƚekeꞌtax quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ etsiꞌfeniꞌƚij peꞌyeꞌ qa hisuꞌunƚiꞌiƚ quꞌ kꞌethiniꞌƚij peꞌyeꞌ hatsꞌinha quꞌ ojonketiƚikꞌi. c 10 Qe yekheweliꞌƚ in mexe haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm qa hitꞌiƚij ewets: —Pakhaꞌ quꞌnteꞌ nenithayiyuyeꞌ qa qantejeek netekeꞌ.— d 11 Qe kꞌiyeꞌeƚij ekheweliꞌƚ in naꞌl peꞌ niteꞌ ƚeꞌwisijupiꞌ paꞌ yaqsiijkii. Niteꞌ nithayiyuꞌ ham yaqsiꞌjiꞌijkii. Qa yijalkiꞌsƚekii yithayimetenƚe peꞌyeꞌ. e 12 Akaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo yekheweliꞌƚ hitꞌiƚijets in niteꞌ hiliꞌiƚij quꞌ hakakƚiniꞌƚ pekheweꞌ niteꞌ nithayiyuꞌ, qa quꞌ netꞌithayii ƚeꞌwis quꞌ nenithayimetsinƚe hatsꞌinha quꞌ ƚaaqiꞌija paꞌquꞌ netuj. 13 Qa ekheweliꞌƚ, yejefets, hasuꞌuj eniwefiꞌƚjuꞌ in ƚaqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis. f 14 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in niteꞌ neqjunutaxij ekeweꞌ wiꞌtlijei hikaꞌaƚ eꞌm, maxtayitiƚij. Hasuꞌuj eneqjunuꞌuƚetskii hatsꞌinha qaꞌ newepinkii.  















 3:1 1Ts 2:13 x 3:2 Mt 27:43; Ro 15:31 y 3:3 Mt 5:37; 6:13; 13:19,38; Jn 17:15; Ef 6:16; 1Jn 2:13‑14; 3:12; 5:18‑19 z 3:5 Ro 15:5; Ap 13:10 a 3:6 Jn 14:13; Hch 3:16; 15:14; Fil 2:10; Mt 18:17; 1Co 5:11; 2Ti 3:5; 2Jn 10; Mr 7:3; Jud 3 b 3:7 3Jn 11 c 3:9 Mr 1:22; Hch 9:14; Ro 13:1; 1Co 9:4‑14; He 8:5 d 3:10 1Ts 4:11 e 3:11 1Ti 5:13 f 3:13 Lc 18:1; 2Co 4:1,16; Ga 6:9; Ef 3:13 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TESALONICENSES 3  562 15  Qa

hasuꞌujƚe quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ejuihifeyiꞌiƚij. Enfeliꞌƚiꞌm yijatꞌij quꞌ niliꞌij paꞌ uƚꞌax hik eqfenyejeyiꞌiƚij paꞌquꞌ ejefeeyiꞌiƚha. 16 Haꞌ Yatsatꞌaxij paꞌ witꞌikesimeyaꞌx hik hakhaaꞌija quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ witꞌikesimeyaꞌx week ƚahatsiyij paꞌquꞌƚe niyiꞌiƚiꞌ. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌjuꞌ. g  

17 Yakhaꞌ

Wetfel paꞌ Pablo.

Pablo. Yakhaaꞌija in hikaꞌ haꞌne ƚꞌakaꞌtheꞌjuꞌ haꞌne witfaakanek. Akaꞌan hik akaꞌ yeqfenyeꞌj jiꞌjij week keꞌ yifaakanhei. Eneweꞌen yeqꞌikatii. h 18 Naꞌlƚek haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets week ekheweliꞌƚ. Amén.  

g

 3:16 1Ts 5:23; Nm 6:26; Ef 6:23; Ro 15:33; 1Co 16:24; 2Co 13:13; Tit 3:15; He 13:25  3:17 1Co 16:21

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TIMOTEO

1

1   Yakhaꞌ

Pablo mexe wetfel.

Pablo, yakhaꞌ apóstol qe qaꞌ henfel haꞌ Jesucristo qe paꞌ Intata tꞌekuꞌmyiijiꞌ hikpaꞌ Eqiƚinaꞌx, qa haꞌ Jesucristo iye hikhaꞌ jiwetjumtiꞌikꞌui. a 2 Haꞌne witfaakanek tꞌejuyii haꞌ Timoteo. Hik hakhaꞌ yijaaꞌija in hik ƚunyeꞌj quꞌ yaꞌseꞌ qe taꞌƚets in yijaaꞌija in yijayan haꞌ Jesús. Naꞌlƚek paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftits ewets qa quꞌ nenqꞌeletꞌej iye qa neƚisij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌx. b  

3  Kaꞌ

Pablo niteꞌ yisuꞌun paꞌquꞌ ninqꞌijatshentaxij peꞌquꞌ tujtseikaleꞌ.

hats hitꞌij ewets in iꞌnkꞌa hak quꞌ natsamii haꞌ seheꞌ Macedonia, quꞌ hasuꞌuj maꞌakꞌui haꞌ witset Efeso, hatsꞌinha qaꞌ akhaꞌyeꞌ quꞌ aqꞌayinij pekheweꞌ jukhew quꞌ ninqꞌijatshentaxij paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ niteꞌ hik ƚunyejeyeꞌ kekheweꞌ kꞌinqꞌijatshenij. c 4 Qa hasuꞌuj iye quꞌ nijamtiꞌets wiikfikꞌi neꞌej tefelhitiyikꞌi niteꞌ yijaalija (cuentos). Qa hasuꞌuj quꞌ nijamtiꞌets iye wiikfikꞌi peꞌ ƚiyits peꞌ ƚaqwaꞌmhitsikꞌi. Ekeweꞌen olots qa niteꞌ ƚꞌanyejeyij wetjuꞌƚ neꞌej nifeꞌltaxikꞌi. Les ƚeꞌwis quꞌ nijamtiꞌets yijatꞌij paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ jintaqsiijkii quꞌ nataꞌƚets paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij. d 5 Akaꞌan in hisuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiꞌjiꞌƚijkii qe qaꞌ qiyiꞌija quꞌ mewet-suꞌuniꞌƚ qaꞌ oksiꞌweniꞌƚ iye in niteꞌ ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ yijaayiꞌija iye quꞌ ekꞌeniꞌƚets. e 6 Naꞌl peꞌ ujaꞌx yiliꞌijjuꞌ in yaqsiꞌjtaxijkii ekeweꞌen maꞌ qa yamitfikꞌi in yijamtiꞌets wiikfikꞌi qa yeqfeetsinhetkii kekheweꞌ witlijeiƚe. 7 Ƚekhewel yisuꞌuntax quꞌ maestroliꞌipjiꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa niteꞌƚe nikfeꞌlets paꞌ iꞌnqꞌijatshentaxij qa niteꞌ nikfeꞌlets iye kaꞌ ƚunyeꞌjkiiha in naꞌl kekheweꞌ Moisés ƚeꞌlijei. Qa in weꞌnqꞌijatshen maꞌ qaꞌ hik ƚunyejei quꞌ qi paꞌquꞌ ƚikfeliyaxitseꞌets.  







a  1:1 Hch 13:9; Ro 16:26; 1Ti 2:3; Tit 1:3; 2:10; 3:4; Jud 1:25; 1Co 15:19; Col 1:27; 1Ts 1:3; 1P 1:3,13 b 1:2 Hch 16:1; 20:4; 1Co 4:17; 16:10 c 1:3 Hch 16:9; Ef 1:1; Jud 4 d  1:4 1Ti 4:7; 2Ti 4:4; Tit 1:14; 2P 1:16; Ef 1:10; 3:2,9; Col 1:25 e 1:5 Ro 9:1; 13:10; Sal 24:4; 2Ti 1:5; 2:22; 1P 1:22; 3:21; Hch 23:1; 24:16; 2Co 1:12; 1Ti 1:19; 3:9; He 10:22

563 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TIMOTEO 1  564 8  Inekhewel

jinikfeꞌlets in ƚeꞌsits keꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) quꞌ jinenikfelitets inhatsꞌek in jiyeƚisij paꞌ Intata. f 9 Ƚeꞌwis quꞌ hasuꞌuj jinantapiꞌikꞌi kekheweꞌ Moisés ƚeꞌlijei (ley) niteꞌ tꞌejuyets paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ natsathen. Ekeweꞌen tꞌejuyets pekheweꞌ niteꞌ yaqsiijkii niteꞌ nekꞌenheyuꞌukꞌi paꞌ yitꞌij ekeweꞌ wiꞌtlijei (ley), qa pekheweꞌ iye niteꞌ yisuꞌun peꞌ tꞌejuyets paꞌ Intata, qa pekheweꞌ niteꞌ yiliꞌij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qa pekheweꞌ iye niteꞌ yiwqinhettaxjiꞌ paꞌ Intata, qa pekheweꞌ yilan paꞌquꞌ ƚatatayiꞌikꞌi iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚeneneyiꞌikꞌi, qa peꞌ eqekꞌunhets iye, g 10 qa tꞌejuyets iye pekheweꞌ wanawitjiƚe hats tewheꞌyeitax qa peꞌ mexe hamtax ƚewheꞌyetseꞌ, qa peꞌ wapilƚe wetjuꞌƚ jukhew qa hik ƚunyejei iye neꞌej efuts, qa pekheweꞌ iye tꞌihinij neꞌej jukhew, qa pekheweꞌ iye ejtitsits, qa peꞌ wotkꞌonƚiꞌijkii peꞌyeꞌ yitꞌijets in yiꞌweenijha iꞌnƚiꞌi quꞌ nitꞌijets in yepiꞌyeꞌ ej, qa week pekheweꞌ ƚꞌejuihifetsij ekeꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei paꞌ Intata. h 11 Ekeweꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei paꞌ Intata hikpaꞌ ham ƚukꞌeyiꞌijuꞌƚ in qijiꞌ, hik ekeweꞌ tseƚisij quꞌ henfel. i  





12  Hitꞌijets

Paꞌ Dios qi in neqꞌeletij paꞌ Pablo.

haꞌ Jesucristo Yatsatꞌaxyij qiiꞌija in ƚeꞌwisij in tseƚisij paꞌ yitꞌunhaꞌx qe ƚakhaꞌ nikfeꞌl yiwets in ƚekeꞌ quꞌ haqsiijkii paꞌ yisuꞌun qa tꞌekuꞌmyiꞌ. j 13 Yemjeetax yakhaꞌ tooxikꞌi in hiꞌttaxijetskii keꞌ uƚꞌetsikꞌi hakhaꞌan, yakhaꞌ hawitji qa yakhaꞌ iye hawtsheten. Qa ƚunyeꞌj jiꞌij in qi in neqꞌeletyij yemjeetax in niteꞌ hijayantax qa kaꞌ haqsiijkii iye in uƚꞌax qa humtitax quꞌ hik kakhaꞌyeꞌ paꞌ yisuꞌun paꞌ Dios. k 14 Qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qiiꞌija in neqꞌeletyij qa tseƚisij paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj qa paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx taꞌƚets haꞌ Jesucristo. 15 Akaꞌ wiꞌtlijei yijaaꞌija qa les ƚeꞌwistax quꞌ hasuꞌuj eqekuꞌuƚikꞌi, akaꞌan: haꞌ Jesucristo nametsjuꞌ haꞌne seheꞌ qe qaꞌ nenƚinjuꞌ pekheweꞌ uƚꞌets, hik pekheweꞌ yakhaꞌ les in haꞌyanipjiꞌ in yuƚꞌax. l 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in qi in neqꞌeletyij paꞌ Dios, hatsꞌinha haꞌ Jesús qaꞌ nethinij pekhewepeꞌ ƚakhaꞌ in niteꞌ itaqsunijup in tayaiyii in mexe qitaxija in yuƚꞌax, hatsꞌinha qaꞌ ƚekheweleꞌƚe quꞌ newetjeyumtshenƚi ijupiꞌ akaꞌan pekheweꞌ quꞌ netkꞌenets hatseꞌ. Pekheweꞌen quꞌ netkꞌenets qe qaꞌ nanaꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. m  







f  1:8 Ro 7:12,16 g 1:9 Tit 1:6,10; He 2:8 h 1:10 1Co 5:9; 6:9; Gn 19:5; Ro 1:27; Jn 8:44; 1Ti 6:3; 2Ti 1:13; Tit 1:9; 2:1 i 1:11 2Co 4:4; 1Ti 1:11; 6:15,20; Lv 6:4; Lc 12:48; 1Co 9:17; Ga 2:7; 1Ts 2:4; 2Ti 1:12,14; Tit 1:3 j 1:12 Hch 9:22; Fil 4:13 k 1:13 Hch 6:11; 2Ti 3:2; 2P 2:11; Fil 3:6; 1Co 15:8 l 1:15 1Ti 3:1; 4:9; 2Ti 2:11; Tit 3:8; Jn 3:17; 12:46; 18:37; 1Jn 4:9; Mr 2:17; Lc 19:10; Ro 11:4; 1Co 15:9 m 1:16 Lc 1:50; Ex 34:6; Ro 2:4; Jn 12:25; Hch 13:48

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 565

1 TIMOTEO 1​, ​2

Matjanithenij paꞌnteꞌ eqekuyeꞌjij paꞌ Jesús.

17 Paꞌ

qijiꞌ Wittata tenekꞌenheijiꞌ peꞌ week ininqapits, pakhaꞌan niteꞌ waꞌm, ham paꞌquꞌ niꞌwen, pakhaꞌan ewiꞌƚƚe in Dios. Neniwqinhetjiꞌha qaꞌ neꞌtniyinheꞌyiikiiha iye pakhaꞌan peꞌ week ininqapits hamitsikꞌui. Hik akaꞌ yijatꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). n 18 Yaꞌs Timoteo, yakhaꞌ kꞌeniꞌ quꞌ ithayii qe niteꞌ tsitapiꞌikꞌi kaꞌ yitꞌij heꞌ ujaꞌx profetas, kakhaꞌan tꞌejui ewets. Qa haneꞌej qa hitꞌij ewets ƚeꞌwis paꞌquꞌ aqsiijkii quꞌ meꞌniyayitij ewek quꞌ mawatlaniꞌƚ pekheweꞌ maestroltaxipjiꞌ keꞌ Moisés ƚeꞌlijei qa niteꞌƚe nikfeꞌlets paꞌ ikjiꞌha. o 19 Matjanithenij paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌjij haꞌ Jesús qaꞌ aqsiijkii iye paꞌ ƚeꞌwis ƚenikfeꞌlets, qaꞌ niteꞌ itawjeꞌmetꞌeꞌ hatsꞌinha qaꞌnteꞌ hik ejunyejeyeꞌ heꞌ ujaꞌx in niteꞌ watjanithenij paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij haꞌ Jesús. Maꞌ qa hats niteꞌ tꞌun paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeitaxij haꞌ Jesús. p 20 Eneweꞌen ƚiyits heꞌ ujaꞌx haꞌ Himeneo qa haꞌ Alejandro. Eneweꞌen hetisij paꞌ inwoꞌmet Satanás hatsꞌinha qaꞌ nenikfelitets qaꞌnteꞌ nitꞌiꞌij peꞌ wekwek tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Intata. q  





2

1   Akaꞌ

Pablo iꞌnqꞌijatshenij quꞌ niyin.

yojo hisuꞌun quꞌ itꞌijjiꞌjuꞌ hatseꞌ peꞌ week: —In jinotꞌax wetjuꞌƚ qaꞌ week quꞌ jiꞌniyin, qa paꞌquꞌ niyeƚiꞌiƚijiꞌ quꞌ iyiniꞌƚ qaꞌ iyiniꞌƚets iye paꞌquꞌ hamiꞌim pekheweꞌ week jukhew qaꞌ itꞌiƚijetsphaꞌm iye paꞌ Intata ƚeꞌwisij. 2 Qa iyiniꞌƚipjiꞌ iye peꞌ wittatal qa week peꞌ tenekꞌenhei hatsꞌinha qaꞌ jiꞌnikesimenƚekii maꞌ qaꞌ jinaanƚiꞌijkii. Qaꞌ jinteꞌwenhetiꞌyij iye in jitajayaanija paꞌ Intata. Qaꞌ hameꞌ iye paꞌquꞌ nenitꞌij inwets.— 3 Qe akaꞌan ƚeꞌwis qa yisuꞌun iye paꞌ Intata hikpaꞌ Eqiƚinaꞌx. r 4 Hikpaꞌ yisuꞌuntax quꞌ iƚiyeꞌ eneꞌ week jukhew qa yisuꞌuntax iye quꞌ week nenekets qaꞌ nenikfeꞌlets ekeꞌ ƚeꞌlijei in yijaalija. s 5 Qe ewiꞌƚƚe paꞌ yijaaꞌija in Dios, qa naꞌl iye haꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ wetjuꞌƚ eneꞌ week jukhew paꞌ Dios. Hakhaꞌan ƚii Jesucristo, jukheewija iye. t 6 Haꞌ Jesucristo wetƚisƚiꞌij ƚawamhiꞌyeꞌ qe qaꞌ nijanin paꞌ ƚajanyeꞌj peꞌ inwuƚꞌets. Akaꞌ wiꞌtlijei hik akaꞌ tepiikaxtiijiꞌikꞌi in hats yamets ƚahatsꞌij quꞌ netpiikaxtiyikꞌi. u 7 Hik taꞌƚijupiꞌ in heinekumhiꞌyiꞌ qe qaꞌ hithayiki quꞌ henfeliꞌm akaꞌan qaꞌ yaꞌapostoliꞌij qa yaꞌmaestroyiꞌij iye neꞌ niteꞌ judiol qe qaꞌ hijatshenij paꞌ  











n  1:17 Sal 47:7; 90:2; 1Co 8:6; 9:25; Jn 5:44; Ef 4:6; Fil 4:20; 1Ti 2:5; 6:15,16; Jud 25; 2P 1:17; Ap 5:12; 22:21; Mr 10:37 o 1:18 1Co 13:2; 1Ti 4:14; 2Ti 1:6 p 1:19 Ef 3:12; 6:16; Col 1:23; 2:5; 1Ts 5:8; 1Ti 3:13; 6:12; 2Ti 2:18; 4:7; 1Jn 5:4; He 10:22; Jud 4 q  1:20 2Ti 2:17; 4:14; 1Co 5:5 r 2:3 1Ti 1:1; Tit 2:11 s 2:4 Ez 18:23,32; Jn 3:17; 14:6,17; 1Ti 4:10; Tit 2:11; 2P 3:9 t 2:5 Dt 6:4; Ga 3:20; He 8:6; Jn 1:14; Fil 2:7; 3:3; 1Jn 4:2; 5:20 u  2:6 Mt 20:28; Ga 1:4

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TIMOTEO 2​, ​3  566

niteꞌ witqekuyeꞌjij haꞌ Jesús qa keꞌ ƚeꞌlijei iye. Akaꞌan yijaaꞌija in hitꞌij, niteꞌ haqanƚekii. v 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hisuꞌun quꞌ weekeꞌ peꞌ jukhew peꞌ pekheljiꞌkii witsetits in ikesimen paꞌquꞌ ƚataweꞌjeꞌ qe niteꞌ yaqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qaꞌ netshenphaꞌm ƚokoyei quꞌ niyinii paꞌ Intata. Ham nayuyekii qa ham iye peꞌquꞌ uƚꞌetseꞌ wetjuꞌƚ. w 9 Qa peꞌ efuts qaꞌ nanaqsiꞌj qa netwefuunija iye. Hasuꞌuj quꞌ nowoƚiꞌijii jukhew in yisuꞌun quꞌ pekhel ƚeqfenyejeyijkii neꞌej ƚꞌewkujits. Qa hasuꞌuj iye nowoƚiꞌijii jukhew in yitilajiꞌ neꞌej oro qa neꞌej utel ƚelits (perlas) iye. Qa hasuꞌuj iye nowoƚiꞌijii jukhew in yeqhinatajiꞌ neꞌej inyetets. x 10 Naqsiijkii yijatꞌij paꞌ ƚeꞌwis qe hik akaꞌ ƚunyejei pekhewep efuts in hats weniwjutsiqen in yijayan haꞌ Jesús. y 11 Neꞌej witlijtsitjiyifi, neꞌej efu netkꞌenets qaꞌ netkꞌenikꞌiha iye peꞌquꞌ netfelhitii qa hasuꞌuj netꞌewui. z 12 Niteꞌ yexkeꞌej neꞌej efu quꞌ nijatshen neꞌej jukhew, qa niteꞌ yexkeꞌej iye quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌquꞌ jukheweꞌ. Hasuꞌuj netꞌewui yijatꞌij. 13 Qe paꞌ Dios yojo in yaqsiijkii paꞌ Adán qa iꞌnkꞌaƚe yaqsiijkii peꞌ Eva. a 14 Paꞌ Adán niteꞌ tawitjaxtii paꞌaj peꞌ efu yijatꞌij in hikpeꞌ tawitjaxtii paꞌaj, pekheꞌen qa iꞌnipjiꞌ paꞌ uƚꞌax. b 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ neꞌej efu qa qi yaatsꞌeꞌ in nekfikꞌi naꞌaj ƚaꞌs, qa ƚekeꞌƚe quꞌ iƚaꞌxeꞌ quꞌnteꞌ niliyiꞌij in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata qa quꞌ nineqsuꞌun iye qa quꞌ naqsiijkii iye paꞌ ƚeꞌwis qa quꞌ netwefuunija iye. c  















3

Quꞌ neꞌtnekumhiꞌyiijiꞌ paꞌquꞌ nejeƚets peꞌ hats yijayan paꞌ Intata.

1   Akaꞌ

wiꞌtlijei ƚeꞌwis, akaꞌan: quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ nejeƚets peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo, akaꞌan ƚeꞌwis pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun. d 2 Qa pakhaꞌ quꞌ nejeƚets peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo qa akaꞌan quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ maꞌ qaꞌ netnekumhiꞌyiꞌ, nowoꞌoi quꞌ hasuꞌuj nenitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ, qaꞌ ewiꞌƚeꞌƚiꞌi iye peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, qa newetjeeƚƚotokꞌoiha iye, niteꞌ nayuꞌumkii peꞌyeꞌ, teikꞌunei, neqjunuꞌuj qa tisij ƚewhiꞌweꞌt peꞌquꞌ niꞌwenikꞌui, nikfeꞌlets paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ niꞌnqꞌijatshen, e 3 hasuꞌuj newetƚisij paꞌquꞌ niyatsikꞌe, hasuꞌuj nisuꞌun quꞌ netqekꞌuyij ƚokoi, nenqꞌelet yijatꞌij, qa hasuꞌuj quꞌ itsꞌiyoptoxeꞌ iye, hasuꞌuj iye nisuꞌun ƚꞌastai, f 4 ƚeꞌwis quꞌ nejeƚipjiꞌ peꞌ ƚelits qa peꞌ ƚewheꞌyeꞌ, nijatshenij peꞌ ƚelits quꞌ nikesimen qaꞌ nimpiyel iye.  





 2:7 Ef 3:7‑8; 1Ti 1:11; 2Ti 1:11; Hch 9:15 w 2:8 Mr 7:21; Lc 9:46‑47; 24:38; Ro 14:1; Fil 2:14 x 2:9 1P 3:3; Ap 3:18 y 2:10 2Co 9:8; Ga 3:10 z 2:11 1Co 14:34; Tit 2:5 a  2:13 Gn 2:7,22; 3:16; 1Co 11:8‑12 b 2:14 Gn 3:6,13; 2Co 11:3 c 2:15 1Ts 3:12–4:10 d  3:1 1Ti 1:15; 4:9 e 3:2‑4 Tit 1:6‑8; 2:2,5; Hch 20:28; Fil 1:1; Lv 19:34; 1P 4:9; 2Jn 10 f  3:3 1Ti 6:10 v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 567

1 TIMOTEO 3

5  Qe

quꞌ niteꞌ nenikfeꞌleꞌets quꞌ nejeƚipjiꞌ peꞌquꞌ ƚetsiꞌyeꞌ qa ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nejeƚtaxets peꞌ yijayan paꞌ Intata? 6 Paꞌquꞌ nejeƚipjiꞌ peꞌ hats yijayan paꞌ Intata, hasuꞌuj naꞌaj iꞌnkꞌa yijayan, qe qꞌax quꞌ numti quꞌ qiyeꞌjiꞌ wiikfikꞌi maꞌ qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ inwoꞌmet in weniwqinhettaxjiꞌ paꞌaj, qa paꞌ Intata qa yitanithen in uƚꞌax paꞌ yaqsiijkii. g 7 Les ƚeꞌwis pekheweꞌ niteꞌ yijayan paꞌ Intata naꞌaj yumti quꞌ neteikꞌunei hatsꞌinha qaꞌ ham paꞌquꞌ ƚꞌanyeꞌjeꞌets pekheweꞌen qa paꞌ inwoꞌmet qaꞌnteꞌ jeek niwqꞌaxiniꞌij akaꞌan. h 8 Qa hik akaꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ iye pekheweꞌ diáconos: i ƚeꞌwis paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ hatsꞌinha quꞌ qi quꞌ niwqinhetjiꞌ pekhewepeꞌ. Qaꞌ yijaayiꞌija paꞌquꞌ nenfel iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ neniwjutsiqenij. Hasuꞌuj newetƚisij quꞌ nekꞌuwet. Qa hasuꞌuj quꞌ nisuꞌun quꞌ netujƚe peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ. j 9 Netꞌekuumiꞌha yijatꞌij pakhaꞌ niteꞌ week quꞌ nenikfeꞌlets pakhaꞌan paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌjij haꞌ Jesús qa hasuꞌuj quꞌ naqsiꞌjijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. k 10 Pekheweꞌen yojo quꞌ mexe netjeƚitii ekuꞌujupkii. Qa quꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii maꞌ qaꞌ hayitseꞌ yijatꞌij qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ diaconosiꞌij. 11 Qa peꞌquꞌ ƚewheꞌyetseꞌ pekheweꞌ diáconos qa hik akaꞌ iye quꞌ ƚunyejeyeꞌ ƚeꞌwis iye paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ hatsꞌinha quꞌ qi quꞌ niwqinhetjiꞌ pekhewepeꞌ. Hasuꞌuj iye quꞌ iwotkꞌonhetsaxeꞌ yijaaꞌija yijatꞌij paꞌquꞌ nenfelkii. Hasuꞌuj newetƚisij quꞌ nekꞌuwet. Nithayikiꞌija week paꞌ ƚeꞌwis. l 12 Peꞌquꞌ diaconosiꞌij ewiꞌƚƚe peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ ƚeꞌwis iye quꞌ nejeƚipjiꞌ peꞌquꞌ ƚelitseꞌ qa week iye peꞌ ƚetsiꞌ. 13 Qe quꞌ diaconosiꞌij in teꞌwenhetiꞌyij in ƚeꞌwis in yaqsiijkii akaꞌ ƚꞌithayijkit maꞌ qa hats naxij akaꞌ witꞌithayijkit ƚeꞌwis qa tꞌunitsij iye in tetfelij in yijayan haꞌ Jesucristo.  















14  Hisuꞌuntax

Paꞌ ewiꞌƚ ƚunyeꞌjkii ham nikfeꞌleꞌets paꞌaj.

quꞌ natsam ei qa niteꞌƚe tsikfeꞌlets quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natsam ei hatseꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in hikaꞌ haꞌne witfaakanek, m 15 hatsꞌinha quꞌnteꞌ natsameꞌtax ajeꞌeƚ qa hatsƚe quꞌ enikfeꞌlets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ aqsiimijkii pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata. Eneweꞌen yijayan paꞌ niteꞌ waꞌm Dios. Eneweꞌen hik ƚunyejei neꞌej ewiꞌƚ tsupjuꞌ tꞌun qe naꞌl neꞌej ƚetuk maꞌ qa hik eneweꞌ qa ƚetukꞌij paꞌ yijaaꞌija. n 16 Ham ƚekeꞌyeꞌ paꞌquꞌ nittaxijets quꞌnteꞌ yijaayiꞌija akaꞌ qi ƚunyeꞌjkii niteꞌ hayiits quꞌ nenikfeꞌlets peꞌyeꞌ, qa haneꞌej qa hats yinikfeꞌl akaꞌ jitajayan: paꞌ Dios nekfikꞌi qa hik ƚꞌeseninyejei eneꞌ jukhew. Hakhaꞌan jutsiqaxij iye paꞌ Espíritu Santo in qi in yatsathen. Peꞌ angelits yiꞌwen iye hakhaꞌan.  



g  3:6 1Ti 5:12; 2P 2:3; Ap 20:1‑15 h 3:7 Hch 13:10 i 3:8 Diácono ikjiꞌ tꞌiftiꞌtsꞌetskii pekheweꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Jesús. j 3:8 Fil 1:1 k 3:9 Fil 1:27; 1Ti 1:2,19; Jud 3; He 13:18 l 3:11 1P 3:1‑6; Tit 2:2 m 3:14 1Ti 4:13 n 3:15 1Co 3:16; 2Co 6:16; 11:10; Ef 2:21‑22; 1P 2:5; 4:17; Mt 16:16; 1Ti 4:10; Sal 119:142; 2Ts 2:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TIMOTEO 3​, ​4  568

Hakhaꞌan tefelhitii qa nikfeꞌlets peꞌ niteꞌ judiol. Niteꞌ yeqekuꞌ peꞌ witsetits haꞌne seheꞌ epjiꞌ. Hakhaꞌan wetkaꞌxetsphaꞌm naꞌ waꞌs. o

4

Olots peꞌquꞌ niliꞌijjuꞌ hatseꞌ.

1   Qa

paꞌ Espíritu Santo yijaaꞌija in yitꞌij akaꞌan, pekheweꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚuts hatseꞌ olots peꞌquꞌ niliꞌijjuꞌ hatseꞌ in niteꞌ yeqekuꞌtax, maꞌ qaꞌ nijayan peꞌ iꞌnqꞌijatshenij peꞌ niteꞌ yijaalija, qa iꞌnqꞌijatshenij iye peꞌ wiꞌtlijei taꞌƚets peꞌ inwoꞌmetets. p 2 Pekheweꞌ iꞌnqꞌijatshen, pekheweꞌen niteꞌ naqatsitꞌij in wotkꞌonkii. Niteꞌ yoksiꞌwen in yitꞌij paꞌ niteꞌ yijaaꞌija. q 3 Pekheweꞌen niteꞌ ƚexkelijiꞌm quꞌ netewheꞌyei peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ qa peꞌ jiyeƚistaxij paꞌ Intata quꞌ jinteƚuj qa iꞌnqꞌaqꞌayinij iye. Paꞌ Intata jiyeƚistaxij ekeweꞌen quꞌ jinteƚuj inekhewel in jitajayan qa jinikfeꞌlets iye paꞌ yijaaꞌija qe qaꞌ jintitꞌijetsphaꞌm ƚeꞌwisij. r 4 Qe week ƚeꞌsits pekheweꞌ jiyeƚisij paꞌ Intata quꞌ jinteƚuj. Ham paꞌquꞌ jintitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ ekeweꞌ witqats quꞌ jititꞌijetsphaꞌm paꞌ Intata ƚeꞌwisij s 5 qe keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata qa paꞌ witꞌiyinheyeꞌj taꞌƚets quꞌ niꞌsinhet ekeweꞌen. t  







6  Timoteo,

Paꞌ ƚeꞌwis ƚeqꞌithayinenek paꞌ Jesucristo.

quꞌ ijatshenij ekeweꞌen pekheweꞌ yijayan haꞌ Jesús, maꞌ qaꞌ akhaꞌyeꞌ paꞌ qi ƚeꞌwis ƚeqꞌithayinenek haꞌ Jesucristo. Qa hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ aqatseꞌ ekeweꞌ wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌnteꞌ witqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo qa in ƚijayan iye kekheweꞌ wekwek ƚeꞌsits tꞌejuyets paꞌ Intata in ƚꞌijatshenhetiꞌyij. u 7 Qa hasuꞌuj quꞌ eneqjunuꞌuj peꞌquꞌ netfelhitiyikꞌi ƚunyejeikii paꞌaj in tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Intata keꞌ ƚeꞌlijei. Ekeweꞌen ham wejuꞌƚiꞌij. Meꞌnijatshenƚe etij yijatꞌij ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei, hatsꞌinha quꞌ ejunyeꞌje paꞌ yisuꞌun paꞌ Dios quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj wekumaꞌx. v 8 Qe in jiwekumaꞌx qa wapjaꞌ haꞌne iꞌneseꞌn haneꞌen ƚeꞌwiisija qa naꞌl paꞌ wejuꞌƚij, qa hik ƚunyeꞌj in jitꞌaftsin paꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei naꞌl paꞌ wejuꞌƚij haneꞌen les in ƚeꞌwiisija qe paꞌ Intata yiwjutsiqen ineꞌm quꞌ jiniꞌfen haneꞌej haꞌne ƚahatsꞌij qa paꞌ mexe hamikꞌui iye. w 9 Akaꞌan yijaaꞌija, qa les ƚeꞌwis quꞌ week hasuꞌuj neqekuꞌukꞌi. x  





o  3:16 2P 1:3; Jn 1:14; 3:16; 20:17; Fil 2:7; 3:3; 1Jn 4:2; 5:20; Ro 1:3‑4; 2:28‑29; 7:5‑6; 8:4; 10:9; 1Co 5:5; 6:16‑17; Ga 3:3; 4:29; 5:16‑24; 6:8; Col 2:5; Ap 1:10; Mt 11:24; Hch 10:43; 1P 1:8‑10; 3:22; Mr 16:19 p 4:1 Jn 14:17; 16:13; Hch 20:23; 21:11; 1Co 2:10‑11; 2Ts 2:3‑9; 2Ti 3:1; 2P 3:3; Jud 3,18; Fil 1:27; 1Ti 1:2; Mt 7:15; 1Jn 4:6; Stg 3:15 q 4:2 Mr 12:15; He 13:18 r 4:3 1Ti 5:14; He 13:4; Ro 14:6; Col 2:16,23; 1Ts 4:3; 5:22; 1P 2:11; Gn 1:29; 9:3 s  4:4 Gn 1:31; Hch 10:15 t 4:5 Lc 8:21; 1Ti 2:1; He 4:12 u 4:6 Fil 1:27; 1Ti 1:2; Jud 3; 2Ti 3:10‑15 v 4:7 1Ti 1:4; 2Ti 4:4; Tit 1:14; 2P 1:16; 2P 1:3 w 4:8 Col 2:23; Sal 37:9,11; Pr 19:23; 22:4; Mt 6:33; Mr 10:30; Jn 12:25; Hch 13:48; 1P 3:9 x 4:9 1Ti 1:15; 3:1; 2Ti 2:11

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 569

1 TIMOTEO 4​, ​5

10  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ in qi in jitꞌithayikiꞌ qa jitaatsꞌeꞌej iye kekheweꞌ innifenyejeikii, qe taꞌƚets in jiteqemheikit paꞌ niteꞌ waꞌm Dios. Hikpaꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ nenƚinjuꞌ eneꞌ week jukhew pekheweꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ. y 11 Ekeweꞌen kuꞌmiꞌ qaꞌ meꞌnqꞌijatshenij iye. 12 Mowoꞌoi quꞌ hasuꞌuj paꞌquꞌ nuten in mexe eꞌjutjanaꞌx. Les ƚeꞌwis quꞌ ojoꞌomij pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata paꞌquꞌ ejunyeꞌjeꞌ, quꞌ ƚeꞌsitseꞌ peꞌquꞌ eꞌlijeyeꞌ, qa paꞌquꞌ ejunyeꞌjeꞌ iye quꞌ ƚeꞌwiseꞌ, qaꞌ week iye quꞌ isuꞌun eneꞌ jukhew qa efuts iye, qa ijayaanija iye paꞌ Intata, qa hasuꞌuj quꞌ aqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. z 13 In mexe niteꞌ tsam ei qaꞌ ithayiki quꞌ iyineniꞌmikꞌi ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei qaꞌ enfel iye paꞌ Intata qaꞌ iꞌnqꞌijatshenij iye. a 14 Hasuꞌuj anqamij, anatkin yijatꞌij pakhaꞌ hats neƚisij paꞌ Intata. Haneꞌen in iꞌnkꞌa neƚisij qa tꞌekuꞌmipjiꞌkii eiƚaꞌ hekheweꞌ ujaꞌx tenekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan haꞌ Jesús qe qaꞌ aqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ aqsiijkii. b 15 Aqsiijkii paꞌ neƚisij paꞌ Intata. Qa hasuꞌuj quꞌ eꞌseleliꞌijjuꞌ, hatsꞌinha qaꞌ week niꞌwen quꞌ netꞌijaifikꞌi paꞌquꞌ ejunyeꞌjeꞌ. 16 Jeeƚikꞌuiha quꞌ aqsiijkii akaꞌan qa quꞌ meꞌnqꞌijatshen iye. Qa hasuꞌuj quꞌ eꞌseleliꞌijjuꞌ. Qe quꞌ aqsiijkii akaꞌan, qaꞌ hik akaꞌ quꞌ naqsiꞌjij pekheweꞌ ejtitsits qa hik ƚunyejeyeꞌ iye peꞌquꞌ netkꞌen ewets. c 1  Hasuꞌuj isuꞌun quꞌ ejitheyijetskii peꞌyeꞌ paꞌquꞌ ƚawaꞌmaꞌxeꞌ. Aqsiꞌjijetskii yijatꞌij quꞌ enfeeliꞌmha hik eqjunyeꞌjiꞌij quꞌ atatayeꞌ. Qa pekheweꞌ mexe jutjanhets qaꞌ hik eqjunyejeyiꞌij quꞌ amatsitseꞌ. 2 Hasuꞌuj iye isuꞌun quꞌ ejitheyijetskii peꞌyeꞌ pekheweꞌ ƚawaꞌmhii efuts. Aqsiꞌjijetskii iye quꞌ enfeeliꞌmha hik eqjunyeꞌjiꞌij iye quꞌ eneneyeꞌ. Qa pekheweꞌ mexe inanyii qaꞌ hik eqjunyeꞌjiꞌij iye quꞌ ekutiiyeꞌ. Qa hasuꞌuj quꞌ numtiꞌij paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ pekheweꞌen.  











5





3  Iftitsꞌets

Neꞌej wikiihaleꞌ.

peꞌquꞌ wikiihaleꞌyeꞌ neꞌej haamija peꞌquꞌ ƚejefetseꞌ. d pekheꞌƚe quꞌ wikiihaleꞌyeꞌ in naꞌl peꞌquꞌ ƚelitseꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚuhuyeꞌ, pekheweꞌen qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ nojo quꞌ nenikfelitets quꞌ netꞌiftitsꞌets, hatsꞌinha qaꞌ ƚekheweleꞌ ekuꞌnek quꞌ nejeƚets. Qe akaꞌan hik akaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. 5 Pekheꞌ yijaaꞌija in wikiihaleꞌ pekheꞌen peꞌ haamija peꞌquꞌ ƚejefetseꞌ, ewiꞌƚƚe in wetjumtiꞌijets peꞌyeꞌ paꞌ Intata. Week neƚuts qa najai iyiiniiha qa wetfꞌiljetsinetsha iye. e 4  Qa



y  4:10 Dt 5:26; Jos 3:10; 1S 17:26; Sal 42:2; Jer 10:10; Dn 6:20; Hch 14:15; 1Ti 1:1; 2:4; 3:15; Tit 2:11 z 4:12 Pr 12:6; 2P 3:11; 1Co 13:1; 1Ti 5:2 a 4:13 1Ti 3:14 b  4:14 1Co 13:2; 1Ti 1:18; 5:22; 2Ti 1:6 c 4:16 Ef 2:8; Jud 23; Ez 33:9; Hch 20:28; Ro 11:14 d  5:3 Ex 22:22; Stg 1:27 e 5:5 1Co 7:34

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TIMOTEO 5  570 6  Qa

pekheꞌƚe wikiihaleꞌ in wetƚisij pakhaꞌ uƚꞌax yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits, pekheꞌen in iƚaꞌxtax qa hikƚe ƚunyeꞌj quꞌ nawaꞌm. f 7 Enfel ekeweꞌen qaꞌ week nepiyeꞌekꞌi peꞌ hats yijayan paꞌ Intata, hatsꞌinha qaꞌ ham paꞌquꞌ netitijitiꞌyijets quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax. 8 Qe pakhaꞌ quꞌnteꞌ netꞌiftitsꞌeꞌets pekheꞌ yatsatꞌaxtaxijha, niteꞌ ƚeꞌwis. Qa in ewiꞌƚ paꞌquꞌ ƚetsetꞌetaxiꞌƚ qa niteꞌ tꞌiftiꞌtsꞌets iye qa haneꞌen qa hik ƚunyeꞌj quꞌ newelkutꞌijkii paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌjtaxij haꞌ Jesucristo qa uƚꞌax wiikfikꞌi qa niteꞌ hik ƚunyejei pekheweꞌ niteꞌ yijayan paꞌ Intata. g 9 Qa haꞌ witfaakanek haꞌ iꞌnjiꞌ heꞌ ƚiyits heꞌ wikiihalei heꞌ tefenhetiitax yiꞌfentax keꞌ witlijtsitjii les ƚeꞌwis quꞌ ujaꞌxeꞌƚe quꞌ neꞌnenjiꞌ pekheweꞌ hats sesenta iꞌnƚiꞌi quꞌ les olotseꞌ ƚeqeꞌninqapits, qa ewiꞌƚƚe iye paꞌquꞌ ƚewheyeyiꞌikꞌi. 10 Qa yinikfeꞌl iye in ƚeꞌwis paꞌquꞌ naqsiijkii, qa in yejeeƚetsha iye peꞌquꞌ ƚelitseꞌ, qa in neqjunuꞌuj iye qa yiwhiniꞌ peꞌ ƚetsiꞌii peꞌquꞌ niꞌwenikꞌui, qa in nimpuujinjuꞌ iye peꞌquꞌ ƚefꞌiyeꞌyeꞌ peꞌ hats yijayan paꞌ Intata, qa in yiꞌfen iye pekhewep in mexenteꞌ ƚesitstaxiꞌmkii, qa in ewiꞌƚƚiꞌiꞌ in yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. h 11 Qa hasuꞌuj eniꞌƚ jiꞌtejeꞌm pekheweꞌ wikiihalei quꞌ mexenteꞌ nameꞌets sesenta ƚeqeꞌninqapits qe quꞌ neniwheꞌyeꞌyu iye maꞌ qaꞌ niliꞌij paꞌ weniwjutsiqentaxij quꞌ naqsiimijkii haꞌ Cristo. i 12 Maꞌ qa hats ƚekheweleꞌƚe ƚeteꞌm quꞌ netwuƚꞌenhetjuꞌ qe niteꞌ yaqsiijkii paꞌ weniwjutsiqentaxij. j 13 Maꞌ qa in ikikꞌi peꞌ wititsil qa niteꞌ nithayiyuꞌuj paꞌ hats weniwjutsiqentaxij, qa niteꞌ ewiꞌƚƚe in niteꞌ nithayiyuꞌuj qe ifaakatenheꞌ iye, maꞌ qa yitꞌij pekheweꞌ niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ nitꞌij. k 14 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hisuꞌun quꞌ netewheꞌyei pekheweꞌ wikiihalei pekheweꞌ mexe ƚekeꞌ quꞌ netewheꞌyei hatsꞌinha qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ ƚelitseꞌ qaꞌ nejeeƚetsha paꞌquꞌ ƚetsetꞌe, qa nowoꞌoi quꞌ ham paꞌquꞌ nenfelijkii pekheweꞌ ƚꞌejuihifets haꞌ Cristo. l 15 Qe naꞌl heꞌ ujaꞌx wikiihalei hats yiliꞌijjuꞌ maꞌ qa yijayan paꞌ inwoꞌmet. m 16 Pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata jukhew iꞌnƚiꞌi quꞌ efuyeꞌ, quꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ wikiihaleꞌyeꞌ pekheweꞌ taaꞌƚetsha in ƚejefets qa les ƚeꞌwis quꞌ netꞌiftitsꞌets hatsꞌinha qaꞌ niteꞌyeꞌ peꞌ witlijtsitjii quꞌ netꞌiftitsꞌets, hatsꞌinha peꞌ witlijtsitjii qaꞌ ujaꞌxeꞌƚe quꞌ netꞌiftitsꞌets pekheweꞌ wikiihalei peꞌ haamija paꞌquꞌ ƚejefeyeꞌ.  



















17 Pekheweꞌ

Peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ witlijtsitjii.

tenekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata in ƚeꞌwis in yithayikiiꞌija paꞌ ƚꞌithayijkit qaꞌ les ƚeꞌwiseꞌ iye quꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ f  5:6 Lc 15:24; Ef 2:1,5; 5:14; Ap 3:1 g 5:8 Ro 12:17; 2Co 8:21; Mt 10:33; Fil 1:27; 1Ti 1:2; 2P 2:1; Jud 4; Ap 2:13 h 5:10 Mr 14:6; 2Co 9:8; Ga 3:10; Stg 2:14‑26; 2Jn 10; Lc 7:44; Jn 13:5‑14; He 11:37 i 5:11 1Ti 5:14 j 5:12 Mr 12:40 k 5:13 Pr 17:9; 3Jn 10 l  5:14 Gn 2:18‑25; 1Co 7:9‑10; 1Ti 4:3; 5:11; Tit 2:4‑5 m 5:15 He 12:13

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 571

1 TIMOTEO 5​, ​6

netꞌijaijiꞌijfikꞌiꞌ ek peꞌquꞌ ƚajaleꞌ. Akaꞌan in hitꞌij les in kꞌiyetij pekheweꞌ nifel qa iꞌnqꞌijatshenij iye keꞌ Intata ƚeꞌlijei. n 18 Qe keꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij paꞌaj: —Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ itꞌonijjiꞌ peꞌyeꞌ ƚejiꞌ paꞌquꞌ wakkayeꞌ in mexe ƚꞌithayiꞌyij quꞌ eniwqhafꞌitijjuꞌ neꞌej trigo neꞌej ƚꞌajits.—  (Dt 25:4) Qa yitꞌij iye: —Week paꞌquꞌ netꞌithayii les ƚeꞌwis quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ƚajaꞌyeꞌ.— o 19 Hasuꞌuj ajeꞌeƚ umtiꞌiƚ quꞌ yijaayiꞌija paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in nifelijkii yitꞌijets in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax paꞌ ewiꞌƚ peꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata. Wetsjuk yijatꞌij iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ nenfelijkii maꞌ qaꞌ hayitseꞌ qaꞌ enikfeliyuuꞌetsha me yijaaꞌija me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌyeꞌ. p 20 Pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata in niteꞌ yiliꞌij quꞌ aqꞌayintaxij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qa les ƚeꞌwis quꞌ ejitheyijetskii quꞌ aqꞌayinij iye in mexe notꞌax wetjuꞌƚ pekheweꞌ yijayan paꞌ Intata hatsꞌinha qaꞌ week nepiꞌyeꞌej pekheweꞌen maꞌ qaꞌ week nenijiweyets quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax. 21 Paꞌ Intata qa haꞌ Jesucristo qa peꞌ teꞌnekumhiꞌyiijiꞌkii angelits quꞌ jinejeƚ, tsepiꞌyeꞌej akaꞌ quꞌ hitꞌij ewets. Aqsiijijkiiha week ekeweꞌ hitꞌij ewets. Yemjeetax quꞌ niteꞌ ejuwaikaleꞌtax peꞌquꞌ enfeliꞌm qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye quꞌ hasuꞌuj itujtseikaninikꞌui ekeweꞌen. q 22 Hasuꞌuj itaqsunijup quꞌ ajeꞌeƚ eniꞌ, maꞌ qaꞌ kuꞌmipjiꞌ ƚeiƚaꞌ paꞌquꞌ nejeƚets peꞌ hats yijayan paꞌ Intata. Qe quꞌ itaqsunijup maꞌ qa quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax pakhaꞌ ƚꞌentaxiꞌ, maꞌ qa hats naqawenkii. Jeƚijuꞌƚ, hasuꞌuj aqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. r 23 Quꞌ oksiꞌwen quꞌ aatsꞌejiꞌ ataweꞌj qa hasuꞌuj ewiꞌƚeꞌƚe naꞌaj iweliꞌ quꞌ iyaꞌjiꞌ ƚammiseꞌƚe quꞌ iyaꞌjiꞌ winoyeꞌ qe week ƚahatsiyij ƚaatsꞌejiꞌijjiꞌ ataweꞌj qa pekhewep iye awtsheijiꞌij. 24 Naꞌl naꞌaj ajeꞌeƚ yinikfeꞌl in uƚꞌax paꞌ ƚunyeꞌj in menteꞌ tafaakanhetiitaxkii. Qa naꞌl iye naꞌaj niteꞌ ajeꞌeƚ yinikfeꞌl in uƚꞌax paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. s 25 Qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌl naꞌaj ajeꞌeƚ yinikfeꞌl in ƚeꞌwis paꞌ yaqsiijkii. Qa naꞌl iye naꞌaj niteꞌ ajeꞌeƚ yinikfeꞌl maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa yinikfeꞌl in ƚeꞌwis paꞌ yaqsiijkii.  















6

Paꞌquꞌ netꞌithayiꞌyiꞌm pakhapeꞌ.

1   Week

peꞌ yijayan paꞌ Intata pekheweꞌ mexe witƚinheyij les ƚeꞌwis quꞌ niwqinhet peꞌ ƚaqa patunits hatsꞌinha pekheweꞌ patunits qaꞌ ham paꞌquꞌ nitꞌijets uƚꞌax paꞌ Intata qa keꞌ ƚeꞌlijei iye. t 2 Qa paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nijayan paꞌ Intata paꞌ ƚaqa patun, qa hasuꞌuj numti quꞌnteꞌ qiyeꞌ quꞌ netithayiiyija. Les ƚeꞌwis quꞌ nijamtiꞌets yijatꞌij  

 5:17 1Ts 5:12  5:19 Dt 19:15 He 6:2; Fil 4:8 n

p

 5:18 Dt 24:14‑15; 1Co 9:9; Lv 19:13; Mt 10:10; Lc 10:7; 2P 2:13  5:21 Lc 11:28 r 5:22 Ex 29:10; Lv 4:15; Lc 4:40; Hch 6:6; 28:8; 1Ti 4:14; s  5:24 Mt 12:41; Jn 5:22‑30; He 9:27 t 6:1 Jn 10:25; Hch 15:14; Ap 14:1 o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 TIMOTEO 6  572

ƚakhaꞌ in tꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ ƚejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata qaꞌ nisuꞌun. Maꞌ qaꞌ les qi quꞌ netꞌithayiyiꞌmha. Akaꞌan ijatshenij pekhewep qa iyajiꞌijets iye quꞌ naqsiijijkiiha. u 3  Quꞌ

Peꞌ iꞌnqꞌijatshenij paꞌ niteꞌ yijaaꞌija.

nanaꞌl paꞌquꞌ ninqꞌijatshenij pekhewepeꞌ iye wiꞌtlijeyeꞌ qa niteꞌ ƚunyeꞌj paꞌ yitꞌij ekeweꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa niteꞌ iye yasiniꞌƚ wetjuꞌƚ kaꞌ injunyejei in jitajayaanija paꞌ Intata, v 4 pakhaꞌan yumtitax quꞌ qiyeꞌjiꞌ qa hamƚe nikfeꞌleꞌets. Ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ ninkꞌaihitikꞌui pakhaꞌ yumtitax pekhewep maꞌ qaꞌ nitꞌijets in les ƚeꞌwisjuꞌ paꞌ yumti ek, qe qaꞌ neneqjeyuꞌujets pekhewep in eqemtshenetsaxij peꞌyeꞌ, maꞌ qa wataꞌnutenij wetjuꞌƚkii peꞌ yumti maꞌ qa tekꞌeƚeyijjuꞌ. Qa pekheweꞌen qa yapjanhet wetjuꞌƚkii iye pekhewepeꞌ. Qa yumtiƚiꞌij peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ w 5 ajeꞌeƚ nayuƚiꞌij wetjuꞌƚ paꞌquꞌ wekwekeꞌ hik ƚunyejei naꞌaj menteꞌ teikꞌuneikiiha. Niteꞌ nikfeꞌlets ekeweꞌ yijaalija wiꞌtlijei. Pekheweꞌen in uyifi peꞌ witlijtsitjii ewiꞌƚƚe in woꞌoikii peꞌquꞌ ƚaxifkineleꞌ qa niteꞌ paꞌ Intata quꞌ nijayan. x 6 Qa yijaaꞌija inek in jiyeƚisij paꞌquꞌ inaxifkineꞌyeꞌ akaꞌan, in jitajayaanija paꞌ Intata qa quꞌ jinteꞌwejuƚenij iye peꞌquꞌ hats nanaꞌl ineꞌm, akaꞌan qa jiyeƚisij paꞌ inaxifkineꞌ pakhaꞌan paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii. Hik akaꞌ witaxifkineꞌ lees week tꞌanipjiꞌ pekheweꞌ witaxifkinel. y 7 Qe ham paꞌquꞌ jinteneyijfikꞌi in jineketsfikꞌi haꞌne seheꞌ ipjiꞌ qa ham iye paꞌquꞌ jintekaꞌx quꞌ jinakikꞌui haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. z 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ jinteꞌwejuƚenij peꞌquꞌ hats nanaꞌl ineꞌm neꞌej inqhinatai qa naꞌaj inaq iye. 9 Qe pekheweꞌ yisuꞌuntax quꞌ les niwqꞌaxin wekwek qaꞌ naꞌnipjiꞌ paꞌ witaqjaajinkeyeꞌj maꞌ qaꞌ nanamjiꞌjuꞌkii paꞌ witiwqeꞌl. Haꞌne witaqjaajinkeyeꞌj hik haꞌne yekaꞌxii pekheweꞌ olots wekwek yisuꞌuntax, qa hamƚe wejuꞌƚiꞌij qa yawtsheten iye. Ekeweꞌ ham wejuꞌƚiꞌij wekwek yisuꞌuntax pekheweꞌen, taꞌƚets quꞌ uƚꞌetseꞌjuꞌ qaꞌ nekaꞌxii paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. 10 Qe paꞌ qi witeqsuꞌunkaꞌxij ekeweꞌ ƚꞌastai nalit pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ uƚꞌaxeꞌ. Naꞌl peꞌ hik ƚunyejei akaꞌan maꞌ qa yanutsheniꞌ in yijayantax paꞌ Intata qa yiliꞌijjuꞌ. Maꞌ qa sujƚe qa yaatsꞌeꞌej pakhaꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌkii. a  













11 Qa

Pablo qi in yakakƚin paꞌ Timoteo.

akhaꞌ Timoteo, akhaꞌ ƚijayan paꞌ Intata. Ilatikꞌuiha ekeweꞌ wekwek uƚꞌets, paꞌ yatsathen yijatꞌij hikpaꞌ aqsiijkii. Qaꞌ ijayaanija iye paꞌ Intata.  6:2 2Ts 2:12; 1Jn 4:16 v 6:3 Ap 11:8; 2P 1:3 w 6:4 2Ti 2:14,23; Tit 3:9; Sal 37:1; Ap 13:6 x 6:5 Ef 4:22; 2Ti 3:8; Tit 1:11,15 y 6:6 Sal 37:16; Pr 15:16; 16:8; Fil 4:11; He 13:5 z 6:7 Job 1:21; Sal 49:17; Ec 5:15 a 6:10 Fil 1:27; 1Ti 1:2; Jud 3 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 573

1 TIMOTEO 6

Hasuꞌuj eqekuꞌ qaꞌ isuꞌun iye, qa week iye eneꞌ jukhew quꞌ isuꞌun. Hasuꞌuj iye onoqmositij quꞌ nanaꞌltax paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. Qa hasuꞌuj iye quꞌ meniwqinhet. b 12 Mawatlaniꞌƚ yijatꞌij peꞌ witaqjaajinkeyejei yisuꞌuntax quꞌ iliꞌij in ƚijayan haꞌ Jesucristo. Hasuꞌuj jeƚikꞌuijiꞌ peꞌyeꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij qe hikpaꞌ tayaꞌyij ei paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚanamitphaꞌm in ƚitꞌijets in ƚijayaanija haꞌ Jesucristo qa olots heꞌ nepiꞌyeꞌej. c 13 Paꞌ Intata hikpaꞌ tisij paꞌ ƚiƚaꞌx eneꞌ week qa haꞌ Jesucristo hikhaꞌ tetfelijiꞌm paꞌaj paꞌ Poncio Pilato in yitꞌijets in wittata. Paꞌ Intata qa haꞌ Jesucristo tsiꞌwenij qa tsepiꞌyeꞌej iye akaꞌ quꞌ kꞌayajiꞌijets. d 14 Ekꞌeenikꞌiha week ekeꞌ hitꞌij ewets. Hasuꞌuj iye nam ej paꞌ uƚꞌax hatsꞌinha qa ham paꞌquꞌ nitꞌij ewets quꞌ aqsiijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ namƚiꞌijii quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. e 15 Paꞌ Intata niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nijanikꞌi paꞌ hats ƚeqjeyumtshenek quꞌ nanam haꞌ Cristo. Paꞌ Intata hikpaꞌ ham ƚukꞌeyiꞌijuꞌƚ in qijiꞌ, hikpaꞌ ewiꞌƚƚe in qi in Wittata haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ, tꞌanipjiꞌ peꞌ qitsjiꞌ wittatal qa week peꞌ witꞌalheijiꞌ peꞌ witsetits. f 16 Hikpaꞌ ewiꞌƚƚe in naꞌliꞌm paꞌ niteꞌ jiwaꞌm, ƚakhaꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ koojo qi in tujjiꞌha niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ nejeƚtaxjuꞌ. Ham paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ hats niꞌweenija paꞌ ƚunyeeꞌjija. Niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ niꞌwen. Ƚakhaꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj quꞌ newetliꞌij in qijiꞌ in Wittata. Amén. g  









17 Pekheweꞌ

Pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii pekheweꞌ patunits.

yiwqꞌaxin wekwek, ijatshenij quꞌ hasuꞌuj numti quꞌ week natꞌanipjiꞌ eneꞌ jukhew qa hasuꞌuj quꞌ netjumtiꞌets peꞌ ƚewekwekits quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ niyinii. Netjumtiꞌets yijatꞌij paꞌ Intata. Pakhaꞌan niteꞌ waꞌm. Hikpaꞌ jiyeƚisijkii ekeꞌ wekwek qe qaꞌ jintatkin haꞌne seheꞌ epjiꞌ. h 18 Naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. Notpolijha paꞌ ƚeꞌwis quꞌ naqsiijkii. Qa qi quꞌ eqꞌiltinhetseꞌ iye, niteꞌ naꞌyijiꞌ peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ pekhewepeꞌ. i 19 Qe quꞌ naqsiijkii akaꞌan maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ najilet peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ, maꞌ qaꞌ nenikfeꞌlets in hats naꞌliꞌm paꞌ yijaaꞌija in witiƚaꞌx qa niteꞌ yiliꞌij iye. 20 Timoteo, anqamkiteꞌej week ekeweꞌ hats ƚꞌijatshenhetiꞌyij. Menitoniꞌmetsha pekheweꞌ wiꞌtlijei niteꞌ yijaalija, qa pekheweꞌ wenqꞌikaꞌaj peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ ipjiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ in tꞌejuyijuꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qaꞌ meꞌnitoniꞌmets iye. j 21 Qe naꞌl peꞌ ujaꞌx tekꞌenikꞌi ekeweꞌen maꞌ qa yiliꞌijjuꞌ in tekꞌentaxikꞌi paꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei. Naꞌlƚek haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ netꞌiftits ewets. k  







b  6:11 1Co 13:1; Ap 13:10 c 6:12 2Ti 4:7; Jud 3; 1Jn 5:12 d 6:13 Mr 13:19; Ro 1:25; Mt 27:11‑14 e 6:14 Tit 2:13; 1Jn 2:28; Ap 11:8 f 6:15 Lc 21:8; Ro 16:27; Dt 10:17; Sal 136:2‑3; Ap 17:14; 19:16 g 6:16 Sal 36:9; 104:2; Jn 1:18; 12:46; Ex 33:20; Jud 25; 1Ti 1:17; Ap 22:21 h 6:17 1S 2:3; Ec 7:8; Ro 11:20; 12:16; Hch 17:25 i 6:18 Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14‑26; 1P 2:12; Ro 12:8,13; Ef 4:28; Mt 6:20 j 6:20 1Ti 1:11; 2Ti 1:12,14; 2:16; 4:4; Tit 1:3,14; He 12:13; Col 2:8; 2:16; 4:4 k 6:21 2Ti 2:18; Fil 1:27; 1Ti 1:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TIMOTEO

1

1   Yakhaꞌ

Mexe wetfel paꞌ Pablo.

Pablo, yakhaꞌ apóstol qe taꞌƚets paꞌ Intata qe qaꞌ henfel haꞌ Jesucristo qe paꞌ Intata yiwjutsiqen quꞌ jineƚisij paꞌ witiƚaꞌx quꞌ natsatꞌetsꞌinij haꞌ Jesucristo. a 2 Haꞌne witfaakanek tꞌejuyii haꞌ Timoteo. Hik hakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ yaꞌseꞌ qe qi in hisuꞌun. Naꞌlƚek paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftits ewets qa quꞌ nenqꞌeletꞌej iye qaꞌ neƚisij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii. b 3 Niteꞌ tsitapi ei qa kꞌiyinjiꞌij neƚuts qa najai qa hitjiijetsphaꞌm paꞌ Intata qiiꞌija in ƚeꞌwisij, hikpaꞌ heꞌyithayiꞌyiꞌm in ƚunyeꞌjek peꞌ yaqwaꞌmhitsikꞌi in tꞌithayiꞌyiꞌm, maꞌ qa hoksiꞌwen in niteꞌ haqsiijkii paꞌ uƚꞌax. c 4 Niteꞌ tsitapiꞌikꞌi in nekjuꞌ keꞌ etꞌilii, hisuꞌuntax quꞌ kꞌewen iye qaꞌ qi quꞌ ets-sinhetiꞌmkii iye. 5 Qe niteꞌ tsitapiꞌij ewets in yijaaꞌija in ƚꞌekꞌenets paꞌ Intata. Keꞌ ewketiꞌ Loida hikkeꞌ yojoꞌoj in tekꞌeenetsha paꞌ Intata qa hik ƚunyeꞌj iye keꞌ enene Eunice, maꞌ qa tsikfeeꞌletsha in akhaꞌ naꞌl eꞌm iye akaꞌan. d 6 Hik taꞌƚijupiꞌ in kꞌakakƚinij quꞌ itujinhetjiꞌ iye paꞌ neƚisij paꞌ Intata in iꞌnkꞌaa heꞌyekuꞌm epjiꞌ. e 7 Qe paꞌ Intata niteꞌ jiyeƚisij paꞌquꞌ espirituyeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ jineꞌnijiwei. Paꞌ Intata jiyeƚisij paꞌ Espíritu taꞌƚets paꞌquꞌ intꞌunhaꞌxeꞌ qa taꞌƚets iye paꞌquꞌ ineqsuꞌunkaꞌxiꞌij eneꞌ week qa paꞌquꞌ injunyejeyeꞌ quꞌ jinewetjeƚ intokꞌoiha. f 8 Hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj mewepinij quꞌ enfel haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Qa hasuꞌuj iye mewepinyij qe in hoyopheƚitii taꞌƚets haꞌ Cristo. Enekijup yijatꞌij qaꞌ kuꞌmijuꞌƚ peꞌ aꞌtits wekwek qe taꞌƚets quꞌ enfel keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Jesús qa paꞌ Intata qaꞌ neƚisij paꞌquꞌ etꞌunhaꞌxeꞌ. g  













 1:1 Hch 13:9; 1Co 1:1; Ef 1:1; Col 1:1; 1Jn 2:25; 5:12 b 1:2 1Ti 1:2; 2Jn 3  1:3 Hch 23:1; 24:16; Ro 9:1; 2Co 1:12; 1Ti 1:19; 3:9; He 10:22; 1P 3:21; Ef 1:6 d  1:5 1Ti 1:5; Hch 16:1 e 1:6 1Ti 5:22 f 1:7 Jn 7:13; 14:27; Ro 8:15; 15:13,19; Lc 1:35; 4:14; 24:49; Hch 1:8; 4:33; 1Co 2:4; 13:1; Ef 3:16,20; 1Ts 1:5 g 1:8 Mr 8:38; Ro 1:16; 2Ti 1:12,16; Hch 4:33; 1Co 1:6; Ap 1:2,9; 12:17; 19:10; 20:4; Ef 3:1; 4:1; Flm 1,9; Lc 1:35; 2Co 13:4 a

c

574 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 575

2 TIMOTEO 1​, ​2

9 Hikpaꞌ

Dios hats jiyiƚin maꞌ qa tayai inijii quꞌ jintaqsiijkii paꞌ yisuꞌun. Akaꞌan niteꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ jintaqsiꞌjtaxijkii. Ƚakhaꞌƚe in taꞌƚets in yisuꞌunƚe quꞌ naqsiijkii qa quꞌ jiniꞌfen iye qe taꞌƚets in hayiits paꞌaj nikfeꞌlets quꞌ natsatꞌetsꞌinij haꞌ Jesucristo. h 10 Qa haneꞌej qa hats teꞌwenhetii akaꞌan qe taꞌƚets in teꞌwenhetii haꞌ Jesucristo, hikhaꞌ Eqiƚinaꞌx. Hikhaꞌ yiwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ ƚetꞌunhaꞌxtax paꞌ witwamhiꞌ qa yaqsiijkii quꞌ neꞌtwenhetii paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij quꞌ nataꞌƚets ekeweꞌ ƚeꞌsits ƚeꞌlijei. i 11 Hik ekeweꞌ heinekumhiꞌyijiijiꞌ qa henfel qa heinekumhiꞌyijiijiꞌ iye quꞌ yaꞌpostoliꞌij qa quꞌ yaꞌmaestroyiꞌij iye. 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in qi in haatsꞌeꞌej ekeweꞌ wekwek. Qa niteꞌƚe hewepinij in henfel qe yakhaꞌ tsikfeꞌletsha haꞌ heikꞌenets qa tsikfeeꞌletsha iye in qiꞌija paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup quꞌ nejeƚets haꞌne hats etisij yiƚaꞌx yamijii quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ. j 13 Itujtseikaninkitekꞌiƚ kekheweꞌ hats ƚespiꞌyeꞌeƚij taꞌƚets ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. Hasuꞌuj eqekuꞌuƚikꞌi qaꞌ eniꞌƚipjiꞌ iye quꞌ ineqsuꞌuniꞌƚ qe ekeweꞌen taꞌƚii haꞌ Jesucristo. k 14 Paꞌ Espíritu Santo hikpaꞌ iꞌnꞌinit jiꞌtejeꞌm hikpaꞌ quꞌ neꞌfenij quꞌ jeeƚetsha ekeweꞌ hats neƚisij ƚeꞌlijei quꞌ enfel. 15 Qa hats ƚenikfeꞌlets week hekheweꞌ taꞌƚii haꞌ seheꞌ Asia hats yakꞌesyikꞌuikii qa hats tsiwuꞌmiꞌ qa week hekhewep hakhaꞌ Figelo qa haꞌ Hermógenes. l 16 Naꞌlƚek haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ niꞌfen hekheweꞌ yatsatꞌetsij haꞌ Onesíforo qe hakhaꞌan olotsij qa tsiꞌfenjiꞌjii maꞌ qaꞌ yetꞌunjiꞌij qa niteꞌ iye yisuꞌun quꞌ newepinyij in hoꞌyopheƚitiꞌyij eneweꞌ foƚoƚikꞌil. m 17 In iꞌnkꞌa namets haꞌne witset Roma qa ajeꞌeƚ paꞌaj qi in woyiikii. Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa tsiꞌwen. n 18 Naꞌlƚek paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ netisij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ niꞌfen hatseꞌ hakhaꞌan quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ. Akhaꞌ hats ƚenikfeꞌlets hakhaꞌan in qi in jiyiꞌfen haꞌ witsetꞌii Efeso. o  

















2

1   Qa

Mentꞌunhet qa paꞌ Jesucristo qaꞌ neꞌfen.

hik taꞌƚijupiꞌ akhaꞌ, yaꞌs Timoteo, mentꞌunhet qa haꞌ Jesucristo qaꞌ neꞌfen maꞌ qaꞌ etꞌuneꞌ. p

h  1:9 Ro 8:28; 9:11; 11:14,29; He 3:1; Ef 1:11; 2:9; Fil 2:13; Pr 19:21; Is 42:6; 46:10; Hch 2:23; 4:28; 26:16 i 1:10 Lc 21:8; 2Ti 4:1; 1Jn 2:7,28; 5:12; Jn 8:51; Fil 3:10 j  1:12 Fil 1:29; 2Ti 2:9; 4:8; 1Ti 1:11; 6:20; Tit 1:3; Fil 1:6 k 1:13 1Ti 1:10; 6:3; Tit 1:9; 2:1; 2Ti 2:2; 3:14 l 1:15 Hch 6:9; 16:6; 2Ti 4:10‑16 m 1:16 Lc 1:50; 2Ti 4:19; Flm 7,10,20; Hch 16:26; 20:23; 21:33; 23:29; 26:29; Ef 6:20 n 1:17 Ro 1:7 o 1:18 Lc 1:50; Ef 1:1 p  2:1 Ga 1:6; 2P 3:18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TIMOTEO 2  576 2  Qa

kekheweꞌ hitꞌij ewets Intata ƚeꞌlijei hik akaꞌaj olots heꞌ tsepiꞌyeꞌej, kekheweꞌen ujaꞌxƚe quꞌ ijatshenij pekheweꞌ quꞌ yijaaꞌija quꞌ nisuꞌun quꞌ ninqꞌijatshenij iye ekeweꞌen. q 3 Hasuꞌuj quꞌ newuꞌmjuꞌ pekheweꞌ wekwek aꞌtits taꞌƚets in ƚenfel haꞌ Jesucristo hik ejunyeꞌjeꞌ yijatꞌij naꞌaj oqꞌopheƚinetsiꞌl in yaqsiijkii paꞌquꞌ nitꞌijets paꞌ tekꞌenets. r 4 Ham paꞌquꞌ oqꞌopheƚinetsiꞌleꞌ quꞌ meheyiꞌij quꞌ nithayiki pakhapeꞌ iye. Ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii quꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii paꞌ tekꞌenets qe hikpaꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ maꞌ qa oqꞌopheƚinetsiꞌlij. 5 Qa hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj iꞌnjiꞌtejeꞌm neꞌej ikij wetjuꞌƚ quꞌ nanaxtaxij niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netestii qe niteꞌ yaqsiꞌjijkii pakhaꞌ hats wenittaxij. 6 Pakhaꞌ yithayiki paꞌ witꞌenekjuꞌ qa hikpaꞌ quꞌ nojo quꞌ netestiꞌyij peꞌyeꞌ peꞌ ƚei paꞌ witꞌenekjuꞌ. s 7 Ijamtiꞌijupkiiha ekeweꞌ hitꞌij ewets qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ neꞌfenij quꞌ enikfeꞌlikꞌiha week ekeweꞌen. 8 Maxtayitikꞌiha, haꞌ Jesucristo hikhaꞌ waꞌmtax qa iꞌnkꞌaƚe qa iƚaꞌx iye, qa hik hakhaꞌ iye taꞌƚets paꞌ Davidꞌikꞌi. Hik akaꞌ yitꞌij ekeweꞌ henfeljiꞌij ƚeꞌsits wiꞌtlijei. t 9 Akaꞌan hik akaꞌ taꞌƚets in qi in haatsꞌeꞌej ekeweꞌ wekwek qa in hoꞌyopheƚitiꞌyij iye eneweꞌ foƚoƚikꞌil hik ƚunyeꞌj quꞌ qi quꞌ haqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qa ekeweꞌƚe ƚeꞌlijei paꞌ Intata qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ notꞌopheƚitii. 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netswuꞌmjuꞌ pekheweꞌ wekwek qe taꞌƚets paꞌ yeqsuꞌunkaꞌxij pekheweꞌ jukhew qa efuts iye hats tꞌekuꞌmiijiꞌkii paꞌaj paꞌ Intata hatsꞌinha qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iƚiyeꞌjeek hatseꞌ maꞌ qaꞌ nanaꞌliꞌm iye paꞌ witisaꞌxiꞌmkii niteꞌ yiliꞌij taꞌƚets haꞌ Jesucristo. u 11 Akaꞌ quꞌ hitꞌij wiꞌtlijei akaꞌan yijaaꞌija: Quꞌ hats week jinanaxiꞌƚjuꞌ haꞌ Cristo maꞌ qaꞌ hats jinaꞌnjiijupekha hakhaꞌan. v 12 Quꞌnteꞌ jinteliyiꞌij yemjeetax peꞌ wekwek aꞌtits maꞌ qaꞌ nanaꞌl jeek paꞌquꞌ jintenekꞌenheꞌyij quꞌ jinamtaxii paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ. Qa quꞌ jinewelkutƚiꞌijkii maꞌ qaꞌ newelkutjiꞌij inij kiyek. w 13 Inekhewel quꞌnteꞌ jintaqsiꞌjiꞌijkii paꞌquꞌ hats jineniwjutsiqentaxij, ƚakhaꞌƚe qa niteꞌ yisuꞌun quꞌnteꞌ naqsiꞌjiꞌijkii paꞌquꞌ hats neniwjutsiqenij qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ nowotkꞌonƚeteꞌmkii.  





















14  Timoteo,

In ƚeqejkunenekꞌej niteꞌ ƚewepinij.

iyeketijets iye akaꞌan quꞌ enfeliꞌm heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata, hikpaꞌ quꞌ neꞌwenij qa hikpaꞌ iye quꞌ nepiꞌyeꞌej quꞌ enfeliꞌm heꞌ inejefets quꞌ hasuꞌuj uƚꞌetsewetjuꞌƚkii. Akaꞌan ham  2:2 2Ti 1:13; Nm 12:7 r 2:3 1Ti 1:18 s 2:6 1Co 9:10 t 2:8 Mt 17:9; Jn 21:14  2:10 Stg 1:12; Mt 24:22; Lc 9:32; 24:26; Jn 17:24; 2Co 3:18; 1P 5:1,4; 2P 3:18 v  2:11 1Ti 1:15; 3:1; 4:9; Tit 3:8; Jn 8:51 w 2:12 Ap 20:4 q

u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 577

2 TIMOTEO 2

wejuꞌƚiꞌij qe peꞌquꞌ nepiꞌyeꞌej in uƚꞌets wetjuꞌƚ maꞌ qaꞌ niwuƚꞌenhet peꞌ ƚaqjamtikineyejeitaxkii. x 15 Aqsiijkii week paꞌ ƚukꞌeꞌ paꞌ eꞌwejuꞌƚij quꞌ aqsiijkii hatsꞌinha quꞌ qi quꞌ nisuꞌun hatseꞌ paꞌ Intata paꞌ ithayijkit qe akhaꞌ in ƚeqejkunenekꞌej qa niteꞌ ƚewepinij in ƚithayiyiꞌm. Qa yijaaꞌija iye in ƚiꞌnqꞌijatshenij kekheweꞌ yijaalija in wiꞌtlijei. y 16 Meꞌnitoniꞌmets pekheweꞌ ham wejuꞌƚiꞌij wiꞌtlijei tꞌejuyijuꞌƚ ekeweꞌ Intata ƚeꞌlijei, qe pekheweꞌ nifel pekheweꞌ wiꞌtlijei ham wejuꞌƚiꞌij week neƚuts les totsimets paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. z 17 Qa pekheweꞌ iꞌnqꞌijatshentaxij pekheweꞌen qa week neƚuts quꞌ netꞌijaifikꞌi quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj iftsax witjaꞌmeꞌt in week neƚuts tꞌijaifikꞌi hastaax qa yaqꞌal inij. Eneweꞌen iꞌnjiꞌtejeꞌm hakhaꞌ Himeneo qa haꞌ Fileto. a 18 Hik hekheweꞌ ikikꞌuifikꞌi qa yiliꞌijjuꞌ in tekꞌentaxikꞌi kekheweꞌ yijaalija in wiꞌtlijei qa yitꞌijets in hats tꞌaniꞌ paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ iƚiyeꞌ peꞌ hats naxjuꞌ. Maꞌ qa yiwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeitaxij haꞌ Cristo peꞌ ujaꞌx. b 19 Qa paꞌ Intata qa hatsƚe yeniꞌ peꞌ ewiꞌƚ ƚetuk tꞌunjiꞌ qa yeniꞌ iye paꞌ ƚeꞌnikahat qa yitꞌij: Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij nikfeꞌlets pekheweꞌ hats yatsatꞌetsij. Qa pakhap qa yitꞌij: Neꞌnitonimetsha paꞌ uƚꞌax week pekheweꞌ yitꞌij kaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. c 20 Neꞌej ewiꞌƚ qi wititsiꞌ niteꞌ ujaꞌxƚe quꞌ naꞌnifi neꞌej ƚeꞌsits tokꞌol oro qa neꞌej plata qe naꞌl iye neꞌej tokꞌol najak qa neꞌej sehel iye. Naꞌl peꞌ tꞌejuyets in qijiꞌ paꞌquꞌ neƚuyeꞌ qa naꞌl peꞌ tꞌejuyetsek in tanatkinheꞌyijiꞌ pakhaꞌ tejilii niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jiꞌntꞌekuꞌmets. d 21 Paꞌquꞌ niliꞌij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa wenitonimetsha iye, pakhaꞌan qa hik ƚunyeꞌjeꞌ pekheweꞌ tokꞌol tꞌejuyets paꞌ qijiꞌ ƚeꞌwis neƚu, qaꞌ qi iye quꞌ natsathenii paꞌ Intata. Qa paꞌ Intata qa lees yisuꞌun in natkin. Pakhaꞌan hats ham hamiꞌikꞌui quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nithayiki paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ. e 22 Ilatikꞌuiha peꞌ wekwek uƚꞌets yisuꞌun pekheweꞌ mexe jutjanhets, mowoꞌoi yijatꞌij paꞌ yatsathen qa paꞌnteꞌ witqekuyeꞌjij paꞌ Intata qa paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx qa quꞌ nikesimen iye paꞌ ataweꞌj in ƚunyejeyek week pekheweꞌ yijaaꞌija in iyinii paꞌ Intata qa yoksiꞌwen iye in niteꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax. f 23 Mewetwuꞌmikꞌuiha pekheweꞌ tefelhitii niteꞌ yeqetꞌetskii in tefelhitiitax. Hats ƚenikfeꞌlets ekeweꞌen in naꞌl neꞌej uƚꞌetsij wetjuꞌƚkii  

















 2:14 1Ti 6:4 y 2:15 Ef 1:13; Col 1:5; Stg 1:18 z 2:16 Jud 18 a 2:17 1Ti 1:20  2:18 Hch 17:32; 1Co 15:12‑17; 2Ts 2:1‑2; 1Ti 1:19; 6:21 c 2:19 Jos 23:7; Est 9:4; Ro 15:20; Ef 1:21; Nm 16:5,26‑27; Pr 2:6; 3:7; Jn 10:14,27; 1Co 8:3; Hch 15:14; Lv 24:11,16; Sal 6:9; 33:15; Is 26:13; 52:11; Jer 20:9 d 2:20 Ro 9:21 e 2:21 2Co 9:8; Ga 3:10; 1Ti 5:10 f  2:22 1Ti 4:12; 6:11; Stg 4:7; Lc 12:51; 2Ti 1:2; He 12:14; 3Jn 15; Gn 13:4 x

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TIMOTEO 2​, ​3  578 24  qe

paꞌquꞌ natsatꞌaxij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij niteꞌ ƚeꞌwis quꞌ naqsiijkii quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ wetjuꞌƚ peꞌyeꞌ. Nisuꞌun yijatꞌij eneꞌ week jukhew, qa nikfeꞌlets iye paꞌquꞌ ninqꞌijatshenij, qa niteꞌ iye ajeꞌeƚ quꞌ naꞌnayuꞌumkii peꞌyeꞌ, g 25 naqsiꞌjijetskiiha yijatꞌij quꞌ nenfeeliꞌmha pekheweꞌ quꞌ netꞌejuitaxijuꞌƚ ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei. Qa paꞌ Intata qꞌax quꞌ nilinenij paꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii maꞌ qaꞌ nenikfeꞌlets paꞌ yijaaꞌija, h 26 qaꞌ nonomphaꞌmkii qaꞌ nilatikꞌuikii paꞌ witiwqeꞌl hikpaꞌ nopheꞌƚtaxijjuꞌ paꞌ inwoꞌmet, maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ inwoꞌmet. i  



3

1   Les

Paꞌ yaqsiijkii hatseꞌ peꞌ jukhew peꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚutsjiꞌ.

ƚeꞌwis quꞌ enikfeꞌlets iye akaꞌ haneꞌej quꞌ henfel. Pekheweꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚutsjiꞌ qi quꞌ jutsitaxeꞌ hatseꞌ. j 2 Eneꞌ jukhew qa efuts ewiꞌƚƚe quꞌ natjamti ƚetets hatseꞌ, qi quꞌ nisuꞌun ekeꞌ ƚꞌastai, weniwqinhetij paꞌquꞌ naqsiijkii, yumti quꞌ week natꞌanipjiꞌ pekhewep, uƚꞌetsikꞌikii ƚeꞌlijei, niteꞌ tekꞌenets peꞌquꞌ ƚꞌalheyeꞌ, niteꞌ yiꞌsinhetij in testiitaxij peꞌyeꞌ, niteꞌ yiwqinhetjiꞌ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Intata, k 3 hamitsiꞌm paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx, niteꞌ yisuꞌun quꞌ ƚeꞌsitsiꞌiƚ wetjuꞌƚ peꞌyeꞌ, wotkꞌonƚiꞌijkii paꞌquꞌ nenfeltaxijkii peꞌyeꞌ, niteꞌ wetjeƚƚotokꞌoi yaqsiꞌjƚiꞌijkii paꞌquꞌ nisuꞌun, hamitsiꞌm paꞌ witqꞌiltiyeꞌj, ƚꞌejuihifetsij paꞌ ƚeꞌwis, l 4 yawitjiꞌijiꞌ peꞌyeꞌ peꞌquꞌ ƚejuwaikaaletaxija, niteꞌ yijamti ekuꞌujupkii in yaqsiijkii peꞌyeꞌ, yumti quꞌ qitseꞌjiꞌ wiikfikꞌi, les yaftsin ekeꞌ wekwek qa niteꞌ yaftsin paꞌ Intata. m 5 Eneweꞌen hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ neꞌej wooꞌoiha paꞌ Intata qa niteꞌƚe yumti quꞌ yijaaꞌija peꞌquꞌ nepiꞌyeꞌtaxikꞌi keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm paꞌ Intata ƚetꞌunhaꞌx. Menitoniꞌmetsha eneweꞌen n 6 qe eneweꞌen naꞌl peꞌ uyikꞌiꞌ peꞌ wititsil qa woꞌtkꞌoniꞌmkii peꞌ niteꞌ teqeneƚuikii efuts yoksiꞌwentax peꞌ olots ƚewuƚꞌets qa ewiꞌƚƚe in nikfeliyuꞌets peꞌquꞌ iꞌnkꞌa nepiyeꞌekꞌi uƚꞌets. o 7 Pekheweꞌ efuts week ƚahatsiyij wenijatshenij qa nikfeꞌlets, qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nenikfeꞌlets paꞌ yijaaꞌija. p 8 Pekheweꞌ uyikꞌiꞌ peꞌ wititsil. Pekheweꞌen hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ paꞌaj paꞌ Janes qa paꞌ Jambres in tꞌejuyijuꞌƚ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi. Pekheweꞌen ƚꞌejuihifetsij paꞌ yijaaꞌija. Ewiꞌƚƚe in yijamtiꞌets paꞌ uƚꞌax. Niteꞌ yijaaꞌija quꞌ nittaxijets quꞌ nijayan paꞌ Intata. q 9 Qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nape qe week quꞌ nenikfeꞌlets hatseꞌ paꞌ ƚunyejei in aqawitjinhets in ƚunyejeyek paꞌaj pekheweꞌ wetsjuk tꞌejuyijuꞌƚ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi in niteꞌ wejuꞌƚijuꞌƚ paꞌaj.  















 2:24 Ap 11:8; Jn 6:52; Hch 7:26; Stg 4:2 h 2:25 Stg 3:13; Hch 26:20; Ro 2:4; 2Co 7:9‑10  2:26 1Ti 3:7; Jn 1:13 j 3:1 Jn 6:39; Fil 1:6; 1P 1:5; 2P 3:3; Jud 18 k 3:2 Fil 2:21; Lc 16:14; 1:51; 1Ti 1:9; 3:3; 6:4,10; Pr 16:18; Ro 1:30 l 3:3 Jn 14:6; Tit 1:8 m 3:4 Lc 6:16; Hch 7:52; 19:36; 1Ti 3:6; 6:4; Fil 3:19 n 3:5 1Co 4:20; 2Co 13:4; Tit 1:16; Mt 7:15; 2Ts 3:6 o  3:6 2P 1:4; 2:10 p 3:7 2Co 11:10; 1Ti 2:4; 2Ti 2:25; Tit 1:1 q 3:8 Ex 7:11‑12; 8:18; 9:11; Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2; 1Co 14:14; Fil 4:7; 2Co 13:5‑7 g i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 579

2 TIMOTEO 3​, ​4

Timoteo yijayanij paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Pablo.

