The New Testament in Angor of Papua New Guinea [ISO

15 Hifi ranühanimbo ai nimboeiani Herot ai yifindümbui. Adükari ai ahandi hoafiyu-randeimbi ahandi yafambe süŋgure haya
5MB Größe 0 Downloads 50 Ansichten
Godɨndɨ Hoafɨ The New Testament in the Angor language of Papua New Guinea Nupela Testamen long tokples Angor long Niugini

Godɨndɨ Hoafɨ

The New Testament in the Angor language of Papua New Guinea There are approximately 1,000 Angors living in the Amanab district of the Sandaun Province of Papua New Guinea Translation by Wycliffe Bible Translators Print publication © 2001 by The Bible Society of Papua New Guinea Print version ISBN 9980 63 852 4 Web version © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. www.Wycliffe.org http://pngscriptures.org www.ScriptureEarth.org Creative Commons license (Attribution-Noncommercial-No Derivative Works) http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0 Your are free to share — to copy, distribute and transmit the text under the following conditions: • Attribution. You must attribute the work to Wycliffe Bible Translators (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). • Noncommercial. You may not use this work for commercial purposes. • No Derivative Works. You may not alter, transform, or build upon this work. • In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you don’t change any of the text or punctuation of the Bible. Notice — For any reuse or distribution, you must make clear to others the license terms of this work. Tok Orait Dispela Buk Baibel i kam wantaim tok orait na lo bilong Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works license. Em i tok olsem yu ken givim kopi long narepela manmeri. Yu ken wokim kopi na givim long husat i laikim. Tasol, yu mas tok klia dispela samting i kam long http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisim mani na salim dispela. Yu mas givim nating. Na tu, yu no ken senisim Tok. Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buk i stap long dispela sait i gat tok orait long usim wantaim dispela samting tasol. Sapos yu laik narapela tok orait, yu mas askim husat i papa bilong copyright long dispela ol piksa. Sapos yu laik stretim samting i no orait long dispela tok orait, stretim tok, salim Buk Baibel, o tainim Tok bilong God long nupela tok ples, yu ken askim mipela. Olgeta tok orait na lo long tok ples English i stap long http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0. Sapos yu gat askim long dispela, plis askim mipela.

Godɨndɨ Hoafɨ Bukɨyafe Ndürɨ

Bodɨfo Ndürɨ

Pes

Aboedɨ Hoafɨ Matyu ai sürü papɨmarandɨ Matyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mat . . . . . . . . . . . . . . 5 Aboedɨ Hoafɨ Mak ai sürü papɨmarandɨ Mak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mak. . . . . . . . . . . . . 108 Aboedɨ Hoafɨ Ruk ai sürü papɨmarandɨ Ruk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruk . . . . . . . . . . . . . 161 Aboedɨ hoafɨ Son ai sürü papɨmarandɨ Son . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Son . . . . . . . . . . . . . 258 Hoafɨ Sowandümo Homo-rundeimbɨ-yomondɨ Ratüpurɨ Ratüpurɨ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rat . . . . . . . . . . . . . 328 Pas Por ai Romɨhündambo sürü papɨmarandɨ Rom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rom. . . . . . . . . . . . . 412 Pas mamɨ Por ai Korinɨhündambo sürü papɨmarandɨ 1 Korin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Kor. . . . . . . . . . . . 456 Pas yimbu Por ai Korinɨhündambo sürü papɨmarandɨ 2 Korin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Kor. . . . . . . . . . . . 494 Pas nda Por ai Garesiahündambo sürü papɨmarandɨ Garesia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gar. . . . . . . . . . . . . 522 Pas nda Por ai Efesusɨhündambo sürü papɨmarandɨ Efesus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Efe . . . . . . . . . . . . . 537 Pas nda Por ai Firipaihündambo sürü papɨmarandɨ Firipai. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fir. . . . . . . . . . . . . . 549 Pas nda Por ai Korosihündambo sürü papɨmarandɨ Korosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kor. . . . . . . . . . . . . 558 Pas mamɨ Por ai Tesaronaika-hündambo sürü papɨmarandɨ 1 Tesaronaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Tes . . . . . . . . . . . . 568 Pas yimbu Por ai Tesaronaika-hündambo sürü papɨmarandɨ 2 Tesaronaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Tes . . . . . . . . . . . . 575 Pas mamɨ Por ai Timotimbo sürü papɨmarandɨ 1 Timoti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Tim . . . . . . . . . . . . 580 Pas yimbu Por ai Timotimbo sürü papɨmarandɨ 2 Timoti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Tim . . . . . . . . . . . . 592 Pas Por ai Taitusɨmbo sürü papɨmarandɨ Taitus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tai . . . . . . . . . . . . . 600 Pas Por ai Firemonɨmbo sürü papɨmarandɨ Firemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frm . . . . . . . . . . . . . 605 Hibruhündɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo pas sürü papɨmarandɨ Hibru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hib. . . . . . . . . . . . . 608 Pas Sems ai sürü papɨmarandɨ Sems. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sem. . . . . . . . . . . . . 644 Pas mamɨ Pita ai sürü papɨmarandɨ 1 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Pit. . . . . . . . . . . . . 656 Pas yimbu Pita ai sürü papɨmarandɨ 2 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Pit. . . . . . . . . . . . . 668

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Pas mamɨ Son ai sürü papɨmarandɨ 1 Son . . . . . . . . . . . . . . Pas yimbu Son ai sürü papɨmarandɨ 2 Son . . . . . . . . . . . . . . Pas ŋgɨmɨ Son ai sürü papɨmarandɨ 3 Son . . . . . . . . . . . . . . Pas Sud ai sürü papɨmarandɨ Sud . . . . . . . . . . . . . . . Hoafɨ God ai Sonɨmbo weindahɨmareandɨ Weindahɨfembo. . . . . . . . .

. . . . . . . . 1 Son . . . . . . . . . . . . 676 . . . . . . . . 2 Son . . . . . . . . . . . . 685 . . . . . . . . 3 Son . . . . . . . . . . . . 687 . . . . . . . . Sud . . . . . . . . . . . . . 689 . . . . . . . . Wei . . . . . . . . . . . . . 693

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu

Aboedɨ Hoafɨ Matyu ai sürü papɨmarandɨ

1

Sisas Kraisɨndɨ amoao mamɨ nüŋgurumboemo tüküyafu manɨŋgomo hoafɨ

(Ruk 3:23-38)

1   Sisas

Kraisɨndɨ amoao mamɨ nüŋgurumboemo tüküyafu manɨŋgomo hoafane nda. Sapo Sisas ai Defitɨndɨ amoao ambeahɨndɨ tükümefiyua asu Defit ai Abrahamɨndɨ amoaombofi tükümefiyu ranɨ hoafane nda. 2 Abraham ai Aisakɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Aisak ai Sekopɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Sekop ai Suda ahandɨ apodoho mamɨ ranɨ babɨdɨmbo-memo ranahamundɨ afɨndɨyuane. 3 Asu Suda ai Peres Sarayafandɨ afɨndɨyuane. Ahafandɨ hondɨ ranai Tamarɨyoane. Asu Peres ai Hesronɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Hesron ai Ramɨndɨ afɨndɨyuane. 4 Asu Ram ai Aminadapɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Aminadap ai Nasonɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Nason ai Sarmonɨndɨ afɨndɨyuane. 5 Asu Sarmon ai Boasɨndɨ afɨndɨyuane. Ahandɨ hondɨ ranai Rahapɨyoane. Asu Boas ai Obetɨndɨ afɨndɨyuane. Ahandɨ hondɨ ranai Rutɨyo. Asu Obet ai Sesindɨ afɨndɨyuane. 6 Asu Sesi ai sapo Defit adükarɨ bogorɨ nindoumbofi manüŋgu ranahandɨ afɨndɨyuane. Asu Defit ai Soromonɨndɨ afɨndɨyuane. Ahandɨ hondɨ ranaiyo horombo Uriandɨ nɨmorehɨ-mayo. 7 Asu Soromon ai Rehoboamɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Rehoboam ai Abaisandɨ afɨndɨyuane. Asu Abaisa ai Asandɨ afɨndɨyuane. 8 Asu Asa ai Sehosafatɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Sehosafat ai Sehoramɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Sehoram ai Usiandɨ afɨndɨyuane. 9 Asu Usia ai Sotamɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Sotam ai Ahasɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Ahas ai Hesekiandɨ afɨndɨyuane. 10 Asu Hesekia ai Manasendɨ afɨndɨyuane. Asu Manase ai Emonɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Emon ai Sosaiandɨ afɨndɨyuane. 11 Asu Sosaia ai Sekoniandɨ apodoho mamɨ ranahamundɨ afɨndɨyuane. Sapo ranɨ 



















5 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 1  6

sɨmboanɨ Babiron ami Israer nendɨ ranaheimbo Babiron hɨfɨna ahamundɨ moanɨ ratüpurɨmbohünda sowandümondürɨ mahomo. 12 Ai Babiron hɨfɨna sowandümondürɨ houmbo Sekonia ai Searɨtierɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Searɨtier ai Serubaberɨndɨ afɨndɨyuane. 13 Asu Serubaber ai Abiutɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Abiut ai Eriakimɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Eriakim ai Asorɨndɨ afɨndɨyuane. 14 Asu Asor ai Sadokɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Sadok ai Akimɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Akim ai Eriutɨndɨ afɨndɨyuane. 15 Asu Eriut ai Ereasarɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Ereasar ai Matanɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Matan ai Sekopɨndɨ afɨndɨyuane. 16 Asu Sekop ai Sosepɨndɨ afɨndɨyuane. Asu Sosep ranai Mariandɨ nindowenihɨ-mayu. Maria ai Sisas ranahambo wakɨmarɨmɨndo, sapo ahambo Krais a sei arɨhündɨ ra. 17 Ranɨmboane muŋguambo nindou Abraham nüŋguambe peyo haya ho hombo Defit nüŋguambe tükümefeyo ranai 14 amoao boagɨrɨyomo nɨmorɨyomo marundɨ ra tükümefeyo. Asu Defit nüŋguambe peyo haya ho hombo Babiron hɨfɨna sowandümondürɨ homondambe amboanɨ, mare yahurai 14 amoao kareandeimbambe ramɨndümbɨ boagɨrɨyomo nɨmorɨyomo marundɨ ra tükümefeyo. Asu Babiron hɨfɨna sowandümondürɨ homondambe peyo haya ho hombo Kraisɨmbo Maria wakɨrɨmɨndoambe amboanɨ mare yahurai 14 amoao kareandeimbambe ramɨndümbɨ boagɨrɨyomo nɨmorɨyomo marundɨ ra tükümefeyo.  











Sisas Kraisɨmbo Maria wakɨmarɨmɨndo hoafɨ

(Ruk 2:1-7)

18  Sisas

Krais ai tükümefiyu hoafɨ ra ndahuraiane. Ahandɨ hondɨ Maria ranahambo Sosepɨmbo segodɨmbo momo kürɨhi hɨnɨŋgɨmarɨhindɨ. Maria ranai Sosepɨdɨbo nɨŋgokoateyoambeyo asu ahambo hoeirɨhindane ai furümbɨ manɨŋgo moanɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo. 19 Ahandɨ nindowenihɨ Sosep ranai nindou mbumundɨ hamɨndɨyu, ŋga ai Maria ranahambo nindou hɨmboahü amoanɨŋgambofembo-mayo ranɨmbo yɨboarükumbo asu ai moanɨ dɨbo ahambo randɨhe hɨnɨŋgɨndɨhea yahu haya hohoanɨmomayu. 20 Sosep ai ranɨmbo dɨbo hohoanɨmoyu-ane asu Adükarɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ahamboso yafogoadɨnambo tüküfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Sosep, Defitɨndɨ amoao, se Maria sɨhafɨ nɨmorehɨmbofe semɨndɨmbo yɨhɨmbondamboyafɨ. Yifiafɨ Aboedɨndɨ hoafɨ süŋguane Maria ai fi masemɨndo. 21 Nɨmorehɨ ranai nindowenihɨ nɨmorɨ nderɨmɨndɨmboe. Asu se ndürɨ Sisas ra kaboadɨworɨ nɨmboe sapo ai anɨmbo ahandɨ nindou ranaheimbo ahei moaruwai hohoanɨmo ranambeahɨndɨ aboedambondearümbui,” mehundo. 22 Muŋguambo ranɨmoatükunɨ rahurai tükümefeyo ra, sapo Adükarɨ ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyu  







a  1:16 Ndürɨ Krais ranana nindou God ai nindou aboedambofembohünda adükarɨ bogorɨmbofembohünda kamafoarirɨ.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 7

Matyu 1​, ​2

randeimbɨndɨ yafambe süŋgure haya hoafɨmayu. Ai yare hoafɨyuhü yahuya, 23 “E, nɨmorehɨ mamɨ ai nindowenihɨ dɨbo hokoatendowohü ai fi ndemɨndɨ haya asu nindowenihɨ nɨmorɨ nderɨmɨndɨmboe. Rananɨmbo asu ahambo ndürɨ ra kaboadɨhorühɨ Emanuer mbɨsahündomboyei,”  Aisaia 7:14 mehu ra. Ranɨ hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ hoafɨ ana God ai sɨhɨrɨ babɨdɨmbo anüŋguane. 24 Ranɨyu asu Sosep ai yaŋgɨrɨfi haya Adükarɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ hoafɨmayundo süŋgu rareandühɨ Mariambo ahandɨ nɨmorehɨmbore masemündu. 25 Sosep ranai moai nɨmorehɨ ranɨdɨbo mamühɨ apafe rɨnandɨ, ŋga moanɨ nɨmorehɨ ranaipoanɨmbo nɨŋgo hɨmboyo asu ai nindowenihɨ nɨmorɨ maserɨmɨndo. Ranɨyu asu Sosep ai nɨmorɨ ranahambo ndürɨ Sisasani mehu.  



Hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ ndüfosi nendɨ Sisas hoeifimbo tükümefundɨ

2

1   Herot

ai Sudia hɨfambe bogorɨmbofi nüŋguambe ranɨ-sɨmboanɨ Maria ai Sisas ranahambo Betrehemühɨ wakɨmarɨmɨndo. Hondɨ ai Sisas ranahambo serɨmɨndɨ hayamboyo-ane ranambe nindou bogorɨ fɨfɨrundeimbɨ ranai hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ Serusarem ŋgoafambe tükümefundɨ. 2 Ai düduyafundühɨ yahomoya, “Nɨmorɨ sɨmborɨ masahorɨmɨndei sapo Suda-yafe bogorɨmayu ra nüŋgufiyua? Ro hoeirɨhundanɨ ahandɨ mupui ranai hüfɨhamɨndɨ süfuanɨ tüküfe mamaroamboanefɨ asu ro ahambo hohoanɨmoyondowohü ŋgusüfo pefimbohünda masühifɨ,” mehomondamboyu. 3 Ranɨyu asu Herot Adükarɨ Bogorɨmayu ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmomarɨra asu muŋguambo nindou Serusarem ŋgoafɨhü mamarei amboanɨ ramareandürɨ. 4 Ranɨyu asu Herot ai Godɨmbo sesɨ sɨhourundeimbɨ bogorɨ nindou-memo ranɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ nindou-memo ranɨyomo muŋguambo ahamumbo mamühɨ gugureapurɨ mbura düdufipurühɨ yahuya, “Krais ranahambo ŋgoafɨ nahü mandahorɨmɨndeia?” yahu düdumefipuramboemo. 5 Asu sɨmborɨ ai ahambo yahomoya, “Betrehem ŋgoafɨhü Sudia hɨfambe. Sapo horombo God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ahandɨ süŋgu hoafɨ ra ndahuraiyu yare sürü pare masɨhendɨ. Ai Bukambe yare hoafɨyuhü yahuya, 6 “Betrehemɨhündɨ, se Sudia hɨfambe-anei anɨboadei ra awi se Sudiambo hɨfandundeimbɨ bogorɨ ŋgoafɨ ranahamundɨ daboadanɨpoedɨ hamɨndɨyeipoanɨ, ŋga wanɨ. Sɨhei ŋgoafɨ mbusümodɨdɨ anɨmbo nindou adükarɨ mamɨ ai tükündüfi haya wandɨ Israer nindou ranaheimbo hɨbadarümbui,”  Maika 5:2 mehu. 7 Ranɨyu asu Herot ai sapo nindou hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ ndüfosi nendɨ masɨfomo ranahamumbo dɨbo mborai yahupurɨ hürühepurɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 2  8

haya yahuya, “Nɨnɨ sɨmboanɨ hondü hamɨndɨyo mupui ra tüküfe mamaro?” yahu haya düdu düdumefipurɨ. 8 Ranɨyu ai nindou memo ranahamumbo Betrehemɨnambo koamarɨhepurɨ ndanɨ süŋgundafundɨ yahuhaya hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ŋgɨfomo moanɨ ndondu nɨmorɨ ranahambo nahi ai ahambo masahorɨmɨndei ranahambo kokondurü. Ŋga asu hoeindurühɨ ana, asu se wambo ranühɨ mbɨsɨmo hoafɨndɨmondanɨ anɨmbo asu ro-amboanɨ dügɨ ahambo hohoanɨmondahandowohü ŋgusüfo pandɨhinɨmboane,” yahu koamarɨhepurɨ. 9 Ndüfusi nendɨmemo ranai ahandɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo ndamefundɨ. Ai nafɨna hɨfomondane, sapo mupui hüfɨhamɨndɨ süfuanɨ tüküfe mamaro ra asükaiyomo hoeimarundɨ. Mupui ranai ahamundɨ haŋgɨfoanɨ hɨfo nɨmorɨ nɨmarümbɨ worɨ ranɨ nɨmoamo mamaro. 10 Ranɨyomo mupui ra hoeirundanɨ mayowa ai afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmemo. 11 Ranɨyomo asu ai worɨmayo ranambe kefou hɨfomo nɨmorɨ ranahambo hoeimarüwurɨ ahandɨ hondɨ Maria radɨbo. Ranɨyomo asu ai ahandɨ fikɨmɨ pütapɨyomo yirɨ yimbu pusɨru nɨmarɨmombo ahambo hohoanɨmoyomondühɨ ŋgusüfo pamarüwurɨ. Ranɨyomo ai ahamundɨ arambeahɨndɨ napo ra bokaründümo houmbo masabudo. Ranɨ-moatükunɨ ra gorɨyo, fɨsɨŋarümbɨ mbɨmbɨrayo asu sanda aboedɨyo, ŋgɨnɨndɨ napo ra masabudo. 12 Nindou ranahamumbo God ai yafogoadɨ-namboya, “Se Herot nɨmaru nafɨ ŋgomboemo,” mehupuramboemo. Asu süŋgunambo ai ranɨnafɨ hɨnɨŋgɨru hou ŋgorü nafɨ ahamundɨ hɨfɨna mahomo.  









Isip hɨfɨna Sosep ai ahandɨ amborɨ babɨdɨmbo aboeda mafefoehindɨ

13  Nindou

ranai ndaweyafundane ranɨ-sɨmboanɨ Adükarɨndɨ nendɨ ranai Sosepɨmbo yafogoadɨnambo tükümefiyu. Asu ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Botɨndafo, nɨmorɨ ranani asu ahandɨ hondane ra ndowapɨndɨfɨ hawa Isip hɨfɨna feboehi ŋgei ranühɨ nɨmboeianɨ asu ro hombo hoafɨndahanɨ anɨmbo ŋgoründühɨ ŋgei. Nɨmboe Herot ai nɨmorɨ ranahambo hɨfokoefimbo kokondürɨ wakɨndirümbui,” yahu hoafɨmenduamboyu. 14 Ranɨyu Sosep ai botɨfi nɨmorɨ ra serümündü haya ahandɨ hondɨ ranɨdɨbo mare ranɨ nɨmbokoanɨ Isip hɨfɨnambo mahei. 15 Hɨfɨ ranühanɨmbo ai nɨmboeianɨ Herot ai yɨfɨndümbui. Adükarɨ ai ahandɨ hoafɨyu-randeimbɨ ahandɨ yafambe süŋgure haya hoafɨyuhüya, “Ro wandɨ Nɨmorɨ Isip hɨfambeahɨndɨ mborai masahando,” mehu. Hoafɨ ra moanɨ anɨhondü hondü tükündɨfemboe yaho hayamboyo ranɨ moatükunɨ ranai yare yahurai tükümefeyo.  



Herotɨndɨ hoafɨ süŋgu nɨmorɨ hɨfokoakomarɨhündɨ

16  Hüfɨhamɨndɨ

süfuanɨpoedɨ ndüfosi nendɨ masɨfomo ranai ahambo ŋgorü-süŋgumarüwurɨ ra Herot ai kɨrɨhai fɨfɨre hayamboyu asu ranɨmbo ahambo ŋgɨnɨndɨ ŋgusüfoambe fondɨrɨmɨndɨ mahafo. Ranɨyu asu ai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 9

Matyu 2​, ​3

muŋguambo nindowenihɨ nɨmorɨ yimbu hɨmbanɨkoateyeimbɨ Betrehem ŋgoafɨhündɨ asu ŋgoafɨ amurɨ ranɨ ŋgoafɨ-kɨmɨ adaburo ranambeahɨndɨ hɨfokoakofoefembo hoafɨ masendɨ. Sapo nindou hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ ranai hoafɨmemo ranɨ-sɨmboanɨ mupui tükümefeyo hoafɨ ra fɨfɨre hayamboyu asu ai yare hoafɨmepurɨ nɨmorɨ ra hɨfokoakofoefembo. 17 Ndanɨ-moatükunɨ tükümefeyo ra sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ nindou Seremaiandɨ yafambe süŋgure haya horombo hoafɨmareandɨ ra sɨmogodühɨ tüküfemboyo yare tükümefeyo. 18 Sapo ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ramahündɨ ai yasɨmondɨ mamɨ hɨmborɨyei. Aranɨ hoafɨ afɨndɨ puküna asu aranɨ hoafɨ yambohai tükɨfeyowa hɨmborayei. Reser ai ahandɨ amoao mamɨ Israerɨhündɨ nɨmorɨ ranaheimbo aranɨnamborandüra asu muŋguambo nindou ranai ŋgɨrɨ ahambo dɨdɨboadondɨhindɨ ahandɨ ŋgusüfoambe farɨhefembo. Nɨmboe sapo ahandɨ nɨmorɨ ranai nɨŋgokoatemayeiambo wambo,” mehu ranɨ-süŋgumbo.  Jeremaia 31:15  



Sosep ai ahandɨ amborɨ babɨdɨ asükaiyei masühüsi

19-20  Süŋgunambo

Herot ai yɨfɨyuane asu Adükarɨndɨ nendɨ ranai yafogoadambe Sosepɨmbo Isip hɨfɨhü tüküfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Se amborɨ ndowapɨndɨfɨ hawa hɨhɨrɨndafo Israerɨnambo ŋgafɨ. Nindou sapo nɨmorɨ ranahambo hɨfokoefimbo hohoanɨmomemo ranai ana yɨfɨmemo,” mehundoamboyu. 21 Ranɨyu asu Sosep ai botɨfi nɨmorɨ ra serümündü haya hondambo kameihɨ asu ai hɨhɨrɨyahi Israer hɨfɨnambo mahüsi. 22 Asu Arkeraus ai ahandɨ afɨndɨ Herot ranahandɨ fondühɨ Sudiayafe adükarɨ bogorɨmbofi manüŋgu ranɨ hoafɨ ra Sosep ai hɨmborɨyu haya ranühɨ nɨŋgombo hombo ra yɨhɨmbomayu. Ŋga asu God ai yafogoadambe Sosepɨmbo bɨdɨfɨrɨ hoafɨ masagadoamboyu asu ai Gariri hɨfɨnambo mahu. 23 Ranɨyu asu ai hu ŋgoafɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Nasaret ranühɨ manüŋgu. Sapo mamɨ ranɨ-süŋgumbo anɨmbo God ai ahandɨ hoafɨyomo rundeimbɨ süŋgu hoafɨyomondühɨya, “Nindou ranahambo Nasaretɨhündɨ nindou mbɨseimboyei,” mehomo yahurai anɨhondü tüküfembohündamboyo yahurai tükümefeyo.  





3

Son hɨmonɨ hundürürarandeimbɨ nindou ranai Godɨndɨ hoafɨ bokarɨhefembo tükümefiyu

(Mak 1:1-8; Ruk 3:1-9; Son 1:19-29)

1   Ranɨ-sɨmboanɨ

Son hɨmonɨ hundürüra-randeimbɨmayu tükümefiyu. Nindou ranai nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ Sudia hɨfambe ranühɨ manüŋgu. Ai piyu haya nindou ranɨ hɨfɨhü amarei ranaheimbo Godɨndɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 3  10

hoafɨ ra bokarɨhai marandɨ. 2 Ranɨyu asu ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Awi, se sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranahambo daboadanambondɨhindɨ, ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ndeara moanɨ akɨmane,” mehu. 3 Sapo Son ranahamboyu God ahandɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ nindou Aisaia ranahandɨ yafambe süŋgure hoafɨyuhüya, “Nindou mamɨ ai nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ muŋgɨyuhü yare hoafɨyuhüya, ‘Adükarɨndɨ nafɨ se dɨdɨboadondɨhindɨ. Ai hombo-memo nafɨ ra ndondondɨhi hɨnɨŋgɨndɨhindɨ,’ Aisaia 40:4 mehu ra,” mehu. 4 Son ai hoearɨ ahandɨ güdemarandɨ ranana kamer nɨnɨhondɨ nɨnendɨnambo nafɨyoweimbɨhündɨyo. Asu ai nɨnɨhondɨ hoearɨhündɨ tɨtapürɨmbore güdehaya botɨfohü asu wohɨ yɨtɨhɨ nɨmambeahɨndɨ, efu hoe ranɨyu sesü marandɨ. 5 Ranɨyei asu nindou ranai Serusarem ŋgoafɨhündɨ, muŋguambo Sudia hɨfɨ ranɨhündɨ asu muŋguambo hɨfɨ Sodan Hoe ranɨkɨmɨ adaburo ranühündambo ai Son sowana masühüsi. 6 Ranɨyei nindou ranai ahei moaruwai hohoanɨmo süŋgumarɨhi hei ranahambo weindahɨmarɨhinda asu ai aheimbo Sodan hɨmo hundürürarü marandɨ. 7 Ŋga Son ai hoeireapurane Farisi asu Sadyusi afɨndɨ ranai ahamboya, “Yɨhoefombo ai hɨmonɨ hundürümbɨramunɨ,” yahomo houmbo ahambo sowana mahomonda hoeimareapurɨ. Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi seana amoasɨrɨndɨ nɨmor-anemo! God ai sɨhamumbo ŋgɨnɨndɨnduhɨ moaruwaimbo ndeapurɨmbui. Se nüŋgundafu mafebou? 8 Se moaruwai hohoanɨmo ranahambo daboadanamborundeimbɨhündɨ ana asu sɨhamundɨ nɨne ratüpurɨ rawarundɨ ra se moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨfembo nafuimbendüramboane. 9 Se ŋgɨrɨ randu borɨndɨmondühɨya, Roana Suda anefɨ, Roana Abrahamɨndɨ amoao mamɨwambo aboedambo-ndahumboyefɨ, mbɨsɨmo. Awi ro sɨhamumbo hoafehapurɨ God aiana moanɨ nɨmoei kurayo ranamboanɨ ndemündɨ haya Abrahamɨndɨ amoao mamɨmbonde hɨnɨŋgɨndeambui! 10 Nɨmɨ sɨrahambe pɨrɨfɨrɨhefembohünda ndeara tɨme ranai ndoramɨndɨ eŋgoro. Muŋguambo nɨmɨ ra nahanɨyo ai aboedɨ hɨsɨkoateayo ana, ranahambo tɨme ranambo hɨtɨhefe hefe haiambe pütifemboane. 11 Roana se moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhimboanei ranɨmbo nafuimbohünda hɨmonɨ hundürarɨharü. Ŋga nindou ŋgorü ai wandɨ wagabe tüküfemboayu ranai ana sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨnambo asu hai ranambo hundüründarümbui. Aiana moanɨ adükarɨ hondüyuwanɨ asu ro ranɨ hoarehanahɨ. Roana awi aboedɨ ndearɨhamɨndɨyahɨpoanɨ ahandɨ su ra semɨndɨndombo. 12 Rananɨmbo ai fok warambe ndemündɨ haya ranambo wit hɨpɨrɨ ra futɨnde fɨndamündɨ pindendambui. Asu ai wit safɨ aboedɨ ranɨ-yaŋgɨrɨ ndemündɨ ahandɨ wit sɨhefembo worɨ-mayo ranambe dɨgembui. Ŋga asu hɨpɨrɨ moaruwai moanɨ yaŋgorombo rananɨmbo ai ndemündɨ sapo hai dɨkɨrɨfekoate moanɨ  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 11

Matyu 3​, ​4

yare koadürümbo koadürümbo horoweimbɨ ranambe pütindɨfimbui,” mehu. Son ai Sisasɨmbo hundürümarürɨ 13 Mamɨ

(Mak 1:9-11; Ruk 3:21-22)

ranɨ-sɨmboanɨ Sisas ai Gariri hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya Sodan hɨmona mahanu. Son sowana ŋgahanɨ ai wambo ahandɨ warɨna hɨmonɨ hundürɨmbɨrandɨrɨ, mehu. 14 Ŋga asu Son ai ahambo ŋgorü hohoanɨmonambo yare hoafɨyundowohü yahuya, “Seanɨmbo wambo hundürüyondɨrɨmbo-mayafɨ asu sɨmborɨ se wambo-sowana asɨnɨfɨ ro sɨhambo hundürüyonɨnɨmbo,” mehundoamboyu. 15 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “I ambe, ŋga hapondanɨ ana moanɨ ro hoafayahɨ süŋgu randowandɨ. Se randowandanɨ moanɨ ranɨ süŋgu mbumundɨ hohoanɨmo muŋgu sɨhɨrɨ nafɨndɨhumɨndefomboane, ŋga ra aboedane,” mehundoamboyu. Asu Son ai hɨmborɨyu haya refembo-ane mehu. 16 Son ai Sisasɨmbo hɨmonɨ hundürürɨ hayamboyu ane, Sisas ai mamɨharɨ hɨmonɨndɨ tükümefiyu. Ranɨyo asu sünambe sünü ahambo bureandühɨyo asu Godɨndɨ Yifiafɨ ranai wupufo nahurai kosɨ ahandɨwamɨ pühɨmayoa hoeimareandɨ. 17 Ranɨyo asu yasɨmondɨ mamɨ ranai sünambeahɨndɨ kosowohü yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou ranana wandɨ nɨmorani, ŋga moanɨ ro ŋgusüfo parɨhineimbani. Ahamboane Ro wambo ŋgusüfoambe siaoweheandɨ,” meho.  







4

Sisasɨmbo refe hoeifembo moatükunɨ 1   Ranɨyo

(Mak 1:12-13; Ruk 4:1-13)

asu ranɨ-sɨmboanɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranai Sisasɨmbo Satan ai sɨsɨhɨmombohünda nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ serɨmɨndɨ maho. 2 40 si ra Sisas ai sesɨkoate nüŋgu mbura asu ai wembombomayu. 3 Asu Satan, nindou sɨsɨnda-randeimbɨ ai ahambo-so tüküfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Se Godɨndɨ Nɨmorayafɨ ana, nɨmoei kurayo ndanahambo hoafɨndafanɨ sesɨmbofe tükümbɨfeyowamboane,” mehundoamboyu. 4 Asu sɨmborɨ Sisas ai hoafɨyuhü yahuya, “Godɨndɨ Bukambe yahoya, ‘Sesɨ yaŋgɨrɨ ana ai ŋgɨrɨ nindoundɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ndendɨ. Nindou ai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sahümündi arɨhündɨ ra muŋgu hoafɨ Godɨndɨ yafambeahündɨ süŋgu mbɨsahümündi,’ meho,” mehu. 5 Ranɨyu asu Satan ai Sisasɨmbo Godɨndɨ adükarɨ ŋgoafɨ Serusarem ranɨ-nambo serümündü hu haya hafumbo nɨmoamo hamɨndɨ Godɨndɨ Worɨ Adükarɨ bogɨmondɨ ranɨwamɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 6 Ranɨyu asu ai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Asu se Godɨndɨ Nɨmorayafɨ ana, nɨmoamo ndanɨ-wamɨnɨndɨ hɨfɨnɨ horɨpɨndafo pɨndafɨ. Sapo Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God ai sɨhambo ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranahamumbo hoafɨnduanɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 4  12

asu ai sɨhambo ahamundɨ warɨnambo mbundɨndɨnɨnɨmboemo asu ŋgɨrɨ nɨmoei hoarehɨ kurayo ranai sɨhambo futɨndeanɨnɨ,’ meho,”  Buk Song 91:11-12 mehundoamboyu. 7 Asu Sisas ai ahambo yahuya, “Ŋga awi Baiborambe hoafɨ ranamboanɨ ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se Adükarɨ sapo sɨhafɨ God ranahambo rando hoeindorɨmboyafɨ, ŋga yowanɨ,’ meho,” mehundoamboyu. 8 Ranɨyu asükaiyu Satan ranai Sisasɨmbo serümündü hɨfɨ wafu nɨmoamo hamɨndɨ-mayo ranɨwamɨ mahafu. Ranɨyu ai ranɨwamɨ nüŋgumbo Sisasɨmbo muŋguambo nindou-yafe hɨfandarundɨ ranɨyo asu ahamundɨ muŋguambo aboedɨ adükarɨ moatükunɨ eŋgoro ranahambo nafuimefoendo. 9 Ranɨyu asu Satan ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Asu se yirɨ yimbu pusɨrowandühɨ wambo hohoanɨmoyafɨndɨrühɨ ŋgusüfo pararowandɨrɨ ana, asu ro sɨhambo muŋgu moatükunɨ nafuimehanɨnɨ ra ndahanɨnɨmboyahɨ,” mehundoamboyu. 10 Asu Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “E! Satan, se andai ragu ŋgafɨ! Baiborambe hoafɨ ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Adükarɨ sapo sɨhafɨ Godɨmayu ranahambo yaŋgɨranɨmbo se hohoanɨmondafɨ ŋgusüfo pandoworühɨ asu ahandɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨndafɨ,’ meho,” mehundo-amboyu. 11 Asu Satan ai Sisasɨmbo yare hɨnɨŋgɨmarira ndamefiyua asu Godɨndɨ nendɨ ranai kosɨmo ahambo farɨhouwurühɨ hɨfandɨmarürɨ.  









Sisas ai Gariri hɨfambe piyu haya Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmbomarandɨ

(Mak 1:14-15; Ruk 4:14-15)

12  Sonɨmbo

sowaründümo karabusambe hɨnɨŋgɨmarüwurɨ hoafɨ Sisas ai hɨmborɨyu haya Gariri hɨfɨna mahu. 13 Asu ai Nasaret ŋgoafɨhü hɨnɨŋgɨre haya Kaperneam ŋgoafɨ sapo Gariri kurɨhoe ranɨkɨmɨ ŋgoafɨ ranɨna mahu. Kaperneam Seburun hɨfɨ, Naptari hɨfambe eŋgoro ranühɨ manüŋgu. 14-15 Sapo God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou Aisaiandɨ yasɨmondɨ süŋgu yare hoafɨyuhüya, “Seburun hɨfɨ, Naptari hɨfɨ, Gariri hoe nafɨ howanɨ gogu ra, Sodan hoe gogoanɨnɨ ra nindou Sudayafe ndɨfoyei Gariri hɨfane. 16 Nindou dɨdɨyei ai nɨmbɨ nɨmaroambe anɨmboei ranai ana si adükarɨ ra hoeirɨhimboanei. Yɨfɨyorambo hɨfɨ ranambe nɨmbɨ nɨmaroanɨ nindou anɨmboei ranaheimbo ana si ranai boakɨfoareandürɨmboane,”  Aisaia 9:1-2 mehu, ŋga ranɨ-sɨmoŋgorühümboyo ranɨ-moatükunɨ ra yahurai tükümefeyo. 17 Ranɨyu asu ranɨ-sɨmboanɨ piyu haya Sisas ai ahandɨ hoafɨ ra bokarɨhendühɨ yahuya, “Awi se sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranahambo daboadanambondɨhindɨ, nɨmboe sapo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ eŋgoro ranai ndeara akɨmɨ tüküfembo yaŋgɨrane,” mehu.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 13

Matyu 4​, ​5

Sisas ai ahandɨ süŋguferambo nindou yimbuyimbu weaŋgurühɨ mborai mehupurɨ 18  Sisas

(Mak 1:16-20; Ruk 5:1-11)

ai Gariri kurɨhoekɨmɨ huane kinɨ wowarɨyafanɨ rɨnandeimbɨ apodoho ranai manɨmbafanda hoeimareapɨrɨ. Ahafandɨ ndürɨ ra Saimon, Pitamboyu-randeimbɨ asu ahandɨ akɨdɨ Andruyu. Apodoho ranai andürɨnambo kurɨhoe ranambe kinɨ wowarɨyafandühɨ manɨmbafanɨ. 19 Ranɨyu asu Sisas ai hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se mborai wandɨ süŋgu sɨnɨfandanɨ anɨmbo asu ro sɨhafanɨmbo nindou semɨndɨmbo se kinɨ rawarɨneandɨ nou nafuindahapɨrɨmboyahɨ,” mehupɨramboyafanɨ. 20 Asu ai moanɨ hoafɨ nɨŋgoambe ahafandɨ andürɨ ra rarɨne sɨhene hena Sisasɨndɨ süŋgu ndamefɨneandɨ. 21 Asükaiyu ai sühüfi huhündamboyu ŋgorü apodoho ahafandɨ ndürɨ Sems, Son ai ahafandɨ afɨndɨ Sebedi babɨdɨ botambe nɨmarɨmombo ahamundɨ andürɨ ra dɨboadorundühɨ mamarɨmonda hoeimareapurɨ. Asu ai ahafanɨmbo mborai mehupɨrɨ. 22 Asu moanɨ hoafɨ nɨŋgoambe ahafandɨ bot asu afɨndambo rarɨne hɨnɨŋgɨrɨne hena Sisasɨndɨ süŋgu ndamefɨneandɨ.  







Sisas ai hoafɨ bokarɨhendühɨ asu aŋgünɨmboyeimbɨ nindou aboedɨmarearü 23  Ranɨyu

(Ruk 6:17-19)

asu Sisas ai Gariri hɨfɨ muŋgu ranambe nüŋgu wakɨmareandɨ. Ranɨyu asu ai refihɨ Suda-yafe rotu worɨ nindou ranambe aheimbo yamundɨmareandürɨ. Asu ai refihɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ eŋgoro Aboedɨ Hoafɨ ranahambo bokarɨmarɨhendürɨ. Mamɨ ranɨ sɨmboanɨ nindou ranahei fi ranai moanɨ ranɨpoanɨmbo ranɨpoanɨmbo aŋgünɨ fi moaruwaimboareandürɨ ranahambo aboedɨmarearü. 24 Ai ranɨ-moatükunɨ rawareandɨ ranahambo Siria hɨfɨ muŋgu ranambe nindou amarei ranai hɨmborɨmayei. Asu ranɨyei muŋguambo nindou ranai nindou dɨdɨyei ai moanɨ mamɨkarɨ aŋgünɨ moaruwai asu asübusɨ afɨndɨ mamɨkararandürɨ ranaheimbo ahambo-so fufurühümündihündürɨ mafandɨhindɨ. Bɨdɨfɨrɨ nindou moaruwai nendɨ ahei fiambe nɨmarümbɨ, wunünümboyeimbɨ asu yirɨ warɨ yɨfɨsafeimbɨ ranɨyei ai mafandɨhinda asu Sisas ai aheimbo aboedɨmarearü. 25 Ranɨyo asu nindou afɨndɨ ranai Gariri hɨfɨhündɨ, Dekaporis ŋgoafɨhündɨ, Serusarem ŋgoafɨhündɨ, Sudia hɨfɨhündɨ asu Sodan hoe gogoanɨnɨpoedɨ ranai mamɨ muŋgu ahambo süŋgumarɨhorɨ hei.  



5

1   Sisas

Sisas hɨfɨ wafuambe Godɨndɨ hoafɨ bokamarɨhendɨ

ai hoeireandürane nindou afɨndɨ ranai ahandɨ süŋgu tümareandamboyu asu ai hafu hɨfɨ wafu mamɨ ranɨwamɨ nɨmaru

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 5  14

ane asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahambo sowanambo masɨfomo. 2 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo piyu haya yamundɨmareapurɨ.  

Anɨhondü hondü hɨhɨfɨ hɨhɨfane 3  Ranɨyu

(Ruk 6:20-23)

ai ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ai rarɨhi hoafɨyeihüya, Roana Godɨndɨ aboedɨ sürühoeimbɨ hohoanɨmo ra mbonɨmborɨ humɨndefɨ-mboanefɨ, asei ana, nindou ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranɨ hoarehɨ anɨboadei. 4 Nindou dɨdɨyei ai aranɨ aranɨyei hei ranai ana hɨhɨfɨ hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga nindou ranaheimbo ana God ai dɨdɨboado-ndearühɨ yirümondearümbui. 5 Nindou dɨdɨyei ai hɨmboarɨ yaŋgɨrɨ hɨfandühündeimbɨ-mayei aiana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga nindou ranai ana nɨnɨ-moatükunɨ God ai aheimbo saimbo yahuhaya masɨhendɨ ra ndahümündimboyei. 6 Nindou dɨdɨyei ai Godɨndɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranahambo semɨndɨmbo wembohühɨ nouehindɨ asu hoe sɨmɨndɨmbo amɨndanɨŋombo nouehindɨ ana, aiana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga God ai aheimbo mbumundɨ hohoanɨmo ra dagadürümbui. 7 Nindou dɨdɨyei ai nindou ŋgorümbo moanɨ hɨpoamboarɨhündɨ ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga God ai hɨpoambondearümbui. 8 Nindou dɨdɨyei ai ahei ŋgusüfoambe moanɨ aboedɨ sürühoeyoweimbɨ hohoanɨmo ra amarondürɨ ana, aiana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga aiana God amaru ranahambo hoeindɨhorɨmboyei. 9 Nindou dɨdɨyei ai moanɨ nindouyei mbusümo raranɨ moatükunɨmbo borɨfoeferambo yaŋgɨrɨ nindouayei ana, aiana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga nindou ranai ana aheimboya aiana Godɨndɨ nɨmoranei, mbɨseimboyei. 10 Nindou dɨdɨyei ai mbumundɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgurɨhindanɨ, asu ranɨmbo nindou amurɨ ai aheimbo tɨŋɨrɨfo sahündürühɨ moaruwai moaruwaimbo-arɨhindürɨ ana, asu nindou ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ sünambe ra ahei-ane. 11 Nindou bodɨmondɨ ai sɨhamumboya, Aiana Sisasɨmbo süŋgururü rundeimb-anemo, mbɨseihümbo, sɨhamumbo moaruwai moaruwaimbo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 15

Matyu 5

ndɨhipurühümbo, moanɨ moaruwai wosɨhoaforɨ moatükunɨ wataporɨ hoafɨndühüpuranɨ ana, asu se ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmo. 12 Asu se ŋgusüfoambe aboedɨ kündundühɨ afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨna nɨŋgomo sapo adükarɨ moatükunɨ takɨnɨ ra ai sünambe mbeŋgorɨpurɨ. Sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ se nɨŋgomondɨ daboadanɨ manɨŋgomo ranahamumbo amboanɨ nindou ai rarɨhi yahurai moaruwaimbo marɨhipurɨ.”  

Anɨhondümbofimbɨ nindou ana sor namɨ asu si nahurai ane 13  “Seana

(Mak 9:50; Ruk 14:34-35)

hɨfɨnɨndɨ nindou ranahei aparümbɨ namɨ nahurai-anemo. Ŋga asu namɨ ranai ahandɨ aparɨ ra hɨnɨŋgɨreandühɨ wanayo ana, asu namɨ ra budesowanɨ aparɨ-koatendoanɨ ŋgɨrɨ ahandɨ aparɨ ra koadürü koadüründɨfe hɨnɨŋgɨndɨfeyo, ŋga wanɨ. Ranana ranɨ moatükunɨ ranai ndeara moaruwaimayoa nindou ai ŋgɨrɨ ndahümündi ranambo ranɨmbondɨhindɨ, ŋga pifeyoanɨ nindou ai pütapɨyeihanei. 14 Seana muŋguambo hɨfɨnɨndɨ nindou ranahei si nahurai-anemo. Ŋgoafɨ adükarɨ hɨfɨ wafuambe anaŋgo ranai ŋgɨrɨ dɨbo naŋgo. 15 Nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ ram hai ra yimunde mbundambo wambürɨ hoarehɨ ragu nindeandɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ai moanɨ nɨmoamo moanambühɨ anɨmbo nindeandanɨ asu si ranai nindou muŋguambo ranɨ worambe amarei ranaheimbo si boakɨboadeandürɨmboe. 16 Moanɨ mamɨ ranɨsüŋgumbo anɨmbo sɨhamundɨ si ranamboanɨ nindou ranahei hɨmboahü si boakɨboadeandüranɨ, asu ai nɨne aboedɨ moatükunɨ rawarundɨ ra hoeindɨhindühɨ rananɨmbo asu ai sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ranahambo aboedani mbɨsei-amboane.”  





17 “Ro

Ahɨnümbɨ hohoanɨmombo yamundɨfe hoafɨ

masɨnɨhɨ nda sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo rundeimbɨ yomondɨ hoafɨ meŋgoro asu Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra raguanambofembo sɨnɨmboyahɨpoanɨ, ŋga asu se randu hohoanɨmondɨmboemo, ŋga wanɨ. Ŋga roana ranɨ hoafɨmayo ranɨfihɨ sɨmoŋgorɨyɨmɨndɨmboyahɨ masɨnɨhɨ. 18 Sɨhamumbo ndanahambo anɨhondümbo anahɨ hoafɨyahɨpurɨ, süŋgunambo sünü hɨfɨ ranai muŋguyoambe ra ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahandɨ sürü pamefeyo ane, asu ranahandɨ sɨsamane ranɨ-moatükunɨ ra akɨdou amboanɨ ŋgɨrɨ awarɨndɨhoayo, ŋga wanɨ. Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo moatükunɨ ra rande moanɨ yagodɨ ŋgo ŋgombo muŋguambo moatükunɨ ranai tükündɨfemboe. 19 Ranɨmboane nindou düdi ai moanɨ akɨdou amboanɨ ahɨnümbɨ hoafɨmayo ranahambo hɨmborɨkoateyuhü, asu ai nindou bodɨmondambo mare ranɨ hohoanɨmo süŋgu yamundareandürɨ ana, nindou ranɨmayu ranahandɨ ndürɨ ra moanɨ akɨdou hamɨndɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe yagodomboe. Ŋga asu nindou düdi ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hɨmborɨyu ranɨ 



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 5  16

süŋgureandühɨ, asu ai nindou bodɨmondambo mare ranɨ hohoanɨmo süŋgu yamundareandürɨ ana, nindou ranɨmayu ahandɨ ndürɨ ra God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe adükarɨ hamɨndɨ yagodomboe. 20 Ro sɨhamumbo nda hoafehapurɨ, sɨhamundɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranai ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo ranahamundɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranahambo ŋgasündɨfekoateayo ana, se ŋgɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranɨ-hoarehɨ nɨmandɨmo, ŋga wanɨ.”  

Nindou ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ranahandɨ yamundɨfe hoafɨ

(Ruk 12:57-59)

21 “Se

hɨmborɨyomombo-anemo horombo sɨhamundɨ amoao ai hoafɨ ra masowandümo. Yare hoafɨyohü yahoya, Se yowanɨ nindou hɨfokoefepoanɨ. Nindou düdi ai ŋgorümbo hɨfokoararirɨ ana, ahambo nindou yɨboborerandeimbɨ-mayu ranahandɨ hɨmboahü semündü homboani, mehomo ra. 22 Ŋga asu hapo ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, nindou düdi ai ahandɨ wandafɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨ hɨmboahoeyu ana, sapo yɨbobore randeimbɨmayu ranahandɨ hɨmboahü semündü homboani. Asu nindou düdi ai ahandɨ wandafɨ ranahambo yare hoafɨyundühɨya, Seana fɨfɨrɨfe koate-anafɨ, ehundo ana, nindou ranahambo kansɨr bogorɨ ranahamundɨ hɨmboahü semündü homboani. Asu nindou düdi ai ahandɨ wandafɨ ranahambo yare hoafɨyundühɨya, Seana hohoanɨmokoate-anafɨ, ehundo ana, nindou ranai hɨbadambo, hai ŋgoafambe homboani asu ranühɨ hai ahambo tɨkɨndɨrɨmboe. 23-24 Ranɨmboane asu se nɨnɨ-moatükunɨ Godɨmbo saimbo fondɨ-mayo ranɨwamɨ sɨhefembo safɨ hawamboyafɨhünda asu sɨhafɨ wandafɨndandɨ-mayo hoafɨ sɨhambo eŋgoro ra hohoanɨmondafühɨ ana, asu se nɨnɨ-moatükunɨ Godɨmbo saimbomayafɨ fondɨkɨmɨ rando dɨgoefɨ hawa ŋgafɨ. Sapo sɨhafɨ wandafɨ-mayu ranɨdɨbo aboedɨ aboedɨndafɨne mbundɨnambo anɨmbo süŋguna ŋgafɨ sɨhafɨ sɨhefembo moatükunɨ-mayo ra Godɨmbo dabado. 25 Asu nindou ŋgorü ai sɨhambo papɨ-hoafɨyonɨnɨmbo mbüsü haya yɨbobore randeimbɨ nindou ahambo sowanɨmbo hombo sɨhambo ndemündünɨnanɨ ana, se nɨmai ŋgafɨ nafɨnɨ aboedɨ aboedɨndafɨneandɨ. Ŋga asu hɨbadambo sɨhambo ai papɨ-hoafɨ ranambe sɨndeanɨnɨmbui. Asu se ranambe efoandɨ ana, asu ai sɨhambo yɨbobore-randeimbɨ ranahandɨ warambendeanɨnanɨ asu ai ndemündünɨnɨ prismanɨndɨ warɨhündeanɨnanɨ asu ai sɨhambo karabusambe hɨnɨŋgɨndeanɨnɨmbui. 26 Ro sɨhambo anɨhondümbo-anahɨ hoafehanɨnɨ. Asu se sɨhafɨ papɨ hoafɨ ranahambo kakɨ sɨhefekoateayafɨ ana, asu se ŋgɨrɨ karabus ra hɨnɨŋgɨndo hawa aboedambondafoandɨ, ŋga wanɨ. Ŋga se moanɨ rando karabus ranambe nɨmboamboyafɨ.”  







27 “Se

Nɨmorehɨ ŋgorü semɨndɨ yamundɨfe hoafɨ

hɨmborɨyomombo-anemo horombo yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Se yowanɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo asu nindowenihɨ bɨrabɨrɨpoanɨ,’ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 17

Matyu 5

mehomo. 28 Ŋga asu hapo ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, nindou düdi ai nɨmorehɨ hoeire haya ahambo hohoaŋareandɨ ana, nindou ranai ahandɨ ŋgusüfoambe nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyumboani. 29 Ranɨmboane asu sɨhafɨ hɨmboarɨ mamɨ ranai randeanɨnanɨ se moaruwai hohoanɨmondafanɨ ana, hɨmboarɨ ra hündandɨfɨ ragu pindowandɨ. Hɨmboarɨ mamɨ ranahambo yaŋgɨrɨ ragu moenda pife ranane aboedayo, ŋga asu muŋguambo fi ra haiambe ho ana, aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ. 30 Asu sɨhafɨ warɨ mamɨ ranai randeanɨnanɨ se moaruwai hohoanɨmondafanɨ ana, warɨ ra kandandɨfɨ pindowandɨ. Warɨ mamɨ ranahambo yaŋgɨrɨ ragu moenda pife ranane aboedayo, ŋga asu muŋguambo fi ra haiambe ho ana, aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ.”  





Nɨmorehɨ semɨndɨhünda hɨnɨŋgɨfe yamundɨfe hoafɨ

(Matyu 19:9; Mak 10:11-12; Ruk 16:18)

31 “Asükaiyo

horombo hoafɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, Nindou düdi ai ahandɨ nɨmorehɨ ranahambo moei yahuhɨ hɨnɨŋgɨfembo mbüsuhɨ ana, ai nɨmorehɨ ranahambo hɨnɨŋgɨfe hoafɨ pepafihɨ sürü papɨndandühɨ anɨmboya, Ro nɨmorehɨ ndanahambo hɨnɨŋgɨfembo anahɨ, mbüsu, mehomo. 32 Ŋga asu ro hapo sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, nɨmorehɨ ranai nindou ŋgorü-dɨbo hokoateyowanɨ, asu ahandɨ nindowenihɨ ai moei yahuhü hɨnɨŋgɨreanda asu ai nindowenihɨ ŋgorü aserɨmɨndo ana, nindou ranai nɨmorehɨ semɨndɨ ahɨnɨ ra gogonɨmbo-foareandühani.”  

Se hoafɨyowohüya, Nɨmoamo nda, yahopoanɨ

33  “Asükaiyomo

se hɨmborɨyomombo-anemo, horombo sɨhamundɨ amoao ranahamumbo yare hoafɨyowohü yahoya, Se tɨkando hawa hoafɨndafühɨ nɨmoamo nda mbɨsamboyafɨ. Ŋga asu se nɨnɨ moatükunɨmbo dabarɨfihɨ nɨmoamo nda yahombo mbɨsafombo ana, se moanɨ anɨhondümbo mamanɨmbo randowadühɨ amboanɨ Adükarɨndɨ hɨmboahü yahurai dabarɨndafoandɨ, meho. 34 Ŋga asu ro hapo sɨhamumbo hoafehapurɨ nda. Se nɨnɨmbo dabarɨfihɨ nɨmoamo nda yahopoanɨ, ŋga wanɨ. Se sünambe ranahambo dükefihɨ nɨnɨmoatükunɨmbo ŋgɨnemɨndühɨ dabarɨfepoanɨ. Ŋga sapo sünü ranana Godɨndɨ muŋgu moatükunɨ ra hɨfandɨyo nɨmarɨmbo fondane. 35 Asu se nɨnɨmbo dabarɨfihɨ hɨfɨ ndanahambo dükefehümbo dabarɨfepoanɨ. Ŋga hɨfɨ ranana sapo God ai nɨmoamo ahandɨ fondɨwamɨ nɨmarümbo hɨfɨ ranɨ-fihani tɨŋarɨ türe amaru. Asu se Serusarem ŋgoafɨ ra ndürɨ dükefihɨ ranɨfihɨ dabarɨfepoanɨ. Ŋga Serusarem ranana Adükarɨ Bogorɨndɨ ŋgoafane. 36 Asu nɨne-hoafɨ ranahambo ŋgɨnemɨndɨmbohünda mbɨrofihɨ kife dabarɨfepoanɨ. Ŋgɨrɨ sɨhafɨhoarɨ mbɨrɨnaŋɨ mamamboanɨ ra randowadanɨ kɨfohɨndo asu nɨmbandɨndo ndandɨ, ŋga wanɨ. 37 Se yɨnɨ ehomo ana, yɨnɨ yaŋgɨrɨ yɨnɨ mbɨsɨmo. Se wanɨ ehomo ana, wanɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 5  18

yaŋgɨrɨ wanɨ mbɨsɨmo. Ranɨ-hoafɨ ra moanɨ ndearane. Ŋga nɨne-hoafɨ ranɨfihɨ türe haya aho ranahambo se hoafemo ranana Satanɨndɨ-mayo hohoanɨmoane.” Se nindoumbo sɨmborɨ moaruwaimbofepoanɨ

(Ruk 6:29-30)

38  “Se

hɨmborɨyomombo-anemo hoafɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, Nindou ŋgorü ai sɨhafɨ hɨmboarɨ nɨkondeandanɨ sɨmborɨ amboanɨ ahandɨ nɨkondowandɨ. Asu ai sɨhafɨ yahafɨ kaboadeandanɨ sɨmborɨ amboanɨ ahandɨ kaboadowandɨ, meho. 39 Ŋga asu hapo ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, nindou ai sɨhambo moaruwaimbo-ndeanɨnanɨ asu se sɨmborɨ moaruwaimbo-ndɨworɨmboyafɨ, ŋga wanɨ. Nindou ŋgorü ai sɨhafɨ koeho ra pakarɨndɨhenɨnanɨ asu ŋgorügoanɨnɨ amboanɨ ahambo hɨhɨrɨndowandɨ. 40 Nindou düdi ai sɨhafɨ warɨ ambeimbɨ hoearɨ ra ai ndahamɨndɨ yahu haya sɨhambo papɨ hoafɨfembo randɨfiyuwanɨ ana, asu sɨhafɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ŋgorü ranamboa kameihɨ dabado. 41 Nindou ai ahandɨ napo semɨndɨmbo, Se wandɨ napo ra ndowandɨfɨ hawa mamɨ kiromita nafɨ gebuai ra ŋgafɨ, mbüsuanɨ ana, asu se ŋgorü kiromita nafɨ gebuai ra tapandandɨfɨ hawa napo ra ndowandɨfɨ ŋgafɨ. 42 Nindou ŋgorü ai sɨhambo nɨnɨ moatükunɨmboyu düdundüfinɨnanɨ moanɨ ahambo dabado. Asu nindou düdi ai sɨhafɨ-mayo nɨnɨ-moatükunɨmboyu semɨndɨ mburumbo saimbo mbüsüwanɨ ŋgɨrɨ ahambo daboadɨ hɨhɨndɨworɨ.”  







Hürütümbɨ nindoumbo ŋgunindɨmbofembo yamundɨfe hoafɨ

(Ruk 6:27-28, 32-36)

43  “Se

hɨmborɨyomombo-anemo hoafɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se sɨhafɨ ŋgunindambürɨ ranaheimbo hohoanɨmo pandowandürɨ asu sɨhafɨ hürütümbɨ nendɨ-mayei ranaheimbo moaruwai moaruwaimbo ndoandürɨ,’ meho. 44 Ŋga asu hapo sɨhamumbo ro hoafehapurɨ nda. Nindou sɨhamundɨ hürütümbayei ranaheimbo se hohoanɨmo pandundürɨ asu nindou sɨhamumbo moaruwaimbo-arɨhindɨ ranaheimbohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨndafundɨ. 45 Rananɨmbo se sapo sɨhamundɨ Ape God sünambe amaru ranahandɨ nɨmorɨ nɨŋgomboemo. Sapo ahandɨ hüfɨhamɨndɨ ra ai nindou moaruwai-anei asu aboedanei ranaheiwamɨ ai rareandanɨ boakɨfoareandühane. Asu ai hoe ra rareandanɨ nindou moaruwaiayei ranaheiwamɨ peyo asu nindou mbumundayei ranaheiwamɨ amboanɨ peyo randühane. 46 Asu se nindou sɨhamumbo aboedɨ hohoanɨmoyei rɨhündeimbɨmbo sɨmborɨ aheimbo aboedɨ hohoanɨmoemondürɨ ana, ranɨmbo asu God ai sɨhamumbo nɨnɨ-takɨnɨ madagapurɨyo? Nindouyei-mayo takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ aiamboanɨ yahurai yaru arundɨ. 47 Asu se sɨhamundɨ wandafɨ ranaheimbo yaŋgɨrɨ hɨhɨfaründürɨ ana, asu sɨhamundɨ hohoanɨmo ra nindou amurɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 19

Matyu 5​, ​6

ranaheimbo nüŋgundo ŋgasündɨmandowora? Nindou sapo Godɨmbo fɨfɨrɨfekoate-mayei ranai ranɨ hohoanɨmo se süŋguarundɨ ra aiamboanɨ süŋgurɨhindühanei. 48 Ranɨmboane asu se moanɨ mbumundɨ hamɨndɨ hondü nɨŋgomo sapo sɨhamundɨ Ape sünambe moanɨ mbumundɨ hamɨndɨ hondü anüŋgu nou.”  

6

1   Sisas

Nindou ŋgorümbo fehefembo hohoanɨmoane

yahuya, “Se hɨbadümbo! Se sɨhamundɨ aboedɨ ratüpurɨ ra nindou hɨmboahü randundanɨ asu nindou ai hoeindɨhimboyei, ŋga yowanɨ. Se ra süŋgu yaru randundanɨ ana, asu se ŋgɨrɨ aboedɨ takɨnɨ moatükunɨ sɨhamundɨ Ape sünambe amarundɨ-mayo ra ndowandümo, ŋga wanɨ. 2 Ranɨmboane asu se nɨnɨ-moatükunɨyo nindou napokoateyeimbɨ ranaheimbo saimbo mbɨsafɨmbo ana, asu se nindou ŋgorümbo yɨnafoaimbohündambo, Se wambo horombondafo ŋgafanɨ anɨmbo nindou muŋguambo hoeimbɨrɨhindɨramboane, mbɨsamboyafɨ. Se nindou yafuiyambo horombo aho nou refe weindahɨ weindahɨyo hopoanɨ sapo yimbu yafambeimbɨ nindou ai rawarundɨ nou. Nindou ranai Sudayafe rotu worambe asu nafɨ bogorɨ süŋgu yɨnafoai tütüru houmbo homo-arundɨ, ŋga se ai rarundɨ nou refepoanɨ, ŋga yowanɨ. Nindou ranai rawarundɨ ranana sapo nindou amurɨ ranai yɨhoefɨmboya, Aiana moanɨ nindou aboedɨ hamɨndanemo, mbɨseiya yahomombo-anemo rawarundɨ. Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafayahɨ nda, nindou ranai ana takɨnɨ ahamundɨ ra ai ndeara sowandümombo-anemo. 3 Ŋga asu se nindou napokoateyeimbɨ ranahambo farɨhefimbo hohoanɨmondafühɨ ana, dɨbo anɨmbo ahambo fandɨhaworɨ asu sɨhafɨ fikɨmɨnɨndɨ-amboanɨ nɨne-moatükunɨ se rawarowandɨ ranɨmbo ai fɨfɨrɨfekoatembeyeiamboane. 4 Ranɨmboane asu sɨhafɨ saimbo hohoanɨmo ra dɨbo yaŋgoromboane. Rananɨmbo asu sɨhafɨ Ape sapo nɨnɨ-moatükunɨ dɨbo eŋgoro ra hoeireandeimbɨmayu ranai sɨmborɨ sɨhambo takɨnɨ masɨhendɨ-mayo ra daganɨnɨmbui.”  





Godɨmbo dɨdɨbafɨfe yamundɨfe hoafɨ

(Ruk 11:2-4)

5  “Se

Godɨmbo dɨdɨbafɨndafundühɨ sapo yimbu yafambe hoafümbɨ nindou rawefundɨ nou randafumboemo. Ranɨ nindou ana muŋguambo nindou ai yɨhoefɨmbo hoeimbɨrɨhimuna yahomo houmbo-anemo. Sudayafe rotu worɨ muŋguambo asu nafɨ tüküfihɨ aho ra botɨyafu weindahɨ nɨŋgomombo Godɨmbo dɨdɨbafɨmbo hohoanɨmoyomondühanemo. Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafayahɨ, nindou ranai ana takɨnɨ ahamundɨ ra ai ndeara hɨfɨ ndanühünda sowandümomboanemo. 6 Ŋga asu se dɨdɨbafɨfembo mbɨsafombo ana, se worɨ safambe keboao ŋgüfɨ yipurɨ pando hawambo anɨmbo sɨhafɨ Ape moanɨ dɨbo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 6  20

amaru ranahambo dɨdɨbafɨndafoandɨ. Rananɨmbo asu sɨhafɨ Ape sapo nɨne-moatükunɨ dɨbo eŋgoro ra hoeireandeimbɨ-mayu ranai sɨmborɨ sɨhambo takɨnɨ daganɨnɨmbui. 7 Se dɨdɨbafɨndafundanɨ Godɨmbo fɨfɨrɨfekoateyeimbɨ nindou rawarɨhindɨ nou randafundümboemo, ŋga yowanɨ. Nindou ranai Godɨmboya, Ai yɨhoefɨ hoafɨ hɨmborɨndümbui, sei hehi moanɨ afɨndɨ hoandarɨ hoafɨ hoafɨyeihɨ dɨdɨbafehindɨ. Ŋga se yahurai Godɨmbo moanɨ fɨfɨrɨfe-koate hoafɨ afɨndɨ dɨdɨbafɨndafu-mboemo, ŋga yowanɨ. 8 Asu se ranɨ-nindou yahuraindɨmondühɨ ahamundɨ-mayo hohoanɨmo ranɨ-süŋgundümboemo, ŋga yowanɨ. Sɨhamundɨ Ape ai nɨne-moatükunɨ semɨndɨmbo hohoanɨmoayomo ranahambo se ahambo düdufekoateyomondambe fɨfɨreamboane. 9 Se dɨdɨbafɨfembo mbɨsɨmombo ana, ndandu houmbo anɨmbo dɨdɨbafɨndafundɨ, ‘Yɨhoefɨ Ape sünambe amarɨfɨ, sɨhafɨ ndürɨ ranahambo moanɨ ahɨnümbɨ hamɨndɨmbeyowamboane. 10 Sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ndühɨ mbokoso-amboane. Se hohoanɨmoayafɨ süŋgu yaŋgɨrɨ hɨfɨ ndanühɨ süŋgufemboane sapo sünambe-amboanɨ süŋguarundɨ nou. 11 Yɨhoefɨmbo sesɨ ndanɨ sɨmboanɨ sesɨmbo sɨmogodühɨ ndawamunɨ. 12 Se yɨhoefɨmbo nɨne-moatükunɨ moaruwai ramarɨhundɨ ranɨmbo amboawiyei mbɨsafɨmunɨ sapo ro nindou ai moaruwai yɨhoefɨmbo rarɨhimuna aheimbo amboawiyei sefɨ arɨhundɨ nou. 13 Se yɨhoefɨmbo refe hoefimunɨ moatükunɨ ranambe ndowandɨfɨmunɨ ŋgamboyafɨ, ŋga se yɨhoefɨmbo moaruwai nendɨ ahandɨ warambeahɨndɨ aboedühɨ ndowandɨfɨ hɨnɨŋgɨndowamunɨ,’ mbɨsɨmo. 14 Nindou ai sɨhamumbo moaruwaimbo-rɨhipuranɨ asu se ranaheimbo amboawi ehomondürɨ ana, asu sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ranaiamboanɨ sɨhamundɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi mbüsumbui. 15 Ŋga asu se nindou ŋgorümbo ranahambo amboawi yahokoateyomo ana, asu sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ranai amboanɨ ŋgɨrɨ se nɨne-moatükunɨ moaruwai rarumboemo ranahambo amboawi mbüsu, ŋga wanɨ.”  









16  “Asu

Sesɨ wehɨsao yamundɨfe hoafane

se nɨnɨmbo sesɨ wehɨndɨmondühɨ ana, se ŋgusümboarɨ sɨhamundɨ ra amomoŋgo-amomoŋgondɨmondühɨ wembombofi ndɨmboemo yimbu yafambeimbɨ nindou rawefundɨ nou, ŋga yowanɨ. Nindou ranai wembombofiayomo houmbo ai nindou hɨmboahü hoahoaŋgomondühanemo nindou ai ahamumboya ai ana sesɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 21

Matyu 6

wehɨyomondühanemo, mbɨseiya yahomo houmbo. Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ, nindou ahamumbo aboedanemo asei ana, ai ranɨhünda ahamundɨ takɨnɨ sowandümombo-anemo. 17 Ŋga asu se sesɨ ra wehɨndafühɨ ana, sɨhafɨ ŋgusümboarɨ ra popoainda asu mbɨro sɨbada mbundambo anɨmbo ŋgafɨ. 18 Rananɨmbo nindou amurɨ ai ŋgɨrɨ sɨhambo fɨfɨrɨndɨhinɨnɨ se sesɨ wehayafɨ ranahambo. Ŋga sɨhafɨ Ape sapo dɨbo anüŋgu ai yaŋgɨrɨ anɨmbo fɨfɨrɨndeanɨnɨmbui. Rananɨmbo asu sɨhafɨ Ape sapo nɨne-moatükunɨ dɨbo eŋgoro ra hoeireandeimbɨ-mayu ranai sɨhambo takɨnɨ masɨhendɨ-mayo ra daganɨnɨmbui.”  



Napo afɨndɨ sünambe mbeŋgorɨ

(Ruk 12:33-34)

19 “Se

hɨfɨ ndanühɨ nɨŋgomombo moanɨ ŋgɨnɨndɨ napo ra sɨhamumbo püpindu gafomboemo. Hɨfɨ ndanühɨ ana nɨne-moatükunɨ eŋgoro ra kɨdaboarɨ ai taparühɨ, sami ai sesɨ, asu hümbuhünɨ nendɨ ai worɨ bɨrɨhehi sahümündi raraorɨhündühanei. 20 Ŋga asu se sɨhamundɨ ŋgɨnɨndɨ napo ra se sünambe anɨmbo püpindu gafomo. Ranühɨ ana ŋgɨrɨ kɨdaboarɨ ai tapandühɨ, sami ai dedɨ asu hümbuhünɨ nendɨ ai worɨ bɨrɨndɨhehi ndahümündi rarao ndühündɨ, ŋga wanɨ. 21 Ŋga sɨhafɨ aboedɨ napo ra püpira hafo yaŋgorowohü ranühɨ anɨmbo sɨhafɨ ŋgusüfo amboanɨ kündarɨmboe.”  