10  Qa

akhaꞌ Timoteo, akhaꞌ ƚijayaanija qa ƚaqsiꞌjijkii iye kekheweꞌ kꞌinqꞌijatshenij qa ƚatsjayanij iye kaꞌ yijunyeꞌj, qa paꞌ hisuꞌun quꞌ haqsiijkii, qa paꞌ niteꞌ yeqekuyeꞌjij paꞌ Intata, qa in niteꞌ kꞌitaqsunijup peꞌyeꞌ, qa in hisuꞌun iye eneꞌ week, qa in niteꞌ tsꞌitaxij paꞌ hisuꞌun quꞌ haqsiijkii. r 11 Qa ƚatsjayanij iye kaꞌ yijunyeꞌj in hentꞌunhetijuꞌƚ in qi in hayawitjaxtiitax qa kekheweꞌ iye aꞌtits yinifenyejeikii in ƚunyeꞌjek kaꞌ yijunyeꞌjkii hakhaꞌ witsetꞌii Antioquía qa kaꞌ yijunyeꞌjkii iye haꞌ witsetꞌii Iconio qa kaꞌ yijunyeꞌjkii iye haꞌ witsetꞌii Listra. ¡Hayits qa qi in hayaatshenhetiikii! Qa week ekeweꞌen tsaqsiꞌjij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. s 12 Qa yijaaꞌija, week pekheweꞌ yijayan haꞌ Jesucristo pekheweꞌ yisuꞌuunija quꞌ naqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata maꞌ qa tawitjaxtii. t 13 Qa pekheweꞌƚe yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa aqawitjinhets iye qaꞌ week neƚuts lees qi quꞌ netꞌijayijfikꞌi paꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii. Aqawitjinhetstax qa ƚekhewel qa tawitjaxtiijuꞌ ek. u 14 Qa akhaꞌ anqamkitekꞌij yapeꞌenha quꞌ aqsiijkii kekheweꞌ hats ƚenikfeꞌlets kekheweꞌen yijaalija. Qa ƚenikfeꞌlets iye ƚekpaꞌ nijatshenij, v 15 qaꞌ menikfelitets iye in menteꞌ eꞌqi in ƚenikfeꞌlets keꞌ Intata ƚeꞌlijei hik kekheweꞌ quꞌ neƚisij paꞌquꞌ ikfeliyaꞌxeꞌkii qaꞌ nijtsꞌenii iye paꞌnteꞌ witqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo qaꞌ neƚisij paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. w 16 Week keꞌ Intata ƚeꞌlijei taꞌƚets paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ Intata. Ekeweꞌen wejuꞌƚij quꞌ jiꞌnijatshenij paꞌ yijaaꞌija. Qa yasin jiꞌtejeꞌmha iye paꞌ injunyeꞌj in uƚꞌax qa yaqsiijkii quꞌ jinatsathenket qa jiyijatshenij paꞌ yatsathen x 17 hatsꞌinha paꞌquꞌ nijayaanija paꞌ Intata qaꞌ nenikfeeꞌletsha qaꞌ hats ham hamikꞌui quꞌ naqsiijkii peꞌ tꞌejuyets paꞌ Intata. y  













4

1   Paꞌ

Meꞌnqꞌijatshenij keꞌ Intata ƚeꞌlijei.

Intata qa haꞌ Jesucristo hikhaꞌ yejeyumtshen hatseꞌ peꞌ iƚii qa yejeyumtshen iye peꞌ naxjuꞌ qa paꞌ ƚꞌilithijiijuꞌ quꞌ neꞌtwenhetiitaxija hatseꞌ qaꞌ netnekꞌenhei. Eneweꞌen tsepiꞌyeꞌej akaꞌ quꞌ kꞌayajiꞌijets. z 2 Enfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei, enfel in yamets paꞌ ƚahatsꞌij in notꞌax wetjuꞌƚ qa ƚunyeꞌj jiꞌij iye in hamtax peꞌquꞌ nonotꞌax wetjuꞌƚ, enfeeliꞌmha paꞌ iikjiꞌha paꞌquꞌ numtiƚetax peꞌyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ nenikfeꞌlets, aqꞌayinij paꞌquꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii, ijatshenij qa akakƚinij iye quꞌ naqsiijijkiiha qa hasuꞌuj quꞌ itaqsunijup.  

 3:10 Pr 19:21; Hch 11:23; 1Co 13:1; 1Jn 4:16 s 3:11 Ga 5:24; Fil 3:10; Hch 13:14,51; 14:6,8,19,21; 16:2; 27:5 t 3:12 Jn 15:20; Hch 14:22; 2Co 4:9‑10 u 3:13 Ap 20:10 v  3:14 2Ti 1:13 w 3:15 Mt 26:54; 2P 1:20‑21; Hch 4:12; 2Co 7:10; He 5:9 x  3:16 2P 1:20‑21 y 3:17 2Co 9:8; Ga 3:10; 1Ti 5:10; 2Ti 2:21 z 4:1 Jn 5:22‑30; Ro 5:18; 14:9; 1P 4:5; Ap 18:8; 19:11; Mr 1:15; Hch 20:25 r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 TIMOTEO 4  580 3  Qe

yamets hatseꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hats niteꞌ nisuꞌuuniꞌija paꞌ yijaaꞌija in yittaxij ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei. Ewiꞌƚƚe hatseꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nepiyeꞌekꞌi pakhaꞌ quꞌ ƚekheweleꞌƚe quꞌ nisuꞌun. Maꞌ qaꞌ nowoꞌoikii peꞌquꞌ nijatshenij pakhaꞌ ƚekhewelƚe in yisuꞌun quꞌ nepiyeꞌekꞌi. a 4 Niteꞌ nexpiikeyuꞌuj hatseꞌ paꞌ yijaaꞌija in yitꞌij ekeweꞌ Intata ƚeꞌlijei, qe ewiꞌƚƚe quꞌ nenexpiikeyuꞌuj neꞌej tefelhitiyikꞌi niteꞌ yijaalija (cuentos). b 5 Qa akhaꞌ, week neƚuts matjanitheenija. Hasuꞌuj neqenijan ej pekheweꞌ aꞌtits. Aqsiijkii paꞌ ithayijkit quꞌ maꞌajfikꞌi quꞌ enfel haꞌ Jesucristo. Ƚeꞌwis quꞌ aqsiꞌjijkiiha pakhaꞌ hats ƚꞌithayiki. c 6 Qe yakhaꞌ hats hik yijunyeꞌj naꞌaj ofrenda iweliꞌ quꞌ naꞌnatsiijijuꞌ hatseꞌ peꞌ metiꞌm paꞌ tꞌejuyets naꞌaj witqisit ofrenda qe paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ hailanhetii qaꞌ hawaꞌm hats kꞌesets. d 7 Yakhaꞌ qi in hawatlanipjiꞌ ekeꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo qa hawaꞌnqꞌan iye qa haneꞌej qa hats tsaqhatꞌaxij ekeweꞌen. Qa pakhaꞌƚe niteꞌ yeqekuyeꞌjij haꞌ Jesucristo qa niteꞌ hiliꞌij. 8 Paꞌ yijaꞌ hatseꞌ hats tsꞌotkiꞌikꞌui, pakhaꞌan yijaꞌ hatseꞌ taꞌƚets in haqsiijkii paꞌ yatsathen. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ juez yatsathen tseƚisij hatseꞌ quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ. Qa niteꞌ yeƚꞌewiꞌƚƚe quꞌ nesƚisij qe week iye pekheweꞌ yisuꞌunikꞌui quꞌ netpiltaxjuꞌ. e 9 Mowoqekuꞌui watꞌij quꞌ ajeꞌeƚ anam qaꞌ jineweꞌtwen iye. f 10 Qe haꞌ Demas hats tsiwuꞌmiꞌ qe les in yisuꞌun haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa hats yamii haꞌ witset Tesalónica. Qa haꞌ Crescente qa yamiyek haꞌ witset Galacia. Qa hakhaꞌƚe Tito qa yamiyek haꞌ witset Dalmacia. g 11 Ewiꞌƚƚe naꞌ Lucas in amanyijup. Eqeꞌmets haꞌ Marcos quꞌ ijtsꞌeyeꞌkii qaꞌ enkaꞌxyii qe hakhaꞌan tsikfeꞌlets in ƚekeꞌ quꞌ jiniꞌfenij kaꞌ iꞌnithayijkit. h 12 Haꞌ Tíquico hikhaꞌ hukinii haꞌ witset Efeso. i 13 Quꞌ enektax qaꞌ enteneyij haꞌ yiꞌntilafit haꞌ henejetijup haꞌ inejefe Carpo haꞌ witsetꞌii Troas, qa heꞌ yifaakanhei iye, qa quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ week enkaꞌx heꞌ witfaakanhei qa lees hisuꞌun quꞌ enkaꞌx heꞌ inqaꞌmet ƚꞌajits witfaakanhei. j 14 Haꞌ Alejandro nijketits naqsiꞌjjuꞌ qi in uƚꞌax kaꞌ yaqsiꞌj yeꞌmijkii. Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ nepiletipjiꞌ hatseꞌ kaꞌ yaqsiijkii. k 15 Qa akhaꞌ iye jeƚijuꞌƚ hakhaꞌan, qe hakhaꞌan qi in tꞌejuyijuꞌƚ kekheweꞌ jiwenqꞌijatshentaxij. l 16 In iꞌnkꞌaa hewetkaꞌxetsjiꞌ haꞌ juez ham paꞌquꞌ netsiꞌfen. Week yakꞌesyikꞌuikii. Kꞌiyinijets paꞌ Intata quꞌ hasuꞌuj nitanithen eneweꞌen. m  

























 4:3 Ro 15:4 b 4:4 1Ti 1:4; 4:7; Tit 1:14; 2P 1:16 c 4:5 Hch 21:8; Ef 4:11 d 4:6 Gn 35:14; Fil 2:17 e 4:8 Jn 5:22‑30; 15:17; Ap 12:1; Lc 18:2,6; Hch 10:42; He 12:23; Tit 2:13; 1Jn 2:28 f 4:9 Tit 3:12 g 4:10 Col 4:14; Flm 24; 2Ti 1:15; Hch 17:1; Ga 1:2; Tit 1:4 h  4:11 Col 4:14; Flm 24; Hch 15:37‑39 i 4:12 Hch 20:4; Tit 3:12 j 4:13 Hch 16:8 k  4:14 1Ti 1:20 l 4:15 2Ti 1:14; 2P 3:17 m 4:16 2Ti 1:15 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 581

2 TIMOTEO 4

17 Qa

hakhaꞌƚe Yatsatꞌaxꞌinij qa hikhaꞌ iꞌnyijup maꞌ qa tsitꞌunhet, qa hiwqꞌaxinij in henfeljiꞌjuꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei qa week tsepiꞌyeꞌej, eneweꞌen niteꞌ judiol. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nesƚuj peꞌ athilets qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij iꞌnyijup. 18 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij tsilithinikꞌui hatseꞌ paꞌ uƚꞌax maꞌ qaꞌ natsaqsiꞌj qaꞌ neskaꞌxii paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. Jitewqinhetjiꞌha haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij eneꞌ week ƚahatsiyij. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). n  

19 Hewetfelii

Pablo qa wetfeliꞌm qe hats ƚꞌakaꞌtheꞌƚe.

keꞌ Priscila qa haꞌ ƚewheꞌyeꞌ Aquila, qa week heꞌ yatsatꞌetsij haꞌ Onesíforo. o 20 Haꞌ Erasto amaniꞌ haꞌ witsetꞌii Corinto, qa haꞌƚe Trófimo qa hiwuꞌmiꞌ haꞌ witsetꞌii Mileto qe mexe wanqaatsꞌeꞌ. p 21 Ifꞌelitikꞌi quꞌ enek in mexenteꞌ yamets quꞌ kꞌuyeꞌ. Wetfelteꞌ ei nakhaꞌ Eubulo qa naꞌ Pudente, qa nakhaꞌ iye Lino, qa nekheꞌ Claudia qa week neꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata. 22 Haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ naꞌn ejupha. Qa paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj quꞌ naꞌniꞌƚ ejupha iye.  





n  4:18 Mr 1:15; Hch 20:25 19:22; 21:29

 4:19 Hch 18:2; 2Ti 1:16

o

p

 4:20 Ro 16:23; Hch 20:4,15,17;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

TITO

1

1   Yakhaꞌ

Pablo mexe wetfel.

Pablo, ƚeqejkunenek paꞌ Intata qa apóstol a iye qe tꞌekuꞌmyiijiꞌ haꞌ Jesucristo. Heinekumhiꞌyiijiꞌ qe qaꞌ henfeliꞌm pekheweꞌ hayiits tꞌekuꞌmiijiꞌ pakhaꞌaj paꞌ Intata quꞌ ƚelitsiꞌij. Maꞌ qaꞌ nanaꞌliꞌm pakhaꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj qaꞌ nenikfeꞌlets iye paꞌ yijaaꞌija in taꞌƚets paꞌ Intata. b 2 Pakhaꞌ jiwetjumtiꞌets pakhaꞌan witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, hikpaꞌ hayiits paꞌaj in mexe ham haꞌne week in yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata. Paꞌ Intata niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nafꞌaliƚiꞌij paꞌquꞌ hats nitꞌij. c 3 Qa haneꞌej, paꞌ ƚeqjeyumtshenek in hats yamets paꞌaj, maꞌ qa hats naꞌl akaꞌ hats yiwjutsiqen paꞌaj maꞌ qa tsꞌukin qa henfel keꞌ ƚeꞌlijei hakhaꞌ Dios Yatsatꞌaxꞌinij Eqiƚinaꞌx. d 4 Haꞌne witfaakanek tꞌejuyii haꞌ Tito. Hik hakhaꞌ yijaaꞌija in hik ƚunyeꞌj quꞌ yaꞌseꞌ qe taꞌƚets in yijaaꞌija in heikꞌeniꞌƚets haꞌ Jesús. Naꞌlƚek paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo eqiƚinaꞌx quꞌ netꞌiftits ewets qaꞌ neƚisij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌx. e  





5  Haꞌ

Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netnekumhiꞌyiꞌ qa netnekꞌenheꞌyij peꞌ witlijtsitjii.

ƚꞌisƚawetꞌii seheꞌ ƚii Creta hikhaꞌ kꞌejetiꞌ qe qaꞌ anqhatꞌaxij kakhaꞌ mexe hamtaxikꞌui kakhaꞌan quꞌ jeƚiijiꞌ peꞌquꞌ netnekꞌenheꞌyij hekheweꞌ yijayan haꞌ Jesús in ujaꞌxek heꞌ witsetits iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Creta. Hik akaꞌ kꞌayajiꞌijets. f 6 Pakhaꞌ quꞌ nejeƚets peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo qa akaꞌan quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ maꞌ qaꞌ netnekumhiꞌyiꞌ, nowoꞌoi quꞌ hasuꞌuj nenitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ, qaꞌ ewiꞌƚeꞌƚiꞌi  

a  1:1 Apóstol ikjiꞌ witꞌukinekꞌij quꞌ nenfel keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata. b 1:1 Hch 13:9; 16:17; Ro 1:1; 8:33; Ef 6:6; Stg 1:1; 1P 2:16; Ap 1:1; Mt 22:14; 24:22; Lc 18:7; Col 3:12; 1Co 1:27‑28; 1Ts 1:4; Stg 2:5; 1Ti 2:4; 6:3; 2Ti 3:7 c 1:2 1Co 15:19; Tit 3:7; He 6:18; 9:15; Nm 23:19; Ro 1:2; 2Ti 1:9 d 1:3 Jn 1:1; 2:22; 21:1; 2Co 4:11; 1P 5:4; 1Jn 1:2; 2Ti 1:12,14; 2:15; He 4:12; 1Ti 1:1,11; 2:3; 6:20; Tit 2:10; 3:4; Jud 25 e 1:4 2Co 2:13; 7:6,13‑14; 8:6,16,23; 12:18; Ga 2:1,3; 2Ti 4:10; 1Ti 1:2; Ro 1:7; 1Co 1:3 f 1:5 Hch 27:7,12‑13; 1Ti 3:1‑7; 5:17

582 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 583

TITO 1

iye peꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, peꞌquꞌ ƚelitseꞌ nijayan haꞌ Jesucristo, qa hasuꞌuj quꞌ netniiheꞌyij quꞌ niteꞌ netkꞌeneꞌets peꞌquꞌ ƚꞌalheyeꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌnteꞌ nimpiꞌyeleꞌ. g 7 Qe paꞌquꞌ nejeƚets peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo nowoꞌoi quꞌ hasuꞌuj nenitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ qe ƚakhaꞌ ƚeqejkunenek paꞌ Intata. Qa hasuꞌuj quꞌ numti quꞌ week natꞌanipjiꞌ, qa quꞌ peteyiꞌikꞌuyii peꞌyeꞌ qaꞌ hasuꞌuj ajeꞌeƚ naꞌnayuꞌkii, hasuꞌuj nekꞌuwet, hasuꞌuj nisuꞌun quꞌ netqekꞌuyij ƚokoi, hasuꞌuj iye nisuꞌun ƚꞌastai. h 8 Akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ yijatꞌij, netisij ƚewhiꞌwetꞌeꞌ peꞌquꞌ niꞌwenikꞌui, nisuꞌun week paꞌ ƚeꞌwis, qaꞌ nejeeƚꞌekuꞌukꞌuiha paꞌquꞌ naqsiijkii, qaꞌ natsathen iye, qaꞌ nisuꞌuunija iye paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ Intata, qaꞌ hasuꞌuj iye neqenijanij in niteꞌ yaqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. 9 Nijayaanija paꞌ yitꞌij kekheweꞌ hats tꞌijatshenhetiꞌyij Intata ƚeꞌlijei hatsꞌinha qaꞌ nenikfeꞌljeetsek paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ ninqꞌijatshenij paꞌ yijaaꞌija in yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei. Qaꞌ nenikfeꞌlets iye paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ netweyijuꞌƚ pekheweꞌ yumtitax quꞌ yijaaliꞌija peꞌ nifeltax qa tꞌejuiƚiꞌijuꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei. i 10 Qe olots peꞌ ham nekꞌenheyuyeꞌets, qa peꞌ iyetƚe ham wejuꞌƚiꞌij paꞌ nifeltax qa iwotkꞌonhetsits iye. Qa akaꞌan les hitꞌijets pekheweꞌ judiol qe hik akaꞌ ƚunyejei. 11 Eneweꞌen hasuꞌuj iwejiniꞌƚiꞌm quꞌ nenithiyutax qe yiwuƚꞌenhet paꞌquꞌ jukheweꞌ qa week peꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa peꞌ ƚelits iye qe yijatshenij pakhaꞌ niteꞌ ƚeꞌwis. Pekheweꞌen in yaqsiijkii akaꞌan yisuꞌunƚe quꞌ nanaxij ƚꞌastai hik akaꞌ niteꞌ ƚeꞌwistax. 12 Hekheweꞌ Creta ƚeiƚets paꞌ ewiꞌƚ yitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ, yitꞌij paꞌaj: —Eneꞌ week Creta ƚeiƚets eneweꞌen ejtitsits, hik ƚunyejei neꞌej iftsits inqaꞌmetets, ekunhets qa walxalits iye niteꞌ nithayiyuꞌ.— 13 Qa yasiinikꞌiha kaꞌ yitꞌij qa hik taꞌƚijupiꞌ aqꞌayiniꞌƚij pekheweꞌ ƚunyejei akaꞌan hatsꞌinha qaꞌ nijayaanija haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. j 14 Qa hasuꞌuj eneqjunuꞌuƚij pekheweꞌ nifeljiikꞌi peꞌ judiol (cuentos) qa hasuꞌuj iye eneqjunuꞌuƚij pekheweꞌ tꞌejuyijuꞌƚ keꞌ Intata ƚeꞌlijei taꞌƚets eneꞌ jukhewƚe in teꞌsuꞌunhetii quꞌ natjayanhetii. k 15 Week ekeꞌ jiteꞌwen wekwek ƚesitsiꞌm peꞌquꞌ hats hamitseꞌjiꞌ peꞌ ƚatawjets peꞌ ƚewuƚꞌets. Qa pekheweꞌƚe yeqekuꞌ haꞌ Cristo naꞌljiꞌ peꞌ ƚatawjets peꞌ ƚewuƚꞌets qa week uƚꞌetsiꞌm ekeweꞌen, qe peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii qa peꞌ ƚatawjets iye yaqamaxjiꞌ paꞌ uƚꞌax. l 16 Eneweꞌen yitꞌijets in nikfeꞌlets paꞌ Intata qa pakhaꞌƚe ƚunyejei qa hikpaꞌ jutsiqaxij in niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Intata. Eneweꞌen uƚꞌeetsija, ham nekꞌenheyuyeꞌets qa niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ naqsiꞌjtaxijkii paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ. m  



















 1:6‑8 1Ti 3:2‑4; Col 1:22 h 1:7 Hch 20:28; Fil 1:1; 1P 2:25 i 1:9 Hch 2:42; 1Ti 1:10; 6:3; 2Ti 1:13; Tit 2:1 j 1:13 Jn 8:14; 2Co 13:10 k 1:14 1Ti 1:4; 4:7; 2P 1:16; 2Ti 4:4 l  1:15 He 13:18 m 1:16 Jn 7:28; Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14‑26; 2Co 9:8 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

TITO 2  584

2

1   Qa

Meꞌnqꞌijatshenij paꞌ hats yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei.

akhaꞌ Tito, meꞌnqꞌijatshenij pakhaꞌ hats yitꞌij ekeweꞌ Intata ƚeꞌlijei. n 2 Ijatshenij pekheweꞌ hats ƚawaꞌmhits quꞌ hasuꞌuj nekꞌuwet, ƚeꞌwis paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ hatsꞌinha quꞌ qi quꞌ niwqinhetjiꞌ pekhewepeꞌ. Qa newetjeeƚƚotokꞌoiha iye, tꞌunitsiꞌijha paꞌnteꞌ ƚeqekuyejeyij haꞌ Cristo, qaꞌ tꞌunitsiꞌijha iye paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌxij eneꞌ week, qaꞌ tꞌunitsiꞌijha iye in niteꞌ yoꞌqmositij. o 3 Qa hik ƚunyejeyeꞌ iye pekheweꞌ hats ƚawaꞌmhii efuts quꞌ nijayaanija haꞌ Cristo qaꞌ naqsiijijkiiha paꞌ hats yitꞌij, hasuꞌuj nowotkꞌonƚiꞌijkii paꞌquꞌ nenfelkii, hasuꞌuj newetƚisij quꞌ nekꞌuwet, ninqꞌijatshenij yijatꞌij paꞌ ƚeꞌwis, p 4 qaꞌ nijatshenij iye pekheweꞌ efuts qa peꞌ mexe inanyii iye quꞌ nisuꞌun paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ qa peꞌquꞌ ƚelitseꞌ iye 5 qaꞌ newetjeeƚƚetokꞌoiha iye, hamitseꞌjiꞌha peꞌ ƚatawjets peꞌ uƚꞌets, nejeƚets qaꞌ naqsiꞌj iye peꞌ ƚetsetitits, ƚeꞌwiisija paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ, netkꞌenets qaꞌ niwqinhet iye paꞌquꞌ ƚewheꞌyeꞌyeꞌ, hatsꞌinha qaꞌnteꞌ nenitꞌiꞌijets quꞌ uƚꞌetseꞌ ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei. q 6 Qaꞌ hik eqfenyejeyiꞌij iye quꞌ akakƚinij peꞌ jutjanhets quꞌ newetjeƚƚotokꞌoiha. r 7 Meꞌnethinijkiiha week ekeweꞌ ƚeꞌsits hatsꞌinha qaꞌ neneqjeyuꞌuj ewets pekhewepeꞌ. Kekheweꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei quꞌ meꞌnqꞌijatshenij akhaꞌ iye quꞌ aqsiijkii qaꞌ ekꞌenets iye. Qaꞌ yijaayiꞌija iye quꞌ meꞌnqꞌijatshenij hatsꞌinha pekheweꞌen qaꞌ qi quꞌ niwqinhetjiꞌ ekeꞌ wiꞌtlijei. 8 Neqetꞌeetsikꞌiha iye peꞌquꞌ meꞌnqꞌijatshenij hatsꞌinha qaꞌ ham paꞌquꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌetseꞌ peꞌ ƚiꞌnqꞌijatshenij. Maꞌ qaꞌ newepinkii pakhaꞌ quꞌ ƚꞌanyejetax akaꞌan qe ham paꞌquꞌ jinifeltaxijkii quꞌ uƚꞌaxeꞌ. s 9 Qaꞌ hik eqfenyejeyiꞌij iye quꞌ akakƚinij iye pekheweꞌ mexe witƚinhei (esclavos) quꞌ netkꞌenets qaꞌ naqsiijkii iye paꞌquꞌ nitꞌijets paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ. Nowoꞌoi quꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii paꞌquꞌ ƚaqa patuneꞌ. Hasuꞌuj notꞌoqoweꞌyijuꞌƚ paꞌquꞌ natyajaxtiꞌyijets quꞌ naqsiijkii. t 10 Hasuꞌuj netꞌejtenkii, niꞌnqꞌethinij yijatꞌij in niteꞌ iyowkꞌelets hatsꞌinha qaꞌ nethinkii in ƚeꞌwiisija paꞌ jiyijatshenij ekeꞌ ƚeꞌlijei hakhaꞌ Dios hikhaꞌ Eqiƚinaꞌx. u 11 Qe hakhaꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata hats weꞌnethinkii qe qaꞌ netisij peꞌquꞌ ƚiƚaxitseꞌ eneꞌ week jukhew qa efuts pekheweꞌ quꞌ nisuꞌun. v  



















n  2:1 Tit 1:9 o 2:2 1Ti 5:1; 1Co 13:1; 1Jn 4:16 p 2:3 1Ti 5:2 q 2:5 Lc 8:21; 10:17; Ef 5:22; 2Ti 2:15; He 4:12 r 2:6 1Ti 5:1; 1P 5:5; 1Jn 2:13‑14 s 2:8 1Ti 2:2 t 2:9 Ef 6:5‑9; Col 3:22; 1Ti 6:1; 1P 2:18; Jud 4; He 13:21 u 2:10 1Ti 1:1,3; 2:3; 3:4; Jud 25 v  2:11 Hch 1:8; Ro 10:14; 2Co 5:18‑21; 1Ti 2:4; 4:10; 2P 3:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 585

TITO 2​, ​3

12  Qa

jiyijatshen iye, maꞌ qa jiteliꞌij in jiyintaxii pekhewep qa jiteliꞌij iye paꞌ witeqsuꞌunkaꞌxijjiꞌ paꞌ uƚꞌax haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. Maꞌ qaꞌ jinewetjeƚ intokꞌoiha in mexe juꞌunipjiꞌ haꞌne seheꞌ qaꞌ jintatsathen iye qaꞌ jintekꞌeenetsha iye paꞌ Intata. w 13 Haneꞌej niteꞌ jiteliꞌij in jitaqsiꞌj paꞌ ƚeꞌwis inwetjumtikineyejeyikꞌui, pakhaꞌan quꞌ neꞌtwenhetiitax paꞌ qijiꞌ ƚamijiijuꞌ haꞌ qijiꞌ in Dios hikhaꞌ Eqiƚinaꞌx Jesucristo. x 14 Ƚakhaꞌ wetƚisƚiꞌij paꞌaj in waꞌm infi qe qaꞌ jinilithinikꞌui in jitaqsiꞌjtaajkii paꞌ uƚꞌax qa jiyiliꞌjjuꞌ qa jiyatsatꞌetsij in inejefeeꞌija hakhaꞌan qa jiyeqethenjuꞌ. Eneweꞌ yeqeꞌthenjuꞌ ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. y 15 Meꞌneniha in ƚꞌenekꞌenheyij peꞌ witlijtsitjii quꞌ iyetij week ekeweꞌen, qaꞌ meꞌnqꞌijatshenij iye qaꞌ aqꞌayinij iye pekheweꞌ quꞌ ninqꞌijatshentaxij paꞌquꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. Qa hasuꞌuj paꞌquꞌ nuten.  





3

1   Tito,

Paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ hats nijayan paꞌ Intata.

iyeketijets iye akaꞌan quꞌ enfeliꞌm heꞌ inejefetsipjiꞌ quꞌ niwqinhetjiꞌha pekheweꞌ qitsjiꞌ witꞌalhei qa pekhewep tenekꞌenhei. Ƚeꞌwis quꞌ nimpiyel, qaꞌ natjanithenikꞌuikiiha iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌ ƚeꞌwis quꞌ naqsiijkii. z 2 Hasuꞌuj quꞌ nitaqsunijup quꞌ nenfelijkii quꞌ nitꞌijets quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhapeꞌ, hasuꞌuj nisuꞌun quꞌ ajeꞌeƚ netqekꞌuyij ƚokoi, nineqsuꞌun yijatꞌij, qaꞌ nethinij iye eneꞌ week in niteꞌ weniwqinhet. a 3 Qe kekhewep ƚahatsiyij inekhewel iye jitaqsiijkii kekheweꞌ ham wejuꞌƚiꞌij, qa niteꞌ jiꞌmpiꞌyel iye, jiteqfeetsinƚiꞌiikii paꞌquꞌ inikheyiꞌjeꞌ, ƚeƚinheiꞌinij iye paꞌ witeqsunkaxijjiꞌ pekheweꞌ wekwek jinikfeꞌltaxets in uƚꞌets, qa in hik ƚunyeꞌj iye quꞌ natsatꞌetsꞌinij naꞌaj jitesuꞌun pekheweꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ, jiꞌnapjaxƚeꞌetskii peꞌyeꞌ qa jitawtshetenƚe, jeꞌqemtshenetsitsij naꞌaj wekwek, jitaqsiꞌjƚiꞌijkii quꞌ jinuten eneꞌ week, inekhewel qa jitutenek eneꞌ week. b 4 Maꞌ qa in hats jiꞌyethinij paꞌ qi ƚeqꞌiltiyejeiꞌinij qa paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx inij iye hakhaꞌ Dios Eqiƚinaꞌx, c 5 ƚakhaꞌ qa hats jiyiƚin. Quꞌ jiꞌƚaꞌxeꞌ niteꞌ taꞌƚets paꞌquꞌ jintumtitax quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ jintaqsiꞌjtaajkii, paꞌ ƚeqꞌiltiyejꞌinij yijatꞌij hikpaꞌ taꞌƚets quꞌ jiꞌƚaꞌxeꞌ. Maꞌ qa jiyiliijijjuꞌha peꞌ inwuƚꞌets, maꞌ qa hats hik injunyeꞌj quꞌ jinkꞌayikꞌeꞌ qe taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo d  







 2:12 Jud 18; 2Ti 3:12; 4:10; 2P 1:4; 2:10; Lc 23:41; 1Co 15:34; 1Ts 2:10; 1P 2:24  2:13 Hch 23:6; 1Ts 1:3; Lc 9:32; Jn 17:1,24; 2Co 3:18; 2P 3:18 y 2:14 Mt 20:28; Mr 10:45; Ro 8:32; Ga 1:4; 2:20; Ef 5:2,25; 1Ti 2:6; Ex 19:5; Lc 1:68 z 3:1 Ro 13:1‑7; 1P 2:13‑14 a  3:2 Stg 3:13 b 3:3 2P 1:4; 2:10; Stg 4:1 c 3:4 1Ti 1:1; 2:3; Tit 1:3; 2:10; Jud 25 d  3:5 Ro 11:14; 12:2; 2Ti 1:9; Ef 2:4,9; 5:26; 1P 1:3; 3:21; Jn 3:5 w x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

TITO 3  586 6  hikpaꞌ

qi paꞌ yatsii iꞌnipjiꞌ paꞌ Intata qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo hikhaꞌ Eqiƚinaꞌx, e 7 hatsꞌinha paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Jesucristo qaꞌ jinatsathenket maꞌ qa jineƚisij paꞌ hats jinikfeꞌlets in naꞌl pakhaꞌan witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. f 8 Ekeweꞌen ekeꞌ wiꞌtlijei yijaalija. Qa hik taꞌƚijupi in hisuꞌun quꞌ iwjutsiqeenija in yijaaꞌija pakhaꞌ quꞌ iyetij ekeweꞌen, hatsꞌinha pekheweꞌ hats tekꞌenets paꞌ Intata qaꞌ nisuꞌuunija quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. Akaꞌan ƚeꞌwis in tꞌejuyets eneꞌ week jukhew qa efuts qa wejuꞌƚij iye. g 9 Mewetwuꞌmikꞌuiha pekheweꞌ tafaakateꞌyijjuꞌkii qa niteꞌ yeqetꞌetskii peꞌ yumti, qa peꞌ uƚꞌetsij wetjuꞌƚkii in tꞌejuyets peꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi, qa peꞌ wataꞌnutenij wetjuꞌƚkii peꞌ yumti maꞌ qa tekꞌeƚeyijjuꞌ qa peꞌ wataꞌnutenij wetjuꞌƚkii keꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley), mewetwuꞌmikꞌuiha qe ekeweꞌen ham wejuꞌƚiꞌij. h 10 Paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nataꞌƚets in yeqetꞌetsjuꞌkii, in hats wetsjukꞌij quꞌ aqꞌayintaxij in niteꞌ ƚeꞌwisjuꞌ paꞌquꞌ nenfeltax qaꞌ iwuꞌmfikꞌi. i 11 Hats ƚenikfeꞌlets pakhaꞌan in uƚꞌax paꞌ yisuꞌun. Niteꞌ yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qa hats ƚakhaꞌƚe ƚeteꞌm in wetwuƚꞌenhetjuꞌ.  









12  In

Nenijatshenij quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis.

mexe ƚaꞌniꞌ haꞌ ƚꞌisƚawetꞌii seheꞌ ƚii Creta, quꞌ heꞌnukintax ei hatseꞌ haꞌ Artemas iꞌnƚiꞌi haꞌ Tíquico, qaꞌ mowoqekuꞌui watꞌij quꞌ ajeꞌeƚ anamyii hatseꞌ haꞌ witsetꞌii Nicópolis qe hikhaꞌ quꞌ haꞌniꞌkii hatseꞌ quꞌ lopꞌetax. j 13 Iꞌfenij week paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iꞌfenij haꞌ abogado Zenas qa haꞌ Apolos, hatsꞌinha qa ham paꞌquꞌ hamiꞌikꞌui quꞌ nakkii iye. k 14 Qa peꞌ hats inejefetsipjiꞌ qaꞌ nenijatshenij quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, niꞌfen paꞌquꞌ neƚꞌilax hatsꞌinha qaꞌnteꞌ hik ƚunyejeyeꞌ neꞌej ewiꞌƚ najkak ham ƚeyeꞌ. l 15 Week eneweꞌ iꞌnyijup wetfel ei. Hewetfeliꞌƚii week hekheweꞌ tsisuꞌuniꞌƚ inejefetsipjiꞌ. Naꞌlƚek haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets. m  





e  3:6 Jl 2:28; Hch 2:33; 10:45; Ro 5:5 f 3:7 Hch 13:43; 15:11; 1Co 8:1; Ga 1:6; 1P 4:10; Tit 1:2 g 3:8 1Ti 1:15; 3:1; 4:9; 2Ti 2:11 h 3:9 1Ti 1:4; 6:4; Ro 1:29; 13:13; 1Co 1:11; 3:3; 2Co 12:20; Ga 5:20; Fil 1:15 i 3:10 1Ti 1:9; Mt 18:15; 2Ts 3:15 j 3:12 Hch 20:4; Ef 6:21; Col 4:7,9; 2Ti 4:12; Lc 14:26 k 3:13 Hch 18:24; 19:1; 1Co 1:12; 3:4‑6,22; 4:6; 16:12; Stg 2:15 l 3:14 Mt 13:22; Mr 4:19; 1Co 14:14; Ga 5:22; Ef 5:11; 2P 1:8; Jud 12 m  3:15 Col 4:18; 2Ts 3:16

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILEMÓN 1 Yakhaꞌ

Pablo yojo in mexe wetfel.

Pablo, yeꞌwitꞌopheƚik qe taꞌƚets in henfel haꞌ Jesucristo, qa naꞌ inejefe Timoteo hikaꞌaƚ haꞌne witfaakanek quꞌ netꞌejui ei yejefeꞌeƚipjiꞌ paꞌ Intata qa yithayifeꞌeƚ iye Filemón, a 2 qa week iye kikheꞌ Apia yejefekiꞌiƚipjiꞌ paꞌ Intata, qa hakhaꞌ iye Arquipo hikhaꞌ iye yiꞌfe ej in hawatlaniꞌƚ paꞌ uƚꞌax, qa week heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata notꞌaxjii wetjuꞌƚ keꞌ etsiꞌii. b 3 Paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftitsꞌiƚ ewets qa quꞌ nikesimen iye peꞌ atawjetsiꞌƚ.  



Ineqsuꞌun qa niteꞌ yeqekuꞌ iye paꞌ Jesucristo paꞌ Filemón.

4  Hitꞌijetsphaꞌm

ƚeꞌwisij paꞌ yeqe Dios in niteꞌ tsitapijiꞌij ei qa kꞌiyinjiꞌij, kꞌimpiꞌyeꞌej paꞌ naꞌl eꞌm eꞌqsuꞌunkaꞌxij peꞌ week inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata qa paꞌ niteꞌ eqekuyeꞌjij iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. c 6 Qa kꞌiyinijets paꞌ Intata paꞌ ƚꞌihinijkii niteꞌ eqekuyeꞌj quꞌ week nitanitꞌetsij quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚeꞌwis in naꞌl ineꞌm taꞌƚets haꞌ Cristo. d 7 Yejefe, paꞌ eꞌqsuꞌunkaꞌx qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii qa yiꞌsinhetikꞌi iye yajits, qe ƚisimetsin peꞌ ƚatawjets peꞌ yijayan paꞌ Intata. e 5  qe  



8  Qa

Paꞌ iyiniꞌmets paꞌ Onésimo.

hik taꞌƚijupiꞌ yakhaꞌ in yemjeetax in ƚekeꞌtax paꞌquꞌ kꞌayajiꞌijets qe taꞌƚets haꞌ Cristo 9 qa lesƚe ƚeꞌwis yijatꞌij paꞌquꞌ nekꞌiyinij ewets quꞌ nataꞌƚets paꞌ eꞌqsuꞌunkaꞌx. Yakhaꞌ Pablo. Yakhaꞌ hats yaƚawaꞌmaꞌx, qa yakhaꞌ iye yeꞌwitꞌopheƚik qe taꞌƚets in henfel haꞌ Jesucristo, f 10 kꞌiyinij ewets nakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ yaꞌseꞌ Onésimo, qa hik nakhaꞌ iye hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚij quꞌ nenekifikꞌi iye haꞌne yiꞌnopheƚiꞌwetꞌii. g  



a  1 Hch 13:9; 16:1; 2Ti 1:8; He 13:3; Ro 1:1; 1Ti 1:2 b 2 Col 4:17; Fil 2:25; Hch 12:12; Ro 16:5 c 5 Dt 6:5; Mt 22:37; Ga 5:6,22; Ef 6:23; 1Ts 1:3; 3:6; 5:8; 1Ti 1:14; 1Jn 4:20 d  6 Ga 5:6; Gn 1:31; 18:18; 3Jn 11 e 7 Lc 12:19; 2Ti 1:16 f 9 2Ti 1:8; He 13:3 g  10 1Ts 2:11; 1Co 4:15; Col 4:9

587 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

FILEMÓN  588 11 Hiknaꞌ

mexe hamtax wejuꞌƚiꞌij in eqejkunenek, qa haꞌneƚiꞌij qa hats naꞌl paꞌ wejuꞌƚij in tꞌejui inwets akhaꞌ qa yakhaꞌ iye. 12 Qa henpilhenin ei, qa in henpilhenin ei qe qi in hisuꞌun nakhaꞌan qa quꞌ kuꞌmijuꞌƚ qa yakhaꞌƚe in ƚꞌekuꞌmyijuꞌƚ. 13 Hiknaꞌ hisuꞌuntax quꞌ henyejinjuꞌ qekha naqsiꞌjtax yeꞌmijkii in mexe hoyopheƚitii pakhaꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ aqsiꞌj yeꞌmijkii, in hoyopheƚitii taꞌƚets in henfel ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús. 14 Qa niteꞌƚe hisuꞌun quꞌ haqsiijkii akaꞌan quꞌ hameꞌ peꞌquꞌ eꞌlijeyeꞌ, hatsꞌinha paꞌ eqꞌiltaꞌx qaꞌ niteꞌ nataꞌƚeꞌets quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ enijtshetiꞌyij, qaꞌ nataꞌƚets yijatꞌij in akhaꞌƚe in ƚisuꞌun. 15 Qe iꞌnƚiꞌi quꞌ hik akaꞌyeꞌƚe quꞌ nataꞌƚets in mexe ik ekꞌui paꞌaj, hatsꞌinha in tepil ei qa ewiꞌƚ niꞌiƚiꞌ iye, maꞌ qaꞌ hats pakhaayiꞌij yijatꞌij quꞌ ewiꞌƚ niꞌiƚiꞌ. 16 Hats niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ witƚinekꞌe (esclavo), qe haneꞌen les in wejuꞌƚij in witƚinek qe inejefeꞌepjiꞌ iye paꞌ Intata, yakhaꞌ teꞌeme qi in hisuꞌun, qa akhaꞌƚe qa tsikfeꞌl ewets in les quꞌ qiyiꞌija quꞌ isuꞌun, qa niteꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ nataꞌƚets in jukhew quꞌ isuꞌun qe in inejefeꞌepjiꞌ iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. h 17 Quꞌ itꞌij yiwets quꞌ kꞌeyithayifeyeꞌ, qa hik eqjunyeꞌjiꞌij naꞌ Onésimo pakhaꞌ hats eqjunyeꞌjyij. i 18 Qa quꞌ nawtshetenij peꞌyeꞌ paꞌaj qa iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ ƚꞌekumhifkineleꞌej, qaꞌ etsꞌeniꞌ quꞌ yekumhifkineliꞌij. j 19 Yakhaꞌ Pablo. Yakhaꞌ yijaaꞌija in heꞌnqꞌikaꞌ ei. Yakhaꞌ quꞌ hijanin peꞌ ƚꞌekumhifkinel ej naꞌ Onésimo, qa hasuꞌujƚe antapiꞌikꞌi in naꞌl paꞌ ekumhifkineꞌyij in taꞌƚ yiwets in naꞌl eꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. k 20 Ehe, yejefe, esƚisij akaꞌan quꞌ nets-sinhetiꞌmkii quꞌ nataꞌƚets in jeꞌwitjefeyeꞌk ipjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, iꞌsinhetiꞌmkiiha paꞌ yitaweꞌj quꞌ nataꞌƚets in jeꞌwitjefeyeꞌk ipjiꞌ haꞌ Cristo. 21 Heꞌnqꞌikaꞌ ei qe tsikfeꞌlets in ƚꞌekꞌen, maꞌ qa humtiiꞌija quꞌ aqsiijkii kekheweꞌ kꞌiyinij ewets, qa humtiiꞌija iye quꞌ les anhiniꞌ keꞌ kꞌiyinij ewets peꞌquꞌ aqsiijkii. 22 Qa kꞌiyinij ewets iye quꞌ ajiletƚe paꞌquꞌ yiwhiꞌwetꞌe, qe qꞌaxqe quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ paꞌ Intata peꞌ iyinheyejeyiꞌƚ maꞌ qaꞌ natsamiꞌƚ ei.  





















23  Wetfel

Pablo wetfel.

ei naꞌ Epafras, hiknaꞌ yinopheƚife iye qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo. l ei iye naꞌ Marcos, naꞌ Aristarco, naꞌ Demas, qa naꞌ Lucas, hik eneweꞌ tsiꞌfenij in nifel iye haꞌ Jesucristo. m 25 Pakhaꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ naꞌniꞌƚ ejupha week ekheweliꞌƚ. n 24  Wetfel  

 16 Fil 3:3; 1Co 16:19; Ap 11:8 i 17 Ro 14:1 j 18 Ro 5:13 k 19 1Co 16:21 l 23 Col 1:7; 4:12 m 24 Hch 12:12,25; 15:37,39; 19:29; Col 4:10,14; 1P 5:13; 2Ti 4:10‑11 n 25 2Ts 3:18; Ap 11:8; Sal 51:12 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS

1

1   Pakhaꞌaj

Paꞌ Ƚaꞌs les tꞌanipjiꞌ peꞌ angelits.

toxikꞌi paꞌ Intata hayiits nifeljiꞌjiꞌm naꞌaj ƚunyeꞌjkii peꞌ iꞌnalheyikꞌi qa iꞌnjiijjiꞌ peꞌ profetasꞌikꞌi. a 2 Qa haꞌneƚiꞌij eneꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚuts qa hats ƚaaꞌsija haꞌ iꞌnijjiꞌ in nifel ineꞌm, hikhaꞌ testiꞌyij quꞌ natsatꞌaxij eneꞌ week, qa hikhaꞌ iye yaqsiijkii haꞌne waꞌs qa haꞌne week seheꞌ epjiꞌ iye. b 3 Hakhaꞌan hikhaꞌ paꞌ ƚesaꞌx tujjiꞌha paꞌ Intata, qa hakhaꞌan iye ham hamiꞌikꞌui in hik ƚunyeꞌj paꞌ Dios. Ƚakhaꞌ niyejinikꞌui haꞌne week qe taꞌƚets paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌquꞌ nitꞌij. In hats jiyilijijjuꞌ peꞌ inwuƚꞌets qa wapiletsphaꞌm naꞌ waꞌs iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ qi Tenekꞌenhei. c 4 Maꞌ qa les in tꞌanipjiꞌha peꞌ angelits, qe testiꞌyij paꞌ ƚukꞌejiꞌ les in qijiꞌ qa niteꞌ hik ƚunyejei pekheweꞌen. d 5 ¿Qe paꞌn ipƚuꞌukꞌi paꞌ Intata quꞌ nitꞌijets paꞌquꞌ angeleꞌ: —Akhaꞌ kꞌayaasija, haneꞌej hats haqsiijkii quꞌ enekfikꞌi?— (Sal 2:7) ¿Qa paꞌn ipƚuꞌukꞌi iye quꞌ nitꞌijets: —Yakhaꞌ quꞌ ƚatatayeꞌyij, qa ƚakhaꞌ qaꞌ yaꞌsiꞌij?—  (2S 7:14) e 6 Paꞌ Intata qa yitꞌij iye paꞌaj in yethinij haꞌne week seheꞌ epjiꞌ haꞌ ajit in ƚaꞌs: —Week peꞌ ƚaqa angelits haꞌne Dios quꞌ niyinets.—  (Sal 97:7) f 7 Paꞌ Intata qa yitꞌij iye in iyetij peꞌ ƚaqa angelits: —Haꞌne yaqsiijkii neꞌ ƚaqa angelits qa hik ƚunyejei naꞌaj tꞌunikꞌi, qa neꞌ ƚeqejkunenhei qa hik ƚunyejei naꞌaj feꞌt leppepep.—  (Sal 104:4) 8 Qa in iyetij iye haꞌ ƚaꞌs qa yitꞌij: —Akhaꞌ Dios, niteꞌ yiliꞌij quꞌ enekꞌenhei, paꞌ ƚꞌenekꞌenheijiꞌ ewiꞌƚƚe paꞌ yatsathen.  (Sal 45:6) 9 Ƚisuꞌun paꞌ yatsathen qa paꞌ uƚꞌax qa ƚuteenija,  (Sal 45:7) qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Dios, hikpaꞌ eqe Dios in neƚisij paꞌ qi in esaꞌxiꞌmkii, les in qi qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ testiꞌyij pekhewep.—  (Is 61:1,3) g 10 Qa yitꞌij iye: —Akhaꞌ, Yatsatꞌaxꞌinij, in iꞌnkꞌaaꞌija qa ƚaqsiijkii haꞌne seheꞌ, qa neꞌ okoyei qa yaqsiijkii eneꞌ wasits.  (Sal 102:25)  

















 1:1 Jn 9:29; He 2:2‑3; Hch 2:30; 3:21; Nm 12:6,8; Jl 2:28 b 1:2 2P 3:3; Jud 18; Sal 2:8; Jn 1:3 c 1:3 Mr 16:19; Col 1:17 d 1:4 Ef 1:21; Fil 2:9 e 1:5 Hch 13:33 f 1:6 Ro 8:29; He 10:5; Dt 32:43 g 1:9 Fil 2:9 a

589 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 1​, ​2  590

hamits hatseꞌ, qa akhaꞌƚe qaꞌnteꞌ aꞌhameꞌ,  (Sal 102:26) week eneweꞌen hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ naꞌaj witqhinawat in hats ƚawaꞌmaꞌx.  (Is 51:6) h 12 Eneweꞌen hik quꞌ eqfenyeꞌjiꞌij naꞌaj peñilo witintaafit quꞌ ipepheꞌƚjeꞌm, qaꞌ inkꞌaihit iye hik quꞌ ƚunyejeyeꞌ neꞌej witqhinatai qe weninkꞌaihit. Qa akhaꞌƚe qa niteꞌ yiliꞌij paꞌ hatsƚe ejunyeꞌj, peꞌ eqeꞌninqapits niteꞌ yiliꞌij.—   (Sal 102:26‑27) i 13 ¿Qa paꞌn ipƚuꞌukꞌi paꞌ Intata quꞌ nitꞌijets paꞌquꞌ angeleꞌ: —Nijuꞌ eꞌweyii haꞌne tsꞌiyayikꞌi hatseꞌƚuꞌ quꞌ otstaxipjiꞌkii nekheweꞌ ejuihifets?—  (Sal 110:1) j 14 Qe week peꞌ angelits espíritu ƚeqꞌithayinenhei paꞌ Intata, qa yukin qe qaꞌ niꞌfen pekheweꞌ quꞌ netestiꞌyij hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. k 11 Eneweꞌen  





2

1   Qa

Quꞌ niteꞌ jintꞌekuꞌmiꞌiha.

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ les ƚeꞌwis quꞌ jinatjanithenijha quꞌ jinaxtayitikꞌiha kekheweꞌ hats jitepiꞌyeꞌekꞌi, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ jitoxiꞌimets paꞌ witꞌikheyiꞌj taꞌƚets paꞌ yijaaꞌija. 2 Qekuꞌnek, jeƚ qekuꞌniꞌƚek pakhaꞌaj paꞌ Intata peꞌ yitꞌij in iꞌnijjiꞌ peꞌ angelitsƚetax, ƚaꞌmek qa qi paꞌ ƚetꞌunhaꞌx, qa peꞌ niteꞌ yisuꞌun niteꞌ nekꞌenheyutaxikꞌi, maꞌ qa tatanithenhetiijijij in ƚukꞌeꞌek paꞌ wejuꞌƚij. l 3 ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jiꞌnilattaxikꞌui quꞌ niteꞌ jinatjanitheniꞌij in hats tewuꞌmhitiitaxꞌinkꞌui peꞌ inwuƚꞌets? Hik akaꞌ yojoꞌoj in nifel haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa hekheweꞌ yepiꞌyeꞌ hakhaꞌan qa yiwjutsiqeniꞌƚ yeꞌmha akaꞌan in yijaaꞌija. m 4 Qa paꞌ Intata in yiwjutsiqen akaꞌan in yijaaꞌija, qa yitꞌijiꞌ in yiwjutsiqen kekheweꞌ jutsiqetsij in taꞌƚii paꞌ Intata qa in yitjuƚaxijphaꞌmkii iye, qa kekheweꞌ iye ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ qa pekheweꞌ iye jiyeƚisij paꞌ Espíritu Santo quꞌ jiꞌniyayij in ƚunyeꞌjek paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ jiꞌniyayij. n  





5  Qe

Jesús hikpaꞌ taꞌƚets in hats jiꞌƚii.

paꞌ Intata niteꞌ tisij peꞌ angelits quꞌ netnekꞌenheijiꞌ hatseꞌ paꞌ inkꞌayik seheꞌ mexe hamikꞌui, hik pakhaꞌ tꞌejuyets kekheweꞌ haneꞌej henfeltaxiꞌƚ. 6 Qe yitꞌij yijatꞌij paꞌ ewiꞌƚ in iꞌnjiꞌ kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —¿Paꞌn eqjunyeꞌjij paꞌ jukhew qa niteꞌ ƚantapiꞌiikii? ¿Paꞌn eqjunyeꞌjij paꞌ ƚaꞌs eneꞌ jukhewƚe in ƚiwejuƚenij?  (Sal 8:4‑6) o 7 Qa ƚaqsiijkii in ƚammiꞌsƚe in teꞌweyikꞌuijuꞌ peꞌ angelits in niteꞌ qijiꞌ. Akhaꞌ ƚetisij paꞌ qi ƚesaꞌx qa ƚꞌeni paꞌ ƚukꞌejiꞌ, qa ƚetisij quꞌ netnekꞌenheꞌyij week peꞌ ƚaqsijiijuꞌ peꞌ okoyei.  



 1:11 Is 34:4 i 1:12 He 13:8 j 1:13 Jos 10:24; He 10:13 k 1:14 Sal 103:20; Mt 18:10; He 5:9 l 2:2 Dt 33:2; Hch 7:53; Nm 15:30; He 1:1; 10:28 m 2:3 Lc 1:2; He 1:2; 10:29 n  2:4 Jn 4:48; Hch 2:22; 1Co 12:4; Ef 1:5 o 2:6‑8 Job 7:17; 1Co 15:25 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 591

HEBREOS 2

8  Akhaꞌ

ƚaqsiijkii qa week ƚꞌeniijuꞌ peꞌ ƚefꞌiyei pakhaꞌan qa tenekꞌenheꞌyipjiꞌ.—  (Sal 8:5,6) Yeꞌehe, paꞌ Intata in yitꞌijets in week tenekꞌenheꞌyipjiꞌ, qa ham paꞌ quꞌnteꞌ netnekꞌenheyiꞌij, qa haꞌneƚiꞌij qa mexenteꞌ jiteꞌwen quꞌ nasinikꞌi akaꞌan. 9 Qa hats jinikfeꞌlets hakhaꞌ taqsijkitiyijkii in ƚammiꞌsƚe in teꞌweyikꞌuijuꞌ peꞌ angelits in niteꞌ qijiꞌ, hik hakhaꞌ Jesús, testiꞌyij paꞌ qi ƚesaꞌx qa paꞌ ƚukꞌejiꞌ qe taꞌƚets paꞌ qi in yaatsꞌeꞌ qa waꞌm, qe paꞌ Intata in qi paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij qa yaqsiijkii in waꞌm infi hakhaꞌan qe qaꞌ jiniꞌfen.  p 10 Paꞌ Intata yaqsiijkii week pekheweꞌ naꞌl quꞌ netꞌejuiƚeꞌets ƚakhaꞌ, qa yisuꞌun quꞌ olotseꞌ peꞌquꞌ ƚelitseꞌ quꞌ nekaꞌxii paꞌ qi ƚesaꞌx. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in les ƚeꞌwis quꞌ naqsiijkii quꞌ nasinketikꞌiha pakhaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hakhaꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ jiꞌƚiyeꞌ qe taꞌƚets paꞌ qi in yaatsꞌeꞌej.  q 11 Qe paꞌ yiwuꞌm peꞌ witwuƚꞌets qa peꞌ tewumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets eneweꞌen ewiꞌƚƚe paꞌ Ƚatata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ hakhaꞌan in niteꞌ wepinij in yitꞌiƚij ewets kꞌinjats.  r 12 Qa yitꞌij in iꞌnjiꞌ kekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ: —Akaꞌ ii quꞌ henfeliꞌm eneweꞌ kꞌinjats. Qaꞌ haꞌnij jiꞌtejeꞌm quꞌ netlijtsii ei maꞌ qaꞌ heilijtsii ei qaꞌ kꞌewqinhet.—  (Sal 22:22)  s 13 Qa yitꞌij iye: —Yakhaꞌ, pakhaꞌan quꞌ hetjumtiꞌijets.—  (Is 8:17) Qa yitꞌij iye: —Haꞌne qe haꞌniꞌ, haꞌnijup neꞌ yilits tseƚisij naꞌ Dios.—   (Is 8:18)  t 14 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, in ƚunyejeyek eneweꞌ ƚelits in ikijets akaꞌ witꞌeseninyeꞌj qa naꞌl iye peꞌ ƚꞌathits, qa ƚakhaꞌ qa ikjiijetsek akaꞌ ƚunyejei, hatsꞌinha in waꞌm qe qaꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ inwoꞌmet, hik pakhaꞌ naꞌltaxiꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ witwamhiꞌ.  u 15 Qaꞌ niwejinkii iye pekheweꞌ witƚinheitaxij ekeꞌ week ƚahatsꞌij qe nijiweꞌyiꞌm paꞌ witwamhiꞌ  v 16 qe yijaaꞌija, niteꞌ namijjuꞌ quꞌ niꞌfen peꞌ angelits, qe namijjuꞌ yijatꞌij qe qaꞌ niꞌfen peꞌ taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌaj in les ƚeꞌwis quꞌ notjonketikꞌiha eneweꞌ ƚekꞌinjats, hatsꞌinha qa yamƚeꞌetsjiꞌ in hats qi in eqꞌiltinhetsax qijiꞌ paꞌi niteꞌ yijanikꞌi week paꞌ hats yisuꞌun paꞌ Intata, hatsꞌinha qaꞌ niwuꞌm peꞌ ƚewuƚꞌets eneꞌ week.  w 18 Qe in ƚunyeꞌjek ƚakhaꞌ in qi in yaatsꞌeꞌ in tajaajinhetii, qa ƚunyejeꞌjiꞌjek quꞌ qi quꞌ niꞌfen pekheweꞌ quꞌ natjaajinhetii.  



















 2:9 Hch 2:33; 3:13; Jn 3:16; 2Co 5:15; Fil 2:9 q 2:10 Lc 13:32; 24:26; Ro 11:36; He 7:28  2:11 Mt 28:10; Jn 20:17; Hch 17:28; He 10:10 s 2:12 He 12:23 t  2:13 Sal 18:2; 12:2; Jn 10:29; 2S 22:3 u 2:14 Jn 1:14; 1Co 15:54‑56; Col 2:15; 2Ti 1:10; 1Jn 3:8 v 2:15 Ro 8:15; 2Ti 1:7 w 2:17 Fil 2:7; He 4:15; 5:1‑2; 7:26‑28 p r

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 3  592

3

1   Qa

Jesús les in qijiꞌ tꞌanipjiꞌ paꞌ Moisesꞌikꞌi.

hik taꞌƚijupiꞌ yejefetsipjiꞌ paꞌ Intata, iꞌnij jiꞌtejeꞌm peꞌ teniyaꞌyijii paꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm, ijamtiꞌiƚii paꞌn ƚunyeꞌj haꞌ Jesús, Ƚakhaꞌ nukin inwetsjuꞌ paꞌ Intata qa qijiꞌ Paꞌi, maꞌ qa hikhaꞌ jitetfelij in niteꞌ jiteqekuꞌ. x 2 Ƚakhaꞌ tekꞌeenikꞌiha pakhaꞌ hats yitꞌijets pakhaꞌ nukin, in ƚunyeꞌjek paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi in tekꞌeenikꞌiha paꞌquꞌ nitꞌijets paꞌ Intata in tenekꞌenheꞌyij peꞌ week Israel. 3 Qa lesƚe in qijiꞌ haꞌ Jesús qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ Moisesꞌikꞌi, in ƚunyeꞌjek naꞌaj yaqsiijkii neꞌej wititsiꞌ in les qe weniwqinhetjiꞌ qa niteꞌ neꞌej wititsiꞌ. 4 Qe week neꞌej wititsiꞌ naꞌl naꞌaj yaqsiijkii, qa pakhaꞌƚe Dios qa yaqsiijkii haꞌne week. y 5 Paꞌ Moisesꞌikꞌi tekꞌenikꞌiha paꞌquꞌ nitꞌijets in tꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ Intata in tenekꞌenheꞌyij peꞌ week Israel, hatsꞌinha kekheweꞌ yaqsiijkii paꞌaj qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nenfel kakhaꞌ mexe hamikꞌui paꞌaj. z 6 Qa hakhaꞌƚe Cristo qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj witaꞌs impiyeꞌ in tenekꞌenheꞌyij peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ Intata, qa peꞌ ƚetsiꞌ paꞌ Intata qa inekhewel in jitajayan, quꞌ jinatjanithenij qaꞌ jinaamƚiꞌijii paꞌ ƚahatsꞌij in jitumti in yijaaꞌija haꞌ Cristo in hats jiyiƚin, qa quꞌ jintewqinhetjiꞌ iye qaꞌ jintefel paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui. a 7 In ƚꞌanyeꞌjek paꞌ Espíritu Santo in yitꞌij: —Quꞌ haneꞌej epiꞌyeꞌeƚ paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ Dios,  (Sal 95:7) b 8 hasuꞌuj quꞌnteꞌ enkꞌenheyuyiꞌiƚets maꞌ qaꞌ itꞌunhetiꞌƚ peꞌ atawjetsiꞌƚ, in ƚunyejeyek kekheweꞌ alheyiꞌƚikꞌi in niteꞌ yisuꞌun quꞌ netkꞌenets, qa yijaajintaajkii paꞌquꞌ namiꞌ paꞌ Intata quꞌ hats niteꞌ newejuƚiꞌijuꞌƚ in niteꞌ tekꞌenets in nekiꞌkii haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ.  (Sal 95:8) 9 Hik hakhaꞌaꞌ keꞌ alheyiꞌƚikꞌi in tsijaajintaxijkii quꞌ nenikfeꞌlets me hitaniꞌthen me niteꞌ. Yemjeetax in cuarenta (40) ininqapits in iktaxijjeꞌm in yiꞌwen keꞌ haqsiꞌjiꞌmijkii.  (Sal 95:9‑11) 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in tsꞌayuꞌum kekheweꞌ jukhewꞌikꞌi qa hitꞌijets: “Niteꞌ yiliꞌij in niteꞌ nekꞌenheyuꞌ peꞌ atawjetsiꞌƚ, qa niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌn yijunyeꞌj.” (Sal 95:10) 11 Qa in hats tsꞌayuꞌum qa hitꞌijets in hiwjutsiqeniꞌm: “Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ amiꞌƚii naꞌ qek mawapiitaxiƚiꞌ naꞌ yiwapiihiwet.”—  (Sal 95:11) 12 Jeƚiꞌƚijuꞌƚ yejefets, hasuꞌuj paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ ƚataweꞌjeꞌ paꞌ uƚꞌax qa paꞌ witqekuyeꞌj, maꞌ qaꞌ toxiꞌ imets paꞌ niteꞌ waꞌm Dios. 13 Matkakƚiniꞌƚ wetjuꞌƚkii yijatꞌij week neƚuts haneꞌej in mexe ƚekeꞌ, hatsꞌinha qaꞌ hameꞌ ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ netꞌunjeꞌm quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚaqawitjineyaꞌx paꞌ uƚꞌax. c  























 3:1 Ro 15:8; Fil 3:14; He 2:11,17; 4:14‑15 y 3:4 Ef 2:10; 3:9 z 3:5 Ex 14:31; Nm 12:7; Dt 18:19 a 3:6 Mt 10:22; Ro 5:2; 11:22; 1Co 3:16; He 1:2 b 3:7‑11 Hch 7:36; He 4:3,5 c  3:13 Ef 4:22; He 10:24 x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 593

HEBREOS 3​, ​4

14  Qe

inekhewel hats wanaqsiijkii in juꞌun jiꞌtejeꞌm haꞌ Cristo, ehe, quꞌ hats jintꞌekuuꞌmijuꞌƚha paꞌaj hakhaꞌan in iꞌnkꞌaaꞌija qaꞌ jinaamƚiꞌijii paꞌ ƚahatsꞌij. d 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in wenitꞌij: —Quꞌ haneꞌej epiꞌyeꞌeƚ paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ Dios, hasuꞌuj quꞌnteꞌ enkꞌenheyuyiꞌiƚets maꞌ qaꞌ itꞌunhetiꞌƚ peꞌ atawjetsiꞌƚ, in ƚunyejeyek kekheweꞌ alheyiꞌƚikꞌi in niteꞌ yisuꞌun quꞌ netkꞌenets, qa yijaajintaxkii.—  (Sal 95:7‑8) 16 ¿Ƚek pekheweꞌ peꞌ yijaajintaxkii in hats yepiꞌyeꞌtax paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ Dios? ¿Me niteꞌ hik pekheweꞌ peꞌ ikikꞌuifikꞌi paꞌaj peꞌ Egipto yojoꞌokꞌoi paꞌ Moisesꞌikꞌi? e 17 Paꞌ Intata ¿ƚek pekheweꞌ peꞌ nayujijiꞌm qa ikijjeꞌm cuarenta (40) ininqapits? ¿Me niteꞌ hik pekheweꞌ peꞌ uƚꞌax yaqsiijkii qa naxjuꞌ qa peꞌ ƚenutsikꞌi qa amaneijiꞌ paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ? f 18 ¿Qa ƚek pekheweꞌ peꞌ hats yiwjutsiqen paꞌ Intata quꞌ niteꞌ nuyejitejeꞌm paꞌ ƚawapiihiwet? ¿Me niteꞌ pekheweꞌ niteꞌ tekꞌenets? 19 Hats jinikfeꞌlets in niteꞌ uijiꞌtejeꞌm pekheweꞌen paꞌ seheꞌ Canaán qe taꞌƚets in niteꞌ tekꞌenets paꞌ Intata.  









4

1   Qa

Paꞌ ƚawapiihijii peꞌ yijayan paꞌ Intata.

hik taꞌƚijupiꞌ, in mexe ƚekeꞌ quꞌ jiꞌnuijiꞌtejeꞌm paꞌ ƚawapiihiwet paꞌ Intata, qa les ƚeꞌwis quꞌ jineꞌnijiweyets quꞌ jinaqamij. Hasuꞌuj paꞌquꞌ numti quꞌ hats niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ qaꞌ amaneꞌfikꞌi. g 2 Qe yijaaꞌija, inekhewel in hats jitefelhitiꞌyiꞌm ekeweꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei, hik ƚunyejei paꞌaj pekheweꞌ ikikꞌuifikꞌi paꞌ Egipto. Qa niteꞌƚe testiꞌyij paꞌ hats weniwjutsiqentaxiꞌm, qe yeqekuꞌukꞌi paꞌ wenittaxijets. 3 Qa inekhewel in jitekꞌenets qa hats juꞌuijiꞌtejeꞌm paꞌ ƚawapiihiwet, qa pekhewepƚe qa niteꞌ uijiꞌtejeꞌm, in ƚꞌanyeꞌjek paꞌaj in yitꞌij: —In ƚunyeꞌjek in tsꞌayukii qa hitꞌij: “¡Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ yiwapiihiwet!”— (Sal 95:11) ¡Qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm yemjeetax in hats week yijatꞌetstaxiꞌmjuꞌ peꞌ wekwek in ipƚuꞌukꞌi ek paꞌaj in iꞌnkꞌaaꞌija yaqhatꞌaxij paꞌ Intata haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ! h 4 Qe hik akaꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei in tꞌejuyets in hats yamets paꞌaj wetsjuk tatsai (7) neƚuts: —Paꞌ Intata qa wapiijiꞌ paꞌ neƚujiꞌ in yamets wetsjuk tatsai (7) in hats yaqhatꞌaxij peꞌ ƚꞌithayijkitits.— i 5 Qa kaꞌ hats henfel in yitꞌij: —¡Niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm naꞌ  (Sal 95:11) j yiwapiihiwet!— 6 Qe pekheweꞌen in yepiꞌyeꞌtax qa niteꞌƚe tekꞌenets paꞌ Intata, qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm paꞌ ƚawapiihiwet. Qa mexeƚe ƚekeꞌ pekhewepeꞌ quꞌ nuijiꞌtejeꞌm.  









 3:14 1Co 15:2; He 3:6; 10:23; 11:1 e 3:16 Nm 14:2; Dt 1:35‑38 Sal 106:26 g 4:1‑2 1Ts 2:13; He 12:15 h 4:3 Sal 95:11; He 3:11 j  4:5‑6 He 3:19 d

f

 3:17 Nm 14:29;  4:4 Ex 20:11

i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 4​, ​5  594 7 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in yeniꞌ paꞌ ewiꞌƚ neƚujiꞌ in yitꞌij: —Haneꞌej.— Iꞌnijjiꞌ paꞌaj paꞌ Davidꞌikꞌi in hats olots ininqapitsikꞌi paꞌaj pekheweꞌen, in ƚꞌanyeꞌjek paꞌaj kakhaꞌ wiꞌtlijei in yitꞌij: —Quꞌ haneꞌej epiꞌyeꞌeƚ paꞌ ƚꞌaꞌx paꞌ Dios, hasuꞌuj quꞌnteꞌ enkꞌenheyuyiꞌiƚets maꞌ qaꞌ itꞌunhetiꞌƚ peꞌ atawjetsiꞌƚ.—   (Sal 95:7,8) k 8 Qe quꞌ netꞌejuiƚeꞌets paꞌ yekaꞌxii paꞌaj paꞌ Josué peꞌ Israel witwapiihiꞌwet, maꞌ qa paꞌ Intata qekha niteꞌ nenfeletax pakhapeꞌ neƚu. l 9 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in jinikfeꞌlets in naꞌl pakhaꞌ mexe aman qijiꞌ neƚu witwapiihijii quꞌ netꞌejuyets peꞌ ƚelits paꞌ Dios. 10 Qa peꞌquꞌ hats nuijiꞌtejeꞌm paꞌ ƚawapiihiwet paꞌ Intata, qaꞌ nawapiyij peꞌ ƚꞌithayijkitits, in ƚunyeꞌjek paꞌ Intata in wapii paꞌaj. m 11 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, jiwentꞌunhet qaꞌ jiꞌnuijiꞌtejeꞌm paꞌ witwapiihiꞌwet, hatsꞌinha qa ham paꞌquꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌaj pekheweꞌ niteꞌ tekꞌenets paꞌaj.  







12  Qe

Paꞌ ƚetꞌunhaꞌx keꞌ Intata ƚeꞌlijei.

keꞌ Intata ƚeꞌlijei in tefelhitii hik ƚunyejei quꞌ iƚiyeꞌ, tꞌunits, qa les in yasƚits iye qa niteꞌ hik ƚunyejei naꞌaj witqatsjikinet week yasƚax ƚꞌanu qa ƚꞌejuyiꞌj, qa in yasƚits wiikfikꞌi qa ƚekeꞌ iye quꞌ nuijiꞌtejeꞌm qaꞌ neqetheniꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ ƚiƚaꞌx haꞌne iꞌneseꞌn paꞌ inqeꞌspiritu, qa ƚekeꞌ iye quꞌ nuijiꞌtejeꞌm peꞌ ƚꞌakaꞌthel wetjuꞌƚ eneꞌ ƚewekwekits eneꞌ iꞌnesenits qa peꞌ ininuts ƚatawjets, qa nikfeꞌletsha iye in yejeƚijupkii paꞌ yoksiꞌwen qa paꞌ yumti iye paꞌ intaweꞌj. n 13 Qa ham paꞌquꞌ notꞌaxiꞌmjiꞌ eneꞌ week ƚaqsijiijuꞌ, qe week yijatꞌij in ƚequkꞌelƚiꞌijkii peꞌ ƚotoy pakhaꞌ jiyejeyumtshenij hatseꞌ pakhaꞌ haneꞌej injunyejei. o  

14  Qa

Jesús qijiꞌ paꞌi.

hik taꞌƚijupiꞌ, inekhewel in naꞌl ineꞌm haꞌ qijiꞌ in paꞌi yamiiphaꞌm naꞌ waꞌs, hikhaꞌ Jesús, ƚaꞌs paꞌ Dios, maꞌ qaꞌ jinatjanithenijha in niteꞌ jiwepinij in jitetfelij in niteꞌ jiteqekuꞌ. p 15 Qe haꞌ naꞌl ineꞌm qijiꞌ paꞌi yoksiꞌwen paꞌ jitoksiꞌwen in niteꞌ jetꞌunits, qe ƚakhaꞌ iye tajaajinhetiꞌyij paꞌ aꞌtax in injunyejeyek haneꞌej, qa ƚakhaꞌƚe qa niteꞌ yafꞌaliꞌets paꞌquꞌ ƚukꞌeyeꞌ paꞌ uƚꞌax quꞌ naqsiijkii. q 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj jiꞌnijiwei quꞌ jinenekets paꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx waꞌsjiꞌ hatsꞌinha qaꞌ jineƚisij paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj, maꞌ qaꞌ jiniꞌfenjiꞌij quꞌ jintesuꞌunjiꞌij quꞌ jiniꞌfen. 1  Qe week paꞌquꞌ qiyeꞌjiꞌ paꞌi tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata qe qaꞌ niꞌfenij eneꞌ jukhew pekheweꞌ tꞌejuyets paꞌ Intata, hatsꞌinha quꞌ ƚakhaꞌyeꞌ quꞌ  



5



 4:7 He 3:7 l 4:8 Jos 22:4 m 4:10 He 4:4; Ap 14:13 n 4:12 Jer 23:29; 1P 1:23; Is 49:2; Ef 6:17; Ap 1:16; 2:12; 1Co 14:24‑25 o 4:13 2Cr 16:9; Job 26:6; 34:21; Sal 33:13‑15 p  4:14 He 3:1; 6:20; 10:23 q 4:15 Is 53:3; He 2:18; 2Co 5:21; 1P 2:22 k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 595

HEBREOS 5

nithayiki peꞌquꞌ witqistitsiꞌij paꞌ Intata, qa peꞌquꞌ natlanhetiyifi iye paꞌ Intata inqaꞌmetets quꞌ netꞌejuyets peꞌ witwuƚꞌets. 2 Pakhaꞌ qijiꞌ paꞌi in jukhewƚe iye qa yoksiꞌwen jiꞌjek pakhaꞌ niteꞌ wittꞌunhaxijuꞌƚ peꞌ wekwek, maꞌ qaꞌ neꞌnqꞌeletij pekheweꞌ ham nikfeꞌlets qa pekheweꞌ yeqfeetsinƚiꞌiikii paꞌquꞌ ƚikheyijeꞌ. r 3 Qa in taꞌƚijupiꞌ in yoksiꞌwen paꞌ niteꞌ wittꞌunhaxijuꞌƚ peꞌ wekwek qa ƚakhaꞌ iye quꞌ nilanjiifi ek peꞌquꞌ inqaꞌmetetseꞌ paꞌ Intata quꞌ netꞌejuyets peꞌ ƚewuƚꞌets, in ƚunyejeyek pekhewep in tꞌejuyets peꞌ ƚewuƚꞌetsƚeꞌek. s 4 Qa ham paꞌquꞌ ƚakhaꞌ yeꞌƚe quꞌ netꞌekuꞌmiꞌ akaꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ, qe paꞌ Intata yijatꞌij in tꞌekuꞌm iniijiꞌ qa jintestiꞌyij, in ƚunyeꞌjek paꞌaj paꞌ Aaronꞌikꞌi. t 5 Qa hik ƚunyeꞌj iye haꞌ Cristo, niteꞌ taꞌƚets quꞌ neniwqinhetƚe in qijiꞌ paꞌi, qe taꞌƚets yijatꞌij in yiwqinhetjiꞌ. Pakhaꞌ yitꞌijets paꞌaj: —Akhaꞌ kꞌayaasija, haneꞌej hats haqsiijkii quꞌ enekfikꞌi.—  (Sal 2:7) u 6 Qa kakhap qa yitꞌijek: —Akhaꞌ niteꞌ yiliꞌij quꞌ aꞌpaꞌiyiꞌij, in ƚunyejjuꞌek paꞌ ƚeqniyak paꞌ Melquisedec.—  (Sal 110:4) v 7 Haꞌ Cristo in mexe iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ, iyinii paꞌ Intata qa iyinijets quꞌ niꞌfen, qe ewiꞌƚƚe in ƚekeꞌ quꞌ nilithinikꞌui paꞌ witwamhiꞌ. Qa in iyin qa nekjuꞌ peꞌ ƚetꞌilii in ip qa yitꞌunhetikꞌi in iyet in iyin. Qa paꞌ Intata qa yepiꞌyeꞌ qe haꞌ Jesús wetfꞌiljetsin qa week yaqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ Intata. w 8 Yemjeetax in Ƚaꞌstaxija paꞌ Dios, qa nikfeꞌlets paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jintekꞌen in taꞌƚets peꞌ wekwek quꞌ jintaatsꞌeꞌej. x 9 Qa in hats week ƚeꞌwisikꞌuyiꞌ hakhaꞌan qe yaqsiijkii peꞌ yitꞌijets paꞌ Intata, maꞌ qa ƚakhaꞌ qa taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij quꞌ netꞌejuyets week pekheweꞌ quꞌ netkꞌenets. 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata qa yeniꞌ quꞌ qiyeꞌjiꞌ paꞌi, in ƚunyejjuꞌek paꞌ ƚeqniyak paꞌ Melquisedec. 11 Qa in tꞌejuyets haꞌne Melquisedec olots peꞌquꞌ jintitꞌij, qa jutsitaxƚe quꞌ jintefel qe ekheweliꞌƚ jutsitax quꞌ enikfeꞌliꞌƚikꞌi. 12 In hats ƚaꞌnapeꞌeƚijets in ƚꞌekꞌeniꞌƚets keꞌ ƚeꞌsits tefelhitii, qekha hats aꞌmaestroleꞌtaxiꞌƚipjiꞌ. Qa menjiitƚe ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij keꞌ niteꞌ jutsitetstax tꞌejuyets paꞌ Intata. Maꞌ qa hats hik ejunyejeyiꞌƚ iye quꞌ etuꞌf ƚiꞌiƚ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ etujiꞌƚ naꞌaj tꞌun. y 13 Qe week pakhaꞌ quꞌ mexe netuꞌfƚe, niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ yatsathen qa paꞌ niteꞌ yatsathen, qe mexenteꞌ qi. 14 Qa naꞌajƚe witaq tꞌun qa tꞌejuyetsek pekheweꞌ hats qits, pekheweꞌen in wenijatshenij qa nikfeꞌlets quꞌ nejeƚikꞌui paꞌ ƚeꞌwis qa paꞌ uƚꞌax. z  

























r  5:2 He 2:18; 4:15; 7:28 s 5:3 Lv 4:3; 9:7; He 9:7 t 5:4 Ex 28:1; 1Cr 23:18 u 5:5 Jn 8:54; He 1:1 v 5:6 He 7:17; Gn 14:18‑20 w 5:7 Mt 26:39; 27:46,50; Mr 14:36; 15:34,37; Sal 22:1; Lc 23:46 x 5:8 Fil 2:7‑8; He 1:2 y 5:12 1Co 3:2; He 6:1; 1P 2:21 z 5:14 Is 7:15; 1Co 2:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 6  596

6

1   Qa

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ yape jinakikꞌuifikꞌi kekheweꞌ hats jinikfeꞌlets tꞌejuyets haꞌ Cristo, maꞌ qaꞌ jiꞌnuijiꞌtejeꞌm pakhaꞌ hats les in jutsitax wiꞌtlijei. Qa hasuꞌuj quꞌ jinapilets iye pekheweꞌ hats jiyaqhatꞌetsij in jitojohonjoꞌ pekheweꞌen, in jititꞌijets in hats jiteliꞌij peꞌ wekwek jiyekaꞌxii paꞌ witwamhiꞌ, qa paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij paꞌ Intata, a 2 qa in jitꞌijatshenhetiyij iye paꞌn ikjiꞌ kekheweꞌ ƚunyejeikii in wenpulijijjuꞌ qa in yeniꞌpjiꞌkii iye ƚokoyei, qa quꞌ iƚiyeꞌ peꞌ hats naxtaxjuꞌ, qa pekheweꞌ tejeyuꞌmtshenhetii quꞌ namii paꞌ feꞌt niteꞌ yiliꞌij. b 3 Paꞌ Intata quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij, qaꞌ les hitꞌiƚij juꞌf peꞌquꞌ iꞌnkꞌaihitseꞌ quꞌ nekꞌinqꞌijatsheniƚij. 4 Qe in tꞌejuyets pekheweꞌ hats testiitaxij paꞌ ƚikfeliyaxitsets paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ jiꞌƚaꞌxeꞌ, qa nikfeꞌltaxets iye paꞌ ƚeqisit paꞌ Intata, qa iꞌntaxij jiꞌtejeꞌm iye in yoksiꞌwen paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Espíritu Santo, c 5 qa nikfeꞌltaxetsha iye paꞌ ƚꞌemenyeꞌj keꞌ ƚeꞌsits Intata ƚeꞌlijei, qa nikfeꞌltaxetsha iye peꞌ ƚetꞌunhaxits hatseꞌ paꞌ Intata pakhaꞌ mexe hamikꞌui, 6 maꞌ qa in hats namjuꞌkii, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netpilikꞌi quꞌ nitꞌijets quꞌ nafꞌaliƚiꞌij, qe hats ƚekhewelƚe in hik ƚunyeꞌj quꞌ nenjiꞌphaꞌm iye peꞌ cruz haꞌ ƚaꞌs paꞌ Dios maꞌ qa natlakaxtiijuꞌ iye hakhaꞌan. d 7 Qe naꞌaj seheꞌ in les yiwqꞌaxin piƚeyits qa ƚeꞌsitsjiꞌ iye neꞌej ƚeqei, qa pekheweꞌ wenqꞌeniꞌ qa yiꞌwejuƚenij, paꞌ seheꞌ qa yejeƚets paꞌ Intata. e 8 Qa in taꞌƚƚiꞌiꞌ neꞌej tii qa neꞌej extuweƚkukui, qa ham wejuꞌƚij, maꞌ qa hats kꞌesiyuꞌets quꞌ naꞌnipjiꞌ paꞌ ƚawak paꞌ Dios. Qaꞌ hamitseꞌ quꞌ neteneꞌƚjuꞌ.  













9 Qa

Paꞌ qi in jiwetjumtiꞌikꞌui quꞌ nafits.

ekheweliꞌƚ yejefets, yemjeetax ekeweꞌ hiꞌttaxiꞌƚij ewets, qa tsikfeꞌlƚiꞌiƚets in niteꞌ nasiniꞌƚ jiꞌtejeꞌm ekeweꞌen, qe ekheweliꞌƚ les yijatꞌij in ƚꞌijayiƚijfikꞌi in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata. 10 Qe paꞌ Intata in qi in yatsathen, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nantapiꞌii pekheweꞌ ƚaqsiiƚijkii qa niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ nantapiꞌii in ƚꞌinqꞌethiniƚij paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx qa ƚiꞌfeniꞌƚ pekhewep. Hik kakhaꞌ mexe ƚaqsiiƚijkii haneꞌej. f 11 Qa hisuꞌunƚetaxiꞌƚ quꞌ week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ naamƚiꞌijii paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ quꞌ inqꞌethiniꞌƚij in niteꞌ athaꞌlaꞌliꞌƚjuꞌ, hatsꞌinha quꞌ afitstaxiꞌƚ hatseꞌ, maꞌ qa nafits paꞌ qi in ƚetjumtiꞌiƚikꞌui. 12 Hatsꞌinha quꞌ niteꞌ aꞌwalxalitsiꞌiƚ, qaꞌ ojonketiƚikꞌi yijatꞌij pekheweꞌ testiꞌyij hatseꞌ pakhaꞌ hats yiwjutsiqen paꞌ Intata qe taꞌƚets paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejeyij qa in niteꞌ itaqsunijup iye. g  





 6:1 Fil 3:13; He 5:12; 9:14 b 6:2 Jn 3:25; Hch 6:6; 17:31‑32; 19:4‑6 c 6:4 Ga 3:3; Ef 2:8; He 10:32 d 6:6 He 10:29; 2P 2:21; 1Jn 5:16 e 6:7‑8 Gn 3:17‑18; Sal 65:10; Is 5:6 f  6:10 Pr 19:17; Mt 10:42; 25:40; 2Co 8:4; 1Ts 1:3; 2Ti 1:18 g 6:12 He 10:36; 13:7 a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 597

HEBREOS 6​, ​7

Paꞌ yiwjutsiqen paꞌ Intata yijaaꞌija.