Fi ranahandɨ si

22  “Hɨmboarɨ

(Ruk 11:34-36)

ranana sɨhafɨ fi muŋguambo ranahandɨ ram hai nouane. Sɨhafɨ hɨmboarɨ ranai sürarɨhoayo ana, asu hohoanɨmo sɨhafɨ fiambe muŋguambo ranai si nahuraindɨmboe. 23 Ŋga sɨhafɨ hɨmboarɨ ranai moaruwaiayo ana, asu hohoanɨmo sɨhafɨ fiambe muŋguambo ranai nɨmbɨ nɨmandɨmboe. Asu si sɨhafɨ fiambe amaro ranai nɨmbɨ nouayo ana, nɨmbɨ ra moaruwai hamɨndɨndɨmboe!”  

Nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ yimbu bogorɨ nindouyafandɨ ratüpurɨndu 24 “Nindou

(Ruk 16:13)

ŋgorü ai ŋgɨrɨ yimbu bogorɨ nindouyafandɨ ratüpurɨyu randeimbɨ nüŋgu. Ŋga nindou ranai ana bogorɨ ŋgorü ranahambo moaruwaimbondirühɨ asu ŋgorü bogorɨ ranahambo dɨboadondirümbui. Ai ŋgoründɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ süŋgundeandühɨ asu ŋgoründɨ hoafɨ daboadanambo-ndeambui. Se ŋgɨrɨ God asu kakɨ mamɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo pandowapɨrɨ.” Ŋgusüfo puküyowohü afɨndɨ hohoanɨmoyo hoaŋgo hoafɨ 25  “Ranɨmboanahɨ

(Ruk 12:22-31)

ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, se sɨhamundɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ranahambo afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmboemo. Se yaru The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 6​, ​7  22

hoafɨyomondühɨya, Sɨhɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ madagüdifɨ? asu Sɨhɨrɨ nɨnɨmoatükunɨ mandɨmɨndefɨ? mbɨsɨmboemo. Asu sɨhamundɨ fi ranahambo ŋgɨrɨ afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmondühɨya, Sɨhɨrɨ nɨnɨ moatükunɨ magüdühu? mbɨsɨmboemo, ŋga wanɨ. Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra ai sesɨ moatükunɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ. Asu fi ra ai yihuru moatükunɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ. 26 Asu awi se ndu nɨmoamo ahahabodei ranaheimbo hoeirundürɨ. Ndu ranai ana moai nɨnɨ-moatükunɨ hoarɨ hɨfɨ karɨhi, sesɨ yimuŋgurɨhümündi hei sesɨ worɨ ranambe gugurɨhi sɨhehi raraorɨhündɨ. Ŋga sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ranai-ani aheimbo sesɨ sagadürühɨ hɨfandandürɨ arandɨ. Se ndu ranaheimbo ŋgasündundürɨ houmbo ndearɨ hamɨndanemo. 27 Ŋga asu nindou sehündɨ ranai-amboanɨ ŋgɨrɨ moanɨ ahandɨ hohoanɨmo ranambo yaŋgɨrɨ ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo ra sühɨnde ŋgu! 28 Asu nɨmboe se hoearɨ napo ranɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoemoa? Awi se amɨndafurɨ ahurɨ tüküfe nɨnouayo ranahambo hoeiru. Ai ana moai tɨŋɨrɨfoyeihɨ momo yibüdühɨ rɨhündɨ, ŋga wanɨ. 29 Ŋga asu awi ro sɨhamumbo hoafehapurɨ horombo nindou adükarɨ bogorɨ Soromon amboanɨ ai yihuru napo moanɨ sɨmbafɨ hamɨndɨmayusɨ, ŋga asu ai moai hoearɨ ra ahurɨ moanɨ aboedɨ hɨmboyo haya tütükɨyo nɨnouayo yahurai yihururamündu. 30 Wohɨ amɨndafurambe amaro haponda ra asu sümbo siambe hɨfɨtɨrɨyɨmɨndɨ haiambe pütifemboane. Moaruwai yahurai wohɨ ranamboanɨ God ai ahambo aboedɨ yihurure hɨnɨŋgareandɨ ana, asu ai sɨhamumbo amboanɨ yihurundeapurümbui. Se yihuru ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyomo, ŋga sɨhamundɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ana akɨdou ane! 31 Ŋga asu se refe afɨndɨ hohoanɨmo-yomondühɨya, Nahanɨhünda sesɨ yɨhoefɨ ranai tükümandɨfe? Yɨhoefɨ sɨmɨndɨmbo moatükunɨ amboanɨ? Asu yɨhoefɨ hoearɨ napo amboanɨ? Ranɨ-moatükunɨ ranahambo yahurai afɨndɨ hohoanɨmoyo hoaŋgopoanɨ. 32 Yahurai ranɨ hohoanɨmo ranana nindou Godɨmbo fɨfɨrɨfekoate-yeimbɨ-mayei rananei ai yahurai rarɨhi hohoanɨmoyei hei arɨhündɨ. Sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ranai ranɨ-moatükunɨ se semɨndɨmbo hohoanɨmoayomo ra ai fɨfɨre türüfoare-amboani. 33 Asu se sapo God ahandɨ hɨfandarandane asu ahandɨ mbumundɨ hohoanɨmomayo ranane ranɨ-boatei-anɨmbo se hohoanɨmondɨmo hoaŋgomo. Rananɨmbo asu ranɨwamɨ amurɨ bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ ranamboanɨ ai ranɨ-moatükunɨ kapeihɨ ndaiyapurümbui. 34 Ranɨmboane asu se nɨnɨ-moatükunɨ sümbo tüküfemboayo ranahambo afɨndɨ hohoanɨmondɨmboemo. Nɨnɨ-moatükunɨ sümbo tüküfemboayo sümbo se ranahambo hohoanɨmondɨmo. Mamamɨ si ranai moanɨ ahandɨ tɨŋɨrɨfo ranɨ-sɨmboanɨ ndearane,” mehu.  

















7

Nindou ŋgorümbo ahandɨ nɨŋgo ranɨmbo yɨbobofepoanɨ 1   Sisas

(Ruk 6:37-38, 41-42)

yahuya, “Se nindou ŋgorümbo yɨbobo-ndundürɨmboemo. Hɨbadümbo, ŋga sɨhamumbo asükai hɨhɨndɨfe yɨbobo-

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 23

Matyu 7

ndeapurɨmboe. 2 Sapo se nindou ŋgoründɨ hohoanɨmo yɨboboarundɨ ranɨ sɨmogodühɨ anɨmbo God ai-amboanɨ sɨhamundɨ hohoanɨmo yɨbobondeapurümbui. Sapo se nindou ŋgorümbo yimbumarundɨ mamɨ ranɨ sɨmogodɨhü God ai sɨhamumbo yimbundeapurɨmbui. 3 Nɨmboe asu se sɨhafɨ wandafɨ ranahandɨ hɨmboarambe düdübudɨ akɨdou apaiaro ra hoeiaroworɨ, ŋga asu nɨmoko afɨndɨ sɨhafɨ hɨmboarambe amaro ranahambo awi se moai fɨfɨrowandɨyo? 4 Asu se nüŋguro hawamboyafɨ sɨhafɨ wandafɨ ranahambo raro hoafɨyafühɨya, Wandafɨ, sɨhafɨ hɨmboarambe düdübudɨ ra hündɨhehea samboanahɨ, asafɨ, ŋga asu sɨhafɨ hɨmboarambe nɨmoko ra nüŋgumando-a? 5 Awi seana yimbu yafambeimbɨ nindou-anafɨ! Se boatei sɨhafɨ hɨmboarambe nɨmoko ra hündandɨfɨ raguanambondo hawambo anɨmbo asu sɨhafɨ wandafɨ-mayu ranahandɨ hɨmboarambeahɨndɨ düdübudɨ akɨdou ra hündɨhoefɨndo. 6 Se Godɨndɨ moatükunɨ ra yaforɨ moaruwaimbo dɨgoemboemo, ŋga asu ai hɨhɨrɨndahindühɨ sɨhamumbo kündarimboyei. Asu sɨhamundɨ nɨne-moatükunɨ aboedɨ-mayo ra moateiyei wagabe pindumboemo, ŋga asu ai tɨŋarɨnambo anümɨ boagɨndühɨ dɨgegimboyei.”  









Nindou ai Godɨmbo dɨdɨbafehindɨ ana, dagadürɨmbui

(Ruk 11:9-13)

7 “Se

düduyafu arundɨ ana, dagapurümbui. Se kokoru arundɨ ana, hoeindumboemo. Se pɨrako pɨrako arundɨ ana, yipurɨ sɨhamumbo sübüdühepurɨmboe. Asu düdi ai pɨrako pɨrako arandɨ ana, ahambo yipurɨ sübüdühoemboe. 8 Ŋga nindou düdi ai düdufi arandɨ ana, ndemündümbui. Asu düdi ai kokora arandɨ ana, hoeindeambui. Asu düdi ai pɨrako pɨrakora arandɨ ana, ahambo yipurɨ sübüdühoendomboe. 9 Nindou sɨhamumbo mbüsümo ahandɨ nɨmorɨ ai mbanɨmbo sao yahumbo düduwefindo ra ahambo moanɨ nɨmoei meŋgoro ra madagadoyo? 10 Asu ahandɨ nɨmorɨ ranai kinɨmbo düdufindoanɨ ra ahambo amoasɨrɨ madagadoyo? 11 Se nindou moaruwai-anemos, ŋga se sɨhamundɨ nɨmorɨ ranaheimbo aboedɨ moatükunɨ yaŋgɨrɨ sabudürɨ arundɨ. Yahurai anɨmbo sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ranai nindou düdi ahambo düduefiyu ana, ranahambo aboedɨ moatükunɨ dagadombui. 12 Muŋguambo moatükunɨ hohoanɨmo ra nindou amurɨ ai sɨhamumbo yahurai rambɨrɨhimunɨ ayahomo yahurai hamɨndɨ anɨmbo se moanɨ aheimbo randundürɨ. Ranɨ-moatükunɨ hohoanɨmo ranana Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ yamundɨfe hoafɨmayo ranahandɨ nɨmɨndane.”  









Nafɨtambe akɨdou nafɨ ho 13  “Nafɨtambe

(Ruk 13:24)

akɨdou ranɨ nafanɨmbo se kebou ŋgomo. Sapo nafɨtambe adükarɨ ahandɨ nafɨ fuiriyandeimbɨ ranana moaruwaimbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 7  24

ŋgoafɨnamboane aho. Ŋga nindou afɨndɨ ai nafɨ ranɨ-süŋgu hei rɨhündühanei. 14 Ŋga yipurɨ nafɨtambe hɨhɨforeandeimbɨ ranai akɨdouyo haya asu ahandɨ nafɨ tɨŋümbane. Ŋga nafɨ ra yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo nafane aho, ŋga ranane asu nindou yimbu mamɨ yaŋgɨranei ai nafɨ ranahambo hoeirɨhindühɨ ranɨ-süŋgu ahei.”  

Nɨmɨ nɨmɨndɨ asu ahandɨ hɨsɨ ranane 15  “Godɨndɨ

(Ruk 6:43-44; 13:25-27)

hoafɨ tɨkai hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou ranahamumbo awi se hɨbadümbo. Moanambühɨ sipsip hɨmboarɨ hoafendɨ hɨmboemo nahurai sɨhamumbo sowana asɨfomo, ŋga asu wagabe ragu ana nɨmambeahɨndɨ yaforanemo. 16 Se ahamundɨ ratüpurɨ ranambo ahamundɨ hohoanɨmo fɨfɨrɨndumboemo. Ŋga aŋgɨnaŋɨ tɨhoarɨ tɨhoarümbɨ wofɨ nɨmɨndɨ ranɨfihɨ hɨsɨmandɨyo? Asu hoandasüfo sosoweimbɨ werɨfoai nɨmɨndɨ ranɨfihɨ hɨsɨmandɨyo? Ra wanɨ. 17 Ŋga sapo nɨne-nɨmɨ aboedayo ranai aboedɨ nɨmɨ hɨsɨ yaŋgɨrɨ hɨsɨndɨmboe. Asu moaruwai nɨmɨmayo ranai moaruwai nɨmɨ hɨsɨ ranɨ yaŋgɨrɨ hɨsɨndomboe. 18 Ŋga asu moaruwai nɨmɨ ranɨfihɨ ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmɨ hɨsɨ ra hɨsɨndo. Asu aboedɨ nɨmɨ ranɨfihɨ ŋgɨrɨ moaruwai nɨmɨ hɨsɨ ranai hɨsɨndo, ŋga wanɨ. 19 Muŋguambo nɨmɨ ranai nɨmɨndɨ ranɨfihɨ moaruwai hɨsɨyowanɨ ana, ahambo hɨfɨtɨrɨyɨmɨndɨ haiambe mandɨfeyowohane. 20 Ranɨmboane asu se Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo ahamundɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranambo fɨfɨrɨndüpurɨ. 21 Se yaru hohoanɨmo-ndɨmondühɨya, Muŋguambo nindou ai wambo hoafɨyeihɨ, Adükarɨ Adükarayei ranai God sünambe hɨfandarandɨ ranambe gagüsimboyei, mbɨsɨmboemo, ŋga wanɨ. Ŋga nindou dɨdɨyei ai moanɨ wandɨ Ape sünambe amaru ranahandɨ hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ ranai yaŋgɨrɨ anɨmbo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe keboehimboyei. 22 Ŋga asu yɨbobofembo si ranai tüküfeyoambe anɨmbo nindou afɨndɨ ai dükandɨhindɨrɨ hoafɨndeihɨ anɨmboya, ‘Adükarɨ, Adükarɨ, sɨhafɨ ndürɨnamboyefɨ Godɨndɨ hoafɨ ra hefɨ wataporɨmbo-rɨhundühɨ bokarɨhehu marɨhundɨ. Sɨhafɨ ndürɨnamboyefɨ moaruwai nendɨ nindouyei fiambeahɨndɨ raguanamborɨhundühɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarɨhu marɨhundɨ,’ mbɨseimboyei. 23 Rananɨmbo asu ro hoafɨndahühɨ anɨmboya, ‘Ro moai sɨheimbo fɨfɨrɨhearü. Moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨyei rühündeimbɨ nindou-anei. Wambo sowana ndühɨ sɨnɨpoanɨ, ŋga andai ragu ŋgei!’ mbɨsamboyahɨ.”  















Worɨmborɨnɨ rɨnandeimbɨ nindou yimbu 24  “Asu,

(Ruk 6:47-49)

nindou düdi ai wandɨmayo hoafɨyaheimbɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyu mburambo asu ai ranɨ-süŋguareandɨ ana, nindou ranai sapo fɨfɨreandeimbɨ nindou ai ahandɨ worɨ kambohoanɨ ŋgɨnɨndɨ ranɨwamɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 25

Matyu 7​, ​8

worɨmboarandɨ nahurai-ani. 25 Asu hoe afɨndɨ ranai hoeyowohü, hohoambu afɨndɨ ranai tüküfeyowohü werɨ ranai worɨ ranahambo fandɨhendühanesɨ, ŋga asu worɨ ra kambohoanɨ fondarɨmbo-wambo moai bɨrefoai hɨfɨnɨ peyo. 26 Asu nindou düdi ai wandɨ-mayo hoafɨyaheimbɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyu haya asu ai ranɨ-süŋgufekoateayu ana, nindou hohoanɨmokoate-ani. Sapo nindou worɨ moanɨ kambohoanɨ kaihurɨ yaŋgɨrɨ ranɨwamɨ worɨmboarandɨ nahurai-ani. 27 Hoe afɨndɨ ranai hoeyo, hohoambu afɨndɨ ranai hohoambuyo, asu werɨ afɨndɨ ranai worɨ ranahambo fandɨhenda asu worɨ ranai bɨrefoai peyowohane ranɨ-moatükunɨ ranambo. Worɨ ra bɨrefoendɨ ranana moanɨ moaruwai hamɨndɨ hondane!” mehu. 28 Sisas ai hoafɨ ranahambo hoafɨyu kɨkɨmaramündua, nindou afɨndɨ ranai ahandɨ yamundɨfe hoafɨ hɨmborɨyei-anɨ mayowa mahepünehindɨ. 29 Ŋga Sisas ai moai ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou yahurai tüküfi yamundeandürɨ, ŋga ai moanɨ ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨnamboyu aheimbo yamundɨ-mareandürɨ.  









8

Sisas ai nindou mɨmanɨho aŋgünümbɨ aboedɨmarirɨ

(Mak 1:40-44; Ruk 5:12-14)

1   Sisas

ai yamundɨfe hoafɨ ra hoafɨyu haya hɨfɨ wafu-mayo ranɨ-wamɨnɨndɨ hɨfɨna mahanua, awai nindou ranai ahandɨ süŋgu tümareandɨ. 2 Ranɨyu asu nindou mɨmanɨhoeimbɨ-mayu ranai Sisasɨmboso tüküfi Adükarani yahu hohoanɨmoyuhü yirɨ yimbu pusɨreapɨrɨ ahandɨ fikɨmɨ piyu nɨmarühɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Adükarɨ, se refembo hohoanɨmondafühɨ ana, wambo aboedɨndowandɨrɨ,” mehundo-amboyu. 3 Asu Sisas ai warɨfi hu nindoumayu ahambo sündirühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Yɨnɨ, ro randɨheamboyahɨsɨ. Ŋga se haponda aboedɨ tüküyafo,” mehuamboyu. Asu moanɨ mamɨharɨ ranɨ-sɨmboanɨ nindou ranai mɨmanɨhoeimbɨ-mayuhündɨ aboedɨmefiyu. 4 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “E, Se ndühɨ hɨmborɨyafɨ! Ndanɨ-moatükunɨ ndanahambo se nindou amurambo hoafɨndamboyafɨ. Ŋga se moanɨ ŋgafɨ Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ nindoumayu ranahambo anɨmbo sɨhafɨ fi ra nafuindafɨ. Asu Godɨmbo sɨhefembo moatükunɨ Moses refemboane mehu ra randowandɨ ai hoafɨ-mayu süŋgu. Ranɨmboane sɨhafɨ fi hoearɨ aŋgünɨ ra muŋgumayo mbɨsei-amboane,” mehundo.  





Sisas ai Romɨhündɨ amiyomondɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyurandeimbɨ aboedɨmarirɨ 5 Ranɨyu

(Ruk 7:1-10)

asu Sisas ai Kaperneam ŋgoafambe tüküfiyuwane Romɨhündɨ ami-yomondɨ bogorɨ ai ahambo ranühɨ hoeirirɨ hayambo Sisas ai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 8  26

mbɨfarɨhendɨrɨ yahu haya düdu düdumarürɨ. 6 Ai yare hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou Adükarɨ, wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou ranai aŋgünɨmbo worambe mbeŋgurɨ. Ai ahandɨ tɨŋarɨ yɨfɨyo haya asübusɨ afɨndɨ semündü haya mbeŋgurɨ,” mehundo-amboyu. 7 Asu Sisas ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Awi ro ŋga ahambo aboedɨndɨhinɨmboyahɨ,” mehundo-amboyu. 8 Asu sɨmborɨ ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou adükarɨ, ŋgɨrɨ se randafoandɨ. Ro ndearɨ hamɨndɨyahɨ anɨmbo se wandɨ worambe keboao maŋgüfɨ. Ŋga se moanɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo hoafɨndafanɨ amboanɨ asu wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai aboedɨmbiyu-wamboane. 9 Ro-amboanɨ wambo hɨfandɨyɨndɨrɨmbo nindou ami bogorɨ adükarɨ nüŋguwanɨ anahɨ asu ami bɨdɨfɨrɨ ai wandɨ hoarehanemo anɨŋgomo. Rananahɨ asu ro nindou ndanahambo, Se hafɨ, asahando ra ai huhani, asu nindou ŋgorü ranahambo, Se sühüfɨ, asahɨ ra ai süfuhani. Asu nindou wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ranahambo, Se ranɨ-moatükunɨ raro, asahɨ ra ai moanɨ rareandühani,” mehundo-amboyu. 10 Asu Sisas ai ranɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyu haya, hepünüfihɨ nindou afɨndɨ ahandɨ süŋgu tümareandɨ ranaheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro sɨheimbo hoafehandürɨ, horombo ro moai nindou mamɨ Israer ŋgoafɨ-hündɨ ndahurai anɨhondümbo-reandeimbɨ nüŋgua hoeirɨhinɨ. 11 Awi ro nda sɨheimbo hoafehandürɨ, nindou afɨndɨ bɨdɨfɨrɨ ai hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ asu hüfɨhamɨndɨ hanüwanɨpoedɨ ranai fandɨhi sesesɨ fondɨ manɨŋgo ranɨkɨmɨ Abraham, Aisak asu Sekop babɨdɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe nɨmandeimboyei. 12 Ŋga asu sapo hɨfandarandɨ ranambeahɨndɨ nendɨ-mayei ranaheimbo anɨmbo nɨmbɨ nɨmarɨwanɨ ndemündündürɨ pindeiranɨ ranühɨ ai hasɨheindeihɨ ahei yahafɨ hɨtɨhümboyei,” mehundürɨ. 13 Ranɨyu asu Sisas ai ami-yomondɨ bogorɨ ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ŋgoafɨnambo ŋgafɨ, ŋga asu se nɨne-hohoanɨmo raro anɨhondümbo-arowandɨ ranɨ-süŋgu anɨmbo sɨhambo randeanɨnɨmboe,” mehundoamboyu. Asu moanɨ hoafɨ nɨŋgoambe amiyomondɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou ranai aboedɨmefiyu.  















Sisas ai Pitandɨ yamoŋgoamɨndɨ aboedɨmareandɨ

(Mak 1:29-31; Ruk 4:38-39)

14  Refi

mbura Sisas ai Pitandɨ worambe kefuai hüfuhünda Pitandɨ yamoŋgoamɨndɨ ranai fi hüfɨyohü aŋgünɨmbo fondühɨ meŋgorowa hoeimareandɨ. 15 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo watɨŋarühɨ masündeanda aŋgünɨ ranai nɨmorehɨmbo hɨnɨŋgɨre haya makosɨfoendɨ. Ranɨyo asu ai botɨfe Sisasɨmbo sesɨ kanɨmarerɨ.  

Pitandɨ yamoŋgoamɨndɨ aboedɨmareandɨ 16  Ranɨyo

(Mak 1:32-34; Ruk 4:40-41)

asu ranɨ nɨmbambe nindou bɨdɨfɨrɨ moaruwai nendɨ ahei fiambe nɨmarɨndüreimbɨ ranaheimbo Sisas sowana fufurühümündiThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 27

Matyu 8

hündürɨ mahüsi. Ranɨyu Sisas ai nindou ranahei fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ ranaheimbo hoafɨnambo yaŋgɨrɨ raguanambo-mareandüra asu nindou ranɨ aŋgünümbɨ-mayei ranai muŋguambo aboedɨmehindɨ. 17 Sisas ai ranɨ-moatükunɨ ramareandɨ ra, sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ Aisaia ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ai ahandɨhoarɨ aŋgünɨ moaruwai sɨhefɨ ra ndemündühɨ asu sɨhefɨ ranɨ-moatükunɨ ra raguanambo-mareandɨ,”  Aisaia 53:4 mehu ranɨ sɨmogodühɨ tüküfemboyo ramareandɨ.  

Nindou yimbu ai Sisasɨndɨ süŋgu hombo masafanɨ

(Ruk 9:57-60)

18  Sisas

ai hoeireandane nindou afɨndɨ ranai ahandɨ fikɨmɨ rerembo meŋgoroamboyu, asu ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranahamumbo kurɨhoe Gariri ra ŋgorü hɨmboranɨ barɨhoemo nɨŋgomo yahumbo hoafɨmayupurɨ. 19 Ranɨyu asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamunderandeimbɨ-mayu ranai Sisasɨmbo-so tüküfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, se nahanɨnɨyo ahafɨ ra roana sɨhafɨ süŋgu hombo yaŋgɨranahɨ,” mehundo-amboyu. 20 Asu ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Koko ai ahei nɨmarɨ rambo ambe mbanɨŋgondürɨ, asu ndu ai-amboanɨ ahei apo rambo ŋgerɨ mbanɨŋgondürɨ. Ŋga Nindou Hondü ro nɨmarɨ apo rambo fondɨ-koate anahɨ,” mehuamboyu. 21 Ranɨyu asu Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgorü ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, awi ro hɨhɨrɨndahe, ŋga wandɨ apembo boatei hɨfɨ kandɨhinɨ heheambo anɨmbo,” mehundo-amboyu. 22 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Wambo mborai se süŋgundandɨrɨ dɨdɨfɨ, ŋga nindou yɨfɨyeimbɨ aheihoarɨ yɨfɨ nɨmoko hɨfɨ kambɨreand-amboane,” mehundo.  







Sisas hoewerɨmbo hoafɨmayua afurɨmareandɨ 23  Ranɨyu

(Mak 4:36-41; Ruk 8:22-25)

asu Sisas ai botambe farɨfi haya mahua ahambo süŋgururü rundeimbɨ ai ahandɨ süŋgu mamɨ mahomo. 24 Asu ranɨyomo ai botambe nafɨ hɨfomondane nɨmai hoewerɨ ŋgɨnɨndɨ ranai tüküfihɨ kurɨhoe ranahambo yabadɨmarandɨ. Ranɨyo asu bot ai nɨmarɨmondeimbɨ ranai ndeara hɨmonɨ hanɨmbo yaŋgɨrɨmayo. Ŋga asu Sisas ai dɨbo botɨ-mayo ranambe yapombofi haya apu. 25 Ranɨyomo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranai ahambo hɨfomo yaŋgɨrüwurɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ, yɨhoefɨmbo farɨhawamunɨ. Sɨhɨrɨ ana ndeara yɨfombo yaŋgɨranefɨ,” mehomondamboyu. 26 Asu sɨmborɨ ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ra nɨmboe moanɨ yahurai yɨhɨmboemo rana? Awi se akɨdou hamɨndɨ anɨhondümboru-rundeimbanemo,” yahupurɨ haya, botɨfi hoewerɨyo asu hoe ranai fɨfɨmɨyowohü hanɨ hafo marandɨ ranahambo rühɨ safɨ kɨkɨndandɨfɨ mehua asu hoafɨ nɨŋgoambe  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 8​, ​9  28

muŋguambo moatükunɨ ranai afure pɨmayo. 27 Muŋguambo botambe mamarɨmo ranai hepünafundühɨ yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou ndahurai nda nɨnɨ nindouyu yahuraia? Asu hoewerɨ hoe hanɨ hafo marandɨ ranai moanɨ ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyondo haya afurɨmareandɨ,” mehomo.  

Sisas ai nindou yimbuyafandɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hemafoareandɨ

(Mak 5:1-20; Ruk 8:26-37)

28  Ranɨyu

Sisas ai kurɨhoe ra gogoasürünɨ Gadara hɨfambe tükümefiyu. Ranɨyafanɨ asu nindou yimbu moaruwai nendɨ ahafandɨ fiambe nɨmarɨpɨreimbɨ ranai hoŋguambeahɨndɨ tüküyafɨne sɨnɨfanɨ Sisasɨmbo-so tükümefɨneandɨ. Nindou yimbu ranai moaruwai hamɨndɨ hɨmbomefanda asu nindou amurɨ ai ahafanɨmbo moai hei ŋgasündɨhipɨrɨ rɨhündɨ. 29 Ranɨyafanɨ asu ai puküna heiyafandühɨ hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Godɨndɨ Nɨmorɨ, se yɨhoehɨmbo nüŋgufemunɨmboyafɨ? Yɨhoehɨmbo tɨŋɨrɨfo semunɨmbo safomboyafɨ sapo refembo si ranai awi moai tüküfeyo, ŋga asu se yɨhoehɨmbo nüŋgufemunɨmboyafɨ?” safanɨ düdumefɨneando. 30 Ranɨ-fikɨmɨ moatei afɨndɨ ranai sesɨ sahüsi wakɨrɨhindühɨ burɨyei. 31 Ranɨyei asu moaruwai nendɨ nindou yimbuyafandɨ fiambe mamarei ranai Sisasɨmbo düduyahihündühɨ hoafɨyohündowohü seiya, “Se yɨhoefɨmbo nindou yimbu ranahafandɨ fiambeahɨndɨ hefoefemunɨmbo mbɨsafombo ana, moatei afɨndɨ burayei ranaheimbo sowana ahei fiambefembo koandɨhawamunɨ,” masahündoamboyu. 32 Asu Sisas ai moaruwai nendɨ ranaheimbo yare hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se andai hei,” mehundüramboyei. Asu ai nindou yimbumbo hɨnɨŋgɨrɨhipɨrɨ hehi moatei burɨmayei ranahei fiambemehindɨ. Ranɨyei asu moatei afɨndɨ burɨmayei ranai hɨrɨpɨnɨnɨ pɨpɨyeihanei hɨmonɨ pütapɨyei hoe karühüsihü yɨfɨsafɨmayei. 33 Ranɨyomo asu nindou sapo moatei moaŋgui mafandundɨ ranai adükarɨ ŋgoafɨ manaŋgo ranɨnambo fefou mahomo. Nɨne-moatükunɨ nindou moaruwai nendümbɨmefanɨ ranahafanɨmbo tükümefepɨrɨ ranɨ hoafɨ ra wataporɨmbomarundɨ. 34 Ranɨyei asu muŋguambo nindou adükarɨ ŋgoafɨ ranühɨndambo-mayei ranai Sisasɨmbo hoeifimbo hei-marɨhündɨ. Asu ai hei hoeirɨhorühɨ ahei hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨfe hefe ŋgorügoanɨnɨ hombo Sisasɨmbo andai, sei hehi hoafɨmehündo habodei.  











9

Sisas ai nindou tɨŋarɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ 1   Sisas

(Mak 2:1-12; Ruk 5:17-26)

ai asükaiyu botambe farɨfi haya Gariri kurɨhoe ra barɨhoei haya ahandɨ ŋgoafɨ Kaperneamɨna mahu. 2 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisas sowana nindou tɨŋarɨ moaruwaimbü fondɨwamɨ manaŋguwa  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 29

Matyu 9

sahorɨmɨndei mahei. Sisas ai nindou ranahei anɨhondümbofe ra hoeire haya asu nindou tɨŋarɨ moaruwaimbü-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Wandɨ nɨmorɨ, ŋgusüfoambe afurɨndo kündowandɨ. Sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi sambo-anahɨ,” mehu. 3 Ranɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ ranai moanɨ ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou ndanai ana Godɨmbo moaruwaimbofe hoafɨ hoafɨmayu,” yahomo dɨbo hoafɨmemo. 4 Sisas ai fɨfɨreandɨ nɨne-moatükunɨ nindou ranai ahamundɨ hohoanɨmoambe wataporɨmboarundɨ ranɨmbo. Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmboe se hohoanɨmo moaruwai ra yahurai yaru ŋgusüfoambe hohoanɨmoemo rana? 5 Ro hoafɨyahühɨ sahɨya ‘Sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi,’ asahɨyo asu ‘Botɨyafo hawa hafɨ,’ asahɨyo, yimbu ra hoafɨmbo ro ŋgɨnɨndeimbanahɨ. Asu yimbu hoafɨ ra hoafɨmbo nahanɨyo hɨnɨŋgɨrouayo asu nahanɨyo tɨŋümbayo? Yɨbobo ro hoafɨndahanɨ anɨhondümbo tükündɨfemboe. 6 Ŋga Nindou Hondü hɨfɨ ndanühɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi yaho hoafɨ ra ŋgɨnɨndɨ hɨfandamboayu ranahambo ra anɨhondümbo nafuindamboyahɨ,” mehupurɨ. Ranɨyu asu ai nindou tɨŋarɨ moaruwaimbü-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se botɨyafo sɨhafɨ fondɨ ra sowandɨfɨ hawa worɨnambo ŋgafɨ,” mehundo-amboyu. 7 Asu nindou ranai aboedɨ botɨfi haya ahandɨ worɨna mahu. 8 Nindou afɨndɨ ranühɨ burɨmayei ranai Sisas ramareandɨ moatükunɨ ranahambo hoeirɨhi hehi yɨhɨmbo sɨsɨrɨmehindɨ. Ranɨyei asu ai Godɨmbo adükarani sei hoafɨmehündo moanɨ yahurai hamɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ra nindoumbo masendɨ sei hehi.  











Sisas ai Matyumbo Se wambo süŋgurandɨrɨ mehundo

(Mak 2:13-17; Ruk 5:27-32)

9 Sisas

ai ranɨhünda botɨfi haya nafɨnɨ huhündamboyu, nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Matyu takis kakɨ semündü-randeimbɨ ranai ahandɨ ratüpurɨ worambe mamaruwa hoeimarirɨ. Ranɨyu Sisas ai yahuya, “Se wambo süŋgurandɨrɨ,” mehundu-amboyu. Asu ai botɨfi haya ahandɨ süŋgu ndamefiyu. 10 Mamɨ Sisas ai worambe nɨmarümbo sesɨ sesühɨ nɨmaru-ane, takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ nindou afɨndɨ ranɨyomo asu nindou moaruwai hohoanɨmoyomo-rundeimbɨ ranɨyomo ranai tükümefundɨ. Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranɨbabɨdɨmbo mamɨ sesɨ fondɨ-mayo ranɨkɨmɨ gugurɨyafu mamarɨmo. 11 Ranɨyomo Farisi nindou ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo hoeirunda mayoa, asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranahamumbo düduyafupurühɨ yahomoya, “Nɨmboe sɨhamundɨ yamunde-randeimbɨ ranai yahurai nindou babɨdɨmbo mamɨ nɨmarɨmombo asesu rana?” mehomondamboyu. 12 Asu Sisas ai hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou aŋgünɨ-koate ana, dokta sowana  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 9  30

moai hei rɨhündɨ, ŋga nindou aŋgüneimbanei dokta sowanambo hei arɨhündɨ. 13 Awi se ŋgomo Bukambe hoafɨ ndare hoafɨmayo ranahambo türüboadundɨ. Hoafɨ ranai ndare hoafɨyowohü yahoya, ‘Hɨpoambofe hohoanɨmo ranɨmbo-anahɨ ro yifirayahɨ, ŋga sesɨ moanɨ sɨhefe hohoanɨmo ranɨmboyahɨpoanɨ,’ God ra-mehu. Ro tükümeheandɨ nda nindou aheihoarɨmbo mbumundɨ hohoanɨmoyefeimbanefɨ asei ranaheimbo mborai yahomboyahɨpoanɨ, ŋga moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ nindou ranaheimbo mborai yahomboyahɨ tükümeheandɨ,” mehu.  

Sisas ai sesɨ wehɨsaombo hoafɨ ra yamundɨmareandɨ

(Mak 2:18-22; Ruk 5:33-39)

14  Asu

Son hundürɨrarü-randeimbɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ nindou ai Sisasɨmbo-so tüküyafu düdururühɨ yahomoya, “Nɨmboe Farisi nindou babɨdɨmbo ro sesɨ ra wehɨsaoayefɨ, ŋga asu sɨhambo süŋgurunɨnɨrundeimbɨ nindou aiana moai wehɨsaoyomo rundɨ?” mehomo. 15 Sisas ai ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai nɨmorehɨ sɨmborɨ ndemündü haya asu ahandɨ ŋgunindɨ sesesɨyeihɨ ranɨ-babɨdɨmbo nɨboadei-ambe ranai nindou ranahambo afɨndɨ hohoanɨmomandahünduyo? Awi ra ai ŋgɨrɨ randahindɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ŋgorü nindou ranai sesɨ ranambeahɨndɨ ndowarɨndümo ŋgorünambonduranɨ ranɨsɨmboanɨ anɨmbo ahandɨ ŋgunindɨ-mayei ranai sesɨ wehɨsaondeimboyei. 16 Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai wamɨndafɨ hoearɨ ranai ambe nɨŋgowanɨ asu sɨmborɨ hoearɨ bɨdɨfɨrɨ kɨkamündɨ ambe ranahambo pare kakɨyu randɨ. Nindou ai sɨmborɨ kɨkamündɨü wamɨndafɨfihɨ parareandɨ ana, asu wamɨndafɨ hoearɨ ranai ambe afɨndɨ hamɨndɨ nɨŋgomboe. 17 Asu nindou ai sɨmborɨ wain hoe ra wamɨndafɨ wain hoe nɨnɨhondɨ hoearɨ hɨpɨrɨ ranambe karareandɨ ana, asu hɨpɨrɨ ranai tɨpondɨfeyowohü asu wain hoe ranai keboendühɨ hɨpɨrɨ ranai moaruwaimbo-ndɨfemboe. Ŋga sɨmborɨ wain hoe ranana sɨmborɨ hɨpɨrambe anɨmbo kefeyoanɨ amboanɨ asu yɨboboambo moanɨ aboedɨ nɨmboamboyafe,” mehu.  





Sisas ai bogorɨ nindoundɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ aboedɨmareandɨ asu nɨmorehɨ ai Sisasɨndɨ hoearɨ sündɨmareandɨ

(Mak 5:22-43; Ruk 8:41-56)

18  Sisas

ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨyuhü nüŋgu ane, Suda-yomondɨ bogorɨ nindou mamɨ ahambo-so sünɨ yirɨ yimbu pusɨre nɨmarümbo ahandɨ haŋgɨfoanɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Wandɨ nɨmorɨ ai ndeara yɨfɨyo haya mbeŋgorɨ. Ŋga asu se sɨnɨfɨ sɨhafɨ warɨ ahandɨ wamɨ nandowandanɨ anɨmbo asu ai aboedɨ yaŋgɨrɨ botɨfe mbɨnɨŋgo-wamboane,” mehunduamboyu. 19 Ranɨyu asu Sisas ai botɨfi haya nindou ranahambo süŋgumarürɨ huamboemo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai botɨyafu houmbo Sisas babɨdɨ mahomo.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 31

Matyu 9

20  Nɨmorehɨ

mamɨ ai nɨŋgo hayamboyo 12 hɨmbanɨ amoamo watɨkoafɨra marandɨ ranai sɨnɨ Sisasɨndɨ daboadanɨ nɨŋgombo ahandɨ hoearɨ bɨdɨfɨrɨ-mayo ranɨfihɨ masündeandɨ. 21 Ai ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “Ro moanɨ ahandɨ hoearɨ ranɨ-yaŋgɨrɨ asündɨheandɨ amboanɨ aboedɨndaheamboyahɨ,” meho. 22 Sisas ai hɨhɨrɨfihɨ hoeireandühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Wandɨ nɨmorɨ, se moanɨ ŋgusüfo afurɨndo kündowandɨ. Sɨhafɨ anɨhondümbofe ranambo aboedɨreanɨnɨ-mboane,” mehundo-amboyo. Asu moanɨ mamɨ ranɨ sɨmboanɨ hamɨndɨ nɨmorehɨ ranai aboedɨmayo. 23 Ranɨyu Sisas ai bogorɨ nindou-mayu ranahandɨ worɨna mahu. Ranühɨ ai hoeireandane nindou yɨnafoai tütüre haya meŋgoro nɨmorehɨ nɨmorɨ ai yifɨmayoambo asu nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai hoafɨ afɨndɨ afɨndɨyei wakɨmarɨhindɨ. 24 Ranɨyu asu ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Muŋguambo nindou se ragu andai! Nɨmorɨ akɨdou ndanana moai yɨfeyo, ŋga ai moanɨ apomboane ana,” mehu-amboyei. Asu muŋguambo nindou ranai ahambo tɨkɨfɨnambo-marɨhorɨ. 25 Nindou afɨndɨ ranaheimbo bukürɨmafoareandüra nɨmorɨ akɨdou-mayo ranahandɨ fondanɨ kefuai hüfu warühɨ kümefindoa aboedɨ botɨmefeyo. 26 Sisas ai ahambo ramareandɨ hoafɨ ranai muŋgu ranɨ hɨfɨhü nindou amarei ranai hɨmborɨyei pamarɨhindɨ.  











27 Sisas

Sisas ai hɨmboatɨharɨ nindou yimbu aboedɨmareapɨrɨ

ai ranɨhünda botɨfi haya nafɨnɨ hu ane, nindou yimbu hɨmboatɨharɨ ranai ahambo süŋgumarɨnɨrɨ hafanɨ. Ai hafanɨ Sisas ranahambo puküna hoafɨyafɨnandowohü safanɨya, “Defitɨndɨ nɨmorɨ, b yɨhoehɨmbo se hɨpoambondowamunɨ,” masafɨnando. 28 Sisas ai worambe kefuai hüfu ane hɨmboatɨharɨ nindou yimbumefanɨ ai ahambo-so tükümefɨneanda, asu ai ahafanɨmbo düdureapɨrühɨ yahuya, “Se wamboya, Ai yɨhoehɨmbo aboedɨndeamunümbui safanɨ hena anɨhondümbo-rɨneandai?” mehupɨramboyafanɨ. Asu ai hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Yɨnɨ, Adükarɨ,” masafandamboyu. 29 Asu Sisas ai ahafandɨ hɨmboarɨ ra sündeapɨrühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Se sɨhafandɨ anɨhondümbofe ranɨmbohünda ranɨ-moatükunɨ ranai sɨhafanɨmbo aboedɨmbeyopɨramboane,” mehupɨrɨ. 30 Ranɨyo asu ahafandɨ hɨmboarɨ ranai bɨrɨmarɨhoepɨrɨ. Ranɨyu asu Sisas ai ahafanɨmbo ahɨnɨ hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se ndanɨ-moatükunɨ ndanahambo nindou amurambo weindahɨ hoafɨndamboyafanɨ,” mehupɨrɨyosɨ. 31 Ŋga asu ai ranɨhünda botɨyafɨne hena hafanɨ ranɨ hoafɨ ranahambo, muŋguambo  







 9:27 Suda ai sünambeahɨndɨ adükarɨ bogorɨ ai kosombo hohoanɨmoyeihɨ mamarei. Ahandɨ ndürɨ ŋgorü Defitɨndɨ nɨmorani asei. Nɨmboe horombo hondü Defit ai Israerɨ-yafe adükarɨ bogorani. b

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 9​, ​10  32

ranɨ hɨfɨhü nindou ranaheimbo hoafühɨmarɨneanda hɨmborɨyei pamarɨhindɨ. Sisas hoafɨkoate nindou aboedɨmarirɨ

32  Ai

ranɨhünda botɨyafɨne henambo nafɨ hafandane, nindou bɨdɨfɨrɨ ai nindou ahandɨ fiambe moaruwai nendɨ nɨmarɨ hayambo ranɨmbohünda hoafɨ-koateayu-randeimbɨ ranahambo Sisas sowana sahorɨmɨndei tükümehindɨ. 33 Sisas ai nindou ranahandɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ ra raguanambo-mareanda asu moanɨ mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ nindou ranai hoafɨ wataporɨmayua muŋguambo nindou ranai mahepünehindɨ. Ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Ro moai Israer hɨfambe yahurai moatükunɨ horombo tüküfeyoanɨ hoeirɨhundɨ,” masei. 34 Ŋga asu Farisi nindou ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Moaruwai nendɨ-yafe bogorani ai ahandɨ ŋgɨnɨndɨ ranambo moaruwai nendɨ ranaheimbo hemafoarearü,” mehomo.  



35  Sisas

Sisas ai nindoumbo hɨpoambomareandürɨ

ai adükarɨ ŋgoafɨ asu akɨdou ŋgoafɨ ranambe ndüfosi ndüfosiyuhü hoahoaŋgu wakɨmareandɨ. Ai refihɨ muŋguambo Sudayafe rotu worambe nindoumbo yamundɨreandürühɨ Aboedɨ Hoafɨ sapo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo bokarɨhendürɨ marandɨ. Asu nindou moanɨ ranɨ-poanɨmbo ranɨ-poanɨmbo aŋgünümbɨ ranaheimbo aboedɨreandürɨ marandɨ. 36 Asu ai nindou afɨndɨ ranaheimbo hoeireandürühɨ ahandɨ ŋgusüfo ranai aheimbo hɨpoambo afɨndɨ hɨpoamborandürɨ marandɨ. Nɨmboe sapo ai afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ moanɨ fehefe nindou-koateayei sapo sipsip aheimbo hɨfandɨ-koate burɨyei wakarɨhindɨ nou ramehindɨ. 37 Ranɨyu ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmemo ranahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Sesɨ ra yimuŋgurɨ yɨmɨndɨmbo ranana afɨndane anɨŋgo, ŋga asu yimuŋgurɨ yɨmɨndɨ nindou ranana moanɨ yɨkoarɨfo-ane. 38 Yimuŋgurɨ Aharambürɨ ahambo dɨdɨbafɨfeyoanɨ anɨmbo asu ai yimuŋgurɨ yɨmɨndɨmbo nindou bɨdɨfɨrɨ koandɨhenda ahandɨ yimuŋgurɨ ra yimuŋgurɨhümündi mbüsühüsi-amboane,” mehupurɨ.  





10

Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ 12 1   Sisas

(Mak 3:13-19; Ruk 6:12-16)

ai ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ 12 ranahamumbo mborai yahupurɨ hühüreapurɨ haya mamühɨ asu ai ahamumbo moaruwai nendɨ nindou fiambeahɨndɨ raguanambofe asu muŋguambo ranɨpoanɨmbo ranɨ-poanɨmbo aŋgünɨ ra aboedɨferambo ŋgɨnɨndɨ masagapurɨ. 2 Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-yomondɨ ndüranepurɨ nda: Saimonɨmboyu Pitamboyu-randeimbɨ, ahandɨ akɨdɨ Andru, Sems asu  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 33

Matyu 10

ahandɨ akɨdɨ Son ai Sebedindɨ nɨmoranafanɨ. 3 Firip, Bartoromyu, Tomas anemo, Matyu nindou ra ai takis kakɨ semündü-randeimbani. Sems Arfiusɨndɨ nɨmorani, asu Tadiusani. 4 Saimon Serot c asu Sudas Iskariot nindou sapo Sisasɨmbo hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ hɨnɨŋgɨndirümbui. Ahamundɨ ndüranepurɨ ra.  



Sisas ai ahandɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ 12 ranahamumbo ratüpurɨ masagapurɨ 5  Sisas

(Mak 6:7-13; Ruk 9:1-5)

ai nindou 12 ranahamumbo randafu-randafu ndundɨ yahuhaya hoafɨ sagapurɨ mbura koarɨhepurühɨ yahuya, “Se nindou ŋgorü sɨrɨhündɨyei hɨfambe-ane asu bɨdɨfɨrɨ Samariayei d ŋgoafɨ ranambeane ra ŋgomboemo, ŋga yowanɨ. 6 Ŋga ranɨnɨ hɨmbo-memohündɨ asu se moanɨ hɨhɨndafu sapo farɨhehindeimbɨ sipsip nɨnɨhondɨ nou Israer nindou burɨyeianɨ anɨmbo ŋgomo. 7 Ranɨnɨ anɨmbo se ŋgomo wataporɨmbondundühɨ anɨmboya, God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranai ana ndeara akɨmane, mbɨsɨmo. 8 Asu se nindouyei aŋgünɨ aboedɨndundürɨ, yɨfɨyeimbɨmbo yaŋgɨrɨ aboedambo botɨndu hɨnɨŋgɨndundürɨ, mɨmanɨhoeimbɨ aheimbo aboedɨndundürɨ asu moaruwai nendɨ ranaheimbo raguanambondundürɨ. Se moanɨ masowandümo-ane, ŋga rananɨmbo se moanɨ ndoundɨ. 9 Se ŋgomondühɨ sɨhamundɨ hoearambe gor, sirfa, kakɨ ra ndowandümboemo. 10 Se arü, hoearɨ yimbu, su, nɨmɨ-nɨmɨ, muŋguambo ranɨ-napo ra fihɨ ndowandümo ŋgomboemo, ŋga wanɨ. Nindou ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai anɨmbo nindou ŋgorü ahambo sesɨ napo ra mbɨsagado-amboane. 11 Se adükarɨ ŋgoafɨhüyo asu akɨdou ŋgoafɨhüyo nahanühɨyo se tükefundɨ ra nindou mbumundɨyuweimbɨ ranahambo anɨmbo kokondurɨ. Asu se yahurai nindou hoeindurühündoanɨ se ai-babɨdɨmbo nɨŋgomo mbundu ŋgorünɨnɨ ŋgomondühɨ anɨmbo ahambo randu hɨnɨŋgɨndüwurɨ. 12 Se nindouyei worambe fandafundühɨ ana, nindou ranɨ worambeahɨndɨmayei ranaheimbo hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya, ‘God ai sɨheimbo aboedɨ aboedɨ-mbɨreandüramboane,’ mbɨsɨmondürɨ. 13 Nindou ranɨ worambeahɨndɨ ai sɨhamumbo worɨnɨndɨhipuranɨ ana, sɨhamundɨ hɨhɨfɨ hoafɨ ra randu ranaheimbo-so dɨgau houmbo ŋgomo. Ŋga asu nindou ai sɨhamumbo refe worɨnɨfepurɨ-koatendeianɨ ana, sɨhamundɨ hɨhɨfɨ hoafɨ ra hɨhɨndu ndowandümo ŋgomo. 14 Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai worambeyo adükarɨ ŋgoafɨhüyo nahi ra ai sɨhamumbo worɨnɨfepurɨ 

















c  10:4 Serot ai Sudahündanemo, ŋga mamɨ hohoanɨmo süŋguru-rundeimbanemo. Rom gafman ai Suda-yafe hɨfɨ hɨfandɨmarundɨ, ŋga Serot ai Rom babɨdɨ yifiarɨmbo mehomo. d  10:5 Samaria hündɨana Suda hondüyeipoanɨ, ŋga amɨŋgɨrɨhoandɨ nahurai anei. Suda ai Samariahündɨ yɨboaruko-marɨhündɨ.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 10  34

koatendei, sɨhamundɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨ-koatendeianɨ ane, ranana se sɨhamundɨ tɨŋarɨ fihɨndɨ hɨfɨ hasüfɨ ra kɨkɨboadu houmbo ŋgomo ranaheimbo God ai moaruwaimbo-mbɨreandürɨ yaho refe nafuiyondürɨmbohünda. 15 Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ nda hoafehapurɨ, Yɨbobofe si ra tüküfeyoambe ana, Sodom Gomora ŋgoafɨhündɨ nindou ranaheimbo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfemboesɨ, ŋga nindou sɨhamumbo worɨnɨfepurɨ-koatendeianɨ, nindou ranɨ ŋgoafambe amarei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ safɨ tükündɨfemboe.”  

Sisas ai ahandɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨmboya, Afɨndɨ tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboe mehupurɨ

(Mak 13:9-13; Ruk 21:12-17)

16  “Se

hɨmborɨyomo. Sɨhamumbo ro sipsip nou nɨmambeahɨndɨ yaforɨ afɨndɨ burɨyei-ambe koararɨheheapurɨ. Ŋga se moanɨ sapo amoasɨrɨ rawefeyo nou hohoanɨmo-ndɨmondühɨ hɨbadundɨ. Asu ndu wupufo rawefeyo nou yahurai hɨmboarɨ hoafendühɨ nɨmandɨmo. 17 Awi se hɨbadümbo, ŋga sɨhamumbo nindou bɨdɨfɨrɨ ai mbundüpundümo mbundu kotambe papɨ-hoafɨndüpurɨmboemo asu ahamundɨ rotu worɨ ranambe ndüfurɨboadɨpurɨmboemo. 18 Wambohündambo sɨhamumbo nindou ranai gafmanɨ-yomondɨ bogorɨ nindou asu bɨdɨfɨrɨ adükarɨ bogoranemo ranahamumbo sowana papɨ-hoafɨyopurɨmbo kündafu hündüpundümo ŋgomboemo. Asu se nindou ranaheimbo-ane asu ŋgorü nindou ŋgorü sɨrambe-ahɨndane ra Aboedɨ Hoafɨ wataporɨmbondündürɨ. 19 Ai sɨhamumbo papɨ-hoafɨyopurühɨ refe hoeifepurɨmbo ndowapundümo ŋgomondanɨ wanɨ asu nüŋgu-nahurai hoafɨ hoafɨndefühɨ asu nüŋgundɨhu hoafɨmandefɨ mbɨsɨmo houmbo afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmboemo, ŋga wanɨ. Se hoafombo-yomondɨ sɨmboanɨ anɨmbo God ai sɨhamumbo nɨne-hoafɨ hoafombo-memo ra nafuindüpurühɨ ranɨ-süŋguru hoafɨyomo mbüsüpurɨmbui. 20 Ranɨ hoafɨ se wataporɨmboarundɨ ra sɨhamundɨmayo hoafɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Hoafɨ ranana sɨhamundɨ Ape God ranahandɨ Yifiafɨ ranai-anɨmbo sɨhamundɨ yafambe süŋgunde haya moanɨ aimbo wataporɨmbondamboe. 21 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahamundɨ apodoho ranahamumbo hɨfokoefembohünda ŋgorü nindou-yomondɨ warühɨndüpurɨmboemo. Asu afɨndɨ mamɨ ai ahamundɨ nɨmorɨ ranaheimbo amboanɨ moanɨ mamɨ ranɨ-süŋgundundürɨmboemo. Asu nɨmorɨ ai-amboanɨ ahei boagɨrɨ ranaheimbo daboadɨ hɨhɨrɨndɨhindühɨ aheimbo hɨfokoandɨ-hindürɨmboyei. 22 Wambohündambo nindou ai sɨhamumbo yɨboarukondɨhipurɨmboyei. Ŋga asu düdi ai ranɨmoatükunɨ tɨŋɨrɨfo ranahambo moanane yahu ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhamündɨ hu humbo bɨdɨfɨranɨ tükefiyu aiana aboedambo-ndɨfimbui. 23 Sɨhamumbo ŋgorü ŋgoafɨhü moaruwai moaruwaimbo-ndɨhipuranɨ ana, ranɨ ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨndu houmbo ŋgorü ŋgoafɨnɨ febou ŋgomo. Ro  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 35

Matyu 10

sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ, Se Israerɨ-yafe ŋgoafɨ muŋguambo hokoateyomondambe anɨmbo Nindou Hondü ai kudümbui. 24 Yamundɨhindeimbɨ nindou ranai moai ahandɨ yamunde-randeimbɨ nindou ranahambo ŋgasündirɨ. Asu ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou ranai moai ahandɨ bogorɨ nindou ranahambo ŋgasündirɨü, ŋga wanɨ. 25 Ŋga yamundɨhindeimbɨ nindou ranai anɨmbo ahandɨ yamunde-randeimbɨ nindou ranɨ sɨmogodühɨ tükefiyu ana, hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨiyu-wamboane. Asu yahurai anɨmbo nindou ŋgoründɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ aiamboanɨ ahandɨ bogorɨ nindou ranɨ sɨmogodühɨ tükefiyu ana, ranai hɨhɨfɨ hɨhɨfɨiyu-wamboane. Worɨ aharambürɨ-mayu ranahambo ndürɨ moaruwai dükarɨhorühɨ Bersebur asahündo ana, nindou mamɨ ranɨ worambe amarei ranaheimbo amboanɨ moanɨ moaruwai hamɨndɨ ndürɨ hondü anɨmbo dükandɨhindürɨmboyei.”  



Sɨhɨrɨ Godɨmbo anɨmbo yɨhɨmbondɨhurümboane

(Ruk 12:2-7)

26  “Ranɨmboane

asu se nindoumbo yɨhɨmbo sɨsɨrɨfepoanɨ. Nɨnemoatükunɨ hapondanambe gabudambe eŋgoro ranana asu süŋgunambo weindahɨ gabudɨwamɨ nɨmoamo yagodomboe. Nɨne-moatükunɨ muŋguambo dɨbo meŋgoro ranai weindahɨ fɨfɨnde-fɨfɨndendamboe. 27 Nɨne-moatükunɨ ro sɨhamumbo nɨmbɨ nɨmaro-ambe hoafehapurɨ ra asu se sɨrühɨ si peyoanɨ ro hoafɨmayahɨ süŋgu kaindɨmo hoafɨndomo. Nɨne-moatükunɨ se dɨbo hɨmboreyomo ra asu se weindahɨ worɨ bogɨmondɨ wamɨ puküna bokarɨhoemo. 28 Nindou ai fi hoearɨ ranahambo hɨfokoarundühanemosɨ, ŋga asu ŋgɨrɨ yifiafɨ hɨfokoandundɨ se ranahamumbo yɨhɨmbondɨpurɨmboemo. Ŋga Godɨmbo anɨmbo yɨhɨmbondurɨ, ŋga aianɨmbo fi hoearɨ asu yifiafɨ ranɨ kameihɨ muŋguambo Haiambe ranɨ-nambo ndemündü moaruwaimbondeambuimbohünda. 29 Ndu akɨdou yimbu ra mamɨ toeanambo yaŋgɨrane pemɨyei sahümündi arɨhündɨ. Ŋga asu sɨhamundɨ Ape ranai refembo moei ehu ana, asu ŋgɨrɨ ndu akɨdou yahurai amboanɨ hɨfɨnɨ pɨndo, ŋga wanɨ. 30 Sɨhamumbo ana, sɨhamundɨ mbɨrɨnaŋɨ amboanɨ muŋguambo mamɨ mamɨ ra tapuiyoweimbanepurɨ. 31 Se Godɨndɨ hɨmboahü adükaranei, ŋga ndu afɨndɨ akɨdou ane. Ranɨmbohündambo anɨmbo se nɨnɨ-moatükunɨmbo yɨhɨmbondɨmboemo.”  









Sisasɨndɨ ndürɨ weindahɨfe hohoanɨmo 32  “Nindou

(Ruk 12:8-9)

düdi ai wandɨ ndürɨ ranahambo nindou hɨmboahü weindahareandürɨ ana, asu sɨmborɨ nindou ranahandɨ ndürɨ wandɨ Ape sünambe amaru ranahandɨ hɨmboahü weindahɨndɨheamboyahɨ. 33 Ŋga asu nindou düdi ai wandɨ ndürɨ ranahambo nindou hɨmboahü  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 10  36

weindahɨfe wataporɨmbo moei ehu ana, asu sɨmborɨ amboanɨ ranahandɨ ndürɨ ranahambo wandɨ Ape sünambe amaru ranahandɨ hɨmboahü weindahɨfembo moei mbɨsamboyahɨ.” Muŋguambo nindou ai Sisasɨmbo hohoanɨmo pandɨhorɨ

(Ruk 12:51-53; 14:26-27)

34  “Se

wambo randɨhi hohoanɨmondeihɨya, Ai yifiarɨ-yifiarɨ hɨfɨ ndanühɨ eŋgoro ra kɨkɨfembo makusu-ane mbɨseimboyei, ŋga wanɨ. Ro moai yifiarɨ-yifiarɨ ranahambo kɨkɨfemboyahɨpoanɨ makosahɨ, ŋga roana pisao yihɨmɨndɨ nahurai sahamɨndɨ heheamboyahɨ makosahɨ. 35 Rananɨmbo ro randɨheiaranɨ, Nindowenihɨ nɨmorɨ ai afɨndambo hürütündürümbui. Asu nɨmorehɨ nɨmorɨ ai ahandɨ hondambo hürütündamboe. Asu nɨmorehɨ ahandɨ ahɨboarambo hürütündamboe. 36 Nindowenihɨmayu ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ anɨmbo ai ahambo hürütündɨhorɨmboyei.  Maika 7:6 37 Nindou düdi ai ahandɨ afɨndamboyu asu ahandɨ hondamboyo ahafembo afɨndɨ hohoanɨmoyupɨrühɨ asu wambo akɨdou yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayu ana, nindou ranai ŋgɨrɨ wandɨ süŋgureandeimbɨ nindoundu. Asu nindou düdi ai ahandɨ nindowenihɨ nɨmorɨmboyu asu ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨmboyo ahafembo afɨndɨ hohoanɨmoyupɨrühɨ asu wambo akɨdou yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayu ana, nindou ranai ŋgɨrɨ wandɨ süŋgureandeimbɨ nindoundu. 38 Nindou düdi ai ahandɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ra semündü haya ro ahahɨ anümɨ süŋgu ho-koateayu ana, nindou ranai ŋgɨrɨ wandɨ süŋgureandeimbɨ nindoundu. 39 Nindou düdi ai ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranahambo kɨkɨharɨmündu ana, ranɨ-moatükunɨ ra ai awarɨndɨhoemboe, ŋga asu nindou düdi ai wambohündambo ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranahambo hɨnɨŋgareandɨ ana, nindou ranai ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hondü ra ndemündümbui.”  







Nindou Kraisandɨ nendambo farɨhehinduranɨ aboedɨ takɨnɨ ndahümündimboyei

(Mak 9:41)

40  “Nindou

düdi sɨhamumbo aboedɨ ndɨndoareapurɨ ranai ana, wambo kameihɨ ndɨndoreandɨrühani. Asu ai wambo ndɨndoareandɨrɨ ana, Nindou sapo wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ranahambo amboanɨ ndɨndorirühani. 41 Nindou düdi ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ranahambo ndɨndoarirɨ ana, sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨmayuambo wambo, nindou ranai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ranahandɨ takɨnɨ ra sɨmoŋgodɨ ai-amboanɨ ndemündümbui. Nindou düdi ai nindou mbumundɨ ranahambo ndɨndoarirɨ ana, sapo nindou mbumundɨ-mayuambo wambo, nindou ranai mbumundɨ nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 37

Matyu 10​, ​11

ranahandɨ takɨnɨ ra sɨmogodɨ ai-amboanɨ ndemündümbui. 42 Ro nda sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ, nindou mamɨ ai-amboanɨ ahambo horirühɨ awi ai Sisasɨmbo süŋgurirɨ-randeimbɨ nindou-ani nda, ŋga ro ahambo hoe ŋgɨsɨharɨ fuihando ehu ana, nindou ranahandɨ takɨnɨ ra ŋgɨrɨ awandɨhoayo,” mehu.  

Son ai Sisas sowana ahambo süŋgururürundeimbɨ koamarɨhepurɨ

11

(Ruk 7:18-35)

1   Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ 12 ranahamumbo ra-süŋgundundɨ hoafɨ ra yahu sagapurɨ haya, ranɨhünda botɨfi haya nindou ranɨ ŋgoafɨkɨmɨ amarei ranaheimbo Aboedɨ Hoafɨ bokarɨhefendürɨmbo asu yamundɨfindürɨmbo ahei ŋgoafɨna mahu. 2 Son hundürɨrarü-randeimbɨ ai karabusambe nüŋgumbo nɨne-moatükunɨ ratüpurɨ Krais ai ratüpurayu ranahambo hɨmborɨyu haya, asu ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo koarɨhepura ahambo sowana mahomo. 3 Ai homo Sisasɨmbo düduyafundowohü yahomoya, “Se yɨhoefɨmbo hoafɨyafɨmunɨ. Son ai hoafɨyuhüya, ‘Awi nindou wandɨ süŋgu düdümbui,’ mehu ranɨyafɨ se ndane asu ro nindou ŋgorümbo tükündüfimbui mbɨsefɨ hoahu hɨmbomandefɨyo?” mehomondamboyu. 4 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se nɨnɨ-moatükunɨyo hɨmborayomo-ane asu hoeiarundɨ ranane ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨhɨrɨndafu ŋgomo Sonɨmbo hoafɨndɨmondo. 5 Nindou hɨmboatɨharɨ ai aboedɨ hɨmboarayei, tɨŋarɨ moaruwaimbɨ ai asükaiyei aboedɨ ahahabodei, nindou nɨmanɨho fi hoearɨ-mayei ai fi aboedayei asu nindou hɨmbotühüfu güreareimbɨ-mayei ai asükaiyei hoafɨ hɨmborayei. Nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ ai yaŋgɨrɨ botehindɨ asu nindou napo-koateyeimbɨ ranai Godɨndɨ Aboedɨ Hoafɨ ra aheimbo bokarɨhefendüra ai hɨmborayei. 6 Nindou ai wambo yimbu hohoanɨmokoatendühɨ ana, nindou ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨiyu-wamboane,” mehu. 7 Sonɨndɨ süŋgururü-rundeimbɨ ranai ndamefundamboyu mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ Sisas ai nindou afɨndɨ burɨmayei ranaheimbo Sonɨmbohünda hoafɨyundürühɨ yahuya, “Sapo se nɨmɨ wohɨ furɨ-koateyoweimbɨ hɨfɨhü Son sowana mahei ra nɨnɨ-moatükunɨmboyei tüküfeyoanɨ hoeifemboane maseia? Awi se werɨnambo boabodarɨ momoaŋgorü-marandamboyo hoeifembo maheia? 8 Asu se nɨnɨ-moatükunɨ hoeifemboyei ranɨnɨ mahei rana? Nindou ai moanɨ ranɨ-poanɨmbo hoearɨ yihururamündü haya manüŋgu ranɨ hoeifemboyei mahei? Nindou yahurai hoearɨ yihururündümondeimbɨ ana bogorɨ adükarɨ nindou-yomondɨ worɨ ranambe-ane nɨŋgomo arundɨ. 9 Se nɨnɨ-moatükunɨ ranahambo hoeifemboyei ranɨnɨ mahei rana? Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ ranahambo hoeifemboyei? Yɨnɨ, ro sɨheimbo hoafehandürɨ nindou se hoeimarɨhorɨ ranana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ranahambo ŋgasündireimbɨ adükarɨ hamɨndɨyu se ahambo hoeimarɨhorɨ. 10 Ŋga Son ranahamboyo Baiborambe God ai hoafɨyuhü yahuya,  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 11  38

‘Ro wandɨ hoafɨ semɨndɨ hombo nindou ranahambo boatei horombo sɨhafɨ nafɨ dɨboadɨfembo koandɨhehinɨmboyahɨ,’ mehu.  Maɨakai 3:1 11 Ro sɨheimbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehandürɨ nda, Son hundürɨrarürandeimbɨ aiana sapo nindou muŋgu ndanɨ hɨfɨhü manɨmboadei ranaheimbo ŋgasündeandürɨ haya moanɨ adükarɨ hamɨndani. Ŋga asu nindou moanɨ akɨdou ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe anɨmboei ana, ranai Sonɨmbo ŋgasündɨhorɨmboanei. 12 Son hundürɨrarü-randeimbɨ ai ranɨ-sɨmboanɨ ranambe piyu haya ho ho hombo hapondanambeamboanɨ, nindou ai seiya, Sɨhɨrɨ yifiarɨ yifiarɨndefanɨ anɨmbo God ŋgɨnɨndɨ sünambe hɨfandarandɨ ra tükündɨfemboe, masei. 13 Ho ho hombo Son ai nüŋguambeyo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨyomo asu Mosesɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨyo muŋguambo ranɨmoatükunɨ tükündɨfemboe yahomo ranahambo wataporɨmbo-marundɨ. 14 Ŋga asu se wandɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨmboayei ana, hɨmborɨndei. Son aiana Eraisa-ani nindou awi tükümbɨfiyuwambo-ane masei horombo. 15 Se hɨmboambeimbɨndeihɨ ana, awi se hoafɨ nda hɨmborɨndei. 16 Nindou hapo ndanambe burayei ndanaheimbo ra nɨnɨ-moatükunɨ fihɨ aheimbo pandɨhe sɨmoŋgorɨndɨhe hoeimandɨheiara? Nindou ndanai ana nɨmorɨ bɨdɨfɨrɨ nahurai-anei. Nɨmorɨ akɨdɨbou maket fikɨmɨ nɨmareimbo, ahei bodɨmondambo hoafɨyeihüya. 17 Ro sɨheimbo fufuŋɨ fufuŋayefɨ, ŋga asu se herümbo moei asei. Ro aranɨ hoafɨ herü herayefɨ, ŋga asu se aranɨmbo moei asei. 18 Son ai tüküfihɨ sesɨ wehɨyuhü wain hoe ranamboanɨ sɨmɨndɨ-koatemayuamboyei, asu ahambo muŋguambo nindou ranai hoafɨyhündowohü seiya, Ahandɨ fiambe ana moaruwai nendɨ nɨmarɨndo-mboane! masahündo. 19 Asu Nindou Hondü ai tüküfi sesɨ ra sesü asu wain hoe ra sümündɨ raraomarandamboyei, asu muŋguambo nindou ranai hoafɨyeihɨ seiya, ‘Awi se nindou ndanahambo hoeirɨhorɨ! Nindou ndanai ana sesɨ afɨndeimbɨyu, asu wain hoe sɨmɨndɨ afɨndeimbani. Aiana takis kakɨ sowandümorundeimbɨ nindou-anemo asu moaruwai hohoanɨmoyomo-rundeimbɨ nindou-anemo ranahamundɨ ŋgunindani,’ masei. Ŋga asu God ai dɨboadore fɨfɨrɨre haya rareandanɨ aboedɨ moatükunɨ tükefeyo ranühündambo nindou ai ranɨ-moatükunɨ anɨhondane mbɨsei fɨfɨrɨndɨhimboyei,” mehu.  















Nindou bɨdɨfɨrɨ ŋgoafɨhündɨ Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbofe koateayei ai hɨpoanɨmbembouanei 20 Sisas

(Ruk 10:13-15)

ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ afɨndɨ safɨ bɨdɨfɨrɨ adükarɨ ŋgoafɨhü ramareandɨ, ŋga ranɨ ŋgoafɨhündɨ nindou ranai ana moai ahei moaruwai hohoanɨmo ra daboadanambo-rɨhindɨ. Ranɨyu asu Sisas ai ranɨ ŋgoafɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 39

Matyu 11

ranahambo watɨkoafɨmarandɨ. 21 Ai yare aheimbo hoafɨyuhü yahuya, “Korasin se hɨpoanɨmbembou-anei! Betsaida se hɨpoanɨmbembou-anei! Sɨheimbo tɨŋɨrɨfo adükarɨ safɨ tükündɨfendürɨmboe! Nindou ŋgorü ai Tair Saidon ŋgoafambe hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rambarea-mbonana sapo ro sɨhei ŋgoafambe ramarɨheandɨ nou, ranana asu Tair, Saidon ranai horombo hasüfɨ parɨhi sɨso sɨsoweimbɨ hoearɨ güdühi hehi nɨmarei ahei moaruwai hohoanɨmo daboadanambo-fembo nafuimbohünda. 22 Ŋga ro sɨheimbo hoafehandürɨ nda, Godɨndɨ yɨbobofe si tüküfeyo-ambe ana, Tair, Saidon ŋgoafɨhündɨ nindou ranaheimbo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfemboesɨ, ŋga sɨheimbo ana moanɨ adükarɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo anɨmbo tükündɨfemboe. 23 Asu Kaperneam se ra. Asu sünambe botɨfe hafombo hohoanɨmoyeiyai? Ŋga seana Haiambe hɨfɨnɨ gadeimboyei. Nindou ŋgorü ai Sodom ŋgoafambe hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rambarea-mbonana sapo ro sɨhei ŋgoafambe ramarɨheandɨ nou, Sodom ai aboedɨ yaŋgɨrɨ yare ho. 24 Ŋga ro sɨheimbo hoafehandürɨ nda, Godɨndɨ yɨbobofe si tüküfeyo-ambe ana Sodom ŋgoafɨhündɨ nindou ranaheimbo tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboesɨ, ŋga sɨheimbo ana moanɨ adükarɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo anɨmbo tükündɨfemboe,” mehu.  







Se wamboso tüküyahi nɨmarei yikunɨmɨ harɨhi

(Ruk 10:21-22)

25  Mamɨ

ranɨ-sɨmboanɨ Sisas ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ape, sünü hɨfɨ ranahandɨ Adükarɨ bogorɨ, ro sɨhambo hɨhɨfarɨhanɨnɨ. Sapo se sɨhafɨ hohoanɨmo ra nindou hohoanɨmo fɨfɨrɨhindeimbɨ-mayei ranahei hɨmboahü dɨbonapɨro mbura asu nɨmorɨ akɨdɨbou ranaheimbo nafuiyafɨndürɨ-mboanafɨ. 26 Yɨnɨ Ape, seana ranɨ-moatükunɨ ra yahurai yare tükümbɨfeyo safɨ hawamboyafɨ hohoanɨmomayafɨ. 27 Muŋguambo moatükunɨ ra wambo wandɨ Ape ranai wandɨ warɨwamɨ manandeandɨ. Nindou düdi ŋgorü ai moai Nɨmorɨmbo fɨfɨrirɨ, ŋga moanɨ Afɨndɨ ai yaŋgɨrani fɨfɨrirɨmboayu. Asu nindou düdi ŋgorü ai moai Afɨndambo fɨfɨrirɨ, ŋga moanɨ Nɨmorɨ ai yaŋgɨrani fɨfɨrirɨmboayu. Asu nindou bɨdɨfɨrambo Nɨmorɨ ai ahandɨhoarɨ Afɨndambo nafuimbo yahumbo rananɨmbo ai-amboanɨ Afɨndambo fɨfɨrirɨmboayu. 28 Nindou se dɨdɨyei afɨndɨ tɨŋɨrɨfoayeihɨ fiambe yɨboarukoarandürɨ habodei ranana se mborai wambo sowana ndühɨ dügüsianɨ anɨmbo ro sɨheimbo afurɨndɨhe hɨnɨŋgɨndɨheandürɨmboyahɨ. Asu wandɨ nɨmborɨ nɨmühɨ kündɨho se rodɨbo yɨbobondahoamɨnde. 29 Rananɨmbo asu wambo fɨfɨrɨndɨ-hindɨrɨmboyei, nɨmboe sapo roana nindoumbo hɨmboarɨ hoafendühɨ hɨnɨŋgɨrou safɨ rarɨhearühanahɨ asu wandɨhoarɨ fi hɨfɨnamborɨheandühanahɨ. Rananɨmbo asu se sɨhei ŋgusüfo ranahambo afurɨfe kifembo hoeindɨhimboyei. 30 Ŋga nɨmɨ ro sɨheimbo segodürɨmboyahɨ ranana tɨŋümbɨyopoanɨ, ŋga ro sɨheimbo semɨndɨmbo asahandürɨ ranana ai nɨmboreimbɨyopoanɨ,” mehu.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 12  40

12

Moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ ratüpurɨkoatembo hoafɨ 1   Ranɨ-sɨmboanɨ

(Mak 2:23-28; Ruk 6:1-5)

moanɨ nɨmarɨmbo si tüküfeyo-ane, Sisas ai wit nümbürambe mahu. Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranühɨ wembomboyondühɨyo ai nümbürɨ ranambeahɨndɨ witɨmayo ra hüründümo masowasümo. 2 Asu Farisi ai ra hoeiru houmbo Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Awi se rando hoeindowandɨ, sɨhafɨ süŋgurunɨnɨ-rundeimbɨ ai ranɨ-moatükunɨ rarawarundɨ ra yɨhoefɨ moanɨ nɨmarɨmbo si ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo gogonɨmbo-foarundühanemo!” mehomondamboyu. 3 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya “Asu se Bukambe moai hoeirundɨyo, sapo nɨne-moatükunɨ Defit ai ahandɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ ra babɨdɨmbo wembomboyomondühɨ ramareandɨ rana? 4 Sapo ai Godɨndɨ worɨ ranambe kefuai hüfu ahandɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ-memo ranɨ-babɨdɨmbo bret Godɨmbo hoafɨyo sɨhefeimbɨhündɨ masowasümo ra. Ranɨ-moatükunɨ ra ai sesɨmbo ahɨnümbɨyo, sapo nindou Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ranɨ yaŋgɨrɨ bret ra sesɨmbo-mayo. 5 Asu awi se moai Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra hoeirundɨyo? Sapo muŋguambo moanɨ nɨmarɨmbo si ranambe nindou sɨhou-rundeimbɨ sapo Godɨndɨ worɨ ranambeahɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra gogonɨmbofoaru marundɨ, ŋga hütiyomopoanɨ. 6 Awi ro nda sɨhamumbo hoafehapurɨ. Godɨndɨ worɨ ranahambo ŋgasündeandeimbɨ nindou ndanühɨ anüɨŋgu. 7 Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya ‘Hɨpoambo hohoanɨmo ranahambo roana yifirayahɨ, ŋga asu nɨnɨhondɨ hɨfokoefe sɨhefe hohoanɨmo ranahambo ana moai yifirɨyahɨ,’ meho. Asu se ranɨ hoafɨ ra nɨnɨ nɨmɨndɨhündɨmboyo yare hoafɨmayo ranahambo fɨfɨrɨhimbonana, asu nindou ai nɨne-moatükunɨ hüti refe-koatemayomo se ŋgɨrɨ ranahamumbo papɨ-hoafɨndüpurɨ. 8 Nindou Hondü ranai ana moanɨ nɨmarɨmbo si ranahandɨ aharambürani,” mehu.  













Sisas nindou watɨŋarɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ 9 Sisas

(Mak 3:1-6; Ruk 6:6-11)

ai ranɨhünda botɨfi haya, Suda-yafe rotu worɨna mahu. 10 Ranühɨ nindou mamɨ watɨŋarɨ moaruwaimbü ranai mamaru. Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo papɨ-hoafɨyumbo yahomo houmbo mamarɨmo, ai ahambo düduyafundowohü yahomoya, “Moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ nindou ai aboedɨfembo ratüpurɨ ratüpurayu ana, asu ai yɨhoefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo gogonɨmbɨfoareandühɨyo wanɨyo?” mehomondamboyu. 11 Asu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Asu sehündɨ nindou mamɨ ai sipsip ra moaŋguirandanɨ nɨŋgo haya asu moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ hɨfambe ambe pɨrayo ra ai nüŋgumandea? Nindou ranai si ranɨfihɨ ahandɨ sipsip ranahambo hɨfambe ambeahɨndɨ nɨmoamo hündamündɨ tükümandüfiyo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 41

Matyu 12

wanɨyo? 12 Nindouyei nɨŋgo ranana sipsipɨyei nɨŋgo ranahambo ŋgasünde haya adükarɨ moatükunɨ ane! Ranɨmayomboane nindou moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ nindoumbo farɨhefembo hohoanɨmo ra waŋgeiayo,” mehu. 13 Ranɨyu asu Sisas ai nindou watɨŋarɨ moaruwaimbü-mayu ranahambo hoafɨyunduwohü yahuya, “Se sɨhafɨ watɨŋarɨ ra ŋgurɨhoefɨ,” mehundu-amboyu. Ranɨyu asu nindou-mayu ranai watɨŋarɨ ahandɨ ra ŋgurɨmarɨhenda asu ŋgorü rahurai aboedɨmayo. 14 Ranɨyomo asu Farisi nindou-memo ranai homo Sisasɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ fɨfɨrɨmarundɨ.  





Sisas ana God ai wandɨ ratüpurɨmboani yahu haya dɨbonɨmayundoani

15  Sisas

ai ahambo hɨfokoefimbo hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, ranühɨnda botɨfi haya ndamefiyu. Ranɨyei nindou afɨndɨ ranai ahambo süŋgumarɨhorɨ hei. Ranɨyu asu Sisas ai aheimbo muŋgu aŋgünɨ ra aboedɨmareandürɨ. 16 Ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se nindou amurambo wandɨ ndürɨ hoafɨndei-anɨ fɨfɨrɨndɨhindɨrɨmboyei,” mehu. 17 Ranɨmoatükunɨ ai ramareandɨ ra sapo God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Aisaia ahandɨ yafambihɨ ai hoafɨmayu yahurai anɨhondü tükümbɨfeyo yahu hayamboyu ramareandɨ. 18 Sapo Aisaia ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nda kafoarɨhinɨ hɨnɨŋgɨmarɨhinɨ. Asu ro ahambo ŋgusüfo parɨhinühɨ siaowehinɨ. Ro wandɨ Yifiafɨ ahandɨ fiambe hɨnɨŋgɨndɨheandomboyahɨ asu ai wandɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranahambo muŋguambo nindou ŋgorü sɨrambeahɨndɨ ranaheimbo bokandɨhendürümbui. 19 Nindou ranai ana ŋgɨrɨ watɨkoafɨ hoafɨnduhɨ hoafɨ pukɨ kandɨhendɨ. Ŋgɨrɨ nindou ai hɨmborɨndei ai nafɨ bogorɨ ra puküna hoafɨndu wakɨnde ndandɨ, ŋga wanɨ. 20 Ai ŋgɨrɨ wohɨ emündü bürühoai yaŋgoroweimbɨ ranahambo muŋguna bübürɨboade dɨgendɨ. Asu ai ŋgɨrɨ ram hai akɨdou nɨmbɨraŋɨ reandeimbɨ ahoro ranahambo muŋguna dɨkɨnde kosɨboadeandɨ. Ŋga aiana moanɨ ratüpurɨndühɨ ŋgu ŋgumbo moanɨ aboedɨ mbumundɨ hohoanɨmo tükündɨfemboe. 21 Rananɨmbo asu nindou ŋgorü sɨrambeahɨndɨ muŋgu ranai ahambo yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhorɨ ŋgeihɨ ahambo hɨmbondeimboyei,”   Aisaia 42:1-4 mehu.  





Sisas ai Bersebur kameihɨ ratüpurayu masei 22  Ranɨyei

(Mak 3:20-30; Ruk 11:14-23; 12:10)

asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo sowana nindou mamɨ moaruwai nendɨ ahandɨ fiambe nɨmarɨndo haya hoafɨ-koate hɨmboatɨharɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 12  42

nɨmarümbɨmayu ranahambo sahorɨmɨndei mahei. Sisas ai nindou ranahambo aboedɨmarira hoafɨyu hɨmboarɨyu arandɨ. 23 Ranɨyei asu nindou afɨndɨ ranai nɨnɨ-moatükunɨyo Sisas ramareandɨ ranɨmbo hoeirɨhi hehi mahepünehindɨ. Ranɨyei asu ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Awi nindou nda Defitɨndɨ nɨmorɨmbeyu?” masei. 24 Farisi nendɨ ai ranɨ hoafɨ hɨmborɨyomo houmbo sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sisas ai moaruwai nendɨ raguanambore arandɨ ra sapo Bersebur moaruwai nendɨ-yafe bogorɨ ranai ŋgɨnɨndɨ sagadowan-ani ai ranahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo ranɨ-moatükunɨ ra yare arandɨ,” mehomo. 25 Sisas ai fɨfɨreandɨ Farisi ai nɨnɨmboyo hohoanɨmoemo ranɨmbo. Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Ŋgorü bɨdɨfɨrɨ hɨfɨ ranai ahafehoarɨ ŋgorügoanɨnɨ, yɨbobore ŋgorügoanɨnɨ yɨbobore haya sɨmborɨ yifiarɨ, sɨmborɨ yifiarayo ana, hɨfɨ ra ŋgɨrɨ amɨtata yikürübɨnde pɨndowohü awarɨndɨhoeyo. Asu bɨdɨfɨrɨ ŋgoafɨyo mamɨ ranɨ worambeahɨndɨyo ranai ahafehoarɨ yɨbobore ŋgorügoanɨnɨ, yɨbobore ŋgorügoanɨnɨ yɨbobore haya sɨmborɨ yifiarayo ana, ŋgɨrɨ gedambo nɨŋgo. 26 Satan ai ahandɨ nendɨ bɨdɨfɨrambo hɨhaiboadɨpuranɨ ana, ahandɨ nendɨ ranai ndeara yikürübɨreandüh-ani. Ranɨmboane ahandɨ hɨfandarandɨ ra ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo nüŋgunde manɨŋgo? 27 Se yaru hoafɨyomondühɨya Bersebur ai ŋgɨnɨndɨ sendanane ai ranahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo moaruwai nendɨ ranaheimbo raguanamboareandürɨ mehomondɨrɨ. Refeana, asu nindou düdi sapo nindou se mamambeyafundeimbɨ-memo ranahamumbo moaruwai nendɨ raguanambofe rambo ŋgɨnɨndɨ masagapura? Ranɨmbohündambo anɨmbo asu sapo nindou se mamɨmemo ranai se hütianemo mbɨsɨmo houmbo sɨhamumbo papɨndüpurɨmboemo! 28 Bersebur ranaiyopoanɨ, ŋga Godɨndɨ Yifiafɨ wambo ŋgɨnɨndɨ sendɨranɨ ranɨnambo moaruwai nendɨ ranaheimbo raguanamboarɨheandürɨ. Ranane asu God ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandɨ ranai sɨhamumbo sowahɨ ndeara tüküfemboane ranahambo se fɨfɨndundɨ. 29 Asu nüŋgunde nindou ŋgorü ai sapo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ harümbɨ ahandɨ worambe bɨrɨndɨhai fandɨfi ahandɨ napo ra fufumandamünda? Nindou ranai harümbɨmayu ranahambo mbundürümündɨ yirɨ warɨ hüputüpundürümündɨ hayambo anɨmbo ai ahandɨ worambe bɨrɨndɨhai fandüfi napo ra fufundamündümbui. Ŋga moanɨ ana ŋgɨrɨndu. 30 Nindou düdi ai wambo ŋgunindɨmbofendɨrɨkoateayu ana, ai wandɨ hürütümbani. Nindou düdi ai rodɨbo nɨne-moatükunɨ mamühɨ gugurɨfe-koateayu ana, nindou ranai mamɨkare pütiyu wakɨreandühani. 31 Ranɨmboane asu ro ndanɨ-moatükunɨmboanahɨ hoafehapurɨ. Nindou ai moaruwai hohoanɨmoayei ane asu nɨne-moatükunɨ moaruwai hoafayei-ane ranahambo God ai amboawiyei mbüsümbui. Ŋga asu nindou düdi ai Yifiafɨ Aboedɨmayo ranahambo moaruwai hoafayu ana, asu God ai ŋgɨrɨ ahambo amboawi mbüsu, ŋga wanɨ. 32 Nindou düdi ai Nindou Hondümayu ranahambo nɨne-moaruwai  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 43

Matyu 12

hoafendu ana, God ai nindou ranahambo amboawi mbüsündombui. Ŋga asu nindou düdi ai Yifiafɨ Aboedɨ ranahambo nɨne-moaruwai hoafayu ana, God ai nindou ranahambo ŋgɨrɨ amboawi mbüsu hapondanane asu süŋgunambo aho ranamboanɨ. Nɨmɨ moaruwai ranai hɨsɨ moaruwai hɨsɨyowohane 33  Nɨmɨ

(Ruk 6:43-45)

nɨmɨndɨ ranai aboedayo ana, hɨsɨ ranai-amboanɨ aboedɨndɨmboe. Asu nɨmɨ nɨmɨndɨ ranai moaruwaiayo ana, hɨsɨ ranai-amboanɨ moaruwaindɨmboe. Nindou ai hɨsɨ ra hoeindɨhindühɨ anɨmbo nɨmɨ nɨmɨndɨ aboedɨyo, moaruwaiyo ra fɨfɨrɨndɨhimboyei. 34 Awi seana nindou amoasɨrɨ moaruwai nahurai-anemo. Asu se nindou moaruwai-anemo asu nüŋgundu aboedɨ moatükunɨ ranahambo wataporɨmbo-mandundɨ? Nɨne-moatükunɨ ŋgusüfoambe tüküra pire haya anɨŋgo ranane asu yafambe ai ranahambo wataporɨmbora arandɨ. 35 Nindou aboedɨ ai ahandɨ ŋgusüfoambe aboedɨ hohoanɨmo afɨndɨ amarondo. Ranane asu ranɨhündambo aboedɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ra tüküfe arandɨ. Nindou moaruwai ai ahandɨ ŋgusüfoambe moaruwai hohoanɨmo afɨndɨ amarondo. Ranane asu ranɨhündambo moaruwai ratüpurɨ hohoanɨmo ra tüküfe arandɨ. 36 Ro sɨhamumbo nda rarɨhe hoafehapurɨ, Godɨndɨ yɨbobofe si tüküfeyo-ambe ana, muŋguambo nindou ai nɨne-mamɨkarɨ wataporɨmayei ranahambo asükaindo hɨhɨnde Godɨndɨ hɨmboahü yɨbobondeandürɨmboe. 37 Sɨhamundɨ hoafɨ ranɨ-süŋgumbo anɨmbo God ai türüboade yɨbobondeapurühɨ nindou moaruwai hohoanɨmomayafɨ mbüsü asu nindou mbumundɨ hohoanɨmomayafɨ mbüsündambui,” mehupurɨ.  







Nindou bɨdɨfɨrɨ ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ Sisas randeanda hoeindɨhu sei hehi hoafɨmayei 38  Ranɨyomo

(Mak 8:11-12; Ruk 11:29-32)

ranɨ-sɨmboanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨyomo asu Farisi nindouyomo ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Yamundo-randeimbɨ nindou, se hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarowanda hoeindɨhu sefombo-anefɨ,” mehomondamboyu. 39 Asu ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Godɨmbo hohoanɨmo-koateyeimbɨ nindou moaruwai hamɨndɨ hapondanambe anɨmboei se wamboya, Ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ nafuimbiyu, yahomo houmbo-anemo. Ŋga asu ro ŋgɨrɨ ranɨ-moatükunɨ nafuindahɨ. Sapo Sona Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ nindou-mayu ranahandɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo nafuindahanɨ se hoeindɨhimboyei. 40 Sona ai kinɨ adükarɨndɨ bodoambe ŋgɨmɨ si ŋgɨmɨ nɨmbɨyu haya tükümefiyu nou yahuraianɨmbo asu Nindou Hondü ranai-amboanɨ hɨfambe ragu ŋgɨmɨ si ŋgɨmɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 12  44

nɨmbɨndümbui. 41 Yɨbobofe si tüküfeyo-ambe ana, nindou Ninifehündɨ ai botɨndahi nɨmboeimbo nindou se hapondanambe anɨmboei sɨheimbo papɨ-hoafɨndɨhündürɨmboyei. Nɨmboe sapo nindou ranɨ ŋgoafɨhündɨ aiana horombo Sona bokarɨmarɨhendɨ wataporɨ ra hɨmboarɨyei hehi ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo daboadanamborɨhi hehimbohündɨ wambo. Ŋga awi ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, nindou mamɨ Sonambo ŋgasündireimbɨ adükarɨ awi ndanüŋgu! 42 Yɨbobofe si tüküfeyo-ambe ana, Siba-yafe bogorɨ nɨmorehɨ ŋgorügoanɨnɨ-poedɨ ranai nindou hapondanambe anɨmboei sɨheimbo botɨndɨfe nɨŋgombo papɨ-hoafɨndandürɨmboe. Nɨmboe sapo ai adükarɨ bogorɨ Soromonɨndɨ fɨfɨrɨfeimbɨ hoafɨ ranɨ hɨmborɨmbo aŋgunɨ-poedɨ sɨfo hayambohündɨwambo. Ŋga awi ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, nindou mamɨ bogorɨ Soromonɨmbo ŋgasündireimbɨ ndanüŋgu!”  



Moaruwai nendɨ koadürana hɨhɨrɨfe maho

(Ruk 11:24-26)

43  “Moaruwai

nendɨ nindou ranahambo hɨnɨŋgareandɨ ana, asu ai hoe-koatereandɨ hɨfɨhü warɨ hefe nɨmarɨmbo kokora howohane, ŋga ai fondɨ ra moai horeandɨ. 44 Asu ai rande hoafɨndowohü anɨmboya, Awi ro asükainda koadürü nɨmboahɨ ana, hɨhɨndahe ŋga, mbɨsɨmboe. Asu ai ho hoeireandane worɨ sapo horombo ranambe manɨŋgo-mayo ra nindou ai yɨhoarɨyo dɨboadore hɨnɨŋgɨmareandɨ. 45 Rananɨmbo asu ai ŋgo moaruwai nendɨ 7 bɨdɨfɨrɨ ranaheimbo fihɨndamündündürɨ haya ŋgei worɨ ranambe nɨmandeimboyei. Weaŋgurühɨdɨdɨ-mayo ranahambo ŋgasündɨhi hehi 7 bɨdɨfɨrɨ ranai ana moanɨ muŋguna moaruwai hamɨndanɨmbondeimboyei. Moaruwai nendɨ ranai nindou ranahandɨ fiambe nafɨndühümündi nɨmandei-anɨ anɨmbo asu nindou ranai muŋguna moaruwai hɨmbondu haya nɨmandümbui horombo rasafɨ mamaru yahurai nɨmarɨ-koate. Moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ nindou hapondanambe anɨmboei aheimbo amboanɨ yahurai-anɨmbo tüküfendɨndürɨmboe,” mehu.  



Sisasɨndɨ hondɨ asu akohoandɨ mamɨ 46  Sisas

(Mak 3:31-35; Ruk 8:19-21)

ai nindou afɨndɨ ranaheimbo wataporɨmbo-randühɨ nüŋguane asu ahandɨ hondɨ akohoandɨ ranɨ babɨdɨ ahambo-so tükümehindɨ. Ai hɨfɨnɨ tüküyahi nɨmboeimbo ahambo hoafɨmbo masei. 47 Ranɨyei asu nindou mamɨ ranambeahɨndɨ ai Sisasɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, “Se ndühɨ hɨmboyafɨ, sɨhafɨ me ai amondɨ mamɨ babɨdɨmbo hɨfɨnɨ anɨmboei ra ai sedɨbo wataporɨmbo seimboanei,” mehundo. 48 Ŋga Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Dɨde wandɨ me rana? Dɨdemo wandɨ akohoandɨ rana?” mehu. 49 Ranɨyu asu ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ 





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 45

Matyu 12​, ​13

memo ranahamumbo warɨ nümbuirapurühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ndühɨ hɨmboyei, ndananemo wandɨ me, wandɨ akohoandɨyomo! 50 Nindou düdi ai wandɨ Ape sünambe amaru ranai refembo hohoanɨmoayu ranɨ-süŋgu rawareandɨ ana, ai wandɨ rehane, wandɨ akɨdani, wandɨ meane,” mehu.  

Nindou sesɨ ahurɨ nümbürambe bubuarandɨ hoafɨ

13

(Mak 4:1-9; Ruk 8:4-8)

1   Moanɨ

mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ Sisas ai worɨ ra hɨnɨŋgɨre haya kurɨhoe-mayo ranɨ hɨmborɨkɨmɨ hu mamaru. 2 Nindou afɨndɨ ahambo wakɨmarɨhorɨ ranai afɨndɨwambo fondɨ tɨre koamarandamboyu Sisas ai botambe kefuai nɨmaru ane asu nindou afɨndɨ ranai gudihɨ hoekɨmɨ burɨmayei. 3 Ranɨyu asu ai afɨndɨ kafoefe hoafɨ ranambo aheimbo hoafɨmayu. Ranɨyu ai aheimbo yare hoafɨyuhü yahuya, “Nindou mamɨ ai mamɨmbo sesɨ ahurɨ bubumbo ahandɨ nümbürɨna mahu. 4 Ai hu sesɨ ahurɨ ra buburandane bɨdɨfɨrɨ ai nafɨnɨ pütapɨmayoa ndu ai tüküyahi fufumarɨhüsi. 5 Bɨdɨfɨrɨ hɨfɨ akɨdou yaŋgɨrɨ nɨŋgo-ambe nɨmoei yahafɨ safambe pütapɨyo. Hɨfɨ ranai ragu hanɨ-koate nɨŋgo-ambe. Hɨfɨ ranai ragu han-koate-wambo sesɨ ahurɨ ranai nɨmai tütükɨmayo. 6 Asu hüfɨhamɨndɨ ai peyowohüyo ranambo ahurɨ hapoadümbo maforo ranahambo sore-soremarandɨ. Sapo ahasɨharɨ ai ragu hɨfambe hanɨ hanɨ ra-koateyo hayambo-wambo ranɨyo asu ai muŋgu yapatɨparɨmayo. 7 Asu bɨdɨfɨrɨ ahurɨ ranai tɨhoarɨ-tɨhoarümbɨ wofambe pütapɨyo haya, asu tɨhoarɨ ranambo gabudandühɨ moaruwaimbo-mareanda hɨsɨ-koatemayo. 8 Asu ahurɨ bɨdɨfɨrɨ ai hɨfɨ aboedambe safɨ pütapɨyowohü ai aboedɨ hɨsɨmayo. Nɨmɨndɨ mamɨ ranahandambo bɨdɨfɨrɨ ai 100 hɨsɨyo, bɨdɨfɨrɨ ai 60 hɨsɨyo, asu bɨdɨfɨrɨ ai 30 hɨsɨyo marandɨ,” mehu. 9 Sisas ai hoafɨ moendɨfembo yahumbo hoafɨyuhü yahuya, “Hɨmboambeimbɨndeihɨ ana, hɨmborɨmbeyei-amboane” mehundürɨ.  















Sisas ai nüŋgure hohoanɨmoyuhüyu kafoefe hoafɨnambo wataporɨmbora marandɨ 10  Ranɨyomo

(Mak 4:10-12; Ruk 8:9-10)

asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai Sisas sowana sɨfomo ahambo düdururühɨ yahomoya, “Nɨmboyafɨ se nindou ranaheimbo wataporɨmborarühɨ kafoefe hoafɨmefɨndüra?” mehomondoamboyu. 11 Asu sɨmborɨ Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahandɨ hoafɨ dɨbo eŋgoro ahandɨ nɨmɨndɨ ranahambo sɨhamumboyo masayo, ŋga asu nindou ranaheimbo moai sayo. 12 Nindou düdi ai bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ asɨhendɨ ana, asu God ai ahambo bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ ranɨwamɨ dagadombui. Rananɨmbo asu ai ranɨ-moatükunɨ ndearɨndümbui. Ŋga asu nindou düdi ai ranɨ-koateayu ana God ai nɨne-moatükunɨ sapo akɨdou masɨhendɨ ra muŋgu hɨhɨnde  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 13  46

ndemündümbui. 13 Ranɨmboane asu ro aheimbo kafoefe hoafɨnambo wataporɨmbo-marɨhandürɨ. Sapo nindou ranai hoeirɨhindühaneisɨ, ŋga asu ai ŋgɨrɨ ndondɨhi hoeindɨhindɨ. Ai hɨmborɨyeihaneisɨ, ŋga asu ai ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨmboyo hoafayo ranahambo ndondɨhi hɨmborɨndei fɨfɨrɨndɨhindɨ. 14 Nindou ranaheimboyo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou Aisaia hoafɨmayu hoafɨ ra hapoana anɨhondü tükümefeyo. Hoafɨ ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se hoafɨ ranahambo afɨndɨmbo hɨmborɨndeimboyei, ŋga asu se ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndɨhindɨ. Se afɨndɨmbo hɨmboapondeimboyei, ŋga ŋgɨrɨ hoeindɨhindɨ. 15 Sapo nindou ranai ahei hohoanɨmo ra tapɨhamɨyondürɨ, asu ai ahei hɨmboambe ra güre papɨreandürɨ asu ahei hɨmboarɨ ra tütümondeandürɨ hayambo wambo. Ŋga asu refe-koatembeyei-mbonana ahei hɨmboarɨnambo hoeirɨhi, ahei hɨmboambenambo hɨmborɨyeihɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrɨhi mburɨhümbo asu wambo sowana sɨneihɨ ro dɨdɨboado-rɨheandüranɨ aboedɨyei,’   Aisaia 6:9-10 mehu. 16 Ŋga asu moanɨ seana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmo. Sɨhamundɨ hɨmboarɨ ranai ana hoeireandühɨ türüfoareandühane. Asu sɨhamundɨ hɨmboambe ranai-amboanɨ nɨnɨ hoafɨyo ranahambo hɨmborɨyowohü fɨfɨreandühane. 17 Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ nda hoafehapurɨ. Horombo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou afɨndɨ asu mbumundɨ nindou afɨndɨ ai nɨne-moatükunɨ se hoeiarundɨ ranahambo hoeifembo masei, ŋga asu ai moai hoeirɨhindɨ. Asu se nɨne-moatükunɨ hoafɨ hɨmborayei ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨmbo masei, ŋga asu ai moai hɨmborɨyei.”  







Sisas ai sesɨ ahurɨ ranahandɨ kafoefe hoafɨ nɨmɨndɨ türüfoare hoafɨmayu 18 “Se

(Mak 4:13-20; Ruk 8:11-15)

ndühɨ hɨmborɨndei. Nindou sesɨ ahurɨ bubumarandɨ kafoefe hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra türüboadɨhindɨ. 19 Nindou sapo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo hɨmborɨyei hehi asu ndofe türüfoefe-koateayei nindou ranana sapo sesɨ ahurɨ nafɨnɨ pütapɨmayo nahurai-ane. Nɨnemoatükunɨ ahei ŋgusüfoambe sesɨ ahurɨ nou bubumayo ra moaruwai nendɨ-mayu Satan ranai tüküfi kosamündühani. 20 Sapo sesɨ ahurɨ nɨmoeiwamɨ pütapɨmayo ranana nindou sapo hoafɨ hɨmborɨyu sɨmboanɨ ai nɨmai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhü masemündu nahurai-ane. 21 Ŋga ai ahurɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 47

Matyu 13

ahasɨharɨ-koate nahurai hoafɨ ranai moai ahandɨ ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ nɨmarondowohü ai moai gedambo ŋgɨnɨndɨ nüŋgu. Ranɨmboane nindou ranai afɨndɨ hohoanɨmoyo asu papɨ hoafɨyo ranai Aboedɨ Hoafɨ ra süŋgufembo tükündɨfendoanɨ asu ai ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra nɨmai hɨnɨŋgɨmareandɨ. 22 Sesɨ ahurɨ tɨhoarɨ tɨhoarɨyoweimbɨ wofambe pütapɨmayo ranana, sapo nindou ai hoafɨ ra hɨmborɨyu haya mɨtanaramündu nahuraiani. Hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyuhü asu napo afɨndɨ sɨhefembo ranahambo ŋgusüfo pareandühɨ ranɨ-moatükunɨ ranai Godɨndɨ hoafɨ ranahambo gabudɨmareandɨ, asu ahurɨ ranai ŋgɨrɨ hɨsɨndo. 23 Ŋga asu sesɨ ahurɨ hɨfɨ aboedambe bubumayoa aboedɨ tükümefeyo ranana, sapo nindou düdi ai hoafɨ ra hɨmborɨyu haya asu ai hoafɨ ranahambo fɨfɨreandühɨ tümafoareandɨ nahurai-ane. Ranɨyo ai hɨsɨ aboedɨ hɨsɨmayo. Bɨdɨfɨrɨ ai 100 hɨsɨmayo, bɨdɨfɨrɨ ai 60 hɨsɨmayo asu bɨdɨfɨrɨ ai 30 hɨsɨmayo,” mehu. 24 Sisas ai aheimbo ŋgorü kafoefe hoafɨ hoafɨyuhü yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana nindou ai aboedɨ sesɨ ahurɨ ahandɨ nümbürambe bubuarandɨ nahurai-ane. 25 Mamɨmbo nɨmbokoanɨ muŋguambo nindou ai apusɨyei-ane, hürütümbɨ nindou moaruwai ranai tüküfi wohɨ ahurɨ ra nindou sapo wit ahurɨ bubumarandɨ ranambe bubura hɨnɨŋgɨre haya ndamefiyu. 26 Wit maŋgɨrɨ ranai tütükɨyowohüyo asu hɨsɨ ranai ndeara tüküfe-tüküfe marandɨ. Ranɨyo asu ranɨ mbusümo wohɨ ahurɨ amboanɨ tükümefeyo. 27Nümbürɨ aharambürɨ-mayu ranahandɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ-memo ranai nindou ahambo-so tüküyafu hoafɨyomondühɨya, ‘Nindou adükarɨ, se sapo sesɨ ahurɨ ra moaruwaiyopoanɨ, ŋga aboedɨyo sɨhafɨ nümbürambe bubumarandɨsɨ. Asu dagüda wohɨ ra tüküfemboyo furayo rana?’ mehomondamboyu. 28 Asu nindoumayu ranai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhüya, ‘Nindou hürütümbɨ ai dɨbo tüküfi wohɨ ahurɨ ra bubumarandane furayo,’ mehu-amboemo. Asu ai sɨmborɨ ahambo düdurüwurühɨ yahomoya, ‘Ro wohɨ ra ho wohɨrɨhefembo se hohoanɨmoyafai?’ mehomondamboyu. 29 Asu sɨmborɨ ai ahamumbo hoafɨyuhüya, ‘Yowanɨ refepoanɨ! Se wohɨ dɨgoundühɨ wit maŋgɨrɨ ra wohɨ bɨtapɨndu fɨrɨbadɨgoumboemo, ŋga ambe. 30 Wohɨ ranai moanɨ rande wit bɨtapɨnde mamɨ tütükɨndo ŋgombo asu sesɨ ra yimuŋgurɨyɨmɨnd-ambe fɨrɨbadhefemboane. Ra-sɨmboanɨ ro nindou yimuŋgurɨndümo-rundeimbɨ ranahamumbo wohɨ ra boatei wohɨ dɨgau mbundu hüputüpundu haiambe fufusɨndundühɨ, asu moanɨ wit safɨ ranɨ yaŋgɨrɨ gururɨndu wandɨ sesɨ sɨhefe worambe kurɨndundɨ mbɨsamboyahɨ!’ mehupurɨ,” mehu.  

















Sisas ai hoarɨ akɨdouhündɨ adükarɨ tüküfembo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu 31 Sisas

(Mak 4:30-32; Ruk 13:18-19)

ai ŋgorü kafoefe hoafɨ hoafɨmayundürɨ. Ai yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana ndahurai-ane. Nindou ai mastet hoarɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 13  48

hambomo nahurai ra semündü haya ahandɨ nümbürambe hɨfɨ karirühani. 32 Hoarɨ ra ai moanɨ moaruwai akɨdou tɨkaimboanisɨ, ŋga asu ai hɨfambeahɨndɨ tüküfe nɨmoamo ahafo ranana moanɨ ŋgasündeandeimbɨ moatükunɨ ane, asu muŋguambo ndu ranai tükündahi nɨmɨ düdüdü ranɨwamɨ ŋgerɨ ahei ŋgerambo-ndühümboyei,” mehu.  

Sisas ai mamɨ moatükunɨ ahandɨ ndürɨ yis ranahambo süŋgunambore haya kafoere hoafɨmayu

(Ruk 13:20-21)

33  Sisas

ai kafoefe hoafɨ ŋgorü hoafɨmayu. Ai hoafɨyuhü yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana ndahurai-ane. Nɨmorehɨ ai bret mandɨfembo yahombo ana, ai sapo fufudɨgoyo-randeimbɨ moatükunɨ, ahandɨ ndürɨ yis, ra akɨdou yaŋgɨrɨ praua adükarɨ ranambe bubufoare haya fande yamunderandanɨ muŋguambo praua ranai nɨmoamo fufudɨgoyo hafohane.” Sisas ai kafoefe hoafɨnambo hoafɨmayu ranahandɨ nɨmɨndɨ

(Mak 4:33-34)

34  Sisas

ai kafoefe hoafɨnambo muŋguambo moatükunɨ ranahambo nindou afɨndɨ ranaheimbo hoafɨmayundürɨ. Ŋga asu ai ŋgɨrɨ nɨne-hoafɨ aheimbo hoafombo mbüsümbo ra kafoefe hoafɨnambo hoafɨ-koate hoafɨndundürɨ, ŋga wanɨ. 35 Horombo, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ai hoafɨmayu ranɨ sɨmogodühɨ yahurai tüküfemboyu Sisas ai yare kafoare hoafɨmayu ra. Sapo nindou ranai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro aheimbo wataporɨmboarɨhandürɨ ana, kafoefe hoafɨnambo wataporɨndamboyahɨ. Ro muŋgu moatükunɨ dɨbo eŋgoro hɨfɨ asu muŋgu moatükunɨ nafɨ-koateyo-ambe ho hombo hapondanambe fɨfɨrɨfe-koatemayo ra aheimbo hoafɨndaharümboyahɨ,’  Buk Song 78:2 mehu.  

Sisas ai wohɨmbo kafoefe hoafɨmayu ranahambo türüfoare hoafɨmayu

36  Ranɨyu

Sisas ai nindou afɨndɨ ranaheimbo ranühɨ yare hɨnɨŋgɨrearü haya worambe kefuai mahüfu. Ranɨyomo asu ahambo süŋgururürundeimbɨ ai ahambo-so kefoau hɨfomo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se yɨhoefɨmbo nümbürambe wohɨ tükümefeyo ranahandɨ kafoefe hoafɨ nɨmɨndɨ ranahambo türüfoaro hoafɨyafɨmunɨ,” mehomondamboyu. 37 Asu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Nindou düdi ai sapo sesɨ ahurɨ aboedɨ nümbürambe bubumarandɨ ranana Nindou Hondü ranani. 38 Ŋga asu nümbürɨ ana hɨfɨ ndanane. Ahurɨ aboedɨ ranana nindou sapo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe anɨboadei ranane. Ŋga  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 49

Matyu 13

asu wohɨ moaruwai ranana nindou sapo Satanɨndayei ranane. 39 Ŋga asu hürütümbɨ nindou wohɨ ahurɨ bubumarandɨ ranana Satan-ani. Asu yimuŋgurɨ yɨmɨndɨmbo si ranana hɨfɨ ndanai muŋgumbo si-ane. Ŋga asu yimuŋgurɨndümo-rundeimbɨ nindou ranana Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ rananemo. 40 Sapo ai wohɨ ra fɨru hüputüpuru haiambe fufusarundɨ yahurai-anɨmbo hɨfɨ nda muŋguyo-ambe nindoumbo tükündɨfemboe. 41 Rananɨmbo Nindou Hondü ranai ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ koandɨhepurümbui. Asu ai muŋgu moatükunɨ nindouyei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo moaruwaimbo-reandürɨ arandɨ asu nindou bɨdɨfɨrɨ moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ rananei aheimbo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ-ambeahɨndɨ fufundündɨmo raguanambo-ndundürɨmboemo. 42 Rananɨmbo aheimbo hai hüfɨ afɨndɨ ranambe pinduwuranɨ ranühɨ ai ahei yahafɨ hɨtɨhündühɨ hasɨheindeimboyei. 43 Rananɨmbo asu Godɨndɨ nindou mbumundɨ-mayei ranai ahei Ape ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe hüfɨhamɨndɨ nou si boakɨboadɨhimboyei. Se hɨmboambembündeihɨ ana, hɨmborɨndei. 44 God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana ndahurai-ane. Nindou ai ŋgɨnɨndɨ napo dɨbo hɨfambe samboeroa hoeireandühɨ ana, asu ai dɨbo yare gabude sɨhendüh-ani. Ranani asu ai ranɨmbo hɨhɨfɨhɨhɨfɨfi haya asu hu muŋgu moatükunɨ ai masɨhendɨ ra nindou ŋgorümbo fufusendühɨ ranɨhündɨ kakɨ semündü haya asu ai hɨhɨrɨfi hu ŋgɨnɨndɨ napo yaŋgoroweimbɨ hɨfɨ ra pemɨmayu.”  











45  “Asu

Sisas ai boagɨrɨyafe kakɨ finambore hoafɨmayu

God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ndahurai ane. Nindou ai moanɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ boagɨrɨ kakɨ nahurai ranahambo kokora randühani. 46 Asu ai ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ aboedɨ hamɨndɨ hoeireandühɨ anɨmbo asu ai hu muŋgu moatükunɨ ai masɨhendɨ ra nindou ŋgorümbo fufusendühɨ ranɨhündɨ kakɨ semündü haya asu kakɨ ra pemɨmayu.”  

47 “Asu

Sisas ai andürɨmbo süŋgure haya kafoare hoafɨmayu

God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ndahurai-ane. Nindou bɨdɨfɨrɨ kinɨ wowarɨyomo-rundeimbɨ ai ahamundɨ andürɨ ranambo hɨmonɨ safoarundühɨ mamɨkarambo kinɨ gümarüwurɨ. 48 Asu andürɨ ranai kinɨ ranambo tüküfeyo-anɨ ane ai gudianɨ hüründümo sɨhoemo houmbo kinɨ ra yɨboboarundɨ. Rananemo asu ai nɨmarɨmombo kinɨ aboedɨ aboedɨ ra wambürambe wambürɨhɨrundühɨ asu moaruwai moaruwai moanɨ yaŋgorombo ra ragu moenda pütiyefu arundɨ. 49 Hɨfɨ nda bɨdɨfɨranɨ si ranɨ-sɨmboanɨ moanɨ yahurai hamɨndɨ anɨmbo tükündɨfemboe. Rananɨmbo asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai nindou moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ ranaheimbo gugundüwurü mamɨnɨndüwurümboemo aboedɨ-mayei ranambeahɨndɨ. 50 Rananɨmbo aheimbo hai hüfɨ afɨndɨ ranambe pinduwuranɨ ai ahei yahafɨ hɨtɨhündühɨ hasɨheindeimboyei.”  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 13​, ​14  50 Sɨmborɨ yamundɨfe hoafɨ asu wamɨndafɨ yamundɨfe hoafɨ

51 Sisas

ai ahamumbo düdufipurühɨ yahuya, “Se ndanɨmoatükunɨ ranahambo fɨfɨru türüfoarundai?” mehuamboemo. Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Yɨnɨ, ro fɨfɨrɨhumboanefɨ,” mehomondamboyu. 52 Asu asükaiyu ahamumbo yahuya, “Ranɨ-mboane asu muŋguambo nindou ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨmemo ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo ndoru fɨfɨrarundɨ ranai worɨ aharambürɨ nahurai anemo. Ai kefuai hüfu ahandɨ napo worɨ-mayo ranambeahɨndɨ sɨmborɨ napo asu wamɨndafɨ napo fufuaramündu nahurai anemo.”  

Nasaretɨhündɨ ai Sisasɨmbo yɨboarukomarɨhorɨ

(Mak 6:1-6; Ruk 4:16-30)

53  Sisas

ai ranɨ kafoefe hoafɨ ra hoafɨyu moendɨre haya, ranühɨnda botɨfi haya ahandɨ ŋgoafɨna hɨhɨrɨfi mahafu. 54 Ai hafu ahei rotu worɨ ranambe hoafɨ yamundɨ-mareandüra nindou ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmayei ranai ranɨmbo mahepünehindɨ. Ai düduyahindühɨ seiya, “Ai dagüdamboe fɨfɨrɨfe ra yahurai masemündu-a? Asu ahandɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ranambo-ana? 55 Nindou nda dadɨ nɨmorɨyua? Ai awi nindou worɨmbora randeimbɨndɨ nɨmorɨmbeyu? Asu awi Maria ana ahandɨ hondɨmbai? Awi Sems, Sosep, Saimon, Sudas ra ahandɨ akohoandɨmbemo? 56 Awi ahandɨ muŋguambo rehɨhoandɨ ranai ndanühɨ nɨmboeiai? Asu ai dagüdamboe muŋguambo ranɨ-moatükunɨ ra masemündu rana?” rarɨhi hoafɨmayei. 57 Ranɨyei asu ai Sisas ahambo yɨboaruko-marɨhorɨ. Ranɨyu asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ranahambo muŋguambo nindou ai ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ nindou adükar-ani sahündo arɨhündɨ, ŋga asu ahandɨ ŋgoafɨhündɨ ai ana wanɨ,” mehu. 58 Nindou ranɨ ŋgoafɨhündɨ ai anɨhondümbofe hohoanɨmokoatemayei-amboyu asu ai moai ranühɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ afɨndɨ ahei hɨmboahü rareandɨ.  









14

Son nindou hundürürarandeimbɨmayu ranai yɨfɨmayu hoafɨ 1   Ranɨ-sɨmboanɨ

(Mak 6:14-29; Ruk 9:7-9)

Gariri hɨfɨ hɨfandɨra-randeimbɨ nindou ahandɨ ndürɨ Herot ranai Sisas nɨne-moatükunɨ ratüpurɨmayu ranɨ hoafɨ hɨmborɨmayu. 2 Ranɨyu asu ai ahandɨ hoarehɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ai ana sapo Son nindou hundürüra-randeimbɨmayu ranai ana yɨfɨhündɨ botɨfimboani. Ranɨmbo ani anasɨ ai ranɨ ŋgɨnɨndɨ ra semündü haya ranambo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rawareandɨ,” mehupurɨ. 3 Nɨmboe sapo Horombo Herot ai Sonɨmbo karabusɨfimbo hoafɨmayu. Ranɨyomo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 51

Matyu 14

Son ahambo mburundümo hɨputüpurɨhauwurɨ mburu karabusambe hɨnɨŋgɨmarüwurɨ. Sapo Herot ai ahandɨ akɨdɨ, ahandɨ ndürɨ Firip, ahandɨ nɨmorehɨ, ahandɨ ndürɨ Herodias, ra ndahamɨndɨ mehu. 4 Horombo Son ai Herotɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Herot, se nɨmorehɨ ra asowandɨfɨ ana, aboedɨyopoanɨ,” mehundo. 5 Ranɨyu asu ai Sonɨmbo hɨfokoandɨhinɨ yahu haya ramefiyu. Ŋga asu ai Sudambo yɨhɨmbomarandürɨ sapo ai Son ahamboyo Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbani sei hoafɨmayei. 6 Mamɨmbo Herotɨmbo hondɨ ai wakɨmarɨmɨndo si ranahambo hohoanɨmoyomondühɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai fandɨhi nɨmareimbo sesesɨmayei. Ranɨyo asu Herodiasɨndɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ ranai ahei haŋgɨfoanɨ moporɨyo wakɨmareandɨ. Ranɨyu asu Herot ai nɨmorehɨ moporɨmayo ranɨmbo siaomefiyu. 7 Ranɨyu asu ai hoafɨyuhü yahuya, “Ro sɨhambo nda dabareheandɨ se nɨnɨ-moatükunɨmboyafɨ wambo düduwefoandɨ ra ndahanɨnɨmboyahɨ!” mehundo. 8 Nɨmorehɨ nɨmorɨ ranai ahandɨ hondɨ hoafɨmayo süŋgu nɨŋgombo Herotɨmbo hoafɨyohü yahoya, “Moanɨ haponda hamɨndɨ ndühɨ Son hundürüra-randeimbɨmayu ranahandɨ mbɨro pretɨwamɨ nando ndawandɨ,” mehoamboyu. 9 Asu Herot ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya afɨndɨ hohoanɨmomayu. Ŋga asu sapo ai nɨmoamo ranɨfihɨ dükare dabarɨmefiyuwambo asu nindou afɨndɨ ai-babɨdɨmbo nɨmarei masahüsi ranɨmbo ai hoafɨyuhü yahuya, “Ahandɨ hohoanɨmo süŋgu-ndundɨ,” mehu. 10 Ranɨyu asu ai nindou ahandɨ hoarehɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo Sonɨndɨ mbɨro kɨkɨrɨhefimbo hoafɨmepura ai homo karabus-ambe-ahɨndɨ mbɨro kɨkɨmarɨhauwurɨ. 11 Ranɨyomo ai ahandɨ mbɨro ra pretɨ-mayo ranɨwamɨ nandu sowandümo hɨfomo nɨmorehɨ nɨmorɨ-mayo ranahambo masabudoa ahandɨ hondɨ sowana semɨndɨ maho. 12 Ranɨyomo asu Sonɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ranai homo ahandɨ fi nɨmoko sowaründümo homo hɨfɨkarɨwurɨ houmbo asu ai homo Sisasɨmbo hoafɨmemondo.  

















Sisas ai 5,000 nindou sesɨ masagadürɨ

13  Sisas

(Mak 6:31-44; Ruk 9:10-17; Son 6:1-13)

ai Son ramefiyu hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, ranɨhünda botambe farɨfi haya moanɨ aimbo nindou kɨkɨfoefe-koatereandɨ hɨfɨnɨ mahu. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisas ranɨnɨ mahu hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi asu ai ahei ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhi hehi moanɨ hɨfɨ nafɨ süŋgumarɨhorɨ hei. 14 Sisas ai botambeahɨndɨ kusɨfoendane asu nindou afɨndɨ ranai gudihɨ meŋgorowa hoeireandürühɨ aheimbo ŋgusüfo afɨndɨ hɨpoamborandürühɨ ahei aŋgünɨ ra aboedɨmarearü. 15 Mamɨ ranɨ nɨmbɨ hoafombo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranai ahambo-so homo tüküyafu hoafɨyomondowohü yahomoya, “Ndanana nindou koate-reandühane, ŋga ndeara hüfɨhamɨndɨ hürɨmɨndühane. Ŋga se nindou ranaheimbo koarɨhawandüranɨ anɨmbo ai ŋgoafɨna nɨmai ahei sesɨ kokofoefembo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 14  52

ndambeyahindɨ,” mehomondamboyu. 16 Asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ai ŋgɨrɨ botɨndahi hehi sesɨ kokombo ragu ŋgei. Ŋga seanɨmbo sɨhamundɨhoarɨ sesɨ ra ai sesɨmbo dabudürɨ!” mehuamboemo. 17 Asu ai sɨmborɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Roana hondahüfeimbɨ (5) bret anemo asu kinɨ akɨdou yimbu-anafanɨ ranɨ yaŋgɨrane sahumɨndfɨmboayefɨ,” mehomondamboyu. 18 Asu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Refe ana ndühɨ wambo sowana sesɨ ra sowandümo sɨfomo,” mehu. 19 Ranɨyu asu ai nindou afɨndɨ ranaheimbo wohɨwamɨ nɨmandei mehua mamarei. Ranɨyu asu ai mamɨ hondahüfimbɨ bretɨ-memo ranɨyomo asu kinɨ akɨdou yimbumefanɨ ranɨyafanɨ ra semündü haya sünambe hɨmboyu hafuhɨ Godɨmbo hɨhɨfɨmarürɨ. Refi mbura ai bretɨ-mayo ra hɨfɨtɨre ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo masagapura asu ai nindou afɨndɨ ranaheimbo yimbumarundürɨ. 20 Muŋguambo nindou ai sesɨ ra sahüsimbo ndeara nafɨmarɨhümündi. Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai sesɨ moanɨ bode meŋgoro ra 12 wambürɨ tüküfimbɨ masowandümo. 21 Nɨmorehɨ, nɨmorɨ akɨdɨbou tapuife-koate nindowenihɨ yaŋgɨrɨ sesɨ ra masowasümo ranana ai 5,000 nahurai nindouyomo masowasümo.  











Sisas ai Gariri kurɨhoe haŋgɨfo süŋgu nɨmoamo pütapɨmayu hüfu

(Mak 6:45-52; Son 6:16-21)

22  Ranɨyu

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo botambe fandafu houmbo se-boatei Gariri kurɨhoe ranɨ goesürünɨ ŋgomo mehuamboyu asu ai nɨmorehɨ nindowenihɨmbo ahei worɨnambo koarɨhefendürɨmbo mehu. 23 Ai aheimbo koarɨhendürɨ haya hɨfɨ wafuwamɨ ahand-amboanɨ mahafu Godɨmbo dɨdɨbafɨfendombo. Ndeara nɨmbɨ ai akɨmɨyowohüyo asu Sisas ai moanɨ ahand-amboanɨ hamɨndɨ ranühɨ manüŋgu. 24 Asu ranɨ-sɨmboanɨ bot ai ndeara aŋgunɨ hoe mbusümondühɨ werɨ ra haŋgɨfoanɨ sɨfohɨyo asu hoe ranai fandɨhoayohü bot ranahambo semɨndɨ pire semɨndɨ pire randühɨ maho. 25 Ranɨyu asu Sisas ai si hoafombo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranhamumbo-so hoe haŋgɨfo süŋgu pütapɨyu hüfu tükümefiyu. 26 Asu ai ahambo hoeirüwura hoe haŋgɨfo süŋgu pütapɨmayu hüfuwa hɨhamɨndarɨyomondühɨ yɨhɨmboyondühɨ yahomoya, “Ranɨ-moatükunɨ ranana yifiafane,” mehomo. Ranɨyomo ai yɨhɨmbombo hɨsɨheimemo. 27 Asu Sisas ai mamɨharɨ hoafɨ nɨŋgoambe hoafɨ karɨhoeihɨ yahuya, “Se ŋgɨnɨndɨ nɨŋgomo, roanahɨ nda, ŋga se yɨhɨmbondɨmboemo!” mehupuramboemo. 28 Ranɨyu asu Pita ai ahambo hoafɨyundühɨ yahundoya, “Adükarɨ, anɨhondü sendafühɨ ana, wambo hoafɨyafɨndɨra ro sɨhambo sowana hoe haŋgɨfo süŋgu pütapɨnda dügɨ,” mehundo-amboyu. 29 Asu Sisas ai Pitambo hoafɨyundowohü yahuya, “Se mborai sühüfɨ,” mehundo-amboyu. Ranɨyu asu ai botambeahɨndɨ tüküfi haya Sisas sowana hoe haŋgɨfo süŋgu mahüfu. 30 Ŋga asu ai werɨ  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 53

Matyu 14​, ​15

ra hoeireandanɨ mayowamboyu ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨmayoa yɨhɨmboyuhü ndeara hɨmonɨ tɨporɨkomefiyu hanu. Ranɨyu asu ai heiyuhü hoafɨyuhü yahuya, “Adükarɨ, se wambo aboeda farɨhawandɨrɨ!” mehundo-amboyu. 31 Ranɨyu asu Sisas ai nɨmai mamɨharɨ warɨfi hu kɨkɨhɨrümündühɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Sɨhafɨ anɨhondümbofe ra akɨdou ane. Se nɨmboe hohoanɨmo yimbumbomarowanda?” mehundo. 32 Asu ai yɨbobo botambe kefoeneandühɨmboyo asu werɨ ai afurɨmareandɨ. 33 Ranɨyomo asu nindou botambe mamarɨmo ranai Sisasɨmbo Adükarɨ hondani yahomo hohoanɨmoyomondühɨ yahomoya, “Awi seana moanɨ Godɨndɨ Nɨmorɨ hond-anafɨ!” mehomondo.  





Sisas nindou afɨndɨ Genesaret hɨfɨhündɨ aŋgünɨ aboedɨmareandürɨ

(Mak 6:53-56)

34  Ai

botambe kurɨhoe ra barɨhoemo hou homo Genesaret hɨfambe tükümefundɨ. 35 Ranɨyei asu nindou ranɨ hɨfɨhündɨ ai Sisasɨmbo fɨfɨrɨmarɨhorɨ. Ranɨyei asu nindou ranɨhündambo-mayei ranai ŋgoafɨ daburɨ wakɨmareandɨ ranaheimbo Sisas tüküfimboani hoafɨ ra hoafühɨmarɨhündɨ. Ranɨyei asu nindou ranai aŋgünümboyeimbɨ ranaheimbo fufurühümündi-hündürɨ mafandɨhindɨ Sisas sowana. 36 Ranɨyei asu nindou aŋgünümbɨyeimbɨ ai moanɨ Sisasɨndɨ hoearɨ ranahambo sündɨfimbo hoafɨmehündo habodei. Ranɨyo asu ai ranɨ hoearɨ ahandɨ ra sündɨhindühɨ ahei aŋgünɨ ra muŋguambo aboedɨmehindɨ.  



God ai amoao mamɨyei ahɨnümbɨ hohoanɨmo hɨfɨnambomareandɨ

15

(Mak 7:1-13)

1   Ranɨyo

asu Farisi nindouyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu rundeimbɨyomo ranai Serusarem ŋgoafɨhündɨ botɨyafu houmbo sɨnɨmo Sisasɨmbo-so tüküyafu hoafɨyomondühɨ yahomoya, 2 “Asu nɨmboe sɨhafɨ süŋgurunɨnɨ-rundeimbɨ ranai horombo yɨhoefɨ amoao mamɨ ai ahamundɨ hohoanɨmo yamunde sɨhai mamaro ra süŋgufe-koateayomoa? Aiana moai ndoru koadürü refe-arandɨ süŋgu ahamundɨ warɨ ra popoairɨhoemo mburu sesɨ ra sowasümo rundɨ,” mehomondamboyu. 3 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Asu se nɨmboe God ai hoafɨyumbɨ hoafɨ ra ndofe süŋgufe-koate moanɨ sɨhamundɨ yamundɨfe hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋguaru homoa? 4 Sapo God ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Se sɨhafɨ meapembo ahɨnɨndafühɨ fandɨhawapɨrɨ ndandɨ.’ Asu ‘Nindou düdi ai ahandɨ hondafɨndambo hoafɨ moaruwai hoafɨnduanɨ ana, nindou ranahambo hɨfokoefimboane,’ mehu. 5-6 Ŋga asu se hoafɨyomo rundühɨ yahomoya, ‘Nindou mamɨ ai kakɨ napo moatükunɨ hondafɨndɨ ahafembo farɨhefepɨrɨmbo asɨhendɨ ana, ai ahafembo hoafɨnduhɨ anɨmboya, Ranɨ-moatükunɨ ranana ro Godɨmbo masɨheheandane ehu ana, asu ai ahandɨ hondafɨndambo ranɨnambo ŋgɨrɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 15  54

fandɨhepɨrɨ,’ yahomo arund. Ranɨ hohoanɨmo süŋgu ana, asu se Godɨndɨ hoafɨ ra mbahɨrɨhaundühɨ moanɨ sɨhamundɨ yamundɨfe hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋguru homondühanemo. 7 Awi seana nindou yimbu yafambeimbanemo! Aisaia ai anɨhondümboyu sɨhamumbo horombo hoafɨyuhü yahuya, 8 ‘God ai yahuya, “Nindou ranai wambo yafambe ranambo Adükarani aseindɨrɨ, ŋga asu ŋgusüfoambe ana moai wamboso akɨmɨyo, ŋga aŋgunanendürɨ. 9 Ai nindou-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo bokarɨhehindühɨ yaŋgɨrɨ hoafɨyeihüya, ‘Ndanana Godɨndɨ hoafane,’ masei. Ranɨnambo ai wambo ndürɨ adükarümbani, mbɨsahündɨrɨmboyei,” ’ ” mehu.  Aisaia 29:13  

Nɨnemoatükunɨ nindoumbo rareanda nindou ai moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ

(Mak 7:14-23)

10  Ranɨyu

asu Sisas ai nindou afɨndɨ ranaheimbo mborai yahundürɨ haya hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se hoafɨ ndanahambo hɨmborɨndei hehi fɨfɨrɨndɨhindɨ. 11 Nɨne-moatükunɨ nindou ranahandɨ yahamo ahano ranaiyopoanɨ nindou ranahambo rareranɨ ai moaruwai hohoanɨmombɨ nindouayu Godɨndɨ hɨmboahü. Ŋga nɨne-moatükunɨ ahandɨ yahamo nafɨpoedɨ tükefeyo ranane rareranɨ ai moaruwai hohoanɨmombɨ nindouayu Godɨndɨ hɨmboahü,” mehundürɨ. 12 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahambo-so homo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Awi se moai fɨfɨrowandɨyo, Farisi ai se ranɨ hoafɨ hoafɨmayafɨ ranɨmbo hɨmborɨyomo houmbo ahamumbo ŋgusüfoambe moaruwaiarapurɨ rana?” mehomondamboyu. 13 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Muŋguambo maŋgɨrɨ wandɨ Ape sünambe amaru ai hɨfɨfe-koatemayu ranana fɨrɨbadɨ hefemboane. Farisi ai nindou yahurai anemo. 14 Se ahamumbo hohoanɨmoyopurɨpoanɨ. Nindou ranai ana hɨmboatɨharɨ nindou anemosɨ, ŋga hɨmboatɨharɨ bodɨmondambo nafɨ nafuimbo yahomombo-anemo. Ŋga asu hɨmboatɨharɨ ŋgorü ai hɨmboatɨharɨ ŋgorümbo nafɨ nafuiarürɨ ana, yɨbobo hoeapoarambe pɨndamboyafanɨ.” 15 Ŋga asu Pita ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Awi se yɨhoefɨmbo ranɨ kafoefe hoafɨ ra fɨfɨro hoafɨyafɨmunɨ,” mehuamboyu. 16 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se-amboanɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo awi fɨfɨrɨfe-koateyomoa? 17 Muŋgu moatükunɨ yahamo nafɨ ahano ana, asu ranɨ moatükunɨ ranai hanɨ bodoambe tüküfeyoanɨ ahandɨ fi ranambe hasɨfi tüküfihane. Se ra moai fɨfɨrundɨ-yo? 18 Ŋga asu nɨnemoatükunɨ ŋgusüfoambeahɨndɨ hohoanɨmoyo haya yahamo nafɨ tükefeyo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 55

Matyu 15

ranane ai nindou ranahambo rareranɨ asu ai moaruwai hohoanɨmombɨ nindouayu Godɨndɨ hɨmboahü. 19 Nindou ranahandɨ ŋgusüfoambeahɨndɨ nɨne-moatükunɨ hohoanɨmo tükefeyo ranana, sapo nindou ŋgorümbo hɨfokoefe hohoanɨmo, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨreimbɨ hohoanɨmo, hümbuhünɨ hohoanɨmo, tɨkai hoafɨ, asu bodɨmondambo moaruwaimbofe hoafɨ ranane. 20 Ranɨ-moatükunɨ ranane nindoumbo rareranɨ asu ai Godɨndɨ hɨmboahü moaruwaimboarerɨ. Ŋga asu nindou ai warɨ popoai hefe-koate asesu ana, ranɨ-moatükunɨ ranai ŋgɨrɨ nindou ahambo randeandanɨ nindou ai moaruwai hohoanɨmombɨ nüŋgu, ŋga wanɨ,” mehu.  



Nimorehɨ mamɨ ai Sisasɨmbo anɨhondümbomarerɨ

(Mak 7:24-30)

21 Sisas

ai ranühɨnda botɨfi haya Tair Saidon ŋgoafɨ anambafe hɨfɨ ranɨkɨmɨ mahüfu. 22 Nɨmorehɨ mamɨ Kenanɨhündɨ ai ranɨ hɨfɨhü nɨmarɨ hayamboyo Sisas sowana sɨnɨ puküna hoafɨyondowohü yahoya, “Adükarɨ, Defitɨndɨ Ahuirɨ, se wambo hɨpoamborowandɨrɨ. Wandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨndɨ fiambe moaruwai nendɨ ranai nɨmarɨndo hayamboane asu ahambo fi ra moaruwai mamɨkararandɨ,” mehondo. 23 Ŋga asu Sisas ai nɨmorehɨ ranahambo moai hoafɨ akɨdou-amboanɨ kareandɨ. Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨyomondo hoaŋgomondühɨ yahomoya, “Se nɨmorehɨ ranahambo koarɨhawanda mbɨho! Ai sɨhefɨmbo süŋgu süŋguramunɨ hoaŋgohane ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨmboso papara hoaŋgo,” mehomondamboyu. 24 Asu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “God ai wambo Israer nindou sipsip nahurai ranaheimbo sowanamboyu yaŋgɨrɨyu farɨhefendürɨmbo koamarɨhendɨrɨ.” 25 Ŋga asu nɨmorehɨ-mayo ranai sɨnɨ Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ peyo nɨmarɨ hoafɨyowohü yahoya, “Adükarɨ, awi se wambo farɨhawandɨrɨ,” meho. 26 Asu Sisas ai ahambo hoafɨyuhü yahuya, “Awi nɨmorɨ akɨdɨbou-yafemayo sesɨ ra semɨndɨ hefe yaforɨmbo pife ana, aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ,” mehu. 27 Asu nɨmorehɨ ranai hoafɨyondowohü yahoya, “Adükarɨ, ranana anɨhondanesɨ. Ŋga asu yaforɨ ranai-amboanɨ sesɨ fu ra fondɨ wamɨnɨndɨ ahandɨ afɨndandɨ-mayo ra peyoanɨ sesowohane,” mehoamboyu. 28 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Nɨmorehɨ, sɨhafɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra adükarɨ hamɨndane. Nɨnemoatükunɨ ro sɨhambo refembo se hohoanɨmoayafɨ ranana sɨhambo randɨheanɨnɨmboyahɨ,” mehundo. Ranɨyo hoafɨ nɨŋgoambe ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ-mayo ranai aboedɨmayo.  













29 Ranɨyu

Sisas ai nindou afɨndɨ aboedɨmarearü

asu Sisas ai ranɨhünda botɨfi haya Gariri kurɨhoe-mayo ranɨkɨmɨ mahu. Ai hu haya hɨfɨ wafu-mayo ranɨwamɨ farɨfi hafu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 15​, ​16  56

mamaru. 30 Ranɨyei nindou afɨndɨ hamɨndɨ ranai nindou tɨŋarɨ moaruwaimbɨ, hɨmboatɨharɨ, nɨmarɨ tɨtɨrɨnambo yaŋgɨrɨ hahabudimbɨ, hoafɨ-koate, asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ mamɨkarambo aŋgünümbɨ ra muŋgu aheimbo sahümündihündürɨ Sisas sowana mahei. Ai hei Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ hɨnɨŋgɨmarɨhindüramboyu asu ai aheimbo aboedɨmarearü. 31 Asu nindou afɨndɨ hamɨndɨ ranai mahepünɨmehindɨ hoafɨkoatemayei ranai wataporɨyei, nɨmarɨ yaŋgɨrɨ nɨmareimbɨ ai aboedɨyei, tɨŋarɨ moaruwaimbɨ ai hahabodei, hɨmboatɨharɨ ai hɨmboarɨyei raraomarɨhünda horɨhi hehi. Ranɨyei asu ai Israerɨyei God ranahambo Adükarani sei hoafɨmehündo.  



Sisas ai 4,000 nindoumbo sesɨ masagadürɨ

(Mak 8:1-10)

32  Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo mborai yahupurɨ hürühepurɨ haya hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro nindou ndanaheimbo hɨpoamboarɨharü sapo ai ndanühɨ ro babɨdɨ ŋgɨmɨ si nɨmareimbo asu sesɨ-koatemayei-ambo ai sesɨmbomayo ra. Ro aheimbo sesɨ segodürɨkoate koarɨhefendürɨmbo ana moeisahɨ. Asu ai ŋgoafɨna ŋgeihünda nafɨnɨ hɨmboawurɨndeimboyei samboanahɨ,” mehuamboemo. 33 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ai düdururühɨ yahomoya, “Asu sɨhɨrɨ dagüda sesɨ afɨndɨ yahurai ndare nɨnɨ kɨkefoefe-koateyowohü nda ndahumɨndefɨ hohu nindou afɨndɨ ranheimbo sesɨ ra mandahundüra?” mehomondamboyu. 34 Sisas ai düdureapurühɨ yahuya, “Se bret ra nüŋgunɨmbɨyo sowandümomboemoa?” mehupuramboemo. Asu ai sɨmborɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Bret 7 anemo asu kinɨ akɨdɨmondou-anemo,” mehomondamboyu. 35 Ranɨyu asu Sisas ai nindou afɨndɨ ranaheimbo hɨfɨnɨ nɨnouyei mehundüra asu ai mamarei. 36 Sisas ai bret 7-yomo asu kinɨ akɨdɨbou-memo ranɨyomo ra semündü haya, Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura, hɨfɨtɨre ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo masagapura asu ai nindou afɨndɨ-mayei ranaheimbo yimbumarundürɨ. 37 Nindou ai sesɨ ra sahüsi nafɨrɨhümündihɨyei asu sesɨ wambürɨ 7 ranai bode meŋgorowa ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai fufumaründɨmo. 38 Nindou ai sesɨ masahüsi ra nɨmorehɨ nɨmorɨ akɨdɨbou kameihɨ tapuikoate nindowenihɨ yaŋgɨrɨ ana 4,000 nindouyomo. 39 Ranɨyu refi mbura Sisas ai nindou ranaheimbo koakorɨhendürɨ haya asu ai botambe farɨfi haya Magadan hɨfɨna mahüfu.  