13  Paꞌ

Intata in nifeliꞌm paꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌ Abraham, qa in ham pakhaꞌ quꞌ netweyikꞌuiphaꞌm paꞌ Intata quꞌ les qiyeꞌjiꞌ quꞌ netetfelijiꞌm paꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌ Abraham, qa ƚakhaꞌƚe in tetfelƚiꞌij ƚeteꞌm, h 14 qa yitꞌij: —Yijaaꞌija quꞌ kꞌefen qaꞌ yijaaꞌija iye quꞌ kꞌeƚisij peꞌquꞌ olootseꞌ quꞌ nataꞌƚ ewets hatseꞌ.—  (Gn 22:17) 15 Paꞌ Abraham qa notkiꞌets niteꞌ itaqsunijup, qa paꞌ Intata qa yaqsiimijkii paꞌ hats yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj. 16 Qe eneꞌ jukhew in naꞌl naꞌaj yisuꞌun quꞌ neniwjutsiqenij qa tetfelijiꞌm naꞌaj teꞌweyikꞌuiphaꞌm in qijiꞌ, qa in yaqsiijkii akaꞌan qa hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nenwuꞌmphaꞌm. Maꞌ qa hats ƚꞌakaꞌtheꞌƚe paꞌ wiꞌtlijei. i 17 Qa hik ƚunyeꞌj paꞌ Intata, in yisuꞌun quꞌ nethiinijha pekheweꞌ tisij hatseꞌ paꞌ hats yiwjutsiqen in niteꞌ yinkꞌaihitikꞌui paꞌ hats yitꞌij, qa in yiwjutsiqen paꞌaj qa tetfeelijha, 18 hatsꞌinha paꞌ yiwjutsiqen qa in tetfeelijha iye, qaꞌ hik eneweꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ jetꞌunitseꞌjiikꞌi inekhewel pekheweꞌ woꞌoikii pakhaꞌ quꞌ naqsiꞌjjuꞌ, qa jinikfeꞌletsha iye in yijaaꞌija pakhaꞌ hats yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata, qa eneweꞌ wetsjuk paꞌ yiwjutsiqen qa in tetfeelijha iye qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqanƚekii paꞌ Intata. j 19 Qa in jinikfeꞌlets in yijaaꞌija paꞌ yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata, qa haneꞌen qa hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚeqe tseyemeꞌ peꞌ intawjets in ƚunyeꞌjek neꞌej tokoyei ƚeqe tseyem. Qa pekheꞌƚe inqe tseyem qa iꞌnifi peꞌ teꞌweitejeꞌm peꞌ witlitsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo) naꞌ waꞌsjiꞌ qa paꞌ ƚeꞌniyak qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi paꞌ ƚejilafiꞌ ƚeqejiꞌ peꞌ teꞌweitejeꞌm, maꞌ qa jetꞌunitsjiꞌha qa jiyijanitꞌetsija iye. k 20 Qa pekheꞌ teꞌweitejeꞌm peꞌ witlijtsitjii, hik pekheꞌ haꞌ Jesús wathayin ineꞌmifi qa yaqsiꞌj ineꞌmijkii quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jiꞌnuyetsjiꞌ, qe ƚakhaꞌ hats qijiꞌ paꞌi qa niteꞌ yiliꞌij in qijiꞌ paꞌi in ƚunyejjuꞌek paꞌ ƚeqniyak paꞌ Melquisedec. l  













7

1   Paꞌ

Paꞌ Melquisedec.

Melquisedec wittata paꞌaj paꞌ witset Salem qa ƚaqa paꞌi iye pakhaꞌ qijiꞌ in Dios. Paꞌ Abraham in tepil paꞌaj in hats naxij in watlaniꞌƚ peꞌ wittatal, paꞌ Melquisedec qa mexe ikfikꞌi quꞌ newetweniꞌƚ paꞌ Abraham qa iyinipjiꞌ. m 2 Qa paꞌ Abraham qa tisij paꞌ Melquisedec paꞌ ewiꞌƚ peꞌ week inyaqsii (10) yametsjiꞌ yeqethen wetjuꞌƚkii hik ƚunyeꞌj tupꞌumjeꞌmkii peꞌ wekwek qa peꞌ inqaꞌmetets naxij paꞌaj in watlaniꞌƚ peꞌ wittatal. Qa kakhaꞌ witii  

 6:13‑15 Gn 21:5; 22:16‑17; Lc 1:73 i 6:16‑17 Ex 22:11; He 11:9 j 6:18 Tit 1:2; He 12:1  6:19 Lv 16:2,15; He 9:7 l 6:20 He 4:14; 5:6,10; 7:17; 8:1; 9:24 m 7:1‑3 Gn 14:18‑20; Mt 4:3; Mr 5:7; He 7:6 h

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 7  598

Melquisedec yojo in ikjiꞌ “wittata paꞌ yatsathen”, qa ikjiꞌ iye “ƚatataꞌaj paꞌ witset Salem”, qa akaꞌ Salem qa ikjiꞌ “ƚatata paꞌ witꞌikesimeyaꞌx.” 3 Paꞌ Melquisedec ham ƚatatayeꞌ, ham ƚeneneyeꞌ, ham peꞌquꞌ nataꞌƚets paꞌaj, niteꞌ yinikfeꞌl in iꞌnkꞌa neketsfikꞌi paꞌaj eneꞌ neƚuts qa paꞌ yamiꞌ paꞌ ƚiƚaꞌx, qa akaꞌan in ƚunyeꞌj qa hik ƚunyeꞌj haꞌ ƚaꞌs paꞌ Dios, maꞌ qa amanij qa niteꞌ yiliꞌij in paꞌi. 4 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek paꞌ naꞌliꞌm ƚewqiyeꞌjjiꞌ paꞌ Melquisedec, in ƚakhaaꞌija paꞌ inaqwaꞌmaꞌxikꞌi Abraham tisij paꞌ ewiꞌƚ peꞌ ƚeꞌsits peꞌ diezmo, n week inyaqsii (10) yametsjiꞌ in yeqethenjuꞌkii tupꞌumjeꞌmkii peꞌ wekwek qa peꞌ inqaꞌmetets, naxij paꞌaj in watlaniꞌƚ peꞌ wittatal. o 5 Jitejeƚqekunek paꞌ yitꞌij paꞌ ley yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi, in ujaꞌxƚe pekheweꞌ paꞌil taꞌƚets paꞌ Leviꞌikꞌi in ƚekeꞌ quꞌ netestiꞌyijkii peꞌ ƚeqe diezmo paꞌ witset, qa eneweꞌen qa ƚejefetsƚetax iye in taꞌƚets iye paꞌ Abrahamꞌikꞌi. p 6 Qa paꞌ Melquisedec qa niteꞌ taꞌƚets paꞌ Leví, paꞌ Abraham qa tisij peꞌ ƚeqe diezmo. Paꞌ Melquisedec qa iyinipjiꞌ paꞌ Abraham hikpaꞌ naꞌliꞌm paꞌ yiwjutsiqen paꞌ Intata. q 7 Qa hats jinikfeꞌlets naꞌaj les in qijiꞌ hik naꞌaj iyinipjiꞌ naꞌaj niteꞌ les quꞌ qiyeꞌjiꞌ. 8 Qa eneweꞌƚe paꞌil testiijiꞌjij pekheweꞌ ƚeqe diezmojiꞌij haꞌne witset, eneweꞌen jukhewƚe, eneweꞌen waꞌm iye. Qa pakhaꞌƚe Melquisedec qa tefelhitii in niteꞌ waꞌm. r 9 Peꞌ paꞌil taꞌƚets paꞌ Leví eneweꞌen testiꞌyij neꞌej ƚeqe diezmojiꞌij haꞌne witset, qa ƚekeꞌƚe quꞌ jintitꞌijets peꞌ ƚeqe diezmoꞌek eneweꞌen in hik ƚunyeꞌj quꞌ netisij iye paꞌaj paꞌ Melquisedec qe taꞌƚets paꞌ Abrahamꞌikꞌi. 10 Qe paꞌ Leví in mexe hamtax paꞌaj qa hatsƚe iꞌnjiꞌtejeꞌm pakhaꞌ taꞌƚets Abraham in weꞌtweniꞌƚ paꞌaj paꞌ Melquisedec.  















11 Maꞌ

Jesús niteꞌ yiliꞌij in qijiꞌ paꞌi.

hayits, qe quꞌ nataꞌƚets peꞌ paꞌil quꞌ natsathen eneꞌ jukhew, ehe, qe hik eneweꞌtax quꞌ netenifeniꞌƚ kaꞌ ley, maꞌ qekha niteꞌ nanametax pakhapeꞌ iye paꞌiyeꞌ, pakhaꞌan qa hatsƚe niteꞌ pekheweꞌ paꞌil taꞌƚets paꞌ ƚeqniyak paꞌ Aaronꞌikꞌi, hikpeꞌ Levitas, qe pakhaꞌ yijatꞌij hik ƚunyeꞌj paꞌ Melquisedec. s 12 Qe quꞌ neninkꞌaihitipjiꞌ paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij peꞌquꞌ paꞌileꞌ, yeꞌehe, qaꞌ neninkꞌaihitjiipjiꞌ ek paꞌquꞌ ƚeqe leyeꞌ. 13 Qe haꞌ Jesucristo hikhaꞌ tꞌejuyets ekeweꞌ tefelhitii wekwek, taꞌƚets pekhewep iye ƚawaꞌmhitsikꞌi, hik pekheweꞌ ham pakhaꞌ quꞌ paꞌiyeꞌ.  



 7:4 Diezmo ikjiꞌ, in naꞌliꞌm peꞌquꞌ diezseꞌ pakhaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe, qa ewiꞌƚ naꞌaj tisij paꞌ Intata. o 7:4 Gn 14:20; Hch 2:29; 7:8‑9 p 7:5 Nm 18:21,26; 2Cr 31:4‑5 q 7:6 Gn 14:19; Ro 4:13 r 7:8 He 5:6; 6:20 s 7:11 Ga 2:21; He 7:17‑19; 8:7; 10:1 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 599

HEBREOS 7

14  Qa

hats week jinikfeꞌlets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in taꞌƚets pekheweꞌ ƚawaꞌmhitsikꞌi taꞌƚets paꞌ Judaꞌikꞌi, qa pakhaꞌƚe Moisesꞌikꞌi qa niteꞌ yitꞌijets paꞌaj paꞌquꞌ paꞌiyeꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ Judaꞌikꞌi. t 15 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj, maꞌ qa hats yeqetꞌaaxikꞌiha hakhaꞌ inkꞌayik paꞌi in hik ƚunyeꞌj paꞌ Melquisedec. 16 Hikhaꞌ in paꞌiꞌij niteꞌ taꞌƚets pakhaꞌ ley in tꞌejuyets eneꞌ jukhewƚe, qe taꞌƚets yijatꞌij paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup in niteꞌ waꞌm. 17 Qe kaꞌ tꞌejuyets hakhaꞌan weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj yitꞌij: —Akhaꞌ niteꞌ yiliꞌij quꞌ aꞌpaꞌiyiꞌij, in ƚunyejjuꞌek paꞌ ƚeqniyak paꞌ Melquisedec.—  (Sal 110:4) u 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ kakhaꞌ hayiits ley in hats niteꞌ wejuꞌƚij, qe hats niteꞌ tꞌun qa hats ham iye wejuꞌƚiꞌij, v 19 (qe kaꞌ ley ham ƚekeꞌyeꞌ quꞌ jinatsathenkettax), qa haꞌneƚiꞌij paꞌ yayaxipjiꞌ qa jiyeƚisij paꞌ les in ƚeꞌwisjuꞌ in jiwetjumtiꞌets, qa akaꞌan qa taꞌƚets in les jeꞌmetitsiꞌm paꞌ Intata. w 20 Qe paꞌ Intata tetfeelijha paꞌaj in yiwjutsiqen haꞌ Jesús quꞌ paꞌiyiꞌij. Qa pekhewepƚe qa niteꞌ tetfelij quꞌ niwjutsiqen, 21 qa hakhaꞌƚeꞌen qa weniwjutsiqeniꞌm quꞌ paꞌiyiꞌij qa yitꞌij paꞌ yiwjutsiqeniꞌm: —Haꞌne Yatsatꞌaxꞌinij hats yiwjutsiqen, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ninkꞌaihitikꞌui. Akhaꞌ niteꞌ yiliꞌij quꞌ aꞌpaꞌiyiꞌij.—  (Sal 110:4) x 22 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj, maꞌ qa haꞌ Jesús qa hikhaꞌ jutsiqaxij pakhaꞌ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii in les ƚeꞌwis. y 23 Pekheweꞌ paꞌilipjiꞌ paꞌ yojo in wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii olotstaxija, qa pakhaꞌƚe witwamhiꞌ qa hikpaꞌ yaqꞌayinjiꞌjij quꞌ mexe nakij in paꞌil, 24 qa hakhaꞌƚe Jesús qa niteꞌ yiliꞌij paꞌ ƚiƚaꞌx, qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ niliꞌij in paꞌiꞌij. 25 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚekeꞌ quꞌ niƚin qa pakhaayiꞌij quꞌ niƚin pekheweꞌ quꞌ nenekets paꞌ Intata in taꞌƚets hakhaꞌan, qe hakhaꞌan niteꞌ yiliꞌij paꞌ ƚiƚaꞌx qe qaꞌ niyetjiipjiꞌ pekheweꞌen. z 26 Qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in hikhaꞌ qijiꞌ paꞌi yasinikꞌiha paꞌ jitesuꞌuntax paꞌi quꞌ nanaꞌl ineꞌm, qe ƚakhaꞌ yatsathen, ham paꞌquꞌ ƚewuƚꞌaxeꞌ, qa ham yamiꞌij paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii, toxiꞌmets pekheweꞌ uƚꞌax yaqsiijkii, qa weꞌneniꞌ pakhaꞌ les toxphaꞌmha eneꞌ wasits. a 27 Hikpaꞌ niteꞌ hamikꞌui quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ pekheweꞌ paꞌil in yilanjiꞌij neꞌej inqaꞌmetets week neƚuts quꞌ netisjiꞌjij paꞌ Intata qa yojohonjiꞌij in tꞌejuyets peꞌ ƚewuƚꞌetsƚe qa inkꞌaƚejiꞌij peꞌ ƚewuƚꞌets paꞌ witset. Qa hakhaꞌƚe Jesús qa ewiꞌƚƚiꞌij in yaqsiijkii in wetƚisij paꞌ Intata qa pakhaayiꞌij quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. b  

























t  7:14 Is 11:1; Mi 5:2; Mt 1:3; Lc 3:33; Ap 5:5 u 7:17 He 5:6; 6:20; 7:21 Ga 4:9 w 7:19 Hch 13:39; Ro 3:20; He 4:16; 6:18; 9:9 x 7:21 1S 15:29 9:15; 12:24; 13:20 z 7:25 Ro 8:34; He 9:24 a 7:26 2Co 5:21; He 4:15 He 5:1,3; 9:12,28

 7:18 Ro 8:3;  7:22 He 8:6‑10; b  7:27 Ef 5:2; v

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 7​, ​8  600 28  Paꞌ

ƚeqe ley paꞌ Moisesꞌikꞌi yeniꞌ quꞌ qitseꞌjiꞌ quꞌ paꞌiliꞌij peꞌ jukhewƚe niteꞌ tꞌunits. Qa kakhaꞌƚe yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata qa tetfeelijha iye, kakhaꞌan iꞌnkꞌaƚe naꞌl ƚꞌanuꞌupjiꞌ kakhaꞌ ley, qa yeniꞌ quꞌ qiyeꞌjiꞌ quꞌ paꞌiyiꞌij hakhaꞌ ƚaꞌs, qa hikhaꞌ qa yaqsiijkii in niteꞌ yiliꞌij quꞌ natsathen. c

8

1   Maꞌ

Jesús qijiꞌ inqa paꞌi naꞌ waꞌsjiꞌ.

hayits, akaꞌ jitajamtiꞌetsha akaꞌan: haꞌ naꞌl ineꞌm qijiꞌ inqa paꞌi, hikhaꞌ hats iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx paꞌ Intata naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm, d 2 qa yithayiki paꞌ ƚeꞌwisija wititset peꞌ yijaaꞌija witlitsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo) yaqsiijkii paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa niteꞌ eneweꞌ jukhew quꞌ naqsiijkii. e 3 Qe week naꞌaj qijiꞌ paꞌi in tꞌenhetiꞌyiꞌ qe qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ netisij paꞌ Intata peꞌquꞌ ofrendayeꞌ qa quꞌ nilanifi iye peꞌquꞌ inqaꞌmetetseꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ witwuƚꞌets, qa hik taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesús in qijiꞌ in paꞌi qaꞌ nanaꞌl jeek paꞌquꞌ netisij paꞌ Intata. f 4 Qe qek amaniꞌipjiꞌ haꞌne seheꞌ, tees qek paꞌiyeꞌtaxij, qe haneꞌeꞌin naꞌl neꞌ paꞌil tistaxij neꞌej ofrenda paꞌ Intata qe hik akaꞌ yitꞌij kaꞌ ƚeqe ley paꞌ Moisesꞌikꞌi, 5 hik eneweꞌ paꞌil yithayiki hekheweꞌ wekwek tejeƚitiiƚiꞌijupiꞌ qa hik ƚunyejei quꞌ ƚesiꞌnqꞌalitseꞌƚe pekheweꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm, qa in jinikfeꞌlets in tejeƚitiiƚiꞌijupiꞌ, qe paꞌ Moisés in iꞌnkꞌaa yaqsiijkii peꞌ witlijtsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo), paꞌ Intata qa yitꞌijets: —Jeƚikꞌuiha qaꞌ aqsiijkii week kekheweꞌ wekwek in ƚunyejeyek kakhaꞌ hats ƚunyejei kekheweꞌ ƚꞌethinhetiyij eneꞌ utekjiꞌphaꞌm.—  (Ex 25:40) g  







Paꞌ Cristo jiyamitets pakhaꞌ les in ƚeꞌwis peꞌ yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata. 6  Qa

hakhaꞌƚe inqa paꞌi Jesucristo, hikhaꞌ testiꞌyij pakhaꞌ les in ƚeꞌwis wiikfikꞌi ƚꞌithayijkit, qa hikhaꞌ taꞌƚets in jiyamets pakhaꞌ les in ƚeꞌwis wiikfikꞌi pekheweꞌ yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata. h 7 Qe kaꞌ yojo in wenitꞌij qek ƚeꞌwiseꞌjuꞌ, qekha niteꞌ jinowoyetaxiikii paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe quꞌ nenitꞌij. 8 Qe paꞌ Intata in yiꞌwen peꞌ jukhew in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netkꞌenets, qa yitꞌij: — Haꞌne Yatsatꞌaxꞌinij yitꞌij: “Yamets hatseꞌ peꞌquꞌ neƚutsejiꞌ quꞌ haqsiijkii paꞌquꞌ inkꞌayikꞌe quꞌ nenitꞌij quꞌ netꞌejuyets neꞌ Israel ƚeiƚets qa neꞌ Judá ƚeiƚets. 9 Niteꞌ hik ƚunyeꞌj kakhaꞌ wenitꞌij haqsiimijkii kekheweꞌ ƚꞌalheyikꞌi, kaꞌ neƚujiꞌ in heꞌyekuꞌmiꞌ ƚokoi qe qa hekaxikꞌuifikꞌi haꞌ seheꞌ Egipto. Qa  





c  7:28 Fil 3:12; He 1:2; 2:10; 5:2,9; 10:14; 11:40 d 8:1 Col 3:1; He 2:17 e 8:2 Ex 33:7; He 9:11,24 f 8:3 Ef 5:2; He 5:1; 9:14 g 8:5 Col 2:17; He 9:23; 10:1; 11:7; 12:25 h  8:6 Job 33:23; Is 29:1; Ga 3:19‑20; 1Ti 2:5; He 7:22; 9:15; 12:24; 13:20; Lc 22:20; 2Co 3:6,8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 601

HEBREOS 8​, ​9

in niteꞌƚe yaqsiijkii kakhaꞌ hiꞌttaxij quꞌ naqsiijkii, maꞌ qa yakhaꞌ qaꞌ heꞌnitonjiimetsek, yitꞌij haꞌne Yatsatꞌaxꞌinij. 10 Qa akaꞌ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ haqsiimijkii hatseꞌ nekheweꞌ Israel ƚeiƚets quꞌ nanaxtaxijikꞌi peꞌ ƚeqe neƚuts kakhaꞌ yojo in weꞌnikaꞌajjiꞌ wenitꞌij, qaꞌ henjiꞌtejeꞌm peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii qa hikaꞌajjiꞌ iye peꞌ ƚatawjets. Yakhaꞌ quꞌ ƚeqe Dioseꞌyij qa eneweꞌen qaꞌ yitsetꞌiꞌij. i 11 Qaꞌ hameꞌ paꞌquꞌ nijatshentaxij peꞌquꞌ ƚetsetifetseꞌ, iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ ƚejefeeyiꞌija, quꞌ nittaxijets: ‘les ƚeꞌwis quꞌ enikfeꞌlets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij,’ qe week quꞌ hats nenikfeꞌl yiwets hatseꞌ, pekheweꞌ menteꞌ qits qaꞌ namijii pekheweꞌ ƚawaꞌmhits.”  (Jer 31:31‑34) j 12 “Yakhaꞌ quꞌ nesqꞌeletij qaꞌ hiwuꞌm peꞌ ƚewuƚꞌets, qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ hijamtiꞌikꞌi peꞌquꞌ ƚewuƚꞌetseꞌ.”—  (Is 43:25) k 13 Paꞌ Intata in nifel quꞌ naqsiijkii paꞌ inkꞌayik wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii, qe hats niteꞌ wejuꞌƚij qa ƚawaꞌmaꞌx iye kakhaꞌ hayiits wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii. Qa naꞌaj hats ƚawaꞌmaꞌx qa hats niteꞌ wejuꞌƚij, qa hats sujƚe quꞌ hameꞌ. l  







9

1   Kakhaꞌ

Nifel peꞌ yojo in witlijtsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits.

yojo in wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii, naꞌltaxiꞌm kekheweꞌ tajayanhetiyij in tꞌejuyets quꞌ jiꞌniyinii paꞌ Intata qa in tꞌejuyets pekheꞌ witlijtsitjii paꞌaj haꞌne seheꞌ ipjiꞌ inqaꞌmet ƚꞌajits. 2 Qe paꞌ yojo ƚataweꞌj peꞌ witlitsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo), naꞌl peꞌ ewiꞌƚ ƚii candelabro, weꞌnenjiꞌ peꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚefetitjiyits hik ƚunyejei velas, qa paꞌ mesa iꞌnipjiꞌ peꞌ ƚeꞌsits pan (sagrados). Haneꞌen ƚii paꞌaj ƚeꞌwis wititset. m 3 Qa paꞌ foƚetsjiꞌ iye ƚataweꞌj paꞌ teꞌweitejeꞌm ƚejilafiꞌ qa ƚii lees in ƚeꞌwisija wititset, n 4 qa hikpaꞌ qa iꞌniꞌ ek pekheꞌ tikꞌeyiꞌ paꞌ oro, yejutshenets in neꞌƚjuꞌ naꞌaj ewjisii ƚopok naꞌaj najkak ƚitsꞌi (incienso) qa peꞌ tiꞌnajkiꞌ tikꞌeyiꞌ iye paꞌ oro ƚii ƚejiikiꞌ peꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii (leyes/pacto), qa iꞌnjiꞌ iye peꞌ kamusi yaqamax paꞌ oro iꞌnjiꞌ peꞌ tenekui paꞌaj maná, qa paꞌ ƚawaikajit paꞌ Aaronꞌikꞌi, hik pakhaꞌ taꞌƚjiꞌ paꞌaj peꞌ ƚesejets, qa peꞌ kꞌewen utel weꞌnikaꞌajiꞌ paꞌaj kekheweꞌ wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii. o 5 Qa iꞌnipjiꞌ pekheꞌen pekheweꞌ wetsjuk witeqsiꞌnqꞌalits ƚesiꞌnqꞌalits pekheweꞌ ƚeꞌsits (gloriosos) pakhaꞌ ƚunyejei ƚeqjeƚinenhei paꞌ Intata ƚiyits querubines, qa peꞌ ƚefets qa yitꞌonijipjiꞌ paꞌ ƚitꞌo peꞌ tiꞌnajkiꞌ. Qa haꞌneƚiꞌij eneweꞌen niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jintafaakatejiꞌ paꞌ ƚunyejei. p  







i  8:10 Zac 8:8; 2Co 3:3; He 10:16 j 8:11 Is 54:13; Jn 6:45; 1Jn 2:27 k 8:12 Jer 31:31‑34; Ro 11:27; He 10:17 l 8:13 2Co 5:17 m 9:2 Ex 25:8‑9,23‑39; 26:1; Lv 24:5‑8 n  9:3 Ex 26:31‑33; 40:3 o 9:4 Ex 16:33; 25:10,16; 30:1‑5; Nm 17:10; Dt 10:2 p  9:5 Ex 25:18‑19; Lv 16:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 9  602 6  In

hats hik akaꞌ ƚunyejeijuꞌ ekeꞌ wekwek, maꞌ qa peꞌ paꞌil qa hats uijeetsjikii pakhaꞌ teꞌnweifikꞌi ƚataweꞌj peꞌ witlitsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo), qe qaꞌ naqsiijkii paꞌ yithayinenij paꞌ Intata. q 7 Qa pakhaꞌƚe teꞌweitejeꞌm ƚataweꞌj peꞌ witlitsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo), qa ewiꞌƚƚe in uyetsjiꞌ naꞌaj qijiꞌ paꞌi ewiꞌƚƚiꞌij week ininqapits, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌnteꞌ neteyiꞌijtejeꞌm neꞌej inqaꞌmet ƚꞌathits, hatsꞌinha quꞌ nijaninij peꞌ ƚewuƚꞌetsƚe qa peꞌ ƚewuƚꞌets paꞌ witset niteꞌ nikfeꞌlets in uƚꞌets in yaqsiꞌjijkii. r 8 Paꞌ Espíritu Santo qa jiyikfelitetsha, in mexe naꞌl paꞌaj paꞌ teꞌnweifikꞌi ƚataweꞌj peꞌ witlijtsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo), qa ikjiꞌ in mexenteꞌ teꞌwenhetii paꞌ witꞌikheyiꞌj yamii paꞌ ƚeꞌwisija wititset. s 9 Week ekeweꞌen tꞌejuiƚeꞌets in wetjeyumtshenijupiꞌ haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij, qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqsiꞌjtaxjuꞌ paꞌ yoksiꞌwen pekheweꞌ mexe yijayanij akaꞌan in tisjiꞌijtaxij peꞌyeꞌ paꞌ Intata qa in yilantaxifi iye neꞌej inqaꞌmetetsikꞌi. t 10 Qe ekeweꞌen ewiꞌƚƚe in nifel in tꞌejuyets naꞌaj inaq, naꞌaj jiꞌyaꞌjiꞌ qa quꞌ jinewetliꞌjijjuꞌ iye paꞌquꞌ nam inij, qa ekeweꞌen in naꞌl qa yamijii in hats weninkꞌaihitikꞌi keꞌ wekwek. u  







11 Qa

Peꞌ ƚꞌathiitsija hikpeꞌ yijaninij peꞌ inwuƚꞌets.

haꞌ Cristo qa hats nam, qa qijiꞌ in paꞌi ipjiꞌ ekeweꞌ ƚeꞌsits wekwek mexe hamitsikꞌui paꞌaj, pekheꞌ paꞌi ipjiꞌ witlijtsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo) hik pekheꞌ peꞌ les qi in ƚeꞌwiisija naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm, qa niteꞌ eneꞌ jukhew quꞌ naqsiijkii, ikjiꞌ, niteꞌ taꞌƚets haꞌne week in wanaqsiijkii paꞌaj. v 12 Qa in uyetsjiꞌ qa niteꞌ peꞌquꞌ ƚꞌathitseꞌ naꞌaj kotsꞌeteikaꞌ, qa niteꞌ iye peꞌquꞌ ƚꞌathitseꞌ naꞌaj wakka (toro) quꞌ nuyijetsjiꞌ, qe peꞌ ƚꞌathiitsija yijatꞌij in hikpeꞌ uyijetsjiꞌ, qa hats ewiꞌƚƚiꞌij niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niyeket iye in hats yijanin peꞌ inwuƚꞌets. w 13 Qe neꞌej ƚꞌathits neꞌej kotsꞌeteikalikꞌi, neꞌej wakkalikꞌi (toros) qa naꞌaj ƚꞌolo neꞌej wakkaꞌakꞌi, wetfulutipjiꞌ neꞌej mexe hik ƚunyejei quꞌ netjilii, ekeweꞌen ewiꞌƚƚe in niliꞌjjuꞌ haꞌne iꞌneseꞌn. x 14 Qa pekheweꞌƚe ƚꞌathits haꞌ Cristo qaꞌ les quꞌ qiyeꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii, hikhaꞌ in taꞌƚets paꞌ niteꞌ yiliꞌij Espíritu qa wetƚisƚiꞌij paꞌaj ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌjiꞌ in wetƚisij paꞌ Intata, peꞌ ƚꞌathits qa jiyilijijjuꞌ yijatꞌij pekheweꞌ weekij paꞌ intaweꞌj in jitaqsiꞌjtaxijkii hikpeꞌ jiyekaꞌxƚetaxii paꞌ witwamhiꞌ, qe qaꞌ jiꞌntꞌithayiyiꞌm paꞌ niteꞌ waꞌm Dios. y  





 9:6 Nm 28:3 r 9:7 Ex 30:10; Lv 16:15,34; He 5:3 s 9:8 Jn 14:6; He 10:19‑20  9:9 He 5:1; 7:19 u 9:10 Lv 11:2‑3; Col 2:16 v 9:11 He 2:17; 8:2; 10:1 w 9:12 Dn 9:24; He 7:27; 10:4 x 9:13 Lv 16:14‑15; Nm 19:2,9,17‑18 y 9:14 1P 3:18; 1Jn 1:7; Tit 2:14; He 6:1; 10:2,22 q t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 603

HEBREOS 9

15  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, in ƚakhaꞌ ewiꞌƚƚe in taꞌƚets in jiyamets kakhaꞌ inkꞌayik wenitꞌij, hatsꞌinha in waꞌm qe qaꞌ niwuumija peꞌ ƚewuƚꞌetstax paꞌaj pekheweꞌ yaqsiꞌjijkiiha kakhaꞌ yojo in wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii, maꞌ qa ƚekhewel in teniyaꞌyiijiꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netestiꞌyij paꞌquꞌ natsatꞌetsijek hatseꞌ niteꞌ yiliꞌij pakhaꞌ hats yiwjutsiqen ineꞌm paꞌaj paꞌ Intata. z 16 Qe naꞌaj tꞌejuyets witfaakanek quꞌ nawatkꞌesaxijjuꞌ peꞌquꞌ natsatꞌetsij (testamento), quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ netꞌun qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ nawaꞌm pakhaꞌ yaqsiijkii. 17 Qe naꞌaj tꞌejuyets witfaakanek quꞌ nawatkꞌesaxijjuꞌ peꞌquꞌ natsatꞌetsij ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij in hats waꞌm naꞌaj yaqsiijkii, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netꞌun in mexe iƚaꞌx naꞌaj yaqsiijkii. 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ iye, kakhaꞌ yojo in wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii, in iꞌnkꞌaaꞌija paꞌaj qhofij qa niteꞌ hamijup iye peꞌquꞌ witꞌathitseꞌ. 19 Qe paꞌ Moisés in hats yiliꞌij in week yiyinenimikꞌi paꞌ witset peꞌ wenitꞌij taꞌƚets paꞌ ley, maꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ peꞌ ƚꞌathits peꞌ wakkalikꞌi qa peꞌ kotsꞌeteikalikꞌi, yetsjiƚkinij paꞌ iweliꞌ, qa tꞌekuꞌmiꞌ iye peꞌ lana qa yetsjiƚkinij peꞌ qꞌilimmikꞌi ƚesejets ƚiyits hisopo, qa yilkeꞌej jiꞌjuꞌ qa yitꞌij tshxiƚ tshxiƚ in yetsileƚipjiꞌ paꞌ witfaakanek qa iꞌnkꞌaƚe peꞌ week paꞌ witset. a 20 Qa yitꞌij: —Eneweꞌen witꞌathits tꞌejuyets quꞌ tꞌuneꞌ paꞌ yiwjutsiqen paꞌ Dios quꞌ haqsiiƚijkii.—  (Ex 24:8) b 21 Qa hik ƚeqfenyeꞌjij iye in yitshxiƚ tshxiƚinhetikii peꞌ witlijtsitjii inqaꞌmet ƚꞌajits (tabernáculo) qa week iye pekheweꞌ wekwek peꞌ witlijtsitjiyifi. c 22 Qe kaꞌ ley yitꞌijets in yaqaamij quꞌ weekeꞌ quꞌ netetlijijjuꞌ peꞌquꞌ witꞌathitseꞌ, qa in ham paꞌquꞌ nawaꞌmifi quꞌ netꞌilitfikꞌi peꞌquꞌ ƚꞌathitseꞌ, qa niteꞌ jeek ƚekeꞌ quꞌ netwumhitiꞌyikꞌui peꞌ ƚewuƚꞌets. d 23 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in les ƚeꞌwis quꞌ inqaꞌmetetseꞌƚe peꞌquꞌ natlanhetiyifi quꞌ netꞌejuyets hekheweꞌ tejeƚitiiƚiꞌijupiꞌ peꞌ waꞌsjiꞌ, qa pekheweꞌƚe yijaalija wekwek naꞌ waꞌsjiꞌ qa les ƚeꞌwis paꞌquꞌ natlanhetiyifi quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ niteꞌ hik ƚunyejeyeꞌ peꞌ inqaꞌmetetsƚe. e 24 Haꞌ Cristo niteꞌ uyetsjiꞌ pakhaꞌ teꞌweitejeꞌm peꞌ witlitsitjii ƚii wititset lees in ƚeꞌwiisija (lugar santísimo) ƚaqsijikƚiꞌijkii eneꞌ jukhew, hikpaꞌ tejeƚitiiƚiꞌijupiꞌ paꞌ yijaaꞌija, qe uyetsjiꞌ yijatꞌij pakhaꞌ iꞌniꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ, pakhaꞌ iiniꞌha paꞌ Intata qe qaꞌ niyetjiꞌijꞌinipjiꞌ. f 25 Qa niteꞌƚe quꞌ olotsiꞌij quꞌ newetƚisjiꞌjij, quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj qijiꞌ paꞌi in week ininqapits uyetsjiꞌ pakhaꞌ ƚii wititset lees in ƚeꞌwiisija qa teijiijtejeꞌm neꞌej witꞌathits niteꞌ yatsatꞌetstaxij. g  



















z  9:15 1Ti 2:5; Jer 31:31‑34; 1Co 11:25; 2Co 3:6; He 4:1; 7:22; 8:6,8; 12:24; 13:20; Gn 12:7; Ro 3:25; 5:6; 8:28; Ga 3:19 a 9:19 Ex 24:6‑8; Lv 17:11 b 9:20 Mt 26:28 c 9:21 Ex 29:12; Lv 8:15 d 9:22 Lv 17:11 e 9:23 He 8:5 f 9:24 Ro 8:34; He 7:25; 8:2 g 9:25 He 9:7; 10:19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 9​, ​10  604 26  Qe

quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ haꞌ Cristo, qekha les ƚeꞌwistax qek olotsiꞌij qek nawaꞌm, quꞌ nataꞌƚijii in iꞌnkꞌaa paꞌaj haꞌne seheꞌ. Qa ewiꞌƚƚiꞌij in yaqsiijkii akaꞌan eneweꞌ tekeꞌlenjuꞌ ƚahatsiyij, maꞌ qa weꞌnethinkii qe qaꞌ niwuꞌm peꞌ inwuƚꞌets quꞌ newetƚisƚiꞌij ƚawamhiꞌyeꞌ. h 27 In ƚunyeꞌjek kaꞌ hats weꞌneniꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii eneꞌ jukhew qa efuts iye in ewiꞌƚƚiꞌij in waꞌm qa paꞌ tekeꞌlenjuꞌ qa wetjeyumtshen. i 28 Qa hik ƚunyeꞌj haꞌ Cristo in ewiꞌƚƚiꞌij niteꞌ yiyeket iye in wetƚisƚiꞌij in waꞌm qe qaꞌ nekaꞌx peꞌ ƚewuƚꞌets peꞌ olots, qa quꞌ netpiltaxjuꞌ iye qa hatsƚe niteꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ witwuƚꞌets, qe qaꞌ niƚin yijatꞌij pekheweꞌ hats notkiꞌikꞌui. j  



10

Paꞌ hayiits ley niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ niwuꞌm peꞌ inwuƚꞌets.

1   Qe

kakhaꞌ ley ƚesinqꞌalƚe ƚeqꞌeneƚeyaꞌx kekheweꞌ ƚeꞌsits wekwek mexe hamitsikꞌui paꞌaj hik kekheweꞌ peꞌ yijaalija. Qa hik taꞌƚijupiꞌ kakhaꞌ ley in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niꞌsinhettax pekheweꞌ iktaxets paꞌ Intata qa ininqapits in iktaxijjeꞌm qa kakhaꞌ hatsƚe ƚunyeꞌj in yilanjiꞌijtaxifi peꞌ inqaꞌmetets. k 2 Qe qek yijaayiꞌija qek nenliꞌjjuꞌ kakhaꞌ ley, qekha hats nihaminhettaxiikii in yitawjeꞌmetem peꞌ ƚewuƚꞌets, maꞌ qekha hats nilitaxij in yilan naꞌaj inqaꞌmet. 3 Qa week ininqapits in yaqsiijkii in yilanjiꞌij peꞌ inqaꞌmetets qe qaꞌ netꞌejuyets peꞌ ƚewuƚꞌets. 4 Qe niteꞌ wejuꞌƚij peꞌquꞌ ƚꞌathitseꞌ naꞌaj wakka qa naꞌaj kotsꞌeteikaꞌ quꞌ niwuꞌm peꞌ inwuƚꞌets. 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in iꞌnkꞌaa uijiꞌtejeꞌm haꞌne seheꞌ haꞌ Cristo qa yitꞌijets paꞌ Intata: —Niteꞌ ƚisuꞌun peꞌ talanhetiijiꞌijtax efi inqaꞌmetets qa peꞌ testiijiꞌijtax ej iye (ofrendas), qa hatsƚe ƚajilet yeꞌm paꞌ yeseꞌn. l 6 Peꞌ talanhetii efi inqaꞌmetetsikꞌi naꞌaj week teneꞌƚjuꞌ qa naꞌaj niteꞌ week quꞌ neteneꞌƚjuꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ witwuƚꞌets, eneweꞌen niteꞌ ƚiwejuƚenij. 7 Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in hitꞌijets iye: “Haꞌne qe haꞌniꞌin quꞌ haqsiijkii paꞌ ƚisuꞌun akhaꞌ, Dios,” in ƚꞌanyeꞌjek kakhaꞌ tꞌejui yiwets weꞌnikaꞌajjiꞌ naꞌ witfaakanek.—  (Sal 40:6‑8) 8 Kakhaꞌ yojo ikuꞌuj in yitꞌij, haꞌ Cristo in yitꞌij paꞌaj: —Niteꞌ ƚisuꞌun peꞌ talanhetiijiꞌijtax efi inqaꞌmetets qa peꞌ testiijiꞌijtax ej iye (ofrendas), qa peꞌ talanhetii efi inqaꞌmetetsikꞌi naꞌaj week teneꞌƚjuꞌ qa naꞌaj niteꞌ week quꞌ neteneꞌƚjuꞌ quꞌ netꞌejuyets peꞌ witwuƚꞌets, week ekeweꞌen niteꞌ neꞌsinhetiꞌmkii.—  (Sal 40:6) Qa ekeweꞌen qa hik ekeweꞌ ƚꞌanyeꞌjtax kakhaꞌ ley. m  













 9:26 Mt 24:3; 28:20; 1Co 10:11; He 4:3; 7:27 i 9:27 Gn 3:19; 2Co 5:10 j 9:28 Is 53:12; 1P 2:24; Mr 8:38; Mt 26:28; 1Ts 4:16; 1Co 1:7; Tit 2:13 k 10:1 Col 2:17; He 8:5; 9:11 l  10:5‑7 Jer 36:2; He 1:6 m 10:8 Mr 12:33; He 10:5‑6 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 605

HEBREOS 10

9 Maꞌ

qa yitꞌij iye: —Haꞌne qe haꞌniꞌin quꞌ haqsiijkii paꞌ ƚisuꞌun.—  (Sal 40:7) Qa ikjiꞌ quꞌ hats nenitꞌijjiꞌ pakhaꞌ yojo ƚenifenyeꞌjtax quꞌ netwuꞌmhitii inkꞌui peꞌ inwuƚꞌets, maꞌ qaꞌ nuihintejeꞌm paꞌ inkꞌayik. 10 Qa in taꞌƚets paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata maꞌ qa hats jitetliꞌjjuꞌ qe taꞌƚets paꞌ ƚꞌeseꞌn haꞌ Cristo in wetƚisƚiꞌij qa hats ewiꞌƚƚiꞌij niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ niyeket iye. n 11 Week naꞌaj paꞌi neƚuts ikijjeꞌm in niteꞌ iꞌnjuꞌ, yithayiki qa kakhaꞌ hatsƚe ƚunyeꞌj in yilanjiifi neꞌej inqaꞌmetets qa in yaqsiijkii qa olotsij, yemjeetax ekeweꞌen niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ niwuꞌm inkꞌui peꞌ inwuƚꞌets. o 12 Qa pakhaꞌƚe Jesucristo wetƚisƚiꞌij paꞌ Intata quꞌ nawaꞌmifi peꞌ inwuƚꞌets qa hats ewiꞌƚƚe qaꞌ hameꞌ iye pakhapeꞌ, maꞌ qa hats iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Intata.  (Sal 110:1) p 13 Qa hik pakhaꞌaꞌ qa notkiꞌets quꞌ hats namets in yitꞌij: —Ipƚuꞌui quꞌ week notꞌotsipjiꞌkii quꞌ nanaxij peꞌ ƚꞌejuihifets.—  (Sal 110:1) q 14 Qe in wetƚisƚiꞌij in waꞌm infi qa hats ewiꞌƚƚiꞌij iye, maꞌ qa taꞌƚets in hats niliiꞌjjuꞌha qaꞌ pakhaayeꞌƚiꞌij quꞌ ƚeꞌsitseꞌ pekheweꞌ hats tꞌekuꞌmiijiꞌ. 15 Paꞌ Espíritu Santo nifel ineꞌm iye akaꞌan in yitꞌij: 16 —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yitꞌij: “Akaꞌan kakhaꞌ hiwjutsiqen quꞌ haqsiimijkii hatseꞌ nekheweꞌen quꞌ hats ƚꞌakaꞌtheꞌ yeꞌƚe haꞌne haneꞌej ƚahatsꞌij. Qaꞌ henjiꞌtejeꞌm peꞌ ƚatawjets ekeweꞌ quꞌ hitꞌij quꞌ naqsiijkii qa hikaꞌajjiꞌ iye peꞌ ƚaqjamtikineyejeikii.” r 17 Qa yitꞌij iye: “qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ hijamtiꞌikꞌi peꞌquꞌ ƚewuƚꞌetseꞌ.”—   (Jer 31:33‑34) 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, in hats tewuꞌmhitii inkꞌui ekeweꞌen maꞌ qa hats niteꞌ hamikꞌui paꞌquꞌ jintalantaxifi inqaꞌmet paꞌ Intata quꞌ netꞌejuyets peꞌ inwuƚꞌets.  

















19 Qa

Paꞌ witꞌikheyiꞌj inkꞌayik qa iƚaꞌx iye.

hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, in taꞌƚets peꞌ ƚꞌathits haꞌ Jesús maꞌ qa hats ham peeyiꞌijkii hats jiꞌkesimenƚiꞌijkii quꞌ jiꞌnuyetsjiꞌ pakhaꞌ ƚii wititset lees in ƚeꞌwiisija s 20 qe taꞌƚets paꞌ witꞌikheyiꞌj inkꞌayik qa iƚaꞌx iye yiqhofinhetii hakhaꞌan qe in hats qhofii paꞌ ƚejilafiꞌ peꞌ witlijtsitjii ikjiꞌ in hats wetƚisƚiꞌij paꞌ ƚꞌeseꞌn qa waꞌm infi, t 21 qa naꞌl iye hakhaꞌ inqa paꞌi les in qijiꞌ pekheꞌ ƚetsiꞌii paꞌ Intata. u 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, jineketsha paꞌ Intata qaꞌ yijaaliꞌija peꞌ intawjets quꞌ weekiꞌijha quꞌ jinenekets, qa paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij qaꞌ yijaaleꞌ ineꞌmha  





n  10:10 Jn 17:19; He 7:27; 9:12 o 10:11 Nm 28:3; He 5:1 p 10:12 Ro 8:34; Ef 1:20; Col 3:1; He 1:3; 8:1; 12:2; 1P 3:22 q 10:13 Lc 20:43; 1Co 15:25; He 1:13 r  10:16‑17 He 8:10,12 s 10:19 Ef 2:18; He 9:25 t 10:20 Jn 10:9; He 9:3,8 u  10:21 He 2:17; 4:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 10  606

iye, qe hats jitetliꞌjijjuꞌ in jiyitawjemetentax peꞌ inwuƚꞌets qa haꞌne iꞌnaj qa hats wempuliꞌjjiꞌ paꞌ ƚeꞌwisjiꞌ iweliꞌ. v 23 Jiwatjanithenij quꞌ niteꞌ jinteliyiꞌij in niteꞌ jiteqekuꞌukꞌi paꞌ inwetjumtikineyejeyikꞌui, qe paꞌ Intata niteꞌ yaqanƚekii yaqsiijkii hatseꞌ paꞌ hats yiwjutsiqen. w 24 Jiweteniꞌfenij wetjuꞌƚ quꞌ jinowoꞌoikii paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ les jineweꞌtsuꞌun qa quꞌ jintaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis. 25 Hasuꞌuj quꞌ ewiꞌƚiꞌikꞌi quꞌnteꞌ jinanamiꞌii qa jinotꞌaxjiꞌij wetjuꞌƚ, in ƚunyejeyek peꞌ ujaꞌx in hats amaneyijkii, jinamii yijatꞌij hatsꞌinha quꞌ jinatkakƚinjiij wetjuꞌƚ, qe les ƚeꞌwis quꞌ jinatkakƚinij in hats jiteꞌwen in hats met paꞌ neƚujiꞌ. x  





26  Qe

¿Me paꞌ Cristo quꞌ ijayan, me iꞌnƚiꞌi paꞌ qi ƚawak paꞌ Intata?

quꞌ niteꞌ jinteliyiꞌij in jitesuꞌunƚe in jitaqsiijkii paꞌ uƚꞌax in hats jinikfeꞌltaxets paꞌ yijaaꞌija, maꞌ qa hats ham pakhapeꞌ iye quꞌ nawaꞌmifi peꞌ inwuƚꞌets, y 27 qa hats ewiꞌƚƚe paꞌ jitꞌotkiꞌets pakhaꞌan paꞌ uƚꞌaxija qa iftsaxjiꞌ iye quꞌ newetjeyumtshentax, qa paꞌ ƚꞌelej iye paꞌ feꞌt qaꞌ netuj peꞌ ƚꞌejuihifets.   (Is 26:11) z 28 Kekheweꞌ yikaꞌ paꞌaj paꞌ Moisesꞌikꞌi (ley) naꞌaj niteꞌ tekꞌenets qa tꞌotsipjiꞌkii, maꞌ qa ham paꞌquꞌ neꞌnqꞌeletij in talanhetii in wetsjuk iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌ peꞌquꞌ nenfelijkii. a 29 ¿Qa paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚukꞌeyeꞌ quꞌ les qiyeꞌ paꞌquꞌ ƚantanithenkeyeꞌjeꞌ pakhaꞌ quꞌnteꞌ netkꞌeneꞌets qa tꞌotstaxipjikii iye haꞌ ƚaꞌs paꞌ Dios, qa yuten peꞌ ƚꞌathits hik pekheweꞌ yitꞌunhet paꞌ inkꞌayik wenitꞌij qa hik pekheweꞌ iye hats niliꞌjtaxjuꞌ, qa uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyij pakhaꞌ Espíritu eqiꞌfenkenaꞌx? b 30 Jinikfeꞌlets paꞌ Intata in yitꞌij: —Yakhaꞌ quꞌ haiqaꞌtjai. Yakhaꞌ quꞌ hijanin.—  (Dt 32:35) Qa yitꞌij iye: —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ nitanithen naꞌ ƚetsettax.—  (Dt 32:36) c 31 Uƚꞌaxija qa iftsax quꞌ jinitanithen paꞌ niteꞌ waꞌm Dios. d 32 Ijamtiꞌiƚikꞌi kekhewep neƚutsikꞌi, ekheweliꞌƚ in iꞌnkꞌa ƚꞌestiyiƚij paꞌ naꞌlkii, qa qi in ƚꞌejuyiƚijuꞌƚ pekheweꞌ aꞌtits enifenyejeyiꞌƚkii, qa niteꞌƚe yeqenijaniꞌƚ ej. e 33 Qe iꞌnƚiꞌi qe ƚꞌethinhetiyiꞌƚij neꞌej week in uƚꞌetsikꞌi neꞌej wenitꞌiƚij ewetskii qa qe uƚꞌax iye naꞌaj enifenyejeyiꞌƚ, qa iꞌnƚiꞌi qe ƚiꞌfeniꞌƚ neꞌej hik ƚenifenyejei iye paꞌ enifenyejeyiꞌƚ, f  













 10:22 Ez 36:25; He 9:14 w 10:23 1Co 1:9; He 3:6 x 10:25 Hch 2:42; Ro 13:11; He 3:13 y 10:26 Nm 15:30; Dt 17:12; He 6:4; 2P 2:20‑21; 1Jn 5:16 z 10:27 Sof 1:18; 2Ts 1:8 a 10:28 Dt 17:6; He 2:2 b 10:29 Mt 12:31‑32; Ef 4:30; He 6:6 c 10:30 Sal 135:14; Ro 12:19 d 10:31 Mt 16:16; Lc 12:5 e 10:32 Fil 1:29‑30; He 6:4 f 10:33 1Co 4:9; Fil 4:14; 1Ts 2:14 v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 607

HEBREOS 10​, ​11

34  qa

ƚeꞌnqꞌeletiƚij iye neꞌej tꞌopheƚitiijuꞌ, qa in ƚꞌitkamhitiitaxiꞌƚij neꞌej ƚantsatꞌetstaxiƚij qa eꞌƚeꞌsitsƚiꞌiƚiꞌmkii, qe ƚenikfeꞌliꞌƚets in hats naꞌliꞌƚ eꞌm naꞌ waꞌsjiꞌ pekheweꞌ les in ƚeꞌsits qa les iye in tꞌunits wiikfikꞌi ƚantsatꞌetsiꞌƚij. g 35 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ, qe hik akaꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ qi enisitꞌiꞌiƚ hatseꞌ. h 36 Qe les ƚeꞌwis quꞌnteꞌ itaqsuniꞌiƚijup, hatsꞌinha quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, qaꞌ estiꞌyiꞌƚij paꞌ hats yiwjutsiqen paꞌaj. i 37 Qe hats niteꞌ toxikꞌui paꞌ ƚahatsꞌij, pakhaꞌ nam hatseꞌ, ajeꞌeƚ quꞌ nanam.   (Hab 2:3) j 38 Qa yiꞌtƚiꞌij iye pakhaꞌ quꞌ natsathen quꞌ iƚaꞌxeꞌ taꞌƚets quꞌ niteꞌ nesqekuyeꞌ, qa quꞌ netetwekꞌelaꞌxƚeyikꞌui, maꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ ƚeꞌwiseꞌ yeꞌm.  (Hab 2:4) 39 Qa niteꞌƚe inekhewel pekheweꞌ tetwekꞌelaꞌxets paꞌ ƚewuƚꞌeyeꞌjjuꞌ, qe inekhewel yijatꞌij pekheweꞌ hats yamets paꞌ witiƚijii qe niteꞌ jiteqekuꞌ.  









11

1   Maꞌ

Paꞌn ƚunyeꞌj in niteꞌ jiteqekuꞌ.

hayits, paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌj in naꞌl maꞌ qa hats jutsiqax in jintestiꞌyij hatseꞌ pekheweꞌ hats jitꞌotkiꞌikꞌui, qa hats yamꞌinijjuꞌha iye in niteꞌ jiteqekuꞌukꞌi in yijaaꞌija in naꞌl pekheweꞌ mexe niteꞌ jiteꞌwen. k 2 Hik pakhaꞌ iye paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj peꞌ inaqwaꞌmhitsikꞌi in naꞌliꞌm qa paꞌ Intata qa yiꞌsinhetij. 3 Paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets in jinikfeꞌlets paꞌ Intata in yiꞌtƚiꞌij maꞌ qa naꞌl haꞌne week, qa hik taꞌƚijupiꞌ eneweꞌ haneꞌej jiteꞌwen in wanaqsiijkii paꞌaj taꞌƚets pekheweꞌ wekwek niteꞌ jiteꞌwen. l 4 Paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Abel in taꞌƚets, qa ƚeꞌwis paꞌ ƚeqisitꞌij paꞌ Intata qe yilan paꞌ kotsꞌetaxikꞌi qa niteꞌ hik ƚunyejei peꞌ tistaxij paꞌ Caín, qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in yitꞌijets yatsathen paꞌ Abel maꞌ qa tꞌekuꞌmijijuꞌƚ paꞌ ƚeqisitꞌij. Paꞌ Abel in hats waꞌmtax, qa hikƚe ƚunyeꞌj quꞌ mexe niyet qe taꞌƚets paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj. m 5 Paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Enoc in taꞌƚets, qa wetkaꞌxetsphaꞌm naꞌ waꞌs in mexe niteꞌ waꞌmtax hatsꞌinha qaꞌ niteꞌ nawaꞌmeꞌ haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, qa ham yiꞌweneꞌ paꞌaj qe paꞌ Intata hats yekaꞌxphaꞌm.  (Gn 5:24) Qa yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ, in mexe niteꞌ wetkaxphaꞌm, paꞌ Intata yisuꞌunija paꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Enoc. n 6 Qa quꞌ hameꞌƚe paꞌquꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjiꞌij, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niꞌsinhetiꞌmkii paꞌ Intata, qe les ƚeꞌwis pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ metiꞌim paꞌ Intata qaꞌ hasuꞌuj neqekuꞌukꞌi in naꞌl pakhaꞌan, qaꞌ hasuꞌuj neqekuꞌukꞌi iye in tis pekheweꞌ woꞌoi.  









 10:34 Mt 5:12; 2Ti 1:16; 1P 1:4‑5 h 10:35 He 2:2; 11:26 i 10:36 Lc 21:19; He 12:1  10:37‑38 Is 26:20; Lc 18:8; Ro 1:17; Ga 3:11; Ap 22:20 k 11:1 Ro 8:24; 2Co 4:18 l  11:3 Gn 1:1; Jn 1:3; 2P 3:5 m 11:4 Gn 4:4; 1Jn 3:12 n 11:5 Gn 5:21‑23; 2R 2:11

g j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 11  608 7 Paꞌ

niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Noé in taꞌƚets, paꞌ Intata in nifeliꞌm quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii pakhaꞌ quꞌ menteꞌ neꞌtwenhetiꞌyeꞌ, paꞌ Noé qa qi in tekꞌenetsha paꞌaj qa yaqsiijkii peꞌ qi tokoyei qe qaꞌ ƚeꞌsitsejuꞌ peꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa peꞌ ƚelits qa peꞌ ƚewheyetsƚe peꞌ ƚelits. Pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Noé hikpaꞌ taꞌƚets in uƚꞌetsjuꞌ paꞌaj pekheweꞌ seheꞌ ipjiꞌ, qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌ Noé in testiꞌyij qa yatsathen qe taꞌƚets in niteꞌ yeqekuꞌ. o 8 Paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Abraham in taꞌƚets, qa paꞌ Intata in tayaꞌyiijiꞌ qa tekꞌeenetsha qa ik quꞌ namii pakhaꞌ hats yiwjutsiqeniꞌmii quꞌ netisij qaꞌ natsatꞌaxij. Qa in ik, qa niteꞌ nikfeꞌlets paꞌn tꞌejuijiꞌ. p 9 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj in taꞌƚets, qaꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj tujtseikaꞌ taꞌƚjiꞌ in iꞌniꞌkii paꞌ seheꞌ yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj paꞌ Intata. Qa iꞌnifi pekheweꞌ qooxol, qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj iye paꞌaj paꞌ ƚaꞌs Isaac qa paꞌ Jacob iye ƚaꞌsek paꞌ Isaac, hik pekheweꞌ iye paꞌaj tisij akaꞌ yiwjutsiqen. q 10 Qe paꞌ Abraham notkitaxets quꞌ namii pakhaꞌ witset naꞌliꞌm peꞌ teꞌweyikꞌuijuꞌ yijanitꞌets, qa pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌ ƚunyejjuꞌ qa hikpaꞌ iye niihinphaꞌm, pakhaꞌan hikpaꞌ paꞌ Intata. r 11 Qa in taꞌƚets iye pakhaꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj, peꞌ Sara qa testiꞌyij paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup in iwkajitshen paꞌaj, yemjeetax in hats ƚawaꞌmhitax, qe niteꞌ yeqekuꞌ pakhaꞌ yiwjutsiqeniꞌm akaꞌan. s 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, paꞌ Abraham in hats niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ nanaꞌl ƚaꞌseꞌ qe hats ƚawaꞌmaꞌx, pakhaꞌan qa taꞌƚƚeꞌets peꞌ olootsija in ƚunyejeyek neꞌ footekii iꞌniꞌ naꞌ waꞌs, qa hik ƚunyejei iye naꞌaj isaꞌx ƚotkoyekꞌi naꞌaj qi iweliꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ jintejeyumtshentax.  (Gn 22:17) t 13 Week eneweꞌen waꞌmƚejiikꞌuiha paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejei, qa niteꞌ testiitaxij peꞌ wekwek yiwjutsiqen paꞌ Intata. Qa ƚeꞌsitsƚiꞌimkii in yejeƚii pakhaꞌ mexe toxii, qa tetfelij iye in ƚekhewel hik ƚunyejei quꞌ jukhewiikaꞌleꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa quꞌ tujtseikaꞌ nataꞌƚikꞌuijiꞌ iye haꞌne seheꞌ epjiꞌ. u 14 Qa pekheweꞌen in yitꞌij akaꞌan qa yeqetꞌaaxikꞌiha in tetfeltaxij in woꞌoikii paꞌquꞌ ƚetseetꞌiꞌija. 15 Qa qek nijamtiꞌiikii quꞌ napilii pakhaꞌ hats taꞌƚjiꞌkii, qekha hats napiltaxii iye. 16 Qa yisuꞌunƚe paꞌquꞌ ƚetseetꞌiꞌija les ƚeꞌwis, ikjiꞌ, paꞌquꞌ ƚetseetꞌiꞌija naꞌ waꞌsjiꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ, paꞌ Intata in niteꞌ wepinij in yitꞌij ƚetets in ƚeqe Dios pekheweꞌen, maꞌ qa hats yajiletiꞌm paꞌ ƚetset. v 17 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Abraham in taꞌƚets, paꞌ Intata in yijaajin, paꞌ Abraham qa tꞌekuꞌmiꞌ paꞌ Isaac quꞌ nilan qaꞌ netisij. Paꞌ Abraham in  



















o  11:7 Gn 6:13‑22; 1P 3:20 p 11:8 Gn 12:1‑4,7; Hch 7:2‑4 q 11:9 Gn 12:8; 18:1; Hch 7:5; He 6:17 r 11:10 He 12:22; 13:14; Ap 21:2,10,14 s 11:11 Gn 17:19; 18:11‑14; 21:2 t  11:12 Ro 4:19 u 11:13 Mt 13:17; Jn 8:56; He 11:39; Gn 23:4; 1Cr 29:15; Sal 39:12; 1P 1:17 v  11:16 Ex 3:6,15; Mr 8:38; 2Ti 4:18; He 13:14

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 609

HEBREOS 11

tistaxij paꞌ Intata paꞌ yiwjutsiqen, ƚaꞌmek qa tꞌihintaxij qa yilantax paꞌ ewiꞌƚƚiꞌiꞌ in ƚaꞌs. w 18 Qa haꞌne Abraham qa hik haꞌne paꞌ Intata yitꞌijets paꞌaj: —Naꞌ Isaac hiknaꞌ quꞌ nataꞌƚets pakhaꞌ taꞌƚ ewets hatseꞌ.—  (Gn 21:12) x 19 Paꞌ Abraham nikfeꞌlets paꞌ Intata in naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌxijup quꞌ niƚin peꞌ hats naxtaxjuꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Abraham in hik ƚunyeꞌj quꞌ hats niꞌwen iye paꞌ ƚaꞌs quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ hats nawaꞌmtax, qa akaꞌan qa hik akaꞌ wenitꞌijiꞌ in wetjeyumtshenijupiꞌ in iƚaꞌx iye paꞌquꞌ hats nawaꞌmtax. y 20 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Isaac in taꞌƚets, qa iyinipjiꞌ paꞌ Jacob qa paꞌ Esaú quꞌ netꞌejuyets paꞌ mexe hamikꞌui. z 21 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Jacob in taꞌƚets in hats niwamhiyuꞌ, qa iyinipjiꞌ pekheweꞌ ƚelits paꞌ José, quꞌ netꞌejuyets paꞌ mexe hamikꞌui, qa in iyin qa totjoyipjiꞌ paꞌ ƚawaikajit. a 22 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ José in taꞌƚets in hats niwamhiyuꞌ paꞌaj, qa nifeliꞌm paꞌquꞌ neƚuyejiꞌ quꞌ nakikꞌuifikꞌi peꞌ Israel paꞌ seheꞌ Egipto, maꞌ qa nifeliꞌm paꞌquꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij hatseꞌ peꞌ ƚenutsikꞌi. b 23 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj peꞌ ƚꞌalhei paꞌ Moisés in taꞌƚets, in iꞌnkꞌa nekfikꞌi paꞌaj paꞌ Moisés, in yiꞌwen in ƚeꞌwis, qa yatꞌinkii paꞌaj yamijets wetshetkꞌewiꞌƚ juwelits, qa niteꞌ nijiweyikꞌi in inaqyajiꞌij paꞌ wittata quꞌ natlanhetiijuꞌ week naꞌaj iꞌnkꞌa nekfikꞌi quꞌ jukheweꞌ. c 24 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Moisés in taꞌƚets, in hats ajit paꞌaj, qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ ƚaꞌsiꞌij peꞌ ƚasiꞌ paꞌ Faraón. d 25 Paꞌ Moisés yejeƚjiꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ quꞌ weekiꞌiƚ quꞌ natawitjaxtiyiꞌƚ peꞌ Israel ƚeiƚets hik pekheweꞌ ƚetset paꞌ Intata, qa tꞌanuyiꞌ pekheweꞌ teꞌsuꞌunhetiijiꞌ qa yiꞌsinhetiꞌmkii niteꞌ yape taꞌƚets paꞌ uƚꞌax. 26 Qe les in yaftsin yijatꞌij in yumti quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ wiikfikꞌi paꞌquꞌ nataꞌƚets in jitaatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets haꞌ Cristo qa tꞌanipjiꞌ peꞌ Egipto ƚewekwekits, qe ƚakhaꞌ hats yejeƚii pakhaꞌ quꞌ netisij hatseꞌ paꞌ Intata. e 27 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Moisés in taꞌƚets, in ikikꞌuifikꞌi paꞌ seheꞌ Egipto, paꞌ ƚawak paꞌ wittata niteꞌ nijiweyijuꞌƚ, qe niteꞌ yaqamij pakhaꞌ hats yumti qa hik ƚunyeꞌj quꞌ niꞌwen pakhaꞌ niteꞌ jiteꞌwen Dios. f 28 Qa paꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj paꞌ Moisés in taꞌƚets, qa yaqsiijkii kakhaꞌ ƚii Pascua qa yetsileƚijkii peꞌ witꞌathits peꞌ ƚekuwelii peꞌ ƚeqejil, hatsꞌinha pakhaꞌ ángel yilan naꞌaj ajit neꞌej witlits qaꞌ niteꞌ netꞌekumeꞌets pekheweꞌen.  





















 11:17 Gn 22:1‑10; Stg 2:21 x 11:18 Ro 9:7 y 11:19 Ro 4:18 z 11:20 Gn 25:25; 27:26‑40  11:21 Gn 47:31; 48:1,5,16,20 b 11:22 Gn 50:24‑25; Ex 13:19 c 11:23 Ex 1:16,22; 2:2 d  11:24‑25 Ex 2:10‑11; Sal 84:10 e 11:26 He 10:35; 13:13 f 11:27 Ro 1:20; Col 1:15‑16; 1Ti 1:17 w a

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 11  610 29 Pakhaꞌ

niteꞌ ƚeqekuyejei in taꞌƚets, qa iketstejeꞌm paꞌ ƚajaikaꞌ paꞌ qi iweliꞌ ƚii Rojo qa in iktejeꞌmkii qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj yisƚax seheꞌ. Qa peꞌ Egipto ƚeiƚets in yijawejtaxtejeꞌm, qa week uikii paꞌaj. g 30 Paꞌ niteꞌ ƚeqekuyejei peꞌ Israel in taꞌƚets, qa jufufjuꞌ paꞌ qi ƚejilafiꞌ paꞌ witset Jericó. Jufufjuꞌ paꞌaj in hats yamijets wetsjuk tatsai (7) neƚuts in ikijjeꞌm in tefꞌeyeikiyijupkii. 31 Pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyeꞌj peꞌ ewiꞌƚ natkinkii peꞌ jukhew ƚii Rahab in taꞌƚets, qa niteꞌ iꞌnjiꞌtejeꞌm peꞌ naxjuꞌ paꞌaj niteꞌ tekꞌen, qe pekheꞌen neqjunuꞌujuꞌƚ qa yiꞌfen pekheweꞌ Israel ƚeiƚets yituweƚkii paꞌ witset. h 32 ¿Paꞌn ƚii paꞌquꞌ henfel iye? Qa hatsƚe niteꞌ wejuꞌƚij paꞌ neƚu quꞌ henfelikꞌi paꞌ Gedeón, paꞌ Barac, paꞌ Sansón, paꞌ Jefté, paꞌ David, paꞌ Samuel, qa pekhewep profetas. i 33 Pakhaꞌ niteꞌ ƚeqekuyejei pekheweꞌen in taꞌƚets, qa yamitjuꞌ peꞌ witsetits, yaqsiijkii paꞌ yatsathen, tisjiꞌjij paꞌ Intata paꞌquꞌ niwjutsiqen, yitꞌonikꞌi ƚejil peꞌ athilets, j 34 ham ƚunyejeyiꞌijkii paꞌ ƚꞌelej paꞌ feꞌt, niteꞌ yifꞌeliꞌ ikꞌuijuꞌ paꞌ ƚꞌasƚeyeꞌj paꞌ witqatsjikinet, jukhewiwatitstaxkii qa wanaqsiꞌjƚejiijkii in tꞌunitsjiꞌijkii, ƚekhewel paꞌaj les in tꞌunits qa watlanjiꞌij, yeqꞌilatjiijkii peꞌ ƚawatlanhefets. k 35 Peꞌ efuts yaqamtaxij peꞌ ƚelitsikꞌi, qa testiijiꞌjij in hats iƚiijiꞌij. Qa pekhewepƚe qa yaqꞌaljiꞌjij ƚenqekꞌuwjei, qe qaꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ ƚiƚijiyeꞌ iye les in ƚeꞌwis, maꞌ qa niteꞌ tꞌekuꞌmijuꞌƚ in tewejinhetiitaxkii. 36 Qa pekhewep qa tawtshenhetiꞌyijkii wiꞌtlijei qa teqsilanhetiijeꞌmkii iye, qa tꞌopheƚitiyijjuꞌ iye peꞌ foƚoƚikꞌil qa wenuijinifi iye peꞌ witqꞌopheƚitjii, l 37 naqꞌaxijjuꞌ peꞌ ujaꞌx in tejelaxtiꞌyijkii peꞌ utel, weniwkꞌitsinjem ƚaljai peꞌ ujaꞌx, qi in tꞌemehetsetiyijetskii peꞌyeꞌ in tajaajinhetiitaxkii, naqꞌaxijjuꞌ peꞌ ujaꞌx witqatsjikinet, qa pekhel tufufjiꞌkii ujaꞌxƚiꞌi in yeqhinatajiꞌ kotsꞌetets qa kotsꞌeteikal ƚꞌajits. Ifꞌiljetsits, yaatsꞌeꞌej wekwek, qa uƚꞌax ƚenifenyejei iye. m 38 Akaꞌ ƚunyejei eneweꞌen qa niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ naꞌnipjiꞌ haꞌne uƚꞌax seheꞌ, nekƚiꞌikii paꞌ nekiꞌkii paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, paꞌ uteket, iꞌnifikii peꞌ kumummifi utekui qa peꞌ kumummikꞌijuꞌ paꞌ uteket hik ƚunyejei witiwjets. 39 Eneweꞌen in yemjeetax in niteꞌ yeqekuꞌtax paꞌ Intata, qa niteꞌƚe tisij paꞌ yiwjutsiqen paꞌaj, 40 qe paꞌ Intata hats yajiꞌlet paꞌ qi in ƚeꞌwis quꞌ netꞌejui inwets, hatsꞌinha qaꞌ jeꞌweekiꞌiƚ hatseꞌ pekheweꞌen quꞌ jininkꞌaihit qaꞌ injunyejeyeꞌ pakhaꞌ yisuꞌuunija paꞌ Intata quꞌ injunyejeyeꞌ. n  





















 11:29 Ex 14:22‑30 h 11:31 Jos 2:1; 6:23 i 11:32 Jue 4:6; 11:1; 13:24; 1S 1:20; 16:1,13  11:33 2S 7:11; 8:1‑3; Jue 14:5‑6; 1S 17:34‑37; Dn 6:22 k 11:34 Jue 15:8; 2R 20:7; Dn 3:25 l 11:36 Gn 39:20; Jer 20:2 m 11:37 2Cr 24:20‑21; 1R 19:10; 21:13; 2R 1:8 n  11:40 He 11:16; Ap 6:11 g

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 611

12

1   Qa

HEBREOS 12

Paꞌ Intata yitanithen iye pekheweꞌ hats ƚelitsij.

hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ jintejeƚii eneweꞌ quꞌ jinetjeyumtshenƚe injupiꞌ in tꞌejuyets paꞌ niteꞌ inqekuyejei eneweꞌen olots paꞌaj hik ƚunyeꞌj quꞌ jineqewukꞌun, qaꞌ jintewejin ekuꞌn pakhaꞌ quꞌ jinokꞌelettaxkii qaꞌ jintewejinija iye pakhaꞌ quꞌ niteꞌ jutsitaxeꞌ quꞌ jiniyejinjuꞌ uƚꞌax, qaꞌ jinekumaꞌx qa hasuꞌuj quꞌ jineneqlineyuꞌuj in juꞌun jiꞌtejeꞌm peꞌ waꞌnqꞌan, o 2 qaꞌ jintejeƚiiha haꞌ Jesús, hikhaꞌ yenjuꞌ paꞌ niteꞌ inqekuyejei qa hikhaꞌ iye quꞌ les namitikꞌuiha hatseꞌ. Hikhaꞌ in yejeƚiiha paꞌ witisaꞌx qa qi in wentꞌunhetifi keꞌ Cruz, niteꞌ yisuꞌun quꞌ newepinkii, qa haneꞌej qa hats iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Intata paꞌ ƚotsꞌojilaꞌxipjiꞌ. p 3 Ijamtiꞌiƚii hakhaꞌ qi in wentꞌunhetƚiꞌijuꞌƚ pakhaꞌ ƚꞌapjahattaxiꞌm pekheweꞌ uƚꞌax yaqsiijkii, hatsꞌinha quꞌ niteꞌ eniwefiꞌiƚjuꞌ qaꞌ niteꞌ athaꞌlaꞌliꞌiƚjuꞌ iye. q 4 Qe haneꞌej in ƚawatlaniꞌƚ paꞌ witwuƚꞌax, qa mexeƚe niteꞌ namiꞌƚ ewets quꞌ meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ qa ipƚuꞌui quꞌ naqꞌaliꞌƚ ej. 5 Qa hats ƚantapiꞌiƚikꞌi iye kakhaꞌ ankakƚineyaꞌxtaxiꞌƚ in ƚunyejeyek neꞌej witlits in wenitꞌiƚij ewets: —Yaꞌs, iwuꞌmkitekꞌijuꞌƚ paꞌ ƚaxtsathenkeyeꞌj ej paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, qa hasuꞌuj iye utenij in naqꞌayinij, r 6 qe paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun, pakhaꞌan in yaqsiꞌjtaxijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qa yitanithen qe qaꞌ natsathenket, qa yeqsilankii iye pakhaꞌ quꞌ ƚaꞌsiꞌij.—  (Pr 3:11,12) 7 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ƚaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa ƚꞌatanithenhetii, qe paꞌ Dios hats ƚelitsiꞌƚ ej qa ƚeqfenyejeyiꞌƚ ej akaꞌan, ¿qe paꞌn iꞌniꞌ paꞌquꞌ witaꞌseꞌ quꞌnteꞌ nitanitheneꞌ qe qaꞌ natsathenket paꞌquꞌ ƚatatayeꞌ? s 8 Qa quꞌ niteꞌƚe natanitheniꞌiƚ paꞌ Intata in ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax, maꞌ qa ikjiꞌ in niteꞌ ƚelitsiꞌƚ ej, qe paꞌ Intata yitanithen week peꞌ ƚelits. 9 Week inekhewel naꞌl ineꞌm iꞌnalhei qa jiyitanithen in jitaqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, maꞌ qa jitekꞌenets. ¿Qa inhatsꞌek quꞌ niteꞌ jinewetƚisiꞌij qa les jintekꞌeenetsha pakhaꞌ ƚatata peꞌ iniƚii, qaꞌ jiꞌƚiyeꞌ? t 10 Qe eneweꞌ iꞌnalhei ƚꞌajƚiꞌij in jiyitanithen in jitaqsiijkii naꞌaj uƚꞌax qe qaꞌ injunyejeyeꞌ pakhaꞌ yumti quꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ injunyejeyeꞌ, qa pakhaꞌƚe Intata qa jiyitanithen in jitaqsiijkii naꞌaj uƚꞌax, qe qaꞌ jeꞌƚeꞌsitseꞌjuꞌ, maꞌ qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ hik injunyeꞌjeꞌ hatseꞌ paꞌ ƚunyeꞌj pakhaꞌan ham uƚꞌaxeꞌ. u 11 Yijaaꞌija in ham paꞌquꞌ witaxtanithenkeyeꞌjeꞌ quꞌ jiniꞌsinhetiꞌmkii in nam inwets, qe jitaatsꞌeꞌ yijatꞌij. Qa jiyeƚisƚiꞌij paꞌ witꞌikesimeyaꞌx qa quꞌ jintatsathen iye in hats jitꞌatsjiꞌƚijfikꞌi. v  



















 12:1 He 10:36; 11:2,4‑5,39; 1Co 9:24 p 12:2 Lc 24:26; Fil 2:8‑9; He 13:13  12:3 Mt 10:24; Ga 6:9 r 12:5‑6 Job 5:17; Sal 94:12; Ap 3:16 s 12:7‑8 Dt 8:5; 1P 5:9 t  12:9 Nm 16:22; Is 38:16 u 12:10 Lv 11:44; 2P 1:4 v 12:11 Is 32:17; Stg 3:17‑18; 1P 1:6

o

q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 12  612 12  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, in ƚanamiꞌƚ juꞌkii in hats ƚꞌajaajinhetiyiꞌƚ, qaꞌ mapiliƚets iye quꞌ itꞌunhetiꞌƚikꞌi neꞌ okoyeyiꞌƚ qa eniihiniꞌƚphaꞌm iye neꞌ aqhutsiyiꞌƚ in hats niteꞌ tꞌunitstaxikꞌi. w 13 Maꞌaƚikꞌi paꞌ witꞌikheyiꞌj ƚeꞌwisikꞌi qa yatsathen quꞌ netꞌejuyets neꞌ efꞌiyeyiꞌƚ, hatsꞌinha pakhaꞌ iꞌnkꞌa napaꞌliyujiꞌ efꞌiꞌ qaꞌ niteꞌ nanameꞌ wetjuꞌƚ iye, qe qa nanpaꞌljiꞌ yijatꞌij. x  

14  Mowoꞌoƚii

Jeƚiꞌƚijuꞌƚ, hasuꞌuj oqoweꞌyiꞌƚijuꞌƚ paꞌ Intata.

paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ ejunyejeyiꞌiƚets eneꞌ week hatsꞌinha quꞌ ikesimen ƚiꞌiƚkii, qaꞌ mowoꞌoƚii iye quꞌ hasuꞌuj aqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax, qe quꞌ niteꞌ aqsiꞌjiꞌiƚijkii akaꞌan qaꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iꞌweniꞌƚ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. y 15 Jeƚiꞌƚijuꞌƚha hasuꞌuj paꞌquꞌ naqamij in yisuꞌun quꞌ namets paꞌ ƚeqiƚinkeyeꞌj paꞌ Intata, qa hasuꞌuj pakhaꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm paꞌquꞌ ƚefitetsꞌeꞌ ekꞌimii, maꞌ qa nalit paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qa suujƚe qa hats weekijipjiꞌ. z 16 Hasuꞌuj nanaꞌl iye pakhaꞌ quꞌ nanawitjiƚe qa niteꞌ qiꞌiꞌmjiꞌ paꞌ Intata in ƚunyeꞌjek paꞌaj paꞌ Esaú in tꞌihinij pakhaꞌ qek natsatꞌaxtaxij in ajit paꞌaj qa yiƚeyijkitijuꞌƚ paꞌ ƚaq. a 17 Ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ Esaú in hats yisuꞌuntax paꞌaj quꞌ netestiꞌyij pakhaꞌ qek natsatꞌaxtaxij in ajit paꞌaj, qa hatsƚe niteꞌ ƚekeꞌ, yemjeetax in yaqꞌaptaxij qa hatsƚe ham ƚekeꞌyeꞌ quꞌ neninkꞌayhitikꞌui pakhaꞌ hats wanaqsiijkii. b 18 Ekheweliꞌƚ niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ peꞌ aqaꞌjteyiꞌƚikꞌi quꞌ maꞌaƚets peꞌquꞌ utekꞌeꞌ niteꞌ ƚenexkeꞌej quꞌ jiꞌntꞌekumtaxets, paꞌquꞌ fetꞌeꞌ quꞌ lepepekii, paꞌquꞌ nooyekiiha, paꞌquꞌ iftsaxeꞌkii najatax, paꞌquꞌ netꞌunijikꞌi, c 19 paꞌquꞌ tꞌuniꞌikꞌi ƚꞌaꞌx peꞌquꞌ fojeꞌ, paꞌquꞌ kimmimimeꞌ ƚꞌaꞌx peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ, hik pakhaꞌ witꞌax paꞌaj in yepiꞌyeꞌ pekheweꞌen, qa iyinets quꞌ yape hasuꞌuj niyet. 20 Qe pekheweꞌen niteꞌ wejuꞌƚijuꞌƚ kakhaꞌ wenitꞌij in yitꞌij: —Ƚunyeꞌj jiꞌij iye quꞌ inqaꞌmetꞌeƚetax quꞌ notꞌotsipjiꞌ naꞌ seheꞌ neꞌ utek qaꞌ netjeꞌlaxtiꞌyijkii peꞌquꞌ uteleꞌ qa nawaꞌm.—  (Ex 19:12) 21 Qiiꞌija paꞌaj in iftsaxjiꞌ pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii, qa paꞌ Moisés qa yitꞌij: — Tsitsalalinhetkii paꞌ yijiweyaꞌx qi in topoꞌyij.—  (Dt 9:19) 22 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa hats ƚakiꞌƚets peꞌ utek Sión qa paꞌ ƚetset paꞌ niteꞌ waꞌm Dios, hikpaꞌ witset Jerusalén waꞌsjiꞌ, qa hats ƚakiꞌƚets iye peꞌ milits angelits, d 23 hats ƚakiꞌƚets iye peꞌ notꞌax wetjuꞌƚ ƚeꞌsitsiꞌmkii, hikpeꞌ peꞌ week hats yamii paꞌ Intata hik ƚunyejei naꞌaj ajit neꞌej witlits peꞌ ƚiyits weꞌnikaꞌajjiꞌ  

















w  12:12 Job 4:3‑4; Is 35:3 x 12:13 Pr 4:26; Ga 6:1 y 12:14 Ro 6:22; 14:19; Mt 5:8; 2Co 7:1 z 12:15 2Co 6:1; Ga 5:4; He 3:12; 10:39 a 12:16 1Ti 1:9; 4:7; 6:20; 2Ti 2:16; Gn 25:33 b 12:17 Gn 27:34‑38 c 12:18‑20 Ex 19:12‑13,18; 20:18‑21; Dt 4:11; 5:5,25 d  12:22 Ga 4:26; He 11:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 613

HEBREOS 12​, ​13

naꞌ waꞌsjiꞌ, qa hats ƚakiꞌƚets iye paꞌ Dios hikpaꞌ juez haꞌne week, hats ƚakiꞌƚets iye peꞌ hats ƚeꞌsiitsija ƚeqe espiritul peꞌ yatsathen, e 24 qa hats ƚakiꞌƚets iye haꞌ Jesús, hikhaꞌ jiyamitets kakhaꞌ inkꞌayik wenitꞌij, qa hats ƚakiꞌƚets iye peꞌ tꞌilitfikꞌi paꞌaj ƚꞌathits, hik pekheweꞌ paꞌ ƚꞌanyejei ƚeꞌwisikꞌi, qa niteꞌ hik ƚꞌanyejei paꞌaj peꞌ ƚꞌathits paꞌ Abelꞌikꞌi in yisuꞌunƚetax quꞌ natqaꞌtjai. f 25 Qa hik taꞌƚijupiꞌ jeƚiꞌƚijuꞌƚ quꞌ hasuꞌuj oqoweꞌyiꞌƚijuꞌƚ pakhaꞌ haneꞌej iyetiꞌƚ ekꞌui. Qe in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nilattaxikꞌui paꞌaj pekheweꞌen pakhaꞌ yiyajitaxetskii haꞌne seheꞌ epjiꞌ, yeꞌehe qaꞌ les quꞌ niteꞌ ƚekeꞌyeꞌ wiikfikꞌi quꞌ jiꞌnilattaxikꞌui quꞌ jiꞌntꞌanuitaxiꞌ paꞌ jiyiyajitaxetskii waꞌsiiphaꞌm. g 26 Paꞌ ƚꞌaꞌx yimeꞌlejit paꞌaj paꞌ seheꞌ, qa haꞌneƚiꞌij pakhaꞌan qa yiwjutsiqen in yitꞌij: —Ewiꞌƚij iye quꞌ himeꞌlejit hatseꞌ, qaꞌ hats niteꞌ ewiꞌƚeꞌƚe haꞌne seheꞌ, qe naꞌ waꞌs iye quꞌ himeꞌlejit.—  (Hag 2:6) h 27 Qa akaꞌ yitꞌij: —Ewiꞌƚij iye— qa jiyikfelitets in week hatseꞌ pekheweꞌ witaqsijiijuꞌ quꞌ netwuꞌmhitii pekheweꞌ ƚekeꞌ in meꞌleꞌl, qe qa ujaꞌxeꞌƚe quꞌ amaneyiꞌiꞌ pekheweꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ meꞌleꞌleꞌ. i 28 Qa hik taꞌƚijupiꞌ inekhewel in jintestiꞌyij hatseꞌ pakhaꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ meꞌleꞌleꞌ. Qaꞌ jintitꞌijets paꞌ Intata in qi in ƚeꞌwisij, qaꞌ jiꞌniyinii qa in ƚunyeꞌjek pakhaꞌ witjunyeꞌj yiꞌsinhetij paꞌ Intata. Qaꞌ jinewetƚiisijha quꞌ jintewqinhetjiꞌha qa quꞌ jineꞌnijiweyijuꞌƚha iye, j 29 qe paꞌ Intata hik ƚunyeꞌj naꞌaj feꞌt in week naqꞌaxij. k  











13

1   Hasuꞌuj

Paꞌquꞌ naqsiijkii peꞌ yijayan paꞌ Jesús.

iliꞌiƚij quꞌ mewet-suꞌuniꞌƚ qe hats eꞌwitjefeyekꞌiƚ. l antapiꞌiƚii in ƚeneqjunuꞌuƚij qa ƚetisiꞌƚij naꞌaj ƚewhiꞌweꞌt neꞌej ƚiꞌweniƚikꞌui, qe akaꞌan in taꞌƚets qa naꞌl peꞌ ujaꞌx iꞌwjiijup peꞌ angelits qa niteꞌƚe nikfeꞌlets. m 3 Hasuꞌuj antapiꞌiƚii iye pekheweꞌ ejefetsiꞌƚipjiꞌ witꞌopheƚii, quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ onopheƚifetsiꞌiƚ, qa pekheweꞌ iye yaatsꞌeꞌej uƚꞌax ƚenifenyejei, qe hats ewiꞌƚ paꞌ eseꞌniꞌƚ. n 4 Eꞌweekiꞌiƚ quꞌ qitsiꞌiƚ eꞌmjiꞌha in ƚꞌewheyeꞌyiꞌƚ, jeƚiꞌƚets, hasuꞌuj netjilii in ƚꞌewheyeꞌyiꞌƚjuꞌ, qe paꞌ Intata yitanithen pekheweꞌ wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits qa peꞌ wanawitjiƚe hats tewheꞌyeitax. 5 Jeƚiꞌƚikꞌui paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ hasuꞌuj quꞌ isuꞌuniꞌƚ wiikfikꞌi kekheweꞌ ƚꞌastai, iꞌwejuƚeniꞌƚij pakhaꞌ ƚukꞌeꞌ pekheweꞌ hats naꞌliꞌƚ eꞌm, hats ƚek yitꞌij  (Dt 31:6) o paꞌ Intata: —Niteꞌ kꞌewejinƚe, niteꞌ tsitapi ei.— 2  Hasuꞌuj







 12:23 Sal 94:2; Lc 10:20; Fil 3:12 f 12:24 1Ti 2:5; He 7:22; 8:6; 9:15; 11:4; 13:20; 1Co 11:25; 2Co 3:6; Gn 4:10 g 12:25 He 2:2‑4,6; 8:5; 11:7 h 12:26 Ex 19:18 i  12:27 1Co 7:31; 2P 3:10 j 12:28 Dn 2:44; He 13:15 k 12:29 Dt 4:24; 2Ts 1:8 l  13:1 Ro 12:10; 1P 1:22 m 13:2 Gn 18:3; Mt 25:35 n 13:3‑4 Mt 25:36; 1Co 6:9 o  13:5 Dt 31:8; Jos 1:5; Fil 4:11 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

HEBREOS 13  614 6  Qa

hik taꞌƚijupiꞌ, jiwetjumtiꞌikꞌikiiha qaꞌ jintitꞌij: —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikpaꞌ tsiꞌfen, tees quꞌ netsꞌijiwei. ¿Ƚekpaꞌ quꞌ ƚeqfenyejetaxyij eneꞌ jukhew qa efuts iye quꞌ niteꞌ ƚexkeꞌyiꞌij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij?—  (Sal 118:6) p 7 Ijamtiꞌiƚii pekheweꞌ nifeliꞌƚ eꞌm keꞌ Intata ƚeꞌlijei, jeƚiꞌƚii paꞌ yamitjiꞌ in ƚeꞌwis paꞌ ƚunyejei, qaꞌ ojonketiƚikꞌi paꞌ ƚunyejei in niteꞌ yeqekuꞌ. q 8 Haꞌ Jesucristo niteꞌ yiliꞌij pakhaꞌ hatsƚe ƚunyeꞌj neƚu, qa haneꞌej, qa pakhaayiꞌij iye. r 9 Hasuꞌuj metwejiniƚij quꞌ ekꞌeniꞌƚikꞌi pekheweꞌ quꞌ witqꞌijatshenkeyejeyeꞌ niteꞌ ƚunyejeyijuꞌƚ ekeweꞌen qa peꞌ pakhaaꞌija ƚunyejei. Qe les in ƚeꞌwisjuꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx paꞌ Intata quꞌ jetꞌunitseꞌ, qa niteꞌ paꞌquꞌ jinteƚuj. Hik akaꞌ ham wejuꞌƚiꞌij pekheweꞌ yaqsiijkii akaꞌan. s 10 Qa inekhewelƚe qa naꞌl hakhaꞌ hats waꞌm infi qa yiwuꞌm peꞌ uƚꞌets, qa pekheweꞌen qa niteꞌ wejuꞌƚij quꞌ nittaxijets quꞌ nijayan qe niteꞌ yiliꞌij in yilanjiꞌijtax peꞌ inqaꞌmetets quꞌ netꞌejuyets peꞌ ƚewuƚꞌets. t 11 Qe naꞌaj qijiꞌ paꞌi in yekaꞌxifi neꞌej ƚꞌathits neꞌej inqaꞌmetetsikꞌi paꞌ teꞌweitejeꞌm ƚataweꞌj peꞌ witlijtsitjii quꞌ netꞌejuyets peꞌ witwuƚꞌets, qa neꞌej ƚꞌesenits qa tewuꞌmhitiyikꞌuifikꞌi naꞌaj witset, maꞌ qa teneꞌƚjuꞌ. u 12 Qa hik ƚunyeꞌj haꞌ Jesús in yiwuꞌm peꞌ witwuƚꞌets qe taꞌƚets peꞌ ƚꞌathits, qa wetkaꞌxikꞌuifikꞌi paꞌ witset qa qi in yaatsꞌeꞌej. v 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yape juꞌuketsfikꞌi pakhaꞌ iꞌnfikꞌi, maꞌ qaꞌ jinakijets qaꞌ jinakifikii paꞌ witwepinaꞌxtax in ƚenifenyeꞌj. w 14 Qe ham haꞌneꞌeꞌ paꞌquꞌ initsetꞌeꞌ quꞌ niteꞌ niliyiꞌij, qe jiwoꞌoikii yijatꞌij pakhaꞌ mexe hamikꞌui. x 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, hasuꞌuj jiteliꞌij quꞌ jinteƚisij paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets haꞌ Jesucristo qa paꞌ jiteƚisij pakhaꞌan in jitewqinhet, yeꞌehe, haꞌne inejiꞌ in hats tetfelij kaꞌ ƚii hakhaꞌan qa hik akaꞌ ƚunyeꞌj. y 16 Hasuꞌuj antapiꞌiƚii paꞌ ƚeꞌwis quꞌ aqsiiƚijkii qa quꞌ iꞌfeniꞌƚ iye pekhewep, qe hik ekeweꞌ juꞌukifikii yisuꞌun paꞌ Intata. z 17 Ekꞌeniꞌƚets pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌƚ epjiꞌ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata qaꞌ aqsiiƚijkii iye paꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets, qe ƚekhewel nejeƚij epjiꞌ. Qa nikfeꞌlets in ikets hatseꞌ paꞌ Intata qaꞌ nenfeliꞌm paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚij. Mowoꞌoƚii quꞌ iꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii in nithayikiꞌiƚ qa hasuꞌuj quꞌ iwuƚꞌenhetiꞌƚiꞌmkii, qe quꞌ iwuƚꞌenhetiꞌƚiꞌmkii qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ neꞌfeniꞌƚ. a 18 Iyiniꞌƚyipjiꞌkii, qe yekheweliꞌƚ tsikfeꞌliꞌƚets in ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ haqsiiƚijkii. Qa ewiꞌƚƚe in hisuꞌuniꞌƚ quꞌ ham netꞌejuyiꞌijuꞌƚ week paꞌquꞌ haqsiiƚijkii. b  























 13:6 Sal 27:1; 56:4,11 q 13:7 He 6:12; 13:17,24 r 13:8 Jn 8:58; He 1:12 s 13:9 Ef 4:14; Col 2:16 t 13:10 1Co 9:13; 10:18 u 13:11 1Co 9:13; 10:18; Ex 29:14; Lv 16:27 v  13:12 Jn 19:17; Hch 7:58 w 13:13 He 11:26; 1P 4:14 x 13:14 Mi 3:10; He 12:22 y  13:15 Lv 7:12; Os 14:2; Ef 5:20 z 13:16 Ro 12:13; Fil 4:18 a 13:17 Is 62:6; Ez 3:17; Hch 20:28 b 13:18 Hch 23:1; 1Ts 5:25 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 615

HEBREOS 13

19 Les

in kꞌiyiniꞌƚij ewets peꞌ iyinheyejeyiꞌƚ hatsꞌinha paꞌ Intata quꞌ ƚexkeꞌyiꞌij qaꞌ niteꞌ optoxeꞌ quꞌ hetpiliꞌƚ ei iye. 20  Paꞌ

Paꞌ Dios quꞌ neꞌfeniꞌƚ.