Hepünɨfeimbɨ moatükunɨ sünambeahɨndɨ hoeifembo hoafɨmemo

16

1   Farisi

(Mak 8:11-13; Ruk 12:54-56)

asu Sadyusi nindou ai Sisasɨmbo refi hoeifimbo yahomo houmbo ahambo-so tükümefundɨ. Ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ sünambeahɨndɨ ŋgɨnɨndɨ rarowanda hoeindɨhu yahomo houmbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 57

Matyu 16

hoafɨmemondo. 2 Ŋga asu Sisas ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Hüfɨhamɨndɨ ai hürɨmɨndɨhɨ sünü hamburɨ aboedɨ kakɨrandanɨ se yaru hoafɨyomondühɨya, ‘Hapoana ŋgɨrɨ hoendo, ŋga yahɨmo aboedɨ nɨŋgomboe,’ yahomondühanemo. 3 Asu siambeahɨ se yaru hoafɨyomondühɨya, ‘Hapoana hoewerɨndɨmboe, ŋga hoenɨmbaŋɨyowohü asu sünü aŋüsahayo,’ yahomondühanemo. Yɨnɨ, se ana sünambe nɨne-moatükunɨ tükefeyo ranahambo ndoru hoerundühɨmboya, ‘Ranɨ-moatükunɨ ra randɨfemboe,’ yahomondühanemosɨ. Ŋga asu se ana nɨne-moatükunɨyo hapondanambe tüküfemboayo ranahambo moai ndoru fɨfɨrundɨ. 4 Moaruwai hamɨndɨ hondü nindou anei hapondanambe anɨboadei! Godɨmbo hohoanɨmo-koateyeimbɨ nindou ra ro hepünɨfeimbɨ moatükunɨ nafuimbo düduyahindɨrühɨyei, ŋga ro ŋgɨrɨ sɨheimbo ranɨ-moatükunɨ ra nafuindahandürɨ. Ranɨ-moatükunɨ ana ndearamboyo sɨheimbo horombo Sona ai nafuiyundürɨ masagadürɨ ranɨ yaŋgɨrɨ hoeindɨhimboyei,” mehupurɨ. Ranɨyu asu ai ahamumbo yare hɨnɨŋgɨrepurɨ haya ndamefiyu.  





Farisi asu Sadyusi nindouyomondɨ fufudɨgoyorandeimbɨ moatükunɨ yis ranahandɨ kafoefe hoafɨ

(Mak 8:14-21)

5  Sisasɨmbo

süŋgururü-rundeimbɨ ai Gariri kurɨhoe ra barɨhoemo gogoanɨnɨ mahomo, asu ai moai bret sowandümo, ŋga mɨtanɨmarundümo. 6 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Farisi asu Sadyusi nindou-yomondɨ fufudɨgoyo-randeimbɨ moatükunɨ yis ranahambo awi se hɨbadümbo,” mehu. 7 Ranɨyomo asu ai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ai ra-mehu awi sapo sɨhɨrɨ bret semɨndɨ sɨfokoate-mayefɨ ranɨmboyumunɨ yare hoafɨmemunɨ,” mehomo. 8 Sisas ai nɨne-moatükunɨ hoafɨ ai wataporɨ mboarundɨ ranahambo fɨfɨreapurɨ. Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se sɨhamundɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra akɨdou safane! Se ra nɨmboe sɨhamundɨhoarɨ wataporɨmboarundɨ bret semɨndɨ-koateayefɨ yahomo houmbo rana? 9 Awi se fɨfɨrundai? Sapo ro hondahüfeimbɨ bret hɨfɨtɨrɨhe heheya 5,000 nindoumbo yimbumarɨheandɨ ra se hohoanɨmoyomondai? Asu nüŋgunümbɨ wambürɨyo se wambürɨhɨru manindunda? 10 Asu bret 7 ranɨyo 4,000 nindoumbo hɨfɨtɨrɨhe maseheandambo asu se wambürɨ 7 wambürɨhɨru manindundɨ ra fɨfɨrundai? 11 Awi se ra nɨnüŋguyafumboyomo fɨfɨrɨfe-koateayomo rana? Ro ana moai sɨhamumbo bretɨmbo wataporɨmborɨhapurɨ, ŋga wanɨ. Ro ana Farisi asu Sadyusi nindou-yomondɨ fufudɨgoyoweimbɨ moatükunɨ yis ranahamboyahɨ awi hɨbadümbo masahɨ,” mehu. 12 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranai ŋgusüfo masowandümo Sisas ai fufudɨgoyo-randeimbɨ moatükunɨ yis bretambe pefe arandɨ ranahambo  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 16  58

se hɨbadümbo yahumboyupoanɨ, ŋga Farisi Sadyusi nindou-yomondɨ yamundɨfe hoafɨ hohoanɨmo ranahamboyu hoafɨ mayu. Pita ai Sisasɨmbo Kraisani mehu 13  Sisas

(Mak 8:27-30; Ruk 9:18-21)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ Sisaria Firipai hɨfɨna homondühɨyomo asu ranɨ-sɨmboanɨ ai ranahamumbo düdufi hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ai Nindou Hondü ranahambo düdi sei hoafɨyeihɨyeia?” mehupuramboemo. 14 Asu ai sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Bɨdɨfɨrɨ ai seiya ‘Son sapo nindou hundürarürandeimbɨmbeyu,’ asu bɨdɨfɨrɨ ai ‘Seremaiambeyu’ asu ‘Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ mamɨmbeyu’ asei,” mehomo. 15 Ranɨyu asu Sisas ai düdureapurühɨ yahuya, “Asu sɨhamundɨhoarɨ ro nindou dɨdɨyahɨ se nüŋguru hohoanɨmoyomondühɨyomoa?” mehupuramboemo. 16 Asu Saimon Pita ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Seanafɨ Kraisayafɨ. e Seana God sapo yaŋgɨrɨ koadürümbo nüŋgumbü-mayu ranahandɨ Nɨmor-anafɨ,” mehundo-amboyu. 17 Asu sɨmborɨ Sisas ai hoafɨyuhü yahuya, “Saimon, Sonɨndɨ nɨmorɨ, se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndafɨ! Ranɨ hoafɨ ra moai nindou hɨfɨ ndanühünda ranahandɨ-mayo tüküfenɨnɨ, ŋga moanɨ wandɨ Ape sünambe amaru ahandɨhoarɨ sɨhambo masaganɨnɨ. 18 Ŋga sɨhambo ro hoafehanɨnɨ nda, se Pita-anafɨ. (Ndürɨ Pita ana Grik hoafɨnambo nɨmoei yɨtɨfo ane). Asu nɨmoei yɨtɨfo ranɨwamɨ anɨmbo ro wandɨ nendɨ gugurɨndɨhearümboyahɨ. Rananɨmbo asu ŋgɨrɨ yɨfɨmbo ŋgɨnɨndɨ amboanɨ wandɨ nendɨ ranaheimbo hɨfɨnambondeandɨ. 19 Rananɨmbo asu ro sɨhambo God ŋgɨnɨndɨ sünambe hɨfandarandɨ ranahandɨ yipurɨ ki ndahanɨnɨmboyahɨ. Nɨne-moatükunɨ hɨfɨ ndanühɨ se pararowandɨ ranana asu God ai-amboanɨ sünambe pandeambui. Asu nɨne-moatükunɨ hɨfɨ ndanühɨ se tirɨhoefɨ asɨhoefɨ ana, asu God ai-amboanɨ sünambe tindɨhai dɨgembui,” mehundo. 20 Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo nindou amurambo yowanɨ Krais ani yahopoanɨ yahu haya hoafɨmepurɨ. Sisas ai ro yɨfɨnda mbundɨha botɨndaheamboyahɨ yahu haya hoafɨmayu ranɨmbo.  













Sisas ai yɨfɨndümbui mehu

21 Mamɨ

(Mak 8:31–9:1; Ruk 9:22-27)

ranɨ-sɨmboanɨ Sisas ai piyu haya ahambo süŋgururürundeimbɨmbo nafuimefoepurɨ ai Serusarem ŋgoafɨnambo mbühuwamboane. Ndanühündambo bogorɨ nindou, bogorɨ Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ nindou asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨe  16:16 Ndürɨ Krais ranana nindou God ai nindoumbo aboedambo-fendürambo adükarɨ bogorɨmbofembohünda kamafoarirɨ ani.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 59

Matyu 16​, ​17

yomondɨ-mayo afɨndɨ tɨŋɨrɨfo tüküfendombomayo ranahambo hoafɨmayu. Ai yare nafuiyupurɨ hoafɨyuhü yahuya, “Nindou ranai wambo hɨfokoandu ndɨrɨmboemosɨ, ŋga asu ŋgɨmɨ si süŋgunambo asükainda ro yaŋgɨrɨ botɨndaheamboyahɨ,” mehupurɨ. 22 Ranɨyu asu Pita ai ahambo ŋgorükɨmɨ serümündü hu hɨnɨŋgɨrirɨ haya ŋgɨnɨndɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, ranɨ-moatükunɨ ra se yowanɨ sɨhambo yahurai tükündɨfenɨnɨmboe, ŋga yowanɨ,” mehunduamboyu. 23 Asu Sisas ai hɨhɨrɨfi nüŋgumbo Pitambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Satan, se wambo-sowahɨndɨ andai ragu biyafo! Awi se wambo nafɨ gürarowandɨrɨ. Awi se sɨhafɨ hohoanɨmoayafɨ ranana Godɨndɨ-mayo sowandɨfɨmbo-yafɨpoanɨ, ŋga ranana hɨfɨnɨndɨ nindou-yafe-mayo masowandɨfɨ,” mehundo. Ai muŋguambo ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ai wandɨ süŋgu hombo hohoanɨmondeihɨ ana, asu ai ahei hohoanɨmo ra hɨfɨnambondɨhi hehi nɨmɨ keimbɨ karɨhendɨfeimbɨ fihɨ yɨfɨmbo noundahi hehi muŋguambo si aho ra wambo süŋgumbɨrɨhindɨramboane.” 24 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Nindou düdi ai wandɨ süŋgu hombo hohoanɨmoayu ana, ai moanɨ ahandɨ fimbo hɨfɨnambonde haya nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨ yɨfɨmbo nounde wambo süŋgundandɨrɨ. 25 Nindou düdi ai ahandɨ fi ranahambo aboedambofembohünda ahandɨhoarɨ kɨkɨharamündu ana, asu ahandɨ fi yaŋgɨrɨ nɨŋgombo awandhoemboe. Ŋga asu nindou düdi ai wambohünda ahandɨ fi ra moanɨ yare hohoanɨmo-koate hɨnɨŋgɨreandɨ ana, asu ai süŋgunambo ahandɨ fi yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra gedühɨ nɨŋgomboe. 26 Asu nindou düdi ai hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ muŋguambo ra semündü hɨfanda huhü asu ahandɨ fi nɨŋgo awandɨhoeihɨ ranana ahandɨ muŋgu moatükunɨ nüŋgunde nindou ranahambo mafandɨhera? I ra wanɨ! Nindou mamɨ ai nɨnɨ-moatükunɨnambo sɨsemandendɨ ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra hɨhɨrɨfe semɨndɨmbohünda? 27 Nindou Hondü ai ahandɨ Afɨndandɨ hɨmboamupuimborandeimbɨ moatükunɨ ranɨ mbusümo ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-memo ranɨ-babɨdɨmbo ndeara akɨmɨ kosɨmbo yaŋgɨrani. Ra-sɨmboanɨ asu ai kusühɨ nindou dɨdɨyei nɨne ratüpurɨ ramarɨhindɨ ranɨ sɨmogodühɨ takɨnɨ dagadürümbui. 28 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ nda, nindou ndanühɨ anɨboadei nda bɨdɨfɨrɨ ai ŋgɨrɨ yɨfɨndei, ŋga nɨboadeimbo Nindou Hondü ranai bogorɨ nindoumbondüfi akusu ra hoeindɨhorɨmboyei,” mehupurɨ.  













17

Sisasɨndɨ fi ra ranɨpoanɨmbo hɨmbomayo 1   Refe

(Mak 9:2-13; Ruk 9:28-36)

haya 6 si ranai howane, asu ranambe Sisas ai Pita, asu Sems Son apodoho ranahamumbo sepurümündɨ haya hɨfɨ wafu nɨmoamo hamɨndɨ-mayo ranɨwamɨ moanɨ ahamund-amboanɨ mahafomo. 2 Asu ai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 17  60

hɨmboyomondane ahamundɨ hɨmboahü Sisas ai moanɨ ranɨ-poanɨmbo fi tükümefendo. Ranɨyo asu ahandɨ ŋgusümboarɨ ranai hüfɨhamɨndɨ nahurai sɨsɨŋarambo randühɨyo asu hoearɨ magüdeandɨ ranai si nahurai kɨfohɨ hamɨndɨ tükümefeyo. 3 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ŋgɨmɨ-memo ranai Moses Eraisa ai Sisas babɨdɨmbo wataporɨmemonda hoeimarüpurɨ. 4 Ranɨyu asu Pita ai ranɨmbo Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, awi aboedɨ safanefɨ sɨhɨrɨ ndanühɨ sühifɨ anɨmboefɨ! Se refembo hohoanɨmoayafɨ ana, awi ro dago ŋgɨmɨ hüründɨhapurɨmboyahɨ, sɨhambo mamɨ, Mosesɨmbo mamɨ, asu Eraisambo mamɨ,” mehundo. 5 Ranɨyo asu Pita ai hoafɨyuhü nüŋgu ane kɨfohɨ sɨsɨŋarambo-randeimbɨ mburüŋgai ranai ahamumbo gabudɨmafoareapurɨ asu hoafɨ mamɨ ranai mburüŋgaiambeahɨndɨ tüküfihɨ hoafɨyowohü yahoya, “Nindou ndanana wandɨ nɨmorɨ hondü ro ahambo ŋgusüfo parɨhineimbani. Ro ahambo siaoyamboanahɨ, ŋga ahambo hɨmborɨndɨmondo,” meho. 6 Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo yɨhɨmboyomondühɨ hɨfɨnɨ hɨfambe mbɨro pütapɨmemo. 7 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo-so sünɨ sündiapurühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Boteyafu. Se yɨhɨmbondɨmboemo,” mehupuramboemo. 8 Ranɨyomo asu ai mbɨro faründümo hɨmboyomondane moai dɨdɨ ai ranühɨ nüŋgu, ŋga Sisas ai yaŋgɨrɨ manüŋgu. 9 Ranɨyomo asu hɨfɨ wafu-mayo ranɨwamɨnɨndɨ hɨfɨna hanɨmondühɨ nafɨnɨ Sisas ai ahamumbo yowanɨ hoafɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Yowanɨ se nindou amurambo hoafɨndɨmboemo sapo nɨne-moatükunɨ tükümefeyoa hoeimarundɨ ranahambo. Ŋga ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ rande yagodɨ ŋgombo Nindou Hondü ranai yɨfɨhündɨ botɨfiyu-ambe tükümbɨfeyo-wamboane,” mehupurɨ. 10 Ranɨyomo asu ai sɨmborɨ ahambo düduyafundowohü yahomoya, “Asu nɨmboe ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨya Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Eraisa boatei tükümbɨfiyu-wamboane mehomoa?” mehomondamboyu. 11 Asu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Yɨnɨ, anɨhondane Eraisa ai boatei tüküfi muŋguambo moatükunɨ ra ai nafɨyɨmɨndɨ sɨhefemboani. 12 Ŋga asu ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, Eraisa ai ndeara tüküfimboani, ŋga asu nindou ai moai ahambo ndorɨhorɨ fɨfɨrɨhorɨ. Ŋga asu ai moanɨ ahambo ai hohoanɨmoayei ranɨ-süŋgurɨhorɨ mamɨkarɨ moatükunɨ raraoarɨhorɨ hei. Mamɨ ranɨ-süŋgumbo anɨmbo Nindou Hondü ranahambo amboanɨ randɨhorɨ moaruwaimbo-ndɨhorɨmboyei,” mehu. 13 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo ai Son sapo hundürüra-randeimbɨ-mayu ranahamboani wataporɨmboaramunɨ mehomo.  





















Sisas ai moaruwai nendɨ nɨmorɨ akɨdoundɨ fiambeahɨndɨ hemafoareandɨ 14  Asu

(Mak 9:14-29; Ruk 9:37-42)

ai nindou afɨndɨ meŋgoro ranaheimbo sowana homo tüküyafundane, nindou mamɨ ai Sisasɨmbo-so tüküfi hu yirɨ yimbu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 61

Matyu 17

pusɨreandühɨ hoafɨyundühɨ yahuya, 15 “Adükarɨ, awi se wandɨ nɨmorɨ ranahambo hɨpoamborɨworɨ! Ai ana wunünümboyu randühɨ ranani asu ahandɨ fi moaruwai tüküfihɨ hɨmboawuwure piyu arandɨ asu ai afɨndɨmbo haiambe pɨyu asu hɨmonɨ pɨyu arandɨ. 16 Ro sɨhafɨ süŋgurunɨnɨ-rundeimbɨ-memo ranahamumbo-so sahümɨndɨ mahahɨ, ŋga asu ai ŋgɨrɨ ahambo aboedɨndüwurɨ,” mehundo-amboyu. 17 Ranɨyu asu Sisas ai nüŋgumbo hoafɨyuhü yahuya, “Awi nindou se ana anɨhondümbofe hohoanɨmo-koateayei hehi hohoanɨmo ndofe kife-koate nindou-anei. Nüŋgunɨmbɨmbo ro se babɨdɨmbo manɨmboahɨ rana? Nüŋgunɨmbɨmbo ro ra awi hɨpoambomandɨheandüra? Ndühɨ se nɨmorɨ ra wambo sowana sahorɨmɨndei sühüsi,” mehundürɨ. 18 Ranɨyu asu Sisas ai moaruwai nendɨ nɨmorɨmayu ranahandɨ fiambe mamaro ranahambo andai ragu hafɨ mehundoa asu ai nɨmorɨndɨ fiambeahɨndɨ kosɨfoai haya ragu mahoa, asu mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ nɨmorɨ ranai aboedɨmayu. 19 Ranɨyomo asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahambo-so ai yaŋgɨrɨ tüküyafu düduyafu hoafɨyomondowohü yahomoya, “Nɨmboe asu ro moaruwai nendɨ ranahambo raguanambofe-koatemayefa?” mehomondamboyu. 20-21 Ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmboe sapo se ranɨ-moatükunɨ refe ranahambo anɨhondümbofe akɨdou yaŋgɨrɨmemo ranɨmbohünda se ŋgɨrɨndɨmo. Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ nda, sɨhamundɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranai akɨdou hambomo hoarɨ yahurai-ayopurɨ ana, asu se nɨŋgomombo hɨfɨ wafu ndanahambo ndühünda fɨrɨhoefɨ hawa gogu ranühɨ hafɨ nɨmarɨfɨ ehomo ana, ra ai ŋgomboe. Asu se nɨne-moatükunɨ refembo ra ŋgɨrɨ sɨhamumbo tɨŋɨndapurɨ, ŋga se moanɨ raranɨ-moatükunɨ ra randumboemo!” mehu.  











Sisas ai asükaiyu sapo ai yɨfɨmboayu ranahambo wataporɨmbomarandɨ 22-23  Sisasɨmbo

(Mak 9:30-32; Ruk 9:43-45)

süŋgururü-rundeimbɨ ai-babɨdɨ Gariri hɨfambe gugurɨyafu mburümbo ai hoafɨyuhü yahuya, “Nindou Hondü ra ndeara nindou ranahamundɨ warühɨfembo yaŋgɨrani, ŋga ahambo hɨfokoandüwurɨmboemo. Ŋga asu ai randɨfi haya süŋgunambo ŋgɨmɨ si yagudɨ mbunda yaŋgɨrɨ botɨndüfimbui,” mehupuramboemo. Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai afɨndɨ hohoanɨmomemo. 24  Sisas

Sisas ai Godɨndɨ worɨ ranahambohünda kakɨ masɨhendɨ

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Kaperneam ŋgoafɨhü tüküyafundane, Godɨndɨ worɨmbohünda nindou takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ ai Pitambo-so tüküyafu düduwurühɨ yahomoya, “Sɨhafɨ yamunde-randeimbɨ nindou ranai Godɨndɨ worɨmbo takis kakɨ ra sɨhendai?” mehomondoamboyu. 25 Asu Pita ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Yɨnɨ, ai sɨhendɨsɨ,” mehu. Asu Pita ai worambe tükümefiyua,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 17​, ​18  62

Sisas ai ranɨ hoafɨ boatei düdufihɨ yahuya, “Saimon, se sɨhafɨ hohoanɨmo ra nüŋgu-nahuraiyo-a? Hɨfɨ ndanühündambo bogorɨ nindou ra dadɨmayoyo mamɨkarambo takis ra sowandümo arunda? Ai ra nindou mamɨ ranɨ sɨrɨmayei ranahei-mayoyo asu nindou amurɨyei-mayoyo sowandümo arundɨ?” mehuamboyu. 26 Asu Pita ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou amurɨyei-mayo,” mehuamboyu. Ranɨyu asu Sisas ai asükaiyu hoafɨyuhü yahuya, “Refe anasɨ, nindou mamɨ ranɨ sɨrɨ ranai kakɨ ra sɨhefepoanɨsɨ, ŋga moanɨmboane. 27 Ŋga asu sɨhɨrɨ takisɨmbo kakɨ sɨhefe-koateayefɨ ana, sɨhefɨmbo yɨboaruko-ndɨhimunɨmboyei. Ŋga se ŋgafɨ Gariri hoe ranambe batüründandanɨ kinɨ weaŋgurühɨ hürarɨhoefɨ ranahandɨ yahamo hɨmbondafanɨ kakɨ ŋgüsarɨmboe. Ranana waŋgei Godɨndɨ worɨ ranahambo kakɨ sɨhefembohünda ndearane. Rananɨmbo ndowandɨfɨ hawa ahamumbo dabapurɨ sɨhehɨ takisɨmbo sɨhefembohünda,” mehu.  



18

Nindou düdi God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe adükarɨ hamɨndɨ hondayu 1   Mamɨ

(Mak 9:33-37; Ruk 9:46-48)

ranɨ-sɨmboanɨ ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranai Sisasɨmbo-so tüküyafu düduyafu hoafɨyomondowohü yahomoya, “Nindou düdi God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe adükarɨ hamɨndɨ hondayua?” mehomondamboyu. 2-3 Ranɨyu asu Sisas ai nɨmorɨ akɨdou serümündü ahamundɨ mbusümo hɨnɨŋgɨrirɨ haya hoafɨyuhü yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ nda. Se hɨhɨrɨfe nɨmorɨ akɨdou ndahurai tüküfekoateayomo ana, asu se ŋgɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe keboundɨ. 4 Nindou düdi ai moanɨ ahandɨ fi hɨfɨnamboreandühɨ nɨmorɨ akɨdou ndahuraiayu ana, nindou ranai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe adükarɨ hamɨndɨ hondü tükündüfimbui. 5 Nindou düdi ai wambohünda nɨmorɨ ndahuraimbo amboanɨ hohoanɨmoayundürɨ ana, asu ai wambo amboanɨ hohoanɨmoyundɨrühani,” mehu.  





Moaruwai hohoanɨmo ana nindouyafe nɨŋgo hohoanɨmo ranahambo moaruwaimboreandühane 6  Ŋga

(Mak 9:42-48; Ruk 17:1-2)

asu nindou düdi ai nɨmorɨ akɨdɨbou mamɨ ndahurai wambo anɨhondümboareandɨrɨ ranahambo randeandanɨ nɨmorɨ ranai moaruwai hohoanɨmo süŋguareandɨ ana, awi nindou ranahambo nɨmoei hondü ra kife mburumbo ahandɨ amɨndasümoambe foefendo hefe sɨrɨwara hohoeambe safoefimbo ra aboedane. 7 Hɨfɨ ndanühɨ moaruwai moatükunɨ afɨndɨ rareandanɨ nindou moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ. Anɨhondane hohoanɨmo ra tükündɨfe gedühɨ yagodomboesɨ, ŋga hɨpoanɨmboembou 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 63

Matyu 18

anei nindou ranai rarɨhindanɨ moaruwai hohoanɨmo ra tüküfe arandɨ. 8 Sɨhafɨ warɨ, yirɨ ranai randeandanɨ se moaruwai hohoanɨmoayafɨ ana, kandandɨfɨ ragu pütindafoandɨ! Aboedane se warɨ mamümbɨyo asu yirɨ mamümbɨyo hefe yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgoweimbɨ semɨndɨ ra. Ŋga asu yirɨ yɨboboyopɨrɨ, warɨ yɨboboyopɨrɨ hefe sapo hai koadürümbo koadürümbo horoweimbɨ-mayo ranambe sɨhambo pifenɨnɨ ana, moaruwai-ane. 9 Asu sɨhafɨ hɨmboarɨ ranai randeandanɨ se moaruwai hohoanɨmoayafɨ ana, hündandɨfɨ ragu pütindafoandɨ! Se hɨmboarɨ mamümbɨyo hefe yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo ra aboedane. Ŋga asu hɨmboarɨ yɨboboyopɨrɨ hefe sapo haiambe sɨhambo pifenɨnɨ ana, moaruwai-ane.  



Sipsip mamɨ mafarɨhoayo kafoefe hoafɨ

(Ruk 15:3-7)

10  Se

hɨbadümbo sapo akɨdɨbou ndahurai ranheimbo ŋgɨrɨ moanane yahomondühɨ hɨnɨŋgɨndundürɨ. Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, ahei sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ana muŋguambo si ra wandɨ Ape sünambe amaru ranahandɨ ŋgusümboarɨ hoeirüwurɨ rundühanemo. [11 Ŋga Nindou Hondü ana sapo dɨdɨyei ai awarɨhehindeimbɨ-mayei aheimbo aboedambofendürɨmboyu tükümefiyu.] 12 “Se nüŋguru hohoanɨmoyomo-ndühɨyomoa? Nindou mamɨ ai ahandɨ 100 sipsip moaŋgui fandandeimbɨhündɨ asu mamɨ ai afarɨhoayo ra nüŋgumandɨfia? Ai amurɨ 99 ranaheimbo rande hɨnɨŋgɨndeiaranɨ wafuwamɨ wohɨ dagüdi wakɨndɨhindanɨ anɨmbo asu ai ŋgorü mafarɨhoayo ranahambo kokonda wakɨndeambui. 13 Ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, nindou ranai sipsip mafarɨhoayo-mayo ra kokora hoeiareandɨ ana, ai ahandɨ sipsip ranahambo moanɨ afɨndɨ hamɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndümbui ŋga, asu ŋgɨrɨ amurɨ farɨhefe-koate burɨmayei ranaheimbo yahurai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndu. 14 Mare yahurai ane sɨhamundɨ Ape sünambe amaru ai-amboanɨ akɨdɨmondou ndahurai ranaheimbo hohoanɨmoayu refe farɨhefepoanɨ yahu haya.”  







15  “Asu

Sɨhafɨ wandafɨ ai sɨhambo moaruwai hohoanɨmonduanɨ nüŋgumandowora

sɨhafɨ wandafɨ ranai sɨhambo moaruwai hohoanɨmonduanɨ ana, asu se ŋgafɨ ahambo-so tükündafo sapo nɨne-moatükunɨ ai hüti sɨhambo ramareandɨ ra nafuindafɨndo. Asu ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ dɨbo sɨhafandamboanɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo randɨneandɨ sɨhafandɨ mbusümo. Ai sɨhafɨ hoafɨ ra hɨmborayunɨnɨ ana, asu se sɨhafɨ wandafɨ ranahambo aboedambo ŋgunindɨmboro sowarɨndɨfɨmbo-anafɨ. 16 Ŋga asu nindou ranai sɨhafɨ hoafɨ ra hɨmborɨ-koatenduanɨ ana,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 18  64

asu se nindou mamɨnduanɨ, yimbundafandanɨ yahurai ndowapɨndɨfɨ hawa ŋgafɨ. Rananɨmbo asu ai sapo nɨne-moatükunɨ tükümefeyo ranahambo anɨhondane mbɨseimboyei. 17 Asu nindou ranai ahei hoafɨ hɨmborɨ-koatenduanɨ Kraisɨndɨ nendɨ-mayei muŋguambo fandɨhindanɨ ranaheimbo ranɨ-moatükunɨ ranahambo hoafɨndafɨndürɨ. Bɨdɨfɨranɨ nindou ranai ahei hoafɨ ra hɨmborɨ-koate hɨmbosɨhɨmo-ndɨhoayuanɨ ana, ranahambo randɨhi hohoanɨmondeihɨya nindou ranai Godɨmbo anɨhondümbofe-koate nindou asu nindou takis kakɨ semündü-randeimbɨ nahurai-ani, mbɨsei-amboane,” mehu. 18 “Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafayahɨ nda. Nɨnemoatükunɨ hɨfɨ ndanühɨ se kɨkɨharündümo ranana asu God ai-amboanɨ sünambe kɨkɨhɨndamündɨmbui. Asu nɨne-moatükunɨ se hɨfɨ ndanühɨ moanɨ raru hɨnɨŋgarundɨ ranana asu God ai-amboanɨ sünambe moanɨ hɨnɨŋgɨndeambui. 19 Awi asükai sɨhamumbo hoafehapurɨ nda. Nɨnɨ-sɨmboanɨyo nindou yimbu se hɨfɨ ndanühɨ nɨmbafanɨmbo nɨnɨmoatükunɨmboyo se refemboane safanɨ hena ranahambo Godɨmbo dɨdɨbafefɨneandɨ ana, ranɨ-moatükunɨ ra wandɨ Ape sünambe amaru ranahandɨ warɨ süŋgu sɨhafanɨmbo tükündɨfepɨrɨmboe. 20 Ŋga nindou yimbu-yafe, ŋgɨmɨyei ranai wandɨ ndürɨnambo mamühɨyahindanɨ ana, ro ranühɨ ahei mbusümo nɨmboambo-anahɨ,” mehu.  







21 Ranɨyu

Amboawi yaho hohoanɨmo

asu Pita ai Sisasɨmbo-so tüküfi düdufi hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, asu wandɨ wandafɨ ai moaruwai hohoanɨmondupündunda ŋguwanɨ wambo ra, asu ro nüŋgunümbɨmbo ahambo amboawi mbɨsa hɨnɨŋgɨmandɨhina? 7 ambefimbɨ ramandɨhinɨyo?” mehuamboyu. 22 Asu Sisas ai hoafɨyuhü yahuya, “Yowanɨ, 7ambe ramɨndeimbɨ asükai 7ambe ramɨndeimbɨ asükai 7ambe ramɨndeimbɨ aho ra. 23 Ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranai ndahurai-ane. Adükarɨ bogorɨ nindou mamɨ ai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou ranhamundɨ nɨnɨ-moatükunɨyo ahandɨmayo sowandümo marundɨ ra sɨmogodühɨ tümara hu. 24 Ai hapoadümbo kakɨ nindou ahandɨ-mayo masowandümo ra dɨdɨboadoreandühɨ nɨmaru-ane, nindou mamɨ ahandɨ-mayo ten mirian (10,000,000) kakɨ semündümbɨmayu ranahambo sowaründümo tükümefundɨ. 25 Ŋga asu nindou ranai moai kakɨ yahurai sɨhendɨ asükaiyo sɨmborɨ ahambo segodɨmbo. Ranɨmboyu asu bogorɨ nindoumayu ranai nindou ranahambo hoafɨyhüya, ‘Nindou ranahambo, ahandɨ aborüdɨ asu ahandɨ muŋgu moatükunɨ ra sahündürühɨ ranɨ fihɨndɨ kakɨ sɨmborɨ segodɨmbo mbɨsahümündi-amboane,’ mehu. 26 Ranɨyu asu nindou ranai bogorɨ nindoumayu ranahandɨ fikɨmɨ yimündɨho kare pusɨre nɨmarümbo hoafɨyuhüya, ‘Se awi wambo hɨpoamborowandɨrühɨ hɨmboarɨnambo yaŋgɨrɨ hɨfandandɨrɨ. Ŋga awi ro sɨhafɨ-mayo muŋguambo moatükunɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 65

Matyu 18​, ​19

masahamɨndɨhɨ ra sɨhambo asükainda ndahanɨnɨmboyahɨ!’ yahu hüti-hoafɨmayundo. 27 Ranɨyu asu bogorɨ nindoumayu ranai nindou ranahambo hɨpoamborirühɨ ahandɨ sɨmborɨ segodɨmbo-mayo ra hɨnɨŋgɨre haya asu moanɨ aboedɨ koamarɨheira mahu. 28 Ranɨyu asu ai nafɨnɨ huhündamboyu ahandɨ ŋgorü afɨndɨ mamɨ ratüpurɨyafanɨrɨnandeimbɨ ai kakɨ akɨdou sɨmborɨ ahambo segodɨmbo eŋgoro ranahambo hoeimarirɨ. Ranɨyu asu ai ahambo mburümündü haya amɨndasümohü fufure waramberamündühü hoafɨyuhü yahuya, ‘Se wandɨ-mayo ŋgɨmɨ kina sɨmborɨ süŋgu ra ndawandɨrɨ!’ mehu. 29 Ranɨyu asu ahandɨ ŋgorü afɨndɨmayu ranai ahandɨ fikɨmɨ yimɨndoho kare pusɨre nɨmarɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Se awi wambo hɨpoamborowandɨrühɨ hɨmboarɨnambo yaŋgɨrɨ hɨfandandɨrɨ, ŋga awi ro sɨhafɨ-mayo masahamɨndɨhɨ ra sɨmborɨ hɨhɨrɨndɨhe ndahanɨnɨmboyahɨ,’ mehundo. 30 Ŋga asu ŋgorü afɨndɨ ai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨ-koate refembo moei mehu. Ranɨyu asu ŋgorü afɨndambo serümündü hu karabusɨmarirɨ mamɨ ahandɨ kakɨ akɨdou ra dagadowanɨ anɨmbo hɨnɨŋgɨndirümbui. 31 Asu ratüpurɨyomo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ranahambo hoeiru houmbo ai ŋgɨnɨndɨ hoafɨmemo. Ranɨyomo asu ai bogorɨ nindoumayu ranahambo-so tüküyafu nɨne-moatükunɨ tükümefeyo ranahambo wataporɨmbomarundɨ. 32 Ranɨyu asu bogorɨ nindou ai ratüpurɨyu-randeimbɨmayu ranahambo mborai yahundo hühürirɨ hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Se ana nindou ratüpurɨyafɨ-randeimbɨ moaruwai hamɨndanafɨ. Se wambo düdumefoandɨ asu ro afɨndɨ kakɨ se wandɨ-mayo masowandɨfɨ ranahambo i amboawi saheheya moanɨ hɨnɨŋgɨmarɨheanɨnɨ. 33 Se sɨhafɨ mamɨ ratüpurɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ-mayu ranahambo hɨpoamboroworühɨ amboawi safɨndosɨ sapo ro sɨhambo ramarɨheanɨnɨ süŋgumbo,’ mehundo. 34 Ranɨyu asu bogorɨ nindoumayu ranai ahambo ŋgɨnɨndɨrürühɨ karabusambe asübusɨ semɨndɨmbo koamarɨheirɨ. Ai karabusambe nüŋgumbo-anɨmbo asu sɨmborɨ saimbo ra dagadombui,” Sisas ra-mehu. 35 Ranɨyu Sisas ai hoafɨ moendɨreandühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Moanɨ mamɨ yahurai safɨ wandɨ Ape sünambe amaru ranai nindou muŋguambo sɨhamumbo randeapurümbui se sɨhamundɨ ŋgusüfoambe sɨhamundɨ wandafɨ ranahambo amboawi yaho-koateayomo ana,” mehu.  

















19

Sisas ai nindowenihɨ nɨmorehɨ semɨndɨhündambo hɨnɨŋgɨfe ranɨmbo yamundɨmareandɨ

(Mak 10:1-12; Ruk 16:18)

1   Sisas ai ranɨ hoafɨ wataporɨmbomarandɨ ra moendɨre haya asu ai

Gariri hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨre haya Sudia hɨfɨna Sodan hoe ŋgorü goesürɨnɨ barɨhoei mahu. 2 Ranɨ-sɨmboanɨ nindou afɨndɨ safɨ ranai ahandɨ süŋgu maheia asu aheimbo ranühɨ aboedɨmarearü. 3 Ranɨyomo asu Farisi nindou  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 19  66

bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo-so tüküyafu ahambo refi hoeifimbo yahomo houmbo düdururühɨ yahomoya, “Nindou mamɨ ahandɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ ahandɨ nɨmorehɨ hɨnɨŋgɨfembo ehu ana, asu sɨhefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo waŋgeimandɨyo?” mehomondamboyu. 4 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Awi se moai Baiborambe hoeirundɨyo sapo hoafɨ ranai yare hoafɨyowohüya ‘Weaŋgurühɨ hondü Nafɨra-randeimbɨ ai nɨmorehɨ nindowenihɨ nafɨmarapɨrɨ,’ meho ra? 5 Sapo God ai yare hoafɨyuhü, ‘Ranɨmbohündambo anɨmbo nindou ahandɨ hondɨ afɨndambo hɨnɨŋgɨndeapɨrɨ haya ahandɨ nɨmorehɨ ranɨ dɨbo mamɨ tapeimbɨ nɨmbafeihɨ asu yimbu ai moanɨ mamɨ tükündafɨne nɨmboambo-yafe,’ mehu. 6 Asu ŋgɨrɨ ai yimbundafe, ŋga ai fi mamanafe. Sapo God ai mamambere hɨnɨŋgɨmareandɨ ra asu nindou ai yükürübɨfepoanɨ,” mehupurɨ. 7Ranɨyomo asu Farisi nindou ai Sisasɨmbo düdururühɨ yahomoya, “Nɨmboe asu nindowenihɨ ranai ahandɨ nɨmorehɨ ranahambo moei-yaho hɨnɨŋgɨfe ranahambo Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranambe yare hoafɨyohüya ‘Se sɨhafɨ nɨmorehɨ hɨnɨŋgarowandɨ ana, ahambo moei yahombo sürü pando dabado,’ ” mehomondamboyu. 8 Asu Sisas ai asükaiyu sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Se afɨndafɨndeimbanemo ranɨmboane asu Moses ai sɨhamundɨ nɨmorehɨ hɨnɨŋgɨfembo hohoanɨmo ranahambo moanɨ yare hɨmboana wamarapurɨ. Ŋga asu horombo hondü muŋgu-moatükunɨ God ai nafɨrandambe ana hohoanɨmo yahurai moai yaŋgoro. 9 Asu ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, nindou mamɨ ai ahandɨ nɨmorehɨ ra nindowenihɨ ŋgorü-dɨbo hoanepoanɨ, ŋga ai moanɨ hoaŋgɨre haya nɨmorehɨ ranahambo moei yahu hɨnɨŋgɨre haya, asu ai nɨmorehɨ ŋgorü asemündu ana, nindou ranai nɨmorehɨ semɨndɨ hohoanɨmomayo ra moaruwaimbo-reandühani.” 10 Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Asu nindowenihɨ nɨmorehühɨfembo hohoanɨmo yahurai rawefeyo ana, asu nindowenihɨ nɨmorehühɨfe-koate ra aboedane,” mehomondamboyu. 11 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ndanɨ hoafɨ nda muŋguambo nindou ranahamumbo hoafɨyowohüyopoanɨ, ŋga nindou sapo ahamumbo God ai ranɨ ŋgɨnɨndɨ masagapurɨ ranahamumboane hoafɨ ra. 12 Ŋga ranɨ-poanɨmbo hohoanɨmomboane nindou ai sapo nɨmorehɨ semɨndɨ-koate anɨŋgo ra. Nindou bɨdɨfɨrɨ ra nɨmboe sapo ai moanɨ yahurai nɨŋgombo boagɨrɨ ai masahüpurɨmɨndei, asu nindou bɨdɨfɨrɨ ra nɨmboe nindou ai ahamumbo moanɨ-poanɨmbo mbɨnüŋguwa seihehi tɨmoefɨ kamarɨhorɨ. Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai moanɨ God hɨfandarandɨ ranahambo hohoanɨmombo yaŋgɨrɨwambo ranɨmboane nɨmorehɨ semɨndɨkoateyomo arundɨ. Nindou düdi ndanɨ yamundɨfe hoafɨ ra semɨndɨmboayu ana, ai moanɨ mbɨsemündu-wamboane,” mehupurɨ.  

















Sisas ai nɨmoakɨdɨboumbo-hündambo dɨdɨbafɨmayu 13  Ranɨyei

(Mak 10:13-16; Ruk 18:15-17)

nindou ai Sisas sowana nɨmoakɨdɨbou ra fufurühmündihündürɨ tükümehindɨ, ai aheimbo ahandɨ warɨ nandearühɨ dɨdɨbafɨmbɨfindüra sei hehi. Ŋga asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 67

Matyu 19

memo ranai nindou ranaheimbo ŋgɨnɨndɨmarundürɨ. 14 Ŋga asu Sisas ai hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmoakɨdɨbou ra ndühɨ aheimbo hɨnɨŋgɨrɨhindüra wambo sowana mbɨsühüsi, ŋga ŋgɨrɨ güdüwurɨ. Ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nindou nɨmoakɨdɨbou ndahuraiyei-ane,” mehu. 15 Ranɨyu ai aheiwamɨ warɨ nandeandürɨ mbura asu ndamefiyu.  



Nindou hoarɨfɨ napo afɨndeimbɨ

(Mak 10:17-31; Ruk 18:18-30)

16  Nindou

mamɨ ai mamɨmbo Sisasɨmbo-so tükümefiyu. Ai ahambo düdufi hoafɨyundühɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, ro yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo ra semɨndɨmbo mbɨsambo asu nɨnɨ aboedɨ moatükunɨ ramandɨhea?” mehundo-amboyu. 17 Asu Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ra nɨmboe wambo nɨnɨ-moatükunɨ ai aboedayo ranahambo hoafɨyafühɨ düduwefoandɨr-a? Aboedɨ mamɨ-yaŋgɨrani moanɨ aboedayu. Se gedühɨ aboedɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmondafühɨ ana, se moanɨ sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmomayo muŋgu ranɨmbo kɨkɨhɨsafɨndandɨfɨ,” mehundo-amboyu. 18 Asu nindou-mayu ranai düdufinduhɨ yahuya, “Nɨne ahɨnümbɨ hoafɨ rana?” mehundo-amboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Se nindou hɨfokoefepoanɨ, se nɨmorehɨ sɨsɨhɨmopoanɨ, se hümbuhünɨpoanɨ, se nindou ŋgorümbo tɨkefehefe papɨ hoafɨpoanɨ, 19 se sɨhafɨ meapembo ndondondɨwapɨrühɨ ahafe hoafɨ hɨmborɨndafɨ, se sɨhafɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pandoworü sɨhafɨ fimbo ŋgusüfo pararowandɨ nou,” mehuamboyu. 20 Asu nindou hoarɨfɨmayu ranai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro muŋguambo ranɨ ahɨnümbɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨya süŋgurɨheambo-anahɨ. Asu ŋgorü nɨnɨ-moatükunɨ ramandɨhe-a?” mehundo-amboyu. 21 Asu Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Asu se moanɨ aboedɨ nindou hondü nɨŋgombo mbɨsafombo ana, se ŋgafɨ sɨhafɨ muŋgu-moatükunɨ masɨhoefɨ ra nindou ŋgorümbo fufundawandühɨ ranɨ-fihɨndɨ kakɨ ndowandɨfɨ mbunda, nindou moaruwai napokoatemayei ranaheimbo kakɨ ra dabadürɨ. Rananɨmbo asu se sünambe napo afɨndeimbɨ-ndamboyafɨ. Ŋga asu se mborai wandɨ süŋgu,” mehundo. 22 Ranɨyu asu nindou hoarɨfɨ-mayu ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya afɨndɨ hohoanɨmo kapeihɨ ndamefiyu sapo ahandɨ napo afɨndɨ ranɨmbo wambo. 23 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro nda sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, nindou napo afɨndeimbɨ ranai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo ana, awi tɨŋümbɨ safane. 24 Asükai ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, kemor, adükarɨ nɨnɨhondɨ hos nahurai, ranai ana hoearɨ kakɨmbo nür ambe akɨdou ranɨ nafɨ kefoefembo ana, ahambo tɨŋümb-ane, ŋga nindou napo afɨndeimbɨ ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefe hɨfombo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 19​, ​20  68

tɨŋümbɨ safane,” mehupurɨ. 25 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo asu ranɨmbo mahepünafundɨ. Ranɨyomo asu ai ahambo düdururühɨ yahomoya, “Asu nindou dɨdɨ ai refe ana, aboedambomandɨfi?” mehomondamboyu. 26 Sisas ai ahamumbo hɨmboarɨ pareapurühɨ sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ndanɨ moatükunɨ ranana nindou ai refembo tɨŋümbɨ safane, ŋga God ai refembo ana, muŋgumoatükunɨ ra tɨŋümbɨyopoanɨ,” mehuamboyu. 27 Ranɨyu asu Pita ai hoafɨyuhü yahuya, “Awi se ndühɨ hɨmboyafɨ, ro muŋguambo moatükunɨ rarɨhu kokosɨfoarɨhu hohu sɨhafɨ süŋgufemboanefɨ, ŋga nɨnɨ takɨnɨ mandahumɨndefa?” mehuamboyu. 28 Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ nda, hɨfɨ sɨmborɨ tüküfemboayo ranɨ sihɨ Nindou Hondü ranai sürühoeyoweimbɨ nɨmarɨ fondɨ ranɨwamɨ nɨmanduanɨ, asu wambo süŋgurundɨrɨ-rundeimbɨ se-amboanɨ mamɨ nɨmarɨ fondɨ 12 ranɨwamɨ nɨmandɨmboemo 12 mamɨsɨrɨ Israerɨhündɨ ranaheimbo hɨfandɨyondürɨmbohünda. 29 Rananɨmbo asu nindou muŋguambo dɨdɨyei ai ahei worɨ, akohoandɨ, rehɨ mamɨ, hondafɨndɨ, nɨmorɨ, asu nümbürɨ ra wambohünda rarɨhi hɨnɨŋgarɨhindɨ ana, asu ai 100 yimbumbondɨhi ndahümündihɨ asu aheimbo yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo-mayo ra God ai dagadürɨmbui. 30 Ŋga nindou afɨndɨ dɨdɨyei ai haponda adükarɨmbofemboayei ana, süŋgunambo ai akɨdoumbo-ndahimboyei, ŋga asu nindou afɨndɨ dɨdɨyei ai haponda akɨdou-mboehindɨ ana, asu ai süŋgunambo adükarɨmbo-ndahimboyei,” mehu.  











Wofɨ hɨsɨ nümbürambe ratüpurɨyomorundeimbɨ nindou kafoefe hoafɨ

20

1   Sisas

ai hoafɨyuhü yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana sapo nindou mamɨ nümbürɨ aharambürɨ nahurai-ane. Ranani asu ai siambe hamɨndɨ hu nindou ahandɨ wofɨ hɨsɨ nümbürɨ ranambe ratüpurɨmbo masepurɨmündu. 2 Nindou ranai ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranɨ-babɨdɨmbo mamamɨ si mamamɨ kakɨ ra ai segopurɨmbo hoafɨ mamühɨru houmbo asu ahamumbo ahandɨ nümbürɨ ranambe ratüpurɨmbo koamarɨhepurɨ. 3 Asükaiyu ai hüfɨhamɨndɨ ŋgɨnɨndɨyuambe safɨ huane nindou bɨdɨfɨrɨ ai maketambe moanɨ ratüpurɨ-koate burɨmemonda hoeimareapurɨ. 4 Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyupurühüya, ‘Seamboanɨ ŋgomo wandɨ wofɨ hɨsɨ nümbürɨ ranambe ratüpurɨndɨmo. Ŋga ro sɨhamumbo kakɨ ndeara segopurɨmbomayo ranɨ-sɨmogodühɨ ndahapurɨmboyahɨ,’ mehupurɨ. 5 Ranɨyomo asu ai ratüpurɨmbo mahomo. Hüfɨnɨmbo asükaiyu nɨmbambe safɨ ai hu mamɨ ranɨsüŋgumareandɨ. 6 Ndeara nɨmbambe hondü hu hoeireapuranɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai moanɨ ratüpurɨ-koate ranühɨ yaru manɨŋgomondamboyu. Ranɨyu asu ai ahamumbo düdureapurühü yahuya, ‘Se ra nɨmboe moanɨ ndanühɨ ratüpurɨkoate hüfɨhamɨndɨ gebuai afɨndɨ ra manɨŋgomo rana?’ mehuamboemo. 7 Asu  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 69

Matyu 20

ai ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Yɨhoefɨmbo nindou ai ratüpurɨ saikoate-memo-ndamboanefɨ anɨmboefɨ,’ mehomondamboyu. Asu ai hoafɨyupurühü yahuya, ‘I refe anasɨ, se-amboanɨ ŋgomo wandɨ nümbürambe ratüpurɨndɨmo,’ mehupurɨ. 8 Ndeara bɨdɨfɨrana kɨnɨnɨ hoafambe nümbürɨ aharambürɨ bogorɨ-mayu ranai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨmbo bogorɨmbofi hɨfandapurɨ randeimbɨ-mayu ranahambo hoafɨyuhü yahuya, ‘Ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou ranahamumbo mborai mbɨsafɨpurɨ hawa ahamundɨ kakɨ ra dabapurɨ. Nindou bɨdɨfɨranɨ süŋgunambo hondü ratüpurɨ masahapurɨ ranhamundɨ fihɨ pɨndafɨ hawa ŋgafɨ weaŋgurühɨ ratüpurɨmemo ranhamundɨ fihɨ tündowandɨ,’ mehundo. 9 Ranɨyo asu nindou ndeara nɨmbambe hondü peyomo houmbo ratüpurɨmemo ranai kakɨ mamamɨru masowandümo. 10 Ranɨyomo asu nindou weaŋgurühɨ peyomo houmbo ratüpurɨmemo ranai-amboanɨ kakɨ semɨndɨmbo tükümefundɨ. Ndanana ro afɨndɨ safɨ ndahumɨndemboyefɨ yahomo houmbo. Ŋga asu aiamboanɨ moanɨ mamɨ yahurai kakɨ mamamɨru masowandümo. 11 Ranɨyomo ai kakɨ ra sowandümo houmbo asu ratüpurɨ masagapurɨ nindoumayu ranahambo ‘Kakɨ ranɨmbo nɨmboe ndahurai masawamunɨ,’ yahomo houmbo ŋɨŋepomemo. 12 Ai yahomoya, ‘Nindou süŋgunɨ se ratüpurɨ masagapura moanɨ bodɨfombo yaŋgɨrɨ ratüpurɨmemo-anemo asu se ahamumbo kakɨ ra yɨhoefɨmbo masawamunɨ nahurai masabapurɨ. Roana siambe peyefɨ hohu hüfünɨ gebuai ra ratüpurɨ tɨŋɨrɨfomayefɨ hüfɨhamɨndɨ kɨkɨrɨhundühɨ,’ mehomondamboyu. 13 Nümbürɨ aharambürɨ ai nindou ŋgorümayu ranahambo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Wandafɨ, se hɨmborɨyafɨ, ro sɨhamumbo moai moaruwai dɨbo nɨnüŋgurɨheapurɨ, ŋga wanɨ. Asu sapo sɨhɨrɨ moai mamɨ si ratüpurɨmbo weaŋgurühɨ mamɨ si ratüpurɨyowohü, kakɨ mamamɨfe semɨndɨmbo hoafɨ mamɨ süŋgurɨhundɨyo? 14 Haponda hamɨndɨ se sɨhafɨ kakɨ ra ndowandɨfɨ hawambo ŋgoafɨnambo ŋgafɨ. Sapo ro kakɨ sɨhamumbo masahapurɨ yahurai nindou süŋgunɨ ratüpurɨmemo ranahamumbo amboanɨ segopurɨmbo saheheamboyahɨ masahapurɨ. 15 Awi wandɨ kakɨ ra ro hohoanɨmomayahɨ süŋgu refembo ra wanɨmandɨyo? Ranɨmoatükunɨ ranana ai moanɨ wandɨ moatükunɨ yaŋgɨrane. Ro sapo aboedɨ moatükunɨ ramarɨheanda asu se ranɨmbo wambo garɨbɨrowandɨrühüyafɨ?’ mehu.” 16 Sisas ai ndeara hoafɨ moendɨfembo yahumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ŋga nindou dɨdɨyei ai haponda adükarɨmbo-femboayei ana, süŋgunambo ai akɨdoumbo-ndahimboyei, ŋga asu nindou dɨdɨyei ai haponda akɨdoumboehindɨ ana, asu ai süŋgunambo adükarɨmbo-ndahimboyei,” mehu.  

















Ŋgɨmɨmbo Sisas ai yɨfɨmbo ranɨmbo wataporɨmbomarandɨ 17-18  Sisas

(Mak 10:32-34; Ruk 18:31-33)

ai Serusaremɨnambo hafuhüyu ai ahandɨ süŋgururürundeimbɨ 12 memo ranahamumbo ahamundɨhoarɨ bogo hoafɨyupurühɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 20  70

yahuya, “Awi se hɨmborɨyomo. Haponda sɨhɨrɨ nda Serusarem ŋgoafɨnambo hahifühanefɨ, ŋga ranühɨ anɨmbo Nindou Hondü ranai Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindou asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou ranahamundɨ warühɨndɨfimbui. Rananɨmbo asu ai ahambo yɨfɨmbo papɨhoafɨ-ndürɨmboemo. 19 Rananɨmbo asu ai ahambo nindou amurɨ ranahei warambe hɨnɨŋgɨndurümboemo. Rananɨmbo asu nindou amurɨ ranai ahambo nindou hɨmboahü tɨkɨfɨnambondɨhorɨ habudihü ahambo ndüfurɨ ndüfurɨboadüwurɨmboemo. Asu ahambo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ pandüwurɨmboemo. Ŋga asu randɨfe hayambondoanɨ süŋgunambo ŋgɨmɨ sindu mbunda asükaindu yaŋgɨrɨ botɨndɨfimbui,” mehupurɨ.  

Sems Son ai adükarɨmbofembo masafanɨ

(Mak 10:35-45)

20  Ranɨyo

asu Sebedindɨ nɨmorehɨ ahandɨ nɨmorɨ yimbu babɨdɨ Sisasɨmbo-so tüküfe ahandɨ haŋgɨfoanɨ peyo yirɨ kakɨre nɨmarɨmbo ai mamɨ-moatükunɨ rambɨreandɨ yaho haya düdumarerɨ. 21 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo düdureandühɨ yahuya, “Nɨmorehɨ ra se nɨnɨmoatükunɨmboyafɨ rana?” mehundo-amboyo. Asu ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyondowohü yahoya, “Se wambo randɨheamboyahɨ mbɨsafɨndɨrɨ se bogorɨmbofeyoanɨ asu wandɨ nɨmorɨ yimbu nda sɨhafɨ warɨhondünɨ nɨmarɨ, sɨhafɨ kadüdanɨ nɨmarɨ rambohünda,” mehoamboyu. 22 Ranɨyu asu Sisas ai tɨŋɨrɨfo ahambo tüküfemboayo ranɨmbo nɨmorɨ yimbumbo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se-ana moai fɨfɨrɨneandɨ se nɨnɨmboyafanɨ düduefɨneandɨ ranɨmbo. Se ra ro tɨŋɨrɨfo semɨndɨmboyahɨ ra mandowandɨfanɨyo?” mehupɨramboyafanɨ. Asu ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyafɨnandowohü safanɨya, “Yɨnɨ, ro randɨhoamboyehɨsɨ,” masafanɨ. 23 Sisas ai ahafanɨmbo hoafɨyupɨrühü yahuya, “Yɨnɨ, wandɨ tɨŋɨrɨfo ndowandɨmboyafanɨsɨ. Ŋga asu ro sɨhafanɨmbo hoafɨndahapɨrɨ, düdi wandɨ warɨ-hondünɨ nɨmarɨ asu kadüdanɨ nɨmarɨ rambo ra ŋgɨrɨndahɨ, ŋga wanɨ. Fondɨ ranana wandɨ Ape ai nindoumbo dɨdɨboadoramündɨ hɨnɨŋgɨmareandane,” mehu. 24 Ranɨyomo asu Sisasɨmbo süŋgururürundeimbɨ 10 memo ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo asu ai apodoho yimbumefanɨ ahafanɨmbo ŋgɨnɨndɨmarupɨrɨ. 25 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo mamɨ gugureapurɨ mbura hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se awi ranahambo fɨfɨrumbo-anemo, ŋgorü sɨrambeahɨndɨ-mayei ranahei bogorɨ nindou ranai ana nindou ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrundürühanemo. Rananemo asu ahei adükarɨ nindou ranai-amboanɨ ŋgɨnɨndɨ aheimbo hɨfandarundürɨ. 26 Ŋga awi ndahurai hohoanɨmo ndanana sɨhamundɨ mbusümo yaŋgorɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Sɨhamundɨ mbusümo nindou mamɨ ai adükarɨmbofe tüküfembo hohoanɨmoayu ana, asu ranai nindou sɨhamundɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindoumbofi mbünüŋgu-wamboane.  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 71

Matyu 20​, ​21

27 Asu

nindou mamɨ ai sɨhamundɨ mbusümo ro horombonɨpoedɨ nindou-anahɨ yahu anüŋgu ana, nindou ranai sɨhamundɨ moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindoumbofi mbünüŋgu-wamboane. 28 Sapo rahurai ane Nindou Hondü aiana hɨfɨnambo makusu ra ahambo nindou ai farɨhefimboyupoanɨ. Ŋga ai nindou afɨndɨ ranaheimbo aboedambofendürɨmbo-hündamboyu yɨfɨmbo makusu,” mehu.  

Sisas ai nindou yimbu hɨmboatɨharɨ aboedɨmareapɨrɨ 29 Ranɨyomo

(Mak 10:46-52; Ruk 18:35-43)

ai Seriko ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨru hou mahomonda, asu nindou afɨndɨ safɨ ranai Sisasɨmbo süŋgumarɨhorɨ hei. 30 Hɨmboatɨharɨ nindou yimbu ranai nafɨkɨmɨ nɨmarɨfanɨ hɨmborɨyafandane, Sisas ai mahuwamboyafanɨ, asu ai hoafɨ puküna karɨhoefɨneandühɨ hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Defitɨndɨ ahuirɨ! Adükarɨ, se yɨhoehɨmbo hɨpoambo-rowamunɨ,” masafanɨ. 31 Nindou afɨndɨ ranai ahafanɨmbo se moanɨ yafambe kɨkɨhandɨfanɨ sei hehi ŋgɨnɨndɨ hoafɨmehüpɨrɨ. Ŋga asu ai moanɨ puküna hamɨndɨ hoafɨ karɨhoefɨ-neandühɨ hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Defitɨndɨ ahuirɨ! Adükarɨ, se yɨhoehɨmbo hɨpoamborowamunɨ,” masafanɨ. 32 Ranɨyu asu Sisas ai ranühɨ ŋgɨnɨnɨmareandɨ. Asu ai ahafanɨmbo düdureapɨrühɨ yahuya, “Ro sɨhafanɨmbo nɨnɨ nünüŋgufepɨrɨmboyahɨ asu se ranɨmbo hohoanɨmoayafana?” mehupɨramboyafanɨ. 33 Asu ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyafɨ-nandowohü safanɨya, “Adükarɨ, se yɨhoehɨ hɨmboarɨ aboedɨ bɨrɨhawamunɨ semboanehɨ hohoanɨmoayehɨ,” masafanɨ. 34 Ranɨyu asu Sisas ai ahafanɨmbo hɨpoamboreapɨrɨ haya warɨ ahafandɨ hɨmboarambe pamareapɨra moanɨ mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ hɨmboarɨ aboedɨ bɨrɨmarɨhoayopɨra hɨmboarɨyafandühɨ, asu ai Sisasɨndɨ süŋgu mahafanɨ.  









Sisas ai bogorɨ nindou nahurai Serusarem ŋgoafambe tükümefiyu

21

1   Sisas

(Mak 11:1-11; Ruk 19:28-40; Son 12:12-19)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ Serusarem ŋgoafɨkɨmɨ akɨmɨ tɨfɨrundühɨyomo asu ai ndeara Betfage ŋgoafambe Orif Nɨmɨ Wafukɨmɨ tükümefundɨ. Ai ranühɨ tüküyafundühɨyomo Sisas ai ahandɨ süŋgunerɨ-rɨnandeimbɨ ranahafanɨmbo hoafɨ ranɨ bɨtapɨre horombo koarɨhepɨrühɨ yahuya, 2 “Ŋgoafɨ akɨmɨ anaŋgo ranɨhünda ŋgafanɨ nɨmehünou hoeindɨneandanɨ doŋgi mamɨ ahandɨ nɨmorɨ ranɨdɨbo wofɨfihɨ kife hɨnɨŋgɨfimbɨ-mayo ra fufurɨndɨ-heneapɨrɨ mbundɨna wambo sowana ndowandɨfanɨ dügüfanɨ. 3 Asu nindou ŋgorü ai ranahambo nɨnɨ hoafɨ hoafɨnduanɨ ana, asu se hoafɨndafandühɨya, ‘Adükarɨ ai ranahambo hoafɨmayu-amboanehɨ,’ mbɨsafandanɨ anɨmbo asu ai moanɨ rande hɨnɨŋgɨndeandanɨ amboanɨ ndowandɨfanɨ dügüfanɨ,” mehu. 4 Ranɨ-moatükunɨ ranana sapo horombo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 21  72

Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ ai hoafɨmayu sɨmogodühɨ tüküfemboyo ramefeyo. Sapo ai yare horombo hoafɨyuhüya, 5 “Saion nindou ranaheimbo hoafɨndafɨndürühɨ anɨmboya, ‘Awi se ndühɨ hɨmbondei sɨhei adükarɨ bogorɨ nindou ranai sɨheimbo sowana asüfu! Aiana moanɨ hɨmboarɨ hoafendühɨ doŋgi ranɨwamɨ nɨmarü haya asüfu. Asu aiana doŋgi nɨmorɨ mamɨ ranɨwamani nɨmarü haya asüfu,” meho.  Sekaraia 9:9 6 Ranɨyafanɨ asu ahambo süŋgurɨnerɨ rɨnandeimbɨ ai hafanɨ Sisas ai hoafɨmayupɨrɨ ranɨ-süŋgu ramarɨneandɨ. 7 Ranɨyafanɨ asu ai doŋgi hondɨ nɨmorɨ kameihɨ ra sowapɨndɨfanɨ hüfanɨ ahafandɨ hoearɨ ra ahafewamɨ nandɨne hɨnɨŋgɨmarɨneapɨra asu Sisas ai ranɨwamɨ farɨfi mamaru. 8 Ranɨyei nindou afɨndɨ safɨ ranai ahei warɨ hoandarɨ hoearɨ fufurühümündi nafɨnɨ korɨmarɨhinda asu bɨdɨfɨrɨ ai nɨmɨ warɨ emündɨ kameihɨ hutühümündi nafɨnɨ korɨmarɨhi hei. 9 Nindou afɨndɨ bɨdɨfɨrɨ ranai Sisasɨndɨ haŋgɨfoanɨ kefoehi hehi hei asu bɨdɨfɨrɨ süŋgunɨmayei ranai hoafɨ puküna karɨhehindühɨ hoafɨyeihü seiya, “Defitɨndɨ ahuirɨ, ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndahündo! God ai ahambo aboedɨ aboedɨ-mbɨriramboane ai Adükarɨndɨ ndürɨnambo asüfu ranahambo. Godɨndɨ ndürɨ adükarane mbɨsefomboane,” masei.  Buk Song 118:26 10 Sisas ai Serusarem ŋgoafambe tükümefiyua asu ŋgoafɨ adükarɨ ranai hepünɨ kɨkɨrandühɨ nindou ranai düduyahindühɨ seiya, “Nindou düdi rana?” masei. 11 Nindou afɨndɨ-mayei ranai hoafɨyeihɨ seiya, “Nindou ndanana Nasaretɨhündɨ Gariri hɨfɨhündɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou Sisas ani,” masei.  











Sisas ai Godɨndɨ worambe kefuai mahüfu

12  Sisas

(Mak 11:15-19; Ruk 19:45-48; Son 2:13-22)

ai Godɨndɨ Worɨkɨmɨ hüfu nindou ranühɨ sesɨ napo kakɨfihɨ sɨmborɨ sɨseyei wakɨrɨhindühɨ nɨnoumayei ranaheimbo bukürümafoarearü. Ranɨyu ai kakɨ sɨsefe rambo fondɨyo asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai wupufo nɨmarɨmombo sɨseru-rundeimbɨ nɨmarɨ fondɨ ra hɨhɨrɨmafoareapurɨ. 13 Ranɨyu ai hoafɨyundürühü yahuya, “Sapo Baiborambe sürü mapaiaro ra yare hoafɨyohü yahoya, ‘Wandɨ worɨ ranana dɨdɨbafɨfe worane mbɨseimboyei,’ mehu. Ŋga asu se worɨ nda nɨmboe hümbuhünɨ nindouyei dɨbonapɨfe worɨmbo-arɨhinda?” mehupurɨ. 14 Nindou hɨmboatɨharɨ asu nindou tɨŋarɨ moaruwaimbɨ ranai Godɨndɨ worɨ ranambe tükümehinda Sisas ai aboedɨmareandürɨ. 15 Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨyomo ranai hoeirundane, Sisas ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 73

Matyu 21

ramareanda asu nɨmoakɨdɨbou ai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ Godɨndɨ worɨ ranambe seiya, “Defitɨndɨ ahuirɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmboani,” maseiamboemo asu ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨmemo. 16 Ranɨyomo asu ai Sisasɨmbo düdururühɨ yahomoya, “Se nɨne-hoafɨ ai hoafayei ra hɨmborɨyafai?” mehomondamboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Anɨhondane, ro ra hɨmborɨyamboanahɨ. Asu se moai hoafɨ Baiborambe meŋgoro nda hoeirundɨyo? Sapo ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God, Se nɨmorɨ akɨdɨbou asu akɨdɨbou hondü tɨtɨhündɨ ranahei yafambe boaroworanɨ anɨmbo asu ai Sɨhambo adükarani sei ndorɨhi hoafɨmbeyai-amboane,’ meho ra,”  Buk Song 8:2 mehu. 17 Ranɨyu Sisas ai ahamumbo yare hɨnɨŋgɨreapurɨ haya Betani ŋgoafɨna ranühɨ apombo mahu.  



Sisas ai hoafɨmayua nɨmɨ fik süfurɨ nahurai nɨmbɨmayo 18  Hapoadümbo

(Mak 11:12-14, 20-24)

siambe hondü Sisas ai adükarɨ ŋgoafɨna hɨhɨrɨfi nafɨ huhüyu asu ai wembombomayu. 19 Ranɨyu ai huhünda nafɨkɨmɨ fik nɨmɨndɨ ranai manɨŋgowa hoeire haya ranɨ sowana mahu. Asu moai nɨmɨndɨ ranɨfihɨ fik hɨsɨ ranai kiaro, ŋga moanɨ emündɨ yaŋgɨrɨ manɨŋgowa hoeimareandɨ. Ranɨyu asu ai nɨmɨ ranahambo hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmɨ ndanɨmbafɨ ndanɨ se ŋgɨrɨ asükaindafɨ hɨsɨndafɨ,” mehua, asu nɨmɨ ranai moanɨ mamɨharɨ hoafɨ nɨŋgoambe nɨmbɨmayo. 20 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranai ai ramareandɨ ranahambo hoeiru houmbo hepünafundühɨ düduyafundühɨ yahomoya, “Nüŋgumareandamboyo fik nɨmɨndɨ ranai moanɨ yahurai nɨmai hamɨndɨ nɨmbɨmayo rana?” mehomo. 21 Ranɨyu Sisas ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, asu se anɨhondümbondundühɨ moanɨ yimbu hohoanɨmo-koateayomo ana, seamboanɨ ro nɨmɨ ndanahambo ramarɨheandɨ nou randumboemosɨ. Ŋga se hɨfɨ wafu ndanahambo hoafɨndɨmondühɨya, ‘Se fɨrɨhoefɨ hawa sɨhafɨhoarɨ hanɨfɨ sɨrɨwara hɨmo peyafɨ,’ ehomo ana, ra ai randɨfemboe. 22 Asu se anɨhondümboru houmbo nɨnɨ-moatükunɨmboyo sɨhamundɨ dɨdɨbafɨfe ra hoafemo ana, asu se ranɨ-moatükunɨ ra ndowandümboemo,” mehupurɨ.  







Sisasɨmbo düdi ŋgɨnɨndɨ masagado yahomo houmbo düdumefundɨ 23  Sisas

(Mak 11:27-33; Ruk 20:1-8)

ai Godɨndɨ worɨmayo ranambe kefuai hu tüküfi nindou bɨdɨfɨrambo hoafɨ yamundeandürühɨ manɨŋgu. Ranɨyo asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindouyomo asu nindouyei bogorɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 21  74

nindouyomo ranai ahambo-so tüküyafu düdururühɨ yahomoya, “Nüŋgu-nahurai ŋgɨnɨndɨyo se yahurai nda sowandɨfɨ hawa ndanɨmoatükunɨ refembo rana? Nindou düdi sɨhambo ŋgɨnɨndɨ yahurai ra masaganɨn-a?” mehomondamboyu. 24 Asu sɨmborɨ Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro-amboanɨ sɨhamumbo awi mamɨ düdufe düdundaheapurɨmboyahɨ. Asu se wandɨ düdufe ranahambo hoafɨ weindaharundɨ ana, sɨhamumbo nɨne-ŋgɨnɨndɨ ro sahamɨndɨ hehea ranɨ-moatükunɨ rarɨhe arɨhandɨ ranahambo hoafɨndahapurɨmboyahɨ. 25 Asu dagüdamboe Son hɨmonɨ nindou hundürɨyo rambo hohoanɨmo masemündu rana? Ranɨ-moatükunɨ ra Godɨndɨ-mayo tüküfemboyo asu nindouyei-mayo tüküfemboyo?” mehupuramboemo. Ranɨyomo asu ai ahamundɨhoarɨ bogo sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nɨnɨ hoafɨ sɨhɨrɨ ra hoafɨmandefa? Asu sɨhɨrɨ ahambo hoafɨyahundowohüya, Godɨndɨ-mayo tükümefeyo ane asefɨ ana, asu ai sɨmborɨ sɨhefɨmbo rande hoafɨndümunühɨya, Nɨmboe refe ana, asu se Sonɨmbo anɨhondümbofekoatememoa? mbüsü düdundüfimunɨmbui. 26 Asu sɨhɨrɨ rarɨhu hoafɨyefühɨ, Ranɨ-moatükunɨ ra nindou-yafe-mayo tükümefeyo ane, asefɨ ana, asu nindou ranaheimbo yɨhɨmbo-ndɨhurɨmboyefɨ, nɨmboe sapo nindou ranai Sonɨmboya, Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ nindoumayu ani aseimbohünda,” mehomo. 27 Ranɨyomo asu ai Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ranɨ-moatükunɨ ra ro moai fɨfɨrɨhundɨ,” mehomondamboyu. Asu ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Roamboanɨ ro ŋgɨrɨ sɨhamumbo hoafɨndahapurɨ dagüdamboe ro hohoanɨmo ra sahamɨndɨ hehea ranɨ-moatükunɨ rarɨhe arɨhandɨ ra,” mehu.  







28  Sisas

Sisas ai afɨndɨ mamɨ ranahandambo nɨmorɨ yimbu ranahandɨ kafoefe hoafɨ hoafɨmayu

ai yahuya, “Asu haponda se ra nüŋguru hohoanɨmoyomondühɨyomoa? Mamɨmbo nindou mamɨ ai nindowenihɨ nɨmorɨ yimburapɨrɨ henüŋgumboyu. Ai hu ahandɨ amoŋgo nɨmorɨmayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Wandɨ nɨmorɨ nda, se ŋgafɨ wofɨ hɨsɨ nümbürɨ ranambe ratüpurɨndafɨ,’ mehu. 29 Asu nɨmorɨ ai yahuya, ‘Ro ratüpurɨmbo moei samboanahɨ,’ mehu, ŋga asu süŋgunambo hohoanɨmoyu hoeireanda mayoa ai ratüpurɨmbo mahu. 30 Ranɨyu asu afɨndɨ ai akɨdambo sowana hu mamɨ hoafɨ yahurai yare hoafɨmayundo. Asu nɨmorɨ ai yahuya, ‘Yɨnɨ Ape, ro ŋgamboyahɨ ranɨ ratüpurɨmbo,’ mehu, ŋga asu süŋgunambo ai moai hu. 31 Nɨmorɨ yimbu ranai nahanɨyu sapo afɨndɨ ai hoafɨmayu süŋgu hɨmborɨyu haya ramareanda?” mehuamboemo. Asu nindou ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Amoŋgo nɨmorɨ ai,” mehomondamboyu. Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo haponda hoafehapurɨ nda,  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 75

Matyu 21

Nindou takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ asu nɨmorehɨ nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei rɨhündeimbɨ ranai sɨhamumbo ŋgasündɨhipurɨ hehi ai boatei God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe karefoehindɨ. 32 Ŋga nɨmboe Son sɨhamumbo sowahɨ tükümefiyu ra ai sɨhamumbo sapo nafɨ aboedɨ süŋgumbeyafunda yahumboyu nafuimayupurɨ. Ŋga asu se moai ahambo anɨhondümborüwurɨ. Ŋga asu nindou takis kakɨ sowandümorundeimbɨ-memoyomo, asu nɨmorehɨ nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei rɨhündeimbɨ ai yaŋgɨrɨyei ahambo anɨhondümbo-marɨhorɨ. Ranɨmoatükunɨ ra se hoerundɨsɨ, ŋga asu se moai süŋgunambo yaru nɨŋgomo hohoanɨmoyomondanɨ wanɨ asu ahambo anɨhondümborüwurɨ,” mehu.  

Nindou moaruwai wofɨ hɨsɨ nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ kafoefe hoafɨ

(Mak 12:1-12; Ruk 20:9-19)

33  Sisas

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Awi se ŋgorü kafoefe hoafɨ ranahambo hɨmborɨndɨmo. Mamɨmbo nindou mamɨ hɨfɨ aharambürɨ ai wofɨ hɨsɨ hɨfoare mbura ginɨrɨmayu. Asu nümbürɨ ranambe wofɨ hɨsɨ ra boboeyorambohünda hɨpɨrɨ nafɨmarandɨ. Asu nümbürɨ ranambe nɨmoamo hafo gɨgüdɨyo rambohünda yibadɨ ŋgerɨra hafu hɨnɨŋgɨmareandɨ. Ranɨyu asu ai muŋgu-moatükunɨ ra raraore mbura nindou kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamundɨ warambe hɨnɨŋgɨre haya, ŋgorü hɨfɨna aŋgunɨ mahu. 34 Ndeara wofɨ hɨsɨ ranai süfiyoanɨ nindou ranai ratüpurɨyomo rundeimbɨ ranahamumbo nindou nümbürambe ratüpurɨmemo ranahamumbo sowana koamarɨhepura mahomo wofɨ hɨsɨ ra semɨndɨmbo. 35 Ranɨyomo asu nindou wofɨ hɨsɨ nümbürambe ratüpurɨyomondühɨ manɨŋgomo ranai nindou ahandɨ koamarɨhepura mahomo ranahamumbo mbumarɨpundümo. Ŋgorümbo bubururɨ, ŋgorümbo hɨfokoarüwurɨ asu ŋgorümbo nɨmoeinambo-marurɨ. 36 Ranɨyu asükaiyu nindou ranai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ afɨndɨ safɨ koarɨhepurane, nindou nümbürambe manɨŋgomomemo ranai ahamumbo mamɨ horombo bɨdɨfɨrambo ramarüpurɨ nou yahurai ramarüpurɨ. 37 Ranɨyu nindou ranai bɨdɨfɨranambo hondü ahandɨ nɨmorɨ ranahambo ahamumbo sowana koamarɨheirü. Ranɨyu ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou ranai awi wandɨ nɨmorɨ ranahambo ndondüwurühɨ ahandɨ hoafɨ hɨmborɨndɨmboemosɨ,’ mehu. 38 Ŋga asu ai ahandɨ nɨmorɨ ranahambo hoeirüwurühɨ ahamundɨhoarɨ yahomoya, ‘Nɨmorɨ ndanana sapo nümbürɨ aharambürɨndɨ nɨmor-ani. Awi sɨhɨrɨ ahambo haponda hɨfokoandɨhurühɨ anɨmbo asu sɨhɨrɨ ahandɨ-mayo napo ra fufundɨhumündefomboane,’ mehomo. 39 Ranɨyomo asu ai ahambo mburündümo nümbürambeahɨndɨ hɨmboranɨ pirüwurɨ houmbo houmbo hɨfokoamarüwurɨ.” 40 Sisas ai yare düdufihɨ yahuya, “Asu wofɨ hɨsɨ nümbürɨ aharambürɨ ai asükaindu tükündüfihɨ ra, nindou ahandɨ nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ ranahamumbo nüŋgumandeapura?”  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 21​, ​22  76

mehuamboemo. 41 Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou moaruwai ranahamumbo nindou ranai hɨfokoa-ndeapurümbui. Rananɨmbo asu ai nindou bodɨmondambo ahandɨ nümbürɨ ra dagapuranɨ asu ai hɨfandundühɨ wofɨ hɨsɨ süfi-ambe nindou ranai nümbürɨ aharambürɨmbo bɨdɨfɨrɨ dabudomboemo,” mehomo. 42 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyuhüya, “Awi, se moai hoafɨ Baiborambe apenɨŋgo ra hoeirundɨyo? Hoafɨ ra yare hoafɨyowohüya, ‘Worɨmboru-rundeimbɨ nindou ai worɨmbombo kambohoanɨ moaruwai ra moanɨ yaru moei yahomo masɨhoemo, asu kambohoanɨ ranai moanɨ ndorɨhoeimbɨ hamɨndɨ kambohoanɨmbofe tükümefeyo. Ranɨ-moatükunɨ ra Adükarɨ ai ramareandane, ŋga ranɨ-moatükunɨ ra ro hoeirɨhunda aboedɨ hamɨndane, asefɨ,’   Buk Song 118:22-23 meho. 43 Ranɨmboane asu sɨhamumbo hoafehapurɨ, ‘God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranamboanɨ sɨhamumbo saihündɨ-mayo ra ndemündü haya asu nindou dɨdɨyei ai hɨsɨ aboedɨ hɨfandarandambe tüküfembohünda ranaheimbo dagadürɨmbui. 44 Nindou düdi ai kambohoanɨ ranɨwamɨ pɨrayu ana, ai muŋguna hürühümbo yagudümbui. Asu kambohoanɨ ranai nindou ranahandɨ wamɨ pɨrayo ana, ranambo ndünɨnderɨmboe,” mehu. 45 Ranɨyomo asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ nindou bogorɨyomo asu Farisi nindouyomo ranai Sisasɨndɨ kafoefe hoafɨ ranahamboya ‘Yɨhoefomboani yare kafoare hoafayu,’ yahomo fɨfɨrɨmarundɨ. 46 Ranɨyomo asu ai ahambo mbuimündümbo yahomo houmbo hohoanɨmomemo. Ŋga asu ai nindou afɨndɨ ahambo wakɨrerɨ meŋgoro ranaheimbo yɨhɨmbomarundürɨ, nɨmboe sapo ai Sisasɨmboya, Ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindoumbofimboani masei ranɨmbo wambo.  











Sisas ai nɨmorehɨ semɨndɨ sɨmboanɨ sesesɨmbo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu

22

1-2   Asu

(Ruk 14:16-24)

asükai Sisas ai kafoefe hoafɨnambo hoafɨyundürühɨyahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana ndahurai-ane. Mamɨmbo adükarɨ bogorɨ nindou ai nɨmorehɨ semɨndɨ sesesɨmbo sesɨ raraore fikɨmɨ-fikɨmɨre masɨhendɨ ahandɨ nindowenihɨ nɨmorɨ ai nɨmorehɨ semɨndɨmbomayua. 3 Ranɨyu ai nɨmarümbo ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindoumbo koamarɨhepurɨ nindou bɨdɨfɨrambo sesesɨ si ranɨfihɨ tükündafundɨ yaho hoafɨyopurɨmbo. Ŋga asu ranɨ-sɨmboanɨ nindou ranai moai tüküfembo hohoanɨmoyomo. 4 Ranɨyu asükaiyu ai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou bɨdɨfɨrambo koamarɨhepurɨ. Ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Wandɨ sesesɨmbo si ranai ndeara nafɨramɨndɨmboane. Burmakau anamɨndɨ asu nɨnɨhondɨ bɨdɨfɨrɨ wowondümbɨ wandɨ hɨfokoaru mandu dɨdɨboadɨru  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 77

Matyu 22

nafɨramɨndɨmboane. Ŋga se dɨfomo nɨmorehɨ semɨndɨmbo sesesɨ ra sesɨmbo,’ yahu hoafɨyu koamarɨhendɨ. 5 Ŋga asu nindou ranai moai ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨyomo hou homo, ŋga wanɨ. Ŋga ai ahamundɨ hohoanɨmomemo süŋgu ahamundɨ ratüpurɨmbo bukürɨmefoundɨ. Nindou mamɨ ai ahandɨ nümbürɨnambo-ndefi, mamɨ ai ahandɨ stoa worɨnambofi raraomarundɨ. 6 Asu bɨdɨfɨrɨ ai nindou ranahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo mburüpundümo houmbo bubuhaiyomopurühɨ hɨfokoakomarüpurɨ. 7 Ranɨyu asu bogorɨ nindoumayu ranai ranɨmbo ŋgusüfoambe moaruwairɨrühɨyu ahandɨ ami ranahamumbo koamarɨhepura ai homo nindou hɨfokoaru rundeimbɨmemo ranahamumbo hɨfokoako-foarupurühɨ ahamundɨ ŋgoafɨ ra hai kamandu kamandu marundɨ. 8 Ranɨyu asu ai ahandɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ ranahamumbo hoafɨyuhü yahuya, ‘Wandɨ nɨmorehɨ semɨndɨmbo sesesɨ si ranai ndeara nafɨramɨndɨmboanesɨ, ŋga asu nindou fandɨfembo hoafɨmayahɨ ranai moei mehomo, ŋga ŋgɨrɨ wandɨ worambe dɨfomo. 9 Ŋga haponda se ŋgomo muŋguambo bogorɨ nafɨ ranɨhünda muŋguambo nindou hoeindundühɨ ana, hoafɨndɨmondanɨ nindou afɨndɨ safɨ wandɨ sesesɨmbo si ranühɨ ai mbɨfandund-amboane!’ mehuamboemo. 10 Ranɨyomo asu ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranai muŋguambo nafɨ bogorɨ ra homondühɨ muŋguambo nindou hoeirüpurühɨ gugurɨmarundɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ aboedɨ, bɨdɨfɨrɨ moaruwai kapeihɨ, ranai muŋgu fandafandambo nɨmorehɨ semɨndɨ sesesɨmbo fondɨ ra nindou yaŋgɨrɨ güremareandɨ. 11 Ranɨyu bogorɨ nindou ai nindou mafandandɨ ranaheimbo hɨmboasafɨmbo huwane nindou mamɨ ranai sesesɨmbo hombo hoearɨ yihuruyɨmɨndɨ-koate mamaruwa hoeimarirɨ. 12 Ranɨyu asu bogorɨ nindou ai ahambo düdurirühɨ yahuya, ‘Wandafɨ, se ra nünüŋguyafoamboyafɨ sesesɨmbo sihɨ hombo hoearɨ yihuruyɨmɨndɨ-koate tükümefoandɨ ndana?’ mehundoa asu nindou ranai moanɨ hoafɨ-koate sɨrɨ yare mamaru. 13 Ranɨyu bogorɨ nindou ai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou ranahambo yirɨ warɨ hüputüpundümo houmbo weindanɨ nɨmbɨ nɨmaro-ambe pinduwurɨ. Rananɨmbo ai heindühɨ yahafɨ hɨtɨmbɨrandamboane,’ mehu.” 14 Ndeara Sisas ai hoafɨyuhüya, “Nindou afɨndɨmboyo fandɨfembo hoafɨmayondürɨ, ŋga asu moanɨ yimbu mamɨ yaŋgɨrɨ ranaheimbo dɨbonɨmayondürɨ,” mehu.  



















Takis kakɨ sai hohoanɨmo ranahambo Sisasɨmbo düdumarɨhorɨ

(Mak 12:13-17; Ruk 20:20-26)

15  Farisi

nindou ai homo Sisas hoafayu ranahambo nɨnɨ düdufe hoafɨ sɨhɨrɨ hoafɨndefühɨ ranambo yirümondɨhurɨmbo yahomo fɨfɨrɨmarundɨ. 16 Ranɨyomo ai nindou ahamumbo süŋgurɨpurɨ 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 22  78

rundeimbɨ asu Herotɨndɨ süŋgururü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ranahamumbo Sisas-sowana koamarɨhoupurɨ. Ai homo Sisasɨmbo-so tüküyafu hoafɨyomondohü yahomoya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, ro sɨhambo fɨfɨrɨhunɨnɨmboanefɨ se anɨhondümbo hondü hoafɨyafɨ arandɨ ra. Nindou ai nɨne-hohoanɨmo hohoanɨmoayei ranahambo se afɨndɨ hohoanɨmokoate seana Godɨndɨ anɨhondü hohoanɨmo ranahambo yamundo randühanafɨ. Asu seana sɨhafɨ hɨmboahü muŋgua nindou sɨmogodühanei. 17 Ranana asu se yɨhoefɨmbo hoafɨyafɨmunɨ. Se ra ranɨmbo nüŋguro hohoanɨmoyafühɨyafa? Romɨ-yomondɨ nindou bogorɨ Sisar ranahambo takis kakɨ saimbo ra aboedɨyo wanɨyo?” mehomondamboyu. 18 Ŋga asu Sisas ai ahamundɨ nɨne-hoafɨ moaruwai fɨfɨrarundɨ ranɨmbo fɨfɨreandɨ. Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi seana nindou yimbu yafambeimbanemo! Se ra nɨmboe wambo ŋgorü-süŋgufendɨrɨmbo yahomo houmboemo rana? 19 Naha ndühɨ wambo kakɨ hoarɨ takisambe sɨhefembo-mayo ra nafui-yomondɨrɨ,” mehuamboemo. Asu ai ahambo kakɨ hoarɨ ra sowandümo homo nafuimemondo. 20 Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Se ra dade ŋgusümboarɨyo asu ndürɨyo kakɨ ndanɨfihɨ apaiaro rana?” mehuamboemo. 21 Asu ai ahambo sɨmborɨ yahomoya, “Adükarɨ bogorɨ nindou Sisar ranahandane,” mehomondamboyu. Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “I awi refeanasɨ nɨne-moatükunɨ Sisarɨndayo ahambo sɨhefemboane, asu nɨne-moatükunɨ Godɨndayo ahambo sɨhefemboanesɨ,” mehuamboemo. 22 Ranɨyomo asu ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo hepünafundühɨ ahambo ranühɨ yaru hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo ndamefundɨ.  











Nindou yɨfɨhündɨ botɨfe hoafɨ ranɨmbo Sisasɨmbo düdumemondo 23  Mamɨ

(Mak 12:18-27; Ruk 20:27-40)

ranɨ sihɨ Sadyusi nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisas sowana tükümefundɨ. Ranɨ nindou ai-ana ŋgɨrɨ nindou yɨfɨhündɨ botɨndɨfe-ndandɨ yahomo rundeimbɨ nindouyomo. 24 Ranɨyomo asu ai Sisasɨmbo düdurüwurühɨ yahomoya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, Moses ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou mamɨ ai nɨmorɨ-koate yɨfɨnduanɨ ana, asu ahandɨ akɨdɨ ai ahandɨ-mayo nɨmorehɨ kai ra ndemündɨ haya yɨfɨmayu ranahandɨ fondühɨ farɨhefembo-hünda ahandɨ nɨmorɨ ra amoŋgoandɨ nɨmorɨmbiyuwamboane,’ mehu. 25 Horombo yɨhoefɨ mbusümo apodoho mamɨ 7 ranai manɨŋgomo. Amoŋgo hondü ai nɨmorehɨ ra semündü haya nɨmorɨ mbuimɨndɨ-koate yɨfɨyuhüyu asu ai nɨmorehɨ ahandɨ ra ranɨkɨmɨ akɨdɨmayu ranahambo hɨnɨŋgɨmareandɨ. 26 Ranɨkɨmɨ akɨdɨmayu amboanɨ yahurai amoŋgo hondü ai ramefiyu nou ramefiyu. Ranɨyu asu ai ranɨkɨmɨ akɨdɨ ŋgorü mbusümondɨ amboanɨ ŋgorü yahurai ramefiyu. Moanɨ mamɨ yahurai yaŋgɨrɨ homo-homombo bɨdɨfɨranɨ akɨdɨ hondü 7-mayu ranahandɨfihɨ tümareandɨ. 27 Ndeara bɨdɨfɨranambo hondü nɨmorehɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 79

Matyu 22

ranai yɨfɨmayo. 28 Ŋga asu süŋgunambo nindou yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨfembo si tüküfeambe ra nɨmorehɨ ranai nindou dadɨ nɨmorehɨmanda? Apodoho-mamɨ ranai sapo ahambo muŋguambo masowandümo anesɨ,” mehomondamboyu. 29 Asu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Awi seana hɨhɨndɨ hohoanɨmombü nindou-anemo! Awi seana nɨmboe sapo Baiborambeahɨndɨ hoafɨyo asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨyo ra fɨfɨrɨfekoatewambo ranɨmboanemo. 30 Nindou yɨfɨhündɨ botehindɨ ana, ai sapo sünambeahɨndɨ nendɨ sünambe amarɨmo yahurai tükündahindühɨ anɨmbo asu ai ŋgɨrɨ nɨmorehɨ nindowenihühɨ ndahindɨ, ŋga wanɨ. 31 Asu sapo nindou ai yɨfɨhündɨ botɨfe ranɨmbo ra, awi se moai God ai Bukambe sɨheimbo hoafɨmayundürɨ ra hoeirɨhindɨyo? 32 Sapo ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro-ana Abrahamɨndɨ God-anahɨ, Aisakɨndɨ God-anahɨ, asu Sekopɨndɨ God-anahɨ!’ mehu. Aiana yaŋgɨrɨ nüŋgumbɨ nindou-yafe Godani asu ai yɨfɨhündɨ-yafe Godɨyupoanɨ,” Sisas ra mehu. 33 Nindou afɨndɨ ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi Sisasɨndɨ yamundɨfe hoafɨ ranɨmbo mahepünahindɨ.  











Nɨne ahɨnümbɨ hohoanɨmo bogorayo ranahambo hoafɨmayu 34  Ranɨ

(Mak 12:28-31; Ruk 10:25-28)

hoafɨnambo Sisas ai Sadyusi nindou ahamundɨ hoafɨ kɨkɨmareapurɨ. Ranɨyomo asu Farisi nindou ai ranɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyomo houmbo ai mamühɨ gugurɨmefundɨ. 35 Ranɨyu asu nindou mamɨ ahamundɨ mbusümo ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨreandeimbɨ ranai mamɨ düdufe Sisasɨmbo randɨhinɨ hoeindɨhinɨ yahu-haya düdumarirɨ. 36 Ai ahambo düdurirühɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ nindou, naha ahɨnümbɨ hoafɨ ranaiyo moanɨ adükarɨ hamɨndayo?” mehuamboyu. 37 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “ ‘Adükarɨ sapo sɨhafɨ God ranahambo, sɨhafɨ ŋgusüfo muŋguambo, sɨhafɨ hohoanɨmo muŋguambo, yifiafɨ muŋguambo ranambo ŋgusüfo pandoworɨ.’ 38 Ranɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranane ai weaŋgurühɨdɨdɨ asu moanɨ adükarɨ hamɨndayo. 39 Asu ŋgorü ahɨnümbɨ hoafɨ adükarɨ ranɨ-kɨmɨnɨndɨ ra ndahurai-ane, ‘Se ŋgunindambürɨ ranaheimbo ŋgusüfo pandowandürɨ sapo se sɨhafɨ fimbo rawarowandɨ nou.’ 40 Mosesɨndɨ muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo aho ranane asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou-yomondɨ yamundɨfe hohoanɨmo ranane muŋguambo ranana yimbu adükarɨ ahɨnümbɨ hoafɨ ra nɨmɨndühane,” mehu.  











Sisas ai düdi Kraisayu yahu haya düdumefiyu 41 Farisi

(Mak 12:35-37; Ruk 20:41-44)

nindou ai gugurɨyafu mamarɨmonda Sisas ai ahamumbo düdufipurühɨ yahuya, 42 “Se ra Kraisɨmbo nüŋguru hohoanɨmoyomondühɨyomoa? Ai ra dadɨ amoao mamɨyomondambe 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 22​, ​23  80

ahɨndɨyua?” mehuamboemo. Asu ai sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ai-ana Defitɨndɨ amoao-ambeahɨndani,” mehomondamboyu. 43 Asu ai ahamumbo düdureapurühɨ yahuya, “Asu nünüŋgufemboyo Yifiafɨ Aboedɨ ranai Defitɨmbo hohoanɨmo ŋgusüfoambe horɨmarera asu ai Krais ranahambo Adükar-ani mehundoa? Defit ai yare hoafɨyuhü yahuya, 44 ‘Adükarɨ Ai wandɨ Adükarɨmbo yare hoafɨyuhü yahuya, “Wandɨ warɨ hondünɨ ndanühɨ ndando nɨmandɨfɨ ŋgafɨmbo asu süŋguna sɨhambo hürütümbɨ nindou sɨhafɨ yirümbo hoarehɨ hɨnɨŋgɨndɨheamboyahɨ,” ’  Buk Song 110:1 Defit ra-mehu. 45 Defit ai Krais ahambo Adükarɨ yahundo marandane. Asu nüŋgufimboyu Krais Ai Defitɨndɨ ahuirayu rana?” mehupurɨ. 46 Asu nindou mamɨ ai-amboanɨ moai Sisasɨndɨ düdufe hoafɨ ranɨmbo sɨmborɨ hoafɨyundo, ŋga wanɨ. Ranɨyomo asu ai rɨhünda peyomo houmbo ahambo düdufembo ahɨnɨrurühɨ asu ai moai ahambo mamɨ düdufe amboanɨ düduyafundo rundɨ, ŋga wanɨ.  





Sisas ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨ asu Farisi nindou ranahamundɨ hoafɨ ranɨmbo ahɨnɨ hoafɨmayu

23

(Mak 12:38-39; Ruk 11:43, 46; 20:45-46)

1   Ranɨyu

asu Sisas ai nindou afɨndɨ ahambo wakɨrerɨ meŋgoro ranaiyei asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranaiyomo aheimbo wataporɨmbomarandürɨ. 2 Ai yare hoafɨyundürühü yahuya, “Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ asu Farisi nindouanemo ai sɨheimbo yamundɨfembo Mosesɨndɨ fondɨ kosɨründümo houmbo anɨŋgomo. 3 Ranɨmbohündambo anɨmbo asu se hɨmborɨndei süŋgundhindɨ nɨnɨ-moatükunɨmboyo ai se rarɨhi yahomo houmbo hoafemondürɨ ranɨmbo. Ŋga asu se nɨne-moatükunɨ ai rawarundɨ rasüŋgu randɨhimboyei, ŋga wanɨ. Aiana hoafɨ yaŋgɨrane ai rarɨhi rarɨhi-emo, ŋga asu ai ahamundɨhoarɨ refembo ana, ŋgɨrɨ randundɨ. 4 Ahamundɨ ahɨnümbɨ yamundɨfe hoafɨ ra tɨŋümbɨ moatükunane. Aiana nindou amurɨyei daboahamɨndɨwamɨ nɨmboreimbɨ moatükunɨ ai mbɨsahümündia yahomo houmbo hüputüpuründümo nandundühanemo. Asu aiana ahamundɨhoarɨ ŋgɨrɨ akɨdou amboanɨ nɨmboreimbɨ moatükunɨ ai manandundɨ ranahambo semɨndɨmbo moai farɨhouwurɨ, ŋga wanɨ. 5 Nindou ai yɨhoefɨmbo hoeimbɨrɨhimunɨ yahomondühanemo ai nindou hɨmboahü muŋgu-moatükunɨ ra yaru arundɨ. Ai dɨdɨbafɨfe wadagɨ adükarɨ güdu mburu yihururündümo arundɨ. Asu ai ahamundɨ hoearɨ ranɨ hɨmborɨfihɨ moanɨ ranɨ-poanɨmbo yihuru yihurumarundɨ. 6 Aiana nɨmarɨfondɨ aboedühɨ nɨmarɨmboane hohoanɨmoyomo arundɨ afɨndɨ sesesɨmbo si sɨmboanane asu Suda-yafe rotu worɨ ranambe dɨrɨdühɨ nɨmarɨmbo-anemo hohoanɨmoemo. 7 Aiana nindou ai ahamumbo nindou afɨndɨ fandɨfeambe yɨhoefɨmbo hɨhɨfɨmbɨrɨhümunɨ, yahomo  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 81

Matyu 23

asu yɨhoefɨmbo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo mbɨsahümunɨ mbɨrɨhündɨ, yahomombo-anemo hohoanɨmoyomo arundɨ. 8 Nindou ai sɨheimbo yowanɨ yamunde-randeimbɨ nindou mbɨsahɨndürɨmboyei, ŋga wanɨ. Seana moanɨ mamɨ apodoho apodoho mamɨ yaŋgɨranei, ŋga sɨhei Yamunde-randeimbɨ Nindou aiana moanɨ mamɨ ai yaŋgɨrani anüŋgu. 9 Asu se nindou mamɨ hɨfɨ ndanühɨnda ranahambo ahɨnɨndɨhorühɨ hoafɨndeihɨya ‘Ape’ mbɨseimboyei, nɨmboe sapo sɨhei Ape mamɨ yaŋgɨrani sünambe amaru. 10 Asu nindou ŋgorü sɨheimbo hoafɨndeihɨya ‘Yamundo-randeimbɨ’ mbɨseimboyei, nɨmboe sapo sɨhei yamunderandeimbɨ Krais yaŋgɨrani. 11 Nindou düdi ai sɨhei mbusümo nindou adükarɨ hamɨndɨ anüŋgu ana, asu ai sɨhei ratüpurɨyu-randeimbɨ nindoumbofi mbünüŋguwamboane. 12 Nindou düdi ai ahandɨhoarɨ nindou adükaranahɨ ehu ana, ahandɨ ndürɨ hɨfɨnambo gadɨmboe. Ŋga asu nindou düdi ai ahandɨhoarɨ hɨfɨnamboareandɨ ranai ana ahandɨ ndürɨ adükarɨndɨmboe.”  









Sisas ai ahamundɨ yimbu yafambe moaruwai hohoanɨmo yaru arundɨ ranɨmbo hoafɨmayu 13  “Ahɨnümbɨ

(Mak 12:40; Ruk 11:39-52; 20:47)

hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo, hɨpoanɨmboembou-anemo. Awi seana yafambe yimbumbɨyomo houmbo-anemo! Seana nindouyei ŋgusümboarühɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo yipurɨ papɨru hɨnɨŋgɨru arundɨ. Asu se sɨhamundɨhoarɨ amboanɨ moai ranambe kefoau homorundɨ. Asu asükai se moai nindou dɨdɨyei ai ranambe kefoefembo yifɨrayei ranaheimbo hɨnɨŋgɨwura kefoehi hüsi, ŋga nafɨ gürarundɨ. 14 [Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo, se hɨpoanɨmboembou anemo. Awi seana yafambe yimbumbɨyomo houmbo-anemo! Seana sapo nɨmorehɨ kai anɨmboei ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyomo-ndündürühanemo asu se ahei worɨ kosaründɨmo. Rananemo asu se nindou ai hoembɨrɨhimuna yahomo houmbo Godɨmbo moanɨ gedühɨ dɨdɨbafɨyomondühɨ homo arundɨ. Ranɨnɨmbohündambo anɨmbo süŋgunambo sɨhamundɨ tɨŋɨrɨfo ra moaruwai hamɨndɨ tükündɨfepurɨmboe!] 15 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo se boboharɨndümo! Awi seana yafambe yimbumbɨyomo houmbo-anemo! Seana botɨwamɨ hoe haŋgɨfo-süŋgu homo arundane asu hɨfɨ-süŋgu homo arundane ra nindou mamɨ sɨhamundɨ süŋgurapurɨ randeimbɨ tükɨfe nɨŋgombo kokombohündambo-anemo. Nindou ranai sɨhamundɨ süŋgurapurɨ-randeimbɨ nindou tüküfiyuwanane asu randüwuranɨ ai haiambe nafɨ gadümbui sapo se-amboanɨ rawefundɨ nou. Ranani nindou ranai se rarundanɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo sɨhamundɨ moaruwai  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 23  82

hohoanɨmo ranahambo ŋgasündearandɨ. 16 Nindou hɨmboatɨharɨ nindou amurambo nafɨ nafuimbo-memo, se hɨpoanɨmboembou-anemo! Seana nindou yamundundühɨya, Nindou düdi ai nɨnɨmboyu dabarɨfihɨ Godɨndɨ worɨ ranahambo dükare ranɨfihɨ dabarefiyu ana, ra moanane. Ŋga asu nindou düdi ai gor Godɨndɨ worɨ ranambe eŋgoro ranɨfihɨ dükare dabarefiyu ana, asu ai ranɨ-moatükunɨ refembomayu ra anɨhondümbo rambɨreandamboane yahomo arundɨ. 17 Seana hɨmboatɨharɨ hohoanɨmokoate nindou-anemo! Nɨnɨ-moatükunɨyo ai moanɨ ahɨnümbɨ moatükun-ayo, gor ranaiyo asu Godɨndɨ worɨ ranɨyo? Gor ai Godɨndɨ worambe yaŋgoromboane asu Godɨndɨ moatükunɨ hondü nahurai tükefeyo. 18 Asu asükai seana yamundundühɨya, Nindou düdi ai sesɨ sɨhefe hasɨhonɨ ranahambo dükare ranɨfihɨ dabarefiyu ana, ra moanane. Ŋga asu nindou düdi ai sapo sesɨ sɨhefe hasɨhonɨ ranɨwamɨ sesɨ asɨhefeyo ranahambo dükare ranɨfihɨ dabarefiyu ana, asu ai ranɨ-moatükunɨ refembomayu ra anɨhondümbo rambɨreandamboane yahomo arundɨ. 19 Awi seana nindou hɨmboatɨharanemo! Nɨnɨ-moatükunɨyo ai moanɨ ahɨnümbɨ moatükunayo, sesɨ asɨhefeyo ranaiyo asu sesɨ sɨhefe hasɨhonɨ ranɨyo? Sesɨ, sesɨ sɨhefe hasɨhonɨ ranɨwamɨ yaŋgoromboane asu sesɨ ra Godɨndɨ yaŋgɨrɨ tükefeyo. 20 Ranɨmboane asu nindou düdi ai sesɨ sɨhefe hasɨhonɨ ranahambo dükare dabarefiyu ana, muŋgu moatükunɨ ranɨwamɨ eŋgoro ranahambo kameihɨ ranɨfihɨ dabarɨfihani. 21 Asu nindou düdi ai Godɨndɨ worɨ ranahambo dükare ranɨfihɨ dabarefiyu ana, asu God ai worɨ ranambe anüŋgu ranɨfihɨ kameihɨ dabarɨfihani. 22 Asu nindou düdi ai sünü ranahambo dükare ranɨfihɨ dabarefiyu ana, asu ai sapo Godɨndɨ nɨmarɨ hɨfandɨmbo fondɨ asu ai mare fondɨ ranɨwamɨ amaru ranahandɨihɨ kameihü dabarɨfihani. 23 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo, se hɨpoanɨmboembou-anemo! Awi seana yafambe yimbumbanemo! Se-ana muŋguambo akɨdɨbou sesambefembo moatükunɨ wambɨfɨ nahurai ranane se yimuŋguründümo mburu asu 10 ranahandɨ ŋgorü bɨdɨfɨrɨ ra Godɨmbo yɨboboru asɨhoemo. Ŋga asu seana adükarɨ ahɨnümbɨ hoafɨ bɨdɨfɨrɨ ranahambo ana se hɨnɨŋgɨrumbo-anemo. Sapo ranɨ-moatükunɨ hoafɨ ranana ini ra, nindou muŋguambo ranaheimbo mamɨ sɨmogodɨ hohoanɨmombo hohoanɨmo, nindou ŋgorümbo hɨpoambo hohoanɨmo, asu anɨhondümbofe hohoanɨmo ranane. Godɨmbo nɨnɨmoatükunɨyo 10 ranahanda mamɨ bɨdɨfɨrɨ yɨbobofe sɨhefe ahɨnümbɨ hoafɨ ra se hɨnɨŋgɨndumboemo, ŋga adükarɨ moatükunɨ hohoanɨmo hoafɨmayahɨ ranamboanɨ se süŋgundu ndundɨ. 24 Seana hɨmboatɨharɨyo hefe nindou ŋgorümbo nafɨ nafuimbo nindou-anemo! Seana hɨmboafɨfɨ ranahamumbo sɨmɨndɨ hoe ranambe foerɨmonda hürühoupurühanemo, ŋga asu kamer nɨnɨhondɨ adükarɨ ra kameihüru sɨrɨfoarundühanemo! 25 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 83

Matyu 23

nindou-anemo, se hɨpoanɨmboembou-anemo! Awi seana yafambe yimbumbanemo! Se-ana sesɨ hɨpɨrɨ napo ra hɨmboranɨ moanambühɨ ranane popoaiarɨhoemo, ŋga asu wagabe ragu ana hümbuhünɨ hohoanɨmo asu moanɨ sɨhamundɨ fi ranahambo hohoanɨmo ranɨmboane foafusafu hɨnɨŋgɨrundanɨ tüküra piareandɨ. 26 Farisi nindou seana hɨmboatɨharɨ nindouanemo! Awi se hɨpɨrɨ ranambe ra, wagabe ragu ranɨ boatei popoaindɨhoemondanɨ anɨmbo asu hɨmboranɨ moanambühɨ ranamboanɨ kameihɨ aboedɨ hɨmbondɨmboe! 27 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo, se hɨpoanɨmboembou-anemo! Awi seana yafambe yimbumbanemo! Se-ana yɨfambe ranahambo yihuruyo hɨnɨŋgɨfeyoanɨ anɨŋgo yahurai-anemo! Ranane sapo yɨfambe ranai moanambühɨ hɨmboranɨ ranai aboedɨ hɨmboyo haya anɨŋgo, ŋga asu ragu wagabe ranana yɨfɨ hambohamɨndɨ fɨsɨŋarümbɨ moaruwai ranai mamɨkarɨyombo foerɨmboane. Se sɨhamundɨ fiambe ragu ra moanɨ yahurai hamɨndanemo! 28 Yahurai-anemo seamboanɨ fi moanambühɨ nindouyei hɨmboahü mbumundɨ nindou hɨmboemo, ŋga asu sɨhamundɨ fiambe ragu ranana yafambe yimbumbɨ hohoanɨmo asu moaruwai hohoanɨmo ranambo güre pireapurɨmboane. 29 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ nindou-anemo asu Farisi nindou-anemo, se hɨpoanɨmboembou-anemo! Awi se-ana yafambe yimbumbanemo! Se-ana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ranahamundɨ yɨfambe nafɨru arundɨ. Asu nindou aboedɨ mbumundɨ manɨmboei-mayei ahei yɨfambe-wamɨ se yihururu hɨnɨŋgɨru arundɨ. 30 Asu rananemo se yaru hoafɨyomondühɨya, ‘Ro horombo sɨhefɨ amoao mamɨ manɨŋgomo ranambe mbanɨmboefɨ-mbonana ŋgɨrɨ ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou ranahamumbo hɨfokoefembo farɨhehupurɨ.’ 31 Asu se ranɨ hoafɨ yaru hoafemo ranana asu se maru sapo nindou dɨdemo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨmbo hɨfokoamarüpurɨ ranahamumbo nahurai-anemo weindahɨ nafuiayomo. 32 Refe ana, awi koe se nɨne-moatükunɨ sɨhamundɨ amoao mamɨ ai ramarundɨ ranɨfih randu ŋgomo nafɨndundümo! 33 Awi seana amoasɨranemo! Seana moaruwai amoasɨrɨndɨ nɨmorɨ hondanemo! God ai sɨhamumbo papɨfe hoafɨnduanɨ se haiambe gadɨmboemo. Nüŋgundu se ranahambo mafebou-a? 34 Ranɨmboane asu se hɨmborɨndɨmo nda. Ro sɨhamumbo sowana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou, fɨfɨrundeimbɨ nindou asu yamundu-rundeimbɨ nindou ranahamumbo koandɨheheapurɨmboyahɨ. Rananɨmbo asu se bɨdɨfɨrɨ hɨfokoandupurɨmboemo, bɨdɨfɨrambo nɨmɨfihɨ hɨfokoefembohünda pandupurɨmboemo, bɨdɨfɨrambo Godɨndɨ worambe bubundüpurɨmboemo. Asu bɨdɨfɨrambo ŋgorü ŋgoafɨhündɨ heboadüpurɨ houmbo wandüpurɨ ŋgomo ŋgorü ŋgoafɨhü tükündafundɨ. 35 Ranɨmboane asu nindou mbumundɨ hɨfɨ ndanühɨ manɨmboei ranaheimbo hɨfokoamarundüra  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 23​, ​24  84

yɨfɨmayei, ranɨ muŋgu moatükunɨ ranahambo se hütiyomo. Sɨhamundɨ hüti süŋguyo sapo nindou ai mbumundɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ Eberɨndɨ sɨrambeahɨndɨ peyo haya ho hombo Sekaraia sapo Berekiandɨ nɨmorɨmayu ranahandɨfihɨ tümareandɨ ranahambo hɨfokoamarüwurɨ. Se Godɨndɨ worɨ asu sesɨ sɨhefembo fondɨ mbusümo ranambeyo hɨfokoamarüwurɨ. Ranɨmbohündambo anɨmbo sɨhamundɨ-wamɨ tɨŋɨrɨfo ranai naŋgopurɨmboe. 36 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ nda. Nindou hɨfokoaru marundɨ ranahambohünda tɨŋɨrɨfo afɨndanɨmbo God ai nindou haponda anɨmboei aheiwamɨ nandeandürümbui.”  

Sisas ai Serusarem ŋgoafɨ ranahambo hohoanɨmomayu

(Ruk 13:34-35; 19:41-44)

37 “Serusaremɨhündɨ,

Serusaremɨhündɨ, se Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo rundeimbɨ nindou ranahamumbo hɨfokoarɨhipurühɨ asu se Godɨndɨ hoafɨ semɨndɨ hombo nindou sɨheimbo sowana koamarɨhepurɨ ranahamumbo hɨfokoefepurɨmbo safombo nɨmoeinambo-rɨhüpurɨ marɨhündɨ! Ro sɨhafɨ mbusümo nindou anɨmboei ranaheimbo wagɨdemɨndɨndürühɨ warɨ gabudɨfoefendürɨmbo afɨndɨ hohoanɨmomayahɨ kakaroko hondɨ ai ahandɨ weihoandɨ mbanendɨ hoareharamɨndɨndürɨ nou. Ŋga asu se wambo moai refembo raro-safɨndɨrɨ, ŋga moei masafɨ. 38 Asu se hɨmborɨndei. God ai Ahandɨ worɨ sɨhei mbusümo hɨnɨŋgɨmareandɨ asu moanɨ fondarɨmboe. 39 Ro nda sɨheimbo hoafehandürɨ, hapondanambe ana se ŋgɨrɨ asükai wambo hoeindɨhindɨrɨ, ŋga ŋgo ŋgombo süŋgunambo anɨmbo se randɨhi hoafɨndeihɨya, ‘God, Se nindou ai Adükarɨndɨ ndürɨna tükefiyu ranahambo aboedɨ aboedɨndɨworɨ,’ mbɨseimboyei,” mehu.  



Sisas ai Godɨndɨ worɨ ra bɨrɨboemboe yahu haya wataporɨmbomarandɨ

24

(Mak 13:1-2; Ruk 21:5-6)

1   Sisas

ai Godɨndɨ worɨ ranambeahɨndɨ tüküfi haya huwane asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahambo sowana mahomo Godɨndɨ worɨ worɨmbomarundɨ ra nafuiyondowohü hoafɨyondombohünda. 2 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyuhü yahuya, “Yɨnɨ, ro anɨhondümbo-anahɨ nda hoafehapurɨ. Se haponda muŋguambo moatükunɨ ra hoeirundai? Ŋgɨrɨ nɨmoei nda süŋgunambo ana rande atüboakɨ-atüboakɨndo gafuwanɨ hoeindundɨ, ŋga muŋguambo nɨmoei ra hɨfɨnɨ pindɨhimboyei,” mehupurɨ.  

Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨmboya tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboe yahu hoafɨmayu 3  Sisas

(Mak 13:3-13; Ruk 21:7-19)

ai Orif Nɨmɨ Hɨfɨ Wafuambe nɨmaru ane asu ahambo süŋgururürundeimbɨ ai yaŋgɨrɨ hafomo ahambo-so tükümefundɨ. Ranɨyomo asu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 85

Matyu 24

ai düduyafu hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Se yɨhoefɨmbo hoafɨyafɨmunɨ nüŋgu-sɨmboanɨ ranɨ-moatükunɨ ra tükümandɨfe? Asu nɨnɨ-moatükunɨ boatei tükündɨfeyoanɨ hoeimandɨhu sapo se kosɨmboayafɨ ranane asu ndeara bɨdɨfɨranambo si tüküfemboayo ranane ranahambo fɨfɨrɨndɨhumboyefɨ?” mehomondamboyu. 4 Ranɨyu asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Awi se hɨbadümbo nindou ai sɨhamumbo wosɨhoaforɨ hoafɨndeimboyei. 5 Ŋga nindou afɨndɨ ai tükündafu wandɨ ndürɨ dükandu hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya, ‘Ro nda Krais-anahɨ!’ mbɨsɨmondühɨ anɨmbo ai nindou afɨndɨ ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨndɨmondanɨ ai anɨhondümbondɨhimboyei. 6 Se yifiarɨ hoafɨ asu yifiarɨ yafui hoafɨ hɨmborɨndɨmboemo. Ŋga asu se ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨbadümbo, ŋga hepünündafumboemo ranɨmbo. Ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboesɨ, ŋga asu ranɨ-moatükunɨ tükefeyo ranahambo ndeara bɨdɨfɨranambo si ane yahopoanɨ, ŋga awi wanɨ. 7 Hɨfɨ hɨfɨ ranai sɨmborɨ yifiarɨndɨmboe. Asu adükarɨ bogorɨ nindou mamɨ ahandɨ nendɨ ranai ŋgorü adükarɨ bogorɨ nindoundɨ nendɨ ranɨ-babɨdɨ sɨmborɨ-sɨmborɨndɨmboemo. Hɨfɨ bɨdɨfɨrɨ ranɨfihɨ sesɨ ai wanɨndohü asu hɨfɨhe ranai tükündɨfendamboe. 8 Muŋguambo moatükunɨ ra tükefeyo ranana moanɨ nɨmorehɨ ai nɨmorɨ wakemɨndɨmbo asübusɨ boatei asemɨndo yahurai boatei-ane tükefeyo. 9 Rananɨmbo sɨheimbo mbundüründümo tɨŋɨrɨfombɨ moatükunambe sɨndundürühɨ hɨfokoandundürɨmboemo. Rananɨmbo muŋguambo hɨfɨndɨ nindou ai wandɨ süŋguna sɨhamumbo yɨboarukondühüpurɨmboyei. 10 Ranɨ-sɨmboanɨ nindou afɨndɨ ranai ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhindühɨ, asu ai ahei ŋgunindɨ ranaheimbo nindou amurɨ hürütümbɨ nindouyei warühɨndɨhindürühɨ asu aheihoarɨ amboanɨ sɨmborɨ yiboarukofirɨndeimboyei. 11 Rananɨmbo asu Godɨndɨ tɨkai hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou afɨndɨ ranai tükündafundühɨ anɨmbo asu ai nindou afɨndɨ ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨndɨmondanɨ anɨhondümbondɨhimboyei. 12 Ranɨfihɨ anɨmbo asu sapo moaruwai hohoanɨmo ranai afɨndɨ tükündɨfeyohü nindou ŋgorümbo hɨpoambofeihɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranai akɨdoundɨmboe. 13 Ŋga asu nindou düdi ai nɨnɨ-moatükunɨ ahambo tükefeyo ranahambo moanane yahu kɨkɨhɨramündɨ anüŋgu ai ŋgu ŋgumbo bɨdɨfɨranɨ si tüküfiyuambe ranana ai aboedambondɨfimbui. 14 God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ Aboedɨ Hoafɨ ranahambo muŋguambo hɨfɨ ranühɨ nindou muŋgu ranaheimbo weindahɨ bokarɨhefendüranɨ anɨmbo asu ndeara bɨdɨfɨranɨ si ra tükündɨfemboe.”  





















Moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ tükündɨfemboe 15  “Asu

(Mak 13:14-23; Ruk 21:20-24)

moaruwai moatükunɨ nɨŋgombo-mayo sürühoeimbɨ fondɨ ranahambo moaruwaimbondeambui ranahambo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ nindou ahandɨ ndürɨ Danier ai wataporɨmbomarandɨ ra The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 24  86

se hoeindumboemo. (Nindou düdi ai ndanɨ hoafɨ ra hoeifemboayu ranai hoafɨ ranahambo ndore fɨfɨrɨmbɨreandamboane.) 16 Ranɨsɨmboanɨ anɨmbo nindou dɨdɨyei ai Sudia hɨfambe anɨmboei ranai hɨfɨ wafunambo nɨmai mbɨfefoehindamboane. 17 Ranɨ-sɨmboanɨ ana sapo nindou ahandɨ worɨkɨmɨ amaru ranai ahandɨ napo worambe kurayo ranahambo hanɨ semɨndɨmbo hɨhɨnɨŋgɨndeambui. 18 Asu nindou düdi ai ahandɨ nümbürambe anüŋgu ranai ŋgɨrɨ ahandɨ hoearɨ masɨhendɨ ra semɨndɨmbo hɨhɨrɨndɨfi ŋgu, ŋga wanɨ. 19 Ranɨ-sɨmboanɨ nɨmorehɨ dɨdɨyei ai nɨmorɨ furümbayei-ane asu nɨmorehɨ nɨmorɨ tɨtɨ sɨmɨndeimbayei ranane ranaheimbo moaruwai hamɨndɨ tükündɨfemboe. 20 Se Godɨmbo dɨdɨbafɨndɨmo rananɨmbo asu se ŋgɨrɨ afɨndɨ ŋgɨsɨharɨ tüküfeyoambe ane asu moanɨ nɨmarɨmbo si ranambe ane ra se ŋgɨrɨ feboundɨ! 21 Ranɨ-sɨmboanɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfemboe. Horombo God ai hɨfɨ sünü nafɨmarandambe peyo haya ho hombo hapondanɨ tükefeyombe ana, moai afɨndɨ tɨŋɨrɨfo ndahurai tüküfeyo. Ŋga süŋgunambo ranɨ sɨmboanɨ ana moanɨ muŋgunambo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ hamɨndɨ moatükunɨ anɨmbo tükündɨfemboe. Asu randɨfe hayambo ra süŋgunambo ana ŋgɨrɨ asükaindo tɨŋɨrɨfo yahurai tükündɨfeyo. 22 Ŋga asu God ai ranɨ-sɨmboanɨ ranahambo bodɨfombofe kɨkɨhɨyɨmɨndɨkoatembembonana muŋguambo nindou ranai ŋgɨrɨ aboedamboyahindɨ. Ŋga asu God ai muŋguambo nindou sapo ranaheimbo wandanei yahu dɨbonɨmayundürɨ ranɨmbohündambo wambo anɨmbo asu hapondanɨ ana God ai ranɨ si ra awi bodɨfombonde kɨkɨhɨndamündümbui. 23 Rasɨmboanɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨhamumbo hoafɨyeihüya, ‘Se ndühɨ hɨmboemo, ŋga Krais ana ini nda!’ mbɨsei-anane, asu ‘Ai ana ini gogu ra!’ mbɨsei-anane ra se nindou ranahei hoafɨ anɨhondümbondundürɨmboemo. 24 Nɨmboe sapo nindou bɨdɨfɨrɨ ai tüküyafundühɨ wosɨhoaforɨ hoafɨndɨmondühɨya, ‘Ro Krais-anahɨ,’ asu ‘Ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨya-rɨhandeimbɨ nindou-anahɨ,’ mbɨsɨmbo-memo. Asu ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ nafuindɨmondühɨ ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨ nafuimbo ratüpurɨ ratüpurɨndɨmboemo. Ai nindou sapo God wandanei mehu ranaheimbo amboanɨ ndahurɨmɨndefɨmbo mbɨsɨmboemo, ŋga ŋgɨrɨndɨmo. 25 Ranɨ-moatükunɨ ranahambo ro horombonamborɨhe hoafɨmehapurane, ŋga se ranahambo hɨmborɨndɨmo. 26 Asu nindou ai randɨhi hoafɨndeihɨya, ‘Hoeirɨhi, Krais-mayu ranai ana nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandɨ hɨfühani anüŋgu,’ mbɨseianɨ asu se ranɨnɨ ŋgomboemo, ŋga wanɨ. Asu nindou ai randɨhi hoafɨndeihüya, ‘Aiana dɨbo ndanambe ndanüŋgu nda,’ mbɨseianɨ wanɨ asu se ranahambo anɨhondümbondumboemo, ŋga wanɨ. 27 Ŋga Nindou Hondü ranai ana, sapo wabürüsɨ sünü muŋgu ranɨfihɨ hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ ŋgu hafuanɨ si boakɨboadeamboe yahurai-anɨmbo nindou hɨmboahü tükündüfimbui. 28 Sapo nahanühɨyo nindou ai yɨfɨyo haya yɨfɨ  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 87

Matyu 24

nɨmoko ranai moanambühɨ eŋgoro ana, ranühɨ koahoeimbɨ ranai hei gugurɨhindühanei.” Nindou Hondündɨ kosɨmbo si

(Mak 13:24-27; Ruk 21:25-28)

29 “Ranɨ

tɨŋɨrɨfombü moatükunɨ si ranai ndeara muŋgundoanɨ anɨmbo nɨmehünou, hüfɨhamɨndɨ ai nɨmbɨraŋɨnderühɨ asu amoamo ai ŋgɨrɨ sindu. Mupui ai sünambeahɨndɨ fɨrɨbadɨyɨboai pütapɨndowohü asu muŋguambo ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ sünambe anɨŋgo ranai fɨfɨmɨndɨmboe.  Aisaia 13:10; 34:4 30 Ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo Nindou Hondü ai tüküfembo nafuimbo moatükunɨ ranai sünambe weindahɨ tükündɨfemboe. Asu hɨfɨ ndanühündambo muŋguambo sɨrɨhündɨ nindou ranai arasɨranɨndeimboyei. Asu Nindou Hondü ai sünambeahɨndɨ mburüŋgaiwamɨ nüŋgumbo ahandɨ ŋgɨnɨndɨ asu adükarɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ moatükunɨ ndemündü haya ra dɨbonde kuduanɨ ranahambo hoeindɨhimboyei. 31 Rananɨmbo fufuŋɨ afɨndɨ ranai hoafɨndɨmboe. Rananɨmbo asu ai ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranhamumbo yimbuyimbu hɨfɨ ra hɨmboranɨpoedɨ nindou muŋgu God ai wandanei mehu gugurɨfendürɨmbohünda koandɨhepura ŋgomboemo.”  



Hoandasüfo nɨmɨndɨ ranahambo yamundɨfe hoafɨ

(Mak 13:28-31; Ruk 21:29-33)

32  “Asu

se hoandasüfo nɨmɨndɨ türüfoarundühɨ hohoanɨmondɨmo. Ranɨ nɨmɨ ranai ahandɨ düdüdü ranɨfihɨ hoehoai tütükɨyohü emündü aforo ana, se fɨfɨrundɨ sapo ranana ndeara hoemboane. 33 Mamɨ ranɨsüŋgumbo anɨmbo asu se hoeindundanɨ muŋguambo ranɨ moatükunɨ ranai tükündɨfeyoanɨ hoeindundühɨ rananɨmbo se Nindou Hondü ai ŋgɨrɨ amɨtata kudu, ŋga yipurɨ kɨmani anüŋgu, ra fɨfɨrɨndumboemo. 34 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ nda. Bɨdɨfɨrɨ nindou hɨfɨ ndanühɨ anɨmboei yɨfɨhai-koateayei-ambe anɨmbo ranɨ-moatükunɨ ranai tükündɨfemboe. 35 Sünü hɨfɨ ranai ana awarɨndɨhoemboe, ŋga asu wandɨ hoafɨ ranana ŋgɨrɨ awandɨhoayo, ŋga wanɨ.”  





Nindou mamɨ aiamboanɨ moai Adükarɨ ai tüküfembo si ra fɨfɨreandɨ 36  “Ŋga

(Mak 13:32-37; Ruk 17:26-30, 34-36)

asu Nindou Hondü ai tüküfembo si ranɨnambo nindou mamaiamboanɨ moai fɨfɨreandɨ. Asu ranɨ si tüküfemboayo ra sünambeahɨndɨ nendanemo asu Nɨmorɨ aiani ra moai fɨfɨrundɨ. Ŋga moanɨ Afɨndɨ ai yaŋgɨrani ranɨ-moatükunɨ ranahambo fɨfɨreamboayu. 37 Nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 24  88

Hondü ranai tüküfembo si ranana Noa nüŋguambe ra sɨmboanɨ nahuraindɨmboe. 38 Sapo horombo hohoambu ai tüküfe-koateyoambe ranɨ-sɨmboanɨ ra nindou ai moanɨ sesɨ sahüsi hoe sɨmɨndei asu nɨmorehɨ nindowenihɨ anamɨndühɨyahi heimbo bɨdɨfɨranɨ hondü ranambe Noa ai botambe aboeda kamefuendɨ. 39 Ranɨ-sɨmboanɨ ra nindou ranai ranɨmoatükunɨ tüküfemboayo ranahambo moai fɨfɨrɨhindɨ, ŋga ai moanɨ sɨrɨ mbɨrowohɨ ratüpurɨyei hei-ane asu hohoambu ranai tüküfehü aheimbo pare gogomaramɨndɨndürɨ. Moanɨ yahurai-anɨmbo süŋguna Nindou Hondü ai tüküfiyuambe tükündɨfemboe. 40 Ranɨ-sɨmboanɨ ana nindou yimbu ai nümbürambe ratüpurɨndafandühɨ nɨmbafandanɨ anɨmbo, nindou ŋgorümbo nderümündühɨ asu ŋgorü ai moanɨ rande bodɨboadiranɨ nüŋgumbui. 41 Nɨmorehɨ yimbu ai mbanɨ hɨrɨndafihɨ nɨmbafeanɨ anɨmbo asu ŋgorümbo ndemünduanɨ asu ŋgorü ai moanɨ rande bodɨboadeandanɨ nɨŋgomboe. 42 Awi se hɨbadümbo nɨŋgomo, ŋga nɨnɨ-sɨmboanɨyo sɨhamundɨ Adükarɨ ai tüküfemboayu ra se moai fɨfɨrundɨ. 43 Awi se randu hohoanɨmondɨmo. Worɨ aharambürɨyu haya hümbuhünɨ nindou ai nɨnɨ-sɨmboanɨyu ahandɨ worambe hümbuhünɨmbo tüküfemboayu ra fɨfɨrareandɨ ana, nindou ranai ŋgɨrɨ apu. Ŋga ai hümbuhünɨ nindou worambe tükündüfimbui mbüsü haya yaŋgɨrɨ günde nɨmandü ŋgumbui. 44 Ranɨmbohündambo anɨmbo se-amboanɨ muŋguambo si aho ra hɨbadundühɨ nafɨndündümo nɨmandɨmo. Ŋga Nindou Hondü ranai tüküfembo ranahambo se mɨtanɨründümo houmbo hɨdɨbo-hɨdɨboyomondambeanɨmbo moanɨ ai sümbundamündü tükündüfimbui.”  













Nindou ratüpurɨyafanɨrɨnandeimbɨ aboedɨ asu moaruwai ranahafandɨ kafoefe hoafɨ

(Ruk 12:42-46)

45  “Asu

düdi ratüpurɨyu-randeimbɨ kaoworɨ hohoanɨmo-koate dɨdɨboadɨre-randeimbɨ fɨfɨreandeimbɨ nindouayua? Nindou ranai ana sapo ahandɨ bogorɨ nindou-mayu ranai ahamboya, ‘Se nindou ratüpurɨyomo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ-memo ranahamumbo hɨbadapurɨ,’ yahu haya kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ ranani sapo ai ahamumbo sesɨ segopurɨmbo sɨmboanɨ yɨbobofe segopurɨmbohünda. 46 Nindou ranahandɨ bogorɨ nindou ai worambe tüküfi hoeiriranɨ asu nindou-mayu ranai sapo ahandɨ bogorɨ nindou ai refembo hoafɨmayu süŋgu rawareandɨ ranana nindou ranai moanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyuwamboane! 47 Ro nda sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, bogorɨ nindou ranai nindou ranahambo ahandɨ muŋguambo moatükunɨ ranahambo hɨfandɨmbo bogorɨmbondirɨ hɨnɨŋgɨndirümbui. 48 Ŋga asu nindou ranai, moaruwai ratüpurɨyurandeimbɨ nindouayu ana, asu ai ahandɨ fimbo rande hoafɨnduhü anɨmboya, Wandɨ bogorɨ nindou ai ŋgɨrɨ awi nɨmai tükündüfiyu  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 89

Matyu 24​, ​25

mbüsümbui. 49 Rananɨmbo asu ai ahandɨ mamɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨmemo ranahamumbo piyu haya bubuhaindüpurühɨ asu sesɨ dedü wakɨndeandühɨ bia ra ndümündɨ, nindou bia sɨmɨndɨmo-rundeimbɨ ranɨ-babɨdɨ hoaŋguhü rarandu wakɨndeambui. 50 Rananɨmbo asu mamɨ sɨmboanɨ sapo ratüpurɨyu-randeimbɨ-mayu ranai ahandɨ bogorɨ nindou ranai tüküfemboayu ra mɨtanɨramündü haya hɨdɨbo-hɨdɨboyuambe anɨmbo tükündüfimbui. 51 Rananɨmbo asu ahandɨ bogorɨ nindou ai ahambo kɨbodɨrɨndirɨ mbunda asu nindou wosɨhoaforɨ hoafɨyeimbɨ ranambendirɨmbui. Rananɨmbo asu ai ranambendɨfihɨ heindühɨ yahafɨ sɨsɨnderɨmboe.”  





25

Yihoarɨfamborɨ 10 ranahei kafoefe hoafɨ

1   “Ranɨ-sɨmboanɨ

ana God ŋgɨnɨndɨ sünambe hɨfandarandɨ ra ndahurai anɨmbo tükündɨfemboe. Mamɨmbo yihoarɨfamborɨ 10 ranai nindou mamɨ nɨmorehɨ semündü haya masüfuwa asu ai ahei ram hai ra fufurühümündi hehi ahambo nafɨnɨ nafoarɨfiho fihambo mahei. 2 Hondahüyahindeimbɨ-mayei (5) ranai moanɨ hohoanɨmokoateyei, ŋga asu ŋgorü hondahüyahindeimbɨ-mayei (5) ranai aboedɨ fɨfɨrɨhindeimbɨyei. 3 Sapo nɨmorehɨ hohoanɨmo-koate-mayei ranai ahei ram ra sahümündi, ŋga asu moai ram hoe bɨdɨfɨrɨ fuihümündi. 4 Ŋga asu nɨmorehɨ dɨboadɨre fɨfɨrɨhindeimbɨ-mayei ranai ahei hoe hɨpɨrɨ-mayo ranambe hoe fuihümündihɨ ahei ram dɨboadorɨhi masahümündi. 5 Ranɨyei asu sapo nindou nɨmorehɨ semündümbɨmayu ranai nɨmai tüküfe-koatemayuwamboyei asu aheimbo yapombo hɨmbo-marandüramboyei moanɨ rarɨhi yapombo boarɨhehi hehi kurɨmayei. 6 Ranɨyo hombo nɨmbɨ mbusümondühɨ nindou mamɨ ranai mɨŋgɨyowuhü yahuya, ‘Sapo nindou nɨmorehɨ semündümbɨ-mayu ana nda! Ŋga asu se ahambo sühüsi nafoarɨhorɨ fihɨrɨhorɨmɨndei!’ mehu. 7 Ranɨyei nɨmorehɨ-mayei ranai muŋgu botɨyahindühɨ ahei ram hai ra yimundɨfembo dɨdɨboadomafandɨhündɨ. 8 Ranɨyei asu nɨmorehɨ hohoanɨmo-koateyeimbɨ-mayei ranai nɨmorehɨ aboedɨ fɨfɨrɨhindeimbɨmayei ranai hoafɨyeihü seiya, ‘Awi se yɨhoefɨmbo ndühɨ sɨhei-mayo hoe bɨdɨfɨrɨ fuisehi, ŋga yɨhoefɨ ana hümaraso,’ maseiamboyei. 9 Asu nɨmorehɨ aboedɨ fɨfɨrɨhi-rɨhündeimbɨ ranai hoafɨyeihü seiya, ‘Yowanɨ, ŋgɨrɨ ndehundɨ. Hoe ndanana sɨheimboane asu yɨhoefɨmboane ra ŋgɨrɨ sɨmoŋgoründamɨndɨmunɨ. Ŋga awi hɨhɨrɨndahi ŋgei stoa worambeahɨndɨ se-amboanɨ sɨheipoanɨmbo pemɨndei,’ masahündüramboyei. 10 Asu ranɨyei hohoanɨmo-koate nɨmorehɨ-mayei ranai stoanambo hoe pemɨmbo hɨhɨrɨyahi mbahei nou ranambo amoŋgonɨmbo nindou nɨmorehɨ semündümbɨ-mayu ranai tükümefiyu. Ranɨyei asu hondahüyahindeimbɨ nɨmorehɨ nafɨrɨhümündimbü-mayei ranai nɨmorehɨ semɨndɨmbo sesesɨ fondɨ-mayo ranambe nindou-mayu ranɨ-babɨdɨ kefoehi mahüsi.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 25  90

Ranɨyo asu ranambe kefoefe hombo yipurɨ ra pamaiaro. 11 Ranɨyei asu süŋgunambo hondahüyahindeimbɨ nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ-mayei ranai tükümehindɨ. Ranɨyei asu ai rarɨhi puküna hoafɨyeihü seiya, ‘Adükarɨ, Adükarɨ, se yɨhoefɨmbo yipurɨ sübüdühawamunɨ dɨgifo,’ sei hoafɨmayei. 12 Ranɨyu asu nindou ranai sɨmborɨ aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, ‘Ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ, se ŋgɨrɨ keboehindɨ, ŋga roana moai sɨheimbo fɨfɨrɨhearü,’ mehundürɨ.” 13 Sisas ai ndeara hoafɨ moendɨreandühɨ yahuya, “Awi se hɨbadümbo, ŋga moai se Nindou Hondü ai tüküfembo si ane asu ranɨ sɨmboanane ra fɨfɨrundɨ,” mehu.  





Nindou ŋgɨmɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ ranahamundɨ kafoefe hoafɨ

(Ruk 19:11-27)

14 Sisas

ai asükai hoafɨyuhü yahuya, “Ranɨ si tüküfe sɨmboanɨ ranana ndahurai-ane. Mamɨ sɨmboanɨ nindou mamɨ ai ahandɨ worɨ ra hɨnɨŋgɨfe hefe ŋgorü hɨfɨna hombo mehu. Ranɨyu asu ai ahandɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ ahamumbo mborai yahupurɨ mbura ahandɨ muŋguambo moatükunɨ ahamundɨ warambe hɨnɨŋgɨmareandɨ. 15 Nindou-mayu ranai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamundɨ ŋgusüfo ŋgɨnɨndɨ küru hohoanɨmoemo ranɨ sɨmogodühɨ kakɨ hoarɨ ra ahamumbo yɨbobore yimbumareapurɨ. Nindou ŋgorümbo 5,000 kakɨ hoarɨ sagado. Ŋgorümbo 2,000 kakɨ hoarɨ sagado. Asu ŋgorü-mayu ranahambo 1,000 kakɨ hoarɨ ra sagado marandɨ. Ranɨyu asu ai ahamumbo yare hɨnɨŋgɨreapurɨ haya ŋgorünamefiyu. 16 Ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou sapo 5,000 kakɨ hoarɨ masemündu-mayu ranai nɨmehünou kakɨ ranambo kakɨ semɨndɨ ratüpurambe sɨhai haya ratüpurɨyuhü ranɨ-fihɨndɨ 5,000 asükaiyu ranɨwamɨ masemündu. 17 Asu mamɨ yahurai safɨ nindou sapo 2,000 kakɨ hoarɨ masemündu-mayu ranai kakɨ ranɨ-fihɨndɨ 2,000 asükaiyu ranɨwamɨ masemündu. 18 Ŋga asu nindou sapo 1,000 masemündu-mayu ranai ahandɨ bogorɨndɨ kakɨ ra semündü hu hɨfambe kakɨrɨhai mbura hɨfambe dɨbo samboare hɨnɨŋgɨmareandɨ. 19 Nindou ranahamundɨ bogorɨ-mayu ranai aŋgunɨ hu gedühɨ nüŋgu nüŋgumbo asu ai ŋgoafɨna hɨhɨrɨfi hu tükümefiyu. Ranɨyu asu ai ahandɨ kakɨ nindoumbo yɨbobomareapurɨ-mayo ranahambo nindou ranɨ babɨdɨmbo hoafɨ dɨboadondɨheapurɨ yahu haya. 20 Nindou 5,000 kakɨ masemündu-mayu ranai tüküfi ahandɨ bogorɨ nindoumayu ranahambo 5,000 ŋgorü-mayo ra masagado. Asu ai ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Adükarɨ, se wambo 5,000 kakɨ masowandɨrɨ, ŋga awi se nda hoeiro. 5,000 kakɨ-mayo se masawandɨrɨ ranɨ-fihɨndɨ ro ŋgorü 5,000 kakɨ masahamɨndɨhɨ nda,’ mehuamboyu. 21 Asu ahandɨ bogorɨ nindou-mayu ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Se aboedɨ hamɨndɨ ramarowandɨ. Seana aboedɨ asu anɨhondümbo hondü ratüpurɨyafɨ-randeimbanafɨ. Seana moanɨ akɨdou moatükunɨ dɨboadɨro-randeimbanafɨ. Ŋga asu ranɨmbohündambo anɨmbo hapondanɨ ana sɨhambo ro adükarɨ moatükunɨ  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 91

Matyu 25

hɨfandɨmbo amboanɨ bogorɨmbondɨhe hɨnɨŋgɨndɨheanɨnɨmboyahɨ. Asu se mborai sühüfɨ ranahambo rodɨbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnde,’ mehundo. 22 Ranɨyu asu nindou 2,000 kakɨ masemündu-mayu ranai-amboanɨ tüküfi ahandɨ bogorɨ nindou-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Adükarɨ, se wambo 2,000 kakɨ masawandɨrɨ, ŋga awi se nda hoeiro. 2,000 kakɨ-mayo se masawandɨrɨ ranɨ-fihɨndɨ ro ŋgorü 2,000 kakɨ masahamɨndɨhɨ nda,’ mehuamboyu. 23 Asu ahandɨ bogorɨ nindou-mayu ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Se aboedɨ hamɨndɨ ramarowandɨ. Seana aboedɨ asu anɨhondümbo hondü ratüpurɨyafɨ-randeimbanafɨ. Seana moanɨ akɨdou moatükunɨ dɨboadɨrorandeimbanafɨ. Ŋga asu ranɨmbohündambo anɨmbo hapondanɨ ana sɨhambo ro adükarɨ moatükunɨ hɨfandɨmbo amboanɨ bogorɨmbondɨhe hɨnɨŋgɨndɨheanɨnɨmboyahɨ. Asu se mborai sühüfɨ ranahambo rodɨbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnde,’ mehundo. 24 Ranɨyu asu nindou 1,000 kakɨ masemündumayu ranai-amboanɨ tüküfi bogorɨ nindou-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Adükarɨ, ro sɨhambo fɨfɨrɨheanɨnɨmboanahɨ. Seana nindou awi hɨmboarɨ handinɨ-yafeimbɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndanafɨ. Seana nɨnemoatükunɨ se hɨfɨrowandeimbɨ-hündɨyopoanɨ nümbürambeahɨndɨ sesɨ ra yimuŋgurandɨfɨ arandɨ. Asu nindou amurɨ ai nɨnɨ-moatükunɨ maŋgɨrɨyo bubufoarhindeimbɨhündane seana sesɨ ra guguro arandɨ. 25 Ranɨmboyahɨ asu ro sɨhambo yɨhɨmbombo sɨhafɨ kakɨ ra sahamɨndɨ ha hɨfambe kakɨrɨhɨ dɨbo masamboarɨheandɨ. Sɨhafɨ muŋguambo kakɨ ini nda, ŋga se rando hoeindowandɨ,’ mehundo-amboyu. 26 Asu ahandɨ bogorɨ nindou-mayu ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Awi se ana ratüpurɨyafɨ-randeimbɨ nindou moaruwai, ratüpurɨ-koate yɨboaruko yɨboaruko-yafeimbɨ nindouanafɨ. Nindou ŋgorü ai ratüpurɨyumbü ranahandɨ ro sesɨ yimuŋgurahamɨndɨ asu nindou ai nɨne ahurɨ buburandeimbɨ ranahandambohündɨ ro sesɨ ra yimuŋgurɨhamɨndɨ gugurɨhe arɨhandɨ ranahambo awi se wambo ndoro fɨfɨrɨwandɨrɨmbowamboyafɨ? 27 Asu awi refe anasɨ, se kakɨ wandɨ ra sapo kakɨ sɨhefe arandɨ worambe sɨhoefanɨ anɨmbo, asu ro tükündaheandühɨ amboanɨ kakɨ bɨdɨfɨrɨ ranɨwamɨ nandɨhe ndahamɨndɨmbohündɨsɨ. 28 Haponda ahandɨ warambeahɨndɨ kakɨ ra ndowandümo mbundu nindou sapo 5,000 kakümbɨ-mayu ranahambo dabudo. 29 Ŋga ai sapo nɨne-moatükunɨ sɨmoŋgorɨ-maramündu ranɨfihɨ bɨdɨfɨrɨ pandeamboe. Ŋga asu nindou düdi ai nɨnɨ-moatükunɨyo ranahambo wanayu ana, asu ai nɨnɨ-moatükunɨyo ai akɨdou asɨhendɨ ra ahandɨ-mayo muŋgu fufuimɨndɨmboane. 30 Ŋga yɨboaruko-yɨboarukoyumbü nindou ranahambo weindanɨ hondü nɨmbɨ nɨmaroambe pinduwurü. Rananɨmbo ai ranambe nɨmandümbo heinduhü yahafɨ sɨsɨnderɨmboe,’ ” mehu.  

