Dios paꞌ witꞌikesimeyaꞌx, qa hikpaꞌ iye niihinikꞌuiphaꞌm peꞌ naxjuꞌ haꞌ Jesús Yatsatꞌaxꞌinij, hikhaꞌ qijiꞌ kotsꞌetets ƚenilayets qe taꞌƚets peꞌ ƚꞌathits hik pekheweꞌ yitꞌunhet kakhaꞌ inkꞌayik wenitꞌij hik kakhaꞌ niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niliꞌij. c 21 Paꞌ Dios quꞌ hik pakhaꞌyeꞌ quꞌ neƚisiꞌƚij week paꞌ ƚeꞌwis hatsꞌinha quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ yisuꞌun, qa quꞌ netꞌithayiiꞌinitjiꞌ iye inekhewel qaꞌ jintaqsiijkii paꞌ yisuꞌun quꞌ nataꞌƚets haꞌ Jesucristo, hikhaꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj quꞌ newetliꞌij. Amén. d 22 Yejefets, kꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ meꞌnikulayitiꞌƚets ekeweꞌ ujaꞌx quꞌ kꞌakakƚiniꞌƚ in heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei. e 23 Hisuꞌun quꞌ enikfeꞌliꞌƚets hakhaꞌ inejefe Timoteo in hats tꞌatsjiꞌƚfikꞌi iye in tꞌopheƚitiitax, qa quꞌ ajeꞌeƚ nanamyii qaꞌ hikhaꞌ quꞌ yijtsꞌeyeꞌkii hatseꞌ quꞌ natsamtaxiꞌƚ ei qaꞌ kꞌeweniꞌƚ. 24 Hewetfelii peꞌ week pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌƚ epjiꞌ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata, qa week peꞌ inejefetsipjiꞌ. Eneweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata Italia ƚeiƚets wetfeliꞌƚ ei. 25 Paꞌ qi ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ hikpaꞌ naꞌniꞌƚ ejupha.  









 13:20 Jn 10:11; Hch 2:24; Ro 15:33; Zac 9:11; He 7:22; 8:6‑10; 9:15; 12:24  13:21 Ro 11:36; Fil 2:13; 1P 5:10 e 13:22‑25 Hch 16:1; Col 4:18; 1Ts 3:2; He 13:7,17; 1P 5:12 c

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SANTIAGO

1

1   Yakhaꞌ

Mexe wetfel.

Santiago, ƚeqejkunenek paꞌ Intata qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. Hikaꞌ haꞌne witfaakanek tꞌejuyets peꞌ docejuꞌ (12) taꞌƚets peꞌ ƚelitsikꞌi paꞌ Israel peꞌ haneꞌej mexe yakꞌeskii. Week hewetfelii. a 2  Yejefets,

¿Ƚekpaꞌ taꞌƚets in jitajaajinhetii?

les ƚeꞌwis quꞌ qi quꞌ eꞌƚeꞌsitseꞌƚiꞌiƚiꞌmkii quꞌ nanamiꞌƚ ewets peꞌ witaqjaajinkeyejei. b 3 Ƚenikfeꞌliꞌƚetsha paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij quꞌ natjaajinhetii qe qaꞌ leesjeek quꞌ netꞌun. 4 Qa paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌj in tꞌun qaꞌ taꞌƚetsek in les ƚeꞌwis paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ maꞌ qa ham paꞌquꞌ hamiꞌikꞌui in jiwatjiꞌlet. 5 Qa quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ham ƚikfeliyaꞌxeꞌets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qaꞌ iyiniꞌƚijets paꞌ Intata. Maꞌ qaꞌ netisij ƚikfeliyaꞌxeꞌets, qe paꞌ Intata niteꞌ tꞌoqoweꞌyijuꞌƚ quꞌ netniyinheyijets. Maꞌ qaꞌ netisij. c 6 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ weekiꞌijha peꞌ atawjetsiꞌƚ quꞌ iyiniꞌƚijets paꞌ Intata qa hasuꞌuj quꞌ eqekuꞌuƚikꞌi, qe paꞌquꞌ neqekuꞌukꞌi pakhaꞌan hik ƚunyeꞌj neꞌej ƚeqe tꞌuyuyuyits naꞌ qi iweliꞌ in pekhel yepiletjiꞌkii naꞌaj tꞌunikꞌi. 7 Paꞌquꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan quꞌ niyin hasuꞌuj numti quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ netisij paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, 8 qe pakhaꞌan niteꞌ yeqetꞌaxkii paꞌquꞌ nijamtiꞌets qa niteꞌ yeqetꞌaxkii iye paꞌquꞌ naqsiijkii. d 9 Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ ifꞌiljetsax inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata les ƚeꞌwis quꞌ ƚeꞌwisiꞌimkii qe paꞌ Intata yiwqinhetjiꞌ pakhaꞌan. 10 Qa paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata in yiwqꞌaxin wekwek qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ niꞌsinhetiꞌmkii in yijayan paꞌ Intata qa hasuꞌuj in yiwqꞌaxintax  















 1:1 Mt 13:55; 19:28; Mr 6:3; Hch 12:17; 15:13; 16:17; 21:18; 26:7; Ga 1:19; 2:9,12; Jud 1; Ro 1:1; Ef 6:6; Stg 1:1; 1P 1:1; 2:16; Ap 1:1; 21:12; Gn 49:28; Ex 24:4; Ez 47:13; Tit 1:1 b  1:2 Mt 5:12; 1P 1:6 c 1:5 1R 3:9; Pr 2:3‑6; Mt 7:7 d 1:8 Stg 4:8; 2P 2:14 a

616 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 617

SANTIAGO 1

wekwek, qe paꞌquꞌ niwqꞌaxintax wekwek hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ neꞌej ƚopꞌom in taꞌƚiꞌ naꞌaj ƚꞌejinqaꞌwet qa sujƚe qa hats waꞌmjiꞌ iye, e 11 qe in nekphaꞌm neꞌ junuꞌ maꞌ qa elejei qa yisƚax naꞌaj jupꞌelket qa namjuꞌkii neꞌej ƚopꞌomikꞌi qa paꞌ ƚeꞌsinyejeitax qa hats ham. Qa hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj yiwqꞌaxin wekwek in week neƚuts ewiꞌƚƚe in yijamtiꞌets in yithayiki quꞌ lees netꞌijayijfikꞌi in yiwqꞌaxin wekwek qa quꞌ nawaꞌm maꞌ qa hats hamijup. f 12 Ƚeꞌwisiꞌmkii paꞌquꞌ jukheweꞌ in niteꞌ yeqenijanij peꞌ witaqjaajinkeyejei qe quꞌ natꞌatsjiꞌƚikꞌuifikꞌi peꞌ witaqjaajinkeyejei qaꞌ netestiꞌyij hatseꞌ paꞌquꞌ ƚapjisaꞌyeꞌ pakhaꞌan witiƚaꞌx hikpaꞌ hayiits yiwjutsiqen paꞌaj paꞌ Intata quꞌ netisij hatseꞌ pekheweꞌ yijaaꞌija in yisuꞌun. g 13 Paꞌquꞌ noksiꞌwen quꞌ natjaajinhetii qa hasuꞌuj quꞌ nitꞌij: —Tsijaajin paꞌ Intata,— qe paꞌ Intata niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ natjaajinhetiitaxij paꞌ uƚꞌax, qaꞌ ƚakhaꞌ iye niteꞌ yaqsiijkii quꞌ nijaajinij peꞌyeꞌ paꞌ uƚꞌax. 14 Qa pakhaꞌƚe quꞌ natjaajinhetii qe taꞌƚets in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii pakhaꞌ ƚakhaꞌƚe in yisuꞌun uƚꞌax. 15 Qe in wetwejinij pakhaꞌ ƚakhaꞌƚe in yisuꞌun qa hikpaꞌ yaqsijinenijkii uƚꞌax maꞌ qa hastaax qa yaqsiijijkiiha paꞌ uƚꞌax. Qa in hats yaqsiijijkiiha paꞌ uƚꞌax, maꞌ qa hats naꞌl paꞌ witwamhiꞌ. h 16 Yejefets, yakhaꞌ kꞌesuꞌuniꞌƚ. Hasuꞌuj metwejiniƚij quꞌ nawitjiꞌiƚ akaꞌan. i 17 Week naꞌaj jitestiꞌyij qa naꞌaj jitoksiꞌwen iye in ƚeꞌwis taꞌƚiiphaꞌm paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Intata, hikpaꞌ yaqsiijkii iye paꞌaj week eneꞌ jiteꞌwen iꞌnjiꞌ haꞌne waꞌs. Paꞌ Intata niteꞌ yiꞌnkꞌaihit paꞌquꞌ hats nisuꞌun. Niteꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj witqꞌeneƚeyaꞌx in inkꞌayikꞌikꞌuikii naꞌaj iꞌniꞌ. j 18 Ƚakhaꞌƚe in yisuꞌunƚe paꞌaj quꞌ naqsiijkii quꞌ ewiꞌƚiꞌij iye quꞌ jinenekfikꞌikii quꞌ nataꞌƚets ekeweꞌ yijaalija wiꞌtlijei, hatsꞌinha qaꞌ inekheweleꞌ peꞌ les qitsjiꞌ peꞌ week ƚaqsijiijuꞌ. k  















19 Maxtayitiƚikꞌi

Aqsiiƚijkii paꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei.

akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets yejefets, week ewiƚei ekheweliꞌƚ enexpiikeyuꞌuƚijha qaꞌ jeƚiꞌƚijupkiiha iye paꞌquꞌ niyet qa hasuꞌuj paꞌquꞌ nitaqsunijup paꞌquꞌ nenqitijineyuꞌuj in menteꞌ nikfeꞌletsha qa hasuꞌuj iye paꞌquꞌ ajeꞌeƚ naꞌnayuꞌkii, l 20 qe naꞌaj nayuꞌkii niteꞌ yaqsiijkii paꞌ yatsathen paꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. 21 Qa hik taꞌƚijupiꞌ iwuꞌmiꞌƚfikꞌiha week paꞌ uƚꞌax, hatsꞌinha qaꞌ ƚeꞌwiiseꞌƚe quꞌ kuꞌmiꞌƚijuꞌƚ qaꞌ aqsiiƚijkii iye keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qe keꞌ  



e  1:10 1Co 7:31; 1P 1:24 f 1:11 Sal 102:4,11; Is 40:7 g 1:12 1Co 9:25; 2Ti 4:8; 1P 5:4; Ap 2:10; 3:11; Mt 10:22; Stg 2:5 h 1:15 Job 15:35; Sal 7:14; Is 59:4; Ro 6:23 i  1:16 1Co 6:9; Stg 1:19 j 1:17 Nm 23:19; Mal 3:6; Jn 3:27; 1Jn 1:5 k 1:18 Jn 1:13; Ef 1:12 l  1:19 Pr 10:19; 17:27; Ec 5:1‑2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SANTIAGO 1​, ​2  618

Intata ƚeꞌlijei neƚisiꞌƚij peꞌquꞌ etꞌunhaxitsiꞌiƚ maꞌ qaꞌ hats ƚekeꞌyeꞌ quꞌ iꞌƚiyiꞌiƚ. m 22 Aqsiiƚijkii paꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa hasuꞌuj quꞌ isuꞌunƚiꞌiƚ quꞌ epiꞌyeꞌeƚikꞌi, qe quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ isuꞌunƚiꞌiƚ quꞌ epiꞌyeꞌeƚikꞌi, maꞌ qa hats ƚanawitjiƚiꞌiƚ. n 23 Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in yepiꞌyeꞌ ekꞌi keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa niteꞌƚe yaqsiijkii, pakhaꞌan hik ƚunyeꞌj paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in yejeƚiijuꞌ neꞌej witeqjeƚinetjii, 24 qe in yejeƚiijuꞌ neꞌej witeqjeƚinetjii maꞌ qa in ik qa hats nitapiꞌikꞌi iye paꞌ ƚunyeꞌj. 25 Qa paꞌquꞌ nejeƚjuꞌ qa yejeeƚijupkiiha ekeweꞌ quꞌ jintaqsiijkii wiꞌtlijei ƚeꞌsits hik ekeweꞌ jiꞌyatsjiƚinikꞌuifikꞌi paꞌ uƚꞌax, pakhaꞌan qa niteꞌ yiliꞌij in yaqsiijkii paꞌquꞌ nitꞌij ekeꞌ wiꞌtlijei. Maꞌ qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ yepiꞌyeꞌtaxikꞌi qa niteꞌƚe yaqsiijkii. Pakhaꞌan qa yaqsiijkii yijatꞌij, qi in ƚeꞌwisiꞌmkii qe yaqsiijkii paꞌquꞌ nepiyeꞌekꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei. o 26 Paꞌquꞌ nitꞌijets in yijayan paꞌ Intata qa niteꞌƚe ƚekeꞌ quꞌ nitkeꞌlenhetjuꞌ paꞌquꞌ ƚelepepeꞌ, pakhaꞌan wanawitjiƚe. Maꞌ qa in yittaxijets in yijayan paꞌ Intata, qa ham wejuꞌƚiꞌij. p 27 Paꞌquꞌ nijayaanija paꞌ Intata, akaꞌan ƚunyeꞌj: tꞌiftiꞌtsꞌets pekheweꞌ ham ƚꞌalheyeꞌ qa ham iye peꞌquꞌ ƚejefetseꞌ, qa tꞌiftiꞌtsꞌets iye pekheweꞌ wikiihalei ham peꞌquꞌ ƚejefetseꞌ. Qa qi iye in yejeƚijuꞌƚ paꞌ uƚꞌax haꞌne seheꞌ epjiꞌ. q  











2

Week eqjunyejeyiꞌij, peꞌ ifꞌiljetsits qa peꞌ yiwqꞌaxin wekwek.

1   Yejefets,

ekheweliꞌƚ in naꞌliꞌƚ eꞌm paꞌnteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ ƚeꞌwis Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo qa hasuꞌuj quꞌ lees qitsiꞌiƚ eꞌmjiꞌ paꞌquꞌ niwqꞌaxin wekwek. Week eqjunyejeyiꞌiƚij, peꞌ ifꞌiljetsits qa peꞌ yiwqꞌaxin wekwek. r 2 Jitejeyumtshen qekuꞌnijupiꞌ ek in ƚonotꞌaxjiiƚij wetjuꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata, maꞌ qa namii paꞌ ewiꞌƚ jukhew yiyaqsijiꞌ peꞌ oro qa yeqhinatajiꞌ iye peꞌ ƚeꞌsits, qa namii iye paꞌ ewiꞌƚ jukhew ifꞌiljetsax qa tejilii peꞌ ƚeqhinatai. 3 In qi in ƚeneqjunuꞌuƚijuꞌƚ paꞌ yeqhinatajiꞌ peꞌ ƚeꞌsits maꞌ qa ƚitꞌiƚijets: — Haꞌne niꞌijuꞌ haꞌne lees in ƚeꞌwisjuꞌ.— Qa pakhaꞌƚe ifꞌiljetsax qa ƚitꞌiƚijets: —Hik nakhaꞌƚe niꞌiꞌ atsꞌapꞌayeꞌƚe,— iꞌnƚiꞌi quꞌ itꞌiƚijets: —Niƚiꞌijuꞌ seheꞌ neꞌ yifꞌiyeyiijuꞌ.— 4 ¿Me niteꞌ hik akaꞌ ejunyejeyiꞌƚ quꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ naꞌaj juez in uƚꞌax paꞌquꞌ naqsiijkii? 5 Yejefets, ekꞌeniꞌƚikꞌiha akaꞌ haneꞌej quꞌ hitꞌij. ¿Me niteꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata pekheweꞌ ifꞌiljetsits haꞌne seheꞌ epjiꞌ quꞌ lees nijayaanija qaꞌ  







 1:21 Ef 1:13; 4:22; Col 3:8 n 1:22‑25 Mt 7:24‑27; Ro 2:13; Stg 2:14‑20 o 1:25 Jn 13:17; Stg 2:12 p 1:26 Sal 34:13; 39:1; 141:3; Stg 3:2‑3; 1P 3:10 q 1:27 Job 31:17; Is 1:17,23; Mt 25:36; Ro 12:2; 1Jn 5:18 r 2:1 Lv 19:15; Dt 1:17; Hch 10:34; Ro 2:11; Ef 6:9; Col 3:25 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 619

SANTIAGO 2

netisij hatseꞌ paꞌquꞌ ƚetsetꞌe paꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌ paꞌ Intata, hikpaꞌ hayiits yiwjutsiqeniꞌm paꞌaj pekheweꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nijayaanija? s 6 Qa ekheweliꞌƚ qa ƚutentaxiꞌƚ qa ƚꞌanuitaxiƚiꞌ iye paꞌ ifꞌiljetsax. ¿Me niteꞌ hikpeꞌ peꞌ yiwqꞌaxin wekwek nawitjiꞌiƚijiꞌ in ƚꞌithayiitaxiƚiꞌm qe niteꞌ newqinhetiꞌƚjiꞌ? ¿Me niteꞌ hikpeꞌ iye nekaꞌxjiiƚii neꞌej tenekꞌenheijiꞌ naꞌaj witset? t 7 ¿Me niteꞌ hikpeꞌ iye uƚꞌetsikꞌikii ƚeꞌlijeyij kakhaꞌ ƚeꞌwis ƚii haꞌ ekheweliꞌƚ yatsatꞌetsiꞌƚ ej? u 8 Eꞌƚeꞌsitsiꞌƚijjuꞌ quꞌ yijaayiꞌija quꞌ aqsiiƚijkii kakhaꞌ wenitꞌij (ley) week tꞌanipjiꞌ in yitꞌij: —Isuꞌun week paꞌquꞌ meteꞌ eꞌm jukhew qa efuts in ejunyeꞌjek in ƚewetsuꞌunƚe.—  (Lv 19:18) v 9 Qa quꞌƚe lees qitsiꞌiƚ eꞌmjiꞌ paꞌquꞌ niwqꞌaxin wekwek iꞌnƚiꞌi pakhapeꞌ, maꞌ qa hats ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax qa kakhaꞌ wenittaxij (ley) maꞌ qa hats netpiliƚꞌepjiꞌ quꞌ nitꞌiƚij ewets in niteꞌ ƚaqsiiƚijkii. w 10 Qe paꞌquꞌ naqsiijijkiiha week peꞌ hats wenitꞌij (leyes) qa in yijanikꞌi paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ pekheweꞌ hats wenittaxij, maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ week nijanikꞌi. x 11 Qa in yitꞌij iye: —Hasuꞌuj mowoꞌoi efu quꞌ hats ewheꞌyei, qa hik ƚunyeꞌj iye neꞌej efu.—  (Ex 20:14) Qa yitꞌij iye: —Hasuꞌuj eqekꞌui.—  (Ex 20:13) In niteꞌ ƚaqsiꞌjtaxijkii quꞌ mowoꞌoi efutseꞌ in hats ƚꞌewheꞌyei qa ƚeqekꞌuiƚe maꞌ qa hats week ƚꞌotsipjikii peꞌ yittaxij paꞌ ley. y 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ewiꞌƚƚe quꞌ itꞌij quꞌ iyet peꞌ ƚeꞌsitsikꞌi qaꞌ aqsiijkii iye paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ, qe jinikfeꞌlets in jitepiꞌyeꞌ hatseꞌ paꞌ juez quꞌ jinejeyumthsenijiꞌ paꞌ ƚꞌewis ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei hik ekeweꞌ jiꞌyatsjiƚinikꞌuifikꞌi paꞌ uƚꞌax, z 13 qe quꞌ namtaxets quꞌ newetjeyumtshentax, ham witqꞌiltaxiꞌij hatseꞌ pekheweꞌ haneꞌej ham ƚeqꞌiltaꞌxeꞌtax. Qa pekheweꞌƚe naꞌliꞌm paꞌ ƚeqꞌiltiyejeyij pekhewep qaꞌ nanaxij hatseꞌ quꞌ newetjeyumtshentaxek. a  















Paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjij ham wejuꞌƚiꞌij quꞌnteꞌ jineninkꞌaihiteꞌ.

14  Yejefets,

¿ƚekpaꞌ wejuꞌƚij paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nitꞌij ƚetets in naꞌliꞌm paꞌnteꞌ ƚeqekuyeꞌjij qa niteꞌƚe weninkꞌaihit paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ? ¿Me ƚekeꞌ quꞌ iƚaꞌxeꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan in niteꞌ yeqekuꞌtax? b 15 Jitejeyumtshenijupiꞌ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ inejefeꞌepjiꞌ iꞌnƚiꞌi peꞌquꞌ inejefekiyiꞌipjiꞌ paꞌ Intata in niteꞌ yiwqꞌaxin peꞌquꞌ ƚeqhinatayeꞌ qa ham iye paꞌquꞌ ƚaqeꞌ.  

s  2:5 Job 34:19; 1Co 1:27; Lc 12:21; Ap 2:9; Ro 4:13‑14; 8:17; Ga 3:29; 4:7; Tit 3:7; He 1:2; 11:7 t 2:6 1Co 11:22; Hch 8:3; 17:6; 18:12 u 2:7 Is 63:19; 65:1; Am 9:12; Hch 15:17 v 2:8 Mt 22:39 w 2:9 Lv 19:15; Dt 1:17; Hch 10:34; Ro 2:11; Ef 6:9; Col 3:25 x  2:10 Mt 5:10; Ga 3:10 y 2:11 Ex 20:13‑14; Dt 5:17‑18 z 2:12 Mt 7:12,24‑29; 19:17‑21; 22:36‑40; 28:20 a 2:13 Job 22:6; Pr 21:13; Mt 5:7; 18:32‑35 b 2:14‑16 Mt 25:35‑36; Lc 3:11; 1Jn 3:16‑18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SANTIAGO 2​, ​3  620 16  Maꞌ

qa ewiꞌƚ ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ nitꞌijets: —Ƚeꞌwis quꞌ maꞌaƚkii, matjanitheniꞌƚ neeƚeꞌen kꞌuy,— qaꞌ nitꞌijets iye: —Ekiꞌƚjuꞌ meꞌniƚinketiꞌƚij quꞌ ekiꞌƚjuꞌ.— Pakhaꞌan qa niteꞌƚe tisij ekeweꞌen. Qa ¿ƚekpaꞌ wejuꞌƚij akaꞌ yittaxijets? 17 Qa hik ƚunyeꞌj in naꞌltax ineꞌm paꞌnteꞌ inqekuyejeyij qa niteꞌƚe jiweninkꞌaihit paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ, maꞌ qa paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌjtaxij qa ham wejuꞌƚiꞌij hik ƚunyeꞌj quꞌ nawaꞌm. 18 Naꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nitꞌij: —Akhaꞌ naꞌl eꞌm paꞌnteꞌ witqekuyeꞌj qa yakhaꞌƚe qa hinkꞌaihitek kaꞌ yijunyeꞌj. Etsꞌethinij paꞌ ƚunyeꞌj paꞌnteꞌ eqekuyeꞌj in niteꞌ ƚeninkꞌaihit qa yakhaꞌ qaꞌ kꞌethinijek kaꞌnteꞌ yeqekuyeꞌjij in hikkaꞌ taꞌƚets in inkꞌayik kaꞌ yijunyeꞌj.— c 19 Akhaꞌ in ƚenikfeꞌlets in ewiꞌƚƚe paꞌ Dios, akaꞌan hats ƚeꞌwisijupiꞌ. Qa hikƚe ƚunyejei iye peꞌ inwoꞌmetets in nikfeꞌlets iye in ewiꞌƚƚe, maꞌ qa tsalal wetjuꞌƚ qe nijiweꞌyiꞌm. d 20 Jukhew ham nikfeꞌleꞌets. ¿Me ƚisuꞌun quꞌ kꞌijatshenij in ham wejuꞌƚiꞌij paꞌnteꞌ inqekuyeꞌj quꞌnteꞌ jineninkꞌaihiteꞌ paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ? 21 Maxtayitikꞌi paꞌ inaqwaꞌmaꞌxikꞌi Abrahamꞌikꞌi. Paꞌ Dios yitꞌijets paꞌaj in yatsathen paꞌ Abrahamꞌikꞌi qe tekꞌenikꞌi paꞌ yitꞌijets maꞌ qa yilantax paꞌaj paꞌ ƚaꞌs Isaac qa yentaxipjiꞌ paꞌ tꞌejuyets naꞌaj witqisitꞌij paꞌ Dios (altar). e 22 Haneꞌej hats ƚenikfeꞌlets paꞌ Abraham in naꞌliꞌm paꞌnteꞌ ƚeqekuyeꞌjij paꞌ Dios qe yaqsiijkii paꞌ yitꞌijets paꞌaj, qa in yaqsiijkii paꞌ yitꞌijets maꞌ qa paꞌnteꞌ ƚeqekuyeꞌjij paꞌ Dios qa lees in tꞌuunija. 23 In yaqsiijkii akaꞌan maꞌ qa hats yasiinikꞌiha keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: — Paꞌ Abrahamꞌikꞌi qi in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata qa hik taꞌƚijupiꞌ paꞌ Intata in yitꞌijets paꞌ Abrahamꞌikꞌi in yatsathen.—  (Gn 15:6) Maꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in wenitꞌijets paꞌaj paꞌ Abrahamꞌikꞌi in ƚejuwaikaꞌ paꞌ Dios. f 24 Maꞌ hayits hats ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ Dios in yitꞌijets in yatsathen paꞌquꞌ jukheweꞌ, niteꞌ ewiꞌƚƚe in niteꞌ yeqekuꞌ qa in tekꞌenets iye qe in weninkꞌaihit iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. 25 Qa hik ƚunyeꞌj iye peꞌ efu ƚii Rahab pekheꞌen natkinkii peꞌ jukhew. Qa paꞌ Dios qa yitꞌijets in yatsathen qe leꞌsijuꞌƚ paꞌaj peꞌ witꞌukinhei, qa yatꞌinkii qa tujtseikaꞌ paꞌ yilithinjiꞌkii paꞌaj. g 26 Qa hik ƚunyeꞌj iye haꞌne iꞌneseꞌn in ikikꞌui paꞌ ƚiƚaꞌx maꞌ qa jiwaꞌm. Qa hik ƚunyeꞌj paꞌnteꞌ inqekuyeꞌjij waꞌm in niteꞌ jiweninkꞌaihit paꞌquꞌ injunyeꞌjeꞌ.  



















3

1   Yejefets,

Witlepep.

hasuꞌuj olotseꞌ peꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ ninqꞌijatshenij keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qe hats ƚenikfeꞌliꞌƚets quꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌquꞌ jininqꞌijatshenij

c  2:18 Ro 3:28; He 11:33; Stg 3:13 d 2:19 Dt 6:4; Mt 8:29; Lc 4:34 e 2:21‑22 Gn 22:9; 1Ts 1:3; He 11:17 f 2:23 Ro 4:3; Ga 3:6; 2Cr 20:7; Is 41:8 g 2:25 Jos 2:4,6,15; He 11:31

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 621

SANTIAGO 3

quꞌ jaꞌmaestroyeꞌ qaꞌ les qi paꞌquꞌ jintatanithenhetiꞌyij qaꞌ niteꞌ ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ pekhewepeꞌ in niteꞌ qi quꞌ nattanithenhetii. h 2 Qe week inekhewel naꞌl paꞌquꞌ jintijanikꞌi qa jiyafꞌaliꞌij iye paꞌquꞌ jintitꞌij. Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌnteꞌ nafꞌaliyiꞌij paꞌquꞌ nitꞌij, pakhaꞌan ewiꞌƚ jukhew yatsathen qa nikfeꞌlets paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij quꞌ nenyejinikꞌuikii week paꞌ ƚꞌeseꞌn. i 3 Naꞌaj tiptip in weꞌnenjiꞌ ƚenjiniꞌj maꞌ qa hik naꞌaj taꞌƚets in tekꞌen inwets qa ikjiꞌijjiꞌ ek naꞌaj jiꞌnikheyuꞌujjiꞌ. j 4 Jeƚiꞌƚjuꞌ iye neꞌej tokoyeyits qitstax qa in yiwuꞌm naꞌaj qi tꞌunikꞌi qa naꞌaj jukhew yithayiki naꞌaj ƚammiꞌs ƚokoi qa yitetwekꞌelhitjiꞌ naꞌaj nikheyujiꞌ. 5 Qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj witlepep ƚammistax qa taꞌƚƚeꞌets in jiweniwqinhetij peꞌ qits wekwek. Jeƚ qekuꞌniꞌƚek naꞌaj qi ƚeneꞌekꞌi quꞌ nanqꞌaxij feꞌt in ƚammistax paꞌquꞌ fetꞌeꞌ quꞌ nataꞌƚets in naqꞌaxij feꞌt. k 6 Haꞌne inlepep hik ƚunyeꞌj naꞌaj feꞌt, qe haꞌne witlepep topoꞌoj paꞌ qi uƚꞌax. Haꞌne inlepep ewiꞌƚ ƚewekwek haꞌne iꞌneseꞌn taꞌƚets in week yiwuƚꞌenhet haꞌne iꞌneseꞌn. Haꞌne inlepep hik haꞌne feꞌt tujjeꞌm qe taꞌƚets paꞌ feꞌt inwoꞌmetets ƚenwuꞌmhiꞌwet hatseꞌ. l 7 Naꞌaj jukhew ƚekeꞌ quꞌ nitayehenket qa teikꞌunei eneꞌ week inqaꞌmetets, junatai, qꞌoiqꞌoyits, ƚejits qa week iye pekheweꞌ iꞌnjiꞌ paꞌ qi iweliꞌ. Maꞌ qa yitayehen qa teikꞌunei, 8 qa haꞌneƚe inlepep qa ham ƚekeꞌyeꞌ paꞌquꞌ nijeikꞌunentax. Qi paꞌ iꞌnjiꞌ uƚꞌax. Ham ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqꞌayinij. Topoꞌoj paꞌ ƚaꞌtiꞌ yaqꞌal inij. m 9 Hik haꞌne iye inlepep jiteꞌlijtsiꞌyijii iye paꞌ Intata Dios, qa hik haꞌne iye jititꞌijets uƚꞌets iꞌnlijeyets eneꞌ jukhew, hik eneweꞌ ƚaqsijiijuꞌ paꞌaj paꞌ Dios qa wotjonketƚetikꞌi. n 10 Hik haꞌne iye inejiꞌ jiteꞌlijtsiꞌyijii iye, qa hik haꞌne iye taꞌƚetskii iye peꞌ uƚꞌetsikꞌi iꞌnlijei. Yejefets, hasuꞌuj quꞌ injunyejeyeꞌ akaꞌan. 11 ¿Me ƚekeꞌ paꞌquꞌ neꞌniwekƚe iweliꞌ in yimaxjiꞌ quꞌ nenetsjiꞌƚiƚ paꞌ niteꞌ yimaꞌxjiꞌ? Niteꞌ ƚekeꞌ akaꞌan. 12 Yejefets, ¿me ƚekeꞌ neꞌej ƚeꞌ aceiteꞌej taꞌƚets neꞌej najkak ƚii olivo quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ igokukꞌe? ¿Me ƚekeꞌ iye peꞌquꞌ igokukꞌe peꞌquꞌ ƚeyeꞌ quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ uwakukꞌeꞌ? Qa hik ƚunyeꞌj iye neꞌej niwekƚejiꞌ iweliꞌ ekꞌemeijiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ nimaxjiꞌijjiꞌ iweliꞌ.  





















13  ¿Ƚekpaꞌ

Paꞌ yijaaꞌija in witikfeliyaꞌxkii.

nikfeꞌlkii ekheweliꞌƚ? Qaꞌ ninqꞌethinijha paꞌ ƚunyeꞌj in ƚeꞌwis paꞌ yaqsiijkii taꞌƚets in niteꞌ weniwqinhet qa taꞌƚets iye in nikfeꞌlkii. o 14 Qa ekheweliꞌƚ quꞌ nanaꞌliꞌm peꞌ atawjetsiꞌƚ paꞌ ekꞌimii witqemtsheneyaꞌxijkii ekeꞌ wekwek qa in ejuihifetsiꞌƚij pekhewepeꞌ, qaꞌ  

 3:1 Mt 23:8; Ro 2:20‑21; 1Ti 1:7 i 3:2 1R 8:46; Pr 20:9; Mt 12:37; Stg 1:26; 2:10; 1P 3:10  3:3 Sal 32:9; 39:1 k 3:5 Sal 12:3‑4; 73:8‑9 l 3:6 Sal 120:2‑3; Pr 16:27; Mt 15:11,18 m  3:8 Sal 140:3; Ec 10:11; Ro 3:13 n 3:9 Gn 1:26; 1Co 11:7 o 3:13 Stg 1:21; 2:18 h

j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SANTIAGO 3​, ​4  622

iliꞌiƚij in ƚumtiꞌiƚ quꞌ eꞌqitsiꞌiƚjiꞌ qe in ƚaqsiiƚijkii akaꞌan qa hik ƚunyeꞌj quꞌ iꞌwejtitsinentaxiꞌƚ paꞌ yijaaꞌija in yitꞌij ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei. p 15 Kakhaꞌ witikfeliyaꞌxkii in weniwqinhet niteꞌ taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs. Taꞌƚƚeꞌets haꞌne seheꞌ epjiꞌ. Taꞌƚets eneꞌ jukhew, qa taꞌƚets iye peꞌ inwoꞌmetets. q 16 Qe paꞌquꞌ nanaꞌliꞌ paꞌ witqemtsheneyaꞌxijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe qa in tꞌejui wetjuꞌƚkii iye, pakhaꞌan qa niteꞌ yeqetꞌetskii, maꞌ qa paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe paꞌ uƚꞌax quꞌ nanaꞌl. 17 Qa kakhaꞌƚe witikfeliyaꞌxkii taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs kakhaꞌan ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, ikesimenƚekii, afꞌayai in iyet, niteꞌ itaqsunijup peꞌyeꞌ, topoꞌoj paꞌ ƚeqꞌiltaꞌx, qa qi iye in topoꞌoj paꞌ ƚeꞌwis in yaqsiijkii, niteꞌ yeqetheniijiꞌ peꞌyeꞌ quꞌ naqsiimijkii paꞌ ƚeꞌwis qe week ƚeqjunyejeyij, niteꞌ wetsjuk ƚejusits. r 18 Pekheweꞌ yisuꞌun paꞌ ham peeyiꞌijkii qa yenjuꞌ peꞌ ƚoqo ƚoꞌ taꞌƚets paꞌ ham peeyiꞌijkii, maꞌ qa naꞌl peꞌ ƚeqei yatsathen. s  







4

Peꞌ yisuꞌun peꞌ wetsjuk, paꞌ Intata qa haꞌne seheꞌ.

1   ¿Ƚekpaꞌ

taꞌƚets qa ƚawatlanjiiƚjuꞌ qa in ƚꞌekꞌeƚeijiiƚjuꞌ iye? ¿Me niteꞌ taꞌƚets peꞌ ekhewelƚiꞌiƚ in ƚisuꞌuniꞌƚ paꞌ uƚꞌax qa paꞌ ƚeꞌwis in hikpeꞌ watlaniꞌƚ etjiꞌ? t 2 Ekheweliꞌƚ naꞌl naꞌaj ƚisuꞌuntaxiꞌƚ qa hamƚiꞌiƚ eꞌm, maꞌ qa ƚꞌeqekꞌuyiꞌƚ. Ekheweliꞌƚ in qi in ƚisuꞌunƚetaxiꞌƚ ekeꞌ wekwek qa ƚꞌeqemtshentaxiƚijkii qa hamitsƚiꞌiƚ eꞌm. Qa in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nanaꞌliƚꞌem peꞌyeꞌ maꞌ qa ƚꞌekꞌeƚeyiꞌƚijjuꞌ pekheweꞌ naꞌliꞌm qa hatstax qa ƚawatlaaniꞌƚjuꞌha. Niteꞌ naꞌlƚiꞌiƚ eꞌm paꞌquꞌ isuꞌuntaxiꞌƚ qe niteꞌ ƚꞌiyiniƚijets paꞌ Intata. 3 Qa in ƚꞌiyintaxiꞌƚijets peꞌyeꞌ paꞌ Intata qa niteꞌ leꞌsiꞌƚij ejuꞌƚ qe niteꞌ ƚeꞌwis paꞌquꞌ ijamtitaxiꞌƚijets quꞌ anatkiniꞌƚijiꞌ paꞌ ƚꞌiyintaxiꞌƚets. u 4 ¡Peijaatꞌij! Eneꞌ jukhew qa efuts yijayantax paꞌ Intata qa niteꞌƚe yiliꞌij paꞌ uƚꞌax, ¿me niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets pakhaꞌ quꞌ ƚejuwaikaꞌyiꞌij peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ pakhaꞌan tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Intata? Pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ ƚejuwaikaꞌyiꞌij peꞌ wekwek haꞌne seheꞌ epjiꞌ, pakhaꞌan qaꞌ ƚꞌejuihifeyiꞌij paꞌ Intata. v 5 Yeꞌ me ƚumtiꞌiƚ quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij kakhaꞌ yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei in yitꞌij: —Pakhaꞌ Espíritu Santo jiꞌyen jiꞌtejeꞌm paꞌ Dios pakhaꞌan qi in teqemtshen inijkii qe qi in yisuꞌun.— w 6 Paꞌ Intata niteꞌ yisuꞌun quꞌ injuwaikaliꞌij peꞌ wekwek uƚꞌets haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa hik taꞌƚijupiꞌ in les jiyiꞌfen. Qa hik taꞌƚijupiꞌ iye in yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei: —Paꞌ Intata tꞌejuyijuꞌƚ pekheweꞌ weniwqinhettax qa pekheweꞌ niteꞌ  (Pr 3:34) x weniwqinhet qa yiꞌfen.—  









p  3:14 Ro 2:8; 13:13; 2Co 12:20 q 3:15 2Ts 2:9; 1Ti 4:1; Stg 1:17; Ap 2:24 r 3:17 Lc 6:36; Ro 12:9; 1Co 2:6; He 12:11; Stg 2:4 s 3:18 Pr 11:18; Is 32:17; Os 10:12; Am 6:12; Ga 6:8; Fil 1:11 t 4:1 Ro 7:23; Tit 3:9 u 4:3 Sal 18:41; 1Jn 3:22; 5:14 v 4:4 Jn 15:19; Stg 1:27; 1Jn 2:15 w 4:5 1Co 6:19; 2Co 6:16 x 4:6 Sal 138:6; Mt 23:12

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 623

SANTIAGO 4

7 Qa

hik taꞌƚijupiꞌ ekꞌeniꞌƚets paꞌ Intata, meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ paꞌ inwoꞌmet qa paꞌ inwoꞌmet qaꞌ nilatiꞌƚ ekꞌui. y 8 Enekiꞌƚets paꞌ Intata qa paꞌ Intata qaꞌ metitsejiiꞌƚ eꞌmek. Uƚꞌets jukhew qa efuts yisuꞌun peꞌ wetsjuk paꞌ Intata qa haꞌne seheꞌ. Iliꞌiƚij paꞌ uƚꞌax in ƚaqsiiƚijkii maꞌ qa hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ hats mawaꞌnqaꞌaƚjuꞌ qa quꞌ hats impulijiniꞌƚ iye peꞌ atawjetsiꞌƚ. z 9 Uƚꞌets jukhew qa efuts, les ƚeꞌwis quꞌ ikaꞌmetetsiꞌƚkii in ƚaqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax, mapiꞌƚjuꞌ qaꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi. Ayaxkitiꞌƚiꞌ in ƚꞌijuyeꞌeƚjuꞌ paꞌaj quꞌ mapiꞌƚjuꞌ, qa in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii paꞌaj qaꞌ nayaꞌxiꞌ ek quꞌ ikaꞌmetetsiꞌƚkii. a 10 Hasuꞌuj quꞌ meniwqinhetiꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ ƚakhaꞌyeꞌ quꞌ newqinhetiꞌƚ.  





Hasuꞌuj itꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhapeꞌ pekheweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata.

11 Yejefets,

hasuꞌuj itꞌiƚijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhapeꞌ pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata. Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ pakhapeꞌ pekheweꞌ hats yijayan paꞌ Intata qa iꞌnƚiꞌi quꞌ nejeƚikꞌui peꞌ yaqsiijkii, maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ nitꞌijets quꞌ uƚꞌaxeꞌ kakhaꞌ hats wenitꞌij (ley) qa hik ƚunyeꞌj iye quꞌ nejeƚikꞌui kakhaꞌ wenitꞌij (ley). Maꞌ qa hats niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ netkꞌenets paꞌ ley hats hik ƚunyeꞌj quꞌ juezeꞌ. b 12 Ewiꞌƚƚe paꞌ yaqsiijkii paꞌ ley qa hikpaꞌ paꞌ juez, pakhaꞌan ewiꞌƚƚe in ƚekeꞌ quꞌ ninqiƚin hatseꞌ qa ewiꞌƚƚe iye in ƚekeꞌ quꞌ nineqwuƚꞌenhetjuꞌ hatseꞌ. Qa akhaꞌ, ¿paꞌn ejunyeꞌjek in ƚejeƚikꞌui peꞌ yaqsiijkii paꞌ ejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata? c  

13  Maꞌ

Quꞌ jineniwqinhetij peꞌyeꞌ akaꞌan uƚꞌax.

hayits, qa haneꞌej qaꞌ ekꞌeniꞌƚ pekheweꞌ quꞌ nitꞌij: —Haneꞌej iꞌnƚiꞌi ujeꞌ quꞌ jinamii haꞌ witset iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ witsetꞌe qaꞌ ewiꞌƚ ininqap quꞌ jinaꞌniꞌkii qaꞌ jinowoꞌoikii paꞌquꞌ jiꞌntꞌihinij maꞌ qaꞌ jinanaxij peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ.— d 14 Qa ¿paꞌn ƚunyeꞌj akaꞌan? Ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌn quꞌ ejunyejeyiꞌiƚkii ujeꞌ. ¿Paꞌn ƚumtiꞌiƚ quꞌ ƚunyejeyeꞌ peꞌ iƚiyiꞌƚ? Ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ naꞌaj qꞌolphaꞌm in ƚꞌajƚiꞌij in naꞌltax qa sujƚe qa hats ham iye. e 15 Ƚeꞌwis yijatꞌij quꞌ itꞌiƚij: —Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ mexe ƚexkeꞌyiꞌij qa mexe jiꞌƚiyeꞌ qa jintaqsiijkii akaꞌan iꞌnƚiꞌi pakhapeꞌ.— f 16 Qa niteꞌƚe ƚaqsiiƚijkii akaꞌan. Ekheweliꞌƚ ƚeniwqinhetiƚij in ƚitꞌiƚijets in ƚekeꞌ quꞌ aqsiiƚijkii peꞌyeꞌ. Week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ jineniwqinhetij akaꞌan uƚꞌax. 17 Maꞌ hayits, qa hik taꞌƚijupiꞌ pakhaꞌ quꞌ nenikfeꞌltaxets quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis qa niteꞌƚe yaqsiijkii, pakhaꞌan in yaqsiijkii akaꞌan, uƚꞌax. g  







 4:7 Ef 4:27; 6:11; 1P 5:8‑9 z 4:8 2Cr 15:2; Is 1:16; Stg 1:8 a 4:9 Mt 5:4; Lc 6:25  4:11 Mt 7:1; Stg 1:22; 1P 2:1 c 4:12 Mt 10:28; Ro 14:4 d 4:13 Pr 27:1; Lc 12:18‑20 e  4:14 Job 7:7; Sal 102:3 f 4:15‑16 Hch 18:21; 1Co 5:6 g 4:17 Lc 12:47‑48; Jn 9:41; 2P 2:21 y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

SANTIAGO 5  624

5

1   Qa

Akaꞌ ewiꞌƚ witiihet tꞌejuyets peꞌ qi in yiwqꞌaxin wekwek niteꞌ yijayan paꞌ Intata.

haneꞌej ekꞌen qekuꞌniꞌƚ ekheweliꞌƚ yiwqꞌaxin wekwek. Mapiꞌƚjuꞌ, ayaꞌyiꞌƚijkii quꞌ mapiꞌƚjuꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ ƚaatsꞌeꞌeƚij hatseꞌ quꞌ nanamtaxiꞌƚ ewets. h 2 Peꞌ ƚiwqꞌaxintaxiꞌƚ aqatsiꞌƚ hats ham ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netnekui qa peꞌ eqhinatayiꞌƚ qa hats tuj ƚeiƚets. i 3 Qa hats qi iye in yiwuƚꞌenhet ƚejiliꞌ peꞌ ewekwekitsiꞌƚ oro qa peꞌ plata. Haꞌne ƚejiliꞌ hik haꞌne jutsiqaxij paꞌ ejunyejeyiꞌƚ, paꞌ ƚejiliꞌ qaꞌ netuj neꞌ esenitsiꞌƚ hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj feꞌt. Ekheweliꞌƚ yiwqꞌaxin wekwek in ƚanaitaxiꞌƚij qa ƚaqsiꞌjtaxiꞌƚ ekeꞌ wekwek in hik ekeweꞌ quꞌ nefeliꞌƚkii hatseꞌ pekheweꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚuts. j 4 Jeƚ qekuꞌniꞌƚ, peꞌ ƚꞌastai in niteꞌ ƚijaniniꞌƚij peꞌ eqꞌithayinenheyiꞌƚij paꞌ enekꞌiƚjuꞌ jutsiqetsij in niteꞌ ƚeꞌwis akaꞌ ƚaqsiiƚijkii. Qa eneweꞌ eqꞌithayinenheyiꞌƚ in tayaꞌyijipjiꞌ qa paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yepiꞌyeꞌ ej eneweꞌen hikpaꞌ Tenekꞌenheꞌyij eneꞌ week. k 5 Ekheweliꞌƚ qi in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚjuꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa qi iye in ƚaqsiiƚijkii kakhaꞌ les in teꞌsuꞌunhetiijiꞌ tꞌejuyets eneꞌ iꞌnesenits. Akaꞌan in ƚaqsiiƚijkii hik ejunyejeyiꞌƚ naꞌaj wakka ƚaꞌs qe qi qe tekunhenhetii qe qaꞌ ƚꞌalekꞌe maꞌ qa talanhetii in yamets naꞌaj ƚeꞌwis neƚu. l 6 Ekheweliꞌƚ ƚꞌinaqyajiꞌiƚij quꞌ nattanithenhetii qa talanhetii naꞌaj yatsathentax, pakhaꞌan qa niteꞌ tatjayiꞌƚ ejuꞌƚ. m  









7 Qa

Meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ hasuꞌuj itaqsuniꞌƚijup peꞌ wekwek.

hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ ekeweꞌen ipƚuꞌui quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Jeƚ qekuꞌniꞌƚek naꞌaj iwenqꞌenhenaꞌx in qi in notkiꞌets quꞌ piƚeyitseꞌ qaꞌ nanaꞌl peꞌquꞌ ƚeqeyeꞌ ƚeꞌsits. n 8 Hik akaꞌ ejunyejeyiꞌiƚ meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ hasuꞌuj itaqsuniꞌƚijup peꞌ wekwek qe paꞌ ƚamijiijuꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hats metets. o 9 Yejefets, hasuꞌuj metjefitkiꞌiƚjuꞌkii hatsꞌinha qaꞌnteꞌ jeek nenitꞌiꞌiƚij ewets peꞌyeꞌ, qe hakhaꞌ Juez hats iꞌnjiꞌ paꞌ ƚejiꞌ. p 10 Yejefets, kuꞌmiꞌƚiꞌ qaꞌ ojonketiƚikꞌi paꞌ ƚunyejei paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi nifel kaꞌ ƚii haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in qi in yaatsꞌeꞌej paꞌaj peꞌ wekwek qa wentꞌunhetijuꞌƚ iye niteꞌ itaqsunijup. 11 Yijaaꞌija yekheweliꞌƚ in humtiiꞌiƚha quꞌ hats qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii kekheweꞌ qi in wentꞌunhetijuꞌƚ peꞌ aꞌtits wekwek. Ekheweliꞌƚ hats ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi paꞌaj paꞌ Jobꞌikꞌi in qi in wentꞌunhetijuꞌƚ paꞌ aꞌtax  







 5:1 Pr 11:28; Lc 6:24 i 5:2 Job 13:28; Is 50:9; Mt 6:19‑20 j 5:3 Ro 2:5; Stg 5:8  5:4 Lv 19:13; Job 24:10‑11; Jer 22:13; Mal 3:5; Dt 24:15; Ro 9:29 l 5:5 Job 21:13; Am 6:1; Jer 12:3; 25:34 m 5:6 He 10:38; Stg 4:2 n 5:7 Dt 11:14; Jer 5:24; Os 6:3 o 5:8 Ro 13:11; Fil 4:5; 1P 4:7 p 5:9 Mt 24:33; 1Co 4:5; Stg 4:12; 1P 4:5 h

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 625

SANTIAGO 5

ƚunyeꞌjkii paꞌaj. Qa ƚenikfeꞌliꞌƚets iye paꞌ ƚeqfenyeꞌjij haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in hats yiꞌfen paꞌaj, qe haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qi in neqꞌelet qa eqiꞌfenkenaꞌx iye. q 12 Yejefets, akaꞌ week iꞌnipjiꞌ ekeweꞌen akaꞌan, hasuꞌuj paꞌquꞌ neniwjutsiqenijiꞌm ekeꞌ wekwek in weniwjutsiqenij peꞌyeꞌ. Hasuꞌuj iye ametskii naꞌ waꞌs quꞌ meniwjutsiqenij peꞌyeꞌ. Hasuꞌuj iye ametskii haꞌne seheꞌ qa pakhapeꞌ iye. Quꞌ meniwjutsiqenij peꞌyeꞌ qaꞌ itƚiꞌij: — Ehe.— Qa quꞌ isuꞌun quꞌ itꞌij niteꞌ, qaꞌ itƚiꞌij: —Niteꞌ— hatsꞌinha qaꞌnteꞌ natanitheniꞌiƚ paꞌ Intata haꞌne seheꞌ epjiꞌ. r  

13  ¿Me

Quꞌnteꞌ eqekuꞌyiꞌikꞌi paꞌ iyinheyeꞌj.

naꞌl ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ qi quꞌ itawjeꞌmetꞌeꞌ? Les ƚeꞌwis quꞌ niyiniiha paꞌ Intata. ¿Me naꞌl iye paꞌquꞌ ƚeꞌwisiꞌmkii? Qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ netlijtsiꞌyijkii paꞌ Intata. s 14 ¿Me naꞌl ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ nanqaatsꞌeꞌ? Qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ niyinii pekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij peꞌ hats yijayan paꞌ Intata hatsꞌinha quꞌ niyinipjiꞌ qa kaꞌ ƚiijiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ nitꞌij qaꞌ nilinij naꞌaj aceite taꞌƚets neꞌej ƚeꞌ neꞌej najkak olivo. t 15 Quꞌ yijaayiꞌija quꞌ iyin qa ƚumtiꞌija iye quꞌ netꞌekuꞌmij ejuꞌƚ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, maꞌ qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qaꞌ neniihinphaꞌm paꞌ wanqaatsꞌeꞌ. Qa quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌaj qaꞌ netwumhitiꞌyikꞌui iye. u 16 Qa hik taꞌƚijupiꞌ week ewiƚei ekheweliꞌƚ in ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ qaꞌ metetfeliƚijiꞌm paꞌquꞌ ejefeyiꞌiƚipjiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij. Week ekheweliꞌƚ quꞌ iyiniꞌƚ etepjiꞌkii in hats eꞌwitjefeyekꞌiƚipjiꞌ paꞌ Intata hatsꞌinha paꞌquꞌ nanqaatsꞌe qaꞌ nanaxpaꞌl. Paꞌ ƚꞌiyinheyeꞌj paꞌ yatsathen tꞌun qa naꞌl iye paꞌ wejuꞌƚij. v 17 Paꞌ Eliasꞌikꞌi jukhewƚe hik injunyejei. Qa in iyin qa weekij paꞌ ƚataweꞌj qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx iye quꞌ ham piƚeyeꞌ. Maꞌ qa ham piƚeyeꞌ yamijets wetshetkꞌewiꞌƚ ininqapits qa ewiꞌƚ kꞌitsjeꞌm. w 18 Qaꞌ iyin iye, maꞌ qa piƚei iye paꞌaj. Qa haꞌne seheꞌ qa week taꞌƚjiꞌ iye peꞌ ƚei. x 19 Yejefets, quꞌ nanaꞌl ekheweliꞌƚ paꞌquꞌ nakikꞌuifikꞌi paꞌ yijaaꞌija in witꞌikheyiꞌj qa naꞌl paꞌquꞌ nenpiletets iye. y 20 Menikfelitiꞌƚets pakhaꞌ quꞌ nenpiletets paꞌ iktaxikꞌuifikꞌi paꞌ yijaaꞌija in witꞌikheyiꞌj, pakhaꞌan yaqsiꞌjij paꞌ witwamhiꞌ qa yaqsiꞌjij iye peꞌ olots ƚewuƚꞌets. z  













 5:11 Job 1:21‑22; 2:10; 42:10‑12; Ex 34:6; Nm 14:18; Mt 5:10 r 5:12 Mt 5:33‑37; 23:16‑22; Mr 7:9‑13 s 5:13 Sal 50:15; Col 3:16 t 5:14 Mr 6:13; 16:18 u 5:15 Is 33:24; Mt 9:2; Mr 2:5; Lc 24:47 v 5:16 Nm 11:2; Mt 3:6; Jn 9:31; 1P 2:24 w 5:17 1R 17:1; 18:1; Lc 4:25; Hch 14:15 x 5:18 1R 18:41‑45; Stg 3:17‑18 y 5:19 Mt 18:15; Ga 6:1; Stg 3:14; Sal 51:13; Dn 12:3; Mal 2:6; Lc 1:16 z 5:20 Pr 10:12; Ro 11:14; 1P 4:8 q

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 PEDRO

1

1   Yakhaꞌ

Yojo in mexe wetfelii peꞌ olots yijayan paꞌ Intata.

Pedro, apóstol haꞌ Jesucristo. Haꞌne witfaakanek hikaꞌ quꞌ netꞌejuyii pekheweꞌ yakꞌeskii teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ iꞌniꞌ heꞌ sehel Ponto, Galacia, Capadocia, Asia qa haꞌ Bitinia, a 2 qa in tꞌejuyets paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii paꞌ Intata Dios, eneweꞌen hayiits tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌaj. Qa in taꞌƚets iye in niliꞌjjuꞌ paꞌ Espíritu Santo qe qaꞌ netkꞌenets haꞌ Jesucristo, qa peꞌ ƚꞌathits haꞌ Jesucristo qa yiwamhitikꞌi peꞌ ƚewuƚꞌets. Paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata qa paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ week neƚuts ijayiꞌƚijfikꞌi quꞌ qitsiꞌiƚ eꞌmha. b  

Paꞌ yijaꞌ ineꞌm inwetjumtikineyejeyikꞌui.

3  Neniwqinhetjiꞌha

paꞌ Dios qa Ƚatata iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, hikpaꞌ qi paꞌ ƚeqꞌiltaxꞌinij qa yaqsiijkii in ewiꞌƚij iye in jinekfikꞌikii qe taꞌƚets in iƚaꞌx iye haꞌ Jesucristo, qa akaꞌan qa jiyeƚisij paꞌ yijaꞌ ineꞌm inwetjumtikineyejeyikꞌui c 4 quꞌ jintestiitaxij peꞌquꞌ jinatsatꞌetsij hatseꞌ hikpeꞌ niteꞌ ƚipipjiꞌ yijatꞌij qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ uƚꞌetseꞌ qa ƚunyejei pakhaꞌ hats ƚunyejei, hikpeꞌ hats wanaqsij ineꞌm naꞌ waꞌsjiꞌ. d 5 In taꞌƚets paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ, qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata qa nejeƚiꞌƚ ewets hatsꞌinha quꞌ estiꞌyiꞌƚij hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx, hikpaꞌ hats yajiꞌlet quꞌ nethiniƚij hatseꞌ paꞌ Intata pakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ ƚahatsꞌij. e 6 Qa akaꞌan qa hik akaꞌ kaꞌ qi in neꞌsinhetiꞌƚiꞌmkii, qa haꞌneƚiꞌij haꞌne ƚahatsꞌij qa ƚꞌajƚiꞌij quꞌ mexe aatsꞌeꞌeƚij qe taꞌƚets peꞌ witaqjaajinkeyejei, quꞌ nanaꞌl. f 7 Qe in tajaajinhetii paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ qa hik ƚunyeꞌj neꞌej oro qe tajaajinhetiꞌyij naꞌaj feꞌt, hik neꞌej oro niteꞌ pakhaaꞌij quꞌ nanaꞌl, qa  







 1:1 Lc 6:14; Gn 23:4; Sal 39:12; He 11:9,13; 1P 2:11; Jn 7:35; Stg 1:1; Hch 2:9; 6:9; 10:32; 16:6‑7; Ga 1:2; Mt 22:14; 24:22; Tit 1:1 b 1:2 Ro 8:29; 1P 1:14,20,22; 2Ts 2:13; He 9:12; 10:22; 12:24 c 1:3 2Co 1:3; Ef 1:3; Ga 6:16; Tit 3:5; Jn 1:13; 3:3,7; Stg 1:18; 1P 1:23; 3:21; Hch 23:6; 1Ts 1:3; 1Co 15:20 d 1:4 Hch 20:32; Ro 8:17; Col 3:24; 2Ti 4:8 e 1:5 Jn 10:28; Fil 4:7; Ro 8:18; 2Co 4:17; He 12:11; 1P 4:13; 5:1,10; Ap 15:1; 21:9 f 1:6 Stg 1:2; 1P 4:12 a

626 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 627

1 PEDRO 1

pakhaꞌƚe niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ in niteꞌ yeqenijanij in tajaajinhetiitax qaꞌ les quꞌ qi quꞌ ƚeꞌwiseꞌ tꞌanipjiꞌ peꞌ oro, qaꞌ netestiꞌyij iye paꞌquꞌ ƚesaꞌxeꞌ qa paꞌquꞌ ƚukꞌeyejiꞌ iye quꞌ neꞌtwenhetiitax iye haꞌ Jesucristo. g 8 Hikhaꞌ niteꞌ ƚiꞌwentaxiꞌƚ, qa ƚisuꞌunƚiꞌiƚ, qa haneꞌej iye niteꞌ ƚiꞌwentaxiꞌƚ, qa niteꞌƚe ƚeqekuꞌuƚ, qa ekheweliꞌƚ qa qi in eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii qa paꞌ esaxitsiƚiꞌmkii qa niteꞌ ƚekeꞌ peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ quꞌ nenittaxijiꞌ.  h 9 Qa pakhaꞌ hats ƚamitiꞌƚjiꞌ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ mexe hamikꞌui pakhaꞌan hikpaꞌ paꞌ witiƚijii. 10 Peꞌ profetasꞌikꞌi qi in yejeƚtaxijupkiiha paꞌaj in tꞌejuyets paꞌ witiƚijii qa nifeljiꞌijtax iye pakhaꞌ ƚeqꞌiltaꞌx paꞌ Intata quꞌ nanamiꞌƚ ewetsjuꞌ.  i 11 Paꞌ ƚeqe Espíritu haꞌ Cristo iꞌnjiꞌ paꞌaj peꞌ profetasꞌikꞌi qa yikfelitets quꞌ qi paꞌquꞌ naatsꞌeꞌej haꞌ Cristo qa yikfelitets iye paꞌ qi ƚeꞌwis quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii quꞌ nanaxijikꞌi paꞌ yaatsꞌeꞌej. Qa peꞌ profetasꞌikꞌi qa yisuꞌuntax quꞌ nenikfeꞌlij ƚekpaꞌ Cristo qa yisuꞌuntax iye quꞌ nenikfeꞌlets paꞌn ipƚuꞌukꞌui quꞌ namets paꞌ yaatsꞌeꞌej.  j 12 Qa paꞌ Espíritu iꞌnjiꞌ pekheweꞌen qa yikfelitets in niteꞌ ƚekhewel quꞌ netꞌejuyets, qe peꞌ tꞌejuyets yijatꞌij hik pekheweꞌ ekheweliꞌƚ. Qa haneꞌej qa hik ekeweꞌ nifeljiiꞌƚ eꞌm pekheweꞌ nifel keꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Jesús qe taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, qa hik ekeweꞌ iye ekeꞌ wekwek tꞌejuyets haꞌ Jesús peꞌ angelits yisuꞌun quꞌ niꞌwenijha.  k  









13  Qa

Hik ejunyejeyiꞌiƚ pakhaꞌ tayaꞌyiꞌƚ eijiꞌ.

hik taꞌƚijupiꞌ mawatjiletiƚij peꞌ aqjamtikineyejeyiꞌƚkii quꞌ netꞌejuyets paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, hasuꞌuj mamaꞌ aꞌƚjuꞌ, meꞌneniꞌƚiꞌha quꞌ metjumtiꞌiƚikꞌuiha pekheweꞌ hats jutsiqax quꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ Intata quꞌ iꞌwentaxij haꞌ Jesucristo.  l 14 Hik ejunyejeyiꞌiƚ witlits impiyel, hasuꞌuj eneqjeyuꞌuƚij wetjuꞌƚ peꞌ uƚꞌets ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ aqsiꞌjiꞌƚijkii tooxikꞌi in mexe ham ƚenikfeꞌliꞌiƚets.  m 15 Hamiꞌiƚ etjiꞌ yijatꞌij paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ in ƚunyeꞌjek pakhaꞌ tayaꞌyiꞌƚ eijiꞌ in hamjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, qaꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌjiꞌ week paꞌquꞌ aqsiiƚijkii,  n 16 qe kaꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Hasuꞌuj paꞌquꞌ uƚꞌaxiꞌiƚ etjiꞌ, qe yakhaꞌ  (Lv 19:2)  o ham yitjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ.—  





 1:7 Stg 1:3; Is 48:10; Zac 13:9; Mal 3:3; 1Co 3:13; 4:5; 2Co 5:3; Fil 3:9; Ap 14:5; Ro 2:7,10,29; Lc 17:30 h 1:8 1Jn 4:20; Ex 33:20; Ro 8:24; Jn 15:11; 2Co 6:10 i  1:10 Lc 1:70; 10:24; 16:16,29; 18:31; 24:25,27,44 j 1:11 Ro 8:9; Mt 26:24; Mr 8:31; Lc 24:26; Fil 3:10 k 1:12 Mr 16:15; 1Co 9:14; 2Co 10:16; Jn 14:26; 15:26; Hch 1:8; 2:2‑4; 13:4 l 1:13 Ex 12:11; Mt 12:21; Ro 8:24; 1Ts 1:3; 1P 4:13; 5:4,8 m 1:14 He 2:13 n  1:15 Lv 19:2; Ga 1:6; 5:8; 1Ts 2:12; 5:24; 1P 5:10; Lc 1:49; 1Co 7:14 o 1:16 Lv 11:44‑45; 20:7 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 PEDRO 1​, ​2  628 17 Qa

quꞌ itꞌiƚijetsphaꞌm “Tata” pakhaꞌ week ƚeqjunyejeyij eneꞌ jukhew qa efuts in yijaninij paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij paꞌ ƚꞌithayijkit, qaꞌ eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚha eneꞌ week ƚahatsiyij in mexe iꞌƚiyiƚiꞌpjiꞌ haꞌne seheꞌ. p 18 Ekheweliꞌƚ ƚenikfeꞌliꞌƚets in ƚꞌilithinhetiyiƚikꞌui pakhaꞌ ham wejuꞌƚiꞌij ejunyejeyiꞌƚ ƚꞌayaxiƚij peꞌ alheyiꞌƚikꞌi, qa in ƚꞌilithinhetiyiƚikꞌui qa niteꞌ ekeweꞌ niteꞌ yape quꞌ ƚajaꞌyiꞌij axeꞌm neꞌej oro iꞌnƚiꞌi neꞌej plata, q 19 qe ƚajaꞌaj yijatꞌij peꞌ ƚeꞌsits ƚꞌathits haꞌ Cristo, hikhaꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj ƚeꞌwis kotsꞌetax ƚaꞌs ham uƚꞌaxiꞌii. r 20 Ƚakhaꞌ hayiits watjiletij paꞌaj akaꞌan in mexenteꞌ wanaqsiijkii haꞌne week seheꞌ, qa weꞌnethinƚekii eneꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚutsjiꞌ qe qaꞌ neꞌfeniꞌƚ. s 21 Ƚakhaꞌ haꞌ Cristo in taꞌƚets qa niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ paꞌ Intata, hikpaꞌ yiƚin iye in waꞌmtax qa yiwqinhetjiꞌ iye. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ qa ƚetjumtiꞌiƚetsha iye paꞌ Intata. t 22 Haneꞌej in hats ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌiha ekeweꞌ yijaalija in wiꞌtlijei, maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ hats nempuliꞌjjuꞌ peꞌ atawjetsiꞌƚ hatsꞌinha quꞌ qi quꞌ isuꞌuniꞌƚ peꞌ hats ejefetsiꞌƚipjiꞌ paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ mewetsuꞌuniꞌƚha qa hasuꞌuj aqanƚiꞌiƚkii. u 23 Ekheweliꞌƚ hats ewiꞌƚij iye in ƚenekiꞌƚfikꞌikii, qa hats niteꞌ ƚataꞌƚiƚets in ƚenekiꞌƚfikꞌikii iye peꞌquꞌ witkutjiye hik neꞌej niteꞌ yape, qe hats ƚataꞌƚiƚets yijatꞌij in ƚenekiꞌƚfikꞌikii iye ekeꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata hik ekeweꞌ witiƚaꞌx qa niteꞌ yiliꞌij iye. v 24 Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei yitꞌij: —Week eneꞌ jukhew qa efuts hik ƚunyejei naꞌaj jupꞌelket. Qa paꞌ ƚewqiyejeijiꞌ qa hik ƚunyejei neꞌej ƚopꞌom naꞌaj jupꞌelket. Naꞌaj jupꞌelket in yisƚax qa neꞌej ƚopꞌom qa namjuꞌkii, w 25 qa ekeweꞌƚe ƚeꞌlijei paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa niteꞌ yiliꞌij in naꞌl.—  (Is 40:6‑8) Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ ƚꞌefeꞌlhitiijiiƚiꞌm.  