Nindou Hondü ai muŋguambo nindou ranaheimbo yɨbobondearümbui

31 “Süŋgunambo

Nindou Hondü ranai bogorɨmbondüfi tükündüfihü ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranɨ-babɨdɨmbo ana, asu ai ahandɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 25  92

muŋguambo moatükunɨ hɨfandɨmbo nɨmarɨ fondɨ ranɨwamɨ nɨmandümbui. 32 Rananɨmbo asu muŋguambo hɨfɨ ranɨ-hündambo nindou ranai ahandɨ haŋgɨfohü gugurɨndearümbui. Rananɨmbo asu nindou ranaheimbo sapo sipsip hɨfandɨrandeimbɨ nindou sipsip ŋgorünɨnɨ yɨbobore asu meme ŋgorünɨnɨ yɨbobore arandɨ nou rande yimbumbonde yɨbobondearümbui. 33 Randeandühɨ anɨmbo ai sipsip ahandɨ warɨ hondünɨ hɨnɨŋgɨndearühɨ asu meme ahandɨ warɨ kadüdanɨ hɨnɨŋgɨndearümbui. 34 Rananɨmbo asu Bogorɨ nindou ai nindou ahandɨ warɨ hondünɨ amarei ranaheimbo hoafɨndundürühɨ anɨmboya, ‘Se ana sɨheimbo wandɨ Ape ai aboedɨ-aboedɨmareandürane, ŋga se mborai sühüsi. Rananɨmbo asu se sühüsi God ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandɨ ranahambo sapo wandɨ Ape ai sɨheimbo semɨndɨmbo horombo hɨfɨ sünü hapoadümbo sɨmborɨyoambe raraore nafɨramündü masɨhendɨ ra sahümündi. 35 Sapo ro wembomboyahanɨ asu se wambo sesɨ masehindɨrɨ. Ro amɨndanɨŋomboyahanɨ asu se wambo hoe sɨmɨndɨmbo masehindɨrɨ. Ro nindou amurɨ tüküyaheandanɨ asu se wambo sahümündihündɨrɨ sɨhei worɨnɨmarɨhindɨrɨ. 36 Ro hoearɨ-koate nɨmboahanɨ asu se wambo hoearɨnambo yihurumarɨhindɨrɨ. Ro aŋgünümboyahanɨ asu se wambo hɨfandɨmarɨhündɨrɨ. Ro karabusambe nɨmboahanɨ asu se wambo hei wakɨmafoarɨhindɨrɨ. Ro hoearɨ napo-koateyahanɨ se wambo hoearɨnambo wandɨ fi yihurumarɨhindɨrɨ,’ mehu. 37 Nindou mbumundɨ-mayei ranai ahambo sɨmborɨ hoafɨndahɨndowohü anɨmboya, ‘Adükarɨ, nüŋgusümboanɨyo sɨhambo hoeirɨhunɨna wembombomefa sesɨ masahunɨnɨ, asu sɨhambo hoeirɨhunɨna amɨndanɨŋombomefa hoe sɨmɨndɨmbo mafuihunɨnɨ ra? 38 Nüŋgu-sɨmboanɨyo ro sɨhambo hoeirɨhunɨna nindou amurɨmboyafo tüküyafoanda sahumɨndefɨnɨnɨ yɨhoefɨ worɨnɨrɨhunɨnɨ, asu hoearɨ-koateyafanɨ hoearɨ yihurumarɨhunɨna? 39 Asu nüŋgusümboanɨyo ro sɨhambo hoeirɨhunɨna aŋgünümboyafɨ asu karabusambe nɨmbafɨ randanɨ ro hefɨ wakɨmafoarɨhunɨna?’ mbɨseimboyei. 40 Asu Bogorɨ nindou ai aheimbo sɨmborɨ hoafɨnduhü anɨmboya, ‘Ro sɨheimbo anɨhondümbo-anahɨ hoafayahandürɨ, nɨne-moatükunɨ se moanɨ ndürɨkoateyeimbɨ nindou wandɨ ranahambo se ramarɨhindɨ ranana wambo rɨhündɨrɨ rarɨhi marɨhündɨrɨ!’ mbüsümbui. 41 Rananɨmbo asu ai nindou ahandɨ warɨ kadüdanɨ anɨmboei ranaheimbo hoafɨndundürühɨ anɨmboya, ‘Se awarɨhehindeimbɨ nindou-anei. Andai se wambo hɨnɨŋgɨrɨhindɨrɨ ragu ŋgei! Seana hai moanɨ yare koadürümbo horoweimbɨ God ai dɨdɨboadore nafamündü Satan asu ahandɨ nendɨ ranahamumbo hɨnɨŋgɨmareandɨ ranambe ŋgei! 42 Sapo ro wembomboyahanɨ ra se moai wambo sesɨ sehindɨrɨ. Ro amɨndanɨŋomboyahanɨ se moai wambo hoe sɨmɨndɨmbo sehindɨrɨ. 43 Ro nindou amurɨmboyahe heheya tüküyahindanɨ se moai wambo sahümündi-hündɨrɨ sɨhei worɨnɨrɨhindɨrɨ. Ro hoearɨ 























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 93

Matyu 25​, ​26

koate nɨmboahanɨ se moai wambo hoearɨnambo yihururɨhindɨrɨ. Ro aŋgünɨmboya, karabusambe nɨmboaha raraorɨhanda se moai wambo farɨhehindɨrɨ rɨhündɨ,’ mbüsümbui. 44 Asu ai-amboanɨ sɨmborɨ ahambo hoafɨndahɨndowohü anɨmboya, ‘Adükarɨ, nüŋgu-sümboanɨyo ro sɨhambo hoeirɨhunɨnanɨ se wembomboyafɨ, hoeimbo amɨndanɨŋomboyafɨ, nindou amurɨmboyafo tüküyafo, hoearɨ-koate nɨmbafɨ, aŋgünümboyafɨ asu karabusambe nɨmbafanɨ ro sɨhambo farɨhefenɨnɨ-koatemayefa?’ mbɨseimboyei. 45 Asu Bogorɨ nindou ai aheimbo sɨmborɨ hoafɨndühɨ anɨmboya, ‘Ro sɨheimbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehandürɨ, se sapo moanɨ ndürɨ-koateyeimbɨ nindou wandɨ ranaheimbo farɨhefendürɨmbo moei asei ranana asu se wambo amboanɨ farɨhefendɨrɨmbo moei seihane!’ mbüsümbui. 46 Rananɨmbo asu nindou ndanai koadürümbo koadürümbo tɨŋɨrɨfo adükarɨ nɨŋgoweimbɨ ranambe mbɨhei-amboane, ŋga asu nindou aboedɨ mbumundɨ-mayei ranai-anɨmbo yaŋgɨrɨ koadürümbo koadürümbo nɨŋgoweimbɨ ranambe mbɨhei-amboane,” mehu.  





Suda-yafe bogorɨ nindou ai Sisasɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ fɨfɨrɨmarundɨ

26

1   Sisas

(Mak 14:1-2; Ruk 22:1-2; Son 11:45-53)

ai ranɨ yamundɨfe hoafɨ ra moendɨreandühɨ asu ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, 2 “Se fɨfɨrumboanemo, ŋga awi asouŋgu God Israer aboedambomareandɨ hohoanɨmombo Si (Pasofa) tükündɨfemboe. Asu sesɨ sesɨmbo si ranambe anɨmbo Nindou Hondü ranahambo hürütümbɨ nindouyomondɨ warɨhündɨfimbui ahambo hɨfokoefimbo-hündambo nɨmɨfihɨ tɨkondüründɨmo pandüwurɨmboemo,” mehupurɨ. 3 Ranɨyomo asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindouyomo, asu Suda-yafe bogorɨ nindouyomo ranai bogorɨ hondü nindou Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ ahandɨ ndürɨ Kaiafas ranahandɨ adükarɨ worambe mamɨ gugurɨmefundɨ. 4 Ranɨyomo asu ai Sisasɨmbo dɨbo kɨkɨhɨyimündɨ hefi hɨfokoefimbo yahomo houmbo hoafɨ ra fɨfɨrɨmarundɨ. 5 Asu ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ranɨ-moatükunɨ ra nindou afɨndɨ fandɨfe sesesambe ana refepoanɨ, ŋga asu nindou afɨndɨ ranai hoafɨ afɨndafɨndɨndeihɨ ŋgoafɨ moaruwaimbo-ndɨhimboyei,” mehomo.  







Betani ŋgoafɨhü nɨmorehɨ mamɨ ranai Sisasɨndɨwamɨ fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ kamareando 6  Mamɨ,

(Mak 14:3-9; Son 12:1-8)

Betani ŋgoafɨhü Sisas ai Saimonɨndɨ worambe mamaru. Nindou ranai horombo mɨmanɨho masɨmeiyu haya mamaru. 7 Sisas ai nindou ranahandɨ worambe sesühɨ nɨmaru-ane nɨmorehɨ mamɨ ranai ahambo sowana tükümefeyo. Ai nɨmoei hɨpɨrambe sanda aboedɨ fɨsɨŋarümbɨ kakɨ afɨndɨfihɨ semɨndɨ-weimbɨhündɨ ra semɨndɨ haya  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 26  94

tükümefeyo. Ranɨyo asu Sisas ai sesɨ fondɨ-mayo ranɨkɨmɨ nɨmaruambe ai sanda ra ahandɨ mbɨro wafuambe kamareando. 8 Ranɨyomo asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranɨ-moatükunɨ ramareandɨ ranɨmbo hoeiru houmbo ŋgɨnɨndɨ hoafɨyomondühɨ düduyafundühɨ yahomoya “Nɨmboe nɨmorehɨ ndanai sanda nda yatɨkɨrɨ-yatɨkɨrɨra wakareandɨ? 9 Awi sanda ndanana kakɨ adükarɨfihɨ anɨmbo koarɨhefihɨ kakɨ semɨndɨ mburumbo nindou napo-koate-mayei ranaheimbo kakɨ ra saimboyosɨ,” mehomo. 10 Sisas ai fɨfɨreandɨ ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai nɨnɨmboe hoafɨmemo ranɨmbo ra. Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ra nɨmboe nɨmorehɨ ndanahambo moaruwaimboarundɨ rana? Ai ana moanɨ sɨmbamɨndɨ hamɨndɨ moatükunɨyo wambo ramareandɨ rananasɨ. 11 Nindou napo-koateyeimbɨ ranai ana se babɨdɨ muŋguambo si ra nɨboadeimboyei, ŋga asu roana ŋgɨrɨ se-babɨdɨmbo muŋguambo si ra nɨmboahɨ. 12 Aiana sanda ranɨyo wandɨwamɨ kamareandɨ sapo wambo samboefendɨrɨmbo dɨdɨboadoreandühɨ. 13 Haponda ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ nda hoafehapurɨ, muŋguambo hɨfɨ ndanühɨ nɨnɨ ŋgoafɨhüyo Godɨndɨ hoafɨ ra wataporɨmboayo ana, nɨne-moatükunɨ ai wambo ramareandɨ ra ahandɨ hoafombohünda wataporɨmbondühɨndühɨmboyei,” mehu.  











Sudas ai Sisasɨmbo bogorɨ nindouyomondɨ warühɨndɨhinɨmboyahɨ mehu

(Mak 14:10-11; Ruk 22:3-6)

14-15  Ranɨyu

asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Sudas Iskariot ai Godɨmbo sɨhourundeimbɨ nindou bogorɨ-memo ranahamumbo sowana hüfu düdufipurühɨ yahuya, “Se wambo nɨnɨ-moatükunɨ mandaundɨrɨ ro Sisasɨmbo sɨhamundɨ warühɨ yirümondɨhinanɨ rana?” mehupuramboemo. Ranɨyomo asu ai ahambo kakɨ hoarɨ 30 ra tapuiyafu masabudo. 16 Ranɨyu ranɨ-sɨmboanɨ piyu haya Sudas ai Sisasɨmbo ahamundɨ warühɨ yirümofi hohoanɨmo tümarandɨ.  

Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨ babɨdɨ sesesɨ sesɨ ra masowasümo 17 Adükarɨ

(Mak 14:12-21; Ruk 22:7-14; Son 13:21-30)

si bret yis pefe-koate weaŋgurühɨ tüküfeyoambe ranɨ sɨmboanɨ Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai tüküyafu ahambo düdururühɨ yahomoya, “Nahanɨnɨyo sesesɨ sesɨ ra ro sɨhambo dɨdɨboadofembo se hohoanɨmoayafa?” mehomondamboyu. 18 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ŋgoafɨ adükarɨ ranühɨ anɨmbo ŋgomo, nindou mamɨ ranahambo hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya, ‘Nindou yamunde-randeimbɨ ai yare hoafɨyuhürandeimbɨ ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Wandɨ si ndeara tüküfemboane, ŋga ro wambo süŋgurundɨrɨ-rundeimbɨ babɨdɨ sɨhafɨ worambe Pasofa  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 95

Matyu 26

sesesɨndefo sefɨmboanefɨ,” ’ mbɨsɨmo,” mehupurɨ. 19 Ahandɨ süŋgururürundeimbɨ-memo ranai moanɨ mamɨ Sisas ai hoafɨmayupurɨ süŋgu sapo sesɨ ra dɨdɨboadomarundɨ. 20 Ndeara nɨmbambe Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨ 12-memo ranɨ-babɨdɨ sowasümondühɨ mamarɨmo. 21 Sesambe Sisas hoafɨyuhü yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ nda. Sehündɨ mamɨ ai wambo hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümondandɨrɨmbui,” mehuamboemo. 22 Ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmorapurühɨ asu ahambo ŋgorü ai düdufe, ŋgorü ai düdufeyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ, royahɨ? royahɨ?” memo. 23 Ranɨyu asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou mamɨ wakɨrɨhu nɨmarefɨmbo bret hɨpɨrɨ mamɨ ranambe foare haya asesu ranai-anɨmbo wambo nindou hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümondandɨrɨmbui. 24 Baibor ai Nindou Hondü ranahambo hoafɨmayo süŋgu ai yɨfɨndümbui. Hɨpoanɨmboembou ani nindou düdi ai Nindou Hondü ahambo nindou hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümoarirɨ. Nindou ranai ana nɨmboe hondɨ ai wakɨmarɨmɨndo, ŋga ambemboyu!” mehupurɨ. 25 Sudas sapo ai ahambo nindou hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümorireimbɨ-mayu ranai hoafɨ karɨhoeihü ahambo düdurirühɨ yahuya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, awi se yaro hohoanɨmoyafühɨ rombayahɨ safɨmboyafɨ?” mehundo-amboyu. Asu Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahundoya, “I sapo se hoafɨmayafɨ mbɨsesɨ,” mehu.  













Adükarɨndɨ sesɨ Sisas ahandɨhoarɨ süŋgururürundeimbɨmbo masagapurɨ 26 Ai

(Mak 14:22-26; Ruk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25)

mamɨ sowasümondühɨ nɨmarɨmombo Sisas ai bret bɨdɨfɨrɨ ra semündü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ dɨdɨbafɨfi mbura hɨfɨtɨre haya ahambo süŋgururürundeimbɨ ranahamumbo sagapurühɨ yahuya, “Ndanana wandɨ fi safane, ŋga sowandümo mburu sowasümo,” mehupurɨ. 27Ranɨyu ai asükaiyu hɨpɨrɨ ra semündü haya Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura sagapurühɨ yahuya, “Muŋguambo se hɨpɨrɨ ndanambe ndɨmɨndɨmo. 28 Ndanana wandɨ horane, sapo Godɨndɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ŋgɨnemɨndɨmbo moatükunane. Wandɨ horɨ ra nindou afɨndɨ ahei moaruwai hohoanɨmo-ambeahɨndɨ aboedambofembohünda kamefoendane. 29 Ro nda sɨhamumbo hoafehapurɨ, ro wain hoe nda ŋgɨrɨ asükainda ndɨmɨndɨhɨ, ŋga awi ŋga ŋgambo wandɨ Ape ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandɨ ranambeyahɨ anɨmbo ro sɨmborɨ wain hoe ra se-babɨdɨmbo ndɨmɨndɨmboyahɨ,” mehu. 30 Ranɨyomo asu ai herü mamɨ herüyomo mburu Orif nɨmɨ wafunambo mahafomo.  







Sisas ai Pitamboya, Ro moai ahambo fɨfɨrɨhinɨ mbüsümbui, mehu 31 Ranɨyu

(Mak 14:27-31; Ruk 22:31-34)

asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ndanɨ nɨmbokoanɨ ana muŋguambo se wambohündambo sɨhamundɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 26  96

anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndumboemo. Sapo Baibor ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ro sipsip hɨfandɨra-randeimbɨ nindou ranahambo hɨfokoandɨhinanɨ anɨmbo asu sipsip ranai buküründei wakɨndɨhimboyei,’  Sekaraia 13:7 meho süŋgu. 32 Ŋga asu süŋgunambo ro yaŋgɨrɨ botɨndahe heheambo ana, Gariri hɨfɨnambo sɨhamundɨ wagabe ro boatei ŋgümboyahɨ,” mehupurɨ. 33 Ranɨyu Pita ai hoafɨ karɨhoeihü Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Muŋguambo nindou sɨhambohünda ahamundɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨnɨŋgarundɨ amboanɨ asu roana ŋgɨrɨ wandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨheandɨ,” mehundo. 34 Asu Sisas ai Pitambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Pita, ro nda sɨhambo anɨhondümboanahɨ hoafehanɨnɨ, nɨmbokoanɨ kakaro ai hoafɨ-koateayuambe anɨmbo se rando hoafɨndafühɨ anɨmbo ŋgɨmɨmbo ‘Ro moai Sisasɨmbo fɨfɨrɨhinɨ,’ mbɨsamboyafɨ,” mehundo. 35 Ranɨyu Pita ai sɨmborɨ hoafɨyunduhɨ yahuya, “Ro sedɨbo yɨfayahɨ amboanɨ i ambe, ŋga asu ro ŋgɨrɨ randɨhe yahurai hoafɨndahɨ,” mehu. Ranɨyomo asu ahambo süŋgururürundeimbɨ-memo muŋgu amboanɨ maru Pita hoafɨmayu süŋgu yaru hoafɨmemo.  







Sisas ai Getsemanihɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨmayu 36  Ranɨyu

(Mak 14:32-42; Ruk 22:39-46)

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ nɨmɨ nümbürɨ mamɨ Getsemanihɨ hɨfomo tüküyafundühɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se ndanühɨ nɨmandɨmondanɨ anɨmbo asu ro gogu ranühɨ ŋga Godɨmbo dɨdɨbafɨnda,” mehupurɨ. 37 Ai Pita Sebedindɨ nɨmorɨ yimbuyafanɨ ahamumbo sepurümündɨ haya mahu. Ranɨyu Sisas ai ranɨ-sɨmboanɨ ŋgusüfo afɨndɨ hohoanɨmoyuhü asu ahambo afɨndɨ ŋgusüfoambe moaruwaimarɨrɨ. 38 Ranɨyu asu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Afɨndɨ hohoanɨmo wandɨ ŋgusüfoambe amaro ranai afɨndɨ hamɨndɨ tüküfendɨrühane asu ai wambo borɨfe pefendɨrɨmbo yaŋgɨrayo. Ŋga awi se ndanühɨ nɨmandɨmombo ro-babɨdɨmbo moanɨ hɨmboarɨ yaŋgɨrɨ hɨbadundɨ,” mehupurɨ. 39 Ranɨyu asu ai akɨdou sühüfi hu ahandɨ mbɨro ra hɨfɨnɨ hɨfambe amofihü Godɨmbo dɨdɨbafɨyuhü yahuya, “Wandɨ Ape, nüŋgurɨhɨ refemboayo ana, moanɨ yahurai tɨŋɨrɨfombü hɨpɨrɨ wandɨ wamɨnɨndɨ ra sowandɨfɨ raguanamboro! Ŋga asu ranɨ-moatükunɨ refembo ra ro randɨhea sambo hohoanɨmoyahühɨ-yahɨpoanɨ, ŋga moanɨ se hohoanɨmoayafɨ süŋgu,” yahu dɨdɨbafɨmayu. 40 Ranɨyu asu ai hɨhɨrɨfi ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranahamumbo hoeireapurane ai yapomboyafu houmbo mapomo. Ranɨyu asu ai Pitambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou ŋgɨmɨ ra awi se nɨmboe moanɨ bodɨfombo amboanɨ ro-babɨdɨmbo hɨmboarɨ yaŋgɨrɨ hɨfandühɨ nɨmarɨ-koatememoa? 41 Se  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 97

Matyu 26

moanɨ hɨbadümbo dɨdɨbafɨndɨmondühɨ nɨmandɨmo. Rananɨmbo asu nɨne-moatükunɨ sɨhamumbo moaruwai hohoanɨmo ranahambo süŋgu hühɨndeapurɨmboe. Sɨhamundɨ ŋgusüfo aiana refembo yaho, ŋga asu sɨhamundɨ fi ranane ai awi mbosɨhoasɨrayo,” mehupurɨ. 42 Asükaiyu mamɨmbo Sisas hu dɨdɨbafɨfihɨ yahuya, “Wandɨ Ape, tɨŋɨrɨfombü hɨpɨrɨ ndanai wambo gübüsɨfoefendɨrɨ-koateyowanɨ, asu ro ranɨ-moatükunɨ ra asɨmɨndɨhɨ ana, sapo se nɨnɨmboyo refembo hohoanɨmoayafɨ ranɨ-süŋgu refemboane,” mehu. 43 Asükaiyu hɨhɨrɨfi hu ahambo süŋgururürundeimbɨmbo hoeireapurane ai moanɨ mapomo. Ai moai ahamundɨ hɨmboarɨ ra yaŋgɨrɨ bɨrɨhoai nɨŋgopurɨ. 44 Ranɨyu asu Sisas ai asükaiyu ahamumbo yare hɨnɨŋgɨreapurɨ haya ŋgɨmɨmbo noure mamɨ weaŋgurühɨ hoafɨmayu hoafɨ yahurai hoafɨyuhü dɨdɨbafɨmayu. 45 Asükaiyu ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranahamumbo-so tüküfi hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se moanɨ fiharu apomondühɨyomoa? Awi Nindou Hondü ranahambo moaruwai hohoanɨmo-yomondeimbɨ nindou ranahamundɨ warɨhüfembo akɨmɨ tɨfɨreamboane. 46 Botɨyafu houmbo mborai ŋgefo. Awi se hoeiru nindou mamɨ ndanai wambo hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümoyondɨrɨmbo ndanüŋgu,” mehupurɨ.  









Sisasɨmbo mbumaründümo

47 Sisas

(Mak 14:43-50; Ruk 22:47-53; Son 18:3-12)

ai wataporɨmborandühɨ nüŋgu ane asu Sudas, süŋgururü rundeimbɨ 12-ambeahɨndɨ nindou mamɨ, ai tükümefiyu. Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindouyomo asu Suda-yafe bogorɨyomo ranai nindou afɨndɨ safɨ ranahamumbo koamarɨhoupura pisao yihɨmɨndɨ asu nɨmɨharɨ adükarɨ ra fufuründümo houmbo Sudas babɨdɨmbo tükümefundɨ. 48 Nindou sapo Sisasɨmbo nindou hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümofimbo-mayu ranai nindou afɨndɨ ranahamumbo dɨbo hoafɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ro ahambo wakɨkɨhɨndühünanɨ anɨmbo aiani, ŋga se ahambo mbundüründümo,” mehupurɨ. 49 Ranɨyu asu nɨmai Sudas ai Sisasɨmbo-so hüfu hoafɨyundühɨ yahuya, “Yamundorandeimbɨ, karɨhasɨ,” yahuhü wakɨkɨhɨmarürɨ. 50 Ranɨyu asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Wandafɨ, ranɨ-moatükunɨ ra se refembo asafɨ, nɨmai raro,” mehundo. Ranɨyomo asu nindou afɨndɨ ranai tüküyafu Sisasɨmbo mburündümo mburu kɨkɨhɨsafɨ-marürɨndümo. 51 Ranɨyu asu nindou mamɨ Sisas dɨbo manüŋgu ranai sɨsɨrɨfihɨyu ahandɨ pisao hoearambeahɨndɨ hüramündɨ nüŋgumboyu bogorɨ nindou, Kaiafas, ranahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ-mayu ranahandɨ hɨmbohoearɨ mafoafoareandɨ. 52 Ranɨyu Sisas ai nüŋgumbo ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Pisao ra se sowandɨfɨ koadürambe sando. Nindou muŋguambo düdi ai pisao asowandümo ana, asu ai pisao ranambo yɨfɨndɨmboemo. 53 Asu ro wandɨ Apembo wambo farɨhefendɨrɨmbohünda mɨŋgɨndahanɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 26  98

asu ai sünambeahɨndɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ ami 12 ŋgasündeapureimbɨ ai koarɨhefemboayu ra awi se moai fɨfɨrowandɨyo? 54 Ŋga asu ranɨsüŋgumbo ana, nüŋgunde sapo Baiborambe yare hoafɨyowohüya, ‘Ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ yahurai rambɨfeyo-wamboane,’ meho ra yahurai tükümandɨfea?” mehundo. 55 Ranɨyu asu Sisas ai nindou afɨndɨ ahambo mbuimündümbo tükümefundɨ ranahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi ro hümbuhünümbɨ nindou meha ranɨmbo wambo mbuimɨndɨndɨrɨmbo se pisao asu nɨmɨharɨ ra fufuründümo houmbo sɨfomomboemo? Ro afɨndɨmbo Godɨndɨ worambe nɨmarɨmbo hoafɨ yamundɨhandürɨ habodɨ marɨhandɨ, ŋga ranɨ-sɨmboanɨ moai se wambo mburündümondɨrɨ. 56 Ŋga asu ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ra Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ai Baiborambe randɨfemboe yahu haya sürü pamareandɨ ranɨ sɨmogodühɨyo ramefeyo,” mehu. Asu muŋgu süŋgururürundeimbɨ ranai Sisasɨmbo hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo mafoarɨhoemo.  





Sisas ai kansɨrɨ-yomondɨ hɨmboahü tüküfi hoafɨ dɨdɨboadomareandɨ

(Mak 14:53-65; Ruk 22:54-55; Son 18:13-14, 19-24)

57 Godɨmbo

sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ hondü, Kaiafasɨyu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨyomo asu bogorɨ nindouyomo ranai guguru mamühɨyafu mamarɨmo. Ranɨyomo asu nindou ranai Sisasɨmbo mburündümo houmbo nindou gugurɨyafu nɨmarɨmondühɨ worɨna sowaründümo mahomo. 58 Pita ai ahambo süŋgumarürɨ hüfu, ŋga asu ai moai ahandɨ fikɨmɨ akɨmɨ papühɨfiyu, ŋga ai Kaiafasɨndɨ worɨ ginɨrɨ-mayo ranambe kefuoai hüfu hɨfandɨ-rundeimbɨ-memo ranɨbabɨdɨmbo mamaru. Ai nɨnɨ-moatükunɨ Sisasɨmbo tükümandɨfendo yahu haya ranɨ hɨmboasafomboyu. 59 Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu muŋguambo Suda-yafe kansɨr ai Sisasɨmbo hɨfokoefimbo-hündambo nindou ahambo tɨkefehefembo papɨ-hoafɨfimbo kokomarurü. 60-61 Nindou afɨndɨ ai tüküyafundühɨ Sisasɨmbo tɨkefehefe papɨ-hoafɨfimbosɨ, ŋga asu ai moai nɨne moaruwai hohoanɨmo ramareandɨ ra mamɨ amboanɨ ahambo hɨfokoefembo-hünda fɨfɨrɨrundɨ. Ndeara bɨdɨfɨranambo hondü nindou yimbu ai botɨyafɨne hafanɨ hoafɨyafɨnandowohü safanɨya, “Nindou ndanai yare hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Ro Godɨndɨ worɨ nda bɨrɨboadɨhe mbundɨha asu moanɨ ŋgɨmɨ sihɨ yaŋgɨrɨ asükainda fondɨhe hɨnɨŋgɨndɨheamboyahɨ,’ mehu,” masafanɨ. 62 Ranɨyu asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ-yomondɨ bogorɨ hondü ranai botɨfi nüŋgumbo Sisasɨmbo hoafɨyunduhü yahundoya, “Se moai nɨnɨ hoafɨ sɨmborɨ nindou sɨhambo papɨ-hoafɨmarɨnanɨnɨ ranahafanɨmbo hoafɨyopɨrɨmbo sɨhawandɨyo?” mehundo. 63 Ŋga asu Sisas ai moai nɨnɨ hoafɨ ahambo sɨmborɨ hoafɨyundo, ŋga moanɨ ai sɨsɨkoate manüŋgu. Asükaiyu bogorɨ nindou-mayu ranai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “God yaŋgɨrɨ nüŋgumbü-mayu ranahandɨ ndürɨnambo ro nda sɨhambo hoafɨyahanɨnɨ,  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 99

Matyu 26

ŋga hapo se nɨmoamo nda dabarɨfimbɨ hoafɨ sɨmborɨ hoafɨndafɨ. Se Krais, Godɨndɨ Nɨmorɨndafühɨ ana, haponda hamɨndɨ yɨhoefɨmbo hoafɨndafɨmunɨ,” mehundo-amboyu. 64 Asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Ndeara se ranɨ hoafɨ ra hoafɨyafomboanafɨ. Ŋga ro sɨhamumbo muŋguambo hoafehapurɨ nda. Ŋgɨrɨ amɨtata Nindou Hondü ranai bogorɨmbondüfi God muŋguambo ŋgɨnɨndeimbɨ ranahandɨ warɨhondanɨ nɨmandü asu ai mburüŋgaiwamɨ sünambeahɨndɨ kuduanɨ hoeindüwurümboemo,” mehupurɨ. 65 Ranɨyu asu bogorɨ nindou-mayu ranai ŋgusüfoambe hüfɨrürühɨ ahandɨ hoearɨ ra hɨreandühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ai Godɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨ hoafayu. Hapondanɨ ana nindou ŋgorü ai Sisas ranahambo nɨne hoafɨ hoafombo tüküfepoanɨ, ŋga wanɨ. Se ndeara ai Godɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨ hoafɨmayu ra hɨmborɨyomomboanemo! 66 Asu se ra ahambo nüŋguru hohoanɨmoyomondühɨyomo-a?” mehupuramboemo. Asu ai sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ai ana sapo ai hüti ramefiyumbowambo yɨfɨyumbiyuwamboane,” mehomo. 67-68 Ranɨyomo asu ai ahandɨ ŋgusümboarambe ŋgurɨ tɨfɨyafundowohü bubumarürɨ. Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai pakarɨhourühɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Krais, se nindou düdi ai sɨhambo harayunɨnɨ ranahambo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nahurai hoafɨndafɨ,” mehomo.  







Pita ai Sisasɨmbo Ro moai ahambo fɨfɨrɨhinɨ, mehu

69 Pita

(Mak 14:66-72; Ruk 22:56-62; Son 18:15-18, 25-27)

ai weindanɨ ranɨ hɨfɨnɨ ginɨrambe nɨmaru-ane Godɨmbo sɨhourundeimbɨ bogorɨ hondündɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ mamɨ ranai ahambo-so tüküfe hɨfo hoafɨyohü yahoya, “Se-amboanɨ Sisas Garirihündɨ ranɨ dɨbomefoandane,” mehondoamboyu. 70 Asu muŋguambo ahei hɨmboahü ai wanɨ yahuhüya, “Roana se wataporɨmbo arandɨ ranahambo moai fɨfɨrɨheandɨ,” mehu. 71 Ranɨyu asu ai ginɨrɨ-mayo ranɨ nafɨtambekɨmɨ mapenüŋgu. Ranɨyo asu nɨmorehɨ ŋgorü ai hoeirerühɨ nindou burɨmemo ranahamumbo hoafɨyohü yahoya, “Nindou aiyu Nasaretɨhündɨ Sisas ranɨdɨbo manüŋgu,” meho. 72 Asükaiyu Pita ai wanɨ yahumbo hoafɨyuhü yahuya, “Roana haponda dabareheandɨ, ro nindou ranahambo ana moai fɨfɨrɨhinɨ,” mehu. 73 Akɨdou hɨhɨnɨŋgɨre safoareambo nindou ranühɨ burɨmemo ranai Pitambo-so tükümefundɨ. Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Se ana ai-babɨdɨhɨndɨ nindou-anafɨ. Ŋga sɨhafɨ hoafɨ hoafayafɨ ranai Garirihündanafɨ yaho weindahɨmareanɨnɨ,” mehomo. 74 Ranɨyu Pita ai dabarɨfihɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ro tɨkai hoafɨndahanɨ God ai wambo moaruwaimbo-mbɨreandɨra-mboane! Ŋga roana nindou ranahambo moai fɨfɨrɨhinɨ,” mehu. Ranɨyo asu kakaro ranai hoafɨmayu. 75 Asu Pita ai ŋgusüfo pumaramündu sapo nɨne hoafɨ Sisas ai ahambo hoafɨmeindo ranahambo. Sapo ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Kakaro ai hoafɨ-koateayuambe anɨmbo se ŋgɨmɨmbo rando wambo hoafɨndafühɨya,  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 26​, ​27  100

‘Ro moai ahambo fɨfɨrɨhinɨ,’ mbɨsamboyafɨ,” mehundo ranɨmbo. Ranɨyu asu Pita ai ginɨrambeahɨndɨ tüküfi haya afɨndɨ hamɨndɨ aranɨ aranɨmayu.

27

Pairatɨmbo sowana Sisasɨmbo sowaründümo mahɨfomo 1   Ndeara

(Mak 14:1; Ruk 23:1-2; Son 18:28-32)

siambe hondü Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu Suda-yafe bogorɨ nindouyomo ranai Sisasɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ ra fɨfɨrɨmarundɨ. 2 Ranɨyomo asu Sisas ahambo hüputüpurɨhou sowaründümo hɨfomo Romɨ-yomondɨ Israer hɨfɨ hɨfanda-randeimbɨ bogorɨ nindou ahandɨ ndürɨ Pairatɨndɨ warühɨmarüwurɨ.  

Sudas ai yɨfɨmayu

(Ratüpurɨ 1:18-19)

3  Asu

Sudas sapo Sisasɨmbo hürütürümbɨ nindou-yomondɨ warühɨmarirɨ ahambo papɨ hoafɨyu hɨfokoefimbo hoafɨ ra hɨmborɨmayu. Ranɨmboane ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmoyuhü ai kakɨ hoarɨ 30 ra hɨhɨre semündü hu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu bogorɨ nindouyomo ranahamumbo masagapurɨ. 4 Ranɨyu asu Sudas ai ahamumbo yare hoafɨyuhü yahuya, “Awi ro hütiyahɨ moaruwai hohoanɨmomayahɨ. Ro nindou ai nɨnɨ-moatükunɨyo moaruwai refekoate ranahambo nindou hürütümbɨ-yomondɨ warühɨ yirümomarɨhinɨ,” mehuamboemo. Asu ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Awi ro ranahambo ra nɨmboe mambɨsefɨyo? Ranɨ-moatükunɨ ra yɨhoefɨ moatükunɨyo, ŋga sɨhafɨ moatükunɨ yaŋgɨrane ranana,” mehomondo. 5 Ranɨyu asu Sudas ai kakɨ hoarɨ-mayo ra Godɨndɨ worɨ ranambe pire haya ndamefiyu. Ranɨyu asu ai hu wofɨfihɨ kiarü ahandɨ fi ra ahandɨhoarɨ hɨfokoamareandɨ. 6 Ranɨyomo asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ranai kakɨ pimareandɨ ra fufuründümo houmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Kakɨ ndanana nindou hɨfokoamefiyu ranahandɨ horɨ takɨnɨ kakane. Sapo sɨhefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgumbo Godɨndɨ worambeahɨndɨ kakɨ gugurɨfe sɨhefe arandɨ ranambe pefepoanɨ,” mehomo. 7 Kakɨ ranahambo wataporɨmboru homo mamɨ nɨmɨndühɨru sɨhoemo houmbo asu ai kakɨ ranambo hɨfɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Hɨfɨ Sospen Nafɨmbo Hɨfɨ pemayomo. Hɨfɨ ra aŋgunpoedɨ nindou yɨfɨyeianɨ hɨfɨkefendürɨmbo hɨfane. 8 Ranɨmbohündamboane haponda hɨfɨ ranahambo rarɨhi dükarɨhindühɨya Nindou Horɨ Hɨfane, sei arɨhündɨ. 9 Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ mamɨ, Seremaia, ai hoafɨmayu sɨmogodühɨ rahurai tükümefeyo. Ai yare horombo hoafɨreandühɨ yahuya, “Ai kakɨ hoarɨ 30 ra masowandümo sapo Israer nindou bɨdɨfɨrɨ ai horombo hoafɨmayu süŋgu ai nindou ranahambo pemɨmbohünda. 10 Ranɨyo asu kakɨ ranambo Hɨfɨ Sospen Nafɨmbo Hɨfɨ ra pemɨmemo. Ranɨ hoafɨ ra Adükarɨ ai wambo randowandɨ mehu nou ane,” mehu. Asu moanɨ anɨhondü ranɨ yahurai safɨ tükümefeyo.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 101

Matyu 27

Pairat ai Sisasɨmbo düdu düdumarirɨ

(Mak 15:2-5; Ruk 23:3-5; Son 18:33-38)

11 Sisas

ai Romɨ-yomondɨ bogorɨ nindou, Pairat, ranahandɨ hɨmboarühɨ manüŋgu. Ranɨyu asu Pairat ai ahambo düdurirühɨ yahuya, “Se ra Suda-yomondɨ adükarɨ bogorɨ nindouyafɨ?” mehundo-amboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ndeara raro hoafɨyafomboanafɨsɨ,” mehundo. 12 Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindouyomo asu bogorɨ nindouyomo ranai awi ahambo papɨ-hoafɨrürɨ hoaŋgomosɨ, ŋga asu Sisas ai moai nɨnɨ hoafɨ akɨdou ahandɨ yahamo tüküfendo. 13 Ranɨyu asu Pairat ai ahambo hoafɨyundühɨ yahundoya, “Awi se moai hoafɨ ra hɨmborɨyafɨyo sɨhambo ai papɨ-hoafarunɨnɨ ranahambo rana?” mehundo. 14 Ŋga asu Sisas ai sɨmborɨ mamɨ hoafɨ akɨdou-amboanɨ hoafombo moai hoafɨyu. Ranɨyu asu Romɨyomondɨ bogorɨ nindou-mayu ranai moanɨ adükarɨ hamɨndɨ hepünɨfe mahepünɨfiyu.  





Pairat ai Sisasɨmboya Ai yɨfɨyumbiyuwamboane mehu 15 Muŋgu

(Mak 15:6-15; Ruk 23:13-25; Son 18:38; 19:16)

hɨmbanɨ Pasofa adükarɨ si tüküfeyoambe, muŋguambo nindou ranai nindou karabusambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨfiyuwanɨ aboedühɨ tüküfembo hohoanɨmoyei marɨhündɨ. Ranahambo ana Romɨ-yomondɨ bogorɨ nindou ranahamboyo hoafɨyeianɨ ai nindou ranahambo aboedühɨ koarɨheirɨ marandɨ. 16 Ranɨ-sɨmboanɨ ana, muŋguambo nindou ai fɨfɨrɨhoreimbɨ nindou ahandɨ ndürɨ Barabas ai karabusambe manüŋgu. 17 Asu ranɨ-sɨmboanɨ nindou afɨndɨ ranai gugurɨyahi mamareiamboyu Pairat ai aheimbo düdureandürühɨ yahuya, “Se ra nindou daboe ro ahambo karabusambeahɨndɨ aboedühɨ koarɨhefimbo hohoanɨmoayeia? Barabasɨyu asu Sisas ranahambo Kraisani sei arɨhündɨ ranɨyu?” mehu. 18 Ŋga Pairat Suda nindou Sisasɨmbo ŋgusüfoambe moaruwairürühɨyomo wandɨ warühɨmarurü yahu haya ai ranɨmbo ndore fɨfɨrɨmareandɨ. 19 Pairat ai nindou hoafɨ yɨboboferambo worɨ safambe nɨmaru-ane, ahandɨ nɨmorehɨ ai hoafɨ koarɨhendühɨ yahoya, “Nindou ra nɨnɨ-moatükunɨyo ai refe-koatemayu ranahambo hoafɨ ana moai yaŋgoro, ŋga se ahambo nɨnɨ-nüŋgundorɨmboyafɨ. Hamanɨ nɨmbokoanɨ ro ahambo yafogoadɨnambo hoeirɨhinɨ hehea hɨdɨdɨmo apoyahühɨ afɨndɨ hohoanɨmomayahɨ,” meho. 20 Ŋga Godɨmbo sɨhourundeimbɨ bogorɨyomo asu bogorɨ nindou-memo ranai-yomo ai nindou afɨndɨ ranühɨ meŋgoro ranaheimboya “Se hoafɨndeianɨ anɨmbo Pairat ai Barabasɨmbo aboedühɨ koarɨheirühɨ asu Sisasɨmbo hɨfokoambɨriramboane,” yahomo houmbo aheimbo hohoanɨmombo ŋgusüfoambe botɨmarundürɨ. 21 Asu Pairat ai nindou afɨndɨ ranaheimbo düdufindürühɨ yahuya, “Se nindou yimbu ra nindou daboeyei ro ahambo karabusambeahɨndɨ aboeda  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 27  102

koarɨhefimbo hohoanɨmoayeia?” mehundüramboyei. Asu ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyahündowohü seiya, “Barabasɨmbo,” masei. 22 Asu Pairat ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Asu refe ana, Sisasɨmbo Krais sei arɨhündɨ ranahambo ra nüŋgumandɨhina?” mehuamboyei. Sɨmborɨ muŋgu ai ahambo hoafɨyeihü seiya, “Nɨmɨfihɨ tokoemündɨ pefimboani,” masei. 23 Asu Pairat ai aheimbo düdufindürühɨ yahuya, “Nindou ndanai nɨne-moatükunɨ moaruwai ramareanda?” mehuamboyei. Asu ai moanɨ puküna hoafɨ nɨmoamo karɨhehindühɨ hoafɨyeihü seiya, “Nindou ranahambo nɨmɨfihɨ tokoemündɨ pefimboani,” masei. 24 Pairat ai ndare hoeireandane hoafɨ ranahambo wataporɨmboyo hombo ra wanɨyowohü ai ro ŋgɨrɨndahɨ, ŋga yifiarɨ tükündüfihü hoafɨ afɨndɨ yagodomboe mehu. Ranɨyu asu hoe fuiyamündɨ haya nindou ranahei hɨmboahü warɨ ahandɨ ra popoaifoareandühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Nindou ndanɨ ahandɨ yɨfɨ ra i ro hütirühünɨpoanɨ, ŋga ranɨ moatükunɨ ra sɨheihoaranei,” mehu. 25 Ranɨyei asu nindou afɨndɨ muŋguambo ranai sɨmborɨ ahambo hoafɨyeihü seiya, “Ai hüti yɨfɨmboayu ranɨ-moatükunɨ ra yɨhoefane asu yɨhoefɨ nɨmorɨ ranahei ane!” masei. 26 Ranɨyu Pairat ai Barabasɨmbo aboeda koamarɨheira aheimbo sowana mahu. Ranɨyu asu ai Sisasɨmbo daboadanɨ ndüfurɨ-ndüfurɨfoarüwurɨ mehua ahambo nɨmɨfihɨ tokoemündü pefimbohünda ami-yomondɨ warɨhümarirɨ.  









Ami ai Sisasɨmbo tɨkɨfɨnamborüwurühɨ tɨrɨfoefe hoafɨmarürɨ

(Mak 15:16-20; Son 19:2-3)

27 Ranɨyomo

asu Pairatɨndɨ ami ai Sisasɨmbo sowaründümo gafmanɨ yomondɨ worɨ ranambe mahɨfomondamboemo, asu muŋguambo ami nindou ranai Sisasɨmbo wakɨmarüwurɨ. 28 Ranɨyomo asu ai ahandɨ hoearɨ ra yimɨndɨbadɨ houndowohüyomo asu hamburɨ hoearɨ hoandarɨ ra magüdündo. 29 Ranɨyomo asu ai wofɨ tɨhoarɨ-tɨhoarümbɨnambo mbɨroambe kɨkɨmafoarundɨ. Asu nɨmɨharɨ sowandümo ahandɨ warɨhondü waranɨ waramberundühɨ yimɨndɨho pusɨru nɨmarɨmondühɨ ahambo tɨkɨfɨnamborüwurühɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Suda-yafe adükarɨ bogorɨ, karɨhasou-anafɨ,” mehomondo. 30 Ranɨyomo asu ai ahambo ŋgurɨ tɨtɨfɨyomondowohü ahandɨ warambeahɨndɨ nɨmɨharɨ-mayo ra kosɨründümo ahambo mbɨhapɨrɨ kakɨmarüwurɨ. 31 Ai ahambo tɨkɨfɨnamborüwurɨ tɨrɨfoefe hoafɨyomondo mburumboemo asu ahandɨ fihɨndɨ hamburɨ hoearɨ hoandarɨ-mayo ra yimündündümo-ndühɨyomo asu hoearɨ ahandɨ hondü ra sowandümo güdu hɨnɨŋgɨmarundo. Ranɨyomo asu ai ahambo nɨmɨfihɨ pefi hɨfokoefimbohünda sowaründümo mahomo.  







Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründɨmo pamarüwurɨ 32  Ahambo

(Mak 15:21-32; Ruk 23:26-43; Son 19:17-27)

sowaründümo hou homondühɨyomo asu ai nindou mamɨ Sairinihündɨ, ahandɨ ndürɨ Saimon, ranahambo hoeimarɨhorɨ. Ranɨyomo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 103

Matyu 27

asu ai nindou ranahambo Sisasɨndɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-mayo ra sowandɨfɨndo yahomo houmbo hüti-hütimarurü. 33 Ranɨyomo ai homo Gorgotahü tükümefundɨ. Gorgota ranahamboane ai mbɨhapɨrɨ nahurai hɨfɨ sei arɨhündɨ. 34 Ranɨ hɨfɨhüyomo ami ai Sisasɨmbo wain hoe hühütimbü moatükunɨ fandu yamundu mburu masabudo. Asu Sisas ai ranɨ-moatükunɨ ra sümündü hoeireanda mayoa asu ai moai sümündu. 35 Ranɨyomo ai ahambo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ parüwurɨ hou asu ai ahandɨ-mayo hoearɨ ra ahamundɨ mbusümo sowandümo yɨboborundümo hou ranambo ŋgorü ai mbɨsemündua yahomo houmbo piraimemo. 36 Ranɨyomo asu ai raraoyafu mburu ranühɨ nɨmarɨmo Sisas ahambo yɨfɨmbiyu yahomo houmbo homo hɨmboana wamarurü. 37 Ahandɨ mbɨro wafusɨfohü ahambo papɨ-hoafɨ sürü papɨru mburu tɨkoründɨmo pamarundɨ ranai yare hoafɨyohü yahoya, NDANANA SISAS SUDAYAFE BOGORƗ ADÜKARƗ NINDOUANI, yahomo paru hɨnɨŋgɨmarundɨ. 38 Ranɨyomo asu ai nindou yimbu hümbuhünɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ ranahafanɨmbo Sisas babɨdɨ ahandɨ fikɨmɨ pamarupɨrɨ. Ŋgorü Sisasɨndɨ warɨhondü waranɨ parüwurɨ asu ŋgorü kadüdü waranɨ parüwurɨ marupɨrɨ. 39-40 Ranɨyei nindou afɨndɨ ranai hei ŋgasündɨhorɨ hei rühündühɨ mbɨro hɨrɨhɨrɨhündühɨ ahambo tɨrɨfoarɨhorühɨ hoafɨyahündowohü sahündoya, “Sapo se Godɨndɨ worɨ ra bɨrɨfoefe mburumbo moanɨ ŋgɨmɨ sihɨ yaŋgɨrɨ fondɨfe hɨnɨŋgɨfembo mayafɨyosɨ! Se Godɨndɨ nɨmorɨyafühanasɨ, se sɨhafɨhoarɨ yaro aboedamboyafosɨ. Se ndahonɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨndɨ hɨfɨna foarefoao peyafɨsɨ!” sei hoafɨmehündo. 41 Nindou ai ramehindɨ ranɨ-süŋgu yahurai Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindou, ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ asu ranɨhündambo bogorɨ nindou ranai-amboanɨ yaru tɨkɨfɨnambo-rüwurühɨ tɨrɨfoarüwurühɨ yahomoya, 42 “Sisas ai nindou bɨdɨfɨramboyu ai aboedamboreandürɨ marandɨ, ŋga asu ai ŋgɨrɨ ahandɨ fimbo ana aboedambondeandɨ! Awi aiana Israerɨ-yafe adükarɨ bogorɨmbeipoanɨ! Asu ai haponda nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ranɨ-fihɨndɨ hɨfɨnɨ akusɨfoendɨ ana, asu ro ahambo anɨhondümbondɨhurɨmboyefɨ! 43 Ai Godɨmbo anɨhondümborirühɨ Ahandɨ nɨmoranahɨ mehu. Refeanasɨ, awi sɨhɨrɨ hoeindɨhu God ai ahambo farɨhefimboayu ranahambo,” mehomondo. 44 Asu nindou hümbuhünɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ Sisasɨndɨ fikɨmɨ mapaiarɨfanɨ amboanɨ ai mare moanɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai ramarɨhorɨ nou yahurai rarɨnerɨ tɨrɨmafoarɨnerɨ.  





















Sisas ai ndeara muŋguna yɨfɨmayu

45  Refe

(Mak 15:33-41; Ruk 23:44-49; Son 19:28-30)

hayamboyo-ane hüfɨnɨmbo peyo haya hɨfɨ muŋgu ranai nɨmbɨ nɨmarɨ ho ho hombo nɨmbambe hondü hüfɨwuyuambe tükümefeyo. 46 Hüfɨwuyuambe safɨ sɨmogodühɨ Sisas ai puküna heiyuhü yahuya, “Eri,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 27  104

Eri, rema, sabaktani?” mehu. Ranɨ hoafɨ ra yare yahurai hoafɨyowohü yahoya, “Wandɨ God, wandɨ God, se nɨmboe wambo hɨnɨŋgɨrowandɨrɨmboayafɨ?” meho. 47 Nindou bɨdɨfɨrɨ ranühɨ manɨmboei ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi hoafɨyeihü seiya, “Nindou ranai ana Erais-amboani dükarirɨ mɨŋgayundo,” masei. 48 Nɨmai nindou mamɨ ahei mbusümo ranai pɨpɨyu hu worapo-worapoyoweimbɨ moatükunɨ nou semündü mbura nɨmɨharɨfihɨ pare hɨmondamündü mbura hühütimbü wain hoe ranambe foare hüramündɨ haya Sisas ai ranɨ moatükunɨ ra mbɨsümündu yahu haya segodɨmbo mehu. 49 Ŋga asu bodɨmondɨ ai hoafɨyahündowohü seiya, “Awi, hoeindɨhu mbundɨhumbo Eraisa ai ahambo farɨhefembo tükümandɨfiyu wanɨmandɨyo,” masei. 50 Ranɨyu asu Sisas ai asükaiyu puküna heiyuhü ahandɨ yifiafɨ hɨnɨŋgɨrirühɨ nɨmokomayu. 51 Ranɨyo asu Godɨndɨ worɨ safambe hoearɨ yipurɨ nafɨtambehü mahetaro ranai nɨmoamo ŋgahɨ peyo haya hanɨ hɨfɨnɨ gebü türeandühɨ yimbu kɨkɨmareandɨ. Hɨfɨ ai fɨfɨmɨyowohüyo muŋguambo nɨmoei ranai gübüdümarɨhoayo. 52 Yɨfambe ranai nafɨtambe tihoaitihoairandühɨ asu Godɨndɨ nindou afɨndɨ horombo yɨfɨsafɨmayei ranai yaŋgɨrɨ botɨyahi-botɨyahi marɨhündɨ. 53 Ai yɨfambe ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi Sisas yaŋgɨrɨ asükaiyu botɨmefiyu ranɨ-süŋgunambo ai Sürühoeimbɨ Ŋgoafɨ adükarɨ (Serusarem) ranɨna mahei. Ranɨyo nindou afɨndɨ ranai aheimbo ranühɨ hoeimarɨhindürɨ. 54 Ami-yomondɨ bogorɨyu asu bɨdɨfɨrɨ amiyomo ranai ai-babɨdɨmbo nɨŋgomombo Sisasɨmbo hɨmboanawarürühɨ manɨŋgomo ranai sapo hɨfɨheyowohü asu muŋguambo moatükunɨ tükümefeyoa hoeimarundɨ ranɨmbo yɨhɨmboyomondühɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Awi aiana Godɨndɨ Nɨmorɨ hondüyu,” mehomo. 55 Nɨmorehɨ afɨndɨ bɨdɨfɨrɨ Gariri hɨfɨ hɨnɨŋgɨrɨhi hehi Sisasɨmbo farɨhefimbo süŋgumarɨhorɨ masühüsi-mayei ranai burɨyei. Ai moai akɨmɨ papühüyahindɨ, ŋga moanɨ aŋgunɨ goagu safɨ nɨmboeimbo hɨmboarɨ papɨmayei. 56 Nɨmorehɨ burɨmayei ranahei mbusümo ra ŋgorü Maria Makdarahündɨyo, ŋgorü ra Maria Sems Sosepɨyafandɨ hondɨyo asu sapo Sebedindɨ nɨmorehɨyo rarɨhi ai manɨmboei.  



















Sisasɨmbo Sosep Arimateahündɨ ai hoŋgu ambe masɨherü 57 Ndeara

(Mak 15:42-47; Ruk 23:50-55; Son 19:38-42)

nɨmbambe nindou napo afɨndeimbɨ ahandɨ ndürɨ Sosep Arimateahündɨ-mayu ranai tükümefiyu. Nindou ranai-amboanɨ Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨ nindouyu. 58 Ai hüfu Pairatɨndɨ hɨmboahü tüküfi nüŋgumbo Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko ranahambo ndahamɨndɨ yahu haya düdumefindo. Ranɨyu asu Pairat ai Sisasɨndɨ yɨfɨ-nɨmoko ra Sosepɨmbo dabudo mehu. 59 Sosep ai yɨfɨ-nɨmoko serümündü mbura sɨmborɨ kɨfohɨ hoearɨfihɨ parirɨ hɨmondɨmarirɨ. 60 Ranɨyu ai ahandɨ hoŋgu nɨmoei ŋgɨnɨndambe sɨmborɨ nafɨrɨhai hɨnɨŋgɨmareandɨ ranambe masɨherü.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 105

Matyu 27​, ​28

Ai nɨmoei yɨtɨfo afɨndɨ ra gügürɨhai nafɨtambembo güre pare mbura ndamefiyu. 61 Ranɨ-yafe Maria Makdarɨhündɨ-mayo ranaiyo asu ŋgorü Maria-mayo ranaiyo ai hoŋgu ra haŋgɨfohü mamarɨfe. 62-63 Ŋgorü sina moanɨ nɨmarɨmbo si tüküfeyoambe Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu Farisi nindouyomo ranai Pairat babɨdɨ mamühɨyafu fandu nɨmarɨmo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou adükarɨ, ro hohoanɨmoyefɨmboanefɨ hoafɨ mamɨ sapo nindou wosɨhoaforɨ hoafümbɨmayu ranai yare hoafɨyuhüya, ‘Ro ŋgɨmɨ sinda mbundɨha asu asükainda yaŋgɨrɨ botɨndaheamboyahɨ,’ mehu ra! 64 Ranɨmbohündambo anɨmbo asu se hoafɨndafanɨ hoŋgu ra ndore ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨyo ho ŋgɨmɨ si ranühɨ tüküfemboane. Rananɨmbo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranai ŋgɨrɨ ahandɨ finɨmoko ra dɨbo hümbuhünɨmbo ndowandümo houmbo asu ai nindou ranaheimbo hoafɨndɨmondühɨya, ‘Ai yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨmefiyu,’ mbɨsɨmo. Süŋgunambo wosɨhoaforɨ hoafɨ ranai asu horombo wosɨhoaforɨ hoafɨmayu ranahambo ŋgasündeamboe,” mehomo. 65 Ranɨyu asu Pairat ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hɨfandɨru-rundeimbɨ nindou bɨdɨfɨrɨ sowapundümo houmbo ŋgomo moanɨ hoŋgu ambe ra ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ papɨ papɨndu hɨnɨŋgɨndundɨ,” mehupurɨ. 66 Ranɨyo asu ai ranɨhünda botɨyafu homo hoŋgu ambe ranahambo yowanɨ yahomombo paru hɨnɨŋgɨru houmbo asu nindou bɨdɨfɨrambo hɨfandɨyo nɨmarɨmbo hɨnɨŋgɨmarupurɨ.  









28

Sisas ai yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨmefiyu

1   Moanɨ

(Mak 16:1-10; Ruk 24:1-10; Son 20:1-18)

nɨmarɨmbo si ranai muŋguyo ane, asu weaŋgurühɨ sihɨ hapoadümbo siambe hondü hüfɨhamɨndɨ sɨfo-koateyuambe, Maria Makdarahündɨyo asu ŋgorü Maria ranaiyo ai hoŋgu Sisas yaŋgurümbü-mayo ra hɨmboambo mahafe. 2 Ranɨyo moanɨ nɨmai hamɨndɨ hɨfɨhe afɨndɨ ranai tüküfihɨyo, Adükarɨndɨ nendɨ ranai sünambeahɨndɨ kusü nɨmoei afɨndɨ nafɨtambihɨ mapaiaro ra gügürɨhai sɨhai hayambo ranɨwamɨ mamaru. 3 Ai wabürüsɨ nahuraiyowohüyo asu ahandɨ hoearɨ ranai moanɨ mburɨŋgai kɨfohɨ hamɨndɨ nahurai tükümefeyo. 4 Ranɨyomo asu nindou hoŋgu ambe ranahambo hɨfandu manɨŋgomo-memo ranai ahambo yɨhɨmbombo hɨhamɨndarɨyomondühɨ yɨfɨ nahurai korɨmemo. 5 Asu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai nɨmorehɨ yimbumefe ahafembo hoafɨyupɨrüh yahuya, “Se awi yɨhɨmbondamboyafe. Ro sɨhafembo fɨfɨrɨheapɨrɨmbo-anahɨ, sapo seana Sisas nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ hɨfokoamefiyu ranahambo kokomboanafe nda. 6 Aiana moai ndühɨ yaŋguru. Aiana sapo horombo hoafɨmayu süŋgu yaŋgɨrɨ aboeda asükai botɨmefiyu. Awi naha fondɨ ai meŋguru nda hoeirɨne. 7 Ŋga se nɨmai ŋgafe ahambo süŋgururü-rundeimbɨ nindou-memo ranahamumbo hoafɨndafɨnapurühɨya, ‘Ai yaŋgɨrɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Matyu 28  106

aboeda botɨmefiyu. Asu haponda ai Garirinambo horombofi sɨhamundɨ wagabe ahu, ŋga se ranühɨ anɨmbo ahambo hoeindurümboemo!’ mbɨsafe. Hapoana ro sɨhafembo hoafɨyahɨpɨrɨmbo-anahɨ,” mehupɨrɨ. 8 Ranɨyafe ai hoŋgu ra hɨnɨŋgɨrɨne hena yɨhɨmboyafesɨ, ŋga asu ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ kameihü pɨpɨna Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafombo mahafe. 9 Moanɨ nɨmai Sisas ai ahafembo-so tüküfi hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Karɨhapɨsɨ,” mehupɨrɨ. Ai ahambo-so tüküyafɨne yitɨŋarühɨ kɨkɨhɨrɨnandɨfe henambo ahambo Adükarani safe hena hohoanɨmomefɨnando. 10 Sisas ai ahafembo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se yɨhɨmbondamboyafe. Se ŋgafe wandɨ wandafɨ mamɨmbo hoafɨndafeanɨ anɨmbo asu ai Garirinambo ŋgɨfomo tükündafu ranühɨ anɨmbo ai wambo hoeindundɨrɨmboemo,” mehu.  





11 Nɨmorehɨ

Nindou hɨfandu manɨŋgomo ranai hoafɨ sowandümo homo wataporɨmbomarundɨ

yimbumefe ranai nafɨ mbahafe nou ranambo, bɨdɨfɨrɨ hɨfandu-rundeimbɨ nindou ranai ŋgoafɨ adükarɨ-mayo ranɨna homo bogorɨ Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ nindou ranahamumbo muŋguambo wataporɨ nɨne-moatükunɨ ahamundɨ hɨmboahü tükümefeyo ranahambo wataporɨmbomarundɨ. 12-13 Ranɨyomo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ nindou bogorɨyomo asu bogorɨ nindou-memo ranaiyomo ai mamühɨyafu houmbo hoafɨ fɨfɨrɨmarundɨ. Ai kakɨ afɨndɨ ra ami-memo ranahamumbo sabupurühɨ yahomoya, “Se randu hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya, ‘Nɨmbokoanɨ ro yapomboyahu mboapoefɨ nou ranambo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai tüküyafu hümbuhünɨmbo ahandɨ finɨmoko ra masowaründümo,’ mbɨsɨmo. 14 Ranɨ hɨfɨ bogorɨmbofi hɨfanda-randeimbɨ ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨnduanɨ asu ro ahambo bɨdɨfɨrɨ hoafɨndahundoanɨ rananɨmbo asu se ŋgɨrɨ ranɨmbo tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboe mbɨsɨmo hou afɨndɨ hohoanɨmondɨmo,” mehomopurɨ. 15 Ranɨmboane ami-memo ranai kakɨ masabupurɨ-mayo ra sowandümo hou asu ai ahamumbo hoafɨmemopurɨ süŋgu yaru homo hoafɨmemo. Ranane asu ranɨ hoafɨ ra Suda-yafe mbusümo hapondanambe amboanɨ yaŋgorü wakareandɨ.  





Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨmboso tükümefiyu 16  Sisasɨmbo

(Mak 16:14-18; Ruk 24:36-49; Son 20:19-23)

süŋgururü-rundeimbɨ 11memo ranai Gariri wafunambo mahafomo sapo horombo Sisas ai ranühɨ ŋgomo mehupurɨ süŋgu. 17 Ai homo ahambo hoeirüwurɨhüyomo asu ahambo ŋgusüfo parüwurɨ hohoanɨmomemondo. Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai ahambo hohoanɨmo yimbumborurü. 18 Sisas ai akɨmɨ ahamumboso sühüfi hüfu hoafɨyupurühɨ yahuya, “God ai wambo muŋguambo ŋgɨnɨndɨ sünambeahɨndɨyo asu hɨfɨnɨndɨyo ra sendɨrɨmboani.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 107

Matyu 28

19 Ranɨmbohündambo

anɨmbo asu se ŋgomo muŋguambo nindou ranaheimbo ai wambo süŋguyondɨrɨ-rambo nindou tüküfembohündambo randu ndundɨ. Asu se aheimbo Apendɨ ndürɨnambo, Nɨmorɨndɨ ndürɨnambo, asu Yifiafɨ Aboedɨndɨ ndürɨnambo hɨmonɨ hundüründundürɨ. 20 Asu ro sɨhamumbo hoafɨmehapurɨ ra muŋguambo moatükunɨ süŋgufe hombohünda yamundundürɨ. Asu ro se babɨdɨ nɨmboa ŋgambo bɨdɨfɨranɨ si tükündɨfemboe,” mehupurɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak

Aboedɨ Hoafɨ Mak ai sürü papɨmarandɨ Son hundürüra randeimbɨ ai hoafɨ bokamarɨhendɨ

1

1   Sisas

(Matyu 3:1-12; Ruk 3:1-2; 3:15-17; Son 1:19-28)

Krais Godɨndɨ nɨmorɨmbo aboedɨ hoafane nda. 2 Hoafɨ nda boatei tükümefeyo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ Aisaia ai sürü papɨmarandɨ nahurai. God ai yahuya, “Ro nindou mamɨ wandɨ hoafɨ bokarɨhefembohünda koandɨhehinanɨ ai sɨhambohünda horombondɨfi ŋgumbui. Asu ai anɨmbo sɨhambohündambo nafɨ dɨdɨboadondeambui. 3 Nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ, nindou mamɨndɨ yasɨmondɨ mɨŋgɨyo hoafɨyowohü yahoya, ‘Adükarɨmbohünda nafɨ nafɨndɨhehindɨ. Ahandɨ nafɨ dɨboadondɨhindɨ,’ meho,” mehu.  Aisaia 40:3 4 Son nindou hundürüra randeimbɨ-mayu ranai nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ tüküfi nɨmorehɨ nindowenihɨmbo Godɨndɨ hoafɨ bokarɨhendühɨ yahuya, “Se moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨfe aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo nafuimbohünda hundüründeianɨ anɨmbo, God ai sɨhei moaruwai hohoanɨmo raguanambondeambui,” mehu. 5 Ranɨyei nindou afɨndɨ Sudahündɨyei asu Serusaremɨhündɨyei ai Sonɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo mahei. Ai ahei moaruwai hohoanɨmo ra weindahɨ hoafɨmayeia Son ai Sodan hɨmo hundürümarandürɨ. 6 Asu Son aiana hoearɨ kamer nɨnendɨnambo nafümbɨ güde mbura tɨtapürɨnambo kɨkɨhɨrɨhaimarandɨ. Ahandɨ sesɨ ana yɨtɨhɨ asu efu hoe ranɨyo sesümarandɨ. 7 Son ai nindou ranaheimbo hoafɨ bokarɨhendühɨ ndare hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou ŋgorü süŋgu düdümbui ahandɨ ŋgɨnɨndɨ ra wandɨ ŋgɨnɨndɨmbo ŋgasündeamboane. Roana amofe ahandɨ sufihɨndɨ wofɨ ra fufurɨfembo nindou aboedɨ hamɨndɨyahɨpoanɨ. 8 Ro sɨheimbo  











108 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 109

Mak 1

hoenambo hundürühandürɨ arɨhandɨ, ŋga ai anɨmbo Yifiafɨ Aboedɨnambo hundürü-ndandürümbui,” mehu. Son ai Sisasɨmbo hundürümarürɨ

(Matyu 3:13-17; Ruk 3:21-22)

9 Ranɨ-sɨmboanɨ

Sisas ai Nasaret ŋgoafɨ Gariri hɨfɨhü hɨnɨŋgɨre haya masünuwamboyu Son ai Sodan hɨmo hundürümarürɨ. 10 Asu nɨmehünou hoe hɨnɨŋgɨre haya tüküfi süfu hoeireandane sünü ai bureandühɨyo Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahambo sowana wupufo nahurai makoso. 11 Hoafɨ mamɨ sünambeahɨndɨ tüküfehü yahoya, “Se ana wandɨ ŋgusüfo parɨheanɨneimbɨ nɨmor-anafɨ. Asu ro sɨhamboane ŋgusüfoambe siaoeheandɨ,” meho.  