2

1   Qa

Cristo hik ƚunyeꞌj ute qa iƚaꞌxƚe.

hik taꞌƚijupiꞌ iwuꞌmiꞌƚfikꞌiha week pakhaꞌ witjunyeꞌj uƚꞌax qa week paꞌ witqawitjineyaꞌx qa pakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ wetsjukꞌe ƚejusits qa paꞌ witqaqꞌayinkeyaꞌxij wekwek qa in uƚꞌetsikꞌi iꞌnanyejeyijkii niꞌkhewepij jitesuꞌun quꞌ jintewuƚꞌenhet. x 2 Hik ejunyejeyiꞌiƚ omehets neꞌej iꞌnkꞌa teƚuifikꞌi, qaꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ isuꞌuniꞌƚ quꞌ etufiꞌƚij paꞌ yijaaꞌija in ƚeqeƚꞌi taꞌƚets keꞌ wiꞌtlijei hatsꞌinha quꞌ eꞌqitsiꞌiƚ, y  

 1:17 Hch 9:31; 10:34; Ro 2:11; 3:18; Ga 2:6; 1Co 3:12; 2Co 5:11; 7:1; Ef 2:12; 5:21; 6:9 q 1:18 2P 3:11; Is 52:3; 1Co 6:20; Tit 2:14; He 9:12 r 1:19 Jn 1:29; 6:53; Hch 20:28; 1Co 10:16; Ef 2:13; He 10:19; Ex 12:5; Is 53:7 s 1:20 Hch 2:23; Ef 1:4; 1P 1:2; Ap 13:8; 2P 3:3; Jud 18 t 1:21 Hch 2:24; 10:45; Ro 4:24; 10:9; Ef 1:1; 1Ti 3:16; 4:12; 6:2; Jn 17:5,24; He 2:9 u 1:22 Zac 7:9; Jn 13:34; Ro 12:10; 1Ts 4:9; 1Jn 4:7; 1Ti 1:5 v 1:23 1P 1:3; 1Jn 3:9; Lc 8:21; He 4:12 w 1:24‑25 Is 40:6‑8; Lc 21:33; Stg 1:10‑11; 1Jn 2:17; 1P 5:4 x  2:1 Ro 13:12; 2Co 12:20 y 2:2 1Co 3:2; 9:7; He 5:12‑13 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 629

1 PEDRO 2

3  yeꞌehe,

quꞌ hats kuꞌmiꞌƚijuꞌƚ paꞌ ƚeꞌwis ƚeqisit haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in qi in teikꞌunei. z 4 Enekiꞌƚets hakhaꞌan, hikhaꞌ hik ƚunyeꞌj ute qa iƚaꞌxƚe, eneꞌ jukhew yuten qa yiwuꞌmfikꞌi, qa tꞌekuꞌmƚiꞌiijiꞌ paꞌ Intata qa les in yisuꞌun iye. 5 Ekheweliꞌƚ iye hik ejunyejeyiꞌƚ utel iƚii, qa eneweꞌ utel qaꞌ neteniihinijphaꞌm peꞌ witlijtsitjii yatsatꞌaxij paꞌ Intata, maꞌ qaꞌ ekheweliꞌiƚ qaꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ ƚaqa paꞌileꞌ paꞌ Intata, hatsꞌinha quꞌ ƚisiꞌƚijkii peꞌquꞌ eqistitsiꞌiƚij ƚesitsiꞌm paꞌ Intata quꞌ nataꞌƚets haꞌ Jesucristo. a 6 Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ yitꞌij keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in yitꞌij: —Jeƚiꞌƚ, naꞌ witset Sión b henjiꞌ neꞌ ute witeqjeyumtshenkiꞌ teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ, qa ƚeꞌwiisija iye. Qa paꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ pakhaꞌan, maꞌ qaꞌnteꞌ jeek natqanhetiyekii hatseꞌ.—  (Is 28:16) c 7 Qa ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ qa qi in ƚeꞌsitsiꞌƚ eꞌm, qa pekheweꞌƚe yeqekuꞌ, keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Neꞌ ute yiwuꞌmfikꞌi neꞌ niihinphaꞌm neꞌ wititsiꞌ, haneꞌej qa ewiꞌƚƚe in les wejuꞌƚij in witeqjeyumtshenkiꞌ.—   (Sal 118:22) d 8 Qa yitꞌij iye: —Neꞌ ute witlankiꞌifi e qa inaqwakaninkii iye in yothetkii.—   (Is 8:14) Akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ testiꞌyij, qe ƚekhewel ƚalankiꞌifi qe niteꞌ tekꞌenets keꞌ Intata ƚeꞌlijei. f 9 Qa ekhewelƚiꞌiƚ qa tꞌekumiꞌƚ eijiꞌ paꞌ Intata, hik ejunyejeyiꞌƚ paꞌil tꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ Intata, ekheweliꞌƚ witset yatsatꞌaxij paꞌ Intata, ekheweliꞌƚ neqetheniꞌƚjuꞌ paꞌ Intata in yatsatꞌetsiꞌƚ ej, hatsꞌinha quꞌ enfeliꞌƚ peꞌ week ƚeꞌsits ƚaqsijiyijkii pakhaꞌ tayaꞌyiꞌƚij ei paꞌ qi in naꞌlkii in mexe ƚaꞌntaxiƚiꞌ paꞌ nookii. g 10 Qe ekheweliꞌƚ toxikꞌi mexe niteꞌ ƚetsetꞌiƚ ej, qa haꞌneƚiꞌij qa hats ƚetsetꞌiƚ ej paꞌ Intata. Mexe niteꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj, qa haꞌneƚiꞌij qa hats neƚisiꞌƚij paꞌ ƚeqꞌiltiyeꞌj paꞌ Intata. h 11 Yejefets, ekheweliꞌƚ hik ejunyejeyiꞌƚ neꞌej tujtseikal taꞌƚjiꞌ qe ekheweliꞌƚ waꞌs ƚeiƚets, qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nekꞌiyiniꞌƚij ewets quꞌ meꞌnitoniꞌƚiꞌmets peꞌ uƚꞌets yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits, hikpeꞌ watlaniꞌƚkii paꞌ inkꞌayik iƚaꞌx. i 12 Mewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha in ƚaꞌniꞌƚ jiꞌtejeꞌm neꞌ niteꞌ tekꞌenets, hatsꞌinha quꞌ niꞌttaxiꞌƚij ewets quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ aqsiiƚijkii, qa in taꞌƚets in ƚeꞌwis paꞌ ƚaqsiiƚijkii, maꞌ qaꞌ niwqinhetjiꞌijjiꞌ ek hatseꞌ pekheweꞌen paꞌ Intata quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshen. j  

















 2:3 He 6:4‑5; Sal 34:8; Tit 3:4 a 2:5 Ro 12:1; He 13:15 b 2:6 Sión ƚii iye paꞌ witset Jerusalén. c 2:6 Sal 9:11; He 12:22; Ef 2:20; Ro 9:33; 10:11 d 2:7 Mt 21:42; Lc 20:17; Hch 4:11 e 2:8 Peꞌ ute witlankiꞌifi hikpaꞌ Cristo. f 2:8 Is 14:20; Hch 2:23; 4:27‑28; Ro 9:22,33; 11:7; Jud 4 g 2:9 Dt 4:20; 7:6; 10:15; Is 9:2; 42:12; 43:20‑21; 61:6; Ap 1:6; 5:10; 20:6; Ex 19:5‑6; 34:9; Sal 33:12; Tit 2:14; Hch 26:18; Ef 5:8; Col 1:12‑13 h  2:10 Mt 5:7; Mr 5:19; Lc 1:50 i 2:11 1P 1:1; 1Ti 4:3; Ro 7:23; Ef 3:3; Ga 5:17; Stg 4:1 j  2:12 2P 3:11; Is 10:3; Jer 6:15; 8:12; 10:15; Lc 1:68; 7:16; 19:44 z

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 PEDRO 2  630 13  In

taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, iwqinhetiꞌƚ week peꞌquꞌ netnekꞌenhei, qa paꞌ les in qijiꞌ hikpaꞌ paꞌ wittataꞌapjiꞌ paꞌquꞌ witsetꞌe, k 14 iꞌnƚiꞌi peꞌ gobernadores, hikpeꞌ ƚꞌukinhei paꞌ wittata qaꞌ nitanithen peꞌ uƚꞌax yaqsiijkii qa peꞌ yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ niwqinhetjiꞌ. 15 Qe hik akaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qe quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis, maꞌ qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ ƚꞌanyejeyiꞌiƚ ej nekheweꞌ niteꞌ teqeneƚui wetjuꞌƚ. l 16 Meꞌneniꞌƚiꞌha in hats ƚꞌewejinhetiiƚiꞌiƚkii, qa hasuꞌujƚe umtiꞌiƚ in hats ƚꞌewejinhetiiƚiꞌiƚkii quꞌ aqsiꞌjƚiꞌiƚijkii paꞌquꞌ isuꞌunƚiꞌij uƚꞌax. Meꞌneniƚiꞌ yijatꞌij quꞌ ƚeqejkunenheyiꞌiƚ ej paꞌ Intata. m 17 Qitsiꞌiƚ eꞌmjiꞌ eneꞌ week. Isuꞌuniꞌƚ peꞌ ejefetsiꞌƚipjiꞌ paꞌ Intata. Eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚ paꞌ Intata. Iwqinhetiꞌƚjiꞌ paꞌquꞌ wittatayeꞌ. n 18 Tꞌithayii, ekꞌeniꞌƚets qa iwqinhetiꞌƚjiꞌ iye peꞌ aqa patunitsiꞌƚ, hasuꞌuj quꞌ ujaꞌxeꞌƚe quꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ peꞌ teikꞌunei qa ineqsuꞌun iye, qe peꞌ itsꞌiyoptots iye quꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ. o 19 Qe paꞌ Intata yiꞌsinhetij akaꞌan, paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ in yaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qa ikifikii in taꞌwtshetenhetiƚekii. 20 Qa quꞌ awtshetenhetiiƚiꞌiƚ in uƚꞌax paꞌquꞌ aqsiiƚijkii, ¿ƚekpaꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij in ƚentꞌunhettaxiƚijuꞌƚ paꞌ ƚꞌawtshetenhetiyiƚij? Qa quꞌ aqsiꞌjƚiꞌiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis qa ƚentꞌunhetiƚijuꞌƚ paꞌquꞌ aatsꞌeꞌeƚij, qa yiꞌsinhetij yijatꞌij paꞌ Intata. p 21 Qe hik akaꞌ tayaꞌyiꞌƚij ei paꞌ Intata, qe haꞌ Cristo in qi in yaatsꞌeꞌej qe taꞌƚiꞌƚ ewets, qa yojotaxiꞌƚ eꞌmij hatsꞌinha quꞌ ojonketiƚikꞌi. q 22 Hik hakhaaꞌija pakhaꞌ: —Niteꞌ yaqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, ham paꞌquꞌ ƚeꞌwejtitsiyeꞌ quꞌ netpiikaxtiꞌyij paꞌ ƚejiꞌ.—  (Is 53:9) r 23 In titijitiꞌyijets keꞌ qits uƚꞌetsikꞌi wiꞌtlijei, niteꞌ yekuꞌƚijijuꞌƚ peꞌquꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi. Qa in tawtshetenhetii, qa niteꞌ naqatjayuꞌuj quꞌ nawtshetenek, qe yiwejinƚiꞌij paꞌ Intata hik pakhaꞌ yatsathen yijatꞌij quꞌ nijanin. s 24 Qa ƚakhaaꞌija iye haꞌ Cristo wanaftsinijuꞌƚ qa yijaninij paꞌ ƚꞌeseꞌn peꞌ inwuƚꞌets peꞌ cruz jiꞌphaꞌm, hatsꞌinha inekhewel qaꞌ hik injunyejeyeꞌ quꞌ hats jinanaxikꞌuijuꞌ paꞌ witwuƚꞌax qa paꞌ yatsathen qaꞌ hikpaꞌ jiꞌƚiyiꞌijup, qe kekheweꞌ ƚeqfeꞌmetets hik kekheweꞌ taꞌƚets in hats iꞌƚiyiꞌƚ. t 25 Qe ekheweliꞌƚ in mexe hik ejunyejeitaxiꞌƚ kotsꞌetets ikƚekii, qa haꞌneƚiꞌij qa hats ƚetetwekꞌelaxiƚets pakhaꞌ kotsꞌetets ƚenilayets qa hikpaꞌ iye paꞌ yejeƚets peꞌ iꞌƚiyiꞌƚ. u  























 2:13‑14 Ro 13:1‑7; Tit 3:1 l 2:15 Ga 1:4; Ef 1:9 m 2:16 Ro 1:1; Tit 1:1; Ap 2:20; 1Co 14:20 n 2:17 He 13:1; 1P 5:9; Pr 1:7; 24:21; Hch 10:2; Ap 12:11; 14:7 o 2:18 Ef 2:15; 6:5; Col 3:22; Tit 2:9; Jud 4; Ro 13:3,7 p 2:20 1P 4:14 q 2:21 Mr 8:31; 1P 3:18; 1Jn 3:16; Jn 8:12; 13:15 r 2:22 1P 4:1; 1Jn 3:5; 2P 2:1 s 2:23 Ap 18:8; 19:11 t 2:24 He 7:27‑28; 9:27‑28; Is 53:4‑5,12; Jn 2:21; 12:40; Hch 5:30; 10:39; 13:29; 28:27; Ga 2:19; 3:13; Ro 6:2,8‑11; 7:6; Col 2:20; 3:3; Tit 2:12; Mt 13:15 u 2:25 Sal 23:1; 119:176; Is 53:6; Gn 48:15; 49:24; Jer 31:10 k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 631

3

1   Qa

1 PEDRO 3

Pekheweꞌ hats tewheꞌyei.

hik ejunyejeyiꞌiƚ iye ekheweliꞌƚ efuts hats tewheꞌyei, ekꞌeniꞌƚets qaꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ iye peꞌ ewheꞌyetsiꞌƚ, hatsꞌinha paꞌquꞌ niteꞌ netkꞌenetaxets ekeweꞌ wiꞌtlijei qa iꞌnƚiꞌi quꞌ netkꞌenets hatseꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ ejunyeꞌjiꞌij qa niteꞌ peꞌquꞌ ittaxijetskii, v 2 qe ƚekhewel yejeƚjuꞌ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚij in ham uƚꞌaxeꞌ qa in ƚꞌekꞌeniꞌƚets qa ƚiwqinhetiꞌƚjiꞌ iye. w 3 Paꞌ eꞌsinyejeyiꞌƚ hasuꞌuj quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe haꞌne iꞌnfikꞌi, axeꞌm naꞌaj ƚꞌeniƚiꞌ neꞌ ewkujitsiꞌƚ iꞌnƚiꞌi neꞌej oro quꞌ ekaꞌxiꞌƚkii qa iꞌnƚiꞌi neꞌej eqhinatayiꞌƚ inyetets x 4 qe paꞌ teꞌweijuꞌ hik pakhaꞌ paꞌ inakhaaꞌija qa niteꞌ yiliꞌij yijatꞌij quꞌ ewiꞌƚ espirituyeꞌ niteꞌ weniwqinhet qa ikesimenƚekii iye, maꞌ qa paꞌ Intata qa hik haꞌne yijatꞌij in ƚeꞌwisiꞌm. y 5 Qe hik ƚunyejei iye paꞌaj toxikꞌi pekheweꞌ efutsꞌikꞌi in yijayaanija paꞌ Intata qa niteꞌ yeqekuꞌ iye, qa niteꞌ weniwqinhetjiꞌ qa ikesimenƚekii iye, maꞌ qa tekꞌenets qa yiwqinhetjiꞌ iye peꞌ ƚewheꞌyets. z 6 Hik akaꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj peꞌ Sara pekheꞌen qa yitꞌijets paꞌ ƚewheꞌyeꞌ Abraham: —Yatsatꞌaxyij.— Qa ekheweliꞌƚ efuts eneneꞌeƚ pekheꞌen, in ƚaqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ hasuꞌuj paꞌquꞌ eꞌnijiweꞌyijuꞌƚ. a 7 Qa ekheweliꞌƚ jukhew witiwheꞌyets, meꞌneniꞌƚiꞌha quꞌ enqꞌeletiꞌƚij peꞌ ewheꞌyeliꞌƚ qaꞌ jeƚiꞌƚets iye, qe ƚekhewel hik ƚunyejei naꞌaj wasu niteꞌ tꞌun, qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ qe ƚekhewel iye in yijayan paꞌ Intata qaꞌ netestiijiijek hatseꞌ peꞌquꞌ ƚiƚaxitseꞌ in ejunyejeyiꞌƚek, hatsꞌinha peꞌquꞌ iyinheyejeyiꞌiƚ qaꞌ ham paꞌquꞌ nothetikꞌui. b  











8  Maꞌ

Paꞌquꞌ naqsiijkii peꞌ yijayan paꞌ Cristo.

hayits, akaꞌan quꞌ hitꞌiƚij ewets. Week ekheweliꞌƚ ewiꞌƚ paꞌquꞌ aqjamtikineyejeyiꞌiƚkii, eqꞌiltinhetsiꞌiƚ, mewetsuꞌuniꞌƚha quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ eꞌwitjefeyeekꞌiꞌiƚha, eqꞌiftitsinhetsiꞌiƚ, hasuꞌuj meniwqinhetiꞌƚ. c 9 Hasuꞌuj aqaꞌtjaꞌyiꞌƚij paꞌquꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. Hasuꞌuj aqaꞌtjaꞌyiꞌƚikꞌi peꞌquꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi quꞌ nenitꞌiƚij ewets, iyiniꞌƚipjiꞌkii yijatꞌij pekheweꞌen hatsꞌinha qaꞌ niꞌfen paꞌ Intata, qe akaꞌan hik akaꞌ ƚꞌeniyayiƚijii qe qaꞌnteꞌ niliyiꞌij quꞌ eꞌfenhetiyiꞌƚ. d 10 Qe keꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ yitꞌij: —Pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun quꞌ nanaꞌl ƚeqsuꞌunkaxiꞌijjiꞌ paꞌ witiƚaꞌx qa yisuꞌun iye quꞌ ham peeyiꞌijkii peꞌquꞌ ƚeqe neƚutseꞌ, qaꞌ  



 3:1 Ef 3:8; 5:22‑33; Col 3:18‑19; 1Ti 3:11; 1Co 7:16; 9:19‑22; 2P 3:11 w 3:2 Tit 2:5  3:3 Is 3:18‑24; 1Ti 2:9 y 3:4 Ro 2:29; 7:22; Mt 5:5; 1Ti 2:2 z 3:5 Sal 20:6; 1Co 7:14; 1Ti 5:5; 1P 1:3 a 3:6 Gn 17:15‑21; 18:6‑15; He 11:11; Pr 3:25 b 3:7 Mt 1:19; 1Co 14:35; Ef 5:22‑28; Col 3:18‑19; Tit 2:4‑5; 1Ts 4:4 c 3:8 He 13:1; Ef 4:32 d 3:9 Ro 12:14,17; Lc 6:28; 1Co 4:12 v x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 PEDRO 3  632

nitkelenhetikꞌuijuꞌ paꞌ uƚꞌax paꞌquꞌ ƚelepepeꞌ, qa paꞌ ƚejiꞌ qaꞌ hasuꞌuj nitꞌij paꞌ witwejtitsiꞌ. e 11 Iliꞌiƚij in ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii paꞌ uƚꞌax qaꞌ aqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis, mowoꞌoƚiikii paꞌ witꞌikesimeyaꞌx qaꞌ ijayaniꞌƚphaꞌm. f 12 Qe peꞌ ƚotoi paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yejeƚjuꞌ peꞌ yatsathen, qa peꞌ ƚekfii qa tekꞌenikꞌuikiiha peꞌ ƚꞌiyinheyejei, qa pakhaꞌƚe ƚejuꞌs qa tꞌejuyijuꞌƚ peꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax.—  (Sal 34:12‑16) 13 Qa hik taꞌƚijupiꞌ ¿ƚekpaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ naqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ inqꞌethiniꞌƚij paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ? 14 Qa ƚekeꞌƚe iye quꞌ aatsꞌeꞌeƚij peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets in ƚatsatheniꞌƚ, qa eꞌƚeꞌsitsƚiꞌiƚiꞌmkii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚikꞌi paꞌquꞌ nijiweikittaxiƚijkii pekheweꞌen qa hasuꞌuj iye quꞌ qi quꞌ natawjeꞌmeteniꞌƚ.   (Is 8:12) g 15 Eniꞌ yijatꞌij quꞌ natsatꞌaxij paꞌ ataweꞌj haꞌ Cristo, matjanitheniꞌƚ hatsꞌinha quꞌ aqꞌaxitsiꞌiꞌƚ quꞌ ekuꞌƚiꞌƚijuꞌƚ week paꞌquꞌ nafaakaniꞌƚij in tꞌejuyets paꞌ ewetjumtikineyejeyiꞌƚkii, h 16 qa hasuꞌujƚe quꞌ ejitheyijetskii, iwqinhetjiꞌ yijatꞌij, qaꞌ enkewetꞌijets iye in mexe ikesimen paꞌ ataweꞌj, hatsꞌinha pekheweꞌ quꞌ uƚꞌetsetaxikꞌi peꞌquꞌ ƚꞌanyejeyiꞌiƚ ejkii in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo qaꞌ niwepinhet wetjuꞌƚ in pekhel ƚꞌanyejeitaxiꞌƚ ejkii. i 17 Qe paꞌ Intata quꞌ nisuꞌun, qa les in ƚeꞌwisijupiꞌ quꞌ jintaatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets in jitaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ jintaatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets in jitaqsiijkii paꞌ uƚꞌax. j 18 Qe ƚakhaꞌ iye haꞌ Cristo yaqꞌalij iye peꞌ inwuƚꞌets, qa hats ewiꞌƚƚiꞌij niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niyeket iye. Yatsathen waꞌmifi peꞌ niteꞌ yatsathen, qe qaꞌ jinekaꞌxii paꞌ Intata, hats waꞌmtax qa iƚaꞌxƚe iye qe taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo. k 19 Ƚakhaꞌ qa yamii paꞌ iꞌniꞌ pekheweꞌ ƚeqe espiritul peꞌ hats naxjuꞌ hik ƚunyejei quꞌ witꞌopheƚiyeꞌ qe niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nakfikꞌikii, qa nifeliꞌm in hats naxij, l 20 hik pekheweꞌ pakhaꞌ ƚahatsꞌij paꞌaj niteꞌ nekꞌenheyuꞌets paꞌ Intata, qa paꞌ Intata qa notkitaxets pekheweꞌen niteꞌ itaqsuntaxijup, qa pakhaꞌƚe Noé qa hatsi qa iꞌnijiꞌ ek paꞌaj in yaqsiijkiiyek peꞌ tokoyei, hik pekheꞌ ujaaꞌx peꞌ iꞌnjiꞌjuꞌkii, wetshetkꞌewiꞌƚ tatsaiƚe (8) qa hik pekheweꞌ qa iƚii in yekaꞌx paꞌ iweliꞌ. m 21 Paꞌ qi iweliꞌ in yekaꞌx pekheweꞌen, wetjeyumtshenijupiꞌ in ƚempulijiꞌƚijjuꞌ kaꞌ ƚii haꞌ Jesucristo qa hats neƚiniꞌƚ, qa niteꞌƚe hik ƚunyeꞌj  





















 3:10‑12 Sal 34:12‑16; Stg 1:26; 3:5‑8; Ro 3:13 f 3:11 Sal 37:27; Lc 12:51; 2Ti 1:2; He 12:14 g 3:14‑15 Mt 6:33; Ro 1:17; 2P 1:1; Jn 6:20; 7:13 h 3:15 1Jn 4:4 i  3:16 Hch 23:1; 24:16; Ro 9:1; 2Co 1:12; 1Ti 1:5,19; 3:9; He 10:22; 1P 3:21 j 3:17 Fil 1:29; 1P 2:19 k 3:18 Mr 8:31; Ro 5:2,8; 6:10; He 9:28; 10:10; 1P 2:21; 4:1; Ef 2:14 l  3:19 1Jn 4:1 m 3:20 Gn 5:29,32; 6:18; 7:7,13; 8:16,18 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 633

1 PEDRO 3​, ​4

in ƚempulijƚiꞌiƚ in ƚempulijiꞌƚijjuꞌ kaꞌ ƚii haꞌ Jesucristo, qe ikjiꞌ yijatꞌij in jutsiqaxij in hats tetliꞌjjuꞌ peꞌ inwuƚꞌets, qe taꞌƚijupiꞌ haꞌ Jesucristo in iƚaꞌx iye, n 22 hikhaꞌ wapiletsphaꞌm naꞌ waꞌs qa iꞌnijuꞌ paꞌ yiyaꞌyikꞌi paꞌ Intata, qa hikhaꞌ iye hats tꞌanipjiꞌ peꞌ week peꞌ angelits, peꞌ tenekꞌenhei naꞌ waꞌsjiꞌ qa haꞌne seheꞌ epjiꞌ iye qa peꞌ wittꞌunhaxits naꞌ waꞌsjiꞌ qa haꞌne seheꞌ epjiꞌ iye.  o  

4

1   Qa

Yape meninkꞌaihitiꞌƚ paꞌquꞌ ejunyejeyiꞌiƚ.

hik taꞌƚijupiꞌ, in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in qi in yaatsꞌeꞌ in tꞌejuyets paꞌ ƚꞌeseꞌn, qaꞌ manaqsiꞌjiƚjuꞌ quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ peꞌ aqjamtikineyejeyiꞌƚkii paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii haꞌ Cristo, qe paꞌquꞌ naatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ in tꞌejuyets eneꞌ iꞌnesenits, qa yikfelitets in hats niteꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax p 2 qe qaꞌ ewiꞌƚeꞌƚe quꞌ naqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, qa niteꞌ paꞌ yisuꞌun eneꞌ jukhew qa efuts haꞌne seheꞌ epjiꞌ. q 3 Qaꞌ yape ƚꞌajeƚiꞌijjeꞌm kekheweꞌ uƚꞌets ƚaqsiꞌjiꞌƚijkii yiꞌsinhetij neꞌ niteꞌ tekꞌenets paꞌ Intata kekheweꞌen, in niteꞌ wepinij in yisuꞌun quꞌ nanawitjiꞌiƚ pakhapeꞌ iꞌnƚiꞌi pekhepeꞌ, yaqsiijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌƚe quꞌ nisuꞌun peꞌ uƚꞌets, yekꞌuwetjuꞌkii, yewutƚekii, ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ niyaꞌafi paꞌquꞌ naqsiijkii, iyinii peꞌ uƚꞌets witeqsiꞌnqꞌalits. r 4 Qa haneꞌej in hats niteꞌ ƚakiƚijets kakhaꞌ qi in uƚꞌax ƚunyejei qa yitjuƚaxijphaꞌmkii, maꞌ qa uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyejeyiꞌƚ ewetskii. 5 Qa ƚekhewelƚe qaꞌ nenikfeꞌlƚetets hatseꞌ quꞌ naktaxets hakhaꞌ hats wanaqsiꞌjjuꞌ juez, hikhaꞌ yejeyumtshen hatseꞌ peꞌ iƚii qa peꞌ naxjuꞌ. s 6 Qa akaꞌan hik akaꞌ taꞌƚets in tefelhitii ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei tꞌejuyets haꞌ Cristo, qa hayiits tefelhitiꞌyiꞌm iye peꞌ haneꞌej hats naxjuꞌ in mexe iƚii paꞌaj, hatsꞌinha in les ƚeꞌwis quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ pekhewep in waꞌm qa hatsƚe naꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij in ƚunyeꞌjek paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. t 7 Paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ qaꞌ hamitseꞌ eneꞌ week wekwek hats met. Qa hik taꞌƚijupiꞌ mewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha qaꞌ meꞌneniꞌƚiꞌha quꞌ iyiniꞌƚ. u 8 Qa akaꞌ week tꞌanipjiꞌ ekeweꞌen akaꞌan, mewetsuꞌuniꞌƚha hasuꞌuj aqanƚiꞌiƚkii, qe paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx yitꞌonipjiꞌ peꞌquꞌ olootseꞌ witwuƚꞌets.  v 9 Eneqjunuꞌuƚijuꞌƚ qaꞌ ƚisiꞌƚij ƚewhiꞌwetꞌeꞌ peꞌquꞌ iꞌweniꞌƚikꞌui yijayan paꞌ Intata, qa hasuꞌuj paꞌquꞌ anyejeyiꞌiƚij.  w  















 3:21 He 9:14; 10:22; 1P 1:3 o 3:22 Hch 1:10,12; 2:33‑34; 1Ti 3:16; He 4:14; 6:20; 10:12; Sal 110:1; Mr 16:19; Ro 8:34; Ef 1:20‑22 p 4:1 Ro 6:10; He 4:15; 7:26; 9:28 q 4:2 Mr 3:35; Ro 6:11; 12:2 r 4:3 Mr 7:22; Ro 13:13; Ga 5:21 s 4:5 Hch 10:42; Ro 14:9; 2Ti 4:1 t  4:6 Jn 5:25; 1P 3:18; Ef 1:21 u 4:7 Ro 13:11‑12; He 9:26; Stg 5:8; 1Jn 2:18; Ap 1:3; 1P 5:8 v  4:8 1P 1:22; Pr 10:12; Stg 5:20 w 4:9 1Ti 3:2; Tit 1:8 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 PEDRO 4​, ​5  634 10  Ekheweliꞌƚ

week ewiƚei naꞌl peꞌ neƚisiꞌƚij paꞌ Espíritu Santo, qaꞌ anatkiniꞌƚ quꞌ meteniꞌfeniꞌƚ wetjuꞌƚ, qa quꞌ anatkiniꞌƚ maꞌ qaꞌ ekheweliꞌiƚ peꞌ ƚeꞌsits ƚeqꞌithayinenheyij paꞌ Intata peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ ƚeꞌniyayiꞌƚij. x 11 Paꞌquꞌ niyet, qaꞌ niyetij paꞌ hats ƚꞌanyeꞌj keꞌ Intata ƚeꞌlijei, qa paꞌquꞌ netꞌiftitsꞌets peꞌ witlijtsitjii qaꞌ nanatkinijiꞌ paꞌ ƚetꞌunhaꞌx tisij paꞌ Intata, hatsꞌinha qaꞌ netꞌejuyets week paꞌquꞌ aqsiiƚijkii quꞌ iwqinhetiꞌƚ paꞌ Intata qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo, hik eneweꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj newetliꞌij in qitsjiꞌ Wittatal. Amén. y  

Pekheweꞌ quꞌ naatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ qe taꞌƚets in tekꞌenets paꞌ Intata.

12  Yejefets,

hasuꞌuj eꞌnitjuƚaxiƚijphaꞌmkii maꞌ qaꞌ umtiꞌiƚ quꞌ uꞌjaꞌxeꞌƚiꞌiƚijkii qa pekhewepƚe qaꞌ niteꞌyeꞌ in namiꞌƚ ewets paꞌ aꞌtax hik ƚaꞌtinyeꞌj feꞌt witaqjaajinkeyeꞌj z 13 eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii yijatꞌij in ƚakiƚijets haꞌ Cristo in qi in yaatsꞌeꞌej paꞌaj, hatsꞌinha quꞌ qiyeꞌ jeek hatseꞌ quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii quꞌ neꞌtwenhetiitaxij haꞌ Cristo paꞌ qi ƚewqiyeꞌjjiꞌ. a 14 Qa quꞌ nataꞌƚets in ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo qa wenitꞌiƚij ewetskii uƚꞌetsikꞌi wiꞌtlijei, qaꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii, qe paꞌ qijiꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Intata iꞌniƚꞌetjiꞌ. Yijaaꞌija, ƚekhewel uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyejeyets qa ekhewelƚiꞌiƚ qa ƚiwqinhetiꞌƚjiꞌ. b 15 Hasuꞌuj paꞌquꞌ naatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ quꞌ nataꞌƚets quꞌ netqekꞌui, quꞌ netꞌejtenkii, quꞌ uƚꞌaxeꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii, qa iꞌnƚiꞌi quꞌ naꞌnaftsinijkii paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. 16 Qa paꞌquꞌ naatsꞌeꞌej peꞌyeꞌ qe taꞌƚets in yijayan haꞌ Cristo, qaꞌ hasuꞌuj newepinkii, nitꞌijetsphaꞌm yijatꞌij ƚeꞌwisij paꞌ Intata in yijayan haꞌ Cristo. 17 Qe haneꞌej hats yamets quꞌ naꞌnjuꞌ paꞌ witaqjaajinkeyeꞌj quꞌ nojoꞌoj peꞌ yijayan paꞌ Intata. Qa in jitojoꞌoj, ¿qa paꞌn quꞌ ƚunyejeyeꞌkiyek hatseꞌ peꞌ niteꞌ tekꞌenets ekeꞌ ƚeꞌsits wiꞌtlijei taꞌƚets paꞌ Intata tꞌejuyets haꞌ Jesús? c 18 Qa paꞌquꞌ natsathen in jutsitax quꞌ iƚaꞌxeꞌ, ¿qa paꞌn quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkiyek hatseꞌ paꞌ niteꞌ tekꞌenets ekeꞌ Intata ƚeꞌlijei qa yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax?  (Pr 11:31) 19 Qa hik taꞌƚijupiꞌ pekheweꞌ yaatsꞌeꞌej paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qe taꞌƚets in tekꞌenets paꞌ Intata, mewetƚisiꞌƚijha pakhaꞌ ƚaqsijiiƚiꞌiƚꞌejjuꞌ hikpaꞌ yijaaꞌija paꞌquꞌ nitꞌij, qa hasuꞌuj iliꞌiƚij in ƚaqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis. d  













5

Yakakƚin peꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ yijayan paꞌ Jesús.

1   Pekheweꞌ

tenekꞌenheꞌyiꞌƚ epjiꞌ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata, yakhaꞌ in heinekꞌenhei iye hik yijunyejei pekheweꞌen qa hiꞌwenij iye keꞌ qits ƚunyejeikii in yaatsꞌeꞌej haꞌ Cristo, qa yakhaꞌ iye haꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm hatseꞌ

x  4:10 1Co 12:7 y 4:11 Ro 12:6‑8; 1Co 15:58 z 4:12 1P 1:6‑7 a 4:13 Ga 5:24; Ef 1:17; 3:10; 1Co 1:7; 2Ts 1:7; 1P 1:7,13 b 4:14 Sal 89:50‑51; Hch 4:33; 5:41; 1P 2:20; Ap 3:22 c  4:17 Mr 12:40; Jn 5:22; He 3:2; 10:27; 13:4; Ga 6:10; Ef 2:19; 1Ti 3:15 d 4:19 Sal 10:14; 2Co 1:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 635

1 PEDRO 5

quꞌ qiyeꞌtax quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌƚiꞌmkii quꞌ neꞌtwenhetiitaxij haꞌ Cristo paꞌ qi ƚewqiyeꞌjjiꞌ, kꞌiyinijets pekheweꞌen: e 2 quꞌ nejeeƚetsha peꞌ kotsꞌetets yatsatꞌetsij paꞌ Intata, hikpeꞌ tejetshetiyij quꞌ nejeƚets, hasuꞌuj quꞌ nataꞌƚƚeꞌets in tꞌithayinenhetiꞌyij quꞌ nithayiki, ƚekheweeliꞌija yijatꞌij quꞌ nataꞌƚets quꞌ nisuꞌun quꞌ nithayiki. Hasuꞌuj quꞌ nataꞌƚƚeꞌets peꞌquꞌ ƚꞌastayeꞌ in yisuꞌun quꞌ nithayiki, nithayiki yijatꞌij qe yijaaꞌija in yisuꞌun, in ƚunyeꞌjek paꞌ hats yisuꞌun paꞌ Intata. f 3 Qa hasuꞌuj iye quꞌ hik eqfenyejeyiꞌiƚij quꞌ antsatꞌetsiꞌƚij in ƚejeƚiƚets, ojoꞌoƚiꞌmij yijatꞌij paꞌquꞌ ƚeꞌwiseꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ. 4 Qa quꞌ nanamtax paꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ week yejeƚ peꞌ kotsꞌetets, maꞌ qaꞌ estiꞌyiꞌƚij paꞌquꞌ enisitꞌiꞌiƚ niteꞌ yiliꞌij yijatꞌij in hik ƚunyeꞌj naꞌaj inkꞌayik. g 5 Qa hik ƚunyeꞌj iye in naꞌl iye kaꞌ tseqitijineyuꞌujets pekheweꞌ jutjanhets, ekꞌeniꞌƚets qaꞌ iwqinhetiꞌƚjiꞌ iye peꞌ tenekꞌenheꞌyiꞌƚ epjiꞌ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata. Qa ekheweliꞌƚ eꞌweekiꞌƚ, uyiꞌƚikꞌiphaꞌm paꞌ niteꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ, qe paꞌ Intata tꞌejuyijuꞌƚ peꞌ weniwqinhettax qa pekheweꞌ niteꞌ weniwqinhet qa yiꞌfen.  (Pr 3:34) h 6 Qa hik taꞌƚijupiꞌ hasuꞌuj meniwqinhetiꞌƚjiꞌ metfꞌiljetsiniꞌƚets paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx paꞌ ƚokoi paꞌ Intata, hatsꞌinha qaꞌ ƚakhaꞌyeꞌ quꞌ newqinhetiꞌƚjiꞌ quꞌ hats namets ƚahatsꞌij quꞌ newqinhetiꞌƚjiꞌ. i 7 Iwejiniꞌƚij pakhaꞌan peꞌ natawjeꞌmeteniꞌƚ, qe ƚakhaꞌ nejeƚiꞌƚ. j 8 Mewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha, matjanitheniꞌƚ, paꞌ ejuihifeꞌeƚ inwoꞌmet, hikpaꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj athiꞌl qe tikꞌet woꞌoikii paꞌquꞌ niwuꞌmjuꞌ. k 9 Qa yapeꞌenhaƚe quꞌ meꞌntꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ, itꞌunhetiꞌƚ paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ, menikfelitiꞌƚets in week peꞌ ejefetsiꞌƚipjiꞌ paꞌ Intata in hik ejunyejeyiꞌƚ iye in ƚaatsꞌeꞌeƚij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. l 10 Maꞌ qa in ƚꞌanuꞌupjiꞌ in ƚꞌajƚiꞌij in ƚaatsꞌeꞌeƚij peꞌyeꞌ, qa ƚakhaaꞌija paꞌ Intata, hikpaꞌ Dios eqꞌiltinhetsax, qa hikpaꞌ iye tayaꞌyij inii paꞌ witisaꞌxiꞌmkii niteꞌ yiliꞌij quꞌ nataꞌƚets haꞌ Jesucristo, quꞌ hikpaꞌ quꞌ neqjunhetineniꞌƚ iye, qa quꞌnteꞌ neqenijaniꞌij iye peꞌyeꞌ paꞌnteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ, qa quꞌ netꞌunhetiꞌƚijuꞌƚ iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa quꞌ etꞌunitsiꞌiƚiꞌjuꞌha iye niteꞌ eꞌwisitsiꞌƚiꞌ. m 11 Ƚakhaꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj quꞌ newetliꞌij in qijiꞌ in Wittata. Amén. 12 Haqsiijkii haꞌne ƚammiꞌs yiꞌlijeyiꞌƚ ei (carta) qa tsiꞌfenij nakhaꞌ Silvano hik nakhaꞌ iye tsikfeꞌlets in ƚeꞌwis inejefeꞌepjiꞌ paꞌ Intata, hatsꞌinha quꞌ  





















 5:1 Hch 4:20; Ro 8:18; Col 3:4 f 5:2 Jer 3:15; 23:1; Jn 21:16; Hch 20:28  5:4 Jn 10:11,14; 21:15‑17; He 13:20; 1P 2:25; 1Co 9:25; Ap 12:1 h 5:5 Stg 4:6 i  5:6 Lc 14:11; 1R 8:42; 2Cr 6:32; Dn 9:15 j 5:7 Sal 55:22 k 5:8 1Ts 5:6,8; 2Ti 4:5; 1P 1:13; 4:7; Ap 16:15; Mt 4:1,10; Hch 13:10 l 5:9 Ef 6:13‑14; Stg 4:7 m 5:10 1P 5:1,4; 2P 3:18 e

g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 PEDRO 5  636

kꞌakakƚiniꞌƚ qa quꞌ hiwjutsiqeniꞌƚ eꞌmha iye in ƚꞌekuꞌmiꞌƚiꞌ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Cristo hik akaꞌ paꞌ yijaaꞌija in ƚeqsuꞌunkaꞌx paꞌ Intata. Hik akaꞌ hasuꞌuj anqamiꞌƚij. n 13 Heꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata iꞌniꞌ haꞌne witset Babilonia, wetfeliꞌƚ ei, hikheꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata in ejunyejeyiꞌƚek, qa week iye nakhaꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ yaꞌseꞌ Marcos in wetfeliꞌƚ ei. o 14 Mewetfeljiiƚij wetjuꞌƚkii quꞌ nataꞌƚets in ƚewetsuꞌuniꞌƚ. Paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii ekheweliꞌiƚ pekheweꞌ yijayan haꞌ Cristo. p  



 5:12 Hch 15:22; 1Ts 1:1; 2Ts 1:1 o 5:13 Ap 14:8; 16:19; 17:5,18; 18:2,10,21  5:14 Ro 16:16; 1Co 16:20; 2Co 13:12; 1Ts 5:26; Ef 6:23

n p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 PEDRO

1

1   Yakhaꞌ

Yojo in mexe wetfel.

Simón Pedro, ƚeqejkunenek qa ƚaqa apóstol iye haꞌ Jesucristo. Heꞌnqꞌikaꞌaƚ ei pekheweꞌ testiꞌyij paꞌ niteꞌ witqekuyeꞌj in ƚunyeꞌjek paꞌ heyestiꞌyiꞌƚij. Ekheweliꞌƚ ƚꞌestiyiƚij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ qe hakhaꞌ inqe Dios qa Eqiƚinaꞌx Jesucristo yatsathen. a 2 Paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj paꞌ Intata qa paꞌ witꞌikesimeyaꞌxƚekii quꞌ week neƚuts ijayiꞌƚijfikꞌi quꞌ qitsiꞌiƚ eꞌmha quꞌ nataꞌƚets paꞌquꞌ ikfeliyaxitsiꞌiƚets paꞌ Intata Dios qa haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. b  

3  Qe

Quꞌ nitaxiꞌƚ jiꞌtejeꞌm hatseꞌ paꞌ witiƚaꞌx hik ƚunyeꞌj paꞌ Intata.

paꞌ ƚetꞌunhaꞌx paꞌ Intata jiyeƚisij week paꞌquꞌ netꞌejuyets paꞌ haneꞌej iniƚaꞌx in jitajayan paꞌ Intata qe taꞌƚets in jinikfeꞌlets hakhaꞌ tayai inii qe taꞌƚets paꞌ ƚunyeꞌj ƚakhaꞌ in ƚeꞌwis qa in yatsathen iye. c 4 Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyeꞌj in yiwjutsiqen ineꞌm peꞌ qits in ƚeꞌsits qa wejuꞌƚij iye, hatsꞌinha qa hik eneweꞌyeꞌ quꞌ namitiƚets qaꞌ niꞌiƚjitejeꞌm pakhaꞌ witiƚaꞌx hik ƚunyeꞌj paꞌ Intata quꞌ hats ilattaxiꞌƚikꞌui pakhaꞌ uƚꞌax naꞌlipjiꞌ haꞌne seheꞌ qe taꞌƚets in yisuꞌun eneꞌ jukhew qa efuts. d 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, weekiꞌij peꞌ etꞌunhaxitsiꞌƚ quꞌ aqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis hatsꞌinha quꞌ ikꞌeihiniꞌƚets paꞌ niteꞌ eqekuyejeitaxiꞌƚ. Qa in hats ƚaqsiiƚijkii paꞌ ƚeꞌwis qaꞌ ikꞌeihiniꞌƚetsek quꞌ mowoꞌoƚii ikfeliyaxitsiꞌiƚets paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. 6 Qa in hats ƚowoꞌoƚii ikfeliyaxitsiꞌiƚets paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, qaꞌ ikꞌeihiniꞌƚetsek quꞌ mewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha. Qa in hats ƚewetjeƚiꞌƚ otokꞌoiha qaꞌ ikꞌeihiniꞌƚetsek quꞌ hasuꞌuj itaqsuniꞌƚijup mentꞌunhetƚiꞌiƚijuꞌƚ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ. Qa in hats niteꞌ ƚꞌitaqsuniƚijup ƚeꞌntꞌunhetƚiꞌiƚijuꞌƚ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qaꞌ ikꞌeihiniꞌƚetsek quꞌ mowoꞌoƚii quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. e  





 1:1 Mt 16:17; Lc 6:14; Hch 10:32; 15:14; Ro 1:1; 5:17,21; Fil 1:11; Tit 1:1; 2:13  1:2 Jn 17:3; Fil 3:8; 2P 1:3,8; 2:20; 3:18 c 1:3 Jn 17:3; Fil 3:8; 2P 1:2,8; 2:20; 3:18; 1Ts 2:12; 2Ts 2:14; 1P 1:5; 5:10 d 1:4 Jos 21:45; 1R 8:56; Is 38:16; Jer 33:14; Ro 9:4; 15:8; 2Co 7:1; Ef 4:24; He 12:10; 1Jn 3:2 e 1:6 Hch 24:25; Ga 5:23 a

b

637 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 PEDRO 1  638 7 Qa

in hats ƚowoꞌoƚii quꞌ ejunyejeyiꞌiƚ paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata, qaꞌ ikꞌeihiniꞌƚetsek quꞌ mewet-suꞌuniꞌƚ ekheweliꞌƚ in hats ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata. Qa in hats ƚewetsuꞌuniꞌƚ qaꞌ ikꞌeihiniꞌƚetsek quꞌ isuꞌuniꞌƚ eneꞌ week. f 8 Qe quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌ ekeweꞌen qa week neƚuts tꞌijaifikꞌi, maꞌ qaꞌ niteꞌ hik ejunyejeyiꞌiƚ quꞌ ham eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij, qaꞌ niteꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ iye quꞌ ham neꞌwejuꞌƚiꞌij in ƚenikfeꞌliꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. g 9 Qe paꞌquꞌ hamiꞌim ekeweꞌen, hik ƚunyeꞌj quꞌ pukꞌaleꞌ iꞌnƚiꞌi naꞌaj niteꞌ toxikꞌi ƚeqjeƚinet, maꞌ qa nitapiꞌikꞌi in hats tetlijtaxijjuꞌ peꞌ uƚꞌets yaqsiijkii paꞌaj. 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, mowoꞌoƚiiha quꞌ aqsiiƚijkii pakhaꞌ tayaꞌyiꞌƚij ei qa tꞌekuꞌmiꞌƚij eijiꞌ paꞌ Intata, qe quꞌ aqsiiƚijkii ekeweꞌen, qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ anamiꞌƚjuꞌkii. h 11 Qa quꞌ hik akaꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, maꞌ qa qi quꞌ ineqjunuꞌuƚijuꞌƚ quꞌ amtaxiꞌƚets paꞌ ƚejiꞌ paꞌ witset niteꞌ yiliꞌij in tenekꞌenheꞌyiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa Eqiƚinaꞌx Jesucristo. i 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, tees quꞌ nastapiꞌii ekeweꞌen quꞌ kꞌefeljiiƚiꞌm, yemjeetax in hats ƚenikfeꞌltaxiƚetsha qa in ƚꞌekꞌeniꞌƚikꞌiha iye paꞌ yijaaꞌija in ƚꞌijatshenhetiꞌyiꞌƚij. j 13 Humti quꞌ hasinikꞌi in niteꞌ tsitapi ii ekeweꞌen quꞌ kꞌefeljiiƚiꞌm haneꞌej in mexe yiꞌƚaꞌx. k 14 Qe tsikfeꞌlets in hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ hakikꞌui haꞌne yeseꞌn tꞌejuyets haꞌne seheꞌ, in ƚunyeꞌjek kaꞌ hayiits yitꞌij yiwets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. l 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ haqsiijkii haneꞌej quꞌ hikaꞌ week paꞌquꞌ yeꞌweꞌjuƚiꞌij, hatsꞌinha quꞌnteꞌ antapiyiꞌiƚii ekeweꞌen quꞌ hats hawaꞌmtax. 16 In kꞌefeliꞌƚiꞌm quꞌ enikfeꞌliꞌƚets kakhaꞌ ƚetꞌunhaꞌx qa paꞌ ƚamijiijuꞌ hatseꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, akaꞌan niteꞌ witwotkꞌonhetƚe quꞌ nataꞌƚets peꞌquꞌ niyaꞌyij in wotkꞌonkii, qe taꞌƚets yijatꞌij eneꞌ yitoyiꞌƚ in yiꞌweenijha in qijiꞌ. m 17 Qe hiꞌweeniꞌƚijha in yiwqinhetjiꞌ paꞌ Intata Dios, paꞌ qijiꞌ in Wittata paꞌ ƚꞌaꞌx qa yitꞌijets: —Haneꞌen yaꞌs qi in hisuꞌun, hik haꞌne qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii.— n 18 Yekheweeliꞌƚha in hepiꞌyeꞌeƚikꞌi akaꞌ yitꞌij paꞌ witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in ewiꞌƚ haꞌniꞌƚiꞌ hakhaꞌan in haꞌniꞌƚipjiꞌ kekheꞌ ƚeꞌwis kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii utek. o 19 Qa akaꞌan in ƚunyeꞌjkii qa les in qi in yijaꞌaƚ yeꞌmha kekheweꞌ ƚeꞌlijei peꞌ profetasꞌikꞌi, hik kekheweꞌ iye ƚeꞌwistax qek jeƚiꞌƚijupkiiha iye, qe quꞌ  























 1:7 Ro 12:10; He 13:1; 1P 1:22 g 1:8 Stg 2:20; Mt 7:16‑21; Ga 5:22; Tit 3:14  1:10 Mt 22:14; Ro 11:29; 2P 1:3 i 1:11 Col 1:13; 2Ti 4:18 j 1:12 Col 1:5‑6; 2Co 11:10; 2Jn 2; 3Jn 3‑4 k 1:13 2Co 5:1‑4 l 1:14 Jn 21:18‑23 m 1:16 Mr 13:26; 14:62; 1Ts 2:19; Mt 17:1‑6 n 1:17 Is 42:1; Mt 3:17; 17:5; Mr 1:11; 9:7; Lc 3:22 o 1:18 Sal 2:6; Mt 17:1; Mr 9:2; Lc 9:28 f

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 639

2 PEDRO 1​, ​2

jeƚiꞌƚijupkii kekheweꞌen qa hik ƚunyeꞌj neꞌej fetitjii in nalitiꞌkii naꞌaj nookii qa yaamƚiꞌijii in hats nekphaꞌm hakhaꞌ hik ƚunyeꞌj kekheꞌ neƚuwokiꞌ, maꞌ qaꞌ nitujinhetjiꞌha peꞌ atawjetsiꞌƚ. p 20 Qa lesƚe ƚeꞌwis quꞌ menikfelitiꞌƚets akaꞌan, in ham paꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌƚe peꞌ profetasꞌikꞌi ekeꞌ yikaꞌajjiꞌ paꞌaj. 21 Qe ham paꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌƚe paꞌquꞌ profetayeꞌ quꞌ nataꞌƚƚeꞌets quꞌ numti, qe pekheweꞌen jukhew paꞌ Espíritu Santo tisij paꞌquꞌ nitꞌij, maꞌ qa iyetij paꞌquꞌ nisuꞌun paꞌ Intata quꞌ niyetij. q  



2

1   Qa

Peꞌ niteꞌ yijaalija quꞌ niꞌnqꞌijatshen.

naꞌlƚe iye paꞌaj peꞌ wotkꞌonƚiꞌijkii quꞌ profetayeꞌ, qa hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ ekheweliꞌƚ quꞌ naꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ nowotkꞌonƚiꞌijkii yitꞌij ƚetets quꞌ ninqꞌijatshenij paꞌ Intata. Ƚekhewel in iꞌnqꞌijatshentax niteꞌ nokes in iꞌnqꞌijatshenij pekheweꞌ wiꞌtlijei hikpeꞌ teiƚem in jiyekaꞌxii paꞌ witwamhiꞌ, qa hik ƚunyeꞌj iye in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nanaꞌlij in yuten haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hikhaꞌ hats taqhaitaxets. Qa akaꞌan in ƚunyejei eneweꞌen, niteꞌ optox quꞌ nattanithenhetii. r 2 Olots peꞌquꞌ nijayanij paꞌ qi in uƚꞌax ƚunyejei in wanawitjiꞌij ƚꞌesenits, qa ƚekhewel quꞌ nataꞌƚets quꞌ uƚꞌax nenitꞌijets paꞌ yijaataxija in witꞌikheyiꞌj. s 3 Ƚekhewel ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ nekaꞌxiꞌƚ ekꞌui peꞌquꞌ aqꞌastayiꞌiƚ, maꞌ qa naqanƚiꞌiƚkii peꞌquꞌ nitꞌiƚij ewets. Qa paꞌ ƚantanithenkeyeꞌj pekheweꞌen qa hatsƚe hayiits watjiꞌletiꞌm paꞌaj, qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ naqamij. t 4 Qe paꞌ Intata niteꞌ yiwejinƚe paꞌaj peꞌ angelits in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, qe yiwuꞌmikꞌijuꞌ yijatꞌij paꞌ akaptax haneꞌejuꞌ haꞌne seheꞌjiꞌ qiꞌija in nookii, qe qaꞌ naqsiꞌjijup paꞌ neƚujiꞌ quꞌ nejeyumtshentax peꞌ uƚꞌets. u 5 Qa niteꞌ yiwejinƚe iye paꞌaj haꞌne seheꞌ, qe nukinetsjuꞌ yijatꞌij paꞌ qi piƚei qa qi iye in iftsaxjiꞌ pekheweꞌ uƚꞌets jukhewꞌikꞌi, qa pakhaꞌƚe Noé qa yiƚin, hikpaꞌ yijatshentaxij peꞌ jukhewꞌikꞌi quꞌ natsathen paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ, qa weekiꞌƚ in yiƚin iye peꞌ wetsjuk tatsai (7) jukhew qa efuts. v 6 Qa yitanithenij iye in yiwuƚꞌenhetjuꞌ peꞌ witsetitsikꞌi Sodoma qa paꞌ Gomorra, maꞌ qa yilomominhetjiꞌ qa ƚꞌoloƚe paꞌ aman. Akaꞌan yejeyumtshentaxiꞌmijupiꞌ paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌkii pekheweꞌ haneꞌej uƚꞌax yaqsiijkii. w 7 Qa yilithinƚe paꞌ yatsathen Lot, hikpaꞌ qi in yitawjeꞌmeten paꞌ ƚunyejei paꞌaj pekheweꞌ niteꞌ nekꞌenheyuꞌ in pakhaꞌƚe quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ nanawitjiꞌiƚ. x  











 1:19 Sal 119:105; Mal 4:2; Ro 13:12; 2P 3:18; Nm 24:17; Ap 22:16 q 1:21 Jer 23:26; 2Ti 3:16; 2S 23:2; Lc 1:70; Hch 1:16; 3:18; 1P 1:11 r 2:1 Dt 13:1‑5; Mt 7:15; Hch 20:29; 2Co 11:13‑15; Ga 2:4; 1Ti 4:1; 2Ti 4:3; 1Co 6:20; 7:23 s 2:2 Ro 2:24 t 2:3 Ef 5:3; Stg 4:13; Mt 12:41; 23:33; Ro 3:8 u 2:4 Ro 8:32; Jud 6; Ap 20:2‑3,10; Mt 25:41 v 2:5 Gn 5:29; 1P 3:20 w 2:6 Gn 19:24; Jud 7,15; Is 1:9 x 2:7 Gn 19:16 p

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 PEDRO 2  640 8  Qe

paꞌ yatsathen Lot, in iꞌnjiꞌkii pekheweꞌen, week neƚuts qi in yaatsꞌeꞌej paꞌ ƚeꞌwis ƚataweꞌj peꞌ yiꞌwen qa yepiꞌyeꞌ iye uƚꞌets yaqsiijkii pekheweꞌen. y 9 Yeꞌehe, hats jinikfeꞌlets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yiyaꞌyij quꞌ nilithinikꞌui peꞌ witaqjaajinkeyejei pekheweꞌ tekꞌenets, qa yiyaꞌyij iye in yaqsiꞌjijup quꞌ nitanithen hatseꞌ peꞌ uƚꞌets quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshen. z 10 Qa akaꞌan hik akaꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ pekheweꞌ yijayanij paꞌ uƚꞌax yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits qa yuten week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ netnekꞌenhei. Pekheweꞌen ham ƚꞌijiweyaxitsiꞌijuꞌƚ paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa yumti iye quꞌ week natꞌanipjiꞌ, niteꞌ yaatseꞌetsjuꞌ in uƚꞌax ƚꞌanyejeyij pekheweꞌ quꞌ qitseꞌjiꞌ paꞌquꞌƚe ƚunyeꞌjeꞌ. a 11 Qa peꞌ angelits in les qitstaxijjiꞌ peꞌ ƚetꞌunhaxits qa tꞌuniitsija iye, in iꞌnijup haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij niteꞌ yisuꞌun peꞌquꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi quꞌ ƚꞌanyejeyiꞌij pekheweꞌen. 12 Eneweꞌen eneꞌ iꞌnqꞌijatshenij paꞌ niteꞌ yijaaꞌija, eneweꞌen hik ƚunyejei inqaꞌmetets, niteꞌ yijamtikii, nekijfikꞌi quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ neꞌej inqaꞌmetets hats jutsiqets paꞌquꞌ ƚenifenyejeyeꞌ hatsꞌinha quꞌ netnekumhiꞌyiꞌ qaꞌ natlanhetiijuꞌ. Uƚꞌax ƚꞌanyejeyij pakhaꞌ quꞌnteꞌ nenikfeꞌleꞌets, ƚekhewel naxjuꞌ hatseꞌ in ƚunyejeyek peꞌ inqaꞌmetets. 13 Eneweꞌen naꞌaj yaatsꞌeꞌej qe tepilipjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ in yaqsiijkii. Qi in yisuꞌunij in neƚuꞌuj in natkin pekheweꞌ ƚekeꞌ quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ. Ƚekhewel hik ƚunyejei witjiliꞌ qa hik ƚunyejei iye neꞌej jifꞌimjiꞌ in iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm in ƚaqsiiƚijkii naꞌaj ƚeꞌwis neƚu ekheweliꞌƚ in ƚijayaniꞌƚ paꞌ Intata. Yiꞌsinhetiꞌmkii in yumti quꞌ nawitjiꞌiƚij in wotkꞌonƚiꞌijkii quꞌ nijayan paꞌ Intata. 14 Peꞌ ƚotoi yaqamaxjiꞌ in yisuꞌun quꞌ nawitji peꞌquꞌ efuyeꞌ, qa akaꞌan hik akaꞌ kaꞌ niteꞌ yiliꞌij in ƚewuƚꞌax. Yaqsiijijetskii quꞌ naqsiiƚijkii paꞌ uƚꞌax pekheweꞌ niteꞌ tꞌunitsij. Ƚekhewel yiyaꞌyij ƚewek paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij in tꞌejuyets in yisuꞌun ekeweꞌ wekwek. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in hats iꞌnipjiꞌ paꞌ witaxtanithenkeyeꞌj. b 15 Niteꞌ nikheyuꞌukꞌi paꞌ yatsathen witꞌikheyiꞌj, maꞌ qa ikikꞌi paꞌ witꞌikheyiꞌj hikpaꞌ ikikꞌi iye paꞌaj paꞌ Balaam, ƚaꞌs paꞌ Beor. Paꞌ Balaam yisuꞌun peꞌquꞌ ƚajaꞌyeꞌ maꞌ qaꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. c 16 Qa taqꞌayinhetiiƚiꞌij paꞌ uƚꞌax in yaqsiijkii, qe paꞌ ƚeꞌwut matikatax iyet paꞌaj, qa yaqꞌayinij paꞌ niteꞌ witjeikꞌunaꞌxkii naqaqsijkineyuꞌtaxijkii paꞌ profeta Balaam. d 17 Qa eneweꞌ wotkꞌonƚiꞌijkii yitꞌij ƚetets quꞌ ninqꞌijatshenij paꞌ Intata eneweꞌen hik ƚunyejei iye quꞌ nisƚaxjiꞌ neꞌej niwekƚetax, qa hik ƚunyejei  

















 2:8 Sal 119:136,158; Ez 9:4 z 2:9 1Co 10:13; Mt 10:15; Jud 6 a 2:10‑13 Jud 8‑12  2:14 Mt 5:27‑28; Jer 23:14; Os 4:2; Ef 2:3; He 2:13 c 2:15 Hch 13:10; Nm 22:5‑7; Dt 23:4; Neh 13:2; Jud 11; Ap 2:14; Os 9:1; Mi 1:7; Hch 1:18 d 2:16 Nm 22:22‑35 y

b

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 641

2 PEDRO 2​, ​3

iye wasil neꞌej jutsiqetstaxij quꞌ piƚeyeꞌ qa yekaꞌxƚe naꞌaj tꞌunikꞌi, eneweꞌen hats wanaqsiꞌjijup paꞌ qi in nookii quꞌ naꞌniꞌ. e 18 Qe in iyet wenikfelitets wekwek, qa hamƚe wejuꞌƚiꞌij peꞌ yitꞌij. Yaqsiijijetskii pekheweꞌ hats kꞌesiyutaxets quꞌ nakikꞌuifikꞌi pekheweꞌ iꞌniꞌ pakhaꞌ niteꞌ ƚeꞌwis, maꞌ qa yitꞌijetskii peꞌ ƚeꞌlijei in tꞌejuyets paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits in wanawitjijuꞌkii. f 19 Pekheweꞌen yitꞌij iye: week ƚekeꞌ paꞌquꞌ aqsiiƚijkii quꞌ isuꞌuniꞌƚ, qa ƚekhewelƚe qa ƚeƚinheyij paꞌ uƚꞌax, qe paꞌquꞌ newetwejinij paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ pakhaꞌan witƚinek, ƚeƚinekꞌij pakhaꞌ wetwejinij. g 20 Qe in hats ilattaxikꞌuifikꞌikii paꞌ uƚꞌax qe taꞌƚets paꞌ ƚikfeliyaxitstaxets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa Eqiƚinaꞌx Jesucristo, maꞌ qa in wapilets iye qa wetwejinij iye qa hats qi in uƚꞌax wiikfikꞌi paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ qa niteꞌ ƚunyeꞌj paꞌ yojo. h 21 Les in ƚeꞌwistaxjuꞌ in niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ yatsathen witꞌikheyiꞌj, qa niteꞌ hik ƚunyeꞌj in nikfeꞌltaxets, weꞌnitonimets ekeweꞌ testiitaxij hik ekeweꞌ wenitꞌij quꞌ jintaqsiijkii in tꞌejuyets haꞌ Cristo. i 22 Ƚekhewel hik ƚunyejei in wenitꞌij: —Nunaꞌj wapiletsjuꞌ iye paꞌ ƚekꞌuihit,—   (Pr 26:11) qa hik ƚunyejei iye kakhaꞌ yiyayetsjuꞌ naꞌaj yitꞌij in yitꞌij: —Tafitax iꞌnkꞌa tetliꞌjjuꞌ wapiliijuꞌ iye paꞌ oƚoqꞌoi.—  









3

Paꞌ ƚeqe neƚu paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij yiwjutsiqen paꞌaj.

1   Yejefets,

haneꞌen yifaakanekꞌiƚ ei iye, maꞌ qa hats wetsjukꞌij haneꞌej in henqꞌikaꞌaƚ ei, eneweꞌ wetsjuk yifaakanheyiꞌƚ ei, haqsiijkii qe qaꞌ niteꞌ antapiyiꞌiƚikꞌi. j 2 Hatsꞌinha quꞌ ijamtiꞌiƚikꞌi kekheweꞌ hayiits nifel paꞌaj peꞌ ƚeꞌsits profetasꞌikꞌi, qa ekeweꞌ ƚeꞌlijei iye haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa Eqiƚinaꞌx iye tisij eneweꞌ ƚeqe apóstoles. 3 Akaꞌ yojo quꞌ menikfelitiꞌƚets akaꞌan: pekheweꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚuts naꞌl hatseꞌ peꞌquꞌ qi quꞌ neqekuꞌ qaꞌ nawitjiꞌiƚijiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qa ewiꞌƚƚe quꞌ nisuꞌunjiꞌ paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits. k 4 Maꞌ qaꞌ niꞌtjiiƚij ewets: —¿Paꞌn ikjiꞌ in weniwjutsiqentax quꞌ netpil? Qe in ipƚuꞌikꞌiꞌ ek paꞌaj in naxjuꞌ peꞌ iꞌnalheyikꞌi qa akaꞌ hatsƚe ƚunyeꞌj, qa akaꞌ hatsƚe ƚunyeꞌj iye paꞌaj in ipƚuꞌikꞌiꞌ ek in iꞌnkꞌaa pakhaꞌaj haꞌne seheꞌ.— l 5 Qe in yitꞌij ekeweꞌen taꞌƚets in niteꞌ yisuꞌun quꞌ nijamtiꞌikꞌi paꞌ Intata in yiꞌtƚiꞌij maꞌ qa naꞌl pakhaꞌaj naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ iye, taꞌƚjiꞌtejeꞌm paꞌ iweliꞌ qa inkꞌaƚe qa yeqetheniꞌƚ wetjuꞌƚ iye paꞌ iweliꞌ. m  







 2:17 Jud 13 f 2:18 Jud 16 g 2:19 Jn 8:34; Ro 6:16; 7:5 h 2:20 2P 1:2; Mt 12:45; Lc 11:26 i 2:21 Pr 8:20; 12:28; 16:31; 21:21; Mt 21:32; Ro 7:12; 1Ti 6:14; Jud 3; Ez 18:1‑32; He 6:4‑6; 10:26‑27 j 3:1 1P 1:1; Fil 1:10 k 3:3 2Ti 3:1; He 1:2; Stg 5:3; 1P 1:20 l 3:4 1Ts 2:19; 2P 3:12; Hch 7:60 m 3:5 Sal 24:1‑2; 33:6‑7; 136:5‑6; Pr 8:24‑36; Gn 1:3‑30; 8:5; Jn 1:1‑3; He 4:12; 11:3 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 PEDRO 3  642 6  Qa

hik haꞌne iye iweliꞌ yiwuƚꞌenhetjuꞌ iye paꞌaj haꞌne seheꞌ, maꞌ qa paꞌ iweliꞌ qa yuihin paꞌaj haꞌne seheꞌ. n 7 Qa haꞌneƚiꞌij naꞌ waꞌs qa haꞌne seheꞌ qa wanaqsiꞌjijup paꞌ feꞌt hatseꞌ quꞌ niꞌttaxij iye paꞌquꞌ ƚejiꞌyeꞌ paꞌ Intata, wanaqsiꞌjijup quꞌ namtaxets paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshentax qa quꞌ namii paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios pekheweꞌ uƚꞌets. o 8 Qa hasuꞌujƚe antapiꞌiƚikꞌi yejefets akaꞌan: paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in hik ƚeqjunyeꞌjij quꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌ qa hatsƚe yamtaxets quꞌ mil (1.000) ininqapitseꞌ, in mil (1.000) ininqapits ƚakhaꞌƚe qa hik ƚeqjunyeꞌjij quꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌ. p 9 Paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij niteꞌ yiꞌtƚiꞌijkii peꞌ hats nifel paꞌaj. Naꞌl peꞌ yumtitax quꞌ niteꞌ yijaꞌyeꞌ, niteꞌƚe itaqsunijup, qe niteꞌ yisuꞌuntax quꞌ namii peꞌyeꞌ paꞌ feꞌt, qe yisuꞌuntax yijatꞌij quꞌ week neninkꞌaihit paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌ peꞌ ƚatawjets qaꞌ niliꞌij paꞌ uƚꞌax. q 10 Paꞌ ƚeqe neƚu haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌaj tꞌejtenkii, maꞌ qa neꞌ wasits qaꞌ nonokes paꞌ iftsaxikꞌi ƚꞌanyeꞌj quꞌ hamitseꞌtax, qa week peꞌ iꞌnjiꞌ qaꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ qi in elejei feꞌt. Qa haꞌne seheꞌ qa week peꞌ ƚaqsijiijuꞌ eneꞌ jukhew quꞌ nanqꞌaxij feꞌt. r 11 In hats jinikfeꞌlets akaꞌ ƚunyeꞌjkii quꞌ hamitseꞌtax eneꞌ week, ¿qa inhatsꞌek quꞌ niteꞌ ejunyejeyiꞌiƚ paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ atsatheniꞌƚ qaꞌ ekꞌeniꞌƚets iye? 12 Qaꞌ onotkiꞌiƚikꞌui paꞌ ƚeqe neƚu paꞌ Dios qaꞌ aqsiiƚijkii paꞌquꞌ eꞌwejuꞌƚiꞌiƚij hatsꞌinha quꞌ ajeꞌeƚ namets hatseꞌ akaꞌan. Pakhaꞌan paꞌ neƚujiꞌ hatseꞌ naꞌ waꞌs qaꞌ uƚꞌaxeꞌjuꞌ, yiwuƚꞌenhetjuꞌ paꞌ feꞌt qa peꞌ iꞌnjiꞌ qaꞌ nilupꞌupinhetjuꞌ paꞌ qi in elejei ƚꞌelej. s 13 Qa inekhewelƚe qa jitꞌotkiꞌikꞌui paꞌ inkꞌayik waꞌs qa inkꞌayik iye seheꞌ, hik akaꞌ yiwjutsiqen ineꞌm, pekheweꞌen ewiꞌƚƚe in iꞌniꞌ paꞌ yatsathen. t 14 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, ekheweliꞌƚ in hats ƚoꞌnotkiꞌiƚikꞌui akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ, mowoꞌoƚiiha quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚii paꞌ Intata, mowoꞌoƚiiha iye quꞌ hasuꞌuj namiꞌƚ ej paꞌ uƚꞌax, qa quꞌ niteꞌ nanamiꞌiƚ ewets quꞌ uƚꞌetsiꞌiƚ. u 15 Menikfelitiꞌƚets paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in niteꞌ itaqsunijup ikjiꞌ neqiƚinkeyutaxꞌinij, hik akaꞌ weꞌnqꞌikaꞌaƚijꞌei iye haꞌ ƚeꞌwis inejefe Pablo taꞌƚets paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii tisij paꞌ Intata. v 16 Week kekheweꞌ ƚafaakanhei iyetij iye akaꞌan. Kekheweꞌen in naꞌl kekheweꞌ jutsitetsikꞌi, peꞌ niteꞌ nikfeꞌlets qa peꞌ pekhel yijamtijiꞌkii qa yeqfeetsinƚiꞌijkii paꞌquꞌ numti ekeweꞌen, qa hik ƚunyejei iye in  



















n  3:6 2P 2:5 o 3:7 Is 66:15‑16; Ez 38:22; Am 7:4; Sof 1:18; Mal 4:1; Fil 1:6; 2Ts 1:5; 1Jn 4:17 p 3:8 Sal 90:4 q 3:9 Hab 2:3; Tit 2:11; Ez 18:23,32; 33:11; 1Ti 2:4; Jl 2:12‑13; Jon 3:10; 4:2; Hch 17:31; Ro 2:4 r 3:10 Fil 1:6; Mt 5:18; 24:35,43; Lc 12:39; 1Ts 5:2; Ap 21:1; Is 24:19; Mi 1:4 s 3:12 Lc 12:36; 1Co 1:7; 1Ts 1:10; Tit 2:13; Jud 21 t  3:13 Is 32:16; 65:17; 66:22; Mt 19:28; Ro 14:17; Ap 21:1 u 3:14 Fil 2:15; 1Ts 5:23; 1Ti 6:14; Stg 1:27 v 3:15 Hch 9:17; 15:25; 2P 3:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 643

2 PEDRO 3

yeqfeetsinƚiꞌijkii iye paꞌquꞌ numtiƚe kekhewep iye weꞌnikaꞌajjiꞌ Intata ƚeꞌlijei. Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ. w 17 Qa hik taꞌƚijupiꞌ yejefets, in hats ƚenikfeꞌliꞌƚets ekeweꞌen, qaꞌ matjanitheniꞌƚkiiha hasuꞌuj neqifꞌeliꞌiƚꞌejjuꞌ paꞌ ƚeꞌwejtitsiꞌ pekheweꞌ ham paꞌquꞌ yijaayiꞌija quꞌ nisuꞌun quꞌ ƚunyejeyeꞌ. x 18 Mowoꞌoƚii yijatꞌij quꞌ les enikfeꞌliꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa Eqiƚinaꞌx Jesucristo, hatsꞌinha qaꞌ lesjijek quꞌ neƚisiƚijkii paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj. Ƚakhaꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj quꞌ newetliꞌij. Hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén). y  



w  3:16 He 5:11; 2P 2:14 Ap 1:6

 3:17 Lc 12:15; 2Ti 1:14; 4:15

x

 3:18 2P 1:2; Ro 11:36; 2Ti 4:18;

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 JUAN

1

1   Hakhaꞌ

Jesús qa ƚii iye Wiꞌtlijei.

yojoo in naꞌl, hikhaꞌ hepiꞌyeꞌeƚ qa yijaaꞌija iye in hiꞌweniꞌƚ qa hejeƚiꞌƚijupkiiha iye kaꞌ ƚunyeꞌj in qi in ƚeꞌwis qa heꞌyekuumiꞌƚetskiiha iye. Hik hakhaꞌ haꞌ ƚii Wiꞌtlijei qa jiyeƚisij paꞌ witiƚaꞌx. a 2 Hakhaꞌ witiƚaꞌx hats weꞌnethinkii qa hiꞌweniꞌƚ. Qa yekheweliꞌƚ qaꞌ henfeliꞌƚ in yijaaꞌija. Qaꞌ henfeliꞌƚ eꞌm haꞌ witiƚaꞌx in niteꞌ ham. Hikhaꞌ hayiits iꞌnijup paꞌaj paꞌ Intata qa haneꞌej qa hats weꞌnethinkii. b 3 Hakhaꞌ hiꞌweniꞌƚ qa hepiꞌyeꞌeƚ iye, hikhaꞌ quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm haneꞌej hatsꞌinha qaꞌ ewiꞌƚ jinaꞌnijiꞌ iye qa hik ejunyejeyiꞌiƚ akaꞌ yijunyejeyiꞌƚ in ewiꞌƚ haꞌniꞌƚiꞌ paꞌ Intata qa haꞌ Ƚaꞌs Jesucristo. c 4 Ekeweꞌen hikaꞌaƚ eꞌm hatsꞌinha qa jeꞌweekeꞌ quꞌ qi quꞌ jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii. d  





5  Ekeweꞌen

Paꞌ Intata ƚakhaꞌ naꞌlkii.

hik ekeweꞌ hepiꞌyeꞌeƚ ƚeꞌlijei haꞌ Jesucristo qa hik ekeweꞌ iye quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm in yitꞌij: —Paꞌ Intata ƚakhaꞌ naꞌlkii. Hamiꞌm paꞌ nookii.— e 6 Quꞌ jintittaxijets quꞌ hats ewiꞌƚ jinaꞌniꞌƚiꞌ hakhaꞌan qa jitajalkiꞌsƚejiꞌkii paꞌ nookii qa jiwotkꞌonijkii naꞌaj jititꞌij qa naꞌaj jitaqsiꞌjijkii iye. f 7 Qa quꞌ jinaaꞌniꞌha paꞌ naꞌlkii paꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ iꞌniꞌ paꞌ Intata, maꞌ qa pekhewep hats yijayaanija haꞌ Jesús qa ewiꞌƚ jinaaꞌniꞌƚiꞌha qa peꞌ ƚꞌathits haꞌ Jesucristo Ƚaꞌs paꞌ Intata qa jiyilijijjuꞌ week peꞌ inwuƚꞌets. g 8 Quꞌ jintittaxijets quꞌ hameꞌ initjiꞌ paꞌ uƚꞌax, maꞌ qa hats inakhaꞌƚe inteꞌm in jiwanawitjiƚe qe hamjiꞌ paꞌ intaweꞌj keꞌ ƚeꞌlijei. h 9 Jiwenikfelitetsha paꞌ Intata in yaqsiijkii yijatꞌij paꞌquꞌ hats nitꞌij qa niteꞌ yafꞌaliꞌƚiꞌij iye paꞌquꞌ naqsiijkii. Qa quꞌ jintefeeliꞌmha peꞌ inwuƚꞌets, maꞌ qaꞌ nenliꞌjjuꞌ week peꞌ inwuƚꞌets qa niwuꞌm iꞌnkꞌui iye. i  







a  1:1 1Jn 2:13‑14; Sal 119:25; Jn 1:1,4; 5:24; Fil 2:16 b 1:2 Jn 1:31; 21:1,14; Col 3:4; 1P 5:4; 1Jn 2:28; 3:5,8; 5:20 c 1:3 Fil 3:10; Mt 11:27 d 1:4 2Co 2:3; Fil 1:4,25; 2:18 e  1:5 Sal 27:1; 36:9; Jn 12:46; 1Ti 6:16; 1Jn 2:5 f 1:6 2Co 8:4; 11:10; Pr 2:13; Is 9:2; 50:10; Jn 8:12; 12:35; 14:6; 1Jn 2:11; 3Jn 3 g 1:7 Ef 5:8‑14; Fil 2:15; Col 1:12‑14; 1Ts 5:5; He 10:19; 12:24; 1P 1:2,19; Ap 1:5 h 1:8 Pr 20:9; Jer 2:35; Ro 3:9‑23; Stg 3:2 i  1:9 Sal 103:3; Jer 31:34; Mt 9:6; 26:28; Col 1:14; Stg 5:15

644 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 645

1 JUAN 1​, ​2

10  Quꞌ

jintittaxijets quꞌ ham inwuƚꞌaxeꞌ, maꞌ qa hats hik ƚunyeꞌj quꞌ jinteꞌwejtitsinen paꞌ Intata, qe hamjiꞌ paꞌ intaweꞌj keꞌ ƚeꞌlijei. j

2

1   Yilits,

Paꞌ Jesús hikpaꞌ jiyaqsijiꞌƚ wetjuꞌƚ.

haqsiꞌjiꞌƚ eꞌmijkii eneꞌ wiꞌtlijei qaꞌnteꞌ aqsiꞌjiꞌiƚijkii paꞌ uƚꞌax. Qa paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax, naꞌlƚek haꞌ jiyaqsijiꞌƚ wetjuꞌƚ paꞌ Intata (abogado), hakhaꞌan ƚii, Jesucristo, ƚakhaꞌ yatsatheenija. k 2 Hik hakhaaꞌija Jesús in talanhetii qa ƚajaꞌaj paꞌ ƚajanyeꞌj peꞌ inwuƚꞌets, niteꞌ iꞌnujaꞌxƚe, qe week peꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. l 3 In jitekꞌeenetsha kekheweꞌ yitꞌij inwets paꞌ Intata maꞌ qa jinikfeꞌljeetsekha in yatsatꞌetsꞌinij paꞌ Intata. m 4 Qa paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ nittaxijets: pakhaꞌan yakhaꞌ tsikfeꞌlets, qa niteꞌƚe tekꞌenets keꞌ ƚeꞌlijei, pakhaꞌan ejtitsax qe hamjiꞌ paꞌ ƚataweꞌj keꞌ ƚeꞌlijei. 5 Qa paꞌquꞌ naqsiijkii peꞌ yitꞌij paꞌ Intata, pakhaꞌan yijatꞌij yisuꞌunija paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ inekhewel in jitaqsiijkii peꞌ yitꞌij paꞌ Intata maꞌ qa jinikfeeꞌletsha in yatsatꞌetsꞌinij paꞌ Intata.  n 6 Paꞌquꞌ nitꞌij ƚetets in hats ewiiꞌƚija iꞌniꞌƚiꞌ hakhaꞌan qaꞌ les ƚeꞌwis quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ hakhaꞌan in qi in teikꞌunei.  o 7 Yejefets, haꞌne hikaꞌaƚ eꞌm wenitꞌij wiꞌtlijei quꞌ aqsiiƚijkii niteꞌ inkꞌayik. Hik akaꞌ hayiits ƚenikfeꞌliꞌƚets. Akaꞌ wiꞌtlijei hik akaꞌ iye hayiits ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij. p 8 Qa haneꞌej kakhap ƚunyeꞌjkii, akaꞌ quꞌ hikaꞌaƚ eꞌm taꞌƚets kekheweꞌ hayiits wiꞌtlijei qa hikƚe ƚunyeꞌj quꞌ inkꞌayikꞌe wiꞌtlijei qe haꞌ Cristo teꞌwenhetiꞌyijha in yaqsiijkii qa ekheweliꞌƚ iye hats ƚaqsiiƚijkii iye kakhaꞌan qa akaꞌan in ƚunyeꞌj taꞌƚets in hats hamiyuꞌ paꞌ nookii qa hats nekphaꞌm paꞌ naꞌlkii maꞌ qaꞌ nanaꞌlkiiha. q 9 Paꞌquꞌ nittaxijets quꞌ hats naꞌn jiꞌtejeꞌm paꞌ naꞌlkii qa napjaxƚiꞌim paꞌquꞌ hats nijayan haꞌ Jesús, pakhaꞌan mexe iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ nookii. r 10 Pakhaꞌ quꞌ jukheweꞌ quꞌ nisuꞌun paꞌquꞌ hats nijayan haꞌ Jesús, pakhaꞌan yijaaꞌija in iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ naꞌlkii qa ham paꞌquꞌ nilanifi pekheweꞌ quꞌ neneqjeyuꞌujets paꞌ yaqsiijkii. s 11 Qa pakhaꞌƚe quꞌ naꞌnapjaxiꞌm paꞌ hats yijayan haꞌ Jesús, pakhaꞌan iꞌnjiꞌtejeꞌm paꞌ nookii qa yijalkiꞌsjiꞌkii qa niteꞌ nikfeꞌlets paꞌquꞌ nakjiꞌ qe niteꞌ yiꞌwenjiꞌkii paꞌ nookii. t  



















 1:10 Lc 8:21; He 4:12 k 2:1 Jn 14:26 l 2:2 Ro 1:8; 3:25; He 2:17; 1Jn 4:10; Mt 26:13; 28:19‑20; Mr 14:9 m 2:3 1Jn 2:5; 3:19,24; 4:2,6,13; 5:2; Jn 13:35; 14:15; 15:10 n 2:5 Jn 6:56; 14:20,23; 15:1‑7; Ro 8:1; 2Co 5:17; Fil 1:1; 2:10 o 2:6 Jn 15:4‑7; 1Jn 2:24,27‑28; 3:6,24; 4:13,15‑16 p 2:7 Mr 7:8; Jn 1:1; 13:34; 2Jn 5; Lc 6:47 q  2:8 Ro 13:12; 1Co 7:31; 1Jn 2:17; Jn 1:5,9; 3:19‑21; 8:12; 12:35‑36,46; Ap 22:5 r  2:9 1Jn 2:11; 3:15; 4:20 s 2:10 Ro 12:10; 1Ts 4:9; He 13:1; 1P 1:22; 1Jn 3:10,14‑17; 4:20‑21 t 2:11 Lv 19:17; 1Jn 1:6; 3:15; 4:20; Jn 14:6 j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 JUAN 2  646 12  Yilits,

hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen qe peꞌ ewuƚꞌetsiꞌƚ hats tewuꞌmhitiyiꞌƚ ekꞌui qe taꞌƚets kaꞌ ƚii haꞌ Cristo. u 13 Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen pekheweꞌ hats taltsai qe ekheweliꞌƚ hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo in hikhaꞌ yojo in naꞌl paꞌaj. Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen jutjanhets qe ekheweliꞌƚ hats ƚꞌaniꞌƚiꞌpjiꞌ paꞌ inwoꞌmet (Satanás). Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen witlits menteꞌ qits qe ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ Intata. v 14 Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen nekheweꞌ hats taltsai qe ekheweliꞌƚ hats ƚijayaniꞌƚ haꞌ Cristo in hikhaꞌ yojo in naꞌl paꞌaj. Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen jutjanhets qe ekheweliꞌƚ etꞌunitsiꞌƚij qa ƚenikfeꞌliꞌƚets keꞌ Intata ƚeꞌlijei maꞌ qa hats ƚꞌaniꞌƚiꞌpjiꞌ paꞌ inwoꞌmet (Satanás). w 15 Hasuꞌuj isuꞌuniꞌƚ haꞌne seheꞌ qa hasuꞌuj iye isuꞌuniꞌƚ peꞌ wekwek iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Paꞌquꞌ jukheweꞌ iꞌnƚiꞌi efu quꞌ nisuꞌun haꞌne seheꞌ ikjiꞌ niteꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. x 16 Qe pekheweꞌ wekwek iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ pekheweꞌen, paꞌ yisuꞌun eneꞌ iꞌnesenits qa paꞌ yisuꞌun eneꞌ intoi qa paꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ. Ekeweꞌen niteꞌ taꞌƚets paꞌ Intata. Ekeweꞌen taꞌƚƚe inwets. y 17 Haꞌne seheꞌ qa week ekeweꞌ uƚꞌets hamits hatseꞌ qa pakhaꞌƚe quꞌ naqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata qaꞌ pakhaayiꞌij quꞌ nanaꞌl. z  









18  Yilits,

Paꞌ Cristo ƚꞌejuihife.

hats kꞌesiyuꞌets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ netpil iye haꞌ Cristo. Maꞌ qaꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii hatseꞌ kaꞌ ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in nam hatseꞌ paꞌ Cristo ƚꞌejuihife (anticristo). Haneꞌej hats olots peꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌij paꞌ Cristo. Akaꞌan qa jiyikfelitets in hats kꞌesets quꞌ netpil iye haꞌ Cristo. a 19 Pekheweꞌen in iꞌnꞌinittax jiꞌtejeꞌm qa yiliꞌijjuꞌ qe niteꞌ yijaaꞌija quꞌ netkꞌenets haꞌ Cristo. Qe qek yijaayiꞌija qek netkꞌenets haꞌ Cristo qekhanteꞌ naketax iꞌnikꞌuifikꞌikii in jitekꞌenets haꞌ Cristo. Qa ikƚe iꞌnikꞌuifikꞌikii maꞌ qa teꞌwenhetii in niteꞌ hik injunyejei in jitekꞌenets haꞌ Cristo. 20 Qa ekheweliꞌƚ qa naꞌliꞌƚ eꞌm paꞌ Espíritu Santo neƚisiꞌƚij haꞌ Cristo. Maꞌ qa ƚenikfeꞌliꞌƚets in yijaaꞌija. b 21 Niteꞌ hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen quꞌnteꞌ enikfeꞌliꞌƚets paꞌ yijaaꞌija. Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen qe hats ƚenikfeꞌliꞌƚets paꞌ witwejtitsiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ yijaaꞌija.  





 2:12 Sal 25:11; Lc 24:47; Hch 2:38; 10:43 v 2:13 Jn 16:33; 17:15; Ef 6:10; 1Jn 1:1; 2:14; 4:4; 5:4‑5; Ap 2:7 w 2:14 1Jn 1:10 x 2:15 Jn 15:19; 17:16; Ro 12:2; Stg 1:27; 4:4 y  2:16 Ro 13:14; Ef 2:3; 1P 4:2; 2P 2:18; Gn 3:6; Pr 27:20; Stg 4:16 z 2:17 1Jn 2:8; Mr 3:35; Ef 6:6; 1Ts 4:3; 1P 1:25; 2:15; Jn 8:35; 12:34; 2Co 9:9 a 2:18 Jn 2:4; 1P 4:7; Mt 24:5,24; 1Jn 2:22; 4:3; 2Jn 7 b 2:20 2Co 1:21; Sal 89:18; Mr 1:24; Hch 10:38 u

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 647

1 JUAN 2​, ​3

22  ¿Ƚek

pakhaꞌ ejtitsax? Pakhaꞌ ejtitsax pakhaꞌan paꞌ yeqekuꞌukꞌi haꞌ Jesús in hikhaꞌ Cristo. Pakhaꞌan hik ƚunyeꞌj quꞌ ƚꞌejuihifeyeꞌ haꞌ Cristo qe yeqekuꞌ paꞌ Intata qa haꞌ Ƚaꞌs. c 23 Week pakhaꞌ quꞌ neqekuꞌ haꞌ Ƚaꞌs, pakhaꞌan hats yeqekuꞌ paꞌ Intata. Qa paꞌquꞌ weekiꞌij paꞌ ƚataweꞌj quꞌ nitꞌijets in niteꞌ yeqekuꞌ haꞌ Ƚaꞌs, pakhaꞌan yijaaꞌija in niteꞌ yeqekuꞌ paꞌ Intata. d 24 Ekheweliꞌƚ matjanitheniꞌƚij pekheweꞌ hayiits ƚepiꞌyeꞌeƚikꞌi in iꞌnkꞌaa ƚꞌijatshenhetiyiꞌƚ qe quꞌ matjanitheniꞌƚij, maꞌ qaꞌnteꞌ jeek eꞌwisitsiꞌiƚijup haꞌ Ƚaꞌs qa paꞌ Intata. e 25 Paꞌ yiwjutsiqen ineꞌm haꞌ Cristo, pakhaꞌan hikpaꞌ paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ ham. f 26 Hikaꞌaƚ eꞌm ekeweꞌen qe taꞌƚets pekheweꞌ ejtitsits yisuꞌuntax quꞌ naqꞌayiniƚij paꞌ hats ƚꞌekuꞌmiꞌƚiꞌ witꞌikheyiꞌj. 27 Ekheweliꞌƚ hats naꞌliꞌƚ eꞌm paꞌ Espíritu Santo neƚisiꞌƚij haꞌ Cristo, qa hikpaꞌ yojoꞌoƚ ekꞌuikii. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ nijatshentaxiƚij pekheweꞌ ejtitsits qe hats ham hamiꞌiƚ eꞌm. Paꞌ nijatsheniꞌƚij paꞌ Espíritu Santo yijaaꞌija niteꞌ yaqanƚekii. Paꞌ Espíritu Santo nijatsheniꞌƚij week pekheweꞌ taꞌƚets paꞌ Intata. Qa hik ƚunyeꞌj iye in yijaaꞌija in nijatsheniꞌƚij quꞌ hasuꞌuj iliꞌiƚij haꞌ Cristo. g 28 Yilits, hasuꞌuj iliꞌiƚij haꞌ Cristo hatsꞌinha quꞌ jinteꞌwentax quꞌ netpiltaxjuꞌ maꞌ qa qi quꞌ jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii qaꞌ ham paꞌquꞌ jinetjumtiꞌijkii qaꞌnteꞌ jinewepiniꞌim. h 29 Quꞌ enikfeꞌliꞌƚets haꞌ Cristo in yijaaꞌija in yatsathen, maꞌ qaꞌ enikfeꞌljiiƚetsek, pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ yatsathen in hats nekijfikꞌi kaꞌ ƚii haꞌ Cristo. i  













3

1   Jeƚ

Peꞌ ƚelits paꞌ Intata.

qekuꞌniꞌƚ paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx inij paꞌ Intata in yitꞌij inwets: — Eneweꞌen yilits.— Qa yijaaꞌija inek in ƚelitsꞌinij paꞌ Intata. Qa week pekheweꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Cristo, pekheweꞌen niteꞌ nikfeꞌl inwets in ƚelitsꞌinij paꞌ Intata qe ƚekhewel niteꞌ yijayan haꞌ Cristo. 2 Yejefets, haneꞌej hats ƚelitsꞌinij paꞌ Intata. Qa menteꞌ yamets paꞌ injunyejeeyija hatseꞌ. Qa hatsƚe jinikfeꞌlets quꞌ netpiltaxjuꞌ haꞌ Cristo qaꞌ jinteꞌweenija, maꞌ qaꞌ hik ineseninyejeyeꞌ hakhaꞌan. j 3 Qa week pakhaꞌ quꞌ netjumti ikꞌuiha akaꞌan qaꞌ natjiletikꞌuiha hatsꞌinha qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ hatseꞌ haꞌ Cristo in hamjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. k 4 Week pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax, pakhaꞌan tꞌotsipjiꞌ iye keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo. Qa pakhaꞌ tꞌotsipjiꞌ keꞌ ƚeꞌlijei haꞌ Cristo, pakhaꞌan uƚꞌax.  





c  2:22 Jn 20:31; Hch 18:5; Ef 5:2; 1Jn 5:1 d 2:23 Jn 5:23; 8:19; 16:3; 17:3; 1Jn 4:15; 5:1; 2Jn 9 e 2:24 Jn 10:38; 15:4‑7; 1Jn 2:6,27‑28; 3:6,24; 4:13,15‑16; Col 3:3; 1Ts 1:1 f  2:25 Jn 4:14; 1Ti 4:8; 2Ti 1:1; Tit 1:2 g 2:27 Jn 14:26; 15:4‑7; 1Jn 2:6; 3:6,24; 4:13,15‑16 h  2:28 Lc 17:30; Col 3:4; 1Jn 3:2; 1Ts 2:19 i 2:29 Gn 18:19; Dt 6:18; 1Jn 3:7,9,10; 4:7; 5:1,4,18; Jn 1:12‑13; 3:3‑7; 8:41 j 3:2 1P 5:4; 1Jn 2:28; Ro 8:29; 1Co 13:12; 15:49; 2Co 3:18; 4:11; Fil 3:21; 2P 1:4; He 12:14; Ap 22:4 k 3:3 Hch 23:6; 1Ts 1:3; Fil 4:8

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 JUAN 3  648 5  Qa

ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in nam haꞌ Cristo qa yiwuꞌm peꞌ inwuƚꞌets qe ƚakhaꞌ hamjiꞌ paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ. l 6 Week paꞌquꞌ naꞌnjiꞌtejeꞌmha haꞌ Cristo, pakhaꞌan niteꞌ qi quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax. Qa pakhaꞌ qi in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax pakhaꞌan niteꞌ yiꞌwen qa niteꞌ nikfeꞌlets iye haꞌ Cristo qe niteꞌ yijayan. m 7 Yilits, hasuꞌuj paꞌquꞌ nawitjiꞌiƚ. Quꞌ iꞌweniꞌƚ paꞌquꞌ naqsiijkii paꞌ yatsathen qaꞌ menikfelitiꞌƚets in ƚakhaꞌ yatsathen paꞌ ƚunyeꞌj in ƚunyeꞌjek haꞌ Cristo in yatsathen. 8 Pakhaꞌ qi in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, pakhaꞌan yatsatꞌaxij paꞌ inwoꞌmet (Satanás). Qe paꞌ inwoꞌmet hikpaꞌ yojoꞌoj paꞌaj in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in nam haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Intata qe qaꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ peꞌ ƚꞌithayijkitits paꞌ inwoꞌmet. n 9 Week pakhaꞌ quꞌ hats nenekijfikꞌi paꞌ Intata niteꞌ qi quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax qe hats naꞌl paꞌ yenjiꞌtejeꞌm paꞌ Intata. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in niteꞌ qi quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax qe hats nekijfikꞌi paꞌ Intata. o 10 Maꞌ qa akaꞌan qa jutsiqetsij peꞌ ƚelits paꞌ Dios qa peꞌ ƚelits paꞌ inwoꞌmet (Satanás). Week pakhaꞌ quꞌ niteꞌ naqsiꞌjiꞌijkii paꞌ yatsathen niteꞌ yatsatꞌaxij paꞌ Intata. Qa hik ƚunyeꞌj iye pakhaꞌ quꞌnteꞌ nisuꞌuneꞌ paꞌquꞌ hats ƚejefeyeꞌtaxipjiꞌ haꞌ Cristo, niteꞌ yatsatꞌaxij iye paꞌ Intata. p 11 Akaꞌ quꞌ hitꞌiƚij ewets wiꞌtlijei hik akaꞌ hayiits ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij in yitꞌij: —Qi quꞌ mewet-suꞌuniƚha ekheweliꞌƚ.— 12 Hasuꞌuj injunyejeyeꞌ paꞌ ƚunyeꞌj paꞌaj paꞌ Cainꞌikꞌi in yatsatꞌaxij paꞌ inwoꞌmet (Satanás), qa yilan paꞌaj paꞌ ƚekꞌinijikꞌi. ¿Qa inhatsꞌek in yilan paꞌaj? Yilan paꞌaj qe paꞌ Caín naꞌl paꞌ uƚꞌax iꞌnjiꞌ qa pakhaꞌƚe ƚekꞌinijikꞌi qa qi in yatsathen paꞌaj. q 13 Yejefets, hasuꞌuj eꞌnitjuƚaxiꞌƚijphaꞌm quꞌ naꞌnapjaxiꞌƚ eꞌm pekheweꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Cristo. r 14 Inekhewel hats juꞌukikꞌuifikꞌi paꞌ witwamhiꞌ qa hats juꞌun jiꞌtejeꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ ham. Akaꞌan in jinikfeꞌlets qe taꞌƚets in jiwet-suꞌun in hats jitajayan haꞌ Cristo. Pakhaꞌ quꞌnteꞌ nisuꞌuneꞌ paꞌquꞌ hats ƚejefeyiꞌipjiꞌ haꞌ Cristo, pakhaꞌan menteꞌ yiliꞌij paꞌ uƚꞌax, mexe aman jiꞌtejeꞌm paꞌ witwamhiꞌ. s 15 Week pakhaꞌ quꞌ naꞌnapjaxiꞌm peꞌyeꞌ pekheweꞌ hats ƚejefetstaxipjiꞌ paꞌ Intata, pakhaꞌan eqekꞌunaꞌx. Qa ekheweliꞌƚ hats ƚenikfeꞌliꞌƚets in ham paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌan pekheweꞌ naꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ ham. t 16 Akaꞌ haneꞌej quꞌ jinikfelitets paꞌ yijaaꞌija witeqsuꞌunkaꞌx akaꞌan, haꞌ Jesucristo in wetƚisƚiꞌij quꞌ nawaꞌm qe taꞌƚets in jiyisuꞌun. Qa hik akaꞌ  





















 3:5 Jn 1:29; 1Co 15:3; 1P 2:21‑24; 3:18; 2Co 5:21; He 4:15; 7:26; 10:4; 1Jn 2:29  3:6 Jn 15:4‑7; 1Jn 2:6,24,27‑29; 3:24; 4:13,15‑16; 5:18; Ro 6:11‑12 n 3:8 Mr 1:11; Jn 21:1; 2Co 4:11; 1P 5:4; 1Jn 5:20 o 3:9 1Jn 2:29; 1P 1:23 p 3:10 1Jn 2:10; 3:14‑17; 4:20‑21 q 3:12 Gn 4:1; Jud 11; 2Ts 3:3 r 3:13 Jn 17:14 s 3:14 Jn 8:51 t  3:15 1Jn 2:9,11; 4:20; Jn 8:44 l

m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 649

1 JUAN 3​, ​4

quꞌ injunyejeyeꞌ iye quꞌ jinewetƚisƚiꞌij paꞌ witwamhiꞌ qe taꞌƚets in qi quꞌ jintesuꞌun peꞌquꞌ inejefetsiꞌipjiꞌ haꞌ Cristo. u 17 Paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ jukhew iꞌnƚiꞌi quꞌ efuyeꞌ quꞌ nanaꞌliꞌm peꞌquꞌ ƚewekwekitseꞌ qa niteꞌ yiꞌfen paꞌquꞌ hats ƚejefeyeꞌtaxipjiꞌ haꞌ Cristo quꞌ nowotaxiikii peꞌyeꞌ qa ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nittaxijets quꞌ nanaꞌliꞌm paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx paꞌ Intata? v 18 Yilits, hasuꞌuj iꞌnlijeeyeꞌƚe quꞌ jintitꞌijets quꞌ jintesuꞌun paꞌquꞌ inejefeyiꞌipjiꞌ haꞌ Cristo. Jitaqsiimijkii yijatꞌij peꞌyeꞌ qa weekiꞌij iye peꞌ intawjets quꞌ jintesuꞌun quꞌ jintaqsiimijkii. w 19 Quꞌ jintaqsiijkii akaꞌan, qaꞌ jinenikfeꞌlets in yatsatꞌetsꞌinij paꞌ Intata qaꞌ jintoksiꞌwen iye in hats jitaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata. x 20 Qa paꞌ intaweꞌj quꞌ numti quꞌ niteꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌ jitaqsiijkii qa paꞌ Intata in ƚakhaꞌ les qi qa tꞌanipjiꞌ paꞌ intaweꞌj. Ƚakhaꞌ hats nikfeꞌlets week paꞌ jitaqsiijkii. y 21 Yejefets, paꞌ intaweꞌj quꞌ numti quꞌ ƚeꞌwiseꞌ paꞌ jitaqsiijkii maꞌ qa niteꞌ jiwetjeyepunets quꞌ jiꞌniyinets paꞌ Intata 22 qa jiyeƚisij week paꞌquꞌ jiꞌniyinijets pakhaꞌan, qe jitekꞌenets kekheweꞌ yitꞌij inwets qa jitaqsiijkii iye paꞌ yiꞌsinhetiꞌmkii. z 23 Kakhaꞌ yisuꞌun quꞌ jintaqsiijkii kakhaꞌan in yitꞌij inwets quꞌ hasuꞌuj jinteqekuꞌ kaꞌ ƚii haꞌ Ƚaꞌs Jesucristo qaꞌ jinewet-suꞌunija iye inekhewel in jitajayan. a 24 Qa pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii kakhaꞌ yitꞌij inwets paꞌ Intata, maꞌ qa paꞌ Intata qaꞌ naꞌnjiꞌtejeꞌmha pakhaꞌan qa pakhaꞌan qaꞌ naꞌnjitejeꞌmek paꞌ Intata. ¿Qa ƚekpaꞌ jiyikfelitets akaꞌan? Paꞌ Espíritu Santo hikpaꞌ jiyeƚisij paꞌaj paꞌ Intata, hikpaꞌ jiyikfelitets akaꞌan. b  















4

Paꞌ Espíritu Santo qa paꞌ ƚeqe espíritu paꞌ anticristo.

1   Yejefets,

hasuꞌuj isuꞌuniꞌƚ quꞌ ajeꞌeƚ ekꞌeniꞌƚets paꞌquꞌ espirituyeꞌ. Yojo yijatꞌij quꞌ mowoꞌoƚii quꞌ enikfeꞌliꞌƚets me taꞌƚets paꞌ Intata me iꞌnƚiꞌi quꞌ niteꞌ nataꞌƚeꞌets. Qe olots peꞌ wotkꞌonijkii quꞌ profetayeꞌ haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. c 2 ¿Qa paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ enikfeꞌliꞌƚets paꞌquꞌ espirituyeꞌ quꞌ nataꞌƚets paꞌ Intata? Pakhaꞌan nifel in nametsjuꞌ haꞌ Jesucristo haꞌne seheꞌ qa hik ƚꞌeseninyejei eneꞌ seheꞌ ipjiꞌ. d 3 Qa paꞌquꞌ espirituyeꞌ quꞌ niteꞌ nenfeleꞌ haꞌ Jesucristo in nametsjuꞌ haꞌne seheꞌ qa hik ƚꞌeseninyejei eneꞌ seheꞌ ipjiꞌ. Pakhaꞌan espíritu niteꞌ taꞌƚets paꞌ  



 3:16 Jn 10:11,14,17‑18; 13:37‑38; 15:13; Is 53:10; Mr 8:34‑35; 10:45; 1Co 11:1; Fil 2:5‑8  3:17 Mr 12:44; Lc 15:12; 1Jn 2:5,16; Hch 2:45; 2Co 7:15; Stg 2:15‑16 w 3:18 Mt 7:21; Jn 13:34‑35; 15:12‑17; Stg 1:22‑25; 2:14‑17 x 3:19 Jn 14:6; 2Co 11:10; 3Jn 3 y  3:20 Sal 139:6; Pr 2:6; Jn 14:28 z 3:22 Mr 7:8; Jn 14:15; 1Jn 2:3; 5:2 a 3:23 Sal 33:21; Is 50:10; Jn 1:12; 3:18; 1Jn 5:13 b 3:24 Lc 11:13; Jn 6:56; 15:4‑7; Hch 5:32; 15:8; Ro 8:9‑16 c  4:1 1Ts 5:21 d 4:2 Jn 1:14; Fil 2:7; 3:3; 1Co 12:3 u

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 JUAN 4  650

Intata, taꞌƚets paꞌ Cristo ƚꞌejuihife. Hikpaꞌ hayiits ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij quꞌ nanam hatseꞌ qa haneꞌej qa hats iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. e 4 Yilits, ekheweliꞌƚ yatsatꞌetsiꞌƚ ej paꞌ Intata. Qa hats ƚanaxiƚij pekheweꞌ ejtitsits qe niteꞌ nawitjiꞌiƚ. Qe paꞌ naꞌliꞌƚ eꞌm Espíritu Santo pakhaꞌan les tꞌun, niteꞌ hik ƚunyeꞌj paꞌ espíritu iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. f 5 Pekheweꞌen yatsatꞌetsij pakhaꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in ujaꞌxƚe quꞌ niyetij peꞌ wekwek iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ qa week tekꞌenets iye peꞌ jukhew qa efuts haꞌne seheꞌ ipjiꞌ. g 6 Inekhewel yatsatꞌetsꞌinij paꞌ Intata. Qa pekheweꞌ yatsatꞌetsij paꞌ Intata qa tekꞌen inwets. Qa pekheweꞌ niteꞌ yatsatꞌetsij paꞌ Intata qa niteꞌ tekꞌen inwets. Qa akaꞌan in ƚunyeꞌj qa jinikfeꞌlets pekheweꞌ naꞌliꞌm paꞌ yijaaꞌija in Espíritu Santo qa jinikfeꞌlets iye pekheweꞌ naꞌliꞌm paꞌ niteꞌ yijaaꞌija in espíritu. h  





7 Yejefets,

Paꞌ Intata ƚakhaꞌ witeqsuꞌunkaꞌx.

jiwet-suꞌunija inekhewel in hats jitajayan haꞌ Cristo qe paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx taꞌƚets paꞌ Intata. Week pakhaꞌ quꞌ nisuꞌun paꞌquꞌ hats ƚejefeyiꞌipjiꞌ haꞌ Cristo, pakhaꞌan in ineqsuꞌun qe hats ewiꞌƚij iye in nekfikꞌi qa nikfeꞌlets paꞌ Intata. i 8 Pakhaꞌ quꞌ niteꞌ nisuꞌuneꞌ paꞌquꞌ hats ƚejefeyeꞌtaxipjiꞌ haꞌ Cristo, pakhaꞌan niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Intata qe paꞌ Intata ƚakhaꞌ witeqsuꞌunkaꞌx. 9 Paꞌ Intata jiyethiinijha in qi paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij qa nukinjuꞌ paꞌ ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija qe qaꞌ nataꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ ham. j 10 ¿Paꞌn ƚunyeꞌj paꞌ yijaaꞌija in witeqsuꞌunkaꞌx? Niteꞌ pakhaꞌ naꞌl ineꞌm ineqsuꞌunkaꞌxij paꞌ Intata. Paꞌ yijaaꞌija pakhaꞌan paꞌ qi ƚeqsuꞌunkaꞌx inij paꞌ Intata qa nukinjuꞌ haꞌ Ƚaꞌs qa waꞌm infi qe qaꞌ ƚajaꞌyiꞌij peꞌ inwuƚꞌets. k 11 Yejefets, paꞌ Intata akaꞌ ƚeqfenyejei inij in qi in jiyisuꞌun qa hik akaꞌ quꞌ ineqfenyejeyeꞌ jiijek quꞌ qi quꞌ jinewet-suꞌunija inekhewel in hats jitajayan haꞌ Cristo. l 12 Ham paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ niꞌwen paꞌ Intata. Qa quꞌ jinewet-suꞌun inekhewel in hats jitajayan, maꞌ qaꞌ naꞌn initjiꞌtejeꞌm qa les qiyiꞌija quꞌ jinewet-suꞌun. m 13 ¿Ƚekpaꞌ jiyikfelitets in hats juꞌun jiꞌtejeꞌm paꞌ Intata qa ƚakhaꞌ qa iꞌnꞌinit jiꞌtejeꞌmek? Paꞌ Espíritu Santo hikpaꞌ jiyeƚisij paꞌaj jiyikfelitets akaꞌan. n 14 Yekheweliꞌƚ hiꞌweniꞌƚha qa yekheweliꞌƚ quꞌ henfeliꞌƚ in yijaaꞌija paꞌ Intata in nukinjuꞌ haꞌ Ƚaꞌs qe hakhaꞌan Eqiƚinaꞌx haꞌne seheꞌ epjiꞌ. o  













 4:3 1Jn 2:18,22; 2Jn 7 f 4:4 Ro 8:31; Col 1:27; 1Jn 3:20; Jn 12:31 g 4:5 Jn 17:6; 2P 2:20 h 4:6 Jn 8:47; Mr 13:5‑6; 1Co 2:12; 1Ti 4:1 i 4:7 1Jn 2:29 j 4:9 Mr 9:37; Jn 1:14,18; 3:16,18; 10:28 k 4:10 Jn 3:16; 1Jn 2:2 l 4:11 Jn 13:14; 15:12; Ro 13:8; 1Ts 4:9; 1P 1:22 m 4:12 Ex 33:20 n 4:13 Jn 15:4‑7; 1Jn 2:6,24,27‑28; 3:6,24; 4:15‑16; Ap 3:22 o  4:14 Ro 1:3 e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 651

1 JUAN 4​, ​5

15  Week

pakhaꞌ quꞌ nitꞌijets haꞌ Jesús in Ƚaꞌs paꞌ Intata qa paꞌ Intata qaꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm pakhaꞌan, qa pakhaꞌan qaꞌ naꞌn jiꞌij jiꞌtejeꞌmek paꞌ Intata. p 16 Qa inekhewel hats jinikfeꞌlets qa niteꞌ jiteqekuꞌukꞌi iye paꞌ Intata in qi paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx inij. Paꞌ Intata ƚakhaꞌ witeqsuꞌunkaꞌx. Qa paꞌquꞌ nanaꞌliꞌm ƚeqsuꞌunkaꞌxiꞌij paꞌ Intata qa week iye eneꞌ jukhew, pakhaꞌan qaꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm paꞌ Intata, paꞌ Intata qaꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌmek pakhaꞌan. 17 Qa akaꞌan quꞌ injunyejeyeꞌ qaꞌ les qiyiꞌija quꞌ notpol inij paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx hatsꞌinha quꞌ namtaxets paꞌ ƚahatsꞌij quꞌ nejeyumtshentax eneꞌ week qaꞌnteꞌ jineꞌnijiweyiꞌim qe ham paꞌquꞌ jinetjumtiꞌijkii. Qe in mexe juꞌunipjiꞌ haꞌne seheꞌ qaꞌ jinewet-suꞌun in ƚunyeꞌjek haꞌ Jesús in qi in ineqsuꞌun. q 18 Paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx taꞌƚets quꞌnteꞌ jineꞌnijiweꞌyeꞌ. Qa paꞌquꞌ neꞌnijiwei qe hats yumti quꞌ nattanithenhetii hatseꞌ qe pakhaꞌan hamiꞌm paꞌ yijaaꞌija in witeqsuꞌunkaꞌx. r 19 Inekhewel hats jitesuꞌun paꞌ Dios qe Ƚakhaꞌ yojo in jiyisuꞌun. s 20 Paꞌquꞌ nitꞌij: —Yakhaꞌ hisuꞌun paꞌ Intata,— qa napjaxƚiꞌim paꞌquꞌ hats ƚejefeyeꞌtaxipjiꞌ haꞌ Cristo, pakhaꞌan ejtitsax. Qe paꞌquꞌ niteꞌ nisuꞌuneꞌ paꞌquꞌ ƚejefeyeꞌtaxipjiꞌ haꞌ Cristo in yiꞌwentax qa ¿paꞌn ƚunyeꞌj quꞌ nisuꞌun paꞌ Intata in niteꞌ yiꞌwen? t 21 Qa akaꞌ wiꞌtlijei jiyeƚisij paꞌ Intata yitꞌij: —Paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nisuꞌunija paꞌ Intata les ƚeꞌwis quꞌ nisuꞌunija iye paꞌquꞌ ƚejefeyiꞌipjiꞌ.—  











5

1   Week

¿Ƚekpaꞌ taꞌƚets in jitꞌanipjiꞌ haꞌne seheꞌ epjiꞌ?

pakhaꞌ quꞌnteꞌ neqekuyiꞌikꞌi haꞌ Jesús in hikhaꞌ Cristo, pakhaꞌan hats nekijfikꞌi paꞌ Intata. Qa paꞌquꞌ jukheweꞌ quꞌ nisuꞌun paꞌ Intata, pakhaꞌan qa yisuꞌun iye pakhaꞌ iꞌnkꞌa nekijfikꞌi iye paꞌ Intata. u 2 In jitesuꞌuunija paꞌ Intata qa jitaqsiijkii iye paꞌ yisuꞌun maꞌ qa jinikfeꞌljeetsekha in yijaaꞌija in jitesuꞌun iye peꞌ hats ƚelitsij. 3 In jitaqsiijkii paꞌ yisuꞌun paꞌ Intata ikjiꞌ jitesuꞌun paꞌ Intata. Qa in jitesuꞌuunija paꞌ Intata, maꞌ qa niteꞌ jutsitax quꞌ jintaqsiijkii paꞌ yisuꞌun. v 4 Qe week pakhaꞌ quꞌ hats nenekijfikꞌi paꞌ Intata pakhaꞌan hats tꞌanipjiꞌ paꞌ ƚunyeꞌj haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ. ¿Qa ƚekpaꞌ taꞌƚets in jitꞌanipjiꞌ paꞌ ƚunyeꞌj haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ? Paꞌ niteꞌ inqekuyeꞌj hikpaꞌ taꞌƚets in jitꞌanipjiꞌ. 5 ¿Qa ƚek pakhaꞌ paꞌ tꞌanipjiꞌ paꞌ ƚunyeꞌj haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ? Pakhaꞌ niteꞌ yeqekuꞌukꞌi haꞌ Jesús in hikhaꞌ Ƚaaꞌsija paꞌ Intata. w 6 Hakhaꞌan in nam qa jutsiqaxij kakhaꞌ ƚunyeꞌjkii in iꞌnkꞌaa wempuliꞌjjiꞌ haꞌ iweliꞌ qa in tꞌilitfikꞌi iye keꞌ ƚꞌathits, hakhaꞌan Jesucristo. Niteꞌ ewiꞌƚƚe  









p  4:15 Jn 9:22; Fil 2:6 q 4:17 Mt 10:15; 11:22,24; 12:36; 2P 2:9; 3:7; Jud 6; Jn 14:10‑11; 15:9‑10; 17:11,15,18 r 4:18 Ro 8:15; Ef 4:11‑16 s 4:19 2Ts 2:13 t 4:20 1Jn 1:10; 2:9‑11; 3:10,14‑17 u 5:1 1Jn 2:29 v 5:3 Dt 30:11; Mt 11:30; 23:4,23 w 5:5 1Co 15:57; 2P 2:20; Jn 5:19; 14:1; He 1:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 JUAN 5  652

in wempuliꞌjjiꞌ haꞌ iweliꞌ, qe keꞌ ƚꞌathits iye in tꞌilitfikꞌi. Qa kekheweꞌ yaqsiijkii in taꞌƚets paꞌ Espíritu Santo maꞌ qa jutsiqaxij in hikhaꞌ Cristo. Paꞌ Espíritu Santo ewiꞌƚƚe in yaqsiijkii paꞌ yijaaꞌija. x 7 Wetshetkꞌewiꞌƚ ekeꞌ jutsiqetsij: y 8 paꞌ Espíritu Santo, qa kaꞌ ƚunyeꞌjkii in iꞌnkꞌaa wempuliꞌjjiꞌ haꞌ iweliꞌ qa in tꞌilitfikꞌi iye keꞌ ƚꞌathits, eneweꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ ewiꞌƚ paꞌ ƚꞌanyejeyij. z 9 In jitꞌekumijuꞌƚ paꞌquꞌ nenfel peꞌyeꞌ paꞌquꞌ jukheweꞌ qa niteꞌƚe jinikfeꞌlets me yijaaꞌija, qa pakhaꞌƚe Intata paꞌ nifel qa yijaaꞌija yijatꞌij. Qa hik taꞌƚijupiꞌ in nifel in Ƚaaꞌsija haꞌ Jesús qa yijaaꞌija. a 10 Paꞌ quꞌnteꞌ neqekuꞌyeꞌ haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios qa paꞌ Espíritu Santo, taꞌƚets paꞌ ƚataweꞌj in yumtiiꞌija in ewiꞌƚƚe in Ƚaaꞌsija paꞌ Dios. Qa pakhaꞌƚe quꞌ neqekuꞌ paꞌ Intata, pakhaꞌan yiwejtitsinentax paꞌ Intata qe niteꞌ tekꞌenets paꞌ Intata in nifel in Ƚaaꞌsija haꞌ Jesús. b 11 Ekeweꞌen ƚeꞌlijei paꞌ Dios yitꞌij inwets in hats jiyeƚisij paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, pakhaꞌ witiƚaꞌx taꞌƚets haꞌ Ƚaꞌs. 12 Paꞌquꞌ netkꞌenets haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Intata, maꞌ qaꞌ hats nanaꞌliꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. Qa paꞌ quꞌnteꞌ netkꞌeneꞌets haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Intata, pakhaꞌan hamiꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. c 13 Hikaꞌaƚ eꞌm haneꞌen ekheweliꞌƚ in niteꞌ ƚeqekuꞌuƚ haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Intata, maꞌ qaꞌ enikfeꞌliꞌƚetsha in hats naꞌliꞌƚ eꞌm paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. d 14 Haneꞌej hats jinikfeeꞌletsha paꞌ Intata quꞌ jiꞌniyinijets peꞌyeꞌ pekheweꞌ quꞌ ƚexkeliꞌij inwets, ƚakhaꞌ hats jiyepiyeꞌ. e 15 Quꞌ jinenikfeꞌlets paꞌ Intata in jiyepiyeꞌ quꞌ jiꞌniyinijets peꞌyeꞌ qaꞌ jinenikfeꞌljeetsek in jiyeƚisij paꞌquꞌ jiꞌniyinijets. f 16 Quꞌ iꞌweniꞌƚ paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ eneweꞌ inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa niteꞌƚe yekaꞌxii paꞌ witwamhiꞌ, qaꞌ iyiniꞌƚipjiꞌkii, qa paꞌ Intata qa naqꞌayinij hatsꞌinha qaꞌ mexe netis ekuꞌnij iye paꞌquꞌ ƚiƚaꞌxeꞌ. Akaꞌan in hitꞌij ujaꞌxƚe in kꞌiyetij pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qa niteꞌƚe yekaꞌxii paꞌ witwamhiꞌ. Naꞌl paꞌ ewiꞌƚ witwuƚꞌax jiyamitii paꞌ witwamhiꞌ. Qa akaꞌan qa niteꞌ hitꞌiƚij ewets quꞌ iyiniꞌƚipjiꞌ pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii. 17 Week pakhaꞌ niteꞌ ƚeꞌwis taꞌƚets paꞌ witwuƚꞌax. Qa naꞌlƚe paꞌ witwuƚꞌax, niteꞌ jiyekaꞌxii paꞌ witwamhiꞌ. 18 Jinikfeꞌlets iye week naꞌaj hats nekijfikꞌi paꞌ Intata qa hats niteꞌ yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax qe paꞌ Intata hats yejeƚets qa paꞌ inwoꞌmet (Satanás) qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ netꞌekuꞌmets. g 19 Jinikfeꞌlets iye in yatsatꞌetsꞌinij paꞌ Intata. Qa week haꞌne seheꞌ ipjiꞌ pekheweꞌ niteꞌ yatsatꞌetsij paꞌ Intata pekheweꞌen yatsatꞌetsij paꞌ inwoꞌmet (Satanás).  

























x  5:6 Mr 1:11; Jn 1:34; 15:26; 17:1; 1Jn 1:7; 4:10; Hch 26:5 y 5:7 Dt 19:15; Mt 18:16; Jn 8:17‑18 z 5:8 Jn 1:32; 19:30,34; 20:22 a 5:9 Jn 5:36‑37; 8:18 b 5:10 Gn 3:4 c  5:12 Jn 3:15,36; 5:24; 6:40,47 d 5:13 1Jn 3:23 e 5:14 Mt 7:7,8; Jn 9:31; 11:22; 14:13; 1Jn 3:22 f 5:15 Stg 1:5; Jn 11:22; 16:24 g 5:18 Jn 17:12; 1P 1:5; Jud 24; Ap 3:10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 653 20  Jinikfeꞌlets

1 JUAN 5

iye haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Intata in nametsjuꞌ haꞌne seheꞌ qa jiyeƚisij paꞌ inikfeliyaxitsets maꞌ qa jinikfeꞌlets paꞌ yijaaꞌija in Dioosija. Inekhewel in hats juꞌun jiꞌtejeꞌm haꞌ yijaaꞌija. Hakhaꞌan Jesucristo, Ƚaꞌs paꞌ Intata. Hik hakhaꞌ Dioosija qa hik hakhaꞌ iye witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. h 21 Yilits, jeƚiꞌƚijuꞌƚ hasuꞌuj isuꞌuniꞌƚ quꞌ iyiniꞌƚii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ dioseꞌ ekeweꞌ wekwek. Amén.  

 5:20 Jn 1:14; 8:42; 10:38; 15:9; 17:21; 1Jn 1:2; 2:23‑24; 3:5,8; 1Ts 1:1

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 JUAN 1 Yakhaꞌ

Mexe wetfel.

witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij. Qa keꞌ efu a tꞌekuꞌmiijiꞌ paꞌ Intata qa week heꞌ ƚelits, hikheꞌ heꞌnqꞌikaꞌ ai. Hik hekheweꞌ iye qi in hisuꞌun. Niteꞌ yeƚꞌewiꞌƚƚe quꞌ hisuꞌun, qe week iye hekheweꞌ hats nikfeꞌlets paꞌ yijaaꞌija, yisuꞌun iye hekheweꞌen b 2 qe taꞌƚets keꞌ Intata ƚeꞌlijei in yijaalija, qa ekeweꞌen qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ jinaqamij. c 3 Kꞌiyinijets paꞌ Intata qa haꞌ Ƚaꞌs Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo quꞌ netꞌiftits inwets qa quꞌ nenqꞌeletꞌinij iye qaꞌ jineƚisij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌx hatsꞌinha qaꞌnteꞌ jinteliyiꞌij quꞌ jintajayaanija qaꞌ qiyeꞌ iye quꞌ jinewetsuꞌunij in hats jitajayan. d  



4  Qi

Paꞌ ewiꞌƚ wiꞌtlijei tꞌejuyets paꞌ witeqsuꞌunkaꞌx.

in yeꞌƚeꞌwisiꞌmkii in hewetweniꞌƚ heꞌ ujaꞌx hekheweꞌ elits qa hiꞌwen in yijaaꞌija in yijayan ekeweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata. e 5 Qa haneꞌej qa kꞌiyinij ewets efu quꞌ aqsiijijkiiha kakhaꞌ wiꞌtlijei in yitꞌij quꞌ jinewet-suꞌun inekhewel in hats jitajayan haꞌ Cristo. Akaꞌ wiꞌtlijei in hikaꞌ niteꞌ inkꞌayik hik akaꞌ hayiits naꞌl ineꞌm in iꞌnkꞌaa jitajayan haꞌ Cristo. f 6 In jitesuꞌuunija paꞌ Intata maꞌ qa jitaqsiijkii paꞌ yisuꞌun. Qa akaꞌ wiꞌtlijei in yitꞌij inwets quꞌ jintesuꞌun pekhewepeꞌ, hik akaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata quꞌ jintaqsiijkii. Akaꞌan hayiits ƚꞌimpiꞌyeꞌeƚij. g  



7 Qe

Paꞌ yijaaꞌija in niteꞌ witqekuyeꞌjij paꞌ Cristo.

olots peꞌ iwotkꞌonhetsits nekipjiꞌ haꞌne week seheꞌ. Eneweꞌen niteꞌ nifel haꞌ Jesucristo in nametsjuꞌ haꞌne seheꞌ qa hik ƚꞌeseninyejei eneꞌ a  1 Paꞌ Juan wenqꞌikaꞌai peꞌ efu. Akaꞌan naꞌl peꞌ yumti quꞌ nenqꞌikaꞌai peꞌquꞌ ƚelijtsitjiye qa naꞌl iye peꞌ yumti quꞌ nenqꞌikaꞌai neꞌej efuꞌija. b 1 Ro 16:13; 1P 5:13; 2Jn 13; Jn 8:32; 14:6; 1Ti 2:4 c 2 1Jn 1:8 d 3 1Ti 1:2; 2Ti 1:2; He 1:2; 1Jn 4:12 e 4 3Jn 3‑4 f 5 1Jn 3:11 g  6 1Jn 2:5; 5:3; Sal 103:18; Mr 7:8; Jn 14:15,21,23; 15:10

654 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 655

2 JUAN

seheꞌ ipjiꞌ. Qa pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii akaꞌan pakhaꞌan iwotkꞌonhetsaxƚe qa ƚꞌejuihife iye haꞌ Cristo. h 8 Jeƚiꞌƚijuꞌƚha akaꞌan hatsꞌinha qaꞌnteꞌ anqamiꞌiƚij pekheweꞌ hats naꞌliꞌƚ eꞌm enistitsiꞌƚ hatseꞌ hatsꞌinha qaꞌ weekeꞌ wetets quꞌ namtaxets quꞌ estiꞌyiꞌƚij hatseꞌ. i 9 Week pakhaꞌ quꞌ nittaxijets quꞌ hats nijayan haꞌ Cristo qa hats iꞌntaxjiꞌtejeꞌm paꞌ witꞌikheyiꞌj qa in yamets ƚahatsꞌij qa yiliꞌij iye, maꞌ qa hats yiliiꞌijha hats niteꞌ tepilets, qe niteꞌ hayiits quꞌ natsatꞌaxij paꞌ Intata. Qa paꞌquꞌ ewiꞌƚeꞌ quꞌ hats naꞌn jiꞌtejeꞌm paꞌ witꞌikheyiꞌj, qe pakhaꞌan hayiits yatsatꞌaxij paꞌaj paꞌ Intata qa haꞌ Ƚaꞌs iye. j 10 Quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ nanamiꞌƚ ewets quꞌ nitꞌijets quꞌ nenfel ekeꞌ wiꞌtlijei qa ham ƚiꞌim keꞌ hats iꞌnqꞌijatshenij haꞌ Cristo, qa hasuꞌuj iwhiniꞌƚifi peꞌquꞌ etsiꞌyiꞌiƚ. Hasuꞌuj iye itꞌiƚijets: —¡Ƚeꞌwis in ƚanam!— k 11 Qe pakhaꞌ quꞌ nitꞌijets: —¡Ƚeꞌwis in ƚanam!— pakhaꞌan hats hik ƚunyeꞌj quꞌ nifenij paꞌ yaqsiijkii in uƚꞌax. l  







12  Olotstax

Wetfel.

keꞌ hisuꞌuntax quꞌ henfeliꞌƚ eꞌm qa niteꞌƚe hisuꞌun quꞌ henjiꞌ haꞌne witfaakanek. Qꞌax quꞌ ƚekeꞌyeꞌ hatseꞌ quꞌ natsamiꞌƚ ei qaꞌ jintafaakateijuꞌha, maꞌ qa qiyiꞌija quꞌ jeꞌƚeꞌsitsiꞌimkii. m 13 Eneweꞌ ƚelits keꞌ ejefekiꞌ, hikkeꞌ tꞌekuꞌmiijiꞌ iye paꞌ Intata wetfel ei. Hats ujaꞌxƚe.  

 7 Fil 3:3; 1Jn 2:18,22; 4:3 i 8 2P 2:13 j 9 Jn 5:12; 8:31‑32,41; 15:4‑16; 1Jn 2:21‑23,27; Mt 11:27; He 1:2 k 10 Jn 1:12; 6:21; 13:20 l 11 1Ti 5:22; Ef 5:11; 1Ti 5:22; Jud 23 m  12 3Jn 13; Jn 15:11 h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

3 JUAN 1 Yakhaꞌ

Juan wenqꞌikaꞌai paꞌ Gayo.

witlijtsitjii tenekꞌenheꞌyij hikaꞌ eꞌm haꞌne witfaakanek akhaꞌ Gayo. Yakhaꞌ qi in kꞌesuꞌun. a 2  Yejefe

Juan qi in yisuꞌun paꞌ Gayo.

qi in kꞌesuꞌun, yakhaꞌ ewiꞌƚƚe in kꞌiyinijets paꞌ Intata quꞌ neꞌfenij week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ aqsiijkii qa kꞌiyinijets iye quꞌ nafits in yijaaꞌija in ƚijayan paꞌ Intata quꞌ ham aatsꞌeyeꞌ. b 3 Qi in tsiꞌsinhetiꞌmkii in namyii heꞌ ujaꞌx inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata qa nifel yeꞌmikꞌi paꞌ ejunyeꞌj in yijaaꞌija in ƚijayaanija paꞌ Intata. c 4 Les qiijiija qa ƚeꞌwisjiꞌij yeꞌmkii qa kꞌimpiyeꞌjiꞌjij hekheweꞌ yijatshenhei in niteꞌ yiliꞌij in yijayaanija keꞌ Intata ƚeꞌlijei. d 5 Yejefe qi in kꞌesuꞌun, yakhaꞌ hitꞌij ewets in qiꞌija in ƚeꞌwis kaꞌ eqfenyeꞌjij in ƚeneqjunuꞌuj qa ƚꞌiftitsꞌets iye hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo. Qa qiꞌija iye in ƚeꞌwis in ƚeneqjunujiꞌjij pekheweꞌ niteꞌ ƚenikfeltaxij hats yijayan haꞌ Cristo. 6 Eneweꞌen in yamjii naꞌaj witset qa nifeljiꞌijkii paꞌ eqfenyejeijiꞌjij in qiꞌija in ƚisuꞌun qa ƚeneqjunuꞌuj iye, iꞌnjiijifi peꞌ witlitsitjii qa nifeljiꞌjiꞌm peꞌ hats yijayan haꞌ Cristo. Qa kꞌiyinij ewets quꞌ iꞌfenij week paꞌquꞌ hamiꞌikꞌui quꞌ netꞌejuyets quꞌ nakkii iye quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei qe hik akaꞌ yisuꞌun paꞌ Intata hatsꞌinha qaꞌ ƚeꞌwiiseꞌƚe quꞌ nakkii iye, e 7 qe ƚekhewel in ikkii taꞌƚets in tꞌithayiꞌyiꞌm haꞌ Jesucristo qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ naꞌaj tistaxij pekheweꞌ niteꞌ yijayan haꞌ Cristo. f 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ inekhewel quꞌ jintaqsiijkiyek peꞌyeꞌ hatsꞌinha qaꞌ week jiꞌntꞌithayiyiꞌƚ pekheweꞌen. Maꞌ qaꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ewiꞌƚ jinaꞌnijiꞌ paꞌ iꞌnithayijkit in jitefel keꞌ Intata ƚeꞌlijei.  











 1 2Jn 1; Jn 14:6; 1Jn 5:20 b 2 1Ti 1:10 c 3 Jn 15:26; Hch 26:5; 2Jn 4 d 4 Jn 15:11; 1Co 4:14; Ga 4:19; Fil 2:22 e 6 Mt 16:18; 1Co 10:31; 14:4; 16:6; Ap 1:4; Hch 15:3; 20:38; 21:5; Ro 15:24; 2Co 1:16; Tit 3:13; 1Ts 2:12 f 7 Jn 10:25; Hch 15:14; Ap 14:1; 1Co 9:15‑18 a

656 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 657

9 Yakhaꞌ

3 JUAN

Paꞌ Diótrefes uƚꞌax paꞌ ƚunyeꞌj.

in hikaꞌ kaꞌ hayiits witfaakanek tꞌejuitaxets hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo, qa hakhaꞌƚe Diótrefes qa niteꞌ yisuꞌun qe ƚakhaꞌ yisuꞌuntax quꞌ les qi quꞌ netnekꞌenhei qa niteꞌ tsisuꞌuntaxiꞌƚ yekheweliꞌƚ in heinekꞌenheꞌyiꞌƚij hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo. g 10 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ natsamii hatseꞌ qaꞌ week henfeljiꞌjuꞌ hekheweꞌ hats yijayan haꞌ Cristo kaꞌ ƚunyeꞌj haꞌ Diótrefes qi in uƚꞌax qa uƚꞌetsikꞌi iye peꞌ ƚeꞌlijeyiꞌƚ yiwetskii. Qa ekeweꞌen niteꞌ ujaꞌxƚe quꞌ naqsiijkii qe naꞌl iye kakhap iye yaqsiijkii kakhaꞌan, in tꞌoqoweijiijuꞌƚ hekheweꞌ inejefets in yamtaxii paꞌaj keꞌ witlijtsitjii hik hekheweꞌ ikijfikꞌi quꞌ nenfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei. Qa peꞌ neqjunutaxij maꞌ qa yiwuꞌmikꞌuifikꞌi keꞌ ƚeꞌlijtsitjii. h  

11 Yejefe

Paꞌ Demetrio ƚeꞌwis paꞌ ƚunyeꞌj.

qi in kꞌesuꞌun, yakhaꞌ hitꞌij ewets quꞌ hasuꞌuj eneqjeyuꞌuj quꞌ aqsiijkii paꞌ uƚꞌax. Eneqjeyuꞌuj yijatꞌij quꞌ aqsiijkii paꞌ qi ƚeꞌwis. Pakhaꞌ quꞌ naqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis pakhaꞌan yatsatꞌaxij paꞌ Intata. Qa pakhaꞌƚe quꞌ naqsiijkii paꞌ uƚꞌax pakhaꞌan niteꞌ nikfeꞌlets paꞌ Intata. i 12 Week yitꞌijets in ƚeꞌwis paꞌ yaqsiijkii haꞌ Demetrio. Qa week yitꞌijets iye in yijaaꞌija in yaqsiijkii paꞌ yitꞌij keꞌ Intata ƚeꞌlijei. Qa yekheweliꞌƚ iye hik akaꞌ hitꞌiƚijjuꞌ iye. Qa akhaꞌ hats ƚenikfeꞌlets week naꞌaj hitꞌiƚijjuꞌ in yijaaꞌija. j  

13  Olotstax

Wetfel.

keꞌ hisuꞌuntax quꞌ henfel eꞌm qa niteꞌƚe hisuꞌun quꞌ henjiꞌ haꞌne witfaakanek. 14 Qꞌax quꞌ ƚekeꞌyeꞌ hatseꞌ quꞌ natsam ei qaꞌ jintafaakateijuꞌha. 15 Naꞌlƚek paꞌ Intata quꞌ neƚisij paꞌ witꞌikesimeyaꞌx. Eneweꞌ ejuwaikal wetfel ei. Qa akhaꞌ quꞌ enfeliꞌmek hekhewep yijuwaikaliꞌƚ in hewetfeliꞌƚii. Qa hasuꞌuj paꞌ quꞌnteꞌ enfeliꞌim.  



g

 9 Mt 20:25‑28; 23:5‑12; Col 1:18; 1P 5:2‑3; 2Jn 9; Hch 18:27; Ro 16:1‑2; 2Co 3:1  10 1Ti 5:13 i 11 1P 3:17; 1Jn 4:4; Ex 33:20 j 12 1Jn 2:20‑21; Jn 21:24

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

JUDAS Judas mexe wetfel.

1 Yakhaꞌ

Judas, ƚeqejkunenek haꞌ Jesucristo, qa ƚekꞌinij haꞌ Jacobo (Santiago). Heꞌnqꞌikaꞌaƚ ei ekheweliꞌƚ pekheweꞌ tayaꞌyiijiꞌ paꞌ Intata Dios qa yisuꞌun iye qa yejeƚets iye qe taꞌƚets haꞌ Jesucristo. a 2 Naꞌlƚek paꞌ Intata quꞌ qi quꞌ nenqꞌeletiꞌƚ ej iye qa quꞌ les neƚisiꞌƚij iye paꞌ witꞌikesimeyaꞌx qa quꞌ qi quꞌ nesuꞌuniꞌƚ iye. b  

3  Yejefets,

Jeƚiꞌƚijuꞌƚ peꞌ iꞌnqꞌijatshentaxij qa niteꞌƚe yijayan.

yojo in qi in hisuꞌuntaxija quꞌ heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei in tꞌejuyets paꞌ iniƚijii niteꞌ yiliꞌij hikpaꞌ jeꞌweektaxij, qa humtiƚe quꞌ les ƚeꞌwiseꞌ quꞌ heꞌnqꞌikaꞌaƚij ei quꞌ kꞌakakƚiniꞌƚij quꞌ mawatlaniƚipjiꞌ paꞌ niteꞌ inqekuyejeyij, hikpaꞌ hats tisij paꞌ Intata week peꞌ hats yijayan qa niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ inkꞌayikꞌe. c 4 Qe naꞌl peꞌ ujaꞌx jukhew iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm niteꞌ watanalittax ƚeteꞌm, hik pekheweꞌ hayiits weꞌnikaꞌajjiꞌ paꞌaj quꞌ nattanithenhetii. Pekheweꞌen jukhew niteꞌ yijayan paꞌ Intata, yisuꞌun quꞌ nayaxkitipjiꞌ paꞌ ƚeqꞌiftitsheneyeꞌj paꞌ Intata hatsꞌinha quꞌ nitꞌijets quꞌ niteꞌ uƚꞌaxeꞌ quꞌ jinanawitjiƚiꞌij haꞌne iꞌneseꞌn, qa niteꞌ yisuꞌun iye quꞌ netꞌekuꞌmijuꞌƚ haꞌ ewiꞌƚƚe in Tenekꞌenhei inipjiꞌ qa Yatsatꞌetsꞌinij iye Jesucristo. d 5 Hisuꞌun quꞌ kꞌajamtikineniƚikꞌi, yemjeetax in hats week ƚenikfeꞌltaxiƚets ekeweꞌen, paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij in yilithin peꞌ Israel, yilithinikꞌui paꞌ seheꞌ Egipto, qa iꞌnkꞌaƚe paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa nilanjuꞌ peꞌ Israelꞌikꞌi peꞌ niteꞌ tekꞌenets. e 6 Qa hik ƚunyejei iye paꞌaj peꞌ angelits in niteꞌ yejeƚets paꞌ ƚunyejeitaxija naꞌ waꞌsjiꞌ, qe wattaliheniꞌ yijatꞌij peꞌ ƚetsetititstaxija, maꞌ qa paꞌ Intata qa yeniꞌ paꞌ qi in nookii in nopheꞌƚjuꞌ qa yaqsiꞌjijup paꞌ neƚujiꞌ quꞌ newetjeyumtshentax peꞌ uƚꞌets. f  





 1 Mt 13:55; Mr 6:3; Ro 1:7; 1Co 1:24; 1Ts 1:4; 5:23; 2Ts 2:13; Jn 17:11,15; 1P 1:5  2 1P 1:2; 2P 1:2 c 3 Tit 1:4; 1Ti 6:12; 2Ti 4:7; 2P 2:21 d 4 1P 2:8; Ga 2:4; 2Ti 3:6; Mr 7:22; Ro 5:6; Tit 1:16; 2P 2:1; 1Jn 2:22 e 5 1Co 10:1‑11 f 6 Gn 6:1‑4; 2P 2:4 a

b

658 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 659

JUDAS

7 Qa

hik ƚunyeꞌj iye paꞌ Sodoma qa paꞌ Gomorra qa pekhewep witsetits metitsiꞌm, in wanawitjiƚejuꞌkii qa in wapilƚe wetjuꞌƚkii iye, qa paꞌ ƚunyejeikii paꞌaj qa wetjeyumtshentaximijupiꞌ paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌkii hatseꞌ peꞌquꞌ namii paꞌ feꞌt niteꞌ yiliꞌij. g 8 Qa hik ƚunyejei pekheweꞌ iꞌniꞌƚ etjiꞌtejeꞌm, in itsowoƚꞌax qa yumtiƚe peꞌyeꞌ qa yaqsiijkii, qa yitꞌesinhet paꞌ ƚꞌeseꞌn in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, yuten week paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ netnekꞌenhei qa niteꞌ yaatseꞌetsjuꞌ in uƚꞌax ƚꞌanyejeyij paꞌquꞌƚe ƚunyeꞌjeꞌ pekheweꞌ quꞌ qitseꞌjiꞌ. h 9 Paꞌ qijiꞌ ángel Miguel nijiweꞌyets iye quꞌ uƚꞌetsiꞌikꞌi peꞌquꞌ nitꞌij, paꞌ inwoꞌmet in tejitheitaajetskii quꞌ nenfeliꞌm paꞌ iꞌniꞌ peꞌ ƚenutsikꞌi paꞌ Moisesꞌikꞌi, qe yitꞌijets yijatꞌij: —¡Paꞌ yatsatꞌaxyij quꞌ naqꞌayinij!— i 10 Qa pekheweꞌƚeꞌen peꞌ yitꞌij ƚetets in inejefetsipjiꞌ paꞌ Intata qa uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyij paꞌ quꞌnteꞌ nenikfeꞌleꞌets, qa paꞌ nikfeꞌltaxets in niteꞌ qi, qa hik ƚunyejei neꞌej inqaꞌmetets in nekfikꞌi qa nikfeꞌlets paꞌ ƚunyejeiƚe ek. Qa ekeweꞌen qa hik ekeweꞌ quꞌ niwuƚꞌenhetjuꞌ. 11 ¡Hiyeꞌ enewusits yijaatꞌij pekheweꞌen! Qe ƚekhewel ikikꞌi paꞌ witꞌikheyiꞌj ikikꞌi iye paꞌaj paꞌ Caín, qa in yisuꞌun quꞌ nanaxij ƚꞌastai, maꞌ qa yisuꞌunija in ikikꞌi paꞌ witꞌikheyiꞌj ikikꞌi iye paꞌaj paꞌ Balaam, nanhiyuꞌupjiꞌkii peꞌquꞌ netnekꞌenhei qaꞌ uƚꞌetseꞌjuꞌ hatseꞌ in ƚunyeꞌjek paꞌ Coreꞌikꞌi. j 12 Eneweꞌen hik ƚunyejei naꞌaj wekwek iftsaxets quꞌ jinafꞌaliꞌipjiꞌ in niteꞌ jiteꞌwen in ekufetsiꞌƚij naꞌaj ƚaqsiiƚijkii qa niteꞌ wepin wetjuꞌƚ iye, ewiꞌƚƚe in watjamtiƚiꞌijƚetets quꞌ netekjuꞌ. Eneweꞌen hik ƚunyejei iye wasil ham iweliꞌyeꞌjiꞌ qa yekaꞌxƚe naꞌaj tꞌunikꞌi, hik ƚunyejei iye neꞌej najkak quꞌ ham ƚeyeꞌ in yamtaxets quꞌ netei, maꞌ qa in tenitꞌijphaꞌm peꞌ ƚefitetsꞌij maꞌ qa hats wetsjukꞌij in waꞌm. k 13 Hik ƚunyejei iye neꞌej qitsikꞌi ƚeqe tꞌuyuyits naꞌaj qi iweliꞌ in nejetiꞌ naꞌaj ƚotkoyek naꞌaj ƚꞌehuf, qe in iꞌnqꞌijatshen qa nejetiꞌ paꞌ yeqwepin. Hik ƚunyejei iye neꞌej footekii in niteꞌ ikesimeniꞌ paꞌquꞌ naꞌniꞌ, paꞌ qi in nookii hats wanaqsiꞌjijup quꞌ netꞌejuyets pekheweꞌen qaꞌ pakhaayiꞌij quꞌ naꞌniꞌkii. l 14 Hik eneweꞌ iye iyetij paꞌaj paꞌ Enocꞌikꞌi, hikpaꞌ wetsjuk tatsai (7) paꞌ ƚetset peꞌ taꞌƚets paꞌ Adanꞌikꞌi. Paꞌ Enoc qa yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij quꞌ nenekijjuꞌ peꞌ milits qa milits yamets peꞌ ƚijtsꞌeyekjuꞌ, m 15 qe qaꞌ nejeyumtshen eneꞌ week, qaꞌ nitanithenij iye week peꞌ yaqsiijkii pekheweꞌ uƚꞌets, qaꞌ nitanithenij iye in uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyets pakhaꞌan.— n 16 Pekheweꞌen niteꞌ yisuꞌun qa pekhel ƚꞌanyejeyijkii week paꞌquꞌ nanaqsiijkii, weꞌniyayittaxij qa pekhel ƚꞌanyejeyijkii week naꞌaj  

















 7 2P 2:6; 2Ts 1:8 h 8 2P 2:10 i 9 Dn 10:13,21; 12:1; Ap 12:7; Lc 1:19; 1Ts 4:16; Mt 4:1,10; 8:4; Hch 13:10; Sal 77:20; He 3:2 j 11 Gn 4:1‑17,24‑25; He 11:4; 1Jn 3:12; Nm 16:1,32; 22:5; 2P 2:15 k 12 1Co 11:17‑22; 2P 2:13; Pr 25:14 l 13 Is 14:12‑15; Ap 1:16; 8:10; 9:1; Mt 6:23; Jud 6; 2P 2:17 m 14 Gn 5:18; Dt 7:10; 33:2; Mr 8:38; 1Ts 3:13; 2Ts 1:7; He 12:22 n 15 2P 2:5‑6 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

JUDAS  660

wanaqsiijkii, ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌunƚe, in iyet wenikfelitets wekwek, qa hamƚe wejuꞌƚiꞌij peꞌ yitꞌij, yaqsiijijetskii paꞌ yisuꞌun quꞌ ƚeqfenyejeyiꞌij pekhewep qa yeqifꞌeliꞌijjuꞌ. o 17 Qa ekheweliꞌƚ, yejefets, hasuꞌuj antapiꞌiƚikꞌi kekheweꞌ wiꞌtlijei hayiits nefeliƚiꞌm hekheweꞌ ƚeqe apóstoles haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo. 18 Hekheweꞌen in yitjiiƚij ewets: —Pekheweꞌ tekeꞌlenjuꞌ neƚuts naꞌl hatseꞌ peꞌquꞌ qi quꞌ neqekuꞌ qaꞌ nawitjiꞌiƚijiꞌ peꞌquꞌ ƚeꞌlijeyeꞌ, qa ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ nisuꞌunƚe uƚꞌax.— p 19 Eneweꞌen hik eneweꞌ taꞌƚets in yeqetꞌetsjuꞌkii, eneweꞌen in iƚii ewiꞌƚƚe in iƚiyijup haꞌne seheꞌ ipjiꞌ, hamitsjiꞌ paꞌ Espíritu Santo. q 20 Qa ekheweliꞌƚ, yejefets, week neƚuts ijatsheniꞌƚfikꞌi paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚij haꞌ Cristo, iyiniꞌƚ qa paꞌ Espíritu Santo qaꞌ neꞌfeniꞌƚij quꞌ iyiniꞌƚ. r 21 Aqsiiƚijkii akaꞌan hatsꞌinha qaꞌnteꞌ eꞌwisitsiꞌiƚjiꞌ paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌx paꞌ Intata in hats ƚoꞌnotkiꞌiƚikꞌui paꞌ ƚeqꞌiltaꞌx haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. s 22 Iftitsꞌiƚijets pekheweꞌ eseweitaxijkii. 23 Qa pekhewep qaꞌ aqsiꞌjiꞌƚij quꞌ ilithiniꞌƚikꞌui paꞌ feꞌt. Qa pekhewep qaꞌ enqꞌeletiꞌƚij qa enikꞌesƚeꞌeƚij, qa hasuꞌujƚe quꞌnteꞌ jeƚiꞌiƚijuꞌƚ pekheweꞌ tꞌijatshenhetiꞌyij hasuꞌuj kuꞌmijuꞌƚ hik eqjunyejeyiꞌij peꞌquꞌ ƚeqhinatayeꞌ tꞌesits niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ anatkin. t 24 Qa pakhaꞌ ewiꞌƚƚe Eqiƚinaꞌx, hikpaꞌ ewiꞌƚƚe in ƚekeꞌ quꞌ netꞌunhetiꞌƚ qaꞌ niteꞌ anamiꞌiƚjuꞌkii, qa wejuꞌƚij iye quꞌ nekaꞌxiƚets paꞌ iꞌniꞌ paꞌ ƚesaꞌx qa qi quꞌ eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii qa ham iye peꞌquꞌ ewuƚꞌetsiꞌiƚ. u 25 Paꞌ ewiꞌƚƚe Dios Eqiƚinaꞌx, qe taꞌƚets haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesucristo, ƚakhaꞌ neniwqinhetjiꞌha, ƚakhaꞌ wittata, niteꞌ yiliꞌij in wittata, ƚakhaꞌ tenekꞌenhei, hayiits paꞌaj in mexe ham paꞌquꞌ ƚahatsꞌiꞌij, qa haneꞌej iye, qaꞌ pakhaayiꞌij iye niteꞌ yiliꞌij. Amén. v  

















o  16 2P 2:10; Lv 19:15; Dt 10:17; 2Cr 19:7; Pr 28:21 p 18 1Ti 4:1; 2Ti 3:1; 1P 1:5,20; 2P 3:3 q 19 Ro 8:9; Fil 3:3 r 20 Ro 8:15‑16,26‑27; Ef 6:18 s 21 Jn 15:9‑10; 1Jn 4:16 t  23 1Co 3:15; 2Ts 1:8; Ap 11:11; Pr 6:16‑19; Zac 3:3‑4 u 24 Ro 16:25; Jn 17:12; Ef 1:4; 5:27; Fil 2:15; Col 1:22 v 25 Jn 5:44; Ro 16:27

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS

1

Paꞌ Jesucristo jiyikfelittaxets paꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ.

1   Haneꞌen

pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii paꞌ Dios tisij haꞌ Jesucristo hatsꞌinha quꞌ nethinij pekheweꞌ yijayan hakhaꞌan pakhaꞌ hats niteꞌ toxikꞌui ƚunyeꞌjkii hatseꞌ. Qa haꞌ Jesucristo qa tisij paꞌ ángel quꞌ netisij haꞌne ƚeqejkunenek Juan. a 2 Hik haꞌne Juan iyetij kekheweꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Intata, qa nifel iye kekheweꞌ iyetij haꞌ Jesucristo, qa week kekheweꞌ yiꞌwen. b 3 Ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ quꞌ niyinenikꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei nifel pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ qe niteꞌ yeqekuꞌukꞌi, qa ƚeꞌsitsiꞌmkii iye peꞌquꞌ nepiyeꞌekꞌi, qe tꞌekuꞌmijuꞌƚ qa niteꞌ yeqekuꞌukꞌi, qe paꞌ ƚahatsꞌij hats met.  c 4 Yakhaꞌ Juan henqꞌikaꞌaƚ ei ekheweliꞌƚ hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) witlijtsitjiyits iꞌniꞌ haꞌ seheꞌ Asia. Paꞌ Intata quꞌ neꞌfeniꞌƚ qa quꞌ nikesimenƚekii iye peꞌ atawjetsiꞌƚ, hik pakhaꞌ haneꞌej, qa pakhaꞌaj, qa hatseꞌ iye, qa peꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚunyejei paꞌ Espíritu Santo iye, hik pekheweꞌ iꞌnijup paꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx pakhaꞌan  d 5 qa haꞌ Jesucristo iye, hikhaꞌ yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij, hikhaꞌ yojoꞌoj in iƚaꞌx iye qa yamii naꞌ waꞌs, hikhaꞌ tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ week witꞌalheyipjiꞌ haꞌne seheꞌ. Haꞌ Cristo jiyisuꞌun qa yiwuꞌmikꞌui peꞌ inwuƚꞌets qe taꞌƚets keꞌ ƚꞌathits in tꞌilitfikꞌi, 6 maꞌ qa yaqsiꞌj ineꞌmijkii in jitenekꞌenhei, qa ƚaqa paꞌil inij qa jitꞌithayiꞌyiꞌm paꞌ ƚeqe Dios qa ƚatata iye, hikpaꞌ neniwqinhetjiꞌha qa hasuꞌuj quꞌ newetliꞌij. Amén.  e 7 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hats teꞌnilitjuꞌ nekijjuꞌ neꞌ wasil.  (Dn 7:13) Week quꞌ niꞌwen hatseꞌ, week pekheweꞌ yilan paꞌaj qa tijjeꞌmkii iye. Qa week peꞌ witsetits quꞌ qi quꞌ neqejtsiꞌleꞌ ej wetjuꞌƚ hatseꞌ. Ehe, hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ (Amén).  f  











a  1:1 Hch 2:18; Ro 6:19; 1P 2:16; Ap 22:6,8; Dn 2:28‑29,45; Gn 24:7; Mt 1:24; Hch 12:11; Jn 21:7 b 1:2 1Co 1:6; Ap 12:17; 19:10; 20:4 c 1:3 Ap 14:13; 16:15; 19:9; 20:6; 22:7,14 d  1:4 Tit 1:4; Ap 1:8,17; 3:1; 4:5,8; 5:6; 16:5 e 1:6 Ex 19:6 f 1:7 Is 19:1; Gn 12:3; 28:14; Zac 12:10; 14:17; Dn 7:13

661 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 1  662 8  Yitꞌij

paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios: —Yakhaꞌ hik yijunyeꞌj neꞌej witqꞌikatiꞌ “Alfa” qa neꞌej “Omega”. g Qe yakhaꞌ yaꞌhaneꞌej, qa yakhaꞌ iye yapakhaaꞌij, qa yakhaꞌ iye hatseꞌ. Yakhaꞌ ham yitꞌunhenyejiꞌijuꞌƚ.— h 9 Yakhaꞌ

Juan yiꞌwen iye paꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew.

Juan, ejefeꞌeƚipjiꞌ paꞌ Intata qa ewiꞌƚ juꞌunijiꞌ iye pakhaꞌ jitaatsꞌeꞌej qa niteꞌ jiꞌtaqsunijup iye qe inekhewel juꞌun jiꞌtejeꞌm paꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ Jesús. Yakhaꞌ haꞌniꞌkii haꞌne witqꞌopheƚiꞌweꞌt ƚeqewukꞌujiꞌ haꞌne iweliꞌ ƚꞌisƚaꞌwet ƚii Patmos, qe taꞌƚets in henfel keꞌ Intata ƚeꞌlijei qa in henfel iye kekheweꞌ iyetij haꞌ Jesucristo. i 10 Kakhaꞌ ƚeqe neƚujiꞌ haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij (domingo) paꞌ Espíritu Santo hikpaꞌ iꞌnyitjiꞌ, hikpaꞌ taꞌƚets in hepiꞌyeꞌ paꞌ yanuꞌui tꞌunikꞌi witꞌax in ƚetꞌunhenyeꞌjikꞌi ek naꞌaj ƚꞌaꞌx neꞌej foj. j 11 Qa yitꞌij: —Ikaꞌ paꞌquꞌ witfaakanekꞌe hekheweꞌ ƚiꞌwen, qaꞌ inqekenijii hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) witlijtsitjiyits iꞌniꞌ heꞌ witsetits Efeso, Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia qa haꞌ Laodicea.— 12 Maꞌ qa hetetwekꞌelaꞌxtax quꞌ hiꞌwen pakhaꞌ tꞌaxii paꞌ yithin yiwets. Qa in hats hetetwekꞌelaꞌx, qaꞌ hiꞌwen heꞌ wetsjuk tatsai (7) tsupjul fetewots oro yaqamax. k 13 Qa haꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ hekheweꞌ tsupjul fetewots, qa hiꞌwen hakhaꞌ hik ƚunyeꞌj haꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew, haꞌ ƚꞌuyhitjii yamiijuꞌ heꞌ ƚefꞌiyei, qa haꞌ ƚeqelutsax weniftii oro qꞌilimmikꞌi qa ƚꞌejuyiꞌj nekiꞌ. l 14 Heꞌ ƚꞌewkujits haꞌ ƚejiƚaꞌ foꞌija, hik ƚunyeꞌj naꞌaj lana qe foꞌija, hik ƚunyeꞌj iye naꞌaj ƚꞌifiwaꞌx in foꞌija. Heꞌ ƚotoy tꞌunitsikꞌiha kaꞌ ƚꞌuƚaꞌx in tujjiꞌha, in ƚunyeꞌjek naꞌaj feꞌt qe elejeꞌyija qa foꞌ. 15 Heꞌ ƚefꞌiyei hik ƚunyejei neꞌej bronce in leppepep qe iꞌnkꞌa tenitꞌijfikꞌi neꞌej witoxpꞌonhetjiyifi. Paꞌ ƚꞌaꞌx tꞌunikꞌiha in ƚetꞌunhenyeꞌjikꞌi ek naꞌaj ƚꞌaꞌx naꞌaj qi iweliꞌ qe tsujjetsjuꞌ. m 16 Haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi iꞌnjiꞌ heꞌ wetsjuk tatsai (7) footekii, qa haꞌ ƚejiꞌ qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi haꞌ ewiꞌƚ witqatsjikinet week yasƚax ƚꞌanu qa ƚꞌejuyiꞌj. Haꞌ ƚejuꞌs tujjiꞌha hik ƚunyeꞌj neꞌ junuꞌ qe tꞌunikꞌiha naꞌaj ƚꞌuƚaꞌx. n 17 In hiꞌwen, qa tsamifi heꞌ ƚefꞌiyei hik yijunyeꞌj quꞌ hawaꞌm. Qa hakhaꞌan qa tꞌekuꞌmyipjiꞌ haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi, qa yitꞌij: —Hasuꞌuj eꞌnijiwei, yakhaꞌ yojo qa yakhaꞌ iye tekeꞌlenjuꞌ, o 18 Yakhaꞌ iye paꞌ niteꞌ yiliꞌij in naꞌl. Yakhaꞌ iye hawaꞌm. Yakhaꞌ haneꞌej yiꞌƚaꞌx qa niteꞌ yiliꞌij quꞌ natsaꞌl. Yakhaꞌ naꞌl yeꞌm neꞌ ƚejinjei qe heinekꞌenheꞌyij naꞌ witwamhiyeꞌj qa naꞌ ƚeꞌnqꞌitsetꞌij neꞌ naxjuꞌ.  

















 1:8 Neꞌej Alfa griego ƚeqꞌikatiꞌ hik ƚunyeꞌj neꞌej “A” in yojo, qa Omega qa hik ƚunyeꞌj neꞌej witqꞌikatiꞌ “Z” in tekeꞌlenjuꞌ. h 1:8 Is 44:6; Ap 21:6; 22:13 i 1:9 Ap 1:2; 6:9; 12:17; 19:10; 20:4 j 1:10 Ap 4:2; 17:3; 21:10 k 1:12 Ex 20:18 l 1:13 Dn 7:13 m 1:15 Ez 1:24; 43:2; Ap 14:2; 19:6 n 1:16 Is 49:2; He 4:12; Ap 2:12,16; 19:15 o 1:17 Is 41:4; 44:6; 48:12; Ap 2:8; 22:13 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 663

APOCALIPSIS 1​, ​2

19 Ikaꞌajjiꞌ

kekheweꞌ ƚiꞌwen, kekheweꞌ haneꞌej ƚunyejeikii, qa kekheweꞌ iye quꞌ ƚunyejeyeꞌkii hatseꞌ. 20 Akaꞌan kakhaꞌ ƚunyeꞌjkiiha hekheweꞌ ƚiꞌwen wetsjuk tatsai (7) footekii iꞌnjiꞌ haꞌne tsꞌiyayikꞌi yikoi qa hekheweꞌ iye wetsjuk tatsai (7) tsupjul fetewots oro yaqamax. Hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) footekii hik nekheweꞌ hatseꞌ neꞌ hik ƚunyejei quꞌ angelitseꞌ in tenekꞌenheꞌyiꞌ neꞌ wetsjuk tatsai (7) witlitsitjiyits, qa hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) tsupjul qa hik hekheweꞌ neꞌ wetsjuk tatsai (7) witlitsitjiyits.—  

2

Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Efeso.

1   —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Efeso, qaꞌ itꞌij: “Hakhaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi heꞌ wetsjuk tatsai (7) footekii, qa ikikꞌi iye hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) tsupjul fetewots oro yaqamax, yitꞌij: 2 ‘Yakhaꞌ tsikfeꞌlets week kekheweꞌ ƚaqsiiƚijkii, qa kakhaꞌ ƚunyeꞌj iye in ƚꞌithayiꞌyiꞌƚ, qa in niteꞌ ƚonoꞌqmositiꞌƚij iye. Maꞌ qa niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ iwejinƚiꞌiƚ peꞌ uƚꞌax yaqsiijkii, qa tsikfeꞌlets iye in ƚijaajiniꞌƚ hekheweꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ apostolitseꞌ qa niteꞌƚe apóstoles, maꞌ qa ƚenikfeꞌliꞌƚets in ejtitsitsƚe. 3 Niteꞌ ƚonoꞌqmositiꞌƚij. Ƚꞌawtshetenhetiꞌyiꞌƚkii qe taꞌƚets kaꞌ Yii, qa niteꞌƚe athaꞌlaꞌliꞌƚjuꞌ. 4 Qa naꞌlƚe akaꞌ tꞌejui ejuꞌƚ akaꞌan: in hats ƚiliꞌiƚij kaꞌ yojo eꞌqsuꞌunkaꞌxiꞌƚyij. 5 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, ijamtiꞌiƚikꞌi kakhaꞌ ejunyejeyiꞌƚ in mexenteꞌ ƚanamiꞌƚ juꞌkii hik akaꞌaj. Maꞌ qaꞌ iliꞌiƚij akaꞌan qaꞌ aqsiiƚijkii iye kekheweꞌ ƚaqsiiƚijkii in yojo. Qa quꞌ niteꞌyeꞌƚe, qaꞌ natsamii naꞌ ƚaꞌniꞌƚiꞌ qaꞌ henitꞌijjiꞌ naꞌ iꞌntaxiꞌ neꞌ tsupjuꞌ fetewokiꞌ, quꞌ niteꞌ iliyiꞌiƚij kaꞌ ejunyejeyiꞌƚ. 6 Qa naꞌlƚe kaꞌ kꞌesuꞌuniꞌƚij in ƚuteniꞌƚ kakhaꞌ ƚunyejei nekheweꞌ nicolaítas, p hik nekheweꞌ yakhaꞌ iye in huten. 7 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qa nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits. Pekheweꞌ quꞌ nanaxij qaꞌ hetisij quꞌ netuj neꞌ ƚei neꞌ najkak taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij, hik nekheꞌ iꞌniꞌ naꞌ ƚewenqꞌenheꞌwet naꞌ Dios (paraíso).’ ”— q  











Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Esmirna.

8  —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Esmirna, qaꞌ itꞌij: “hakhaꞌ hik hakhaꞌ paꞌ yojo qa hik hakhaꞌ iye paꞌ tekeꞌlenjuꞌ, hik hakhaꞌ iye waꞌm, qa hik hakhaꞌ iƚaꞌx iye, yitꞌij: 9 ‘Yakhaꞌ tsikfeꞌlets in qi in ƚaatsꞌeꞌeƚij, qa tsikfeꞌlets iye in ifꞌiljetsitstaxiꞌƚ haneꞌej, qa aꞌpatunitsƚiꞌiƚ. Qa tsikfeꞌlets iye in uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyejeyiꞌƚ  

p  2:6 Nicolaítas ikjiꞌ, in yisuꞌun quꞌ niyinii peꞌ yijayan qa natkinijiꞌ wekwekƚe, iꞌnƚiꞌi qe wanawitjiꞌijifi ƚꞌesenits. q 2:7 1Jn 5:4‑5; Gn 2:8‑9; Lc 23:43; 2Co 12:4; Ap 22:2,14,19

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 2  664

ewetskii hekheweꞌ judioltax qa niteꞌƚe hik ƚunyejei quꞌ judioleꞌ, qe nakhaꞌƚe inwoꞌmet (Satanás) hik nakhaꞌ yijayan. 10 Hasuꞌuj eꞌnijiweꞌyiꞌƚ quꞌ nanamtaxiꞌƚ ewets kekheweꞌ quꞌ aatsꞌeꞌeƚij, qe naꞌ inwoꞌmet yuihinifi hatseꞌ peꞌquꞌ ujaꞌxeꞌ ekheweliꞌƚ neꞌ witqꞌopheƚitjii, qe qaꞌ najaajiniꞌƚ. Qaꞌ amiꞌƚijets diez (10) neƚuts quꞌ qi quꞌ aatsꞌeꞌeƚij. Matjanitheniꞌƚij pakhaꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚyij, inyeꞌjƚuꞌ quꞌ nalantaxiꞌƚifi, qa yakhaꞌ qaꞌ kꞌeƚisiƚij paꞌquꞌ apjisaꞌyiꞌiƚ witiƚaꞌx niteꞌ yiliꞌij. 11 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qa nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits. Pekheweꞌ quꞌ nanaxij, niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ nawtsheten nakhaꞌ tekeꞌlenjuꞌ witwamhiꞌ.’ ”— r  s  



Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Pérgamo.

12  —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Pérgamo, qaꞌ itꞌij: “hakhaꞌ naꞌliꞌm haꞌ ewiꞌƚ witqatsjikinet week yasƚax ƚꞌanu qa ƚꞌejuyiꞌj yitꞌij: t 13 ‘Tsikfeꞌlets nakhaꞌ ƚaꞌniꞌƚiꞌ in hik nakhaꞌ iꞌniꞌ naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx naꞌ Satanás. Ekheweliꞌƚ niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ quꞌ iwejiniꞌƚ kaꞌ yii, qa niteꞌ ƚisuꞌuniꞌƚ iye quꞌ iliꞌiƚij paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚyij, yemjeetax kekheweꞌ neƚutsjiꞌ kakhaꞌ Antipas, hik kakhaꞌ qi in tsifeltax iye in waꞌmiꞌƚ etjiꞌjuꞌ nakhaꞌ witsetꞌii iꞌniꞌ naꞌ Satanás. 14 Qa naꞌlƚe kekheweꞌ ujaꞌx tꞌejui ejuꞌƚ akaꞌan, qe ekheweliꞌƚ naꞌl nekheweꞌ hik ƚunyejei kakhaꞌ ƚunyeꞌj kaꞌ Balaam, hik kakhaꞌ yijatshenij kaꞌ Balacꞌikꞌi paꞌquꞌ ƚeqfenyeꞌjiꞌij hatsꞌinha quꞌ naqsiijkii paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ peꞌ Israel, maꞌ qa tuj kekheweꞌ testiijiꞌjij keꞌ witeqsiꞌnqꞌalits qa qi iye in yaqsiijkii in wanawitjiꞌiƚijjuꞌkii ƚꞌesenits pekhewep. 15 Qa naꞌl eꞌm iye nekheweꞌ yaqsiꞌj qe yisuꞌun kekheweꞌ iꞌnqꞌijatshenij nekheweꞌ nicolaítas. 16 Maꞌ qa haneꞌej qaꞌ niliꞌij akaꞌan, qa quꞌ niteꞌyeꞌƚe, qaꞌ natsamii naꞌ ƚaꞌniꞌƚiꞌ, maꞌ qa heꞌyejuyijuꞌƚ pekheweꞌen quꞌ hawatlaniꞌƚ qaꞌ hitꞌijiꞌ haꞌne witqatsjikinet tꞌatsjiꞌƚfikꞌi haꞌne yejiꞌ. 17 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qa nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits. Pekheweꞌ quꞌ nanaxij qaꞌ hetisij quꞌ netuj neꞌ maná tatꞌinhetiikii. Qaꞌ hetisij iye ewiƚeikii neꞌ utel ƚelits foꞌ, qa weꞌnikaꞌajiꞌ neꞌ ƚiyits inkꞌahits, qa ham paꞌquꞌ nenikfeꞌlets neꞌ inkꞌahits ƚiyits ujaꞌxƚe pekheweꞌ quꞌ netestiꞌyijjuꞌ.’ ”— u  









Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Tiatira.

18  —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Tiatira, qa itꞌij: “Hakhaꞌ Ƚaꞌs paꞌ Dios, hikhaꞌ r  2:11 Tekeꞌlenjuꞌ witwamhiꞌ ikjiꞌ, quꞌ namii pakhaꞌ feꞌt hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ. s 2:11 Ap 20:6,14; 21:8 t 2:12 Is 49:2; He 4:12; Ap 1:16; 2:16; 19:15 u 2:17 Ex 16:32‑34; Is 55:13; 56:5; 62:2

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 665

APOCALIPSIS 2​, ​3

tꞌunitsikꞌiha heꞌ ƚotoi kaꞌ ƚꞌuƚaꞌx in tujjiꞌha, qa heꞌ ƚefꞌiyei hik ƚunyejei neꞌej bronce in leppepep, hakhaꞌan yitꞌij: 19 ‘Yakhaꞌ tsikfeꞌlets week kekheweꞌ ƚaqsiiƚijkii, tsikfeꞌlets paꞌ eꞌqsuꞌunkaꞌxiꞌƚ, paꞌ niteꞌ eqekuyejeyiꞌƚ, tsikfeꞌlets iye paꞌn ƚunyeꞌj in ƚꞌithayiꞌyiꞌƚ, qa in niteꞌ ƚꞌitaqsuniƚijup iye paꞌquꞌ ƚunyeꞌjeꞌ, qa kekheweꞌ iye ƚaqsiiƚijkii in les tꞌanipjiꞌ kekheweꞌ yojo in ƚaqsiiƚijkii. 20 Qa naꞌlƚe akaꞌ tꞌejui ejuꞌƚ akaꞌan: in ƚiwejinƚiꞌiƚij paꞌquꞌ nisuꞌun quꞌ naqsiijkii kekheꞌ efu hik ƚunyeꞌj keꞌ Jezabelꞌikꞌi, hik kekheꞌ Jezabelꞌikꞌi yitꞌij ƚetets quꞌ profetakiꞌyeꞌ, maꞌ qa yijatshenij in yawitjiƚiꞌijiꞌ neꞌ yeqejkunenhei qa wanawitjiƚiꞌijjuꞌ ƚꞌesenits qa tuj iye kekheweꞌ talanhetiꞌyifi keꞌ witeqsiꞌnqꞌalits. 21 Hats hijetintaxij in hoꞌnotkitaxets quꞌ niliꞌij nekheꞌen, qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ niliꞌij in wanawitjiƚe. 22 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, quꞌ henjeleꞌejiꞌpjiꞌ naꞌ ƚewhiꞌlaꞌx quꞌ nanqaatsꞌe, qa week nekheweꞌ wanawitjiꞌiƚ nekheꞌen quꞌ haqsiijkii iye quꞌ qi quꞌ naatsꞌeꞌej paꞌquꞌ ƚawtshekꞌe. Ehe, eneweꞌen quꞌ niteꞌ niliyiꞌij kakhaꞌ yijatshenij nekheꞌen. 23 Qa nekheweꞌ yijayanij kaꞌ ƚunyeꞌj nekheꞌen qaꞌ hetisij paꞌquꞌ naqꞌaljiꞌjij witjaꞌmeꞌt, maꞌ qaꞌ weekeꞌ neꞌ witlijtsitjiyits quꞌ nenikfeꞌlets in yakhaꞌ hejeƚ qa hiꞌwen neꞌ ƚaqjamtikineyejeikii qa neꞌ ƚatawjets. Qa week ewiƚei ekheweliꞌƚ quꞌ hetisij paꞌquꞌ neꞌwejuꞌƚij paꞌquꞌ naqsiijkii. v 24 Nekheweꞌ ujaꞌx nakhaꞌ Tiatira ai, nekheweꞌ niteꞌ yijayanij kaꞌ ƚeqꞌijatshenkeyeꞌj nekheꞌen, qa niteꞌ nikfeꞌlets iye qe niteꞌ tꞌekuꞌmets kekheweꞌ yitꞌijets nekheweꞌen in hik kekheweꞌ pekheweꞌ jutsitets paꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjkii naꞌ Satanás, hitꞌiƚij ewets in ham iye pakhapeꞌ iye quꞌ kꞌayajiꞌiƚijets ewiꞌƚƚe akaꞌan, 25 quꞌ maƚiꞌiƚij kekheweꞌ hats ƚaqsiiƚijkii, ipƚuꞌui quꞌ natsamtax. w 26 Nekheweꞌ hats naxij, maꞌaƚij quꞌ aqsiiƚijkii kekheweꞌ hisuꞌun quꞌ aqsiiƚijkii qaꞌ amƚiꞌiƚijii paꞌ ƚꞌakaꞌtheꞌ, maꞌ qaꞌ kꞌeƚisiƚij hatseꞌ neꞌ witsetits quꞌ enekꞌenheꞌyiꞌƚij, 27 Qa quꞌ enekꞌenheꞌyiꞌƚ, paꞌquꞌ itanitheniꞌƚ hik ƚunyeꞌj quꞌ ilaniꞌƚij paꞌquꞌ nijketꞌe, qa paꞌquꞌ ilaniꞌƚij hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ anlaniꞌƚjuꞌ peꞌquꞌ kamusiyeꞌ,   (Sal 2:8,9) hik quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ naꞌ Tata in tseƚisij quꞌ heinekꞌenhei. x 28 Qa kꞌeƚisiƚij iye neꞌ footekiꞌ neƚuwokiꞌ y 29 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qaꞌ nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits.’ ”—  





















3

Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Sardis.

1   —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Sardis, qaꞌ itꞌij: “Hakhaꞌ naꞌliꞌm pekheweꞌ

v  2:23 Ez 33:27 Ap 22:1

 2:25 Ap 3:11

w

 2:27 Ap 19:15; Sal 2:9

x

 2:28 Is 14:12; 2P 1:19;

y

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 3  666

wetsjuk tatsai (7) ƚunyejei paꞌ Espíritu Santo, qa iꞌnjiꞌ iye haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi heꞌ wetsjuk tatsai (7) footekii, yitꞌij: ‘Yakhaꞌ tsikfeꞌlets week kekheweꞌ ƚaqsiijkii. Titijitiꞌyijets in iꞌƚaꞌx, qa ƚawaꞌmƚe. z 2 Onomphaꞌm qaꞌ eniihinphaꞌmkii quꞌ itꞌunhet nekheweꞌ mexe aꞌmaneyij hats niwamhiyuꞌjuꞌ iye, qe niteꞌ hiꞌwen quꞌ hats anqhatꞌetsij nekheweꞌ ithayijkitits in ƚunyeꞌjek kaꞌ yisuꞌun naꞌ yeqe Dios. 3 Menikfelitikꞌi kekheweꞌ ƚꞌestiꞌyij qa ƚepiꞌyeꞌekꞌi iye in iꞌnkꞌaaꞌija, qaꞌ ekꞌenikꞌiha qaꞌ meninkꞌaihit iye. Qa quꞌ niteꞌƚe onomeꞌphaꞌm, maꞌ qa hik yijunyeꞌjeꞌ naꞌaj tꞌejtenkii quꞌ natsam ei, qaꞌ niteꞌ enikfeꞌleꞌets iye paꞌn quꞌ ujaꞌxeꞌ hora quꞌ natsam. 4 Qa naꞌlƚe eꞌm nekheweꞌ ujaꞌx nakhaꞌ Sardisii ham yamiꞌij neꞌ ƚeqhinatai. Nekheweꞌen qaꞌ foꞌ ƚeqhinatai quꞌ yijtsꞌeyekꞌe, qe hik akaꞌ wejuꞌƚij. 5 Qa hik akaꞌ quꞌ ƚunyejeyeꞌ pekheweꞌ quꞌ nanaxij, foꞌ ƚeqhinatai, qaꞌ niteꞌ hiwamhitiꞌikꞌi neꞌ ƚiyits iꞌnjiꞌ naꞌ witfaakanek tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx, qaꞌ hetetfelijiꞌm iye neꞌ ƚiyits naꞌ Tata qa neꞌ ƚaqa angelits. a 6 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qaꞌ nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits.’ ”—  









Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Filadelfia.

7 —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Filadelfia, qaꞌ itꞌij: “Hakhaꞌ ƚeꞌwis paꞌ ƚunyeꞌj qa hikhaꞌ iye hamjiꞌ paꞌ quꞌnteꞌ yijaꞌyeꞌ. Qa hik hakhaꞌ iye naꞌliꞌm peꞌ ƚeqejinjeꞌ paꞌ Davidꞌikꞌi, qe paꞌquꞌ nitꞌij qhof qa niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ nitꞌontaxjiꞌ, qa paꞌquꞌ nitꞌonjiꞌ qa niteꞌ ƚekeꞌ paꞌquꞌ nitꞌij qhof, yitꞌij: b 8 ‘Yakhaꞌ tsikfeꞌlets week kekheweꞌ ƚaqsiiƚijkii. Jeƚ qekuꞌnek, mexe yifꞌeliꞌtax in qhofii naꞌ ƚejiꞌ quꞌ uihimtejeꞌmkii, qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nitꞌontaxjiꞌ. Hitꞌij ewets akaꞌan qe niteꞌ qi paꞌ etꞌunhaꞌx, ƚꞌekꞌenikꞌi keꞌ yiꞌlijei, qa niteꞌ ƚewelkutꞌijkii iye kaꞌ yii. 9 Nekheweꞌ inwoꞌmetƚe naꞌ yijayan, qa yitꞌij ƚetets iye in judiol qa niteꞌƚe hik ƚunyejei quꞌ judioleꞌ, qe yaqanƚekii, yakhaꞌ quꞌ haqsiijkii quꞌ nenekiꞌƚ ewets qaꞌ nonokokꞌenetsjuꞌ neꞌ efꞌiyeyiꞌƚ, qaꞌ nenikfeꞌlets iye in yakhaꞌ kꞌesuꞌuniꞌƚ. c 10 Akhaꞌ in ƚꞌekꞌenikꞌi keꞌ yiꞌlijei in niteꞌ ƚꞌitaqsunijup ƚeꞌntꞌunhetƚiꞌifi, qaꞌ yakhap jiꞌjek quꞌ kꞌaqsiꞌjij hatseꞌ quꞌ nanamtax naꞌ qi witaqjaajinkeyeꞌj haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qaꞌ nijaajin eneꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ. 11 Ajeꞌeƚ quꞌ natsam. Matjanithenij akaꞌ haneꞌej ejunyeꞌj in niteꞌ ƚesqekuꞌ, hatsꞌinha qaꞌ ham netkaꞌmiꞌij hatseꞌ naꞌ axifkineꞌ. d 12 Pakhaꞌ quꞌ nanaxij qaꞌ hetisij quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ quꞌ ƚetsupinkiꞌyeꞌjuꞌ neꞌ ƚeꞌlijtsitjii naꞌ yeqe Dios, qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nakikꞌuifikꞌi, qaꞌ hikaꞌajiꞌ  









z  3:1 Ap 1:4; 4:5; 5:6 a 3:5 Ap 13:8; 17:8; 20:12,15; 21:27 60:14 d 3:11 Ap 2:25

b

 3:7 Is 22:22

 3:9 Is 45:14;

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 667

APOCALIPSIS 3​, ​4

iye kaꞌ ƚii naꞌ yeqe Dios, qa kaꞌ ƚii iye naꞌ ƚetset naꞌ yeqe Dios, Inkꞌayik Jerusalén, taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs yatsatꞌaxij naꞌ yeqe Dios, qaꞌ hikaꞌajiꞌ iye kakhaꞌ inkꞌayik yii. e 13 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qaꞌ nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits.’ ”—  

Peꞌ ƚeꞌlijeyii paꞌ Jesús peꞌ witlijtsitjii paꞌ witset Laodicea.

14  —Ikaꞌajjiꞌ

qaꞌ inqekenijii haꞌ hik ƚunyeꞌj quꞌ angeleꞌ in tenekꞌenhei keꞌ witlijtsitjii naꞌ witset Laodicea, qaꞌ itꞌij: “Hakhaꞌ Amén, qa hikhaꞌ iye yijaaꞌija paꞌquꞌ hats nitꞌij qa yaqsiijkii, qa hikhaꞌ iye hamjiꞌ paꞌ quꞌnteꞌ yijaꞌyeꞌ, qa hik hakhaꞌ iye paꞌ week yaqsiijkii haꞌne nalit paꞌ Dios, yitꞌij hakhaꞌan: f 15 ‘Yakhaꞌ tsikfeꞌlets week kekheweꞌ ƚaqsiiƚijkii. Niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ naꞌaj iweliꞌ in eneƚeijiꞌ qa niteꞌ hik ejunyejeyiꞌƚ iye qe elejeijiꞌ naꞌaj iweliꞌ. ¡Qꞌaxqe quꞌ eꞌneƚeꞌyiꞌiƚha iꞌnƚiꞌi quꞌ eꞌlejeꞌyiꞌiƚha! 16 Qa in eꞌjupuiƚiꞌiƚjiꞌ, qa niteꞌ eꞌneƚeꞌyiꞌƚjiꞌ qa niteꞌ iye eꞌlejeꞌyiꞌƚjiꞌ, maꞌ qaꞌ heikꞌiyiꞌƚ ejjuꞌ. 17 Qe ekheweliꞌƚ ƚitꞌiƚij: Hats hik yijunyeꞌj quꞌ hiwqꞌaxin wekwek, hats hik yijunyeꞌj quꞌ qi quꞌ haiqꞌastai qa ham iye paꞌquꞌ hiteꞌjii. Qa niteꞌƚe ƚenikfeꞌliꞌƚets in ham esaxitsiꞌiƚiꞌmkii, ƚꞌinitiꞌƚ, ifꞌiljetsitsiꞌƚ, eꞌpukꞌaletsiꞌƚ, qa ukꞌelƚiꞌiƚkii iye in ham eqhinatayiꞌiƚ. 18 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ kꞌefeliꞌƚiꞌm qaꞌ aqhaꞌyiꞌƚij yiwets neꞌ oro weꞌnen jiꞌtejeꞌm naꞌ feꞌt in weꞌnuketij quꞌ naqamaaxjuꞌha, hatsꞌinha quꞌ yijaayiꞌija quꞌ iwqꞌaxiniꞌƚ wekwek. Qaꞌ aqhaꞌyiꞌƚij yiwets iye neꞌ foꞌ witqhinatai hatsꞌinha qaꞌ uyiꞌƚikꞌiphaꞌm quꞌ iꞌntaafiniꞌƚjuꞌ in yeqwepin in ukꞌelƚiꞌiƚkii in ham eqhinatayiꞌiƚ. Qaꞌ aqhaꞌyiꞌƚij yiwets iye naꞌ witeqjunheꞌt quꞌ netꞌejuyets neꞌ otoyiꞌƚ, hatsꞌinha qaꞌ iꞌweniꞌƚkii. 19 Yakhaꞌ haqꞌayinij in yaqsiꞌjtaxijkii naꞌaj uƚꞌax, qa hitaniꞌthen week nekheweꞌ hisuꞌun, qa hik taꞌƚijupiꞌ mentꞌunhetiꞌƚ qa iliꞌiƚij paꞌ uƚꞌax. 20 Jeƚ qekuꞌniꞌƚek, hats haꞌntaxjiꞌ haꞌne ƚejiꞌ haiyaitaxiꞌƚ eijiꞌkii. Paꞌquꞌ nespiꞌyeꞌ qaꞌ niqhofinhetii paꞌquꞌ ƚeqejiꞌyeꞌ, qaꞌ nekꞌuyetsjiꞌ qaꞌ yekufeyiꞌij qa pakhaꞌan qaꞌ ƚekufeyeꞌyij. 21 Pekheweꞌ quꞌ nanaxij qaꞌ yeꞌweekiꞌiƚ quꞌ haꞌniꞌƚipjiꞌ naꞌ yitsꞌojiꞌlaꞌx, in ƚunyeꞌjek in tsaxij qa haꞌniꞌƚipjiꞌ naꞌ Tata naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx. 22 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qaꞌ nepiyeꞌekꞌi kakhaꞌ yitꞌijets naꞌ Espíritu nekheweꞌ witlijtsitjiyits.’ ”—  















4

hats ujaꞌxƚe ekeweꞌen, qa hejeƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs qa hiꞌweniiphaꞌm haꞌ ewiꞌƚ ƚejiꞌ qhofii, qa kaꞌ yojo witꞌax in hepiꞌyeꞌ, in ƚetꞌunhenyeꞌjikꞌi

 3:12 Ap 2:17

e

Paꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx paꞌ Dios.