Satan ai Sisasɨmbo moaruwai hohoanɨmombiyuwa yahuhaya rari hoeimarirɨ

(Matyu 4:1-11; Ruk 4:1-13)

12  Nɨmehünou

Yifiafɨ Aboedɨ ai Sisasɨmbo nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ koamarɨhera mahu. 13 Ranühɨ 40 si manüŋgua Satan ahambo moaruwai hohoanɨmombiyuwa yahuhaya rari hoeimarirɨ. Sisas ai afoendɨ nɨnɨhondɨ babɨdɨmbo nüŋguwanɨ asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai ahambo mafarɨhawurɨ.  

Sisas ai Gariri hɨfambe piyu haya Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmbomarandɨ

(Matyu 4:12-17; Ruk 4:14-15)

14  Son

ai karabusɨ-mefiyua asu Sisas ai Garirihü tüküfi, Godɨndɨmayo aboedɨ hoafɨ ra bokamarɨhendɨ. 15 Ai aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmborandühɨ yahuya, “God ai hoafɨmayu si ra ndeara tüküfehü asu ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ndeara akɨmɨ tüküfemboane. Ŋga se moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ,” mehu.  

Sisas ai nindou yimbuyimbu hoafɨmayua ahandɨ süŋgu mahomo 16  Sisas

(Matyu 4:18-22; Ruk 5:1-11)

ai kurɨhoe Gariri hɨmborɨkɨmɨ huhü Saimon Andru apodohombo hoeimareapɨrɨ. Ai andürɨ kurɨhoeambe mafoarɨneandɨ, ai kinɨ wowarɨyafanɨ rɨnandeimbɨ nindou wambo. 17 Sisas ai ahafanɨmbo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se mborai wambo süŋgundɨnandɨrɨ ndɨnandɨ, rananɨmbo ro sɨhafanɨmbo nindou semɨndɨmbo yamundɨheapɨrɨmboyah,” mehu. 18 Asu ai nɨmehünou andürɨ sɨhene hena ahandɨ süŋgu mahafanɨ. 19 Ai akɨdou sühüfi hu Sebedindɨ nɨmorɨ yimbu, Sems Son apodohombo botambe nɨmarɨfanɨmbo andürɨ dɨboadomarɨneanda hoeimareapɨrɨ. 20 Sisas ai ahafanɨmbo hoafɨmayupɨramboyafanɨ, ahafandɨ afɨndɨ Sebedi  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 1  110

asu mamɨ ratüpurɨyomo rundeimbɨ nindou botambe hɨnɨŋgɨrɨneapurɨ hena, Sisasɨndɨ süŋgu mahafanɨ. Sisas ai nindou mamɨndɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hɨhaimafoareandɨ

(Ruk 4:31-37)

21 Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨ sihɨ Kaperneam ŋgoafɨnambo mahɨfomo. Ranɨ-sɨmboanɨ ai Suda-yei rotu worambe kefuai hafu nɨmorehɨ nindowenihɨmbo Godɨndɨ hoafɨ yamundɨmareandürɨ. 22 Ranɨyei asu ai ahandɨ yamundɨfe hoafɨ ranahambo hepünɨmehindɨ. Sapo ai moai ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu rundeimbɨ nahurai yamundeandɨ, ŋga nindou adükarɨ ŋgɨnɨndeimbɨ nahurai yamundɨmareandürɨ. 23-24 Ranɨ-sɨmboanɨ nindou mamɨ moaruwai nendɨ nɨmarümbɨ-mayu ranai Suda-yei rotu worambe nɨmarü puküna hoafɨ karɨhoehü yahuya, “Sisas, Nasaretɨhündɨ, se yohoefɨmbo nɨnɨ nünüŋgufemunɨmboyafɨ masɨnɨfɨ? Yɨhoefombo moaruwaimbo-fimunɨmbo safɨmboyafɨ? Ro fɨfɨrɨheanɨnɨ. Se ana Godɨndɨ mbumundɨ nindou-anafɨ,” meho. 25 Asu Sisas ai moaruwai nendambo ŋgɨnɨndɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Se hoafɨ kɨkɨrandɨfɨ hawa kosɨfoao,” mehundoamboyo. 26 Asu moaruwai nendɨ ranai nindou ranahambo yabadɨrɨ hɨnɨŋgɨrerɨ mbura hoafɨ moanɨ puküna karɨhoai haya nindou ranahandɨ fiambeahɨndɨ makosɨfoendɨ. 27 Ranɨyo asu muŋguambo nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai hepünahindühɨ aheihoarɨ sɨmborɨ hoafɨyeihɨ seiya, “Nɨnɨ-moatükunɨyo nda yahurai tükümefeyoa? Nindou ndanai sɨmborɨ moatükunɨ bogorɨ nindou nahurai yamundɨmareandɨ. Asu ai moaruwai nendambo hoafɨmayua ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmayei,” masei. 28 Ranɨyo asu Sisasɨndɨ hoafɨ ranai nɨmehünou muŋguambo hɨfɨ Garirihü ra hoaŋgo wakɨmareandɨ.  











Sisas ai Pitandɨ yamoŋgoamɨndɨ aboedɨmareandɨ 29 Sisas

(Matyu 8:14-15; Ruk 4:38-39)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Suda-yei rotu worambeahɨndɨ tüküyafu houmbo Sems weimbo Son babɨdɨmbo Saimon weimbo Andru-yafandɨ worɨnambo mahomo. 30 Saimonɨndɨ yamoŋgoamɨndɨ ai aŋgünümbo fondɨhü mapowa asu ahandɨ aŋgünɨ ranahambo nɨmehünou Sisasɨmbo hoafɨmehündo. 31 Ranɨyu Sisas ai hüfu ahandɨ watɨŋarühɨ kɨkɨhɨramündü botɨmareanda asu aŋgünɨ ahandɨ ranai nɨmehünou makosɨfoenda asu sesɨ sɨndɨmarandɨ.  



Sisas ai nindou afɨndɨ aboedɨmareandürɨ 32  Mamɨ

(Matyu 8:16-17; Ruk 4:40-41)

ranɨ nɨmbambe hüfɨhamɨndɨ hürɨmɨndowa nindou ranai nɨmorehɨ nindowenihɨ aŋgünümbɨ asu moaruwai nendeimbɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 111

Mak 1

fufurühümündihündürɨ Sisas sowana mafandɨhindɨ. 33-34 Muŋguambo nindou ŋgoafɨhündɨ ranai hei worɨ Sisas nɨmarümbɨ ranɨ yipurɨkɨmɨ burɨmayeia Sisas ai afɨndɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ muŋguambo mamɨkarambo aŋgünümbɨ aboedɨreandürɨ asu moaruwai nendɨ afɨndɨ raguanamboreandürɨ marandɨ. Asu moaruwai nendɨ ranai ahambo fɨfɨrɨhorɨ ranɨmboyu ai aheimbo yowanɨ akɨdou amboanɨ hoafɨyopoanɨ mehundürɨ.  

Sisas ai Garirihü hoahoaŋgu wakɨmareandɨ

(Ruk 4:42-44)

35  Sisas

ai siambe hondü nɨmbɨ hoaŋgɨrɨ kiaroambe botɨfi haya hu gorügoanɨnɨ nindou nɨmarɨkoateyohü Godɨmbo dɨdɨbafɨyuhü mamaru. 36 Asu Saimon ai ahandɨ ŋgunindɨ babɨdɨ Sisasɨmbo kokomarurɨ homo. 37 Ai homo hoeirüwurühɨ hoafɨyomo-ndowohü yahomoya, “Muŋguambo nindou ai sɨhambo kokorɨhünɨnühanei,” mehomo. 38 Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ŋgorü ŋgoafɨ akɨmɨ adaburo ranambo ŋgefo. Rananɨmbo ro aheimbo amboanɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨndahandürɨ. Ranɨmboyahɨ ro nda masɨnɨhɨ,” mehu. 39 Asu Sisas ai muŋgu Gariri hɨfɨhü hoahoaŋgu wakɨreandühɨ, Suda-yei rotu worambe hu, Godɨndɨ hoafɨ bokarɨhendühɨ asu moaruwai nendambo hɨhaifoareandürɨ marandɨ.  







Sisas ai nindou mamɨ mɨmanɨho masɨmeimbɨ aboedɨmarirɨ

(Matyu 8:1-4; Ruk 5:12-16)

40  Nindou

mamɨ mɨmanɨho masɨmeimbɨ ai hu Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ piyu nɨmarümbo hüti hoafɨrürühɨ yahundoya, “Se refembo yifirayafɨ ana, wandɨ mɨmanɨho masɨmei ra aboedɨndowandɨrɨ,” mehundo-amboyu. 41 Asu Sisas ai ahambo hɨpoamborirühɨyu, ahandɨ warɨnambo sündirühɨ yahundoya, “Refembo samboanahɨ, ŋga se aboedɨyafo,” mehu. 42 Ranɨyo masɨmei ranai nɨmehünou dɨdɨkɨrɨfoendühɨyo asükai nindou ranai aboedɨmayu. 43-44 Sisas ai nindoumayu ranahambo ŋgoafɨnambo koarɨherühɨ asükaiyu hoafɨyundowohü yahundoya, “Se yowanɨ nindou mamɨmbo amboanɨ sɨhafɨ fi ranahambo hoafɨyopoanɨ. Ŋga se ŋgafɨ Godɨmbo sɨhai-randeimbɨmbo sɨhafɨ fi ra nafuindafɨndo. Rananɨmbo Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hoafɨmayo süŋgu sɨhafɨ fi aboedɨ tükümefeyo ra aheimbo nafuimbohünda Godɨmbo sesɨ mbɨsɨhenda-mboane,” mehu. 45 Ŋga asu nindou ranai hu Sisas ai ahambo aboedɨmarirɨ ranahambo wataporɨmbo-maranda asu Sisas ramareandɨ hoafɨ ra muŋguambo ŋgoafɨ hɨhɨmborɨmayei. Ranɨmboyu Sisas ai nindou hoeindɨ-hindɨrɨ-mboyei yahuhaya moai mamɨ ŋgoafɨ amboanɨ hu. Ai nindou nɨŋgo-koateyeihɨ manüŋguyosɨ, ŋga asu nindou ranai muŋguambo hɨfɨhündɨ ahambo sowana hei marɨhündɨ.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 2  112

2

Sisas ai nindou yirɨwarɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ 1   Yahunümbɨ

(Matyu 9:1-8; Ruk 5:12-16)

si ho hayamboyoane Sisas ai asükai Kaperneam ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨfi mahu. Ranɨyo ai hu worambe amaru hoafɨ ra mahoaŋgo. 2 Nindou afɨndɨ ranai fandambo worɨ ranai tühüforeandühɨ moai yipurɨkɨmɨ amboanɨ fondɨ akɨdou nɨŋgo. Ranɨyo Sisas ai aheimbo Godɨndɨ hoafɨ yamundeandürühɨ mamaru. 3 Yimbu-yimbu nindou ai nindou yirɨwarɨ moaruwaimbü ra fondɨwamɨ foarüwurɨ mburu sowaründümo mahɨfomo. 4 Nindou ranahambo Sisas sowanambo semündü hɨfombo nindou afɨndɨwambo nafɨ gümareandamboyo hafomo worɨwamɨ Sisas nüŋgu sɨmogodühɨ hɨfɨnambo tɨtɨrundeimbɨ worɨ ranambe waŋgeyaŋɨrɨhou mburumbo fondɨ kameihü masafoarüwurɨ. 5 Ranɨyu Sisas ai nindou ranahamundɨ anɨhondümbofe ra hoeireanda mayoa, nindou yirɨwarɨ moaruwaimbü ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Nindou hoarɨfɨ, sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranana amboawi sambo-anahɨ,” mehu. 6 Asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ranühɨ mamarɨmo ranai ahamundɨhoarɨ ŋgusüfoambe raru hohoanɨmoyomondohü yahomoya, 7“Nɨmboe nindou ndanai hoafɨ yahurai hoafayua? Ai Godɨyupoanɨ yahurai hoafayu. God mamɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbüsümbui,” mehomo-ndamboyu. 8 Sisas ai nɨmehünou ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu rundeimbɨ-yomondɨ hohoanɨmo ra fɨfɨreandɨ. Ranɨyu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨmboe se ndanɨ moatükunɨ nda raru hohoanɨmoemoa? 9 Nɨne hoafɨyo nindou yirɨwarɨ moaruwai ndanahambo hoafɨmbo hɨnɨŋgɨrouayoa? Ro hoafɨyahühɨ sahɨya, ‘Sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi,’ asahɨyo asu ‘Botɨyafo sɨhafɨ fondɨ sowandɨfɨ hawa hafɨ,’ asahɨyo. Ŋga yimbu ra hoafɨmbo ro ŋgɨnɨndeimb-anahɨ. Asu yimbu hoafɨ ra hoafɨmbo nahanɨyo hɨnɨŋgɨrouayo asu nahanɨyo tɨŋümbayo? Yɨbobo ro hoafɨndahanɨ anɨhondümbo tükündɨfemboe. 10 Ŋga ro sɨhamumbo ranɨ-moatükunɨ ra fɨfɨrɨndundɨ asahɨ, Nindou Hondü ai hɨfɨ ndanühɨ moaruwai hohoanɨmo amboawi yahombo ŋgɨnɨndeimbani,” mehu. Ranɨyo asu Sisas ai nindou yirɨwarɨ moaruwaimbü mayu ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, 11 “Ro sɨhambo hoafayahanɨnɨ, botɨyafo sɨhafɨ fondɨ sowandɨfɨ hawa worɨnambo hafɨ,” mehundo-wamboyu. 12 Nindou afɨndɨ meŋgoro ranahei hɨmboahü yirɨwarɨ moaruwaimbü mayu ranai nɨmehünou botɨfi ahandɨ fondɨ semündü haya mahu. Ranɨyo nindou afɨndɨ meŋgoro ranai hepünahindühɨ Godɨmbo aboedani sei hoafɨyeihɨ, “Moai horombo ro ndahurai moatükunɨ hoeirɨhundɨ,” masei.  





















Sisas ai Rifaimbo mborai wandɨ süŋgu mehu 13  Sisas

(Matyu 9:9-13; Ruk 5:27-32)

ai asükai hɨhɨrɨfi haya Gariri kurɨhoe hɨmborɨ kɨmɨ hüfuane nindou afɨndɨ meŋgoro ranai ahandɨ süŋgu tümare hoamboyu asu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 113

Mak 2

Godɨndɨ hoafɨ yamundɨmareandürɨ. 14 Ai huhündamboyu Rifai Arfiusɨndɨ nɨmorɨ ai ahandɨ takis kakɨ semɨndɨ worambe mamaruwa hoeimarirɨ. Ranɨyu Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Mborai wandɨ süŋgu,” mehundo-wamboyu Rifai ai botɨfi haya Sisasɨndɨ süŋgu mahu. 15 Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Rifaindɨ worambe takis kakɨ sowandümo rundeimbɨ nindou-yomo asu moaruwai hohoanɨmoyomo rundeimbɨyomo ai-babɨdɨmbo nɨmarɨmo masowasümo. Nindou yahurai ranai muŋguambo si Sisasɨmbo süŋgururü marundɨ. 16 Farisihündɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨ ranai hoeirundane Sisas ai takis kakɨ sowandümo rundeimbɨ asu moaruwai hohoanɨmoyomo rundeimbɨ nindou babɨdɨmbo sesɨ masesu. Ranɨyomo ahambo süŋgururürundeimbɨmbo düdurüpurühɨ yahomoya, “Nɨmboe Sisas ai takis kakɨ sowandümo rundeimbɨ asu moaruwai hohoanɨmoyomo rundeimbɨ nindou babɨdɨmbo nɨmarümbo sesɨ sesü maranda?” mehomo. 17 Sisas ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ ranahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou aŋgünɨ-koate ana moai dokta sowanambo hei rɨhündɨ, ŋga aŋgüneimbɨ anei hei arɨhündɨ. Mamɨ yahuraiane ro makosahɨ nda mbumundɨ nindou anefɨ seimbɨ nindou ranaheimbo mborai yahombo-yahɨpoanɨ, ŋga nindou moaruwai hohoanɨmoyei rɨhündeimbɨ seirɨhündeimbɨ ranaheimbo mborai yahomboyahɨ,” mehu.  







Sisas ai sesɨ wehɨsaombo hoafɨ yamundɨmareandɨ 18  Sonɨmbo

(Matyu 9:14-17; Ruk 5:33-39)

süŋgururü-rundeimbɨ asu Farisi-yomondɨ süŋgurundeimbɨ ai mamɨmbo sesɨ wehɨmemo. Ranɨyo asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai homo Sisasɨmbo düdurüwurühɨ yahomoya, “Nɨmboe Sonɨmbo süŋgururürundeimbɨ asu Farisi-yomondɨ süŋgurundeimbɨ ai sesɨ wehɨsaoyomo arundɨ, ŋga asu sɨhafɨ süŋgurunɨnɨ rundeimbɨ ana moai sesɨ wehɨyomo rundɨ?” mehomo-ndamboyu. 19 Asu Sisas ai yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou mamɨ nɨmorehɨ semɨndɨmbo sihɨ ai babɨdɨmbo nüŋguambe ra sesɨ wehɨmandeiyo? Nindou nɨmorehɨ semɨndɨmbomayu ranai aibabɨdɨmbo nüŋguambe ana ŋgɨrɨ sesɨ wehɨndei. 20 Ŋga süŋgunambo nindou ranahambo ndowaründümo ŋgomondanɨ ai-babɨdɨmbo nɨŋgokoate-ayuambe anɨmbo sesɨ wehɨndeimboyei. 21 Nindou mamɨ aiamboanɨ moai hoearɨ goesürɨ sɨmborɨ semündü haya wamɨndafɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ fihɨ pare kakɨyu randɨ. Rawareandɨ ana, boboe-ndandanɨ asu hoearɨ goesürɨ sɨmborɨ ranai akɨdou yaŋgɨrɨ yagodɨ mbunda ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra hɨrɨndeamboe. Hoearɨ goesürɨ sɨmborɨ rananai wamɨndafɨ ra hɨrɨndeandanɨ asu ambe afɨndɨ nɨŋgomboe. 22 Asu nindou ŋgorü ai sɨmborɨ wain hoe ra wamɨndafɨ wain hoe nɨnɨhondɨ hoearɨ hɨpɨrɨ ranambe ŋgɨrɨ kandeandɨ. Rawareandɨ ana, hɨpɨrɨ ranai borɨndɨfeihü  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 2​, ​3  114

wain hoe ranai keboemboe. Ŋga sɨmborɨ wain hoe ana hɨpɨrɨ sɨmborɨ ambe femboane,” mehu. Moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ ratüpurɨkoatembo hoafɨ

(Matyu 12:1-8; Ruk 6:1-5)

23  Mamɨ

ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨ babɨdɨmbo wit nümbürɨ mbusümo mahomo. Ranɨyo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai wit ahurɨ bɨdɨfɨrɨ hürɨmaründümo. 24 Asu Farisihündɨ ai Sisasɨmbo düdurüwurühɨ yahomoya, “Nɨmboe sɨhambo süŋgurunɨnɨ rundeimbɨ ai moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ ahɨnümbɨ ra rawarunda?” mehomondamboyu. 25 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se Defit ai ahandɨ wandafɨ mamɨ babɨdɨmbo sesɨkoate wembomboyomondühɨ ramareandɨ ra hoeirundai wanɨyo? 26 Sapo Abaiatar ai Godɨmbo sesɨ sɨhairandei-mbɨmbofi nɨmaruambe Defit ai Godɨndɨ ser worambe kefuai hüfu bret Godɨmbo masɨhoundɨ ra masesu. Bret ranana Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ yaŋgɨrane sowasümo arundɨ. Ŋga Defit ai sesühɨ ahandɨ wandafɨ mamɨmbo bɨdɨfɨrɨ masagapurɨ ra moai fɨfɨrundɨyo?” 27-28 Sisas ai asükai Farisimbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Moanɨ nɨmarɨmbo si ranahambo fehefemboyopoanɨ God ai nindou nafɨmarandɨ. Ŋga moanɨ nɨmarɨmbo si ranai nindoumbo mbɨfarɨheirambo yahuhayamboyu nafɨmarandɨ,” mehu.  







3

Sisas ai nindou watɨŋarɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ

(Matyu 12:9-14; Ruk 6:6-11)

1   Asükai

ŋgorü-sɨmboanɨ Sisas ai Suda-yafe rotu worambe kefuai hüfuane nindou watɨŋarɨ moaruwaimbü ai ranühɨ mamaru. 2 Ranɨyo nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo hɨmboarɨ safühɨmarüwurɨ moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ nindou watɨŋarɨ moaruwaimbü ra aboedɨndira papɨhoafɨndɨhurɨ yahomo houmbo. 3 Sisas ai nindou watɨŋarɨ moaruwaimbümayu ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Botɨyafo ndühɨ sühüfanɨ muŋguambo hoeimbɨrɨhinɨnɨ,” mehu. 4 Ranɨyu Sisas ai düdureandürühɨya, “Nɨnɨ-moatükunɨyo moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ refembo ahɨnümbɨ ra aboedayo, aboedɨ moatükunɨ refemboyo moaruwai moatükunɨ refemboyo? Nindou hɨfokoefemboyo asu nindou aboedambofemboyo?” mehu. Ŋga ai moai sɨmborɨ ahambo akɨdou amboanɨ hoafɨyomo. 5 Sisas ai nindou ranahamumbo hübudurapurɨ wakɨreapurane asu ahamundɨ ŋgusüfoambe ranai tapɨhamɨmayowamboyu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-koatemayu. Ranɨyu asu nindou watɨŋarɨ moaruwaimbü ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ watɨŋarɨ ŋgurɨhao,” mehua ŋgurɨmarɨhenda aboedɨ tükümefeyo. 6 Ranɨyo Farisi nindoumemo ranai worɨ ra hɨnɨŋgɨru houmbo homo Herotɨndɨ nindou babɨdɨ Sisasɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ fɨmaründümo.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 115

Mak 3

Nindou afɨndɨ ranai Sisasɨmbo süŋgumarɨhorɨ

(Ruk 6:17-19)

7 Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Gariri kurɨhoenambo mahomonda asu nindou afɨndɨ ranai ahamumbo süŋgumarɨhüpurɨ hei. 8 Sisas ai nindou yamunde asu aboedɨre arandɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi, nindou afɨndɨ Gariri, Sudia, Serusarem, Idomia, hɨfɨ Sodan hoekɨmɨ adaburo, Tair asu Saidon ŋgoafɨ ranɨhündɨ ranai Sisas sowana mafandɨhindɨ. 9 Sisas ai nindou afɨndɨ ra hoeireanda mayowamboyu ahambo süŋgurururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou afɨndane eŋgoro, ŋga se bot ŋgorü sowandümo sɨfomo, ŋga afɨndɨ afɨndɨndeihɨ wambo hoe hohoeanɨ nɨnendɨ-hündürɨmboyei,” mehupurɨ. 10 Sisas ai horombo nindou afɨndɨ aboedɨmareandürɨ ranɨmboyei aŋgünümbɨ nindou afɨndɨ ranai Sisasɨmbo sündɨfimbo sɨmborɨ nɨnendürɨmayei hei. 11 Asu moaruwai nendɨ ranai Sisasɨmbo hoeirɨhoranɨ mayoa ahandɨ wagabe pɨyei nɨmareimbo puküna hoafɨ karɨhehindühɨ seiya, “Seana Godɨndɨ nɨmor-anafɨ,” masei. 12 Ŋga Sisas ai aheimbo nüŋgunahurai nindouyu yaho fɨfɨrɨfe hoafɨmbo yowanɨ mehundürɨ.  









Sisas ai ahandɨ hoafɨ semɨndɨ horambo nindou 12 kafoare hɨnɨŋgɨmareapurɨ

(Matyu 10:1-4; Ruk 6:12-16)

13  Ai

hafu hɨfɨ wafuwamɨ nɨmarümbo nindou dɨdeyomo ai hohoanɨmoyupureimbɨ ahamumbo hoafɨmayua ahambo sowana mahafomo. 14-15 Sisas ai nindou 12 sepurɨmündɨ hɨnɨŋgɨreapurɨ haya hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ anemo yahu kamafoareapurɨ. Nindou ranai Sisas babɨdɨmbo nɨŋgombo ai koarɨhefepura ho Godɨndɨ hoafɨ bokarɨhefehü asu moaruwai nendɨ hɨhaifoefembo ŋgɨnɨndɨ masagapurɨ. 16 Sisas ai nindou 12 ndanahamumbo masepurɨmündu: Saimon, asu Sisas ai ŋgorü ndürɨ Pita kamafoarirɨ. 17 Sems, Son Sebedindɨ nɨmorɨ. Sisas ai ahafanɨmbo Boanerges anafanɨ yahu dükamareapɨrɨ. Ahandɨ nɨmɨndɨ ra nɨmoamondɨ hoafɨ nahurai nindouane. 18-19 Andru, Firip, Bartoromyu, Matyu, Tomas, Sems, Arfiusɨndɨ nɨmorɨ, Tadius, Saimon Serot a sɨrambeahɨndɨyu asu Sudas Iskariot Sisasɨmbo ahandɨ hürütümbɨ-yomondɨ warɨhümarirɨ.  







Sisas ai Bersebur kapeihü ratüpurayu masei 20 Sisas

(Matyu 12:24-32; Ruk 11:14-23; 12:10)

ai worɨnambo huanɨ asükai nindou afɨndɨ ranai hei worɨ gümarɨhorɨ. Ranɨmboyu ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo sesɨ a

 3:18-19 Serot ai Rom hoarehɨ nɨmarɨmbo moei yahomo-ndeimbanemo.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 3​, ​4  116

sesɨ-koatememo. 21 Sisasɨndɨ fikɨmɨnɨndɨ ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi ahambo fihimündɨmbo mahei. Sapo ai hohoanɨmoyeihɨya, ai wunünümboyuhümbei sei hehi. 22 Ŋga Serusaremɨhündɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ ai hanɨmo hoafɨyomondühɨya, “Ahandɨ fiambe Bersebur mbamarü. Aiana moaruwai nendɨyei bogorɨ Bersebur ahandɨ ŋgɨnɨndɨ-namboane moaruwai nendɨ nindouyei fiambeahɨndɨ hefoare arandɨ,” mehomo. 23 Sisas ai nindou ranaheimbo hoafɨyundüra akɨmɨ maheia kafoefe hoafɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Satan ai nüŋgunde Satanɨmbo hemoaboadira? 24 Asu mamɨ hɨfɨhündɨ ai yɨbobore haya yifiarayo ana, ranɨ hɨfɨhündɨ ranai ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmandei. 25 Asu mamɨ worambeahɨndɨ ai yɨboborɨhi hehi yifiarayei ana, ai ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmandei. 26 Asu Satan ai yifiarɨmbo yahuhaya ahandɨ nendɨ ranai yɨboboareandɨ ana, ŋgɨrɨ ŋgɨnɨndɨ nɨŋgo, ŋga ai ranɨwamɨ randɨhi moendɨ-ndeimboyei. 27 Ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ai ŋgɨnɨndɨ nindoundɨ worambe ŋgu napo hümbuhünɨndu. Sapo nindou ranai hümbuhünɨmbo hohoanɨmoayu ana, ŋgɨnɨndɨ nindou ranahambo wofɨnambo hüputüpondɨherü mbundambo anɨmbo asu ahandɨ napo muŋgu ra fufundamündümbui. 28 Ro sɨheimbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehandürɨ, nindou ai Godɨmbo moaruwai hoafayei ane asu moaruwai hohoanɨmoayei ane ra amboawi mbüsümbui. 29 Ŋga nindou ŋgorü ai Yifiafɨ Aboedɨmbo moaruwai hoafayu ana, God ai ŋgɨrɨ amboawi mbüsu, hapondanɨ-ane asu süŋgunamboane. Ŋga moaruwai hohoanɨmo ranai ahambo-so koadürümbo koadürümbo yagodɨmboe.” 30 Sisas ai ranɨ hoafɨ hoafɨmayu ra sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ ai ahamboya, ‘Moaruwai nendɨ ahandɨ fiambe nɨmarɨmboane,’ mehomo-ndamboyu ra-mehu.  



















Sisasɨndɨ fikɨmɨnɨndɨ

31 Ranɨ-sɨmboanɨ

(Matyu 12:46-50; Ruk 8:19-21)

Sisasɨndɨ hondɨ asu akohoandɨ ai ahambo fihambo tükümehind. Ai moanambühɨ nɨmboeimbo aheimbo sowana hombo hoafɨmbo nindou mamɨ koamarɨhehorɨ. 32 Nindou afɨndɨ ranai Sisasɨmbo wakɨrɨhorɨ nɨmareimbo hoafɨyahündowohü seiya, “Sɨhafɨ amondɨ aborüdɨ ai sɨhambo weindanɨ nɨboadei hɨfandarɨhünɨnɨ,” masei-amboyu. 33 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Dɨdɨyei wandɨ me asu akohoanda?” 34 Nindou wakɨrɨhi mamarei ranaheimbo hübudurandürɨ wakɨrerühɨ yahuya, “Ndananei wandɨ me asu akohoand-ayei. 35 Wandɨ me, akohoandɨ asu rehɨhoandɨ ana nindou dɨdɨyei Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ rananei,” mehu.  







4

Sesɨ ahurɨ nümbürambe bubufoefembo kafoefe hoafɨ 1   Sisas

(Matyu 13:1-9; Ruk 8:4-8)

ai asükai Gariri kurɨhoe kɨmɨ nindou yamundɨfe ratüpurɨ ra botɨmareandɨ. Nindou afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 117

Mak 4

mafandeanda botambe farɨfi hoe haŋgɨfo-wamɨ mamaru. Asu nindou ranai gudianɨ hoe kɨmɨ mamarei. 2-3 Sisas ai aheimbo kafoefe hoafɨnambo yamundeandürühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai nümbürambe hu sesɨ ahurɨ bubumarandɨ. 4 Ai hu sesɨ ahurɨ ra buburandane bɨdɨfɨrɨ ai nafɨnɨ pütapɨmayoa ndu ai tüküyahi masahüsi. 5 Bɨdɨfɨrɨ nɨmoei yahafɨ safambe hɨfɨ akɨdou yaŋgɨrɨ nɨŋgowambe pütapɨmayo. Hɨfɨ ra ragu hanɨkoate-wambo ahurɨ ranai nɨmai tütükɨmayo. 6 Ŋga asu hüfɨhamɨndɨ ai pɨyowohüyo ahurɨ hapoadümbo maforo ra sore soremarandɨ. Sapo ahasɨharɨ ranai hɨfambe ragu hanɨkoate-wambo asu muŋgu yapataparɨmayo. 7 Asu bɨdɨfɨrɨ ahurɨ ranai tɨhoarɨ tɨhoarümbɨ wofɨ ranambe pütapɨmayoa gabudandühɨ hɨsɨkoatemayo. 8 Asu ahurɨ bɨdɨfɨrɨ ai hɨfɨ aboedambe safɨ pütapɨyowohü hɨsɨmayo. Nɨmɨndɨ mamɨ ranahandambo bɨdɨfɨrɨ ai 100 hɨsɨyo, asu bɨdɨfɨrɨ ai 60 hɨsɨyo, asu bɨdɨfɨrɨ ai 30 hɨsɨyo,” mehu 9 Hoafɨ moendɨfembo yahumbo Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou ai hɨmbo-ambeimbɨndühɨ ana, hoafɨ nda hɨmborɨmbiyu-wamboane,” mehu.  













Sisas ai nɨmboe kafoefe hoafɨnambo wataporɨmbomarandɨ 10  Süŋgunambo

(Matyu 13:10-17; Ruk 8:9-10)

nindou afɨndɨ ranai bukürefoendane Sisas yaŋgɨrɨ mamaruwa ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ 12-yomo asu nindou ahambo süŋgurɨhorɨ-rɨhündeimbɨ ai kafoefe hoafɨ ranahambo düdumehindɨ. 11 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahandɨ dɨbo hoafɨ nɨmɨndɨ ra se fɨfɨrɨfembo-hünda God ai masagadürɨ, ŋga nindou weindanɨ manɨboadei ranaheimbo ana kafoefe hoafɨ yaŋgɨrɨyo hoafɨmayu. 12 Ranɨmboane, Ai afɨndɨmbo hɨmboarɨ papɨndeimboyei, ŋga ai ŋgɨrɨ türüboadɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ. Ai afɨndɨ hoafɨ hɨmborɨndeimboyei, ŋga ahandɨ nɨmɨndɨ ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndɨhindɨ. Ranɨmbo-anɨmbo ai wambo sowana asükai hɨhrɨndahi dɨdeiyanɨ God ai ahei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbüsümbui,”   Aisaia 6:9-10 mehu.  



Sisas ai sesɨ ahurɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ fɨfɨre hoafɨmayu 13  Sisas

(Matyu 13:18-23; Ruk 8:11-15)

ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se kafoefe hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra moai fɨfɨrundɨyo? Asu refeana bɨdɨfɨrɨ amurɨ kafoefe hoafɨ ra nüŋgundu fɨfɨrɨ-mandunda? 14 Nindouyei mbusümo Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmboayo ana, sapo nindou sesɨ ahurɨ nümbürambe buboafoareandɨ nahuraiane. 15 Hoafɨ nafɨnɨ pɨrayo ana, sapo nindou  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 4  118

Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyeihanei, ŋga Satan ai nɨmehünou hoafɨ ra nindouyei mbusümonɨndɨ semündü raguanambo-reandühani. 16 Bɨdɨfɨrɨ sesɨ ahurɨ nɨmoei yahafɨsafambe pütapɨmayo nahuraiane. Ai Godɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi nɨmehünou semɨndɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ-anei. 17 Ŋga ai moai hoafɨ ra ndorɨhi sahümündia ahei ŋgusüfoambe ragu ŋgɨnɨndɨ nɨmaro, ŋga ai moanɨ akɨdou yaŋgɨrɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboeihɨ anei. Ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyei masahümündi ranahambo refe hoeifembo nindou ŋgorü ai tɨŋɨrɨfo sehindanɨ nɨmehünou hɨnɨŋgɨrɨhindühɨ-anei. 18-19 Bɨdɨfɨrɨ ai sesɨ ahurɨ tɨhoarɨ-tɨhoarümbɨ wohambe pütapɨmayo nahuraiane. Nindou ranai hoafɨ hɨmborɨyeihaneisɨ, ŋga ai hɨfɨndɨ moatükunɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ napo afɨndɨ semɨndɨmbo ŋgusüfo parɨhindühɨ Godɨndɨ hoafɨ ranahambo gabudɨfoareanda asu ahurɨ ranai ŋgɨrɨ hɨsɨndo. 20 Asu sesɨ ahurɨ hɨfɨ aboedambe bubumayoa aboedɨ tükefeyo ranana sapo nindou düdi ai hoafɨ hɨmborɨyu haya fɨfɨreandühɨ tümafoareandɨ nahuraiane. Ranɨyo bɨdɨfɨrɨ ai hɨsɨ aboedɨ hɨsɨyowohü bɨdɨfɨrɨ ai 100 hɨsɨyo, bɨdɨfɨrɨ ai 60 hɨsɨyo, asu bɨdɨfɨrɨ ai 30 hɨsɨyo marandɨ,” mehu.  







Sisas ai moaruwai nendɨ hemafoareandɨ

(Ruk 8:16-18)

21 Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi nindou ai ram hai wambürɨ asu fondɨ hoarehɨ dɨbonapɨmandɨhiyo? Wanɨ, ŋga ram ra fondɨwamɨ nɨmoamo ane nindɨhi arɨhündɨ. 22 Muŋguambo moatükunɨ haponda dɨbombo eŋgoro ra süŋgunambo ana weindahɨ tükündɨfemboe. Asu nɨne-moatükunɨ gabudɨhi masɨhehindɨ ra süŋgunambo ana weindahɨ yagodomboe. 23 Nindou ai hɨmboambeimbɨndühɨ ana, hoafɨ nda hɨmborɨmbiyu-wamboane,” mehu. 24 Asükai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hoafɨ hɨmborayomo ra se wudɨpoapondu hohoanɨmondɨmo. Se nindoumbo yimbuarɨhindürɨ ranɨ sɨmogodühɨ anɨmbo God ai sɨheimbo yimbundearühɨ asu ŋgorü bɨdɨfɨrɨ pandeambui. 25 Nindou düdi ai bɨdɨfɨrɨ moatükuneimbayu ana, God ai asükai bɨdɨfɨrɨ dagadombui. Ŋga nindou düdi ranɨ-koateayu ana, nɨne akɨdou ahandɨ warambeahɨndɨ ra ndemündü raguanambo-ndeambui,” mehu.  







26  Sisas

Sisas ai sesɨ ahurɨ tükefeyo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu

ai asükai hoafɨyuhɨ yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana nindou sesɨ ahurɨ nümbürambe buboafoareandɨ nahuraiane. 27 Nindou ranani apuwanɨyo asu yaŋgɨrɨ ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨyuwanɨyo nɨmbokoanɨ sɨrühɨ sesɨ ahurɨ adükarɨ tükefeyo ra ai moai fɨfɨreandɨ. 28 Hɨfɨ yaŋgɨrane sesɨ ahurɨ ra rareanda adükarɨ tüküfehü hɨsɨyo arandɨ. Ai moai fɨfɨreandɨ nüŋgureambombai weaŋgurühɨ emündɨ boatei  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 119

Mak 4

tükündɨfe mbunda mbɨro ahurɨ tükündɨfihü anɨmbo ranambe hɨsɨ tükündɨfemboe. 29 Hɨsɨ ranai ho ŋgɨnɨndɨyowa nümbürɨ aharambürɨ ranai yimuŋgure-mɨndɨmboyo sɨmboanɨ yimuŋguramündɨ arandɨ,” mehu.  

Sisas ai hoarɨ akɨdouhündɨ adükarɨ tüküfembo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu 30  Sisas

(Matyu 13:31-32; Ruk 13:18-19)

ai asükai hoafɨyuhɨ yahuya, “Sɨhɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo nüŋgunahuraiane mambɨsefa? Ranahambo hoafɨmbo nɨnɨ-kafoefe hoafɨnambo hoafɨmandefa? 31 God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana hambomo hoarɨ nahurai akɨdou ahandɨ ndürɨ mastet hoarɨ hɨfɨ kararowandɨ nahuraiane. 32 Ŋga hɨfefeyo ana, tɨkoanɨ nahurai tüküfe haya adükarɨ hamɨndɨ amurɨ nümbürambeahɨndɨ sesɨ ranahambo ŋgasündeandühane. Ranane afɨndɨ düdüdü papɨre haya nɨŋgowanɨ, ndu ai hei ranɨwamɨ ŋgɨsɨharühɨ ŋgeramborühɨ arɨhündɨ,” mehu.  



Sisas ai kafoefe hoafɨnambo hoafɨmayu ranahandɨ nɨmɨndɨ

(Matyu 13:34-35)

33  Sisas

ai nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranaheimbo kafoefe hoafɨ afɨndɨ wataporɨmbomarandɨ ahei hohoanɨmo ra sɨmogodühɨ. 34 Ai ranaheimbo kafoefe hoafɨnambo yaŋgɨrɨ wataporɨmborandürɨ marandɨ. Ŋga ahambo süŋgururü-rundeimbɨ aiyaŋgɨrɨ nɨmarɨmondanɨ ana, hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra yamundeapurɨ-marandɨ.  

Sisas ai hoewerɨ hoafɨmayua afurɨmareandɨ 35  Mamɨ

(Matyu 8:23-27; Ruk 8:22-25)

ranɨ nɨmbambe ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo yahuya, “Sɨhɨrɨ Gariri kurɨhoe ra ŋgorü-goanɨnɨ ŋgefomboane,” mehupurɨ. 36 Ranɨyo nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ra raru hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo bot Sisas mamaru ranambe fareafu houmbo sowaründümo mahomo. Asu bot bɨdɨfɨrɨ amurɨ ranai amboanɨ ai-babɨdɨmbo maho. 37 Ai hɨfomondane, Gariri kurɨhoe ranambe ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ werɨ ranai tükümefeyo. Ranɨyo hoe ranai hafo kaifoairandühɨ tükühefembo yaŋgɨrɨmayo. 38 Asu Sisas ai daboadanɨ pirowamɨ mbɨro nande haya apuane, ahambo süŋgururürundeimbɨ ai yaŋgɨrɨ ruwurühɨ yahomoya, “Nindou Yamundo-randeimbɨ, sɨhɨrɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrayefɨ ranahambo awi se moai hohoanɨmoyafɨyo?” mehomondamboyu. 39 Sisas ai botɨfi hoe asu werɨ ranahafembo ŋgɨnɨndɨ hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Rühüsafɨ kɨkɨndandɨfe,” mehua hoafɨ nɨŋgowambe kɨkamɨndühɨyo hoe asu werɨ ai afure pimareandɨ. 40 Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨmboe se yɨhɨmboayomoa? Awi se anɨhondümbofe-koate-wamboyomo?” mehu. 41 Ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 4​, ​5  120

ndüwurɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou nda nüŋgunahurai nindouyua? Moanɨ hoe afɨndɨ-afɨndɨmayo asu werɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyafehü afurɨmarɨneandɨ,” mehomo.

5

Nindou mamɨndɨ fiambeahɨndɨ Sisas ai moaruwai nendɨ hemafoareandɨ

(Matyu 8:28-34; Ruk 8:26-39)

1   Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Gariri kurɨhoe ra botambe barɨhoemo houmbo Gerasa-yafe hɨfambe mahomo. 2 Sisas ai bot hɨnɨŋgɨre haya kusɨfuendanɨyo, nindou mamɨ ahandɨ fiambe moaruwai nendɨ nɨmareimbɨ ai yɨfɨ sɨhehi rɨhündeimbɨ hoŋguambeahɨndɨ hu ahamboso tükümefiyu. 3 Nindou ranai ana yɨfɨ sɨhehi rɨhündeimbɨ hoŋguambe-ani apu arandɨ. Ranane ŋgɨrɨ ahambo senɨnambo amboanɨ yirɨwarɨ hüputüpu-ndürɨndümo. 4 Nindou ranahambo afɨndɨmbo senɨnambo yirɨwarɨ hüputüpurɨ-horɨmɨndei marɨhündɨ, ŋga sen ra gurɨhaimarandɨ. Ai ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ-wambo nindou ŋgorü ai-amboanɨ moai ahambo kɨkɨhɨrümündu. 5 Nɨmbokoanɨ asu sɨrühɨ nindou ranai yɨfɨ sɨhehi rɨhündeimbɨ nɨmoei-ambe asu hɨfɨ wafu ranambe hoahoaŋgura-marandɨ. 6 Sisas ai hapoadümbo aŋgunɨ huambe nindou-mayu ranai hoeirirɨ haya pɨpɨyu hu ahandɨ wagabe yirɨ yimbu pusɨre mamaru. 7 Nindou ranai puküna hoafɨ karɨhoehü yahuya, “Sisas, se-ana God Nɨmoamo Hondü ahandɨ nɨmorɨ anafɨ, se wambo nɨnɨ nünüŋgu-fendɨrɨmboyafa? Ro sɨhambo düduarɨheanɨnɨ, Se Godɨmbo dabarɨndafoandühɨ ŋgɨrɨ sɨhambo nɨnɨ-moatükunɨ randɨheandɨ mbɨsafɨ,” mehu. 8 Ramehu ra sapo Sisas ai hoafɨyuhɨya, “Moaruwai nendɨ se nindou ranahandɨ fiambeahɨndɨ kosɨfoao,” mehu ranɨmboyo. 9 Asu Sisas ai düdureandühɨ yahuya, “Sɨhafɨ ndürɨ nɨne?” mehuamboyu. Asu moaruwai nendɨ ranai yahoya, “Wandɨ ndürɨ ana amiane. Sapo ro ana afɨndɨ sɨrɨhünd-anefɨ,” meho. 10 Moaruwai nendɨ ranai ranɨ hɨfɨhündɨ yowanɨ yɨhoefɨmbo hefoefemunɨ-poanɨ yaho haya Sisasɨmbo hüti hoafɨmarɨrɨ. 11 Ranɨ fikɨmɨ hɨfɨ wafuambe moatei afɨndɨ ranai sesɨ sahüsihɨ burɨyei wakɨmarɨhindɨ. 12 Ranɨyo moaruwai nendɨ ranai Sisasɨmbo hüti hoafɨyeihɨ seiya, “Se yɨhoefɨmbo koandɨhawamuna moatei akɨmɨ nda burayei ahei fiambendahumboane,” masei. 13 Ranɨyo Sisas ai hɨnɨŋgɨ-mareandüra rasüŋgumehindɨ. Moaruwai nendɨ ranai nindoundɨ fiambeahɨndɨ kosɨfoehi hehi moatei akɨmɨ burɨmayei ahei fiambemehindɨ. Ranɨyo 2,000 moatei ranai hɨrɨpɨnɨ pɨyei hehi gügürɨyei hanimbo kurɨhoeambe hoe karɨhüsi hehi yɨfɨsafɨ-mayei. 14 Nindou moatei hɨfandɨmarundɨ ranai fefou houmbo homo adükarɨ ŋgoafɨyo asu akɨdou ŋgoafɨ adaburo ranɨyo ra wataporɨmbomarundɨ. Ranɨyo ranühündambo nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai nɨne-moatükunɨyo moateimbo tükümefeyo ra hoeifembo mahei. 15 Ai hei Sisasɨmboso  



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 121

Mak 5

tüküyahi hoeirɨhindane nindou horombo ahandɨ fiambe moaruwai nendɨ afɨndɨ nɨmareimbɨ-mayu ranahambo hoeimarɨhorɨ. Ai asükai aboedɨ hohoanɨmo fɨfɨre hohoanɨmoyuhümbo hoearɨ güde haya mamaruwa hoeirɨhorɨ hehi yɨhɨmbomarɨhorɨ. 16 Nɨne-moatükunɨ Sisas ramareandɨ hoeifembo mahei ranai asükai hɨhɨrɨyahi hei nindou horombo moaruwai nendɨ nɨmareimbɨ-mayu asu moatei ranahambo amboanɨ wataporɨmbomarɨhündɨ. 17 Ranɨyo nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi Sisasɨmbo ranɨ hɨfɨhündɨ ŋgorü-goanɨnɨ hombo hüti hoafɨmarɨhorɨ. 18 Asu Sisas ai botambe mafarɨfiyuwamboyo nindou horombo moaruwai nendɨ nɨmareia hefoareandeimbɨmayu ranai aidɨbo hombo hüti hoafɨmayu. 19 Ŋga asu Sisas ai ahambo moai yɨnɨ yahundo. Ai hoafɨyundowohü yahuya, “Se sɨhafɨ worɨnambo ŋgafɨ fikɨmɨnɨndɨmbo Adükarɨ ai sɨhafɨ fimbo hɨpoambo-reanɨnühɨ ramareanɨnɨ ranahambo wataporɨmbondandɨ,” mehu. 20 Ranɨyo nindou ranai hu Dekaporis hɨfɨhü ahandɨ fimbo wataporɨmbo-maranda nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai mahepünahindɨ.  









Sisas ai nɨmorehɨ nɨmorɨ yɨfɨhündɨ botɨre asu nɨmorehɨ aŋgünümbɨ aboedɨmareandɨ 21 Sisas

(Matyu 9:18-26; Ruk 8:40-56)

ai Gariri kurɨhoe ra botambe farɨfi haya ŋgorü goanɨnɨ huane nindou afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo mafandeandɨ. 22 Ranɨyo Suda-yei rotu worɨ hɨfandɨra randeimbɨ, ahandɨ ndürɨ Sairus, ai mahu. Ai hu Sisasɨmbo hoeirirühɨ ahandɨ yirɨkɨmɨ yirɨ yimbu pusɨre mamaru. 23 Ai Sisasɨmbo hüti hoafɨyundo hoaŋguhü yahuya, “Wandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ ai yɨfɨmbo yaŋgɨrane, ŋga se dɨdɨfɨ warɨ nandowandanɨ anɨmbo aboedɨmbeyo-wamboane,” mehundo-amboyu. 24 Asu Sisas ai aidɨbo mahua nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai ahandɨ süŋgu mahei. Ranɨyo ahandɨ fikɨmɨ gugureandühɨ nɨnendɨ-marɨhorɨ. 25 Asu nindou gugurɨmareandɨ ranambe nɨmorehɨ mamɨ 12 hɨmbanühɨ-feimbɨmbo amoamo watɨkoafɨra-marandɨ. 26 Ranɨyo nɨmorehɨ ranai dokta hoeifepurɨmbo ahambo fehefembo-hünda ahandɨ kakɨ afɨndɨ saimarandɨ. Asu dokta ranai moai ahambo farɨhoemondanɨ aboedɨ tüküfeyo, ŋga wanɨ. 27 Nɨmorehɨ ranai Sisasɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨyo haya ho nindou afɨndɨ ranahei mbusümo manɨŋgo. Ranɨyo ai Sisasɨndɨ daboadanɨ ho ahandɨ hoandarɨ hoearɨ ra sündɨmareandɨ. 28 Ai ahandɨhoarɨ yare hohoanɨmo-yowohü yahoya, “Ro ahandɨ hoearɨ yaŋgɨrɨ amboanɨ sündarɨheandɨ ra aboedɨndamboyahɨ,” meho. 29 Ramare-andamboyo nɨmehünou amoamo watɨkoafɨmarandɨ-mayo ra kɨkɨramɨndühɨ asu ahandɨ fiambe aŋgünɨ ranai aboedɨmayoa fɨfɨrɨmareandɨ. 30 Asu Sisas ai ahandɨ fiambeahɨndɨ ŋgɨnɨndɨ makosɨfoenda fɨfɨre haya hɨhɨrɨfi düdurearühɨ yahuya, “Düdi wandɨ hoearühɨ sündɨmareanda?” mehu.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 5​, ​6  122 31 Ahambo

süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou afɨndɨ eŋgoro ra hoeiarowandane asu düdi sündɨmareandɨ safɨ hawambo düduwefoanda?” mehomo. 32 Ŋga awi Sisas ai düdi ahandɨ hoearɨ fihɨ sündɨmareandɨ ra fɨfɨrɨndɨhea yahu haya kokomara hu. 33 Nɨmorehɨ ranai ahambo ranɨ-moatükunɨ tükümefeyo ra fɨfɨre haya yɨhɨmboyohü hɨhamɨndarɨ-mayo. Ranɨyo ho Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ yimɨndɨhona nɨmarɨmbo muŋguambo moatükunɨ ahambo tükümefeyo ra wataporɨmbomarandɨ. 34 Sisas ai nɨmorehɨ ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Nɨmorɨ akɨdou, se anɨhondümbo-arowandɨ ranɨmbohünda seana asükai aboedanafɨ. Sɨhafɨ aŋgünɨ aboedɨmefeyo ranɨmbohünda se ŋgusüfo afurɨndo kündo hawa ŋgafɨ,” mehu. 35 Sisas ai wataporɨmborandühɨ nüŋguambe nindou bɨdɨfɨrɨ ai Suda-yafe rotu hɨfandɨ randeimbɨndɨ worambeahɨndɨ sɨnɨmo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhafɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ yɨfɨmayo. Ŋga nindou yamunde randeimbɨmbo tɨŋɨrɨfo segodopoanɨ,” mehomo. 36 Asu Sisas ai moai ahamundɨ hoafɨ ranahambo hɨhɨmborɨyu. Ai Suda-yafe rotu hɨfandɨrandeimbɨ ranahambo yahundoya, “Yowanɨ, yɨhɨmbo-yopoanɨ, ŋga se moanɨ Godɨmbo anɨhondümbondowandɨ,” mehu. 37 Sisas ai nindou ranaheimbo ai-babɨdɨmbo hombo yowanɨ yahu hɨnɨŋgɨrerü haya, Pita, Sems, Son, asu ahandɨ akɨdɨ Sems ahamumbo yaŋgɨrɨ süŋgureapurɨ haya mahu. 38 Ai homo Suda-yafe rotu bogorɨndɨ worɨkɨmɨ tüküyafundühɨ Sisas ai hoeireandane aranɨ hoafɨ afɨndɨ afɨndɨ-mayei. 39 Ai worambe farɨfi hafu hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nɨmboe se aranɨ hoafɨ afɨndɨ-afɨndayeia? Nɨmorɨ ndanana yɨfɨyopoanɨ, ŋga moanɨ apomboane,” mehuamboyei. 40 Asu nindou ranai ahambo tɨkɨfɨnambo-marɨhorɨ. Ai aheimbo ranɨ worambeahɨndɨ hɨhaifoarearü mbura, nɨmorɨ ranahandɨ hondafɨndɨyafe asu ahandɨ süŋgururürundeimbɨmemo aheimbo yaŋgɨrɨ semündündürɨ haya, nɨmorɨ yɨfɨ meŋgoro ranɨ worɨ safanɨ kamefoehindɨ. 41 Ai hüfu nɨmorɨ ranahandɨ watɨŋarɨhü kɨkɨhɨramündɨ haya hoafɨyundowohü yahuya, “Tarita kumi,” mehu. Hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ana ndahuraiane, “Nɨmorehɨ nɨmorɨ yihoarɨfɨ ro hoafehanɨnɨ, se botɨyafo,” yaho ranane. 42 Asu nɨmehünou nɨmorehɨ nɨmorɨ ranai botɨfe haya mahowa nindou ranai mahepünehindɨ. Nɨmorɨ ranana 12 hɨmbanɨ yoweimbɨyo. 43 Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se yowanɨ nindou mamɨmbo amboanɨ ndanɨ moatükunɨ nda hoafɨyopoanɨ. Nɨmorɨ ranahambo sesɨ sahündo anɨmbo mbɨseso,” mehu.  























6

Nasaretɨhündɨ ai Sisasɨmbo yɨboarukomarɨhorɨ 1   Sisas

(Matyu 13:53-58; Ruk 4:16-30)

ai ranühɨ hɨnɨŋgɨre haya ahandɨ ŋgoafɨ hondünambo mahua asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ai-babɨdɨmbo mahomo. 2 Ranɨyo moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ Suda-yafe rotu worambe kefuai hüfu nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yamundɨmareandürɨ. Nindou afɨndɨ ranai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 123

Mak 6

hɨmborɨyei hehi hepünahindühɨ seiya, “Ndanɨ ndofe fɨfɨrɨfe nda nahünda semündümboyua? Asu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ refembo ŋgɨnɨndɨ ra nahündambo semündümboyua? 3 Aiana worɨmbora randeimbɨ nindou yaŋgɨr-ani. Asu ai Mariandɨ nɨmorɨ Sems, Sosep, Sudas asu Saimon ahamundɨ amoŋgo-ani. Asu ahandɨ rehɨmamɨ ai nda sɨhɨrɨ babɨdɨ anɨmboei,” sei hehi Sisasɨmbo ŋgusüfoambe yiboaruko-marɨhorɨ. 4 Asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ai muŋguambo ŋgoafɨhü ndürɨmb-ani. Ŋga ahandɨ ŋgoafɨ hondühɨ ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ-so worambe ana ndürɨkoate-ani,” mehu. 5 Asu Sisas ai ranühɨ moai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rareandɨ, ŋga yimbumamɨ aŋgünümbɨ nindou yaŋgɨrɨyo warɨ manandeanda aboedɨmehindɨ. 6 Ranɨyo nindou ahambo anɨhondümbofe-koatemayeia hepünɨmefiyu.  







Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ nindou 12 ranahamumbo koamarɨhepura mahomo

(Matyu 10:5-15; Ruk 9:1-6)

Ranɨyu Sisas ai ranühɨ ŋgoafɨ adaburo ra hoahoaŋguhü Godɨndɨ hoafɨ yamundɨ-mareandürɨ. 7 Ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ 12 ahamumbo nindouyei fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hefoefembo ŋgɨnɨndɨ sagapurɨ mbura yimbu-yimbure koamarɨhepurɨ. 8 Sisas ai yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ŋgomondühɨ ra nɨnɨ-moatükunɨ ndowandümboemo, ŋga nɨmɨnɨmɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo ndowandümo. Se yowanɨ bret, arü asu kakɨ ranɨ-moatükunɨ sandɨfe semɨndɨ-poanɨ. 9 Se su güdundɨ, ŋga hoearɨ ana güdarundɨ ranɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo güdu ndowandümo ŋgomo. 10 Asu se homo ŋgorü ŋgoafɨhü tüküyafu houmbo ŋgorü worambe ahafomo ra ranɨ worambe yaŋgɨrɨ nɨmandɨmo mbundumbo ŋgorü-goanɨnɨ asükai ŋgomo. 11 Ŋgomondanɨ ranɨ ŋgoafɨhündɨ ranai sɨhamumbo worɨnɨfepurɨkoatendeihɨ sɨhamundɨ hoafɨ hɨmborɨ-koatendeianɨ, se ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨndundɨ. Se hombo mbɨsɨmombo ana, sɨhamundɨ tɨŋarɨhündɨ hasüfɨ ra püpürüfɨboadu houmbo ŋgomo ranaheimbo God ai moaruwaimbombɨreandürɨ yaho nafuiyondürɨmbo-hünda,” mehu. 12 Ranɨyo Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ranai homo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo hoafɨ bokarɨhoemondühɨ yahomoya, “Sɨhei ŋgusüfoambe moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhindühɨ sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ,” mehomo 13 Asu ai homo nindouyei fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hefoaru, aŋgünümbɨ nindouyewamɨ werɨ hoe karunda aŋgünümbɨ nindou ai aboedɨ tüküyahi marɨhündɨ.  













Herot ai Sisasɨmboya Son hundürüra randeimbɨmbei mehu 14  Sisas

(Matyu 14:1-12; Ruk 3:19-20; 9:7-9)

ai muŋgu-moatükunɨ ramareandɨ hoafɨ ra adükarɨ bogorɨ Herot ai hɨmborɨmayu, sapo ahambo muŋguambo nindou fɨfɨrɨhorɨ hehimbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 6  124

wambo. Ranɨyo bɨdɨfɨrɨ nindou ai seiya, “Son hundüra randeimb-ani yɨfɨhündɨ botɨfi haya. Sapo ranɨmboane hepünɨfeimbɨ moatükunɨ yare arandɨ,” masei. 15 Asu bɨdɨfɨr nindou seiya, “Aiana Eraisa-ani,” masei. Asu bɨdɨfɨrɨ nindou seiya, “Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo rundeimbɨ horombo yɨfɨmemo nahurai-ani,” masei. 16 Herot ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu hayambo yahuya, “Ro Son hundürüra randeimbɨmbo ana horombo mbɨro kɨkɨmarɨhehinɨ. Ŋga asu haponda asükaiyu yɨfɨhündɨ botɨfimboyu?” mehu. 17-18 Horombo Herot ai ahandɨ akɨdɨ Firipɨndɨ nɨmorehɨ Herodias masemündu. Ranɨmbo Son ai Herotɨmboya, “Aboedɨ hohoanɨmoyopoanɨ sɨhafɨ akɨdandɨ nɨmorehɨ masowandɨfɨ,” yahundo-marandɨ. Ranɨmboyo Herot ai nindou bɨdɨfɨrɨ koamarɨhepura Sonɨmbo kɨkɨhɨrundümo mburumbo karabus-ambe hɨnɨŋgɨmarüwurɨ. 19 Herodias ai Sonɨmbo ŋgɨnɨndɨrɨrɨhü hɨfokoefimbo hohoanɨmomayo, ŋga ai ŋgɨrɨndo. 20 Sapo Herot ai Sonɨmbo yɨhɨmborürühɨ-wambo. Ai fɨfɨreandɨ Son ai Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nindou-mayua ranɨmbo Herot ai ahambo hɨfandürɨ-marandɨ. Ai Sonɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyuhü ana, ŋgusüfoambe moaruwairɨrɨhü afɨndɨ hohoanɨmoyuhani. Ŋga asu ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo hohoanɨmoyuhani. 21 Herodias ai Sonɨmbo mbɨro kɨkɨfimbo, nafɨ kokorambo hoeimareandɨ. Herot ai ahambo hondɨ ai wakɨmarɨmɨndo ranɨ sihɨ gafmanɨ-yomondɨ bogorɨ, ami-yomondɨ bogorɨ asu Gariri hɨfandu-rundeimbɨ ahamumbo sesɨ sɨndɨmareandɨ. 22 Ai sowasümondühɨ nɨmarɨmondane, Herodiasɨndɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ ai hafo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyo wakɨmareandɨ. Ranɨyo Herot asu bɨdɨfɨrɨ boboagorɨ sesɨ sowasümondühɨ mamarɨmo ai ranahambo afɨndɨ hɨhɨfɨhɨhɨfɨmemo. Ranɨyo adükarɨ bogorɨ Herot ai nɨmorehɨ nɨmorɨ ranahambo düdureandühɨ yahuya, “Se nɨne-moatükunɨmboyo hohoanɨmo-ayafɨ ra ndahanɨnɨmboyahɨ, ŋga se wambo hoafɨyafɨ,” mehu. 23 Herot ai dabarɨfi hoafɨyundowohü yahuya, “Se nɨne-moatükunɨmboyo hoafayafɨ ana, ndahanɨnɨmboyahɨ. Se hɨfɨ hɨfandarɨhandɨ ranahambo kɨkɨrowandɨrɨ asafɨ ana, ranamboanɨ ro kɨkɨndɨheanɨnɨ-mboyahɨ,” mehu. 24 Nɨmorehɨ nɨmorɨ ranai hondɨ sowana hɨhɨrɨfe ho düdureandühɨ yahoya, “Nɨnɨmoatükunɨmbo düdumandahea?” mehoamboyo. Hondɨ ai yahoya, “Son hundürüra randeimbɨndɨ mbɨrombo anɨmbo düdundafoandɨ,” mehondoamboyo. 25 Nɨmorehɨ nɨmorɨ ranai hɨhɨrɨfe ho adükarɨ bogorɨmbo anahoya, “Hapondanɨ hamɨndɨ Son hundürüra randeimbɨndɨ mbɨro pretambe foando hawa ndawandɨrɨ,” meho. 26 Ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya ahambo ŋgusüfoambe moaruwai-marɨrɨsɨ, ŋga sapo nindou fandu masowasümo ahamundɨ hɨmboahü nɨne-moatükunɨ se hoafayafɨ ro randɨheamboyahɨ mehu. Ranɨmboyu ai nɨmorehɨ nɨmorɨ ranahandɨ hoafɨ süŋgufembo ambe yahokoatemayu. 27-28 Ranɨyu adükarɨ bogorɨ ranai ami mamɨ koamarɨheira Sonɨndɨ mbɨro semɨndɨmbo mahüfu. Ai hüfu Sonɨmbo karabus worambe mbɨro kɨkɨrirɨ mbura ahandɨ  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 125

Mak 6

mbɨro ra pretambe foare semündü hu nɨmorehɨ nɨmorɨ ranahambo masagado. Ranɨyo nɨmorɨ ai semɨndɨ ho hondambo masagado. 29 Sonɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranɨ hoafɨ hɨmborɨyomo houmbo homo karabus worambeahɨndɨ fi-nɨmoko sowandümo homo hoŋguambe masɨhawurɨ.  

Sisas ai 5,000 nindoumbo sesɨ masagadürɨ 30  Sisasɨndɨ

(Matyu 14:13-21; Ruk 9:1-17; Son 6:1-13)

hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai homo ai-babɨdɨmbo mamühɨyafundühɨ wataporɨmemo. Ai ratüpurɨ rarundühɨ nɨmorehɨ nindowenihɨmbo Godɨndɨ hoafɨ yamundɨmarundürɨ ranahambo. 31 Nindou afɨndɨ ranai fande bukürefoe-marandamboyo Sisas ai ahandɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ babɨdɨmbo sesɨ sesɨ-koatememo. Ranɨmboyu hoafɨyupurühɨ yahuya, “Andai sɨhɨrɨpoanɨmbo nindou nɨmarɨ-koateandühɨ ŋgefühɨ anɨmbo akɨdou fi-handɨhu,” mehupurɨ. 32 Ranɨyomo ai yaŋgɨrɨ botambe fareafu houmbo nindou nɨmarɨkoateandühɨ mahomo. 33 Ŋga nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai hoeirɨhi fɨfɨrɨhipurɨ, ranɨmboyo nindou afɨndɨ ranai Sisas ahandɨ süŋgururürundeimbɨ babɨdɨmbo homboyomondanɨ ahei ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhi hehi Sisasɨmbo sowana pɨpɨna hei ai-boatei tükümehindɨ. 34 Ranɨyo Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo botambe homo tüküyafundane, nindou afɨndɨ ranai hɨfanda meŋgoro. Ranɨyu hoeireanda mayoa sipsip hɨfandɨyo-randeimbɨ nindou hɨfandɨyo-koate nahurai fimayeia hɨpoamboreandürühɨ afɨndɨ yamundɨmareandürɨ. 35 Asu süŋgunambo nɨmbambe hüfɨhamɨndɨ ai hanuambe hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ndanühɨ ana nindou nɨmarɨ-koatereandühane ndeara hüfɨhamɨndɨ ahanu. 36 Ranɨmbohündambo anɨmbo nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo koarɨhawandüra hei ŋgoafɨ akɨmɨ adaburo ranühɨ aheihoarɨ sesɨ pemɨyei mbɨsahüsi,” mehomo. 37 Ŋga asu Ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se sesɨ dabudürɨ,” mehuamboemo. Ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Awi se hohoanɨmoyafanɨ ro afɨndɨ handret kinanambo aheimbo bret pemɨyo saimboyo?” mehomo. 38 Sisas ai düdureapurühɨ yahuya, “Nüŋgunümbɨ bretɨyo se sɨhoemomboemoa? Homo hoeiru,” mehuamboemo. Homo hoeirunda mayoambo yahomoya, “Hondahüfeimbɨ bret asu yimbu kinɨ ranane eŋgoro,” mehomondamboyu. 39 Sisas ai ahamumbo hoafɨmayua nindou ranaheimbo hoafɨmayomonda yɨbobo-yɨboboyahi hehi mamarei. 40 Mamarei ra bɨdɨfɨrɨ 100, asu bɨdɨfɨrɨ 50, ranɨyei yɨbobo-yɨboboyahi mamarei. 41 Sisas ai bret hondahüfeimbɨ asu kinɨ yimbu ra semündü haya sünambe hɨmboyu hafuhü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura, hɨfɨtɨre haya ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨmbo masagapurɨ nindou ranaheimbo yimbufembo. Asükaiyu kinɨ akɨdou yimbu ranamboanɨ hɨfɨtɨre haya yimbumareandɨ. 42 Muŋguambo nindou ranai sesɨ ra sahüsimbo sɨmoŋgorɨ-marɨhümündi. 43 Ranɨyo Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 6​, ​7  126

bret asu kinɨ bɨdɨfɨrɨ bɨdɨfɨrɨ kurɨmayo ra 12 wambürambe wambürɨhɨru hafombo tükümefeyo. 44 Nindou sesɨ masahüsi ranana 5,000-yei.  

Sisas ai kurɨhoe haŋgɨfowamɨ pütapɨmayu

(Matyu 14:22-33; Son 6:16-21)

45  Sisas

ai nɨmehünou ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo botambe farɨfe hefe Gariri kurɨhoe behefe hefe ai-boatei Betsaida ŋgoafɨnambo hombo hoafɨmayupurɨ. Ŋga aiana awi nɨmarɨ mburɨmbo nindou ra koarɨhefendürɨmboyu. 46 Nɨmorehɨ nindowenihɨ ra koarɨheirɨ mbura asu ai Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo hɨfɨ wafuanambo mahafu. 47 Ranɨ nɨmbambe ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai botambe Gariri kurɨhoe haŋgɨfowamɨyomo, ŋga asu aiana ŋgɨndanɨyu. 48 Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ hoeireapurane werambe bot ra ahamumbo kameihü nɨnendɨ-mareapura asu bot ra semɨndɨ hombo purɨna watɨharɨmarundɨ. Ranɨyo Sisas ai si hoafɨmbo safɨ ahamumbo sowana bot ra ŋgasünde haya hoe haŋgɨfowamɨ pütapɨmayu hu. 49 Ŋga asu ai hoeirüwuranɨ hoe haŋgɨfowamɨ pütapɨmayua yifiaf-ani yahomo houmbo hasɨheimemo. 50 Ai muŋguambo hoeirüwura mayoa yɨhɨmbomayomondamboyu, ai ahamumbo nɨmehünou hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se yɨhɨmbo-ndɨmboemo, ŋga ŋgɨnɨndɨ nɨmandümo. Ndanana ro-anahɨ,” mehu. 51 Asu ai botambe farɨfi hafu ai-babɨdɨmbo mamaruwa hoewerɨ ranai afurɨmareanda mahepünafundɨ. 52 Ŋga Sisas ai hondahüfeimbɨ bret hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ ra moai wudɨpoaporu fɨfɨrundɨ sapo ahamundɨ hohoanɨmo ranai tapɨhamɨyohü wambo.  