1   In

f

 3:14 Col 1:18; Jn 1:1‑5

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 4​, ​5  668

ek naꞌaj ƚꞌaꞌx neꞌej foj in tsꞌithinetsjuꞌ, qa yitꞌij: —Teꞌƚunphaꞌm qaꞌ kꞌethinij nekheweꞌ wekwek ƚunyejeikii hatseꞌ quꞌ nanaxtaxijikꞌi ekeweꞌen.— 2 Maꞌ qa hik akaꞌaj paꞌ Espíritu Santo in taꞌƚets, qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ wittsꞌojiꞌlaꞌx iꞌniꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ, qa naꞌl haꞌ iꞌnipjiꞌ hakhaꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx. g 3 Qa hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ qa hik ƚunyeꞌj neꞌej ƚeꞌwis ute ƚii jaspe qa neꞌej sardio, qa keꞌ tikꞌelax hik ƚunyeꞌj neꞌej ute ƚii esmeralda ikijup haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx in kꞌooijiꞌ. 4 Qa haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa ikijup heꞌ veinticuatro (24) witsꞌojilaxits, qa heꞌ iꞌnipjiꞌ qa veinticuatro (24) heꞌ jukhew tenekꞌenhei, heꞌ ƚeqhinatai foꞌ yaqamax qa heꞌ ƚꞌiwatai qa yaqamax iye heꞌ oro. 5 Haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx taꞌƚetskii heꞌ lepep lepepkii qa peꞌ witꞌaxits qa paꞌ kimmimim iye. Qa haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii iye haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa hiꞌwen heꞌ wetsjuk tatsai (7) leppepep in tujjeꞌmha heꞌ fetei, qa hik hekheweꞌ peꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚunyejei paꞌ ƚeqe Espíritu paꞌ Dios. h 6 Qa haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii iye haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa hiꞌwen iye haꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj qi iweliꞌ qa lemeƚe hik ƚunyeꞌj neꞌej ute naꞌljeꞌmkii (cristal). Qa hiꞌwen iye heꞌ yeqewukꞌun haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei taƚtaƚij heꞌ ƚotoi haꞌ week heꞌ ƚꞌajits. i 7 Hakhaꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌen hik ƚunyeꞌjtax athiꞌl. Qa haꞌ wetsjuk qa hik ƚunyeꞌjtax naꞌaj wakka ƚaꞌs. Qa haꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ haꞌ ƚejuꞌs qa hik ƚunyeꞌjtax ƚejuꞌs naꞌaj jukhew. Qa haꞌ ikwetjuꞌƚ (4) qa hik ƚunyeꞌjtax sinjenaꞌx qe naꞌyaꞌ. 8 Hekheweꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei, week ewiƚei hekheweꞌen naꞌliꞌm heꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) ƚefets, heꞌ ƚotoi qa taƚtaƚij haꞌ week qa haꞌ ƚatawejifi iye heꞌ ƚefets. Neƚuts qa najai in niteꞌ yiliꞌij in yitꞌij: —Ham uƚꞌaxeꞌ, ham uƚꞌaxeꞌ, ham uƚꞌaxeꞌ, hik nakhaꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios, ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ,   (Is 6:3) hik nakhaꞌ haneꞌej, qa pakhaꞌaj, qa hatseꞌ iye.— j 9 Hekheweꞌ pakhaꞌ ƚunyejei tisjiꞌjij paꞌ ƚesaxits qa yiwqinhetjiꞌijjiꞌ iye qa yitjiijets iye ƚeꞌwisij hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, hik hakhaꞌ niteꞌ yiliꞌij in naꞌl eneꞌ week ƚahatsiyij, 10 maꞌ qa heꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei qa weꞌniyipinjiifikii hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, qa iyinjiꞌjets hakhaꞌ niteꞌ yiliꞌij in naꞌl eneꞌ week ƚahatsiyij, qa yenijupjuꞌkii heꞌ ƚꞌiwatai, maꞌ qa yitjiijjuꞌ: 11 —Akhaꞌ ewiꞌƚƚe in eꞌwejuꞌƚij, Yatsatꞌaxꞌinij qa yeqe Diosiꞌƚ iye, quꞌ nenitꞌij ewets paꞌ esaꞌx, paꞌ ewqinyeꞌjjiꞌ qa paꞌ etꞌunhaꞌx iye, qe akhaꞌ week aqsijiijuꞌ eneꞌ wekwek, qe in ƚisuꞌun qa ƚaqsiijkii maꞌ qa naꞌl eneꞌ week.—  



















5

hiꞌwenjiꞌ iye hakhaꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi haꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx haꞌ ewiꞌƚ witfaakanek wetpepheꞌƚikꞌi qa week weꞌnikaꞌ haꞌ ƚataweꞌj

 4:2 Ap 1:10; 17:3; 21:10; Dn 7:9  4:8 Is 6:2

g j

Paꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs qa peꞌ siete (7) ƚeꞌnikatii paꞌ witfaakanek.

1   Qa

 4:5 Ap 1:4; 3:1; 5:6

h

 4:6 Is 6:2‑3; Ez 1:5‑28; 10:20

i

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 669

APOCALIPSIS 5

qa haꞌ teꞌnweiphaꞌm, qa naꞌl heꞌ wenikꞌeihiniꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚeqꞌikatii hik ƚunyejei quꞌ ƚotoleꞌ qa awqaƚaiƚe. k 2 Maꞌ qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ ángel tꞌunija qa yitꞌunhetikꞌi in inaqfaakantaxiikii: —¿Ƚek pakhaꞌ quꞌ newejuꞌƚijuꞌƚ naꞌ witfaakanek quꞌ nitꞌij qhof, qa quꞌ neniwqhafꞌitjuꞌ iye neꞌ ƚeꞌnikatii hik ƚunyejei ƚotol?— 3 Qa hamƚe, haꞌne waꞌsjiꞌ, haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qa paꞌ seheꞌjiꞌ iye paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nitꞌij qhof qa quꞌ niyinenikꞌi iye. 4 Qa yakhaꞌ qa qi in hap, qe ham hiꞌweneꞌ paꞌquꞌ newejuꞌƚijuꞌƚ haꞌ witfaakanek quꞌ nitꞌij qhof qa quꞌ niyinenikꞌi iye. 5 Maꞌ qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ jukhew tenekꞌenhei qa yitꞌij yiwets: — Mapkitek. Jeƚ qekuꞌnek, nakhaꞌ athiꞌl taꞌƚets kaꞌ Judaꞌakꞌi, nakhaꞌ ƚefitets kaꞌ Davidꞌikꞌi, hats naxij qaꞌ nitꞌij qhof naꞌ witfaakanek qa neꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚeꞌnikatii hik ƚunyejei ƚotol.— l 6 Maꞌ qa hiꞌwen haꞌ yeqewukꞌun haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa hekheweꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei, qa yeqewukꞌun iye heꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei haꞌ ewiꞌƚ Kotsꞌetax Ƚaꞌs hik ƚunyeꞌj quꞌ hats natlanhetii paꞌaj. Heꞌ ƚeketsii ujaꞌx yametsjiꞌ wetsjuk tatsai (7), qa heꞌ ƚotoi qa wetsjuk tatsai (7) iye, qa hikheꞌ peꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚunyejei paꞌ Espíritu Santo, hik hekheweꞌ peꞌ tꞌukinhetiꞌyetsjuꞌ haꞌne week seheꞌ epjiꞌ. m 7 Maꞌ qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs qa ikets qa tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ witfaakanek iꞌnjiꞌ haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi haꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx. 8 Qa in hats tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ witfaakanek, qa heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei qa hekheweꞌ iye veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei qa weꞌniyipinifikii hakhaꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs. Week ewiƚei hekheweꞌen naꞌl heꞌ ƚefiƚii (arpa) qa heꞌ tokꞌol copa, oro yaqamax, topolij kakhaꞌ teneꞌƚjuꞌ ewjisii incienso, qa hik hekheweꞌ peꞌ ƚꞌiyinheyejei peꞌ yijayan paꞌ Intata. 9 Maꞌ qa teꞌlijtsii, qa yijiꞌikꞌi kaꞌ inkꞌayik ƚeꞌlijtsineꞌ in yitꞌij: —Akhaꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe in eꞌwejuꞌƚij in ƚꞌekuꞌmiꞌ naꞌ witfaakanek qa quꞌ eniwqhafꞌitjuꞌ iye neꞌ ƚeꞌnikatii hik ƚunyejei ƚotol, qe akhaꞌ ƚꞌalanhetii, qa peꞌ athits qa ƚajaꞌaj in ƚꞌaqhaꞌyiꞌmets naꞌ Dios eneꞌ jukhew week peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ peꞌ taꞌƚetskii, peꞌ ƚeꞌlijenyejeiƚe wetjuꞌƚ, qa peꞌ witsetits qa peꞌ seheikal. n 10 Maꞌ qa ƚaqsiijkii iye in tenekꞌenhei eneweꞌen, qa ƚaqsiijkii iye quꞌ ƚaqa paꞌilij qaꞌ netꞌithayiꞌyiꞌm naꞌ inqe Dios, eneweꞌen qaꞌ netnekꞌenheꞌyij naꞌ seheꞌ.— o 11 Maꞌ qa hiꞌwen qa hepiꞌyeꞌ iye paꞌ ƚꞌaꞌx heꞌ olootsija angelits, yeqewukꞌun haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, yeqewukꞌun heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei qa yeqewukꞌun iye hekheweꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei, hekheweꞌen angelits millonits qa millonits quꞌ nametsjiꞌ. 12 Qa yitꞌunhetikꞌi hekheweꞌen in yitꞌij: —Naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs talanhetii ewiꞌƚƚe nakhaꞌan in wejuꞌƚij in testiꞌyij paꞌ qi ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei,  





















 5:1 Ez 2:9‑10 l 5:5 Gn 49:9; Is 11:1,10; Ap 22:16; Jn 16:33 m 5:6 Ap 1:4  5:9 Sal 40:3; 96:1; 98:1; 149:1; Is 42:10; Ap 14:3; Ex 19:5 o 5:10 Ex 19:6; Ap 1:5‑6

k

n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 5​, ​6  670

ewiꞌƚƚe in wejuꞌƚij in testiꞌyij paꞌ qi witpatuniyeꞌj, paꞌ qi witikfeliyaꞌxkii, qa paꞌ wittꞌunhaꞌx iye, qa quꞌ nenitꞌijets iye paꞌ ƚewqiyeꞌjjiꞌ, qa paꞌ ƚesaꞌx iye, qa quꞌ neꞌtniyinheꞌyiiha iye.— 13 Maꞌ qa week pekheweꞌ wekwek witaqsijiijuꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ, qa haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qa paꞌ teꞌweijuꞌ haꞌne seheꞌ, qa naꞌ qi iweliꞌjiꞌ iye, week pekheweꞌ wekwek iꞌnjiꞌ eneweꞌen, qa hepiꞌyeꞌ in yitꞌijjuꞌ: —Nakhaꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs iye, quꞌ hik nekheweꞌ quꞌ neꞌtniyinheꞌyiikiiha, qa quꞌ neniwqinhetjiꞌha iye, quꞌ netitijitiꞌyijetskii iye paꞌ ƚesaꞌx qa quꞌ hasuꞌuj newetliꞌij iye in qitsjiꞌ in wittatal.— 14 Heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei, qa yitꞌijjuꞌ: —Amén,— qa hekheweꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei qa weꞌniyipinjuꞌkii qa iyinii.  



6

Peꞌ yojo ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek.

1   Qa

hiꞌwenij iye haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs in yiwqhafꞌit qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk keꞌ yojo heꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚeꞌnikatii haꞌ witfaakanek hik ƚunyejei ƚotol, maꞌ qa hepiꞌyeꞌ haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ pakhaꞌ ƚunyejei qa in ƚꞌanyeꞌjek naꞌaj kimmimim in yitꞌij: —¡Teꞌƚun!— 2 Qa hejeƚtax, maꞌ qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ tiptip foꞌ, qa haꞌ iꞌnipjiꞌ qa naꞌl haꞌ ƚeqelenek qa heꞌ ƚakjui, qa testiꞌyij haꞌ kꞌoijiꞌ ƚꞌiwat. Maꞌ qa ikfikꞌi hik ƚunyeꞌj quꞌ hats nanaxij, qe qaꞌ ewiꞌƚij iye quꞌ nanaxij quꞌ nawatlan. p  

3  Qa

Peꞌ yamets wetsjuk peꞌ ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek.

in yiwqhafꞌit iye qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk iye kekheꞌ wetsjuk heꞌ ƚeꞌnikatii haꞌ witfaakanek, maꞌ qa hepiꞌyeꞌ iye haꞌ wetsjuk hekheweꞌ pakhaꞌ ƚunyejei, qa yitꞌij iye: —¡Teꞌƚun!— 4 Maꞌ qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi iye haꞌ ewiꞌƚ tiptip sꞌeꞌ, qa haꞌ iꞌnipjiꞌ qa testiꞌyij quꞌ nenitꞌijjiꞌ paꞌ ƚꞌikesimeyaꞌxƚetaxkii haꞌne seheꞌ, qa quꞌ naqsiijkii iye quꞌ nawatlanƚejuꞌkii qaꞌ nawaꞌmjiꞌij eneꞌ jukhew, maꞌ qa testiꞌyij haꞌ qi witqatsjikinet. q  

5  Qa

Peꞌ yamets wetshetkꞌewiꞌƚ peꞌ ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek.

in yiwqhafꞌit iye qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk iye keꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ heꞌ ƚeꞌnikatii haꞌ witfaakanek, maꞌ qa hepiꞌyeꞌ iye haꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ hekheweꞌ pakhaꞌ ƚunyejei, qa yitꞌij iye: —¡Teꞌƚun!— Qa hejeƚtax iye, maꞌ qa hiꞌwen iye haꞌ ewiꞌƚ tiptip noꞌ, qa haꞌ iꞌnipjiꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌkii keꞌ ƚeqe balanza. 6 Maꞌ qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ewiꞌƚ witꞌax taꞌƚjiꞌjuꞌ haꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei, qa yitꞌij: —Ewiꞌƚ litroyeꞌƚe peꞌquꞌ trigoyeꞌ, iꞌnƚiꞌi quꞌ wetshetkꞌewiꞌƚeꞌƚe litroyeꞌ peꞌquꞌ cebadayeꞌ quꞌ neꞌwejuꞌƚij peꞌquꞌ ƚajaꞌyeꞌ paꞌquꞌ netꞌithayii in ewiꞌƚ neƚu, qa hasuꞌujƚe kuꞌmets naꞌ aceite qa naꞌ wino.—  

 6:2 Zac 6:1‑3

p

q

 6:4 Mt 10:34

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 671

APOCALIPSIS 6

Peꞌ yamets ikwetjuꞌƚ (4) peꞌ ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek.

7 Qa

haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs in yiwqhafꞌit iye qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk iye keꞌ ikwetjuꞌƚ (4) heꞌ ƚeꞌnikatii haꞌ witfaakanek, maꞌ qa hepiꞌyeꞌ iye haꞌ ikwetjuꞌƚ (4) hekheweꞌ pakhaꞌ ƚunyejei, qa yitꞌij iye: —¡Teꞌƚun!— 8 Qa hejeƚtax iye, maꞌ qa hiꞌwen iye haꞌ ewiꞌƚ tiptip maaja foojeꞌmkii. Qa haꞌ teꞌwutii qa ƚii witwamhiꞌ, qa ƚaꞌtsꞌipjiꞌkii haꞌ feꞌt ƚeꞌnqꞌitsetꞌij peꞌ naxjuꞌ ƚii Hades. Maꞌ qa testiꞌyij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ paꞌ ewiꞌƚ tupꞌujeꞌm in ikwetjuꞌƚtaxjuꞌ (4) peꞌ week jukhew qa efuts haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, hatsꞌinha qaꞌ nanlanjuꞌ, qaꞌ yitꞌijiꞌ witqatsjikinet, yipkuꞌ, witajaꞌmeꞌt qa inqaꞌmetets noweꞌƚ haꞌne seheꞌ epjiꞌ. r  

9 Haꞌ

Peꞌ yamets leeꞌfij (5) peꞌ ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek.

Kotsꞌetax Ƚaꞌs in yiwqhafꞌit qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk iye keꞌ leeꞌfij (5) ƚeꞌnikatiꞌ haꞌ witfaakanek, maꞌ qa hiꞌwen haꞌ ƚekuweꞌefi haꞌ ƚeꞌnenheꞌwetꞌipjiꞌ naꞌaj witqisitꞌij paꞌ Intata (altar) heꞌ ƚesiꞌnqꞌalits ƚiƚaxits pekheweꞌ talanhetiijuꞌ qe taꞌƚets in nifel keꞌ ƚeꞌlijei paꞌ Dios qa in niteꞌ yiliꞌij iye in tetfeljiꞌjij. s 10 Hekheweꞌen qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌijjuꞌ: —¿Paꞌn quꞌ ipƚuꞌyiꞌikꞌui qi ƚeꞌwis Yatsatꞌaxꞌinij, qa niteꞌ iye yiꞌtƚiꞌijkii naꞌaj hats yitꞌij, quꞌ ejeyumtshen qaꞌ aqaꞌtjaꞌyij heꞌ tsilaniꞌƚjuꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ?— 11 Maꞌ qa testiꞌyij week ewiƚei heꞌ ƚeqhinatai foꞌ, qa titijitiꞌyijets iye quꞌ mexe noꞌnotki ekuꞌnets ƚꞌajƚiꞌij, ipƚuꞌui quꞌ namtaxikꞌui paꞌ hats jutsiqax quꞌ ujaꞌxeꞌ pekheweꞌ quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ iye quꞌ natlanhetiijuꞌ witqꞌithayinenhei iye qa ƚejefetsipjiꞌ.  



Peꞌ yamets ewiꞌƚ tatsai (6) peꞌ ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek.

12  Qa

hiꞌwenij iye haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs in yiwqhafꞌit qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk keꞌ ƚeꞌnikatiꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) haꞌ witfaakanek, maꞌ qa tꞌunikꞌi in meꞌleꞌl haꞌne seheꞌ, qa neꞌ junuꞌ qa noꞌipjiꞌ in ƚunyeꞌjek naꞌaj noꞌ penyilo, qa neꞌ juwel qa sꞌeꞌ ija hik ƚunyeꞌj witꞌathits, t 13 qa neꞌ footekii waꞌsjiꞌ qa namiijuꞌkii haꞌne seheꞌ, in ƚunyeꞌjek neꞌej igokuꞌk qe niwuꞌmiijuꞌkii naꞌaj qi tꞌunikꞌi neꞌej mexe noꞌ ƚei. 14 Qa naꞌ waꞌs qa hats hamiyuꞌuikii, hik ƚunyeꞌj naꞌaj witfaakanek qe wetpepheꞌƚikꞌi, qa week heꞌ utekui qa heꞌ ƚꞌisƚaꞌwetits qa tꞌijayikꞌui heꞌ iꞌntaxiꞌ. 15 Maꞌ qa heꞌ wittatal, qa hekheweꞌ iye qitsjiꞌ witꞌalhei, qa heꞌ qitsjiꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚꞌalhei, qa heꞌ patunits yiwqꞌaxin wekwek, qa hekheweꞌ iye tꞌunits, qa heꞌ jukhew witƚinhei, qa heꞌ niteꞌ witƚinhei, week eneweꞌen in wanatꞌinifikii heꞌ kumummifi qa heꞌ kumummikꞌitejeꞌm heꞌ utekui. u  





r

 6:8 Mt 10:1; 28:18; Ap 9:3  6:15 Is 2:10

u

 6:9 Ap 1:2,9; 12:17; 19:10; 20:4

s

 6:12 Is 50:3

t

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 6​, ​7  672 16  Ekeweꞌen

qa yittaxijets heꞌ utekui: —¡Anamiꞌƚyiꞌpjiꞌkii qaꞌ atsatꞌiniꞌƚikꞌuikii naꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa paꞌ qi ƚawak naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs, v 17 qe hats yamets paꞌ qi ƚawak nekheweꞌen! ¿Ƚekpaꞌ quꞌ newejuꞌƚijuꞌƚ?— w  

7

Peꞌ 144.000 nikaꞌajjuꞌ peꞌ ƚeqꞌikatiꞌ (sello).

1   In

hats naxijikꞌi in hiꞌwen ekeweꞌen, maꞌ qa hiꞌwen iye heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) angelits tsꞌapꞌaꞌajuꞌ heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) ƚekfii haꞌne seheꞌ, niyejinikꞌui heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) taꞌƚjiꞌ naꞌaj tꞌunikꞌi haꞌne seheꞌ, hatsꞌinha qa ham paꞌquꞌ netꞌunikꞌi haꞌ seheꞌ, haꞌ qi iweliꞌ, qa heꞌ najkakui iye. x 2 Maꞌ qa iꞌnkꞌaƚe qa hiꞌwen iye haꞌ ewiꞌƚ ángel taꞌƚii naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ, nekaꞌx keꞌ ƚeqꞌikatiꞌ paꞌ niteꞌ waꞌm Dios. Qa tayai yitꞌunhetikꞌi in yiyajiꞌii heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) angelits, hik hekheweꞌ testiꞌyij paꞌ ƚetꞌunhaxitsijup quꞌ nawtsheten haꞌne seheꞌ qa naꞌ qi iweliꞌ iye. 3 Qa yitꞌij: —Hasuꞌuj awtsheten ekuꞌniꞌƚ naꞌ seheꞌ, qa naꞌ qi iweliꞌ, qa neꞌ najkakui iye, ipƚuꞌui quꞌ hentaxiꞌƚiꞌ neꞌ witqꞌikatiꞌ neꞌ ƚotkoyehei nekheweꞌ jukhew ƚeqejkunenhei naꞌ inqe Dios.— 4 Maꞌ qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ujaꞌx pekheweꞌ nikaꞌajjuꞌ peꞌ ƚeqꞌikatiꞌ: ciento cuarenta y cuatro mil (144.000) peꞌ taꞌƚetskii peꞌ ƚelitsikꞌi paꞌ Israelꞌikꞌi. 5 Peꞌ taꞌƚets paꞌ Judaꞌikꞌi, ujaꞌx yamets doce mil (12.000) peꞌ taꞌƚets paꞌ Rubenꞌikꞌi, doce mil (12.000), peꞌ taꞌƚets paꞌ Gadꞌikꞌi, doce mil (12.000), 6 peꞌ taꞌƚets paꞌ Aserꞌikꞌi, doce mil (12.000), peꞌ taꞌƚets paꞌ Neftaliꞌikꞌi, doce mil (12.000), peꞌ taꞌƚets paꞌ Manasesꞌikꞌi, doce mil (12.000), 7 peꞌ taꞌƚets paꞌ Simeonꞌikꞌi, doce mil (12.000), peꞌ taꞌƚets paꞌ Leviꞌikꞌi, doce mil (12.000), peꞌ taꞌƚets paꞌ Isacarꞌikꞌi, doce mil (12.000), 8 peꞌ taꞌƚets paꞌ Zabulonꞌikꞌi, doce mil (12.000), peꞌ taꞌƚets paꞌ Joseꞌikꞌi, doce mil (12.000),  













 6:16 Os 10:8

v

 6:17 Mal 3:2

w

 7:1 Is 11:12; Ez 7:2; Ap 20:7‑8

x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 673

APOCALIPSIS 7​, ​8

qa peꞌ taꞌƚets paꞌ Benjaminꞌikꞌi, doce mil (12.000) iye. Peꞌ olots jukhew qa efuts iye foꞌ ƚeqhinatai.

9 In

naxijikꞌi akaꞌan, qa hejeƚtax iye, maꞌ qa hiꞌwen heꞌ olootsija jukhew qa efuts iye, ham ƚekeꞌyeꞌ paꞌquꞌ nejeyumtshentax, taꞌƚiikii peꞌ week pekheliꞌkii witsetits, peꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ peꞌ taꞌƚetskii, peꞌ witsetits ƚelits pekheliꞌkii qa week peꞌ ƚꞌanyejeiƚe wetjuꞌƚ witlijeikal. Eneweꞌen qa week tsꞌapꞌaꞌajup haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs iye, qaꞌ heꞌ ƚeqhinatai qa foꞌ qa heꞌ tꞌekuꞌmiꞌkii qa fitsuk ƚesejets. 10 Qa week tayaꞌyij wetjuꞌƚ in yitꞌijjuꞌ: —Paꞌ iniƚaꞌx taꞌƚets naꞌ inqe Dios, hiknaꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, qa taꞌƚets iye naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs.— 11 Qa week heꞌ angelits tsꞌapꞌaꞌajup in yeqewukꞌun haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, qa yeqewukꞌun iye hekheweꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei qa yeqewukꞌun heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei, hekheweꞌen qa yamitetsjuꞌ seheꞌ heꞌ ƚejusits in totjoijoꞌkii qa iyinets haꞌ Dios, 12 qa yitꞌijjuꞌ in iyinii: —¡Amén! Neꞌtniyinheꞌyiiha, netitijitiꞌyijetskiiha paꞌ ƚesaꞌx, paꞌ ƚikfeliyaꞌxkii, paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj, paꞌ ƚewqiyeꞌjjiꞌ, paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei qa in tꞌuunija iye. Week ekeweꞌen hasuꞌuj newetliꞌij eneꞌ week ƚahatsiyij quꞌ netestiꞌyij naꞌ inqe Dios. Amén.— 13 Maꞌ qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ jukhew tenekꞌenhei qa yitꞌij in tsifaakan: —Nekheweꞌ yeqhinatajiꞌ neꞌ foꞌ, ¿paꞌn ƚunyejei qa paꞌn taꞌƚjiꞌkii iye?— 14 Qa hitꞌijijuꞌƚ: —Jukhew, akhaꞌ ƚenikfeꞌlets.— Maꞌ qa yitꞌij yiwets: —Hik eneweꞌ tꞌatsjiꞌƚijfikꞌi keꞌ qits iftsitsjiꞌ neƚutsikꞌi, qa neꞌ ƚeqhinatai qa hats foꞌija qe tetlijijjuꞌ keꞌ ƚꞌathits naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs. y 15 Qa hik taꞌƚijupiꞌ in iꞌnijup naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx naꞌ Dios, tꞌithayiꞌyiꞌm neƚuts qa najai neꞌ ƚelijtsitjiyii, qa nakhaꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa iꞌnjiꞌjuꞌ. 16 Hats niteꞌ ƚekeꞌ quꞌ niyipkunjuꞌ, niteꞌ niyayuꞌjuꞌ iye. Hats niteꞌ ƚekeꞌ iye quꞌ elejeꞌyiꞌim qa quꞌ niwujkinjiꞌkii iye neꞌ junuꞌ, z 17 qe naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs hik nakhaꞌ iꞌniꞌ naꞌ wankaajuꞌƚets naꞌ ƚeqewukꞌuujiꞌha naꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, hats yejeƚipjiꞌha hik ƚunyejei kotsꞌetets qaꞌ nekaꞌxikꞌi neꞌ niwekƚe iwelii, taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx. Qa paꞌ Dios qaꞌ week nenliꞌjjuꞌ peꞌ ƚetꞌilii.— a  















8

Peꞌ yamets wetsjuk tatsai (7) peꞌ ƚeꞌnikatiꞌ (sello) paꞌ witfaakanek. 1   Haꞌ

Kotsꞌetax Ƚaꞌs in yiwqhafꞌit iye qe qaꞌ neniꞌtsjuꞌk iye keꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚeꞌnikatiꞌ haꞌ witfaakanek, maꞌ qa weikii ham paꞌquꞌ netꞌewui haꞌne waꞌsjiꞌ iꞌnƚiꞌi quꞌ media horayeꞌ. 2 Qa hiꞌwen heꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits tsꞌapꞌaꞌajup haꞌ Dios, qa testiꞌyijjuꞌ heꞌ wetsjuk tatsai (7) fojits.  

y  7:14 Sal 51:7; Is 1:18; 43:25; 44:22 9:10; Jer 2:13; Ap 21:4

z

 7:16 Is 49:10

a

 7:17 Sal 23:1,2; Ez 34:23; Is 25:8;

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 8  674 3  Qa

nam iye hakhap ángel yekaꞌxkii keꞌ oro ƚeqjiikiꞌij quꞌ newjisitkii (incensario), qa tekeꞌlenijupjuꞌ haꞌ oro tꞌejuyets naꞌaj teneꞌƚjuꞌ ewjisii. Maꞌ qa testiꞌyij kaꞌ olotsjiꞌ ƚopok ewjisii (incienso) qe qaꞌ nukinets heꞌteꞌ ƚꞌiyinheyejei peꞌ week yijayan paꞌ Intata iꞌnipjiꞌ hakhaꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ tꞌejuyets naꞌaj teneꞌƚjuꞌ ewjisii ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx. 4 Qa haꞌ ángel haꞌ ƚokoi in taꞌƚets qa yametsphaꞌm haꞌ Dios kaꞌ ƚoꞌwqꞌol kaꞌ neꞌƚjuꞌ ewjisii weekiꞌƚ keꞌ ƚꞌiyinheyejei peꞌ week yijayan haꞌ Intata. 5 Qa haꞌ ángel qa tꞌekuꞌmiꞌ iye keꞌ incensario, qa yoponhetij kaꞌ feꞌt haꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ (altar) qa yiwuꞌmiijuꞌ haꞌne seheꞌ, maꞌ qa nokesƚek paꞌ kimmimim, qa peꞌ witꞌaxits, qa lepep lepepkii iye maꞌ qa meꞌleꞌl haꞌ seheꞌ.  



Paꞌ ewiꞌƚ ángel yojo in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

6  Maꞌ

qa heꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits hikheꞌ naꞌliꞌm heꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚofojits, qa wanaqsiꞌjjuꞌ quꞌ nifuyuꞌukꞌi heꞌ ƚofojits. 7 Qa haꞌ yojo qa yifuyuꞌukꞌi keꞌ ƚofoj. Maꞌ qa nam heꞌ ƚoi qa haꞌ feꞌt yetsjiꞌƚ heꞌ witꞌathits, qa tewumhitiꞌyetsjuꞌ haꞌ seheꞌ. Maꞌ qa naqꞌaxij feꞌt kaꞌ ewiꞌƚ in wetshetkꞌewiꞌƚjuꞌ haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qa naqꞌaxij feꞌt kaꞌ ewiꞌƚ in wetshetkꞌewiꞌƚjuꞌ peꞌ week najkakui, qa week kaꞌ jupꞌelketikꞌi in naqꞌaxij feꞌt.  

Paꞌ wetsjuk ángel in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

8  Qa

haꞌ ángel wetsjuk qa yifuyuꞌukꞌi iye keꞌ ƚofoj. Maꞌ qa hakhateꞌek qiiꞌija kaꞌ ƚukꞌeꞌ in ƚukꞌeꞌek neꞌej qiiꞌija utek qa yaqamaxƚe haꞌ feꞌt, qa tewumhitiꞌyetsjuꞌ haꞌ qi iweliꞌ, maꞌ qa haꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ haꞌ qi iweliꞌ qa hik ƚunyeꞌj witꞌathits. b 9 Maꞌ qa naxjuꞌ kaꞌ ewiꞌƚ in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ peꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ qi iweliꞌ week kekheweꞌ naꞌltaxiꞌm ƚiƚii, qa kaꞌ ewiꞌƚ iye in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ peꞌ week tokoyeyits qa ham iye.  

Paꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ ángel in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

10  Qa

haꞌ ángel wetshetkꞌewiꞌƚ qa yifuyuꞌukꞌi iye keꞌ ƚofoj. Maꞌ qa naꞌ waꞌsjiꞌ qa namiijuꞌ keꞌ ewiꞌƚ qi footekiꞌ, qa leppepep hik ƚunyeꞌj naꞌaj feꞌt weꞌnenjiꞌ naꞌaj najak, qa nametsjuꞌ haꞌ ewiꞌƚ in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ peꞌ week haqqil qa week iye peꞌ niwekƚe iwelii. c 11 Qa keꞌ footekiꞌ qa ƚii Ekꞌimii. Qa haꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ peꞌ week iwelii qa qi in ekꞌimiijiꞌ, qa akaꞌan in ƚunyeꞌj haꞌ iweliꞌ qa olots keꞌ naqꞌaxijjuꞌ jukhew, efuts qa omehets.  

Paꞌ ikwetjuꞌƚ (4) ángel in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

12  Qa

haꞌ ángel ikwetjuꞌƚ (4) qa yifuyuꞌukꞌi iye keꞌ ƚofoj, maꞌ qa eqfeꞌmet haꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjiꞌ neꞌ junuꞌ, qa eqfeꞌmet iye b

 8:8 Jer 51:25

 8:10 Is 14:12; Ap 9:1

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 675

APOCALIPSIS 8​, ​9

haꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjiꞌ neꞌ juwel, qa eqfeꞌmet haꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjiꞌ in week neꞌ footekii, hatsꞌinha in week ewiƚei heꞌ ƚapkꞌasits eneweꞌen in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjiꞌkii qa nooꞌipjiꞌ, qa haꞌ neƚu qa niteꞌ tujjiꞌ haꞌ ewiꞌƚ in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ, qa hik ƚunyeꞌj iye haꞌ najaꞌx. d 13 Maꞌ qa hejeƚtax iye, qa hepiꞌyeꞌ haꞌ ewiꞌƚ sinjenaꞌx naꞌyaꞌ ai haꞌ ƚeqewukꞌujiꞌha haꞌne waꞌs, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —¡Hiyeeꞌ, hiyeeꞌ, hiyeeꞌ enewusits yijaatꞌij nekheweꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ, quꞌ natꞌaitaxjiꞌ neꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ fojits quꞌ nifuyuꞌukꞌi nekhewep iye angelits!— e  

9

1   Qa

Paꞌ leeꞌfij (5) ángel in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

haꞌ ángel leeꞌfij (5) qa yifuyuꞌukꞌi iye keꞌ ƚofoj, maꞌ qa hiꞌwen naꞌ waꞌsjiꞌ taꞌƚii keꞌ footekiꞌ in namiijuꞌ haꞌ seheꞌ, qa testiꞌyij keꞌ teꞌ ƚejinjeꞌ keꞌ witijkiꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo). f 2 Qa in hats qhofij keꞌ witijkiꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo), qa ikphaꞌm kaꞌ ƚoꞌwqꞌol hik ƚunyeꞌj ƚoꞌwqꞌol neꞌej qi noxpꞌonhetjii, maꞌ qa neꞌ junuꞌ qa haꞌne phaꞌmjiꞌ qa nookii, qe taꞌƚets kaꞌ ƚoꞌwqꞌol keꞌ witijkiꞌ. 3 Qa haꞌ ƚoꞌwqꞌol qa taꞌƚjiꞌtejeꞌmkii heꞌ efenhei qa tꞌilitꞌetsjuꞌkii haꞌ seheꞌ, qa testiꞌyijjuꞌ paꞌ ƚetꞌunhaxits hik ƚunyeꞌj neyei ƚetꞌunhaꞌx. g 4 Qa titijitiꞌyijets quꞌ hasuꞌuj niwuƚꞌenhet naꞌ jupꞌelket, qa hasuꞌuj iye peꞌquꞌ witꞌenheyeꞌjuꞌ, qa hasuꞌuj iye neꞌ najkakui, qe ujaꞌxƚe yijaatꞌij peꞌ jukhew qa efuts hamitsiꞌm ƚotkoyeheyiꞌ peꞌ ƚeqꞌikatiꞌ paꞌ Dios. 5 Niteꞌ ƚenexkelijiꞌm quꞌ naqꞌalij peꞌyeꞌ, qe nawtshetenƚejuꞌkii yijatꞌij qaꞌ namijets leeꞌfij (5) juwelits. Paꞌ ƚaqaꞌtiꞌ hik ƚaꞌtinyeꞌj ƚaqaꞌtiꞌ neꞌej neyei. 6 Kekheweꞌ neƚutsjiꞌ heꞌ jukhew qa efuts iye qa woꞌtaxiikii paꞌ witwamhiꞌ qa niteꞌƚe yiꞌwen, yisuꞌuntax quꞌ nawaꞌm qa pakhaꞌƚe witwamhiꞌ qa weꞌnitonimets hekheweꞌen. 7 Qa kaꞌ ƚunyejei hekheweꞌ efenhei qa hik ƚunyejei naꞌaj tiptip ƚawatlanhewo qe watjanithen. Qa heꞌ ƚejiƚalipjiꞌ qa hik ƚunyejeitax quꞌ ƚꞌiwatayeꞌ kꞌooijiꞌ, hik ƚunyejei quꞌ oroyeꞌ. Qa heꞌ ƚejusits qa hik ƚunyejei jukhew ƚejusits. h 8 Naꞌliꞌm iye heꞌ ƚꞌewkujits hik ƚunyejei efu ƚꞌewkujits, qa heꞌ ƚekꞌunhetii qaꞌ hik ƚunyejei athiꞌl ƚekꞌunhetii. i 9 Heꞌ hik ƚunyejeitax quꞌ ƚꞌejuijiwotseꞌ qa hik ƚunyejeitax naꞌaj witꞌejuijiwo nijket, qa kaꞌ ƚꞌanyejei heꞌ ƚefets qa hik ƚꞌanyejei qe kimmimim neꞌej koyoyoyits in olots neꞌej tiptipits wekumaꞌx quꞌ nawatlan. 10 Naꞌliꞌm iye heꞌ ƚahatsjii qa heꞌ ƚeqewkii hik ƚunyejeitax neyei. Qa heꞌ ƚahatsjii qa hik hekheweꞌ yawtsheten heꞌ jukhew qa efuts iye. Qa in naꞌl eneweꞌen qa ikijjeꞌm leeꞌfij (5) juwelits.  

















d  8:12 Am 8:9 e 8:13 Ap 9:12; 11:14; 12:12 f 9:1 Ap 8:10; 9:11; 11:7; 17:8; 20:1‑3; Lc 8:31; Ro 10:7 g 9:3 Mt 10:1; 28:18; Ap 6:8 h 9:7 Jl 2:4 i 9:8 Jl 1:6

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 9​, ​10  676 11 Qa

haꞌ tenekꞌenhei ƚatata hekheweꞌen qa hikhaꞌ ángel paꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo). Qa kaꞌ ƚii in hebreo qa yitꞌij Abadón qa in griego qa yitꞌijek Apolión. j 12 Kakhaꞌ yojo ¡hiyeeꞌ enewusits! hats tꞌanjiꞌ, qa mexe wetsjuk peꞌ amanei ¡hiyeeꞌ enewusits!  

Paꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) ángel in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

13  Qa

haꞌ ángel ewiꞌƚ tatsai (6) qa yifuyuꞌukꞌi iye keꞌ ƚofoj, maꞌ qa hepiꞌyeꞌ paꞌ witꞌax taꞌƚjiꞌjuꞌ haꞌ ƚeqewukꞌujiꞌ heꞌ ƚeketsii haꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ tꞌejuyets naꞌaj teneꞌƚjuꞌ ewjisii yaqamax oro iꞌniꞌ haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ Dios. k 14 Qa paꞌ witꞌax qa yitꞌijets haꞌ ewiꞌƚ tatsai (6) ángel tofojii: —Iwejin hekheweꞌ ikwetjuꞌƚ (4) angelits woꞌnopheꞌƚjiꞌjuꞌ naꞌ qi haqqiꞌ Eufrates.— 15 Maꞌ qa tewejinhetiikii in wonopheꞌƚtaxjuꞌ heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) angelits, hik hekheweꞌ hayiits watjiletijup paꞌaj kekheꞌ horajiꞌ, kakhaꞌ neƚujiꞌ, kekheꞌ juweljiꞌ qa kakhaꞌ ininqaꞌpjiꞌ quꞌ nanlanjuꞌ kaꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ peꞌ week jukhew qa efuts iye haꞌne week seheꞌ epjiꞌ. 16 Qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ujaꞌx yametsjiꞌ hekheweꞌ oqꞌopheƚinetsilets teꞌwutii, qa ujaꞌx yametsjiꞌ doscientos (200) millones. 17 Hik akaꞌ ƚunyeꞌj in hiꞌwen heꞌ tiptipits qa heꞌ iꞌnipjiꞌ: kakhaꞌ color heꞌ ƚꞌejuijiwots heꞌ teꞌwutii qa hik ƚunyeꞌj naꞌaj feꞌt qe sꞌeꞌ, qa nooꞌijikꞌi iye in leekꞌe in ƚunyeꞌjek naꞌaj color jacinto, qa maaja iye in ƚunyeꞌjek naꞌaj azufre. Qa heꞌ tiptipits heꞌ ƚejiƚal qa hik ƚunyeꞌj athiꞌl, qa heꞌ ƚejil qa taꞌƚets kaꞌ feꞌt, qa kaꞌ ƚoꞌwqꞌol qa kaꞌ azufre iye. 18 Maꞌ qa waꞌm kaꞌ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ peꞌ week jukhew qa efuts iye haꞌne week seheꞌ epjiꞌ qe taꞌƚets ekeweꞌ iftsits wetshetkꞌewiꞌƚ: kakhaꞌ feꞌt, kakhaꞌ ƚoꞌwqꞌol, qa kakhaꞌ iye azufre taꞌƚii heꞌ ƚejil hekheweꞌen. 19 Qe kaꞌ ƚetꞌunhaꞌx heꞌ tiptipits taꞌƚii heꞌ ƚejil qa heꞌ ƚahatsjii iye, qe heꞌ ƚahatsjii hik ƚunyejeitax qꞌoiqꞌoi, naꞌliꞌm heꞌ ƚejiƚal qa hikheꞌ yawtsheten iye keꞌ jukhew. 20 Qa hekheweꞌ amanei jukhew qa efutsjiꞌkii iye niteꞌ naqꞌaxijjuꞌ ekeweꞌ iftsits, qa in yemjeetax ekeweꞌ ƚunyejeitaxkii, qa niteꞌƚe yisuꞌun quꞌ niliꞌij kakhaꞌ ƚunyejei uƚꞌax in iyinii peꞌ inwoꞌmetets, peꞌ witeqsiꞌnqꞌalits iye neꞌej oro, neꞌej plata, neꞌej bronce, neꞌej utel, neꞌej najak. Eneweꞌ witeqsiꞌnqꞌalits niteꞌ yiꞌwenkii, niteꞌ yepiꞌyeꞌkii, niteꞌ ik iye quꞌ notꞌotsjoꞌ. l 21 Qa niteꞌ yisuꞌun iye quꞌ niliꞌij in teqekꞌuijuꞌkii, in weꞌtweihetenin, in wanawitjiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits, qa in ejtenhetsits iye.  















10 j

1   Qa

Paꞌ ángel qa paꞌ witfaakanek ƚaꞌs.

hiꞌwen iye hakhap iye ángel tꞌunija taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in teꞌnilitjuꞌ, yimeqeqin keꞌ wasiꞌ, qa keꞌ tikꞌelax qa iꞌnipjiꞌ haꞌ ƚeiƚaꞌ,

 9:11 Kekheweꞌ wiꞌtlijei Abadón qa Apolión ikjiꞌ witwuƚꞌeyeꞌjjuꞌ.  9:20 1Co 10:20; Sal 115:4‑7; 135:15‑17; Dn 5:23

l

 9:13 Ex 39:38; 40:5

k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 677

APOCALIPSIS 10​, ​11

qa haꞌ ƚejuꞌs qa tujjiꞌha hik ƚunyeꞌj neꞌ junuꞌ, qa heꞌ ƚefꞌiyei qa tujjeꞌmha hik ƚunyejei quꞌ tsꞌapꞌayeꞌ naꞌaj feꞌt. m 2 Qa tꞌekuꞌmiꞌkii haꞌ ewiꞌƚ witfaakanek ƚaꞌs qhofij. Qa haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚefꞌiꞌ qa yotshinipjiꞌ haꞌ qi iweliꞌ qa haꞌ ƚefeyiꞌj qa yotshinipjiꞌ ek haꞌ seheꞌ. 3 Qa yitꞌunhetikꞌi in tayai in ƚetꞌunhenyeꞌjikꞌi ek naꞌaj athiꞌl qe tikꞌet. Qa in tayai qa wetsjuk tatsaiyikꞌi (7) in kimmimim paꞌ ƚꞌaꞌx, qa in ewiꞌƚ kimmimim qaꞌ naꞌl keꞌ yitꞌij. 4 Qa in hats naxijipjiꞌ in week iyet keꞌ wetsjuk tatsai (7) kimmimim, maꞌ qa hisuꞌuntax quꞌ hikaꞌajjiꞌ keꞌ yitꞌij, qa hepiꞌyeꞌ paꞌ witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in yitꞌij yiwets: —Aqsiꞌjƚe, qa hasuꞌuj paꞌquꞌ nenikfeꞌlets kekheweꞌ yitꞌij keꞌ wetsjuk tatsai (7) kimmimim, hasuꞌuj ikaꞌajjiꞌ.— n 5 Maꞌ qa haꞌ ángel hikhaꞌ hiꞌwen in tꞌotsipjiꞌ haꞌ qi iweliꞌ qa haꞌ seheꞌ, qa yetshenphaꞌm haꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoi 6 qa weniwjutsiqenijiꞌmha pakhaꞌ niteꞌ yiliꞌij in naꞌl eneꞌ week ƚahatsiyij, hik pakhaꞌ yaqsiijkii naꞌ waꞌs qa peꞌ wekwek iꞌnjiꞌ nakhaꞌan, qa yaqsiijkii iye haꞌne seheꞌ qa week pekheweꞌ naꞌl haꞌne seheꞌ, qa yaqsiijkii naꞌ qi iweliꞌ qa week iye pekheweꞌ iꞌnjiꞌ.  (Ex 20:11) Qa yiwjutsiqeniꞌmha in hats ham ƚekeꞌyeꞌ hats niteꞌ qi paꞌ aman, o 7 qe pekheweꞌ neƚutsjiꞌ hatseꞌ quꞌ nifuyutaxikꞌi naꞌ ángel wetsjuk tatsai (7) neꞌ ƚofoj, maꞌ qaꞌ hats nafits hatseꞌ pakhaꞌ ham nikfeꞌleꞌets yatꞌinkii naꞌ Dios, hik pakhaꞌ yitjiijetskii keꞌ ƚeqejkunenhei profetasꞌikꞌi. p 8 Qa paꞌ hayiits hepiꞌyeꞌ witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, qa ewiꞌƚij iye in tsꞌithinets qa yitꞌij yiwets iye: —Maꞌai qaꞌ kuꞌmiꞌ naꞌ witfaakanek ƚaꞌs qhofij tꞌekuꞌmiꞌkii naꞌ ángel tꞌotsipjiꞌ naꞌ qi iweliꞌ qa naꞌ seheꞌ.— 9 Maꞌ qa hakii haꞌ ángel qa hitꞌijets quꞌ nesƚisij haꞌ witfaakanek ƚaꞌs. Maꞌ qa hakhaꞌan qa yitꞌij yiwets: —Kuꞌmiꞌ qaꞌ ƚuj. Peꞌ ekutjii qi quꞌ ekꞌimiyeꞌjiꞌ, qa nakhaꞌƚe ejiꞌ qaꞌ qi quꞌ ekꞌemeꞌyeꞌ hik ƚunyeꞌj witaq.— q 10 Qa heꞌyekuꞌmijets haꞌ ángel haꞌ witfaakanek ƚaꞌs qa hatanjiꞌkii in hetuj, qa haꞌne yejiꞌ qaꞌ qi in ekꞌemeijeꞌm hik ƚunyeꞌj witaq, qa in hetimjuꞌ qa qi in ekꞌimii peꞌ yikutjii. r 11 Qa wenitꞌij yiwets iye: —Les ƚeꞌwis quꞌ enfel iye paꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌkii iye peꞌquꞌ olotseꞌ witsetits ƚelits, qa peꞌquꞌ qits witsetitseꞌ, qa peꞌquꞌ ƚꞌanyejeyeꞌƚe wetjuꞌƚ witlijeikaleꞌ qa peꞌquꞌ wittataleꞌ iye.— s  



















11

1   Maꞌ

Peꞌ wetsjuk jukhew.

qa heyestiꞌyij iye haꞌ tutsiꞌlatax hik ƚunyeꞌj witeqjeyumtshelaꞌx, qa wenitꞌij yiwets iye: —Eniiphaꞌm qaꞌ

m  10:1 Ap 3:12; 4:3; 5:2; 18:21 n 10:4 Dn 8:26; 12:4,9 o 10:6 Dn 12:7 p 10:7 Ap 1:20; 11:15; 16:17; 17:5,7; 2R 9:7; 17:23; Ez 38:17; Am 3:7; Zac 1:6; 1P 2:10‑12 q  10:9 Sal 119:103; Jer 15:16; Ez 2:8–3:3 r 10:10 Nm 5:24; Ez 3:1‑3 s 10:11 Dn 3:4,7; 4:1; 5:19; 7:14; Ap 5:9; 7:9; 11:9

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 11  678

ejeyumtshenjiꞌ neꞌ ƚeꞌlijtsitjii naꞌ Dios qa naꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ iye tꞌejuyets naꞌaj witqisitꞌij naꞌ Dios, qaꞌ ejeyumtshen iye neꞌ iyinets. t 2 Qa nakhaꞌƚe joofjiꞌjuꞌ iꞌnfikꞌi neꞌ witlijtsitjii qaꞌ hasuꞌuj ejeyumtshenjiꞌ, qe hiknaꞌ testiꞌyij neꞌ pekhel taꞌƚjiꞌkii, qaꞌ namijets quꞌ notꞌotsipjiꞌ naꞌ teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ witset Jerusalén cuarenta y dos (42) juwelits. 3 Maꞌ qaꞌ hukin qaꞌ hetisij iye ƚetꞌunhaxitseꞌ neꞌ wetsjuk in nikfeꞌlij yiwets ekeꞌ wekwek, qaꞌ qi quꞌ nenfel week paꞌquꞌ hisuꞌun, qaꞌ namijets mil doscientos sesenta (1.260) neƚuts. Ƚeqhinatai niteꞌ ƚeꞌsits hik ƚunyejei naꞌaj elhuyitax penyilo.— u 4 Eneweꞌ jukhew hik eneweꞌ wetjeyutshenijupiꞌ neꞌ wetsjuk najkakui olivos qa wetsjuk iye tsupjul fetewots iꞌniꞌ naꞌ ƚꞌejuyiꞌjii nakhaꞌ Yatsatꞌaaxijha naꞌ seheꞌ. v 5 Qa paꞌquꞌ neneqfenyejeyuꞌtaxij peꞌyeꞌ, eneweꞌen qaꞌ nataꞌƚii ƚejiꞌ paꞌquꞌ fetꞌeꞌ qaꞌ ƚꞌoloyeꞌƚejiꞌij peꞌquꞌ ƚꞌejuihifetsiꞌikꞌi. Qa hik akaꞌ quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ week paꞌquꞌ nisuꞌuntax quꞌ nawtsheten eneweꞌen. w 6 Eneweꞌen naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaxitsijup quꞌ nitꞌonjiꞌ naꞌ waꞌs hatsꞌinha quꞌ ham piƚeyeꞌ qaꞌ namijets paꞌ ujaꞌx pekheweꞌ neƚutsjiꞌ quꞌ nenfel week paꞌquꞌ hisuꞌun, naꞌliꞌm iye paꞌ ƚetꞌunhaxitsijup quꞌ naqsiijkii peꞌ iwelii quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ witꞌathits, qa quꞌ nawtshetenijkii iye haꞌne seheꞌ epjiꞌ peꞌquꞌ iftsitseꞌ, qa pakhaꞌƚe quꞌ nisuꞌun quꞌ ƚeqꞌujaꞌxeꞌjiꞌjij quꞌ nawtshetenjiꞌijkii. x 7 Qa quꞌ hats naqhatꞌetsij kakhaꞌ hisuꞌun quꞌ naqsiijkii, maꞌ qa nakhaꞌ hik ƚunyeꞌj inqaꞌmet taꞌƚiijuꞌ naꞌ koomojoꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo) qaꞌ nawatlaniꞌƚ qa nanaxij qaꞌ nanlanjuꞌ eneweꞌen. y 8 Qa in hats naxjuꞌ qaꞌ amaneyeꞌƚejiꞌ naꞌ witꞌikheyiꞌj naꞌ qi witsetjiꞌ (Jerusalén), hik nakhaꞌ tꞌamtshetiꞌyijjeꞌm in ƚenqii Sodoma qa Egipto iye, nakhaꞌan weꞌnenijiꞌphaꞌm iye keꞌ cruz haꞌ Yatsatꞌaxij eneweꞌen. z 9 Maꞌ qa neꞌ week jukhew qa efuts iye taꞌƚiikii neꞌ witsetits ƚelits pekheliꞌkii, neꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ neꞌ taꞌƚetskii, qa neꞌ ƚꞌanyejeiƚe wetjuꞌƚ witlijeikal, qa week neꞌ pekheliꞌkii witsetits quꞌ nejeƚjuꞌ in hats naxjuꞌ qaꞌ namijets wetshetkꞌewiꞌƚ qa ewiꞌƚ kꞌitsjeꞌm neƚuts quꞌ nejeƚjuꞌ, qaꞌ niteꞌ nisuꞌuneꞌ iye quꞌ netijikꞌui. a 10 Qaꞌ weekeꞌ nekheweꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ qaꞌ qi quꞌ ƚeꞌsitsiꞌimkii qaꞌ notꞌotoꞌyij iye, qaꞌ newetƚisijjuꞌkii iye peꞌquꞌ ƚeqistitseꞌ wetjuꞌƚkii, qe hats naxjuꞌ kekheweꞌ wetsjuk profetasꞌikꞌi yijiweikitkii nekheweꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ. 11 Maꞌ qa quꞌ hats namets wetshetkꞌewiꞌƚ qa ewiꞌƚ kꞌitsjeꞌm neƚuts qa naꞌ Dios qaꞌ nifuyuꞌets qaꞌ neniiphaꞌmkii iye. Qa week hekheweꞌ yejeƚjuꞌ qa qiiꞌija in nijiwei. b  



















 11:1 Ez 40:3,5; 42:15‑19; Ap 21:15 u 11:3 Dn 12:11; Ap 12:6,14; 13:5  11:4 Zac 4:2,3,11‑14 w 11:5 Jer 5:14 x 11:6 1R 17:1; Ex 7:17‑21 y 11:7 Ap 13:1,11; 17:8 z  11:8 Is 66:24 a 11:9 Ap 5:9; 7:9; 10:11 b 11:11 Gn 2:7; 6:17; 7:15,22; Ez 37:5

t

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 679

APOCALIPSIS 11​, ​12

12  Maꞌ

qa yepiꞌyeꞌ paꞌ tꞌunikꞌi witꞌax naꞌ waꞌsjiꞌ in yitꞌijets: —Teꞌƚuniꞌƚ phaꞌmkii haneꞌeꞌin.— Maꞌ qa ikphaꞌmkii qa ikjiꞌtejeꞌm keꞌ wasiꞌ, qa heꞌ ƚꞌejuihifets qa week yiꞌwenij. c 13 Maꞌ hik akaaꞌijha qa tꞌunikꞌi in meꞌlleꞌleꞌl haꞌ seheꞌ, qa jaƚaꞌqjuꞌ ewiꞌƚ wititsiꞌ in week inyaqsii (10) wititsil. Qa keꞌ naxjuꞌ qa yamets siete mil (7.000) jukhew qa efutsꞌikꞌi iye, qa heꞌ niteꞌ naxjuꞌ qa qi in topolij paꞌ ƚꞌijiweyaꞌx, maꞌ qa yiꞌtƚiꞌijjuꞌ in yittaxijets ƚeꞌwisij paꞌ Dios naꞌ waꞌsjiꞌ. d 14 Kakhaꞌ wetsjuk ¡hiyeeꞌ enewusits! hats tꞌanjiꞌ, qa hats kꞌesets naꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ ¡hiyeeꞌ enewusits! e  



15  Qa

Paꞌ wetsjuk tatsai (7) ángel in yifuyuꞌukꞌi peꞌ ƚofoj.

haꞌ ángel wetsjuk tatsai (7) qa yifuyuꞌukꞌi iye keꞌ ƚofoj, maꞌ qa nokesƚek peꞌ qits witꞌaxits naꞌ waꞌsjiꞌ in yitꞌijjuꞌ: —Pakhaꞌ witnekꞌenheyeꞌj haꞌne seheꞌ epjiꞌ haneꞌejija hats tenekꞌenheꞌyij naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij qa naꞌ ƚeqe Cristo, qa hiknaꞌ quꞌ netnekꞌenhei eneꞌ week ƚahatsiyij.— f 16 Qa heꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei hikheꞌ iꞌnijuꞌkii heꞌ ƚotsꞌojiꞌlaxitsipjiꞌ haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ Dios qa totjoyetsjuꞌkii seheꞌ qa iyinii haꞌ Dios, 17 qa yitꞌijjuꞌ: —Hitꞌiƚij ewets ƚeꞌwisij Yatsatꞌaxꞌinij, Dios. Ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ, akhaꞌ haneꞌej qa akhaꞌ iye pakhaꞌaj, qe hats ƚꞌekuꞌmiꞌ paꞌ qi etꞌunhaꞌx qa haneꞌej qaꞌ enekꞌenhei. g 18 Neꞌ witsetits hats qi in nayuꞌkii, qa hatsƚe nam naꞌ qi awak qa naꞌ ƚahatsꞌij quꞌ ejeyumtshen peꞌ naxjuꞌ qa quꞌ etis iye neꞌ eqejkunenhei profetas, qa neꞌ elits iye in najayan, qa nekheweꞌ iye yiwqinhet kaꞌ ii, nekheweꞌ niteꞌ qits qa nekheweꞌ iye qits, qa quꞌ iwuƚꞌenhetjuꞌ iye nekheweꞌ yiwuƚꞌenhet naꞌ seheꞌ.— h 19 Qa keꞌ iꞌniꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ ƚeꞌlijtsitjii paꞌ Dios qa qhofij, maꞌ qa naꞌletsjiꞌ keꞌ tiꞌnajkiꞌ ƚeqjiikiꞌij kekheweꞌ yitꞌij paꞌaj quꞌ jintaqsiijkii. Maꞌ qa naꞌljiꞌ haꞌ lepep lepepkii, qa peꞌ witꞌaxits iye, qa paꞌ kimmimim iye, qa meꞌlleꞌleꞌl iye haꞌ seheꞌ, qa qi iye in itsaxjuꞌ keꞌ ƚoi. i  







12

1   Maꞌ

Peꞌ efu qa paꞌ ƚeiƚeꞌ qa paꞌ omeƚaꞌs.

qa hiꞌwen iye naꞌ waꞌsjiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ qiiꞌija in pakhaꞌ ƚunyeꞌj naꞌl paꞌ jutsiqaxij: ewiꞌƚ keꞌ efu yeqhinatajiꞌ neꞌ junuꞌ, qa neꞌ juwel qa tꞌotsipjiꞌ, qa haꞌ yiwatajiꞌ kꞌoijiꞌ qa docejiꞌ (12) heꞌ footekii. j 2 Keꞌ efu iwkajitshen qa qi in yejtsiꞌleꞌkii qe yaatsꞌetax in naqalkeyuꞌ.  

c  11:12 2R 2:1; Mr 16:19; Lc 24:51; Hch 1:9‑10 d 11:13 Is 29:6; Ez 38:19 e 11:14 Ap 8:13; 9:12 f 11:15 Is 27:13; 37:16; 2S 7:16; Dn 7:14,18; Lc 1:32‑33 g 11:17 Ap 1:4,8; 4:8; 16:5; 19:6; Lc 1:33; 1Co 15:25 h 11:18 Sal 2:1; Ap 10:7; 19:5; 2R 23:2; Sal 115:13 i  11:19 Ap 4:5; 8:5 j 12:1 Gn 37:9‑10

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 12  680 3  Maꞌ

qa hiꞌwen iye naꞌ waꞌsjiꞌ haꞌ ewiꞌƚ naꞌl iye paꞌ jutsiqaxij: ewiꞌƚ haꞌ ƚeiƚeꞌ qi qa sꞌeꞌ iye. Qa heꞌ ƚejiƚal qa wetsjuk tatsai (7) qa heꞌ ƚeketsii qa week inyaqsii (10) qa heꞌ ƚejiƚal qa week yiwatajiꞌ heꞌ kꞌoijiꞌ witꞌiwatai. k 4 Qa keꞌ ƚahatsjiꞌ qa yitꞌijiꞌ in yetsinfikꞌi haꞌ ewiꞌƚ ƚapkꞌas in wetshetkꞌewiꞌƚtaxjuꞌ neꞌ week footekii qa niwuꞌmiijuꞌkii haꞌ seheꞌ. Haꞌ ƚeiƚeꞌ qa tekeꞌlenijupjuꞌ ƚꞌejuyiꞌjii keꞌ efu naqalkeyuꞌ qe qaꞌ netuj paꞌ ƚaꞌs quꞌ nenekfikꞌi. l 5 Keꞌ efu qa nekfikꞌi haꞌ ƚaꞌs jukhew qa hikhaꞌ pakhaꞌ quꞌ netnekꞌenheꞌyij peꞌ week witsetits qa paꞌ ƚekꞌuꞌ quꞌ netnekꞌenhei qa nijket. Keꞌ efu haꞌ ƚaꞌs in nekfikꞌi qa ajeꞌeƚ wenilithin qa wetkaꞌxii naꞌ Dios qa naꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx. m 6 Qa kekheꞌƚe efu qa ilatiyek paꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, hikpaꞌ iꞌniꞌ paꞌ hats yajiletiꞌm paꞌ Dios quꞌ naꞌniꞌ kikheꞌen qaꞌ nekunhen iye, qaꞌ namijets mil doscientos sesenta (1.260) neƚuts. n 7 Qa in watlan naꞌ waꞌsjiꞌ: haꞌ Miguel qa heꞌ ƚaqa angelits watlaniꞌƚ haꞌ ƚeiƚeꞌ. Haꞌ ƚeiƚeꞌ qa heꞌ ƚaqa angelits qa watlan, o 8 qa niteꞌƚe naxij, qa hats ham iye paꞌquꞌ ƚetsetꞌe naꞌ waꞌsjiꞌ. 9 Maꞌ qa tewumhitiꞌyiijuꞌ haꞌ qi ƚeiƚeꞌ, hikhaꞌ pakhaaꞌij qꞌoiqꞌoi qa ƚii inwoꞌmet qa Satanás iye, hikhaꞌ yaqankii haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qa tewumhitiꞌyiijuꞌ haꞌ seheꞌ qa weekiꞌƚ heꞌ ƚaqa angelits in tewumhitiyiꞌƚiijuꞌkii. p 10 Maꞌ qa hepiꞌyeꞌ paꞌ tꞌunikꞌi witꞌax naꞌ waꞌsjiꞌ in yitꞌij: —Haneꞌej hats yijatꞌaxjuꞌ qa hats week wetets naꞌ witiƚiyeꞌj, qa naꞌ wittꞌunhaꞌx, qa naꞌ witnekꞌenheyeꞌj yatsatꞌaxij naꞌ Dios qa naꞌ ƚewqiyeꞌjjiꞌ naꞌ ƚeqe Cristo, qe hats tewumhitiꞌyiijuꞌ naꞌ nifeljiꞌijtaxijkii paꞌ ƚunyejei neꞌ inejefetsipjiꞌ, neƚuts qa najai in nifeljiꞌijtaxkii naꞌ ƚꞌejuyiꞌjii naꞌ Dios. q 11 Nekheweꞌen hats naxij, qa in naxij qa yitꞌijiꞌ keꞌ ƚꞌathits naꞌ Kotsꞌetax ƚaꞌs, qa yitꞌijiꞌ iye kekheweꞌ ƚeꞌlijei in tetfelij weteꞌm, maꞌ qa niteꞌ naiƚewek, niteꞌ nijiweꞌyets in naxjuꞌ. r 12 Qa hik taꞌƚijupiꞌ, eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii, wasits, qa nekheweꞌ iye iꞌnjiꞌ nekheweꞌen. ¡Hiyeeꞌ enewusits seheꞌ qa naꞌ qi iweliꞌ! qe naꞌ inwoꞌmet in teꞌnilitꞌiƚ ewetsjuꞌ qi in topoꞌoj naꞌ ƚawak, qa nikfeꞌlets iye in ƚꞌajƚiꞌij quꞌ netwejinhetiiƚe.— 13 Qa haꞌ ƚeiƚeꞌ in weꞌtwen in hats tewumhitiꞌyiijuꞌ haꞌ seheꞌ, maꞌ qa yijayankii keꞌ efu, hik kikheꞌ nekfikꞌi haꞌ Ƚaꞌs jukhew. 14 Qa keꞌ efu qa testiꞌyij heꞌ wetsjuk ƚefets haꞌ qi sinjenaꞌx, hatsꞌinha quꞌ nilatikꞌui qaꞌ nanaꞌyaꞌakꞌuyii naꞌ qꞌoiqꞌoi naꞌ ham iꞌniꞌiꞌ, hik nakhaꞌ iꞌniꞌ naꞌ ƚetsetꞌij, qaꞌ hik nakhaꞌaꞌ quꞌ naꞌniꞌkii qaꞌ netkunhenhetii iye, qaꞌ namijets wetshetkꞌewiꞌƚ qa ewiꞌƚ kꞌitsjeꞌm ininqapits.  





















 12:3 Dn 7:7 l 12:4 Dn 8:10 m 12:5 Sal 2:7‑9; Ap 19:15 n 12:6 1R 19:3‑8; Dn 12:11; Ap 11:3; 12:14; 13:5 o 12:7 Dn 10:13,21; 12:1 p 12:9 Gn 3:1; Lc 10:18; Ro 16:20; Ap 2:9; 3:9; 20:2,7; 1Ti 5:15 q 12:10 Job 1:9‑11; Zac 3:1 r 12:11 Jn 12:25 k

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 681

APOCALIPSIS 12​, ​13

15  Haꞌ

qꞌoiqꞌoi qa tekꞌiyijfikꞌi kaꞌ iweliꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj haqqiꞌ ƚꞌanuꞌui keꞌ efu, hatsꞌinha in tꞌunikꞌi haꞌ haqqiꞌ qaꞌ netsinjuꞌ peꞌ efu. 16 Qa haꞌ seheꞌ qa yiꞌfen keꞌ efu, haꞌ seheꞌ qa yitꞌij kꞌaj haꞌ ƚejiꞌ qa timjuꞌ kaꞌ iweliꞌ tekꞌiitaxijfikꞌi haꞌ ƚeiƚeꞌ. 17‑18 Haꞌ ƚeiƚeꞌ qa qi in nayuꞌum keꞌ efu, maꞌ qa ik qaꞌ nakii quꞌ nawatlaniꞌƚ pekheweꞌ amanei taꞌƚets kikheꞌen, hik pekheweꞌ tekꞌenets kekheweꞌ yitꞌij naꞌ Dios qa niteꞌ yeqekuꞌ iye kekheweꞌ iyetij haꞌ Jesús. s  



13

1   Haꞌ

Paꞌ inqaꞌmet taꞌƚjiꞌjuꞌ paꞌ qi iweliꞌ.

ƚeiƚeꞌ qa tekeꞌlenjuꞌ haꞌ isaꞌxipjiꞌ ƚotkoyekꞌi haꞌ qi iweliꞌ. Maꞌ qa hiꞌwen in tꞌatsjiꞌƚphaꞌm haꞌ qi iweliꞌ haꞌ ewiꞌƚ iftsax inqaꞌmet, heꞌ ƚeketsii week inyaqsii (10) yametsjiꞌ, qa heꞌ ƚejiƚal qa wetsjuk tatsai (7) yametsjiꞌ, heꞌ ƚeketsii qa week inyaqsii (10) heꞌ uijiꞌjuꞌ kꞌooijiꞌ, qa heꞌ ƚejiƚal qa weꞌnikaꞌajiꞌ keꞌ uƚꞌetsikꞌi witiyits tꞌejuyijuꞌƚ naꞌ Dios. t 2 Haꞌ hiꞌwen inqaꞌmet hik ƚunyeꞌjtax qaꞌmetenaꞌx, qa hekheweꞌƚe ƚefꞌiyei qa hik ƚunyejei ƚefꞌiyei naꞌaj qi apsinhetax, qa haꞌ ƚejiꞌ qa hik ƚunyeꞌj ƚejiꞌ naꞌaj athiꞌl. Qa haꞌ ƚeiƚeꞌ qa tisij kaꞌ ƚetꞌunhaꞌx, qa haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx, maꞌ qa qi in tenekꞌenhei. u 3 Qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ƚejiƚal kaꞌ ƚeqfeꞌmet yamjeꞌmha niteꞌ ƚekeꞌtax quꞌ niƚin, qa napaꞌlƚejiꞌ kakhaꞌ ƚeqfeꞌmeꞌttax. Qa week haꞌne seheꞌ epjiꞌ qa qi in yitjuƚaxijphaꞌmkii, maꞌ qa yijayan haꞌ inqaꞌmet. v 4 Maꞌ qa iyinii haꞌ ƚeiƚeꞌ, qe hikhaꞌ tisij in tenekꞌenhei haꞌ inqaꞌmet, maꞌ qa yitꞌijjuꞌ in iyinii iye haꞌ inqaꞌmet: —¿Ƚekpaꞌ quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ nakhaꞌ inqaꞌmet, qa ƚek pakhaꞌ quꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netꞌejuitaxijuꞌƚ nakhaꞌan?— w 5 Haꞌ inqaꞌmet qa testiꞌyij iye quꞌ nitꞌij peꞌquꞌ wiꞌtlijeyeꞌ weniwqinhet qa uƚꞌetsikꞌi iye ƚꞌanyejeyets naꞌ Dios. Qa testiꞌyij cuarenta y dos (42) juwelits quꞌ nakijjeꞌm quꞌ netꞌithayii in tenekꞌenhei. x 6 Maꞌ qa yapeƚek qa yitꞌij keꞌ uƚꞌetsikꞌi tꞌejuyijuꞌƚ naꞌ Dios, qe qaꞌ nitꞌijets uƚꞌax kaꞌ ƚii, qa neꞌ ƚeꞌlijtsitjii iye, ikjiꞌ, pekheweꞌ hats iꞌniꞌ naꞌ waꞌsjiꞌ. 7 Qa ƚenexkeꞌ ejiꞌm iye quꞌ nawatlaniꞌƚ nekheweꞌ yatsathen qaꞌ nanaxij, qa testiꞌyij quꞌ netnekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ week ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ peꞌ taꞌƚetskii, qa peꞌ witsetits, qa peꞌ ƚeꞌlijenyejeiƚe wetjuꞌƚ, qa peꞌ week seheikal. y 8 Maꞌ qa week quꞌ niyinii nakhaꞌan nekheweꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ, hik nekheweꞌ keꞌ ƚiyits niteꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ in mexe ham haꞌne week seheꞌ, qa niteꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ naꞌ witfaakanek tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx yatsatꞌaxij naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs hiknaꞌ hats talanhetii. z 9 Pakhaꞌ quꞌ nanaꞌl ƚekfiiyeꞌ, qa nepiyeꞌekꞌi akaꞌan. a  















 12:17 Ap 1:2,9; 11:7; 13:7; 19:10; 20:4 t 13:1 Dn 7:3; Ap 12:3; 17:3 u 13:2 Dn 7:4‑6  13:3 Ap 17:8 w 13:4 Ap 12:3; Ex 15:11; Is 46:5 x 13:5 Dn 7:8,11,20; Ap 11:2 y  13:7 Ap 5:9; 7:9; 11:9; 14:6 z 13:8 Ex 32:32‑33; Sal 69:28; Fil 4:3; Ap 3:5; 17:8; 20:12,15; 21:27; 1P 1:19‑20 a 13:9 Ap 2:7 s

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 13​, ​14  682 10  Pakhaꞌ

hayiits jutsiqax quꞌ notꞌopheƚitii, qaꞌ notꞌopheƚitii. Pakhaꞌ hayiits jutsiqax quꞌ naqꞌalij paꞌquꞌ witqatsjikinetꞌe, qaꞌ naqꞌalij paꞌquꞌ witqatsjikinetꞌe. Akaꞌan hik akaꞌ ƚunyejei neꞌ yatsathen in niteꞌ itaqsunijup qa in niteꞌ yeqekuꞌ iye. b Paꞌ inqaꞌmet taꞌƚjiꞌjuꞌ paꞌ seheꞌ.

11 Maꞌ

qa hiꞌwen iye in tꞌatsjiꞌƚphaꞌm hakhap iye iftsax inqaꞌmet taꞌƚjiꞌjuꞌ haꞌ seheꞌ. Qa naꞌliꞌm heꞌ wetsjuk ƚeketsii hik ƚunyejei kotsꞌetax ƚaꞌs ƚeketsii, qa in iyet hik ƚꞌanyeꞌj ƚeiƚeꞌ. c 12 Hakhaꞌan hik ƚunyeꞌj iye paꞌ naꞌliꞌm ƚewqiyeꞌjjiꞌ haꞌ yojo in naꞌl iftsax inqaꞌmet qe metiꞌm hakhaꞌan, maꞌ qa yaqsiijkii in week heꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌne seheꞌ in iyinii haꞌ yojo in naꞌl inqaꞌmet, hikhaꞌ hamiikii kakhaꞌ ƚeqfeꞌmeꞌttax. 13 Yaqsiijkii iye keꞌ qits ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, qa nilithinjuꞌ iye kaꞌ feꞌt taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs qa olots heꞌ yiꞌwen jukhew qa efuts iye. 14 Ekeꞌ wekwek ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ in ewiꞌƚƚe in ƚenexkeꞌej quꞌ naqsiijkii quꞌ metiꞌim qa quꞌ netꞌejuyets iye haꞌ yojo in naꞌl inqaꞌmet, qa yawitjiꞌijiꞌ hekheweꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ seheꞌ. Qa yaqsijkinenijkii iye paꞌquꞌ ƚesinqꞌaleꞌ haꞌ yojo in naꞌl inqaꞌmet. Hik akhaꞌ tefekinhetiitaxijjeꞌm kaꞌ witqatsjikinet qa iƚaꞌxƚe iye. d 15 Haꞌ tekeꞌlenjuꞌ inqaꞌmet testiꞌyij paꞌ ƚetꞌunhaꞌx qa ƚekeꞌ in tisij in tꞌuƚaijei haꞌ ƚesiꞌnqꞌal haꞌ yojo in naꞌl inqaꞌmet, hatsꞌinha qa iyet haꞌ witeqsiꞌnqꞌal qa inaqyajiꞌij quꞌ natlanhetiijuꞌ week heꞌ niteꞌ niyinheyuꞌtaxii. 16 Qa yaqsiijkii iye in week nekheweꞌ niteꞌ qits qa nekheweꞌ iye qits, nekheweꞌ yiwqꞌaxin wekwek qa nekheweꞌ iye ifꞌiljetsits, nekheweꞌ jukhew qa efuts niteꞌ witƚinhei qa nekheweꞌ iye jukhew qa efuts witƚinhei in yeniꞌ heꞌ yiyaꞌyikꞌi ƚokoyei iꞌnƚiꞌi ƚotkoyehei keꞌ ewiꞌƚ witqꞌikatiꞌ. e 17 Maꞌ qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nataqhaitaxets peꞌyeꞌ iꞌnƚiꞌi paꞌquꞌ netꞌihintaxij quꞌnteꞌ neꞌnikaꞌyiꞌij kaꞌ ƚii iꞌnƚiꞌi heꞌ ƚeqe número kaꞌ ƚii haꞌ inqaꞌmet. 18 Haneꞌen les ƚeꞌwis quꞌ nanaꞌlijup paꞌquꞌ witikfeliyaxeꞌkii. Pakhaꞌ quꞌ nenikfeꞌlkii qaꞌ nejeyumtshenjiꞌ neꞌ número ƚeꞌnikatiꞌ kaꞌ ƚii haꞌ inqaꞌmet, qe neꞌ número jukhew paꞌ teꞌnikatii. Qa neꞌ ƚeꞌnikatiꞌ qa ujaꞌx seiscientos sesenta y seis (666). f  













14

Paꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs qa peꞌ 144.000 jukhew.

qa hejeƚtax iye, qa hiꞌwen haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs tꞌotsipjiꞌ keꞌ utek Sión qa heꞌ ciento cuarenta y cuatro mil (144.000) jukhew,

 13:10 Jer 15:2; Ap 14:12  13:18 Ap 17:9

b f

1   Maꞌ

 13:11 Dn 8:3

c

 13:14 Ap 12:9; 2Ts 2:9‑12

d

 13:16 Ap 14:1

e

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 683

APOCALIPSIS 14

hik hekheweꞌ weꞌnikaꞌajiꞌ heꞌ ƚotkoyehei kaꞌ ƚii haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs qa kaꞌ ƚii iye paꞌ Ƚatata. g 2 Qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ewiꞌƚikꞌi witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in ƚetꞌunhenyeꞌjikꞌi ek ƚꞌanyeꞌj qe qi naꞌaj tsuj iweliꞌ, qa hik ƚetꞌunhenyeꞌjikꞌi iye ƚꞌanyeꞌj qe tꞌunikꞌi naꞌaj kimmimim. Qa pakhaꞌ hepiꞌyeꞌ qa olots peꞌ tefiƚkii yitꞌij peꞌ ƚefiƚii (arpas). h 3 Qa teꞌlijtsii yijiꞌikꞌi paꞌ inkꞌayik witlijtsineꞌ haꞌ ƚꞌejuyiꞌjii haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa hekheweꞌ iye ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei qa hekheweꞌ iye jukhew tenekꞌenhei, qa kaꞌ yijiꞌikꞌi qa ham iye pakhapeꞌ iye quꞌ nenikfeꞌlets, qe ujaꞌxƚe hekheweꞌ ciento cuarenta y cuatro mil (144.000) hik hekheweꞌ tanaqhaꞌyets naꞌ seheꞌ ipjiꞌ. i 4 Eneweꞌen hik eneweꞌ niteꞌ tꞌekuꞌmets paꞌaj pekhepeꞌ iye efuyeꞌ, qe wanaqsiꞌjjuꞌ. Eneweꞌen yijayanikꞌikii haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs week paꞌquꞌ nakjiꞌ. Hik hekheweꞌ tanaqhaꞌyets naꞌ seheꞌ ipjiꞌ quꞌ hik ƚunyejeyeꞌ naꞌaj qijiꞌ ewiꞌƚƚe in tꞌejuyets quꞌ netestiꞌyij paꞌ Dios qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs. j 5 Ham paꞌquꞌ ƚeꞌwejtitsiyeꞌ quꞌ netpiikaxtiꞌyij peꞌ ƚejil, ham paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌjiꞌ. k  







6  Maꞌ

Peꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ angelits.

qa hiꞌwen iye hakhap iye ángel in naꞌyaꞌ ai ƚeqewukꞌujiꞌha haꞌne waꞌs, qa kakhaꞌ nifelkii qa hik kakhaꞌ kaꞌ niteꞌ yiliꞌij in wejuꞌƚij. Qa haꞌ ángel qa nifeliꞌm heꞌ week iꞌnipjiꞌ haꞌ seheꞌ, pekheweꞌ week witsetits, peꞌ jukhew ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ peꞌ taꞌƚetskii, peꞌ witlijeikal qa peꞌ pekheljiꞌkii witsetits ƚelits. l 7 Qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij: —Eꞌnijiweꞌyiꞌƚijuꞌƚha naꞌ Dios qaꞌ iwqinhetiꞌƚha iye, qe hats yamets naꞌ ƚahatsꞌij quꞌ nejeyumtshen eneꞌ week. Iyiniꞌƚets nakhaꞌ yaqsiijkii naꞌ waꞌs, qa naꞌ seheꞌ, qa naꞌ qi iweliꞌ, qa neꞌ niwekƚe iwelii.— 8 Qa naꞌljiꞌ iye haꞌ yojoꞌopjiꞌ hikhaꞌ ángel wetsjuk qa yitꞌij iye: —¡Hats namjuꞌ, hats namjuꞌ kaꞌ qi Babiloniaꞌikꞌi! Hik kakhaꞌ niyahanijjuꞌkii neꞌ week witsetits naꞌ wino taꞌƚets in yisuꞌunjiꞌ in wanawitjiƚiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits.— m 9 Maꞌ qa naꞌljiꞌ iye haꞌ yojoꞌopjiꞌ iye hikhaꞌ haꞌ ángel wetshetkꞌewiꞌƚ, qa yitꞌunhetikꞌi in yitꞌij iye: —Pakhaꞌ quꞌ niyinii naꞌ inqaꞌmet qa naꞌ ƚesiꞌnqꞌal iye, qa weꞌnikaꞌaj iye neꞌ ƚeqꞌikatiꞌ ƚotkoyekꞌi iꞌnƚiꞌi quꞌ ƚokoꞌyiꞌiꞌ, 10 qaꞌ niyaꞌjiꞌijjiꞌ ek naꞌ wino taꞌƚets naꞌ qi ƚawak naꞌ Dios, hik nakhaꞌ wino ham yetsjiꞌƚeꞌ hats watjiꞌlet, qa iꞌnjiꞌ naꞌ ƚoqotokꞌo tꞌejuyets paꞌ qi  







 14:1 Ap 13:16; 3:12; 7:3 h 14:2 Ez 1:24; 43:2; Ap 1:15; 5:8; 19:6 i 14:3 Ap; 4:4,6; 5:9 j 14:4 1S 21:4‑5; Ex 23:19 k 14:5 Sof 3:13 l 14:6 Ap 5:9; 7:9; 8:13; 11:9; 13:7 m  14:8 Is 21:9; Jer 51:7‑8,49; Ap 18:2 g

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 14  684

ƚawak, maꞌ qaꞌ qi quꞌ naatsꞌetax naꞌ feꞌt azufre, qa neꞌ ƚeꞌsits angelits qa naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs iye quꞌ nejeƚijjuꞌ. n 11 Qa paꞌ ƚetutsax paꞌ ƚawtshek niteꞌ yiliꞌij quꞌ nakphaꞌm eneꞌ week ƚahatsiyij, qa ham paꞌquꞌ ƚawapiiheyeꞌjeꞌ neƚuts qa najai iye quꞌ nakijjeꞌm pekheweꞌ quꞌ niyinii nakhaꞌ inqaꞌmet qa naꞌ ƚesiꞌnqꞌal iye, iꞌnƚiꞌi pekheweꞌ quꞌ neꞌnikaꞌaj neꞌ ƚeqꞌikatiꞌ taꞌƚets kaꞌ ƚii. o 12 Akaꞌan ikjiꞌ in les ƚeꞌwis quꞌ qi quꞌ nentꞌunhet pekheweꞌ yatsathen qa yijayanija iye kekheweꞌ yitꞌij naꞌ Dios, qa niteꞌ yeqekuꞌ iye naꞌ Jesús.—  p 13 Qa hepiꞌyeꞌ paꞌ witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs in yitꞌij yiwets: —Ikaꞌajjiꞌ akaꞌan: “Ƚeꞌsitsiꞌmkii nekheweꞌ haneꞌej naxjuꞌ qa pekheweꞌ mexe hamitsikꞌui iye quꞌ nanaxjuꞌ qe taꞌƚets in yijayan naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij.”— Qa paꞌ Espíritu qa yitꞌij: —Ehe, hatsꞌinha quꞌ nawapiyijup neꞌ ƚꞌithayijkitits, qe neꞌ ƚꞌithayijkitits hik nekheweꞌ ƚijtsꞌeyek.—  q  





14  Maꞌ

Neꞌ ƚei naꞌ seheꞌ hats yujiꞌha.

qa hejeƚtax, qa hiꞌwen iye keꞌ ewiꞌƚ wasiꞌ foꞌija, qa hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ keꞌ wasiꞌ qa hik ƚunyeꞌj hakhaꞌ Ƚaꞌs paꞌ Jukhew, haꞌ ƚꞌiwat kꞌooijiꞌ qa oro, qa ƚokoijiꞌ haꞌ nooyoꞌofi witqatsjikinet yasƚax.  r 15 Maꞌ qa keꞌ witlijtsitjii qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi iye hakhap iye ángel, qa yitꞌunhetikꞌi in yithinii hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ keꞌ wasiꞌ, qa yitꞌij: —Yape anatkin naꞌ aqaꞌtsjikinet quꞌ isaafikii neꞌ eqei, qe hats yamets neꞌ hora, qe neꞌ ƚei naꞌ seheꞌ hats yujiꞌha.—  s 16 Qa hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ keꞌ wasiꞌ qa yitꞌijetsjuꞌ haꞌ seheꞌ haꞌ ƚaqaꞌtsjikinet, maꞌ qa haꞌ seheꞌ qa tenitꞌijjiꞌ keꞌ ƚei. 17 Qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi iye hakhap iye ángel keꞌ witlijtsitjii naꞌ waꞌsjiꞌ, hikhaꞌ naꞌliꞌm iye haꞌ nooyoꞌofi witqatsjikinet yasƚax. 18 Maꞌ qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi iye hakhap iye ángel, hikhaꞌ naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenheꞌyipjiꞌ hakhaꞌ ƚefet haꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ, qa yitꞌunhetikꞌi in yithinii hakhaꞌ naꞌliꞌm haꞌ nooyoꞌofi witqatsjikinet yasƚax, qa yitꞌij: — Yape anatkin naꞌ aqaꞌtsjikinet quꞌ isaꞌxikꞌi neꞌ ƚei naꞌ uwaket naꞌ seheꞌ epjiꞌ, qe neꞌ uwa hats yujiꞌha.— 19 Qa haꞌ ángel qa yitꞌijetsjuꞌ haꞌ seheꞌ haꞌ ƚaqaꞌtsjikinet, yisaꞌxikꞌi keꞌ ƚei haꞌ uwaket haꞌ seheꞌ epjiꞌ, qa yiwuꞌmjiꞌjuꞌkii haꞌ qi tꞌejuyets in neqꞌumutjuꞌ keꞌ uwa, hik hakhaꞌ paꞌ ƚawak paꞌ Dios.  t 20 Qa haꞌ tonotshiijiꞌjuꞌkii in wetqꞌumutjuꞌ neꞌej uwa qa iꞌnikꞌuifikꞌi haꞌ witset quꞌ nenqꞌumutjuꞌ keꞌ uwa, haꞌ tonotshiijiꞌjuꞌkii in wetqꞌumutjuꞌ keꞌ uwa qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi keꞌ witꞌathits, qa keꞌ witꞌathits qa yametsphaꞌm  











 14:10 Sal 75:8; Is 51:17; Jer 25:15‑17; Lc 17:29; Ap 20:10; 21:8 o 14:11 Is 1:31; 34:10; 66:24; Ap 19:3 p 14:12 Ap 13:10 q 14:13 Ap 1:3; 16:15; 19:9; 20:6; 22:7,14 r  14:14 Dn 7:13; Lc 21:27; Ap 1:13 s 14:15 Jl 3:13 t 14:19 Ap 16:19; 19:15 n

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 685

APOCALIPSIS 14​–1 ​6

ƚeqepꞌiyek naꞌaj tiptip, qa kaꞌ ƚꞌajjeꞌm qa ujaꞌx yametsjiꞌ trescientos (300) kilómetros. u Peꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits taꞌƚets peꞌ yaatsꞌeꞌej hatseꞌ haꞌne seheꞌ.

15

1   Maꞌ

qa hiꞌwen iye naꞌ waꞌsjiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ qijiꞌha in pakhaꞌ ƚunyeꞌj naꞌl paꞌ jutsiqaxij: wetsjuk tatsai (7) heꞌ angelits naꞌliꞌm heꞌ wetsjuk tatsai (7) quꞌ naatsꞌeꞌej haꞌ seheꞌ, hik eneweꞌ qa hats ƚꞌakaꞌtheꞌƚe, qe eneweꞌen hik eneweꞌ quꞌ hats nanaxijikꞌi paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. v 2 Qa hiꞌwen iye hakhaꞌ hik ƚunyeꞌjtax naꞌaj qi iweliꞌ qa lemeƚe naꞌljeꞌmkii qa hik ƚunyeꞌj iye quꞌ nenetsjiꞌƚiꞌƚ haꞌ feꞌt, qa hekheweꞌ naxij haꞌ inqaꞌmet, qa naxij iye haꞌ ƚesiꞌnqꞌal qa naxij iye keꞌ ƚeꞌnikatiꞌ kaꞌ ƚii, eneweꞌen qa tsꞌapꞌaꞌapjiꞌ hakhaꞌ hik ƚunyeꞌjtax naꞌaj qi iweliꞌ qa tꞌekuꞌmiꞌ heꞌ ƚefiƚii (arpas) tisij paꞌ Dios. w 3 Qa yijiꞌikꞌi in teꞌlijtsii kaꞌ ƚeꞌlijtsineꞌ paꞌ Moisesꞌikꞌi, ƚeqejkunenek paꞌ Dios, qa kaꞌ ƚeꞌlijtsineꞌ iye haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs, qa yitꞌij: —Qits qa ƚeꞌsiitsija iye eneꞌ week ƚanaqsijjuꞌ, Yatsatꞌaxꞌinij Dios ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in tꞌun, yatsathen qa yijaalija iye peꞌ ikheijei, Akhaꞌ eꞌwittata peꞌ week witsetits. x 4 Yatsatꞌaxꞌinij, ¿Ƚekpaꞌ quꞌnteꞌ neꞌnijiweyeꞌ ejuꞌƚ? ¿Ƚekpaꞌ quꞌnteꞌ niwqinheteꞌjiꞌ kaꞌ ii? Qe akhaꞌ eƚꞌewiꞌƚƚe in qi in eꞌƚeꞌwis, ham uƚꞌaxeꞌ etjiꞌ, qe week neꞌ witsetits quꞌ nenek ei qaꞌ niyin ewetsha,  (Sal 86:9) qe hats quꞌ neꞌtwenhetii in week yatsathenikꞌiha peꞌ aqsijiyijkii in tꞌejuyets paꞌquꞌ ijanin.—  (Sal 22:31) 5 Maꞌ qa in hats niteꞌ hiꞌwen ekeweꞌen, qa hejeƚtax iye, maꞌ qa hiꞌwen iye in qhofij haꞌ teꞌweitejeꞌm keꞌ witlijtsitjii naꞌ waꞌsjiꞌ hikhaꞌ iꞌniꞌ kekheweꞌ wenitꞌij paꞌaj. y 6 Maꞌ qa keꞌ witlijtsitjii qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌikii hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) heꞌ angelits hik hekheweꞌ heꞌ naꞌliꞌm heꞌ wetsjuk tatsai (7) quꞌ naatsꞌeꞌej haꞌ seheꞌ, heꞌ ƚeqhinatai tujjiꞌha in foꞌ qa heꞌ ƚeqelutsits qa weniftii keꞌ qꞌilimmikꞌi oro qa ƚꞌejuijei ikjeꞌm. 7 Maꞌ qa haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei qa netisijjuꞌ hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) heꞌ angelits heꞌ wetsjuk tatsai (7) tokꞌol (copas) oro yaqamax qa topolij paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. Paꞌ Dios hik pakhaꞌ niteꞌ yiliꞌij in naꞌl eneꞌ week ƚahatsiyij. 8 Maꞌ qa keꞌ witlijtsitjii qa yaqamaxifi kaꞌ ƚoꞌwqꞌol paꞌ ƚesaꞌx paꞌ Dios qa paꞌ ƚetꞌunhaꞌx iye, qa ham paꞌquꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ nuyetsjiꞌ keꞌ witlijtsitjii ipƚuꞌui quꞌ nanaxijipjiꞌ hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) quꞌ naatsꞌeꞌej naꞌ seheꞌ taꞌƚets heꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits. z  













Peꞌ wetsjuk tatsai (7) tokꞌol (copas) topolij paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios.

16

1   Maꞌ

qa hepiꞌyeꞌ paꞌ tꞌunikꞌi witꞌax taꞌƚifi keꞌ witlijtsitjii qa yitꞌij in yithinii heꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits: —Maꞌaƚii qaꞌ atsiyiꞌƚipjiꞌkii naꞌ seheꞌ naꞌ qi ƚawak naꞌ Dios iꞌnjiꞌ neꞌ wetsjuk tatsai (7) tokꞌol (copas).— u  14:20 Is 63:1‑6 v 15:1 Ap 12:3; 16:17 w 15:2 Ap 4:6; 5:8; 14:2 Dt 31:22 y 15:5 Ex 38:21; Nm 17:7; 18:2; Ap 11:19 z 15:8 Is 6:4

 15:3 Ex 15:1;

x

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 16  686 2  Haꞌ

yojo ewiꞌƚ ángel qa ik qa yatsiꞌyipjiꞌ haꞌ seheꞌ kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, maꞌ qa hekheweꞌ naꞌliꞌm keꞌ ƚeqꞌikatiꞌ haꞌ inqaꞌmet qa iyinii iye haꞌ ƚesiꞌnqꞌal qa naꞌl keꞌ nekiꞌphaꞌm iftsits qa aꞌtits iye. a 3 Qa haꞌ ángel wetsjuk qa yatsiijiꞌjuꞌ ek haꞌ qi iweliꞌ kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, maꞌ qa haꞌ qi iweliꞌ qa witꞌathitsij, hik ƚunyeꞌj ƚꞌathits naꞌaj waꞌm. Maꞌ qa waꞌm week keꞌ naꞌl ƚiƚaꞌx iꞌntaxjiꞌ haꞌ qi iweliꞌ. b 4 Qa haꞌ ángel wetshetkꞌewiꞌƚ qa yatsiijiꞌjuꞌ ek heꞌ haqqil qa heꞌ niwekƚe iwelii kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, maꞌ qa witꞌathitsij hekheweꞌen. c 5 Qa hepiꞌyeꞌ hakhaꞌ ángel tenekꞌenheꞌyipjiꞌ ek hekheweꞌ iwelii in yitꞌij: — Akhaꞌ haneꞌej qa akhaꞌ iye pakhaꞌaj, Dios ham uƚꞌaxeꞌ. Akhaꞌ ƚatsathen, qe yatsathenikꞌi ekeꞌ wekwek ƚijaninij, d 6 qe eneweꞌen yatsiikii peꞌ ƚꞌathits in nilanjuꞌ kekheweꞌ yatsathen qa keꞌ profetasꞌikꞌi iye, maꞌ qa haneꞌej qa ƚetisij quꞌ niyaꞌjiꞌ witꞌathits, akaꞌan qa hik akaꞌ wejuꞌƚij.— e 7 Qa hepiꞌyeꞌ iye haꞌ tsꞌeeweꞌepjiꞌ in yitꞌij: —Ehe, Yatsatꞌaxꞌinij Dios ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in tꞌun, yijaalija qa yatsathenikꞌiha iye pekheweꞌ ƚijanin.— f 8 Qa haꞌ ángel ikwetjuꞌƚ (4) qa yatsiꞌyipjiꞌ ek neꞌ junuꞌ kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, maꞌ qa neꞌ junuꞌ qa testiꞌyij quꞌ niwujkinhet heꞌ jukhew qa efuts iye qi in elejei. 9 Qa heꞌ jukhew qa efuts iye qa iwujkinjiꞌkii in qi in elejei, maꞌ qa uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyejeyij kaꞌ ƚii paꞌ Dios hikpaꞌ naꞌliꞌm paꞌ ƚetꞌunhaꞌxipjiꞌ ekeweꞌ yaatsꞌeꞌej, qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ nenikfeꞌlƚetets maꞌ qekha niwqinhettax paꞌ Dios. g 10 Qa haꞌ ángel leeꞌfij (5) qa yatsiꞌyipjiꞌ ek haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx haꞌ inqaꞌmet kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, maꞌ qa haꞌ tenekꞌenheijiꞌ haꞌ inqaꞌmet qa weekij in nooꞌkiiha, qa heꞌ jukhew qa efuts iye qa yikfeꞌjij wetjuꞌƚkii heꞌ ƚelepepits in qi in yaatsꞌetax. h 11 Maꞌ qa uƚꞌetsikꞌi ƚꞌanyejeyij pakhaꞌ Dios naꞌ waꞌsjiꞌ qe taꞌƚets kekheweꞌ yaatsꞌeꞌ qa kekheweꞌ iye nekiꞌphaꞌm, qa niteꞌ yisuꞌun quꞌ nenikfelitijƚetets peꞌ yaqsiijkii. i 12 Qa haꞌ ángel ewiꞌƚ tatsai (6) qa yatsiijiꞌjuꞌ ek haꞌ qi haqqiꞌ Eufrates kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, maꞌ qa kaꞌ iweliꞌikꞌi qa yisƚaxjiꞌ qe qaꞌ nanaqsiikꞌiꞌ paꞌquꞌ ƚikheyijeꞌ peꞌ wittatal taꞌƚii naꞌ neƚuꞌujuꞌƚ. j 13 Qa hiꞌwen iye in tꞌatsjiꞌƚfikꞌi haꞌ ƚejiꞌ haꞌ ƚeiƚeꞌ, haꞌ ƚejiꞌ haꞌ inqaꞌmet qa haꞌ ƚejiꞌ iye haꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ heꞌ wetshetkꞌewiꞌƚ espíritu uƚꞌets hik ƚunyejeitax sꞌamsꞌamits. k 14 Eneweꞌen espíritu inwoꞌmetetsƚe qa yaqsiijkii keꞌ ham ƚunyejeyijuꞌƚ, qa ikikꞌi quꞌ nonothet wetjuꞌƚ heꞌ wittatal haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qe  























 16:2 Ex 9:9‑11 b 16:3 Ap 8:8‑9 c 16:4 Ex 7:19‑21 d 16:5 Ap 11:17 e 16:6 Is 49:26  16:7 Ap 19:2 g 16:9 Ap 13:6 h 16:10 Ap 2:13; 13:2; Ex 10:21 i 16:11 Ap 13:6 j  16:12 Ap 9:14 k 16:13 Ex 8:2‑14; Lv 11:9‑12,41‑47; Ap 12:9; 13:1,11‑17 a f

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 687

APOCALIPSIS 16​, ​17

qaꞌ netꞌejuyets paꞌ witwatlanheyejii paꞌ qi ƚeqe neƚu paꞌ Dios ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in tꞌun. l 15 (Hepiꞌyeꞌ iye paꞌ ƚꞌaꞌx haꞌ Jesús in yitꞌij: —¡Maxtayiitiƚikꞌi! Quꞌ natsam hik quꞌ yijunyeꞌjeꞌ naꞌaj tꞌejtenkii. Ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ niteꞌ imaꞌ qa niteꞌ wenqitꞌijjiꞌ, qe qaꞌ niteꞌ ƚukꞌeyeꞌƚekii quꞌ nakfikꞌi qa quꞌ niwepinhetkii iye quꞌ ƚukꞌeyeꞌƚekii ham ƚeqhinatayeꞌ.—) m 16 Maꞌ qa noꞌthetiꞌ wetjuꞌƚ haꞌ seheꞌ neꞌ hebreo ƚeqiyij Armagedón. n 17 Qa haꞌ ángel wetsjuk tatsai (7) qa yatsiꞌyipjiꞌ ek paꞌ haneꞌej jitoksiꞌwen tꞌunikꞌi kaꞌ iꞌnjiꞌ haꞌ ƚoqotokꞌo, qa paꞌ ewiꞌƚ tꞌunikꞌi witꞌax taꞌƚifi keꞌ witlijtsitjii, qa yitꞌij: —¡Hats ujaꞌxƚe!— o 18 Maꞌ qa yapeƚek qa lepep lepepkii, qa nokes iye peꞌ witꞌaxits, qa paꞌ kimmimim iye, qa qi in tꞌunikꞌi meꞌleꞌl haꞌne seheꞌ, qa niteꞌ hayiits quꞌ ƚunyeꞌjeꞌ in ipƚuꞌukꞌi ek in iꞌnkꞌaa naꞌlipjiꞌ haꞌne seheꞌ paꞌ jukhew. Qiiꞌija in iftsax in tꞌunikꞌiha in meꞌleꞌl haꞌ seheꞌ. p 19 Qa kaꞌ qi witsetꞌikꞌi qa wetshetkꞌewiꞌƚjuꞌ in jafꞌafjuꞌ, qa keꞌ witsetitsikꞌi peꞌ week witsetits qa jaƚaꞌqjuꞌkii. Paꞌ Dios in niteꞌ nitapiꞌii keꞌ qi Babilonia qe qaꞌ niyahanij haꞌ ƚoqotokꞌo (copa) iꞌnjiꞌ kaꞌ wino taꞌƚets paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios. q 20 Qa keꞌ ƚꞌisƚaꞌwetitsikꞌi qa hamits hik ƚunyejei quꞌ nilatkii, qa keꞌ utekuyikꞌi iye qa hamits. r 21 Heꞌ jukhew qa efuts qa nametsjuꞌkii iye keꞌ qits ƚoi iꞌnƚiꞌi quꞌ cuarenta y cinco (45) kiloyeꞌ. Heꞌ jukhew qa efuts qa uƚꞌetsikꞌi ƚeꞌlijeyets paꞌ Dios qe taꞌƚets keꞌ yaatsꞌeꞌej ƚoi, qe kaꞌ yawtshetenij qi in aꞌtax. s  













17

1   Qa

Peꞌ efu iꞌnipjiꞌ paꞌ inqaꞌmet.

haꞌ ewiꞌƚ kekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits naꞌliꞌm heꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚoqotokꞌol (copas), qa nekyii qa tsꞌithinets, qa yitꞌij yiwets: —Teꞌƚun, qaꞌ kꞌethinij quꞌ netestiꞌyij paꞌ wejuꞌƚij ƚantanithenkeyeꞌj neꞌ qi in witqesuꞌ iꞌnjuꞌ iꞌnipjiꞌ neꞌ olots iwelii. t 2 Nekheꞌen hik nekheꞌ wanawitjiꞌiƚ nekheweꞌ wittatalipjiꞌ naꞌ seheꞌ, qa nekheweꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ qa yekꞌuwetinenijjuꞌ kaꞌ wino taꞌƚets in wanawitjiƚiꞌij naꞌ ƚꞌeseꞌn.— u 3 Haꞌ ángel qa tsekaꞌxii espirituƚe in tsekaꞌxii haꞌ ham iꞌniꞌiꞌ. Qa hiꞌwen keꞌ ewiꞌƚ efu iꞌnipjiꞌ haꞌ ewiꞌƚ inqaꞌmet sꞌeꞌ taƚtaƚij keꞌ uƚꞌetsikꞌi witiyits tꞌejuyijuꞌƚ paꞌ Dios, qa heꞌ ƚejiƚal qa wetsjuk tatsai (7) yametsjiꞌ qa heꞌ ƚeketsii qa week inyaqsii (10) yametsjiꞌ. v  



 16:14 2Ts 2:9‑10; Jl 2:11; 3:2; Ap 19:11‑21 m 16:15 Ap 1:3; 3:18; 14:13; 19:9; 20:6; 22:7,14; Lc 12:35‑40; 1Ts 5:2,6‑8 n 16:16 Jue 5:19; 2R 9:27; Ez 38:8 o 16:17 Is 66:6 p  16:18 Ex 19:16‑19; Ap 4:5; 8:5; 11:19 q 16:19 Ap 14:19; 18:10,16,18,19,21; 19:15 r  16:20 Ez 38:20; Ap 6:14 s 16:21 Ap 16:9,11; Jos 10:11; Ez 38:22 t 17:1 Ap 21:9; Jer 51:13 u 17:2 Is 23:16‑17; Nah 3:4; Ap 14:8; 18:3 v 17:3 Ap 1:10; 4:2; 13:1; 21:10 l

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 17  688 4  Keꞌ

efu heꞌ ƚeqhinatai witpalinek qa kaꞌ sꞌeꞌ, qa yenphaꞌm heꞌ oro, qa keꞌ ƚeꞌsits utel ƚelits qa kekheweꞌ iye hik ƚunyejeitax utel ƚelits ƚiyits perlas. Qa haꞌ tꞌekuꞌmiꞌkii qa oro iye haꞌ tokꞌo (copa) topoꞌoj paꞌ uƚꞌax yisuꞌunjiꞌ in yaqsiijkii, qa topoꞌoj iye paꞌ ƚetꞌesinyeꞌj taꞌƚets in wanawitjiƚiꞌij ƚꞌeseꞌn. w 5 Qa haꞌ ƚotkoyek qa weꞌnikaꞌajiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ witii, qa kaꞌ ikjiꞌ qa niteꞌ hayiits quꞌ nakjiꞌ paꞌquꞌ witiyeꞌ, qa yitꞌij: —Neꞌ qi Babilonia, ƚenene neꞌ witqesul qa ƚenene iye naꞌ ƚewuƚꞌax naꞌ seheꞌ.— x 6 Qa hiꞌwenij iye keꞌ efu in yekꞌuwetꞌij keꞌ ƚꞌathits kekheweꞌ yatsathen, hik kekheweꞌ yijayaanija haꞌ Jesús, maꞌ qa qi in tsitjuƚaxijphaꞌm. 7 Qa haꞌ ángel qa yitꞌij yiwets: —¿Inhatsꞌek in ƚeꞌnitjuƚaxijphaꞌm? Haneꞌej quꞌ kꞌefeliꞌm kakhaꞌ ikjiꞌha neꞌ efu qa naꞌ iꞌnipjiꞌ inqaꞌmet wetsjuk tatsai (7) neꞌ ƚejiƚal qa week inyaqsii (10) neꞌ ƚeketsii. 8 Nakhaꞌ ƚiꞌwen inqaꞌmet kakhaꞌ ƚahatsꞌij mexe naꞌl, qa haneꞌej qa mexe ham qa hats kꞌesiyuꞌets quꞌ natꞌatsjiꞌƚikꞌuiphaꞌm iye nakhaꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo), maꞌ qaꞌ namii paꞌ ƚewuƚꞌeyeꞌjjuꞌ. Qa nekheweꞌ iꞌnipjiꞌ naꞌ seheꞌ, hik nekheweꞌ keꞌ ƚiyits niteꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ naꞌ witfaakanek tꞌejuyets naꞌ witiƚaꞌx in mexenteꞌ wanaqsiijkii naꞌ seheꞌ, nekheweꞌen qa qi quꞌ nitjuƚaxijphaꞌmkii quꞌ niꞌwen kaꞌ ƚunyeꞌjija naꞌ inqaꞌmet hik nakhaꞌ kaꞌ ƚahatsꞌij mexe naꞌl, qa haneꞌej qa mexe ham qa hats kꞌesiyuꞌets quꞌ natꞌatsjiꞌƚphaꞌm iye. y 9 Haneꞌen quꞌ nanalitikꞌi paꞌquꞌ ƚaqjamtikineyeꞌjeꞌkii pakhaꞌ quꞌ yijaayiꞌija yijatꞌij in nikfeꞌlkii. Nekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) ƚejiƚal nekheweꞌen wetsjuk tatsai (7) utekui neꞌ efu iꞌnipjiꞌ, z 10 qa wetsjuk tatsai (7) iye wittatal, qa leeꞌfij (5) keꞌ hats namiijuꞌkii, qa naꞌ ewiꞌƚ haneꞌej mexe tenekꞌenhei, qa nakhap iye ewiꞌƚ qa mexe hamikꞌui, qa quꞌ nanamtax qa niteꞌƚe yape ƚꞌajƚiꞌij quꞌ netnekꞌenhei. 11 Naꞌ inqaꞌmet hik nakhaꞌ kaꞌ ƚahatsꞌij mexe naꞌl, qa haneꞌej qa mexe ham, hik nakhaꞌ wittata yamets wetshetkꞌewiꞌƚ tatsai (8), qa hik nakhaꞌ ewiꞌƚ nekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) wittatal, qaꞌ namii hatseꞌ naꞌ ƚewuƚꞌeyeꞌjjuꞌ. 12 Qa nekheweꞌ week inyaqsii (10) yametsjiꞌ ƚeketsii qa hik nekheweꞌ neꞌ week inyaqsii (10) wittatal hik nekheweꞌ mexenteꞌ testiꞌyij quꞌ netnekꞌenhei, qa niteꞌƚe yape ewiꞌƚƚe hora quꞌ netestiꞌyij quꞌ netnekꞌenheꞌyiꞌƚ naꞌ inqaꞌmet. 13 Eneꞌ week inyaqsii (10) wittatal naꞌl kaꞌ ewiꞌƚƚe in yisuꞌun quꞌ netꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ quꞌ netnekꞌenhei, kakhaꞌan: quꞌ netisij peꞌ ƚetꞌunhaxits in tenekꞌenhei naꞌ inqaꞌmet. 14 Eneweꞌen qaꞌ nawatlaniꞌƚ naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs, qa nakhaꞌƚe Kotsꞌetax Ƚaꞌs qaꞌ nanaxij nekheweꞌen, qe nakhaꞌan Yatsatꞌaxꞌinij tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ  



















w  17:4 Mt 24:15; Mr 13:14; Lc 16:15; Ap 21:27 x 17:5 Ap 14:1 y 17:8 Ap 1:18; 2:8; 3:5; 11:7; 13:3,8,12,14; 20:12,15; 21:27; Sal 69:28; Is 4:3 z 17:9 Ap 13:18

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 689

APOCALIPSIS 17​, ​18

week tenekꞌenhei qa Wittata peꞌ wittatal, qa nekheweꞌ iꞌnijup nakhaꞌan, nekheweꞌen teniyaꞌyii qa teꞌnekumhiꞌyiijiꞌ qa niteꞌ yeqekuꞌ iye.— a 15 Haꞌ ángel qa yitꞌij yiwets iye: —Nekheweꞌ ƚiꞌwen iwelii iꞌnipjiꞌ neꞌ witqesuꞌ hik nekheweꞌ neꞌ pekheljiꞌkii jukhew qa efuts, neꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ, neꞌ witsetits, qa neꞌ ƚeꞌlijenyejeiƚe wetjuꞌƚ. b 16 Qa nekheweꞌ ƚiꞌwen week inyaqsii (10) yametsjiꞌ witketsii qa naꞌ inqaꞌmet iye, qaꞌ qi quꞌ naꞌnapjaxiꞌm neꞌ witqesuꞌ, qaꞌ week nekaꞌxikꞌui peꞌ naꞌltaxiꞌm, qaꞌ nilaxaxinhetkii iye, qaꞌ netuj paꞌ ƚꞌeseꞌn qaꞌ neneꞌƚjuꞌ iye. c 17 Qe naꞌ Dios yenjiꞌtejeꞌm peꞌ ƚatawjets eneweꞌ week inyaqsii (10) witketsii quꞌ netꞌekuꞌmij wetjuꞌƚ paꞌ ewiꞌƚƚe in yisuꞌun, qe qaꞌ nafits paꞌ yisuꞌun naꞌ Dios quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. Maꞌ qa eneweꞌen qaꞌ netisij naꞌ inqaꞌmet peꞌ ƚetꞌunhaxitstax in tenekꞌenhei, hatsꞌinha quꞌ netnekꞌenhei naꞌ inqaꞌmet qaꞌ namijii quꞌ hats nafits paꞌ yisuꞌun naꞌ Dios quꞌ ƚunyeꞌjeꞌkii. d 18 Qa neꞌ ƚiꞌwen efu qa hik nekheꞌ nakhaꞌ qi witset qa week tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ wittatal naꞌ seheꞌ epjiꞌ.—  







18

1   In

Paꞌ ƚewuƚꞌeyeꞌjjuꞌ peꞌ Babiloniaꞌikꞌi.

hats naxijikꞌi in hiꞌwen ekeweꞌen, maꞌ qa hiꞌwen iye haꞌ ewiꞌƚ ángel in teꞌnilitikꞌuijuꞌ naꞌ waꞌs, qa qiiꞌija paꞌ ƚetꞌunhaꞌx in tenekꞌenhei. Qa paꞌ ƚewqiyeꞌjjiꞌ qa les in tꞌunikꞌiha kaꞌ ƚꞌuƚaꞌx in napjuyitꞌipjiꞌ haꞌne seheꞌ. 2 Qa yitꞌunhetikꞌi in tayai qa yitꞌij: —¡Hats namjuꞌ, hats namjuꞌ keꞌ qi Babiloniaꞌikꞌi! Hats inwoꞌmetetsƚe neꞌ ƚetsiꞌij, qa ƚetsiꞌ neꞌ espíritu uƚꞌets, qa ƚetsiꞌij iye neꞌ uƚꞌets junatai yinaqꞌaxtsii iye quꞌ netnekui. e 3 Qe week neꞌ witsetits niyahanijjuꞌ kaꞌ ƚeqe wino taꞌƚets in wanawitjiƚe. Qa neꞌ wittatal naꞌ seheꞌ epjiꞌ qa wanawitjiꞌiƚ nekheꞌen, qa nekheweꞌ tꞌihinij wekwek qa qi in yaqꞌastanin, qe kekheꞌen ewiꞌƚƚe in yejeƚii paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌxij ekeꞌ wekwek.— f 4 Qa hepiꞌyeꞌ iye pakhap iye witꞌax taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, qa yitꞌij: —Witset tsatsatꞌaxij, maꞌaƚikꞌuifikꞌi nekheꞌen hatsꞌinha quꞌ niteꞌ akiꞌiƚijets peꞌ ƚewuƚꞌets, maꞌ qaꞌnteꞌ jeek estiꞌyiꞌiƚij nekheweꞌ quꞌ naatsꞌeꞌej hatseꞌ. g 5 Qe neꞌ ƚewuƚꞌets hats yametsphaꞌm naꞌ waꞌs in tewfuphaꞌm, qa naꞌ Dios qa hats nikfeꞌlets week nekheweꞌ tewfuphaꞌm ƚewuƚꞌets. h 6 Ijaniniꞌƚij paꞌ hats ƚeqfenyejeyij pekhewep, wetsjukꞌij quꞌ epiletiꞌƚets in ƚunyejeyek peꞌ ƚaqsijiyijkii nekheꞌen, nakhaꞌ hats niyahanijjuꞌ tokꞌo nekheꞌen quꞌ iweꞌtsjukeniꞌƚij paꞌquꞌ ukiniꞌƚetsjuꞌ quꞌ les aꞌtinhetiꞌƚjiꞌha paꞌquꞌ iyahaniꞌƚjiꞌ nekheꞌen. i  









 17:14 Dt 10:17; Sal 136:2‑3; Dn 2:47 b 17:15 Ap 5:9; 7:9; 10:11; 11:9; 13:7; 14:6  17:16 2S 13:15‑20; Ez 23:22‑35; Lv 20:14; 21:9 d 17:17 Gn 50:20 e 18:2 Is 13:20‑22; 21:9; Ap 14:8 f 18:3 Ap 14:8; 17:2 g 18:4 Is 52:11; Jer 50:8; 51:6,9,45; 2Co 6:17 h  18:5 Jer 51:9 i 18:6 Is 40:2; Jer 16:18; 17:18; 50:29; Ap 14:8 a

c

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 18  690 7 Ƚisiꞌƚij

pakhaꞌ hats ƚukꞌeꞌ in weniwqinhet ƚeteꞌm qa kakhaꞌ ƚeꞌsinyeꞌj iye in qi in ƚeꞌwisjuꞌ, quꞌ awtsheteniꞌƚij paꞌquꞌ naatsꞌeꞌej, qe paꞌ ƚataweꞌj yitꞌij nekheꞌen: “Yakhaꞌ haneꞌej in haꞌnjuꞌ qa hik yijunyeꞌj qijiꞌ witiꞌyiꞌ, qa yakhaꞌ niteꞌ yeꞌwikiihaleꞌ, maꞌ qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nanaꞌl paꞌquꞌ hayinikꞌi.”   (Is 47:7‑8) 8 Qa hik taꞌƚijupiꞌ quꞌ ewiꞌƚ neƚuyeꞌƚe quꞌ week naꞌnipjiꞌ neꞌ quꞌ naatsꞌeꞌej hatseꞌ: witwamhiꞌ, witꞌaphiyeꞌj qa yipkuꞌ iye. Maꞌ qa nanqꞌaxij feꞌt iye, qe nakhaꞌ quꞌ nitanithen Yatsatꞌaxꞌinij Dios qiiꞌija in tꞌun.— 9 Qa nekheweꞌ wittatalipjiꞌ haꞌne seheꞌ, nekheweꞌ wanawitjiꞌiƚ nekheꞌen qa wenkufeniꞌƚij iye kaꞌ ƚeꞌsinyeꞌj in ƚeꞌwisjuꞌ, qa qi quꞌ nayintaxikꞌi qaꞌ nanaitaxikꞌi iye quꞌ niꞌwenij paꞌquꞌ ƚetutsaxeꞌ quꞌ nanqꞌaxij feꞌt, 10 qaꞌ tsꞌapꞌayeꞌ weteꞌm totsii quꞌ nejeƚiitejeꞌmkii qe nijiweꞌyiꞌm paꞌ yawtsheten, qaꞌ nitꞌijjuꞌ: —¡Hiyeeꞌ, hiyeꞌ haꞌnus akaꞌ qi witsetꞌikꞌi Babilonia witsetꞌikꞌi tꞌuntax, qe in ewiꞌƚ horaƚe qa hats week iꞌn epjiꞌ paꞌ antanithenkeyeꞌj!— 11 Qa nekheweꞌ wekwek tꞌihinij qaꞌ nayintaxikꞌi qaꞌ nanaitaxikꞌi iye, qe hats ham paꞌquꞌ nataqhayijets pekheweꞌ tꞌihintaxij: 12 olots peꞌ oro, plata, utel ƚelits ƚeꞌsits, qa neꞌej hik ƚunyejeitax iye utel ƚelits ƚeꞌsits ƚiyits perlas, peꞌ elesei penyilots, naꞌaj witpalinek, naꞌaj sila penyilo qa naꞌaj sꞌeꞌ iye penyilo, qa week iye keꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ najak ewjisii, qa peꞌ ƚaqsijiijuꞌ taꞌƚijets neꞌej qits ƚekꞌunhetii naꞌaj elefante, qa neꞌej najak ƚeꞌsits iye, qa neꞌej nijketits maaja (bronce), qa neꞌej nijketits noꞌ (hierro), qa neꞌej utel foꞌ mármol, 13 qa tꞌihinij iye ƚesejets neꞌej canela, qa niꞌkhewepij yewjisitjiꞌ naꞌaj ƚaq, qa naꞌaj teneꞌƚjuꞌ ewjisii (incienso), qa naꞌaj ewjisii teneꞌƚjuꞌ iye mirra, qa naꞌaj ewjisii iye olibano, qa naꞌaj wino, qa naꞌaj aceite taꞌƚets neꞌej oliva, qa naꞌaj foꞌjiꞌ, qa neꞌej trigo, qa tꞌihinij iye neꞌej wakka, neꞌej kotsꞌetets, neꞌej tiptipits, neꞌej koyoyoyits, qa neꞌej jukhew qa efuts iye witƚinhei. j 14 Week kekheweꞌ wekwek qi in ƚisuꞌuntax hats ham eꞌm, qa week kekheweꞌ ƚeꞌsits naꞌltaxꞌem hats ham ejup, qa hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nanaꞌl eꞌm iye. 15 Qa nekheweꞌ tꞌihinij ekeweꞌ wekwek qa qi in yipatunen qe taꞌƚets ekeꞌ etsjuꞌ, nekheweꞌen qaꞌ neꞌnitoniiha paꞌquꞌ tsꞌapꞌayiꞌijuꞌ qe taꞌƚets in nijiweꞌyiꞌm paꞌ yawtsheten, qaꞌ nayintaxikꞌi qaꞌ nanaitaxikꞌi iye, 16 qaꞌ nitꞌijjuꞌ: —¡Hiyeeꞌ, hiyeeꞌ! Haꞌnus akaꞌ qi witsetꞌikꞌi Babilonia, yeqhinatataxjiꞌ kekheweꞌ ƚeꞌsits elesei penyilots, qa naꞌaj witpalinek, qa naꞌaj sꞌeꞌ iye, qa yentaxphaꞌm iye keꞌ oro, qa keꞌ ƚeꞌsits utel ƚelits qa kekheweꞌ iye hik ƚunyejeitax utel ƚelits ƚiyits perlas, 17 qe in ewiꞌƚ horaƚe qa hats week uƚꞌaxijkii in wekwek ƚiꞌwqꞌaxintax.— Qa week hekheweꞌ tenekꞌenheꞌyij tokoyeyits (capitanes), qa hekheweꞌ iye  



















j

 18:13 Gn 36:6; Nm 31:32‑35; 1Cr 5:21; Ez 27:13 El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 691

APOCALIPSIS 18​, ​19

ƚꞌahinhei heꞌ tokoyeyits, qa hekheweꞌ iye marineros qa week heꞌ tꞌithayiijiꞌ haꞌ qi iweliꞌ, qaꞌ weꞌnitoniiha haꞌ tsꞌapꞌaꞌajuꞌ, 18 in yiꞌweniitejeꞌm kaꞌ ƚetutsax in naqꞌaxij feꞌt qa tayaꞌyij wetjuꞌƚ in yitꞌijjuꞌ: —¿Ƚekpaꞌ witset quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ akaꞌ qi witsetꞌikꞌi?— k 19 Maꞌ qa yifulfulinhetipjiꞌkii kaꞌ seheꞌ heꞌ ƚeiƚal, qa tayaꞌyij wetjuꞌƚ, yayintaxikꞌi qa naitaxikꞌi iye, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Hiyeeꞌ, hiyeeꞌ! Haꞌnus akaꞌ qi witsetꞌikꞌi, hik akaꞌ qi in yipatunen nekheweꞌ naꞌliꞌm neꞌ ƚenhitjiyits tokoyeyits naꞌ qi iweliꞌjiꞌ, qe in ewiꞌƚ horaƚe qa hats week uƚꞌaxjuꞌ. l 20 Eꞌƚeꞌsitsiꞌiƚiꞌmkii, waꞌsjiꞌ, yatsathen, apóstoles qa profetas, qe naꞌ Dios in yitanithen qe qaꞌ natqaꞌtjaꞌyiꞌƚ epjiꞌ.— m 21 Maꞌ qa haꞌ ewiꞌƚ ángel tꞌun, qa tꞌekuꞌmifi keꞌ qi ute in ƚukꞌeꞌek neꞌej ute tꞌejuyets naꞌaj weꞌneqhipitjuꞌ, qa nijeꞌleꞌejjiꞌjuꞌ haꞌ qi iweliꞌ, qa yitꞌij: — Akaꞌajꞌin quꞌ enifenyeꞌjeꞌ ham naqsiꞌjiꞌijkii quꞌ ejelaxtiꞌyijjuꞌ Babilonia, qi witset, qaꞌ niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ eꞌwenhetii iye. n 22 Qaꞌ hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ netpiikaxtii etjiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ ƚꞌaxitseꞌ peꞌquꞌ netfiƚkii (arpistas) peꞌquꞌ netlijtsii, peꞌquꞌ fojinjetseꞌ (flautistas), qa pekhewepeꞌ iye fojinjetseꞌ (trompeteros). Hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ neꞌtwenhetii etjiꞌtejeꞌm peꞌquꞌ ƚunyejeyeꞌƚe wetjuꞌƚ peꞌquꞌ niyaꞌyij tꞌithayii etjiꞌ, qa niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ netpiikaxtii etjiꞌtejeꞌm ƚꞌanyeꞌj neꞌej tꞌejuyets naꞌaj weꞌneqhipitjuꞌ. 23 Fetitjii ƚꞌuƚaꞌx hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nanalit epjiꞌ. Qaꞌ hats niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi iye quꞌ netpiikaxtii etjiꞌtejeꞌm ƚꞌanyejei neꞌej tewheꞌyeijuꞌ. Qe nekheweꞌ aqhafets hik nekheweꞌ qits haꞌne seheꞌ epjiꞌ, qe week neꞌ witsetits ƚanawitjiꞌijjuꞌ in ƚetweihetenin. o 24 Akaꞌ witsetꞌikꞌi teꞌwenhetiijiꞌ keꞌ ƚꞌathitsikꞌi keꞌ profetasꞌikꞌi, qa kekheweꞌ iye yatsathen, qa week iye kekheweꞌ talanhetiꞌyipjiꞌ haꞌne seheꞌ.— p  













19

1   In

Naꞌ waꞌsjiꞌ yiwqinhet paꞌ Dios.

hats naxijikꞌi in hiꞌwen ekeweꞌen, maꞌ qa hepiꞌyeꞌ iye paꞌ qi ƚꞌaꞌx peꞌ olots naꞌ waꞌsjiꞌphaꞌm, qa yitꞌij: —¡Aleluya! Paꞌ witiƚiyeꞌj, paꞌ witiwqiyeꞌjjiꞌ qa paꞌ wittꞌunhaꞌx, yatsatꞌetsij naꞌ inqe Dios, 2 qe yijaalija qa yatsathenikꞌiha pekheweꞌ ƚaxtanithenkeyejei.  (Sal 19:9) Qe hats yitanithen ekeꞌ qi witqesuꞌikꞌi yatsaihinets haꞌne week seheꞌ ipjiꞌ in wanawitjiƚe, qa hats taqaꞌtjaꞌyipjiꞌ keꞌ ƚeqejkunenheyikꞌi in naxjuꞌ taꞌƚets  (Dt 32:43) q ekeꞌ etsjuꞌ.— 3 Qa ewiꞌƚij iye in yitꞌijjuꞌ: —¡Aleluya! Naꞌ ƚetutsax ekeꞌ etsjuꞌ niteꞌ yiliꞌij in ikphaꞌm eneꞌ week ƚahatsiyij.—  (Is 34:10) r  



k  18:18 Ez 27:32 l 18:19 Ez 27:30; Ap 18:10,16 m 18:20 Ap 12:12 n 18:21 Ap 5:2; 10:1; 16:20; 18:11,14,22‑23; Jer 51:59‑64 o 18:23 Jer 25:10 p 18:24 Ap 6:10; 16:6 q  19:2 Jn 8:16; 19:35; Ap 6:10; 15:3; 16:6,7; 17:6; 18:24; Dt 32:43; 2R 9:7 r 19:3 Is 34:8‑10; Ap 14:11

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 19  692 4  Qa

hekheweꞌ veinticuatro (24) jukhew tenekꞌenhei qa heꞌ ikwetjuꞌƚ (4) pakhaꞌ ƚunyejei qa weꞌniyipinjuꞌkii qa iyinii hakhaꞌ Dios iꞌnipjiꞌ haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx, qa yitꞌijjuꞌ: —¡Amén! ¡Aleluya!— s 5 Qa haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa taꞌƚets paꞌ ewiꞌƚ witꞌax, qa yitꞌij: —Iwqinhetiꞌƚjiꞌha naꞌ inqe Dios week peꞌ ƚeqejkunenhei, qa week iye peꞌ nijiweyijuꞌƚ qa pekheweꞌ iye niteꞌ qits qa pekheweꞌ qits iye.— t  

6  Maꞌ

Paꞌ ƚewheꞌyejii paꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs.

qa hepiꞌyeꞌ iye paꞌ ewiꞌƚ witꞌax in ƚꞌanyeꞌjek ƚꞌaꞌx neꞌej olots, qa in ƚꞌanyeꞌjek ƚꞌaꞌx qe qi naꞌaj tsuj iweliꞌ, qa in ƚꞌanyeꞌjek iye qe tꞌunikꞌi naꞌaj kimmimim, qa yitꞌij: —¡Aleluya! Qe naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij inqe Dios ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in tꞌun, hats tenekꞌenhei. u 7 Ƚeꞌsitseꞌ ineꞌmkiiha, qitseꞌ ineꞌmha paꞌ witisaꞌxiꞌmkii qaꞌ jintewqinhetija iye, qe hats nam naꞌ neƚu ƚewheꞌyejii naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs, qa neꞌ ƚewheꞌyeꞌ qa hats qꞌax. v 8 Qa nekheꞌen qa wetqhinataninjiꞌ neꞌ ƚeꞌsits penyilots elesei qa tujjiꞌha in foꞌ, qa ƚeꞌsiitsija iye ham ƚejiliꞌyeꞌ,— qe naꞌ ƚeꞌwis penyilo elesei ikjiꞌ, paꞌ ƚeꞌwis ƚunyejei peꞌ yatsathen. w 9 Qa haꞌ ángel qa yitꞌij yiwets: —Ikaꞌajjiꞌ: “Ƚeꞌsitsiꞌmkii nekheweꞌ teꞌniyinheꞌyijup naꞌ witkujiyifi naꞌ ƚewheꞌyejii naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs.”— Qa yitꞌij yiwets iye: —Ekeweꞌen yijaalija in ƚeꞌlijei naꞌ Dios.— x 10 Maꞌ qa honokokꞌentaxifi haꞌ ángel quꞌ nekꞌiyinii, qa yiꞌtƚiꞌij yiwets: —Hasuꞌuj aqsiꞌj yeꞌmijkii kakhaꞌan. Yakhaꞌ kꞌeyithayifeƚe qa week iye nekheweꞌ ejefetsipjiꞌ in niteꞌ yeqekuꞌukꞌi kekheweꞌ iyetij haꞌ Jesús. Iyinii yijatꞌij naꞌ Dios. Qe kekheweꞌ iyetij haꞌ Jesús hik kekheweꞌ ƚetuk kekheweꞌ wiꞌtlijei nifel pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ (profecía).— y  







11 Maꞌ

Paꞌ ewiꞌƚ iꞌnipjiꞌ paꞌ tiptip foꞌ.

qa hiꞌweniiphaꞌm naꞌ waꞌs in qhofij, qa laxajiꞌ haꞌ ewiꞌƚ tiptip foꞌ qa haꞌ iꞌnipjiꞌ qa ƚii, paꞌquꞌ hats nitꞌij qa yaqsiijkii, qa ƚii iye, hamjiꞌ paꞌ quꞌnteꞌ yijaꞌyeꞌ. Qa yatsathenikꞌiha iye in inaxtanithen qa in watlan iye. z 12 Heꞌ ƚotoi leppepep hik ƚunyeꞌj feꞌt, qa haꞌ ƚeiƚaꞌapjiꞌ qa olotsipjiꞌ heꞌ kꞌooijiꞌ ƚꞌiwatai (coronas), qa naꞌliꞌm kaꞌ ewiꞌƚ witii weꞌnikaꞌajjiꞌ ham nikfeꞌleꞌets, ewiꞌƚƚiꞌijkii in nikfeꞌlets. a 13 Heꞌ yeqhinatajiꞌ saaƚꞌaꞌaj keꞌ witꞌathits qa akaꞌ ƚii, Ƚeꞌlijei paꞌ Dios. b  



 19:4 Ap 5:8; Sal 106:48 t 19:5 Sal 115:13 u 19:6 Ez 1:24; 43:2; Ap 1:15; 14:2  19:7 Mt 5:12 w 19:8 Ap 15:6; 19:14; Ef 2:10 x 19:9 Ap 1:3; 14:13; 16:15; 17:1; 20:6; 22:7,8‑9,14; Is 25:6‑8; Mt 26:29; Lc 13:29 y 19:10 Ap 1:2,9; 12:17; 20:4 z 19:11 Ap 3:14; 4:1; 11:19; 15:5; 16:7; 19:2; Sal 9:8; 96:13 a 19:12 Ap 2:17; 3:12 b 19:13 Is 63:1‑6; Jn 1:1‑5; He 4:12 s

v

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 693

APOCALIPSIS 19​, ​20

14  Qa

heꞌ oqꞌopheƚinetsiletsiꞌ naꞌ waꞌs qa yijayanphaꞌm, yeqhinatajiꞌ keꞌ ƚeꞌsits penyilo elesei, foꞌija qa ham ƚejiliꞌyeꞌ iye. Qa heꞌ ƚeꞌwutits qa week foꞌ iye. 15 Haꞌ ƚejiꞌ hakhaꞌan qa tꞌatsjiꞌƚfikꞌi haꞌ ewiꞌƚ witqatsjikinet yasƚax qe qaꞌ nenfekinijjuꞌ heꞌ week witsetits, qa haꞌ ƚekꞌuꞌ quꞌ netnekꞌenhei qa nijket. Ƚakhaꞌija in tꞌotsjiꞌjuꞌkii haꞌ ƚeqꞌitsetꞌij in neqꞌumutjuꞌ keꞌ uwa, hikhaꞌ paꞌ qi ƚawak paꞌ Dios ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in tꞌun. c 16 Haꞌ ƚeꞌntilafit qa keꞌ ƚekumkenetꞌiꞌ iye qa weꞌnikaꞌajiꞌ kaꞌ ewiꞌƚ witii, yitꞌij: Wittata peꞌ wittatal qa Yatsatꞌaxꞌinij tenekꞌenheꞌyipjiꞌ peꞌ week tenekꞌenhei. d 17 Qa hiꞌwen iye haꞌ ewiꞌƚ ángel tsꞌapꞌaꞌapjiꞌ neꞌ junuꞌ, qa qi in yitꞌunhetikꞌi in tayaꞌyii week heꞌ naꞌyaꞌkii junatai, qa yitꞌij: —Teꞌƚuniꞌƚ qa ewiꞌƚ niꞌiƚijiꞌ hatseꞌ quꞌ ƚujiꞌƚ naꞌ qi aqiꞌƚ taꞌƚets naꞌ Dios, 18 qaꞌ ƚujiꞌƚ neꞌ ƚꞌesenits keꞌ qits wittatalikꞌi, qa keꞌ oqꞌopheƚinetsilets ƚꞌalheyikꞌi qa keꞌ tꞌunitstax jukhewꞌikꞌi, qa keꞌ tiptipitsꞌikꞌi qa keꞌ tenilatshei iye, qa keꞌ jukhewꞌikꞌi witƚinhei qa keꞌ niteꞌ witƚinheitax iye, qa kekheweꞌ iye niteꞌ qits qa kekheweꞌ iye qits.— e 19 Maꞌ qa hiꞌwen haꞌ inqaꞌmet qa heꞌ week wittatalipjiꞌ haꞌne seheꞌ qa heꞌ ƚelits oqꞌopheƚinetsilets in notꞌax wetjuꞌƚ qe qa nawatlaniꞌƚ hakhaꞌ (Cristo) iꞌnipjiꞌ haꞌ tiptip qa hekheweꞌ iye ƚelitsek oqꞌopheƚinetsilets. f 20 Qa haꞌ inqaꞌmet qa teꞌnekumhiꞌyiꞌ qa weekiꞌƚ hakhaꞌ yitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ, hikhaꞌ in metjiꞌjiꞌm hakhaꞌan qa yaqsiꞌj jiijkii keꞌ ham ƚunyejeyiꞌijuꞌƚ, maꞌ qa qi in yawitjiꞌijiꞌ hekheweꞌ weꞌnikaꞌaj keꞌ ƚeqꞌikatiꞌ haꞌ inqaꞌmet qa iyiniikii haꞌ ƚesiꞌnqꞌal. Eneweꞌ wetsjuk niteꞌ talanhetii ekuꞌnjuꞌ in tewumhitiijiꞌjuꞌkii hakhaꞌ hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ qa feꞌtƚe azufre. g 21 Qa kekhewepƚe oqꞌopheƚinetsilets qa naqꞌaxijjuꞌ ek haꞌ witqatsjikinet taꞌƚii haꞌ ƚejiꞌ hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ tiptip, qa week neꞌ junatai qa qi in iƚinijjuꞌ keꞌ ƚꞌesenitsikꞌi kekheweꞌen.  













20

Paꞌ Satanás tꞌopheƚitii qaꞌ namijets mil (1.000) ininqapits.

1   Maꞌ

qa hiꞌwen haꞌ ewiꞌƚ ángel in teꞌnilitjuꞌ taꞌƚetsphaꞌm naꞌ waꞌs teneyijjuꞌ keꞌ ƚejinjeꞌ hakhaꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo) qa ƚokoijiꞌ iye haꞌ qi foƚoƚikꞌi. h 2 Maꞌ qa haꞌ ángel qa yifꞌelitets in tꞌekuꞌmiꞌ haꞌ ƚeiƚeꞌ, hikhaꞌ pakhaaꞌij paꞌaj qꞌoiqꞌoi, qa hikhaꞌ inwoꞌmet qa Satanás iye, qa yopheꞌƚij haꞌ qi foƚoƚikꞌi qaꞌ namijets mil (1.000) ininqapits. i 3 Qa nijeꞌleꞌejikꞌijuꞌ hakhaꞌ ham ƚꞌakaꞌtheꞌyeꞌ (abismo), maꞌ qa yitꞌonij qa yeniꞌ keꞌ ƚeꞌnikatiꞌ haꞌ ƚitꞌo, hatsꞌinha qaꞌ hats niteꞌ nawitjiyeꞌ eneꞌ  



 19:15 Is 49:2; He 4:12; Ap 1:16; 2:12,16; 12:5; 14:19‑20; 16:19; Is 11:4; 2Ts 2:8; Sal 2:9  19:16 Dt 10:17; Dn 2:47; 1Ti 6:15; Ap 17:14 e 19:18 Ez 39:17‑20 f 19:19 Ap 16:13‑14 g  19:20 Ap 13:13‑17; 20:10,14; 21:8; Mt 5:22; Mr 9:43 h 20:1 Lc 8:31; Ap 9:1 i  20:2 Ap 12:9; Is 24:22

c

d

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 20  694

witsetits, ipƚuꞌui quꞌ nafits quꞌ mil (1.000) ininqapitseꞌ, maꞌ qaꞌ inkꞌayeꞌƚe quꞌ hats mil (1.000) ininqapitseꞌ qaꞌ ƚꞌajƚiꞌij quꞌ netwejinhetii iye. j 4 Maꞌ qa hiꞌwen iye heꞌ witsꞌojilaxits qa hekheweꞌ iꞌnipjiꞌ hekheweꞌen qa testiꞌyij peꞌ ƚetꞌunhaxits quꞌ nineqjeyumtshen. Qa hiꞌwen iye hekheweꞌ ƚiƚaxits kekheweꞌ weꞌnisaꞌxikꞌi ƚeiƚalikꞌi in talanhetiijuꞌ qe taꞌƚijupiꞌ in nifel haꞌ Jesús qa keꞌ ƚeꞌlijei iye paꞌ Dios, qa hekheweꞌ iye niteꞌ iyinii kaꞌ inqaꞌmet qa kaꞌ ƚesiꞌnqꞌal iye, qa niteꞌ iye weꞌnikaꞌajiꞌ ƚotkoyehei qa ƚokoyei iye keꞌ ƚeqꞌikatiꞌ, maꞌ qa iƚii iye, eneweꞌen qa teꞌweyikꞌuijuꞌ haꞌ Cristo in tenekꞌenhei qa yamijets mil (1.000) ininqapits. k 5 Qa akaꞌan qa hik akaꞌ paꞌ yojo witiƚijii. Qa kekhewepƚe naxjuꞌ qa niteꞌ iƚii iye ipƚuꞌui quꞌ nanaxijikꞌi peꞌ mil (1.000) ininqapits. 6 Ƚeꞌwisiꞌmkii qa ƚeꞌwisija iye pakhaꞌ quꞌ naꞌn jiꞌtejeꞌm pakhaꞌ yojo witiƚijii. Paꞌ tekeꞌlenjuꞌ witwamhiꞌ ham paꞌquꞌ ƚetꞌunhaꞌxeꞌ quꞌ naꞌnipjiꞌ pekheweꞌen, qe eneweꞌen ƚaqa paꞌil hatseꞌ paꞌ Dios qa haꞌ Jesucristo, qaꞌ netnekꞌenheꞌyiꞌƚ hakhaꞌan peꞌ mil (1.000) ininqapitsjiꞌ. l  





7 Quꞌ

Paꞌ Satanás qa tewumhitiijiꞌjuꞌ paꞌ feꞌt.

nanaxijikꞌi peꞌ mil (1.000) ininqapits, qa paꞌ Satanás qaꞌ netwejinhetii in tꞌopheƚitiitax. 8 Maꞌ qa nakfikꞌi qaꞌ nawitji iye peꞌ week witsetits haꞌne week seheꞌ epjiꞌ Gog qa paꞌ Magog, qaꞌ nonothet wetjuꞌƚ qe qaꞌ netꞌilit quꞌ nawatlan. Qa kaꞌ ujaꞌx hekheweꞌen hik ƚunyeꞌj naꞌaj isaꞌx ƚotkoyekꞌi naꞌaj qi iweliꞌ. m 9 Maꞌ qa nekipjiꞌ wejuꞌƚij haꞌne week seheꞌ epjiꞌ, qa kꞌooyijjiꞌ in yeqewukꞌun haꞌ ƚewhiꞌweꞌt hekheweꞌ yatsatꞌetsij paꞌ Dios, qa nakhaꞌ iye witset yisuꞌun paꞌ Dios. Qa teꞌnilitƚejuꞌ kaꞌ feꞌt taꞌƚiiphaꞌm naꞌ waꞌs, maꞌ qa week naqꞌaxij feꞌt. n 10 Qa haꞌ inwoꞌmet, hikhaꞌ nawitjijuꞌkii week ekeweꞌen qa tewumhitiijiꞌjuꞌ haꞌ feꞌt hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ qa tꞌijuƚe feꞌt azufre, hik hakhaꞌ tewumhitiijiꞌjuꞌkii iye haꞌ inqaꞌmet qa hakhaꞌ iye yitꞌij ƚetets quꞌ profetayeꞌ, qaꞌ hikhaꞌ quꞌ nejtsiꞌleꞌeꞌ wetjuꞌƚkii neƚuts qa najai niteꞌ yiliꞌij eneꞌ week ƚahatsiyij. o  





11 Qa

Wetjeyumtshen tsꞌapꞌaꞌafi paꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx foꞌ.

iꞌnkꞌaƚe qa hiꞌwen iye haꞌ qi wittsꞌojiꞌlaꞌx foꞌ, qa hakhaꞌ iꞌnipjiꞌ, hikhaꞌ in yiꞌwen haꞌ seheꞌ qa haꞌ waꞌs qa ilatkii, qa hekheweꞌ seheꞌ qa haꞌ waꞌs qa hats ham paꞌquꞌ naꞌniꞌ. p 12 Qa hiꞌwen heꞌ naxjuꞌ qits qa keꞌ niteꞌ qits, tsꞌapꞌaꞌafi haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, qa heꞌ witfaakanhei qa wenitꞌij qhof, qa hakhap iye witfaakanek qa  

 20:3 Dn 6:17; Mt 27:66; Ap 12:9 k 20:4 Dn 7:22; Mt 19:28; 1Co 6:2‑3; Ap 1:2,9; 2:8; 3:21; 6:9; 12:17; 13:12‑16; 19:10; Is 25:6‑8; Mt 9:18; Lc 13:29; Ro 14:9 l 20:6 Ap 1:3,6; 5:10; 14:13; 16:15; 19:9; 20:14; 21:8; 22:7,14 m 20:8 Is 11:12; Ez 7:2; Ap 7:1 n 20:9 2R 1:10,12; Ez 38:22; 39:6; Lc 9:54 o 20:10 Ap 19:20; Mt 25:41 p 20:11 Is 51:6; Mt 24:35; 2P 3:10; Ap 18:21 j

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 695

APOCALIPSIS 20​, ​21

wenitꞌijek qhof iye, hikhaꞌ haꞌ witfaakanek tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx. Maꞌ qa heꞌ naxjuꞌ qaꞌ tejeyumtshenhetiyij week pekheweꞌ yaqsiijkii weꞌnikaꞌajjiꞌ hekheweꞌ witfaakanhei. q 13 Qa haꞌ qi iweliꞌ qa nekaꞌxets quꞌ netisij hekheweꞌ iꞌnjiꞌ naxjuꞌ, qa hakhaꞌ witwamhiyeꞌj qa hakhaꞌ iye ƚeꞌnqꞌitsetꞌij peꞌ naxjuꞌ ƚii Hades qa nekaꞌxets iye quꞌ netisij hekheweꞌ iꞌnjiꞌ ek naxjuꞌ. Maꞌ qa tejeyumtshenhetiyij week ewiƚei paꞌ ƚunyejei pekheweꞌ yaqsiijkii paꞌaj. 14 Maꞌ qa haꞌ witwamhiꞌ qa hakhaꞌ iye ƚeꞌnqꞌitsetꞌij peꞌ naxjuꞌ ƚii Hades qa tewumhitiꞌyiijuꞌkii hakhaꞌ feꞌt hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ. Hik haꞌne feꞌt hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ ƚii, “tekeꞌlenjuꞌ witwamhiꞌ.” r 15 Pakhaꞌ niteꞌ teꞌwenhetiijiꞌ paꞌquꞌ ƚiyeꞌ haꞌ witfaakanek tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx qaꞌ netwumhitiijiijuꞌ haꞌ feꞌt hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ.  





21

1   Maꞌ

Peꞌ inkꞌaihits waꞌs qa seheꞌ.

qa hiꞌwen haꞌ waꞌs inkꞌayik qa haꞌ seheꞌ inkꞌayik iye, qe kaꞌ hayiits waꞌs qa kaꞌ seheꞌ iye hats hamits, qa hats ham iye paꞌquꞌ qi iweliꞌyeꞌ. s 2 Qa hiꞌwen iye haꞌ qi ƚeꞌwis witset, ham uƚꞌaxiꞌi, Inkꞌayik Jerusalén, in taꞌƚetsphaꞌm haꞌ waꞌs, teꞌnilitjuꞌ nukinjuꞌ paꞌ Dios. Qiiꞌija in ƚeꞌwis, hats week yijatꞌetsjuꞌ hik ƚunyeꞌj neꞌej ewiꞌƚ efu in hats yamets ƚahatsꞌij ƚewheꞌyejii qa wanaqsiijija. t 3 Qa hepiꞌyeꞌ paꞌ ewiꞌƚ tꞌunikꞌi witꞌax taꞌƚets haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx, qa yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌnek, haneꞌej naꞌ iꞌniꞌ naꞌ Dios hats iꞌnjiꞌtejeꞌm neꞌ jukhew qa efuts iye, qa nakhaꞌan hats iꞌnjiꞌjuꞌha nekheweꞌen qa ƚakhaꞌ quꞌ ƚetsetꞌiꞌijha, qa hik nakhaaꞌija Dios in iꞌnjiꞌjuꞌ. u 4 Qa ƚakhaꞌ qaꞌ nenliꞌjjuꞌ week peꞌ ƚetꞌil nekheweꞌen, qa paꞌ witwamhiꞌ qaꞌ hats hameꞌ iye, qaꞌ hats hameꞌ iye paꞌquꞌ uƚꞌaxiꞌ iꞌmkii itawjeꞌmet, hats ham iye ipeꞌ, ham iye aꞌtaxeꞌ, qe week kekheweꞌ yojo in naꞌl wekwek hats hamits.— v 5 Maꞌ qa haꞌ iꞌnipjiꞌ haꞌ wittsꞌojiꞌlaꞌx qa yitꞌij: —Jeƚ qekuꞌnek, yakhaꞌ week hinkꞌaihit ekeꞌ week wekwek.— Qa yitꞌij iye: —Ikaꞌajjiꞌ, qe ekeweꞌ wiꞌtlijei yijaalija qa yijaaꞌija iye quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ hats nitꞌij.— w 6 Qa yitꞌij yiwets iye: —¡Hats ujaꞌxƚe! Yakhaꞌ hik yijunyeꞌj neꞌej witqꞌikatiꞌ “Alfa” qa neꞌej “Omega”. Qe yakhaꞌ yojo qa yakhaꞌ iye hetkeꞌlenjuꞌ. Pakhaꞌ quꞌ neꞌniyayuꞌ yakhaꞌ quꞌ hetisƚiꞌij ham ƚajaꞌyeꞌ taꞌƚets naꞌ niwekƚe iweliꞌ taꞌƚets naꞌ witiƚaꞌx. x  









q  20:12 Dn 7:10; 12:1; Is 4:3; 34:16; Ap 3:5; 13:8; 17:8; 20:15; 21:27; Sal 62:12; Jer 17:10; Ro 2:6; 1P 1:17 r 20:14 Is 25:7‑8; 1Co 15:26 s 21:1 Is 65:17; 66:22; 2P 3:13; Ap 13:1 t  21:2 Ga 4:26; He 11:10; Ap 3:12; 19:7; Is 61:10 u 21:3 Lv 26:11‑12; Jer 31:33; Ez 37:27; Zac 8:8 v 21:4 Is 25:8; 30:19; 35:10; 42:9; 51:11; 60:20; 65:19; Ap 7:17; Os 13:14; 1Co 15:54 w 21:5 Ap 22:6 x 21:6 Ap 1:8; 16:17; 22:13; Is 41:17; 44:3,6; 48:12; 55:1; Jn 4:14; 7:37; Sal 36:9; 42:1‑2; Jer 2:13

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 21  696 7 Pakhaꞌ

quꞌ nanaxij qaꞌ hetisij ekeweꞌ wekwek, qa Yakhaꞌ quꞌ ƚeqe Dioseꞌyij qa ƚakhaꞌ qaꞌ yaꞌsiꞌij. y 8 Qa nekheweꞌƚe ifinhetets nijiweyipjiꞌ quꞌ netetfelyij, qa nekheweꞌ inqekuꞌ, qa nekheweꞌ hats niteꞌ yoksiꞌwen ƚewuƚꞌets, qa nekheweꞌ eqekꞌunhets, qa nekheweꞌ wanawitjijuꞌkii ƚꞌesenits, qa nekheweꞌ weihetets, qa neꞌ iyinii neꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa week iye nekheweꞌ ejtitsits, quꞌ nanaꞌlek paꞌquꞌ natsatꞌetsijek nekheꞌ hik ƚunyeꞌj kaƚiꞌ qa feꞌtƚe azufre, hik nakhaꞌ naꞌ tekeꞌlenjuꞌ witwamhiꞌ.— z  

9 Maꞌ

Paꞌ inkꞌayik Jerusalén.

qa nam haꞌ ewiꞌƚ hekheweꞌ wetsjuk tatsai (7) angelits, hik hekheweꞌ tꞌekuꞌmiꞌ heꞌ wetsjuk tatsai (7) tokꞌol (copas) topolij keꞌ tekeꞌlenjuꞌ wetsjuk tatsai (7) yaatsꞌeꞌej kaꞌ seheꞌ, qa yitꞌij yiwets: —Teꞌƚun, quꞌ kꞌethinij neꞌ inanyiꞌ, ƚewheꞌyeꞌ naꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs.— a 10 Maꞌ qa tsekaꞌxiiphaꞌm iye espirituƚe in tsekaꞌxiiphaꞌm keꞌ qiphaꞌmha utek, qa tsꞌethinij haꞌ qi witset ham uƚꞌaxiꞌi, Jerusalén, in teꞌnilitjuꞌ taꞌƚetsphaꞌm haꞌ waꞌs nukinjuꞌ paꞌ Dios. b 11 Haꞌ witset qiiꞌija in lepepkii yitujinhetjiꞌ paꞌ ƚesaꞌx paꞌ Dios, kaꞌ ƚꞌelepep hik ƚunyeꞌj ƚꞌelepep neꞌej ƚeꞌwis qa inyetax ute ƚii jaspe naꞌljeꞌmkii. c 12 Heꞌ ƚekuwelii haꞌ witset naꞌl haꞌ qiphaꞌmha ƚejilafiꞌ qa doce (12) heꞌ ƚejil, qa week heꞌ ƚejil ewiƚeikii in iꞌnjiꞌ yejeƚ heꞌ iꞌnjiꞌ angelits, qa week weꞌnikaꞌajiꞌ iye keꞌ doce (12) ƚiyits peꞌ ƚelits paꞌ Israelꞌikꞌi. 13 Wetshetkꞌewiꞌƚ heꞌ ƚejil teꞌweyij neƚuꞌujuꞌƚ, qa wetshetkꞌewiꞌƚ iye heꞌ imaꞌx teꞌweyij, qa wetshetkꞌewiꞌƚ iye heꞌ iꞌwkꞌuyiꞌl teꞌweyij qa wetshetkꞌewiꞌƚ iye heꞌ tefe teꞌweyijek. d 14 Haꞌ ƚejilafiꞌ haꞌ witset naꞌl heꞌ doce (12) ƚetkui, qa hekheweꞌen qa weꞌnikaꞌajiꞌ keꞌ doce (12) ƚiyits heꞌ doce (12) apóstoles ƚꞌijatshenhei haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs. 15 Qa hakhaꞌ haifaakateꞌyiꞌƚ ángel, naꞌliꞌm hakhaꞌ ƚeqjeyumtshelaꞌx yaqamax oro, qe qaꞌ nejeyumtshenjiꞌ haꞌ witset, qa heꞌ ƚejil qa haꞌ ƚejilafiꞌ iye. e 16 Haꞌ witset week ujaꞌx wetjuꞌƚ haꞌ ƚꞌaꞌj qa haꞌ ƚepkꞌejiꞌ (cuadrado). Maꞌ qa yejeyumtshenjiꞌ haꞌ witset yitꞌijiꞌ haꞌ ƚeqjeyumtshelaꞌx, qa yamets dos mil doscientos (2.200) kilómetros ƚꞌaꞌj qa ƚepkꞌeꞌ qa ƚukꞌephaꞌm iye, week ujaꞌxjiꞌ. 17 Maꞌ qa yejeyumtshenjiꞌ iye kaꞌ ƚukꞌejeꞌm haꞌ ƚejilafiꞌ, qa yamets sesenta y cinco (65) metros, qa in ƚunyeꞌjek ƚeqjeyumtshelaꞌx naꞌaj jukhew haꞌ ángel in yejeyumtshenjiꞌ. 18 Haꞌ ƚejilafiꞌ yaqamax keꞌ utel jaspe, qa haꞌ witset qa yaqamaxiꞌ oro naꞌljeꞌmkii hik ƚunyeꞌj leme.  

















y  21:7 Ap 2:7; 2S 7:14 z 21:8 Ap 19:20 a 21:9 Ap 16:1 b 21:10 Ap 1:10; 4:2; 17:3; Ez 40:2 c 21:11 Is 60:1‑2 d 21:13 Ez 48:30‑34 e 21:15 Ap 11:1; Ez 40:3

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 697

APOCALIPSIS 21​, ​22

19  Heꞌ

ƚetkui haꞌ ƚejilafiꞌ haꞌ witset qa tikꞌeyiꞌ week keꞌ ƚunyejeiƚe wetjuꞌƚ ƚeꞌsits utel. Keꞌ yojo ƚetuk tikꞌeyiꞌ neꞌej jaspe, qa keꞌ yojoꞌopjiꞌ qa zafiro, qa kekhep iye qa ágata, qa kekhep iye qa esmeralda,  f 20 qa kekhep iye qa sardónice, qa kekhep iye qa sardio, qa kekhep iye qa crisólito, qa kekhep iye qa berilo, qa kekhep iye qa topacio, qa kekhep iye qa crisopraso, qa kekhep iye qa jacinto, qa keꞌ yamets doce (12) qa ƚii amatista. 21 Hekheweꞌ doce (12) ƚejil hekheweꞌen doce (12) perlas, ewiꞌƚ perla wanaqsiijkii ewiꞌƚ ƚejiꞌ. Haꞌ witꞌikheyiꞌj haꞌ witset qa yaqamax haꞌ orotax qa naꞌlƚejeꞌmkii hik ƚunyeꞌj leme. 22 Ham hiꞌweniꞌiꞌ peꞌquꞌ witlijtsitjiyeꞌ hakhaꞌan, qe paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hik pakhaꞌ Dios ham ƚetꞌunhenyeꞌjiꞌijuꞌƚ in tꞌun, qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs iye, hik nekheweꞌ ƚelijtsitjiyij. 23 Haꞌ witset niteꞌ yiteꞌjii peꞌquꞌ junuyeꞌ qa peꞌquꞌ juweleꞌ iye quꞌ nanalitiꞌpjiꞌ, qe paꞌ ƚesaꞌx paꞌ Dios hikpaꞌ nalitkii, qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs qa hikhaꞌ ƚefetitjii.  g 24 Peꞌ witsetits quꞌ nijalkiꞌsjiꞌkii haꞌ naꞌlkii taꞌƚets haꞌ witset, qa peꞌ wittatalipjiꞌ haꞌ seheꞌ qaꞌ nenkaꞌxjiꞌjii peꞌquꞌ ƚeqistitseꞌjiꞌjij peꞌ qits ƚewekwekits.  h 25 Heꞌ ƚejil niteꞌ titꞌoyikꞌi week neƚuts, ehe, qe ham najaꞌxiꞌiꞌ. 26 Qa peꞌ witsetits qaꞌ nenkaꞌxjiꞌjii peꞌquꞌ ƚeqistitseꞌjiꞌjij peꞌ qits ƚewekwekits qa quꞌ qi quꞌ niwqinhetjiꞌ iye.  i 27 Niteꞌ ƚꞌanuuyiꞌi quꞌ nuyetsjiꞌ hatseꞌ hakhaꞌan paꞌquꞌ uƚꞌaxeꞌ, niteꞌ iye paꞌquꞌ naqsiijkii peꞌquꞌ neqwepin, qa paꞌquꞌ aqawitjinaꞌxeꞌ iye, qe ujaꞌxƚe yijatꞌij quꞌ nuyetsjiꞌ hatseꞌ pekheweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ peꞌ ƚiyits haꞌ witfaakanek tꞌejuyets paꞌ witiƚaꞌx ƚafaakanek haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs.  j  















22

1   Maꞌ

Paꞌ iweliꞌ taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx.

qa haꞌ ángel qa tsꞌethinij iye haꞌ ewiꞌƚ haqqiꞌ, hik hakhaꞌ iweliꞌ taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx, qi in naꞌliijuꞌ hik ƚunyeꞌj naꞌaj naꞌljeꞌmkii, qa taꞌƚjiꞌtejeꞌm haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx paꞌ Dios qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs iye.  k 2 Haꞌ iweliꞌ qa ikjiꞌtejeꞌm ƚeqewukꞌuꞌukꞌiꞌ haꞌ witꞌikheyiꞌj haꞌ witset, qa heꞌ wetsjuk ƚotkoyehei haꞌ haqqiꞌ qa ikikꞌijuꞌ heꞌ najkakui witiƚaꞌx, qa week juwelitsjiꞌ tei. Qa heꞌ ƚesejets heꞌ najkakui qa hikheꞌ ƚeq junhetitsij heꞌ witsetits.  l  

 21:19 Ex 28:15‑21; Is 54:11 g 21:23 Is 24:23; 30:26; 60:19‑20; Zac 14:6‑7; Ap 22:5  21:24 Is 42:6; 49:6,7,23; 60:3,5,10 i 21:26 Is 60:11 j 21:27 Is 35:8; 52:1; Ap 3:5; 13:8; 17:8; 20:12,15 k 22:1 Ez 47:1‑2; Jl 3:18 l 22:2 Gn 2:9; 3:22 f

h

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

APOCALIPSIS 22  698 3  Qa

week pakhaꞌ uƚꞌax hats hamiꞌ haꞌ seheꞌ. Qa haꞌ ƚotsꞌojiꞌlaꞌx paꞌ Dios qa haꞌ Kotsꞌetax Ƚaꞌs iye qaꞌ naꞌnjiꞌjuꞌha haꞌ witset, qa peꞌ ƚeqejkunenhei (ƚelits) qaꞌ netꞌithayiꞌyiꞌmkiiha. m 4 Eneweꞌen qaꞌ niꞌwenija paꞌ ƚejuꞌs, qa kaꞌ ƚii qaꞌ naꞌniꞌ ƚotkoyehei. n 5 Hats ham paꞌquꞌ najaꞌxeꞌ, qa hats niteꞌ hamikꞌui peꞌquꞌ fetitjiyeꞌ niteꞌ hamikꞌui iye haꞌne ƚꞌuƚaꞌx neꞌ junuꞌ, qe paꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Dios quꞌ nanalitiꞌpjiꞌ hatseꞌ, qa ƚekhewel peꞌ ƚelits quꞌ netnekꞌenhei eneꞌ week ƚahatsiyij, niteꞌ yiliꞌij. o  



6  Qa

Hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ nanam paꞌ Cristo.

haꞌ ángel qa yitꞌij yiwets iye: —Ekeweꞌ wiꞌtlijei yijaalija qa yijaaꞌija iye quꞌ hik ƚunyeꞌjeꞌ paꞌquꞌ hats nitꞌij. Qa naꞌ Yatsatꞌaxꞌinij, hiknaꞌ ƚeqe Dios neꞌ ƚeqe espiritul keꞌ profetasꞌikꞌi, nukin haꞌne ƚaqa ángel qe qaꞌ nethinij nekheweꞌ ƚeqejkunenhei ekeweꞌ wekwek hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ ƚunyejeyeꞌkii.— p 7 Qa paꞌ ƚꞌaꞌx haꞌ Jesús qa yitꞌij: —¡Hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ natsam! Ƚeꞌwisiꞌmkii pakhaꞌ quꞌ netkꞌenikꞌi ekeꞌ wiꞌtlijei nifel pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ (profecía) iꞌnjiꞌ haꞌne witfaakanek.— q 8 Yakhaꞌ, Juan, yakhaꞌ hepiꞌyeꞌ qa hiꞌwen iye ekeweꞌ wekwek. In hepiꞌyeꞌ qa hiꞌwen iye, maꞌ qa honokokꞌentaxifi haꞌ ángel quꞌ nekꞌiyinii hikhaꞌ tsꞌethinij ekeweꞌ wekwek. 9 Maꞌ qa yiꞌtƚiꞌij yiwets: —Hasuꞌuj aqsiꞌj yeꞌmijkii kakhaꞌan. Yakhaꞌ kꞌeyithayifeƚe qa week iye nekheweꞌ profetas ejefetsipjiꞌ qa nekheweꞌ iye niteꞌ yeqekuꞌukꞌi ekeweꞌ wiꞌtlijei iꞌnjiꞌ haꞌne witfaakanek. Iyinii yijatꞌij naꞌ Dios.— r 10 Qa yitꞌij yiwets iye: —Hasuꞌuj quꞌ aqsiꞌjƚe ekeweꞌ wiꞌtlijei nifel pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ (profecía) iꞌnjiꞌ haꞌne witfaakanek, qe paꞌ ƚahatsꞌij hats met. s 11 Pakhaꞌ niteꞌ yisuꞌun quꞌ niliꞌij in yaqsiijkii pakhaꞌ niteꞌ yatsathen, yape iwejinƚiꞌiƚij. Pakhaꞌ niteꞌ yisuꞌun quꞌ niliꞌij in yaqsiijkii paꞌ uƚꞌax, yape iwejinƚiꞌiƚij. Qa pakhaꞌƚe yaqsiijkii paꞌ yatsathen, qaꞌ nakipjiꞌha quꞌ naqsiijkii. Qa pakhaꞌ yaqsiijkii paꞌ ƚeꞌwis, qaꞌ hasuꞌuj niliꞌij quꞌ naqsiijkii. t 12 ¡Hats niteꞌ toxikꞌui quꞌ natsam! Qa nekheweꞌ quꞌ hijaninij qaꞌ henkaꞌx hatsꞌinha quꞌ hijaninij week ewiƚei inƚukꞌe ek pakhaꞌ hats ƚukꞌeꞌ paꞌquꞌ naqsiijkii. u 13 Yakhaꞌ hik yijunyeꞌj neꞌej witqꞌikatiꞌ “Alfa” qa neꞌej “Omega”. Qe yakhaꞌ yojo qa yakhaꞌ iye hetkeꞌlenjuꞌ. Yakhaꞌ henjuꞌ qa yakhaꞌ iye quꞌ hilinenij. v  













 22:3 Gn 3:14‑19; Zac 14:11 n 22:4 Ex 33:20; Sal 17:15; Mt 5:8; Ap 7:3; 9:4; 13:16; 14:1,9; 17:5; 20:4 o 22:5 Zac 14:7; Ap 21:25 p 22:6 Ap 1:1; 3:14; 19:11; 21:5; Dn 2:28‑29,45 q  22:7 Ap 1:3; 3:11; 14:13; 19:9; 20:6; 22:14 r 22:9 Ap 19:10 s 22:10 Dn 12:4; Ap 1:3; 10:4 t 22:11 Ez 3:27; Dn 12:10 u 22:12 Is 40:10; 59:18; 62:11; Jer 17:10; 25:14 v  22:13 Ap 1:8,17; 21:6 m

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 699

APOCALIPSIS 22

14  Ƚeꞌsitsiꞌmkii

pekheweꞌ quꞌ hats nempuliꞌjjuꞌ peꞌ ƚeqhinatai qe qaꞌ ƚekeꞌyeꞌ quꞌ netuj hatseꞌ neꞌ ƚei neꞌ najkak taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx qa quꞌ nuyii iye nekheweꞌ ƚejil naꞌ witset. w 15 Nekheweꞌƚe hik ƚunyejei nunajits qa iꞌniꞌ nakhaꞌ iꞌnfikꞌi, qa nekheweꞌ iye weihetets, qa nekheweꞌ iye wanawitjiꞌijjuꞌkii ƚꞌesenits, qa neꞌ eqekꞌunhets, qa neꞌ iyinii neꞌ witeqsiꞌnqꞌalits, qa week iye nekheweꞌ qi paꞌ ƚeqsuꞌunkaꞌxij paꞌ witwejtitsiꞌ qa niteꞌ yiliꞌij.— x 16 —Yakhaꞌ, Jesús, yakhaꞌ heꞌnukin ei naꞌ yaqa ángel hatsꞌinha quꞌ nefeliꞌm week ekeweꞌ wekwek qaꞌ enfeliꞌm neꞌ witlijtsitjiyits. Yakhaꞌ ƚefitets qa hataꞌƚets iye kaꞌ Davidꞌikꞌi, yakhaꞌ iye neƚuwokiꞌ tujjiꞌha in hats neƚuyuꞌkii.— y 17 Paꞌ Espíritu Santo qa keꞌ witiwheꞌyeꞌ qa yitꞌijjuꞌ: —¡Teꞌƚun!— Qa paꞌquꞌ hats nimpiꞌyeꞌ qaꞌ niꞌtjiijek: —¡Teꞌƚun!— Qa paꞌquꞌ neꞌniyayuꞌ, ¡teꞌƚun! Qa paꞌquꞌ nisuꞌun, qaꞌ niyaꞌjiꞌ ham ƚajaꞌyeꞌ naꞌ iweliꞌ taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx. z 18 Yakhaꞌ hiwjutsiqeniꞌmha week pekheweꞌ quꞌ nepiyeꞌekꞌi ekeweꞌ wiꞌtlijei iꞌnjiꞌ haꞌne witfaakanek nifel pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ (profecía): pakhaꞌ quꞌ nukintaxetsjiꞌ peꞌyeꞌ iye ekeweꞌ wiꞌtlijei, qa paꞌ Dios qaꞌ nenipjiꞌ ekeweꞌ quꞌ naatsꞌeꞌej weꞌnikaꞌajjiꞌ haꞌne witfaakanek. 19 Pakhaꞌ quꞌ niwuꞌmfikꞌi peꞌyeꞌ ekeweꞌ wiꞌtlijei iꞌnjiꞌ haꞌne witfaakanek nifel pakhaꞌ ƚunyeꞌjkii hatseꞌ (profecía), paꞌ Dios qaꞌ niwuꞌmjiikꞌuifikꞌiꞌ ek neꞌ najkak taꞌƚets paꞌ witiƚaꞌx qa naꞌ witset ham uƚꞌaxiꞌi, hik eneweꞌ weꞌnikaꞌajjiꞌ haꞌne witfaakanek. a 20 Hakhaꞌ yiwjutsiqen ekeweꞌ wekwek yitꞌij: —Ehe, ajeꞌeƚ quꞌ natsam.— Amén, yape enteꞌnilitjuꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús. b 21 Paꞌ ƚeqiꞌfenkeyeꞌj haꞌ Yatsatꞌaxꞌinij Jesús quꞌ naꞌniꞌƚ ejupkii eꞌweekiꞌƚ. Amén.  













 22:14 Ap 1:3; 14:13; 16:15; 19:9; 20:6; 22:7 x 22:15 Ap 21:8 y 22:16 Ap 2:28; 5:5; Is 11:1,10; Ro 1:3; Nm 24:17 z 22:17 Ap 21:6 a 22:19 Dt 4:2; 12:32 b 22:20 Ap 1:2; 1Co 16:22 w

El Nuevo Testamento en Maka de Paraguay, 1a ed.; © 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.