Genesaretɨhü Sisas ai aŋgünümbɨ nindou afɨndɨ aboedɨmareandɨ 53  Ranɨyomo

(Matyu 14:34-36)

ai botambe kurɨhoe ra barɨhoemo gudianɨ Genesaret ŋgoafɨkɨmɨ bot ra hɨmondɨndümo hɨnɨŋgɨmarundɨ. 54 Ai botambeahɨndɨ makusɨfoendambo nindou ranai nɨmehünou fɨfɨrɨmarɨhorɨ. 55 Ŋgoafɨ ranɨ ŋgoafɨkɨmɨ adaburo ranühɨ hahabodeihü hoafɨmayeiya, aŋgünümbɨ nindou afɨndɨ safɨsendambe-rɨhindürɨ Sisas nüŋguhɨ sahümündindürɨ hei marɨhündɨ. 56 Ranɨyo muŋguambo ŋgoafɨ adaburo ranühɨ, nahi Sisas ai huanɨ aŋgünümbɨ nindou ra fufurɨhü-mündindürɨ hei fandɨhi-rühündühɨ sɨhehindürɨ marɨhündɨ. Ranɨyei ahandɨ warɨ hoandarɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra aŋgünümbɨ nendɨ ai sündɨmbɨrɨhindɨ sei hehi hüti hoafɨmayei. Asu ahandɨ hoearɨ sündɨmarɨhindɨ ranai asükai aboedɨ tükümehindɨ.  





7

God ai amoao mamɨyei ahɨnümbɨ hohoanɨmo hɨfɨnambomareandɨ 1   Farisihündɨ

(Matyu 15:1-9)

bɨdɨfɨrɨ ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨ nindou babɨdɨmbo Serusarem ŋgoafɨhündɨ sɨfomo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 127

Mak 7

Sisasɨmbo hoeimarüwurɨ. 2 Ranɨyo hoeirundanɨ Sisasɨmbo süŋgururürundeimbɨmemo ranai warɨ popoaikoate sesɨ sowasümondühɨ mamarɨmo. Warɨ popoaikoate sesɨ sesɨmbo ranana moaruwaiane. 3 Sapo Farisi asu Suda-hündɨ aiana ai boagɨrɨ süŋgumarundɨ ranɨmboane ŋgɨrɨ warɨ popoaikoate sesɨ dagüdi. 4 Asu sesɨ maket ambeahɨndɨ pememo amboanɨ sesɨ popoaihefekoate ana, ŋgɨrɨ dowadümo. Sapo ai boagɨrɨ refemarandɨ süŋgumbo hɨpɨrɨ napo ra popoaindɨhou mbundümbo anɨmbo mandu dowadümboemo. 5 Ranɨyo Farisi asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ ai Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nɨmboe sɨhambo süŋgurunɨnɨ rundeimbɨ ai boagɨrɨ ahɨnɨ ra süŋgufe-koateayomoa? Asu nɨmboe warɨ afɨsaho kapeihɨ sesɨ asowasümoa?” mehomo. 6 Ranɨyu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ Aisaia ana anɨhondümbo yimbu yafambeimbɨ sɨhamumboyu hoafɨmayu. Ai ndare sürü papɨrandühɨ yahuya, ‘Nindou ndanai ana yafambe yaŋgɨrane wambo aboedani asei, ŋga ahei hohoanɨmoana aŋgunane eŋgoro. 7 Aiana nindouyei ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranane yamundɨhindühɨ Godɨndɨ hoafane nda asei, ranɨmboane ai wambo hohoanɨmoayei ra moanɨpoane,’   Aisaia 29:13 mehu. 8 Seana Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra hɨŋgɨrɨru houmboanemo nindouyei hohoanɨmo yaŋgɨrane süŋguarundɨ.” 9 Ranɨyo ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Seana Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo ambeyaho hɨnɨŋgɨfehümbo sɨhamundɨ hohoanɨmo süŋgufembo yaŋgɨrane hohoanɨmoemo. 10 Sapo Moses yahuya, ‘Se sɨhafɨ meapeyafe hoarehɨndafɨ,’ asu ‘Düdi ahandɨ hondamboyu afɨndamboyu moaruwai hoafayu ana, yɨfɨmbiyuwamboane,’ mehu. 11-12 Ŋga se ndaru hoafɨyomondühɨya, ‘Nindou ranai ahandɨ hondafɨndambo fehefe kakɨ napoeimbanisɨ, ŋga hondafɨndambo hoafɨndupɨrühɨya, “Ndanɨ kakɨ ana ro Godɨmbo saimbo masɨheheandane,” mbüsu ana, asu ŋgɨrɨ nindou ranai kakɨ ranambo ahandɨ hondafɨndambo fehefepɨrɨmbo yɨnɨ mbɨsɨmo,’ yahomo arundɨ. 13 Ranɨmboane Godɨndɨ hoafɨ ra hɨnɨŋgɨrundühɨ asu se boagɨrɨ-yafe hoafɨ ra süŋgu-arundɨ asu se afɨndɨ moatükunɨ rahurai raru arundɨ,” mehu.  



















Nɨne-moatükunɨ nindoumbo rareanda nindou ai moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ 14  Sisas

(Matyu 15:1-9)

ai nindou afɨndɨ ranaheimbo asükai mɨŋgɨyu hürühendürɨ haya hoafɨyundürühɨ yahuya, “Muŋguambo nindou se wandɨ hoafɨ nda hɨmborɨndei hehi fɨfɨrɨndɨhindɨ. 15-16 Nɨne-moatükunɨ moanambühündɨ nindou fiambe ahano ai-ana ŋgɨrɨ nindoumbo randeranɨ moaruwai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 7  128

hohoanɨmondu. Ŋga nɨne-moatükunɨyo nindouyei fiambeahɨndɨ nɨmarɨ haya moanambühɨ tükefeyo ranane rareandanɨ nindou ai moaruwai hohoanɨmoayei,” mehu. 17 Sisas ai nindou ranaheimbo hɨnɨŋgɨreandürɨ haya worɨna hafuane ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranɨ kafoefe hoafɨ ranahambo düdumefundɨ. 18 Ranɨyo Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi seana ŋgusüfokoate-wamboemo. Awi se moai fɨfɨrundɨyo, sapo nɨne-moatükunɨ moanambühündɨ nindou fiambe ahano ranɨyopoanɨ nindoumbo moaruwaimbore arandɨ. 19 Ranana ŋgusüfoambe hohoanɨmo ranambe howohüyopoanɨ, ŋga ranana bodoambe hanɨ mburambo awaimboreandühane.” Sapo Sisas ai ramehu ra muŋguambo mamɨkarambo sesɨ ra Godɨndɨ hɨmboahü ana aboedane yahumboyu. 20 Asu asükaiyu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨne-hohoanɨmo nindou ahandɨ fiambeahɨndɨ nɨmarɨhaya tükefeyo ranane nindou ranahambo Godɨndɨ hɨmboahü moaruwaimboarerɨ. 21-22 Ro hoafɨmayahɨ ranana ndanɨ-moatükunɨ nindou hohoanɨmoambe tüküfe arandɨ ndanɨmboyahɨ hoafɨmayahɨ. Muŋguambo mamɨkarambo moaruwai hohoanɨmo, hümbuhünɨ, nɨmorehɨ sɨsɨhomo asu anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨ, nindou hɨfokoefe, nɨmorehɨ anamɨndeimbɨ dɨbomboyo, hohoaŋɨ, wosɨhoaforɨ hoafɨ, bodɨmondambo ŋgɨnɨndɨ, moaruwai hoafɨ, hoafɨ hɨmborɨkoate, afɨndɨ-afɨndɨ, asu mamɨkarɨ hohoanɨmo ranɨmboyahɨ hoafɨmayahɨ. 23 Muŋguambo ndanɨ moatükunɨ ndanane nindou hohoanɨmoambeahɨndɨ tüküfeyoahü nindoumbo rareiranɨ Godɨndɨ hɨmboahü moaruwaimborerɨ arandɨ,” mehu.  











Fonisia hɨfɨhündɨ nɨmorehɨ ai Sisasɨmbo anɨhondümbomarerɨ 24  Sisas

(Matyu 15:21-28)

ai ranühündambo botɨfi haya Tair ŋgoafɨkɨmɨ mahu. Nindou ai ahambo fɨfɨrɨndɨhorɨmboyei yahuhaya worambe mamaru. Ŋga ai ŋgɨrɨ dɨbo amaru ra dɨbondɨfiyu. 25 Nɨmorehɨ mamɨ ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨndɨ fi-ambe moaruwai nendɨ nɨmarɨweimbɨ ai Sisas ranühɨ amaru hoafɨ ra hɨmborɨmayo. Ranɨyo ai nɨmehünou ho Sisasɨmbo-so tüküfe ahandɨ yirɨkɨmɨ peyo mamaro. 26 Nɨmorehɨ ranai ana ai-poanɨmbo Fonisia sɨrɨhündɨ Grik hoafeimbɨyo. Ranɨyo ai Sisasɨmbo ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨndɨ fi-ambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hefoefembohünda hütihütimarɨrɨ. 27 Sisas ai nɨmoreh ranahambo kafoefe hoafɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhɨrɨ nɨmorɨ ranaheimbo sesɨboatei ndahundürɨ mbundühumbo anɨmbo. Ŋga awi sɨhɨrɨ nɨmorɨyei-mayo sesɨ ra yaforɨmbo ndahundürümboyefɨ,” mehuamboyo. 28 Asu nɨmorehɨ ranai hoafɨyowohü yahoya, “Adükarɨ, yɨnɨsɨ, ŋga yaforɨ amboanɨ sesɨfondɨ koambe nɨmboeimbo nɨmorɨyei-mayo sesɨ bɨdɨfɨrɨ-bɨdɨfɨrɨ ra sahüsihanei,” mehowamboyu. 29 Asu Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Se hoafɨmayafɨ ranɨmbohünda ŋgafɨ, ŋga moaruwai nendɨ ai sɨhafɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 129

Mak 7​, ​8

nɨmorɨ ra hɨnɨŋgɨmareandɨ,” mehu. 30 Nɨmorehɨ ranai hɨhɨrɨfe ho worambe hɨmboyowane, ahandɨ nɨmorɨndɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ ai kosɨfoendühɨ asu fondɨwamɨ mapo.  

31 Ranɨyo

Sisas ai nindou mamɨ yafambe asu hɨmboambe moaruwaimbü aboedɨmarirɨ

Sisas ai Tair hɨnɨŋgɨre haya hu Saidonɨhü tüküfi mbura hu Dekaporisɨhü tüküfi haya hu Gariri kurɨhoe-kɨmɨ tükümefiyu. 32 Sisas ai ranühɨ nɨmaruambe nindou bɨdɨfɨrɨ ai nindou mamɨ hɨmbotühɨfo asu hɨhɨndɨ hoafɨyu randeimbɨ sahorɨmɨndei mahei. Ranɨyei ai Sisasɨmbo nindou ranahandɨwamɨ warɨ mbɨnandeandɨ sei hehi hüti hoafɨmayei. 33 Ranɨyo nindou ranahambo nindou afɨndɨ ahei mbusümo ahambo yaŋgɨrɨ serümündü mahu. Ranɨyo Sisas ai warɨbatendɨ hɨmboambe yimbufihɨ pamareanda aboedɨmayafea asu warɨ boatendɨfihɨ ŋgurɨ pare mbura nindou ranahandɨ teifühɨ pamareandɨ. 34 Sisas ai sünambe hɨmboyu hafu haŋafu afɨndɨ hüfoareandühɨ nindou ranahambo yahundoya, “Efat.” Hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndahuraiane, ‘sübüdühoefɨ’ yahoane. 35 Ranɨyo nɨmehünou ahandɨ hɨmboambe ai aboedɨyowohü asu hoafɨ hɨhɨndɨ hoafɨyumarandɨ ra asükai aboedɨ hoafɨmayu. 36 Asu Sisas ai nindou ranaheimbo ranɨmoatükunɨ hoeimarɨhindɨ ranahambo nindou ŋgorümbo yowanɨ hoafɨyopoanɨ mehu. Ai aheimbo yowanɨ mehundürɨyosɨ, ŋga asu ai ranahambo wataporɨmbomarühü hei. 37 Ai hepünehindühɨ seiya, “Sisas ai muŋgu-moatükunɨ aboedɨ ramareandɨ. Ai rareandanɨ hɨmbo tühɨfo güreyandüreimbɨ amboanɨ ai hɨmborɨyei asu hoafɨkoateyeimbɨ aiamboanɨ wataporɨyei marɨhündɨ,” masei.  











8

Sisas ai 4,000 nindoumbo sesɨ masagadürɨ

(Matyu 15:32-39)

1   Asu

ŋgorüsɨmboanɨ nindou afɨndɨ ranai Sisasɨmbo sowahɨ mafandɨhindɨ ranɨyei sesɨkoatemayei. Ranɨyo asu Sisas ai ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨmbo mborai yahupurɨ haya hoafɨyupurühɨ yahuya, 2 “Ro nindou ndanaheimbo hɨpoamboarɨhearü. Ai ro-babɨdɨ ŋgɨmɨ si nɨmareimbo wambo asu ai sesɨkoateanei. 3 Ro ŋgɨrɨ wembopo ŋgoafɨnambo koandɨhehearü, ŋga ai nafɨnɨ hɨmboa wuwurɨndei hehi pɨndeimboyei. Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ana nafɨ aŋgunɨpoedanei,” mehu. 4 Asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ ana ŋgoafɨ aŋgunanefɨ. Ŋga asu dagüdambo bret ra ndahumɨndifɨ hohumbo nindou ndanaheimbo mandahundüra?” mehomo. 5 Ranɨyu asu Sisas ai düdureapurühɨ yahuya, “Se nüŋgunümbɨ bretɨyo sowandümomboemoa?” mehuamboemo. Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ro 7 bret sɨhehumboanefɨ,” mehomondamboyu. 6 Ranɨyo  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 8  130

asu Sisas ai bret 7 ra semündü haya Godɨmbo hɨfɨfɨmarürɨ. Ranɨyo asu hɨfɨtɨre mburambo ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo bɨdɨfɨrɨ bɨdɨfɨrɨ ra yimbumareapurɨ. Asu ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se bret ra nindou ranaheimbo yimbundundürɨ,” mehupurɨ. Ranɨyo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai rasüŋgu-marundɨ. 7 Asu süŋgururü-rundeimbɨ ai kinɨ yahunümbɨ amboanɨ sowapundümo. Sisas ai kinɨ ranahambo Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mburambo asu ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨmayupurambo kinɨ ra nindou ranaheimbo yimbumarundürɨ. 8 Asu muŋguambo nindou ai sesɨ ra sahüsi bodomayei. Ranɨyo asu bɨdɨfɨrɨ-bɨdɨfɨrɨ sesɨmayo ra 7 wambürɨ wambürɨhɨmarundɨ. 9 Asu 4,000 nindouyei sesɨ ra masahüsi ranɨyo asu Sisas ai hoafɨmayundürambo bukürɨmayahindɨ. 10 Asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ botambe farɨyafu houmbo Darmanuta hɨfɨnambo mahomo.  







Farisi ai Sisasɨmbo sɨsɨhɨmorurɨ hoeimarüwurɨ

11 Farisi

ai Sisasɨmbo sɨsɨhɨmofi hoeifimbohünda tüküyafu düdumarüwurɨ. Ranɨyo asu Sisasɨmbo düdurüwurühɨ yahomoya, “Se Godɨndɨ nɨmorayafɨ ana, se Godɨndɨmayo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ randɨwandɨ,” mehomo. 12 Asu Sisas ai ŋgusüfoambe moaruwairɨrɨhü raguambe yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou nda nɨmboe hepünɨfeimbɨ moatükunɨ hoeifembo düduehindɨ? Ro anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, ŋgɨrɨ nafuimbo moatükunɨ yahurai hoeindɨhindɨ,” mehu. 13 Ranɨyu asu Sisas ai Farisimbo yare hɨnɨŋgɨreapurɨ hayambo ndamefiyu. Asu botambe farɨfi haya kurɨhoe barɨhoei gogoanɨnɨ mahu.  



Farisi asu Herot ahamundɨ yis ranahambo kafoefe hoafɨ

14  Sisasɨmbo

süŋgururü-rundeimbɨ ai bret adükarɨ semɨndɨ hɨfombo mɨtanɨmarundümo. Ŋga asu mamɨ yaŋgɨrɨrurɨ botambe foarüwurɨ houmbo sowarɨndümo mahɨfomo. 15 Asu Sisas ai ahɨnɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se Farisi-yomondɨ asu Herotɨndɨ yis ranahambo hɨbadümbo!” mehu. 16 Ŋga asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ranahambo wataporɨmbomarundɨ. Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sapo ai hoafɨmayu ra bretkoateayefɨ ranahamboyu hoafɨmayu,” mehomo. 17 Ranɨyu asu Sisas ai fɨfɨreandɨ nɨnɨ-moatükunɨmboemo wataporɨmbomarundɨ ranahambo. Asu Sisas ai düdureapurühɨ yahuya, “Se ra nɨmboe bretkoateayefɨ ranahambo wataporɨmboaru hoaŋgomoa? Awi seana moai hoeirundɨ asu fɨfɨrundɨ? 18 Awi se hɨmboarümbüanemosɨ, ŋga moai hoeirundɨ asu se hɨmboambembü anemosɨ, ŋga moai hɨmborɨyomo. Sɨhɨrɨ horombo bretkoateyefühɨ horombo ro ramarɨhendɨ ra se fɨfɨrundai? 19 Horombo ro hondahüfeimbɨ bret 5,000 nindoumbo maseheandɨ ranɨ-sɨmboanɨ se nüŋgunɨmbɨ bɨdɨfɨrɨ bɨdɨfɨrɨ bret wambürɨyo wambürɨhɨmarundɨ?” Ranɨyomo asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya,  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 131

Mak 8

“12 wambürɨ,” mehomondo. 20 “Asu se fɨfɨru ro bret 7 4,000 nindoumbo maseheandɨ ra. Asu nüŋgunümbɨ bɨdɨfɨrɨ bɨdɨfɨrɨ bret wambürɨyo wambürɨhɨmarundɨ?” mehuamboyo. Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “7 wambürɨ,” mehomondo. 21 Asu ai yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se moai ra fɨfɨrundɨyo?” mehu  



Betsaidahündɨ hɨmboatɨharɨ mamɨ Sisas ai dɨboadomarirɨ

22  Betsaida

ŋgoafɨhü Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo hɨfomo tüküyafundane asu ahambo sowana nindou hɨmboatɨharɨ mamɨ sowarɨndümo mahɨfomo. Ranɨyei ai Sisasɨmbo fambɨheira seihehi hoafɨmayahündo. 23 Ranɨyu Sisas ai hɨmboatɨharɨmbo warɨhü kifi hürümündɨ haya ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨne hena hafanɨ ahandɨ hɨmboarambe ŋgurɨ pamarirɨ. Ai kɨkɨhɨrümündühɨ düdufinduhɨ yahuya, “Se ŋgorümoatükunɨ amboanɨ hoeirɨwandai wanɨyo?” mehundo. 24 Asu nindou ranai hɨmboapoyu wakɨrendühɨ yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro nindou bɨdɨfɨrɨ hoeirɨheambo-anahɨ. Ŋga asu ro hoeirɨheandanɨ nɨmɨ fɨrɨbadɨhoai aho nahuraiane,” mehu. 25 Ŋga Sisas ai asükaiyu ahandɨ hɨmboarühɨ warɨ pamareandɨ. Asu ahandɨ hɨmboarɨ ra bɨrɨmarɨhoayo. Ranɨyu asu hɨmboarɨ ahandɨ ra aboedɨyowohüyo asu muŋguambo moatükunɨ ra aboedɨ hoeimareandɨ. 26 Asu Sisas ai worɨnambo koarɨherühɨ yahuya, “Se yowanɨ ŋgoafɨna ŋgamboyafɨ,” mehu.  







Pita ai Sisasɨmboya Krais-ani mehu 27 Ŋga

(Matyu 16:13-20; Ruk 9:18-21)

asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ ŋgoafɨ Sisaria Firipai ŋgoafɨkɨmɨ adaburo ranühɨ mahomo. Ranɨyomo asu nafɨnambo homondühɨ ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo düdureapurühɨ yahuya, “Wambo dɨdai-ani mbaseia?” 28 Asu ai hoafɨyomondowohü yahomondoya, “Bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨya, ‘Aiana Son hundürürandürɨ-randeimb-ani.’ Asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ ‘Aiana Eraisa-ani.’ Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ, ‘Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimb-ani,’ masei,” mehomo. 29 Asu Sisas ai düdufipurühɨ yahuya, “Asu se wambo nüŋguru hohoanɨmoyomo ro dɨdɨyaha?” Ŋga asu Pita ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahundoya, “Seana Krais-anafɨ, nindou God ai dɨbonɨyunɨnɨ hɨnɨŋgɨmareanɨnɨ nindou aboedambo-fendürɨmbohünda,” mehu. 30 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se yowanɨ nindou ŋgorümbo hoafɨndɨmboemo ro nindou nüŋgunahuraiyahɨ ranahambo,” mehu.  





Sisas ai ahandɨ asübusɨ afɨndɨ semɨndühɨ yɨfɨmbo hoafɨmayu 31 Asu

(Matyu 16:21-28; Ruk 9:22-27)

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo yamundeapurühɨ yahuya, “Nindou Hondü aiana asübusɨ afɨndɨ ndemündümbui. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 8​, ​9  132

Asu ahambo ana bogorɨ nindoumemo, Godɨmbo sɨhourundeimbɨ bogorɨmemo, ahɨnümbɨ fɨfɨrundeimbɨmemo ai ahambo yɨboarukondüwurühɨ hɨfokoandüwurɨmboemosɨ, ŋga ŋgɨmɨ sindu haya asükai botɨndɨfimbui.” 32 Asu Sisas ai hoafɨ ra fɨfɨrɨfoare hoafɨmayupurɨ. Ranɨyu asu Pita ai Sisasɨmbo serümündü hɨmboranɨ hu ŋgɨnɨndühɨre hoafɨmarürɨ. 33 Asu ranɨyu Sisas ai hɨhɨrɨfi ahambo süŋgururürundeimbɨmbo hoeireapurühɨ asu Pitambo ŋgɨnɨndühɨre hoafɨyundowohü yahuya, “Satan, andai se biyafo. Ŋga seana Godɨndɨ hohoanɨmo-yopoanɨ süŋguarowandɨ, ŋga nindouyafe hohoanɨmo anandɨ süŋguarowandɨ,” mehu. 34 Asu Sisas ai nɨmorehɨ nindowenihɨ aheimbo ahandɨ süŋgururürundeimbɨ babɨdɨmbo mborai yahundürɨ haya hümarɨhendürɨ. Ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou düdi ai wambo süŋgufendɨrɨmbo hohoanɨmoayu ana, ai nindou mamɨ ahandɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ semɨndɨ ho yahurai ahandɨ yifirɨ ra hɨnɨŋgɨnde haya asu wambo süŋgumbɨrandɨramboane. 35 Nindou düdi ai ahandɨhoarɨ ahandɨ yaŋgɨrɨ ra kɨkɨharamündu ana, ahandɨ yaŋgɨrɨ ra awarɨndɨhoemboe. Asu nindou düdi ai aboedɨ hoafɨ asu wambohünda ahandɨ yaŋgɨrɨ ra hɨnɨŋgareandɨ ana, ai yaŋgɨrɨ gedühɨ nüŋgumbui. 36 Asu nindou düdi ai muŋgua hɨfɨ ndanɨhünda moatükunɨ ra asemündu ana, asu ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra awarɨndɨhoembui asu muŋguambo moatükunɨ ranai ŋgɨrɨ fandɨherɨ. 37 Ŋga asu nindou ranai nɨnɨ takɨnɨ madagado yaŋgɨrɨ ra sɨmborɨ sɨsefembo-hündamboa? 38 Asu nɨmorehɨ nindowenihɨ hapondanambe burayei ai Godɨmbo hɨnɨŋgɨrɨhorühɨ wosɨhoaforɨ hohoanɨmoyei arɨhündɨ. Ŋga nindou düdɨyei ai wambo asu wandɨ hoafɨ ranahambo amoanɨŋgarɨhündɨrɨ ana, asu ro wandɨ Apendɨmayo hɨmboamupui-randeimbɨ asu sürühoeimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ babɨdɨ kosefɨ sɨmboanɨ ro aheimbo amboanɨ amoanɨŋgɨ-ndɨhandürɨmboyahɨ,” mehu. 1  Asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, nindou haponda burayei ndanai yɨfɨkoateyei-ambe anɨmbo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ŋgɨnɨndeimbɨ kodowanɨ hoeindɨhimboyei,” mehu.  













9



Sisasɨndɨ fi ranɨpoanɨmbo tükümefeyo 2  Asu

(Matyu 17:1-3; Ruk 9:28-36)

6 si hoane Sisas ai Pita, Sems asu Son sepurɨmündü haya hɨfɨ wafu nɨmoamo ranɨwamɨ mahafomo. Ranühɨ ai-yaŋgɨrɨ nɨŋgomombo Sisasɨmbo hoeirüwurane ahandɨ fi ranai ranɨpoanɨmbo tükümefeyo. 3 Ranɨyo asu Sisasɨndɨ hoearɨ ranai kɨfohɨ hamɨndɨmayo. Ŋga hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ai ŋgɨrɨ randeandanɨ kɨfohɨ yahurai tükündefeyo. 4 Ranɨyo Eraisa asu Moses ai ranühɨ ahamumbo-so tüküyafɨne Sisas babɨdɨ wataporɨyomondühɨ manɨŋgomo. 5 Pita ai ranɨ moatükunɨ ra hoeire haya hoafɨyuhɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, ndanühɨ anɨmboefɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 133

Mak 9

ranamboanɨ aboedanesɨ. Ŋga dago ŋgɨmɨ hüründɨhumboane, sɨhambo mamɨ, Mosesɨmbo mamɨ asu Eraisambo mamɨ,” mehu. 6 Asu Pita ai moai nɨnɨ-hoafɨ hoafɨmbo hohoanɨmoyu, sapo ŋgorü yimbu babɨdɨmbo ai yɨhɨmboyomondühɨ-wambo. 7 Ranɨyo asu mburɨŋgai ai kosɨ muŋguambo gabudɨmafoareapurɨ. Asu mburɨŋgai-ambeahɨndɨ hoafɨ mamɨ ranai hoafɨyohü yahoya, “Nɨmorɨ nda wandɨ nɨmor-ani ro ŋgusüfo pararɨhinɨ, ŋga se ahandɨ hoafɨ hɨmborɨndomo,” meho. 8 Ŋga Pita, Sems, Son ai hɨmboapomemoyosɨ, ŋga asu Sisas yaŋgɨrɨ ai-babɨdɨmbo ranühɨ manüŋgu. 9 Asükai hɨfɨ wafuwanɨpoedɨ hɨhɨrɨyafu hanɨmondühɨ Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se yowanɨ nɨnɨ-hoafɨ hoafɨndɨmboemo nɨne-moatükunɨ hoeimarundɨ ranahambo. Ŋga hɨbadu ŋgomombo Nindou Hondü ai yɨfɨhündɨ botɨndɨfiyuanɨ anɨmbo nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo hoafɨndɨmo,” mehupurɨ. 10 Asu Sisas hoafɨmayu ra hohoanɨmoyomo kɨkɨhɨrundühɨyomo ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ ndüwurɨyafundühɨ yahomoya, “Sisas hoafɨmayu yɨfɨhündɨ botɨfe ra nɨnea?” mehomo. 11 Asu Sisasɨmbo düdurɨwurühɨ yahomoya, “Nɨmboe ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨya, ‘Eraisa boatei anɨmbo tükündɨfimbui,’ mehomo?” mehomondamboyu. 12 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Aiana anɨhondümbo anahomo raru hoafeyomo, Eraisa boatei anɨmbo tükündüfi muŋguambo moatükunɨ ra dɨboadondeambui. Ra anɨhondanesɨ, ŋga Godɨndɨ bukambe hoafɨ apenɨŋgo ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou Hondü ai asübusɨ afɨndɨ ndemünduanɨ nindou afɨndɨ ai ahambo moanɨpo-ani mbɨseimboyei?’ meho. 13 Ro sɨheimbo hoafehandürɨ, Eraisa ana tüküfimboani. Godɨndɨ bukambe hoafɨ yare meŋgoro süŋgu nindou aiana moaruwai hohoanɨmo randɨhimboyei nɨne-moatükunɨ ai refembo hohoanɨmomayei süŋgu,” mehu.  















Sisas ai nɨmorɨ moaruwai nendɨ nɨmareimbɨ aboedambomarirɨ

(Matyu 17:14-21; Ruk 9:37-43)

14  Sisas

ai, Pita, Sems asu Son babɨdɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ sowanambo mahomo. Ai homo hoeirundane ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ ranai Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ babɨdɨmbo hoafɨnambo sɨmborɨ sɨmborɨ-memondamboyo nindou afɨndɨ ranai ahamumbo wakɨre meŋgoro. 15 Ranɨyei asu nindou afɨndɨ ranai Sisas hoeirɨhorɨ hehimbo hepünehindühɨ ahambo hɨhɨfɨmbo pɨpɨmayei hei. 16 Sisas ai düdufipurühɨ yahuya, “Se nɨnɨmboemo ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ babɨdɨmbo hoafɨnambo sɨmborɨ hoafɨmemoa?” mehupurɨ. 17 Ahei mbusümo nindou mamɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, ro wandɨ nindowenihɨ nɨmorɨ moaruwai nendɨ ai ahandɨ fiambe nɨmarɨmbo hoafɨkoateyu-marandambo sɨhambo sowanambo sahümɨndɨ asɨhühɨ. 18 Asu moaruwai nendɨ ranai  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 9  134

farɨfendowohü wakɨfoareranɨ hɨfɨnɨ piyu yaŋgurɨmbo yahamonafɨ ŋgasɨho wutɨpuiarɨyuhü yahafɨ hɨheporɨyu arandɨ. Asu ro sɨhafɨ süŋguru rundeimbɨmbo moaruwai nendɨ ranahambo raguanambofembo düdumeheapurɨ, ŋga ai ŋgɨrɨndɨmo,” mehu. 19 Asu Sisas ai nindou ranaheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se ana moai anɨhondümborɨhindɨ. Ro nüŋgunɨmbɨmboyo sebabɨdɨ manɨmboaha? Asu ro nüŋgunɨmbɨmbo sɨhei tɨŋɨrɨfo ra mandahamɨndɨha? Nɨmorɨ ra ndühɨ sahorɨmɨndei sühüsi,” mehundürɨ. 20 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai nɨmorɨ ra sowaründümo Sisas sowana mahɨfomondamboyu moaruwai nendɨ ranai Sisas hoeirirühɨ nɨmorɨ ranahambo wakɨmafoarera hɨfɨnɨ piyu hɨhɨre amoahɨrerandühɨ yaŋgurɨmbo yahomonafɨ ŋgasɨho wutɨpuiarɨmayu. 21 Sisas ai afɨndambo düdurirühɨ yahundoya, “Nɨmorɨ nda nüŋgunɨmbɨmboyu ndahurai ramefiyuwa?” Asu afɨndɨ ai yahuya, “Akɨdouyuambe piyu hayamboani raraoyu arandɨ. 22 Muŋguambo si moaruwai nendɨ ranai nɨmorɨ ranahambo haiambe asu hɨmonɨ wakɨfoarerɨ arandɨ. Se nɨnɨ-moatükunɨ refemboayafɨ ana, se hɨpoambondɨwamunühɨ fandɨhawamunɨ,” mehu. 23 Asu Sisas ai afɨndambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se nɨmboe hoafɨyafühɨya, refemboayafɨ ana, fandɨhawamunɨ masafa? Anɨhondümbo-reandeimbɨ nindoumbo ana muŋguambo moatükunɨ ra tɨŋümbüyopoanɨ,” mehu. 24 Asu nɨmehünou afɨndɨ ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhü hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro anɨhondümborɨheambo-anahɨsɨ, ŋga se koe wambo fandɨhawandɨra anɨhondümbo-ndɨheamboane,” mehu. 25 Asu Sisas ai hoeireandane nindou afɨndɨ ranai pɨpɨyei hei wakɨmarɨhoramboyo asu moaruwai nendɨ ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Moaruwai nendɨ, se nindou ndanahambo rarɨworanɨ hɨmbotühɨfoyu asu hoafɨkoateyu arandɨ. Se nindou ndanahandɨ fiambeahɨndɨ kodɨboawandɨ, ŋga asu se asükai yowanɨ farɨfembopoanɨ,” mehundo. 26 Asu moaruwai nendɨ ranai heiyohüyo nɨmorɨ ranahambo yabadɨranɨ hɨfɨnɨ pɨmayuwa yare sɨherɨ hayambo makosɨfoendɨ. Asu nɨmorɨ ranai yɨfɨ nahurai meŋguruwamboyei nindou afɨndɨ ranai yɨfɨyumboani masei. 27 Ŋga asu Sisas ai nɨmorɨ ranahambo warɨhü kifi botɨrirɨ hɨnɨŋgɨmarira manüŋgu. 28 Asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ hafomo worambe nɨmarɨmombo düduyafundühɨ yahomoya, “Nɨmboe ro moaruwai nendɨ ra raguanambofe-koatemayefa?” mehomondamboyu. 29 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Godɨmbo dɨdɨbafɨfenambo anɨmbo moaruwai nendɨ ndahurai ana raguanambofe-ndürɨmboane,” mehu.  





















Sisas ai ahandɨ yɨfɨyo hefembo botɨfe ranahambo wataporɨmbomarandɨ 30  Sisas

(Matyu 17:22-23; Ruk 9:43-45)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo ranɨ ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨru houmbo Gariri hɨfɨ mbusümo mahomo. Ai ramefundɨ ra The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 135

Mak 9

nindou fɨfɨrɨndɨhimunɨmboyei yahomo houmbo dɨdɨmoamboemo ranühɨ mahomo. 31 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahupurɨya, “Nindou Hondümbo ana hɨfokoefimbo-hünda nindouyei warɨhündɨhorɨmboyei. Ŋga aiana ŋgɨmɨ nɨmbɨndu hayambo asükai yɨfɨhündɨ botɨndɨfimbui,” mehupurɨ. 32 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra moai fɨfɨrundɨ, ŋga ahambo düdufimbo yɨhɨmbomarurɨ.  



Düdi adükarɨ hamɨndayua

(Matyu 18:1-5; Ruk 9:46-48)

33  Sisas

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ homo Kaperneam ŋgoafɨhü tüküyafu houmbo worɨnambo homo mafarɨyafundɨ. Ranɨyu asu ranühɨ nɨmarümbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨmboe se nafɨmbo sɨmborɨ hoafɨmemo sɨnɨmoa?” mehupurɨ. 34 Ŋga asu moai ahambo süŋgururürundeimbɨ ai sɨmborɨ hoafɨyomondo sapo nafɨnɨ sɨmborɨ hoafɨmemo ra nindou düdi adükarayu yahomondühɨ wambo. 35 Sisas ai nɨmarümbo ahandɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨmbo hoafɨmayupurambo mahomo. Ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou düdi adükarɨ bogorɨ nindou tüküfemboayu ana, ai ndürɨkoatendu haya muŋguambo nindouyei moanɨ ratüpurɨyu randeimbɨ-mbɨyuwamboane,” mehu. 36-37 Sisas ai nɨmorɨ akɨdou serümündü ahamundɨ mbusümo hɨnɨŋgɨrirɨ warɨhü kɨkɨhɨrümündɨ nüŋgumbo yahuya, “Nindou düdi nɨmorɨ akɨdou ndahuraimbo wandɨ süŋguna afarɨheirü ana, ra wamboane afarɨhendɨrɨ. Ai wambo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga nindou düdi wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ahambo kapeihani,” mehu.  





Nindou sɨhefombo moaruwaifemunɨkoateayei ana, sɨhefɨ ŋgunindanei

(Ruk 9:49-50)

38  Son

ai hoafɨyundohü yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, ro hoeirɨhundanɨ nindou mamɨ sɨhafɨ ndürɨnambo moaruwai nendɨ hefoaremarandɨ. Ranɨyo asu ahambo yowanɨ masahundo, nɨmboe ai sɨhefɨ sɨrambeahɨndɨyupoanɨ sefahumbo,” mehu 39 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se yowanɨyahondopoanɨ. Nindou düdi ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ wandɨ ndürɨnambo rawareandɨ ana, ŋgɨrɨ wambo moaruwai hoafundɨrɨ. 40 Nindou düdi sɨhefɨmbo moaruwaimbo-femunɨkoateayu ana, ai sɨhefɨ ŋgunindani. 41 Ro anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ. Nindou düdi ai hoeireanɨnanɨ se Kraisɨndɨ-yafanɨ sɨhambo hoe fuiyamündɨ asaganɨnɨ nindou ranai ahandɨ takɨnɨ hondü ra süŋgunambo ndemündümbui,” mehu.  





Moaruwai hohoanɨmo ai anɨhondümbofe hɨfɨnambore arandɨ 42  Sisas

(Matyu 18:6-9; Ruk 17:1-2)

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou nɨmorɨ akɨdou ai wambo anɨhondümboreandɨranɨ asu nindou ŋgorü ai rariranɨ moaruwai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 9​, ​10  136

hohoanɨmo süŋguareandɨ ana, nindou ranahambo nɨmoei pefi hüputüpuimündɨ mburumbo hoe hohoe afɨndambe safoefiyuwanɨ yɨfɨmbiyuwamboane. 43-44 Sɨhafɨ watɨŋarɨ ai randeanɨnanɨ moaruwai hohoanɨmondafühɨ ana, asu kandɨhawandɨ. Ŋga warɨ ŋgorü karɨhoayowanɨ fi bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo ra aboedane. Ŋga fi muŋguambo hai dɨkɨrɨfekoateyorandeimbɨ ranambe pifenɨnanɨ hanɨ ranana moaruwaiane. 45-46 Se sɨhafɨ tɨŋarɨ ai randeanɨnanɨ moaruwai hohoanɨmondafühɨ ana, kandɨhawandɨ. Ŋga tɨŋarɨ ŋgorü karɨhoayowanɨ fi bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo ra aboedane. Ŋga fi muŋguambo hai dɨkɨrɨfekoateyo randeimbɨ ranambe pifinɨnanɨ hanɨ ranana moaruwaiane. 47 Sɨhafɨ hɨmboarɨ ai randeanɨnanɨ moaruwai hohoanɨmondafühɨ ana, hündɨhawandɨ. Ŋga hɨmboarɨ mameimbɨ yaŋgɨrɨyo hefe God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefe ra aboedane. Ŋga hɨmboarɨ yimbuimbüyo hefe hai dɨdɨrɨfekoate koadürümbo horoweimbɨ ranambe pifenɨnanɨ hanɨ ranana moaruwaiane. 48 Asu hai ranambe kɨmoŋgɨmo nindoumbo asahüsihündɨrɨ ranamboanɨ ŋgɨrɨ yɨfɨsafɨndei. Asu hai ahei fi tɨkɨrarandürɨ ranamboanɨ ŋgɨrɨ dɨkɨrɨndɨfeyo. 49 Muŋguambo nindou ranai ahei fi aboedɨfembohünda Godɨmbo sesɨ sɨhefembo namɨ paparɨhindɨ yahurai anɨmbo hainambo tɨŋɨrɨfo ndahümündimboyei. 50 Namɨ ana aboedɨ moatükun-anesɨ, ŋga asu namɨ ranai ahandɨ aparɨ ra hɨnɨŋgɨreandühɨ wanayo ana, budesowanɨ aparɨkoateayo ra ahandɨ aparɨ asükai ŋgɨrɨ koadürü koadüründɨfe hɨnɨŋgɨndɨfeyo. Ŋga se namɨ aparayo nahurai aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ sɨhei wandafɨ mamɨyei mbusümo,” mehu.  











10

Nɨmorehɨ semɨndɨhündɨ hɨnɨŋgɨfe hoafɨ

(Matyu 19:1-12; Ruk 16:18)

1   Sisas

ai ranɨ hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨre haya Sudia hɨfɨna Sodan hoe ŋgorü-goesürünɨ barɨhoei mahu. Ranühɨ nindou afɨndɨ ahandɨ süŋgu tümareandamboyu asu yamundɨmareandürɨ ai yaremarandɨ süŋgu. 2 Farisi nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo-so tüküyafu houmbo asu randɨhuranɨ Sisas ai boarɨbadamündɨ ŋgorü hoafɨ hoafɨmbɨyuwambo yahomo houmbo raru hoeimarüwurɨ. Ai Sisasɨmbo düdurüwurühɨ yahomoya, “Nindou mamɨ ahandɨ nɨmorehɨ hɨnɨŋgɨfembo ehu ana, asu sɨhefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo waŋgeimandɨyo?” mehomo. 3 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Moses ai nɨneahɨnümbɨ hohoanɨmo masagapura?” mehu. 4 Farisi ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Moses ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Nindou ai pepa fihɨ sürü pande dagadowohü koandɨhendanɨ ndemɨndɨ haya ŋgomboe,’ mehu,” mehomo. 5 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Moses ai hoafɨ sɨhamumbo masɨhendɨ ra Godɨndɨ hoafɨ hɨmbosɨhɨmo-rɨhoemondeimbɨ memondamboyu hoafɨ ra masɨhendɨ. 6 Horombo hondü God ai muŋguambo moatükunɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 137

Mak 10

nafɨrandühɨyu nɨmorehɨ nindowenihɨ nafɨmarapɨrɨ. 7 Ranɨmayowamboane asu nindowenihɨ ai ahandɨ hondafɨndɨ hɨnɨŋgɨndeapɨrɨ haya nɨmorehühɨndɨfimbui. 8 Rananɨmbo asu yimbu ai mamɨ fi tükündafɨneamboyafe. Asu nindou ra yimbuyafepoanɨ, ŋga mamanafe. 9 God ai nindou yimbu ra mamambemareapɨrane, ŋga nindou dɨdai ŋgɨrɨ yikürübündeapɨrɨ,” mehu 10 Süŋgunambo Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ worambe nɨmarɨmomboemo nɨmorehɨ semɨndɨhünda hɨnɨŋgɨfembo hoafɨ ranahambo düdumarüwurɨ. 11 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou düdi ai ahandɨ nɨmorehɨ ra moei yahu haya hɨnɨŋgɨreandühɨ asu nɨmorehɨ ŋgorü asemündu ana, ai ahandɨ weyaŋgɨruhüdɨdɨ ranahambo moaruwaimboreandühɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyuhani. 12 Asu nɨmorehɨ ai nindowenihɨ hɨnɨŋgɨrerɨ haya ŋgorü nindowenihɨ aserɨmɨndo ana, ai-amboanɨ nindowenihɨ bɨrabɨrɨyohane,” mehu.  











Sisas ai nɨmoakɨdoumbo God ai aboedɨ aboedɨmbɨreandüramboane mehu

(Matyu 19:13-15; Ruk 18:15-17)

13  Nindou

ai Sisas sowana nɨmoakɨdɨbou ra fufurɨhümündi tükümehindɨ ai aheimbo warɨ nandɨfendürɨmbohünda. Ŋga asu süŋgururü-rundeimbɨ ranai nindou ranaheimbo ŋgɨnɨndɨmarundürɨ. 14 Asu Sisas ai ra hoeireanda mayoa, ahamumbo ŋgusüfoambe nɨmbɨmayupurɨ. Asu ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmoakɨdɨbou ra ndühɨ aheimbo hɨnɨŋgɨrundüra wambo sowana mbɨsɨhüsi. Ŋga ŋgɨrɨ bobohɨndundürɨ. Ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nɨmoakɨdɨbou ndahuraiyeiane. 15 Ro anɨhondümbo-anahɨ hoafehandürɨ. Nindou düdi God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nɨmorɨ nahurai tüküfekoateayu ana, ai ŋgɨrɨ ranambe kebuai ŋgu,” mehu. 16 Asu Sisas ai nɨmoakɨdoumbo warɨhü kɨkɨhɨramündündürɨ mbura aheimbo warɨ nandearühɨ God ai aboedɨ aboedɨmbɨreandüramboane mehu.  





Nindou napo afɨndeimbɨ

17 Sisas

(Matyu 19:16-30; Ruk 18:18-30)

ai botɨfi hayambo hüfuane asu nindou mamɨ ranai pɨpɨyu hu ahandɨ haŋgɨfoanɨ yimɨndohonambo mamaru. Ranɨyu asu ai düdufihɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ Aboedɨ, ro nɨnüŋgundɨheandühɨ yaŋgɨrɨ koadürü koadürümbo manɨmboahɨ?” mehu. 18 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahundoya, “Nɨmboe se wambo aboedɨ asafɨndɨra? Moai nindou dɨdɨ ai aboedɨyu, ŋga God mamɨ ai yaŋgɨrɨ ani aboedayu. 19 Se ahɨnümbɨ hohoanɨmo nda fɨfɨrowandɨ: Se nindou hɨfokoefepoanɨ, se nɨmorehɨ sɨsɨhɨmopoanɨ, se hümbuhünɨpoanɨ, se nindou ŋgorümbo tɨkefe hefe papɨhoafɨpoanɨ, se nindouyei kakɨ napo semɨndɨmbo tɨkai hoafɨpoanɨ.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 10  138

Asu se sɨhafɨ meapembo ndondondowapɨrɨ,” mehu. 20 Asu nindoumayu ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro akɨdouyahambe sɨnɨ haponda muŋguambo ranɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra hɨmborɨya süŋgurɨheambo-anahɨ,” mehundo. 21 Sisas ai nindou ranahambo hübudurirühɨ hɨpoamborirühɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Awi se mamɨ-moatükunɨ mbonɨmborandɨfɨmbo-anafɨ. Se ŋgafɨ muŋgu-moatükunɨ asɨhoefɨ ra kakɨfihɨmbo koandɨhoefühɨ ranɨfihɨndɨ kakɨ ndowandɨfɨ. Asu kakɨ ra napokoatemayei aheimbo dabadürɨ. Rananɨmbo sɨhambo takɨnɨ sünambe yagodonɨnɨmboe. Asu rananɨmbo se wambo süŋgundowandɨrɨ,” mehu. 22 Nindou ranai hoafɨ ra hɨmborɨyu hayambo afɨndɨ hohoanɨmo kapeihɨ ndamefiyu ai napo afɨndeimbɨ-wambo. 23 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hübudureapurɨ haya hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou napo afɨndeimbɨmbo ana tɨŋɨyomboane God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo ana,” mehu. 24 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨ ranahambo mahepünafundɨ. Ranɨyo asükai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandɨ nɨmoakɨdɨbou, God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo ana tɨŋümbɨ safane. 25 Tɨŋümbɨ safane napo afɨndeimbɨ ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo! Ŋga Kemor ai hoearɨ kakɨmbo nir ambe ranambe karefoendɨ ana, tɨŋümbɨyopoanɨ,” mehu. 26 Asu ranɨyomo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai afɨndɨ hamɨndɨ hepünafundühɨ ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ ndüwurɨmefundɨ. ‘Rawefeyo ana, asu dɨdai yaŋgɨrɨ aboedambomandɨfia?’ 27 Ai ahamumbo hübudureapurühɨ yahupurɨya, “Ndanɨ moatükunɨ ana ŋgɨrɨ nindou aheihoarɨ randɨhindɨ. Ŋga God anɨmbo randeambui. God ai-anɨmbo muŋguambo moatükunɨ randeambui,” mehu. 28 Asu Pita ai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro muŋguambo moatükunɨ hɨnɨŋgɨrɨhu hohu sɨhambo süŋguarɨhunɨnɨ,” mehuamboyu. 29-30 Ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ. Muŋguambo nindou dɨdɨyei ai ahei ŋgoafɨ, apodohomamɨ, rehɨmamɨ, hondafɨndɨ, nɨmorɨ asu nümbürɨ wambo süŋgufembo hündambo hɨnɨŋgarɨhindɨ ana, ai 100 ranɨwamɨ nandɨhi ndahümündeimboyei. Asu ai hɨfɨ ndanühɨ nɨboadeiambe ndahümündeimboyei. God ai muŋgu moatükunɨ dagadürümbui horombo ai masɨhehindɨ ra ŋgasündɨhi hehimbo ndahümündeimboyei. Ai worɨ, apodohomamɨ, rehɨmamɨ, nɨmorehɨ, boagɨrɨ nɨmorakɨdɨbou asu nümbürɨ ndahümündeimboyei. Asu aheimbo moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei, ŋga ai yaŋgɨrɨ koadürümbo ndahümündeimboyei. 31 Nindou afɨndɨ dɨdɨyei ai haponda horomboehindɨ aiana süŋgunɨndeimboyei, ŋga haponda süŋgunayei ai-anɨmbo horombondahimboyei,” mehu.  





















Sisas ai ahandɨ yɨfɨmbo ŋgɨmɨmbo hoafɨmayu 32  Sisas

(Matyu 20:17-19; Ruk 18:31-34)

ai Serusaremɨnambo ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨ mahafomo. Ŋga asu Sisas ai horombofi mahafua ranɨyomo asu ahambo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 139

Mak 10

süŋgururü-rundeimbɨ ai afɨndɨ hohoanɨmo-memondamboyo asu nɨmorehɨ nindowenihɨ ahamundɨ süŋgu mahahüsi ranai afɨndɨ hohoanɨmomayei. Asükaiyu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ sepurɨmündü haya huhɨ nɨnɨ-moatükunɨ ahambo tüküfemboayo ranahambo wataporɨmbomarapurɨ. 33 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Hɨmborɨyomo, sɨhɨrɨ ana Serusaremɨnamboanefɨ ahahifɨ, ŋga ranüh-anɨmbo Nindou Hondü ranahambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨyomondɨ warɨhündüfimbui. Rananɨmbo asu ranɨ nindou ranai Nindou Hondü ranahambo yɨfɨmbiyuwamboane mbɨsɨmboemo. Asu ranahambo Suda-yafe ndɨfoyei warɨhündɨhorɨmboyei. 34 Nindou ranai ahambo tɨkɨfɨndahündo asu gurɨ tɨfɨndahindo ndühümboyei. Asu ahambo harɨndɨmondomboemo ndɨfurɨmbɨ moatükunɨnambo hɨfokoandüwurümboemo. Ŋga asu ŋgɨmɨ sindu hayambo-anɨmbo asu yɨfɨhündɨ asükai botɨndɨfimbui,” mehu.  



Sems asu Son ai adükarɨ tüküfembo hoafɨmefanɨ

(Matyu 20:20-28)

35  Sems

asu Son Sebedindɨ nɨmorɨ yimbu ai Sisasɨmbo-so tükümefɨneandɨ. Ranɨyafanɨ hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Yamundorandeimbɨ, ro sɨhambo yɨhoehɨmbo mamɨ-moatükunɨ randowandɨ sehoahoa düduarɨhoanɨnɨ,” masafanɨ. 36 Sisas ai düdureapɨrühɨ yahuya, “Se wambo nɨnɨ-moatükunɨmboyafanɨ refepɨrɨmbo yifirayafana?” 37 Ai hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Se sɨhafɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ fondɨ ranɨwamɨ nɨmarɨfɨ hɨfandarandɨ ana, ro yifirayehɨ se ndowandɨfɨmunɨ se amarɨfɨ fondɨ ranambe nɨmandefomboane. Ŋga asu rananɨmbo ŋgorü ai warɨhondünɨndu asu ŋgorü ai kadüdanɨyu mbɨrandamboane,” masafanɨ. 38 Sisas ai hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se ana moai fɨfɨrɨneandɨ nɨne-moatükunɨ se düduefɨneandɨ ranahambo. Se asübusɨ ro semɨndɨmboayahɨ ra mandowandɨfanɨyo? Asu se ro hundürayahɨ yahurai ra hundürümandafanɨyo?” mehu 39 “Ranana randɨhoamboyehɨ,” safanɨ hoafɨmefanɨ. Asu Sisas ai hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se tɨŋɨrɨfo ra ndowandümboemo ro asahamɨndɨhɨ nou. Asu ro hundürayahɨ yahurai se-amboanɨ hundüründɨmboemo. 40 Awi, ro sɨhafanɨmbo ŋgɨrɨ yɨnɨ mbɨsahapɨrɨ wandɨ warɨhondanɨ asu kadüdanɨ nɨmarɨmbo ra. Ŋga bɨdɨfɨrɨ nindou anɨmbo ranɨ fondɨ ranɨwamɨ ana nɨmandeimboyei. Ranɨ fondɨ ranana aheimboyo ndɨndofe hɨnɨŋgɨmefeyo,” mehu. 41 Asu süŋguru-ndeimbɨ 10 ranai ra hɨmborɨyomo mburumbo asu Son, Sems ahafanɨmbo ŋgɨnɨndɨmarupɨrɨ. 42 Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨmbo muŋguambo mborai yahupurɨ hürɨhepurɨ hayambo hoafɨyupurühɨ yahupurɨya, “Suda-yafe ndɨfo nindou mamɨ ranahambo dükarɨhorühɨya hɨfandɨrandeimbɨ asei. Se fɨfɨrɨhindɨ hɨfandɨrundeimbɨ ai ahamundɨ ŋgɨnɨndɨ ra muŋguambo nindoumbo nafuimbohünda.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 10​, ​11  140

Asu ahei adükarɨ hamɨndɨ horomboyafu homondeimbɨ, ai ahamundɨ ŋgɨnɨndɨnambo muŋguambo nindoumbo hɨfandarundürɨ. 43 Ŋga se ranɨ süŋgundumboemo. Ŋga nindou dɨdai adükarɨ tüküfembo ehu ana, ai moanɨ farɨhairandeimbɨ nahurai mbɨnüŋguwamboane. 44 Nindou düdi ai adükarɨ hamɨndɨ tüküfembo hohoanɨmoayu ana, ai muŋguambo nindouyei moanɨ ratüpurɨyu randeimbɨ tükümbɨfiyuwamboane. 45 Mamɨ yahuraiane, Nindou Hondü ai hɨfɨnambo makusu ra nindou ai ahambo farɨhefimboyopoanɨ. Ŋga ai ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra nindou ranaheimbohünda hɨnɨŋgɨfehü aboedambofendürɨmboyu makusu,” mehu.  





46  Sisas

Sisas ai nindou hɨmboatɨharɨ aboedɨmarirɨ

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Seriko ŋgoafɨhü tükümefundɨ. Ai tüküyafu mburu nindou afɨndɨ safɨ ranɨbabɨdɨmbo heiane, Bartimeus Timeusɨndɨ nɨmorɨ hɨmboatɨharɨ kakɨ napombo moako moakoyu randeimbɨ ranai nafɨkɨmɨ mamaru. 47 Ai Sisas Nasaretɨhündɨ akɨmɨ asünu hoafɨ ra hɨmborɨyu haya puküna hoafɨ karɨhoehü yahuya, “Sisas, Defitɨndɨ ahuirɨ, se wambo hɨpoamborowandɨrɨ,” mehuamboyo. 48 Asu Nindou afɨndɨ mahei ranai nindou hɨmboatɨharɨ ranahambo afoai hoafɨ kɨkɨrandɨfɨ masahündo. Ŋga nindou ranai asükai puküna hoafɨ karɨhoehü yahuya, “Sisas, Defitɨndɨ ahuirɨ, se wambo hɨpoamborowandɨrɨ,” mehundo. 49 Sisas ai nüŋgumbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou ranahambo hoafɨyahündoanɨ ndühɨ mbüsünu,” mehuamboyu. Asu nindou afɨndɨ ranai hɨmboatɨharɨ ranahambo mborai masahündo. Ai hoafɨyahündowohü seiya, “Hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ kapeihü botɨyafo! Ŋga Sisas ai sɨhambo mborai mehu,” masahündo. 50 Ranɨyo nindou hɨmboatɨharɨ ranai horɨpɨrohoei piyu haya ahandɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ yare sɨhai haya Sisasɨmbo sowana mahu. 51 Sisas ai düdurirühɨ yahuya, “Ro sɨhambo nɨnɨ-nünüŋgufenɨnɨmboyo se hohoanɨmoayafa?” mehundoamboyu. Asu hɨmboatɨharɨ ranai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou Yamundorandeimbɨ, ro asükai hɨmboarɨnda samboanahɨ,” mehundo. 52 Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Se anɨhondümboarowandɨ ranɨ süŋgumbo aboedɨyafɨmboanafɨ, ŋga hafɨ,” mehundoamboyu. Asu mamɨharɨ asükaiyu hoeireandühɨ Sisasɨmbo nafɨsüŋgu süŋgumarürɨ hu.  











11

Sisas ai Serusarem ŋgoafambe adükarɨ bogorɨ nindou nahurai tükümefiyu 1   Sisas

(Matyu 21:1-9; Ruk 19:29-38; Son 12:12-15)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Serusarem ŋgoafɨkɨmɨ akɨmɨ tɨfɨrundühɨyomo Orif hɨfɨ wafuhɨ Betefage asu Betani ŋgoafɨhü tükümefundɨ. Ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ yimbu koarɨhepɨrühɨ yahuya, 2 “Ŋgoafɨ gogu anaŋgo ranɨnambo ŋgafanɨ. Se ŋgoafambe tükündafɨneandühɨ doŋgi hoarɨfɨ nindou ai horombo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 141

Mak 11

semɨndɨ hokoate nɨmɨfihɨ wofɨnambo hɨmondɨndümo hɨnɨŋgɨndundanɨ nɨŋgowa nɨmehünou hoeindɨneamboyafanɨ. Se wofɨ fufurɨndɨhene hena ndowandɨfanɨ dügüfanɨ. 3 Asu nindou mamɨ ai sɨhafanɨmbo düdundüfipɨrühɨya, ‘Nɨmboe doŋgi ra sowandɨfanɨ ahüfana?’ ehu ana, asu se hoafɨndafɨnandowohü anɨmboya, ‘Adükarɨ ai ranambo ratüpurɨndu mbunda ŋgɨrɨ amɨtata koandɨhendɨ,’ mbɨsafanɨ,” mehu. 4 Ai hafanɨ hoeirɨneandane doŋgi ranai nafɨnɨ worɨ nafɨtambe kɨmɨ hɨmondɨrundümo hɨnɨŋgɨrundanɨ manɨŋgo. 5 Ai wofɨ fufurɨheneandane, nindou akɨmɨ manɨŋgomo ranai düdurüpɨrühɨ yahomoya, “Se nɨnɨ-nünüŋgufemboyo doŋgi ra wofɨ fufurarɨheneanda?” mehomondambo-yafanɨ. 6 Asu Sisas ai hoafɨmayupɨrɨ süŋgu sɨmborɨ hoafɨmefɨnapurɨ. Ranɨyo nindou-memo ranai doŋgi ra semɨndɨ hombo ahafanɨmbo yɨnɨ mehomopɨrɨ. 7 Ai doŋgi ra sowandɨfanɨ hüfanɨ Sisasɨmbo-so tüküyafɨne ahafandɨ hoandarɨ hoearɨ ra doŋgiwamɨ manandɨneanda ranɨwamɨ Sisas ai mamaru. 8 Ranɨyei nindou afɨndɨ ranai ahei ŋgɨsɨharɨ hoearɨ yimündɨbadɨhümündi nafɨnɨ korɨhi hei asu bɨdɨdɨfɨrɨ ai mbeyemü nahurai hutühümündi korɨmarɨhi hei. 9 Nindou afɨndɨ ranai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ seiya, “Godɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmboane! God ai nindou Adükarɨndɨ ndürɨnambo asünu ranahambo aboedɨ aboedɨmbɨriramboane. 10 Sɨhefɨ amoao Defitɨndɨ sɨrambeahɨndɨ adükarɨ bogorɨ hapondanɨ sɨhefɨmbo hɨfandɨyomunɨmboayu ranahambo God ai aboedɨ aboedɨmbɨriramboane. God nɨmoamo hondü amaru ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmboane!”   Buk Song 118:25-26 masei. 11 Sisas ai Serusaremɨhü tüküfi haya hu Godɨndɨ worambe muŋgu-moatükunɨ hübudura wakɨmareandɨ. Ŋga asu ndeara nɨmbɨfembo yaŋgɨrɨmayowamboyo ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ 12 ranɨbabɨdɨmbo Betani ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨyafu mahomo.  















Sisas ai fik hoandasüfo nɨmɨndɨ nahurai ranahambo yowanɨ hɨsɨyopoanɨ mehu

(Matyu 21:18-19)

12  Ŋgorü

sinambo Betani ŋgoafɨhündɨ sɨfomondühɨyo, Sisas ai wembombomayu. 13 Ranɨyu fik nɨmɨndɨ ranai akɨdou aŋgunɨ safɨ emündü afɨndɨ momorɨyo haya manɨŋgowa hoeimareandɨ. Ai fik hɨsɨ kiarɨhɨpo yahu haya akɨmɨ hɨmboambo mahu, ŋga ai moai hɨsɨ mamɨ amboanɨ kiarowa hoeirirɨ. Ai emündü yaŋgɨrɨyo afɨndɨ momorɨmayo, sapo ranana fik hɨsambeyopoanɨ, ŋga ranɨmbo wamboyo. 14 Sisas ai fik nɨmɨndɨ ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Se yowanɨ asükai hɨsɨyowanɨ nindou ai fik sesɨpoanɨ,” mehuamboyo. Asu ahambo süŋgururürundeimbɨ ai hoafɨ hoafɨmayu ra hɨmborɨmemo.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 11  142 Sisas ai Godɨndɨ worambeahɨndɨ nindou kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨ ratüpurɨmemonda hemoafoareapurɨ 15  Sisas

(Matyu 21:12-17; Ruk 19:45-48; Son 2:13-22)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo homo Serusarem ŋgoafɨhü tüküyafu houmbo Godɨndɨ worɨna mahu. Ai hu hɨmboyuwane nindou ai ranambe napo kakɨfihɨ sɨhou sowandümo raraomaründa bukürɨmafoareapurɨ. Ai nindou kakɨ nandu houmbo sɨseru asu nindou nɨmarɨmo ndu kakɨfihɨ sɨhou-marundɨ ahamundɨ nɨmarɨfondɨ ra hɨhɨre amoahɨmareandɨ. 16 Asu ai nindou ranahamumbo Godɨndɨ worɨ ranɨ papambe fufuemɨndɨ horambo yowanɨ mehupurɨ. 17 Ranɨyu nindou ranahamumbo yamundeapurühɨ yahuya, “Godɨndɨ bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Wandɨ worɨ ana muŋguambo hɨfɨhündɨ nindou ai ho wambo dɨdɨbafɨfe worane,’  Aisaia 56:7, Jeremaia 7:11 meho. Ŋga se hümbuhünɨ nindouyei dɨbonapɨfe fondɨ nahurai rawarɨhindɨ,” mehu. 18 Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu rundeimbɨyomo ai ranühɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo Sisasɨmbo hɨfokoefimbo nafɨ kokomarundɨ. Ai ramefundɨ ra sapo nindou ranai Sisasɨndɨ yamundɨfe hoafɨ ranɨmbo hepünahi marɨhünda ranɨmbo yɨhɨmborurühɨ. 19 Asu nɨmbambeahɨ Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Serusarem hɨnɨŋgɨru houmbo mahomo.  







Nindou düdi ai anɨhondümbofe hondü anɨhondümboreandühɨ dɨdɨbafefiyu ana, ai ndemündümbui

(Matyu 21:20-22)

20  Ŋgorü-sɨmboanɨ

siambeahɨ Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo homondühɨyo hoeirundanɨ fik nɨmɨndɨ ranai nɨmbɨmayo. Ai nɨmbɨyowohü emündü asu ahasɨharɨ muŋguambo yapataparɨmayo. 21 Sisas ai fik nɨmɨndɨ ranahambo hoafɨmayundo ra Pita ai fɨfɨre haya hoafɨyundowohü yahuya, “Nindou Yamundo-randeimbɨ hoeiro, fik nɨmɨndɨ se hoafɨmayafɨndo ranana nɨmbɨyo haya anɨŋgo,” mehu. 22 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se Godɨmbo yaŋgɨrɨ anɨhondümbondundɨ. 23 Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ. Nindou mamɨ ai yimbu hohoanɨmokoateyuhü nɨmoei wafu ndanahambo sɨrɨwara-ambe karɨhoefɨ hanɨfɨ ehu ana, ai hoafɨmayu süŋgu randɨfemboe. 24 Ranɨmboane ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, se nɨnɨmoatükunɨ semɨndɨmbo anɨhondümborundühɨ ndahumɨndemboyefɨ yahomo houmbo dɨdɨbafefundɨ ana, ranɨ-süŋgunambo anɨmbo ndowandümboemo. 25-26 Asu se botɨndafu nɨŋgomombo dɨdɨbafɨndafundühɨ nindou ŋgorü ai sɨhambo moaruwai ramareandɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 143

Mak 11​, ​12

ra hohoanɨmoayafɨ ana, amboawi mbɨsafɨndo. Rananɨmbo asu God ai sɨmborɨ sɨhafɨ hohoanɨmo moaruwai ra amboawi mbüsümbui,” mehu. Sisasɨmboya düdi sɨhambo ŋgɨnɨndɨ masaganɨnɨ yahomo houmbo düdumefundɨ 27 Sisas

(Matyu 21:33-46; Ruk 20:1-8)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo asükai Serusarem ŋgoafɨhü tükümefundɨ. Sisas ai Godɨndɨ worambe huane Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ, ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ asu bogorɨ nindou ai ahambosowana mahomo. 28 Ai Sisasɨmbo düdururühɨ yahomoya, “Se ndanɨ ŋgɨnɨndɨ ra nahanɨhündambo sowandɨfɨmboyafa? Dɨdandɨ ŋgɨnɨndɨ nda sɨhambo masaganɨnamboyafɨ ndanɨ ratüpurɨ rawarowanda?” mehomondamboyu. 29 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Roamboanɨ sɨhamumbo sɨmborɨ mamɨ düdufe düdundɨheapurɨmboyahɨ. Se wambo sɨmborɨ hoafemondɨndɨrɨ ana, asu ro ndanɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbo ŋgɨnɨndɨ düdi masendɨrɨ ra hoafɨndahapurɨmboyahɨ. 30 Se wambo hoafɨyomondɨndɨrɨ, Son ai nindou hundürüra-marandɨ ŋgɨnɨndɨ ra Godɨndɨ-mayoyo, asu hɨfɨ ndanühɨndambo nindou-yomondɨ-mayoyo?” mehu. 31 Ai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ Godɨndɨ-mayoane asefɨ ana, ai sɨhefɨmboya asu nɨmboe anɨhondümbofekoateayomoa? mbüsümbui. 32 Ŋga sɨhɨrɨ hoafɨyefühɨya hɨfɨnɨndɨ nindou-yafemayoane asefɨ ana, asu muŋguambo nindou ai fɨfɨrɨhindɨ Son ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbani,” mehomo. 33 Ranɨmboyo ai hoafɨyomondühɨya, “Moai fɨfɨrɨhundɨ,” mehomondamboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Roamboanɨ düdi ŋgɨnɨndɨ masendɨrɨ ra ŋgɨrɨ hoafɨndahɨpurɨ,” mehu.  











12

Nindou moaruwai wain nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ kafoefe hoafɨ 1   Sisas

(Matyu 21:23-27; Ruk 20:1-8)

ai Suda-yei boboagorɨ ranahamumbo kafoefe hoafɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai wain nümbürɨ nümbürɨra mbura ginɨrɨmayu. Wainɨ hɨsɨ ra bubutükɨmbohünda hɨfɨ ambe kɨkɨra mbura nümbürɨ ra hɨfandɨmbo dago hüra hɨnɨŋgɨmareandɨ. Nümbürɨ ra ŋgorü nindou-yomondɨ warühɨ kakɨ semɨndɨ ratüpurɨmbo hɨnɨŋgɨre haya ahandɨhoarɨ aŋgunɨ hɨfɨna mahu. 2 Wainɨ ranai hɨsɨmayowamboyo nümbürɨ aharambürɨ ranai ahandɨ ratüpurɨyu randeimbɨ koamarɨheirü. Ai ŋguwanɨ nümbürɨ ranambeahɨndɨ sesɨ bɨdɨfɨrɨ mbɨsabudowa yahu haya. 3 Ŋga nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ ranai ratüpurɨyu-randeimbɨ ranahambo mburündümo houmbo bubururü mburu nɨnɨ akɨdou warambefendokoate koamarɨhawurɨ. 4 Asu nümbürɨ aharambürɨ-mayu ranai asükai ratüpurɨyu-randeimbɨ ŋgorü koamarɨheirü. Ranɨyo ranahambo amboanɨ mbɨro burüwurɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 12  144

mburümbo moaruwai moaruwaimbomarüwurɨ. 5 Asükai ŋgorü ratüpurɨyu-randeimbɨ koamarɨheirü. Ŋga ranahambo hɨfokoamarüwurɨ. Asu asükai süŋgunambo ahandɨ ratüpurɨyomo rundeimbɨ afɨndɨ koamarɨhepurɨ. Nümbürɨ hɨfandɨrundeimbɨ ranai bɨdɨfɨrɨ buburupurɨ koamarɨhoupurɨ asu bɨdɨfɨrɨ hɨfokoamarupurɨ. 6 Nindou nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ sowana koehefembo ra nümbürɨ aharambürü ahandɨ ŋgusüfo parireimbɨ nɨmorɨ yaŋgɨrɨyu manüŋgu. Ŋga bɨdɨfɨranambo ahamumbo sowana koamarɨheirü. Afɨndɨ ai hoafɨyuhɨya wandɨ nɨmorɨndɨ hoafɨ anɨmbo hɨmborɨndɨmboemo yahu haya koarmarɨheirü. 7 Ŋga nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ ranai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Ndanana nümbürɨ aharambürɨndɨ nɨmor-ani. Sɨhɨrɨ ahambo hɨfokoandɨhurühɨ anɨmbo nümbürɨ ra sɨhefɨmbeyowamboane,’ mehomo. 8 Ranɨyo nɨmorɨ ranahambo kɨkɨhɨründümo mburu hɨfokoarüwurɨ houmbo ahandɨ finɨmoko ra wain nümbürɨ ginɨrɨ hundünɨ pimarüwurɨ,” mehu 9 Asu Sisas ai düdufihɨ yahuya, “Nümbürɨ aharambürɨ ranai nɨnɨ-nüŋgumandea? Ai düdü wain nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ ra hɨfokoandeapurühɨ wain nümbürɨ ra ŋgorü nendambo asükai dagapurümbui. 10 Awi seana Baiborambe hoafɨ mapenɨŋgo ra hoeimbarundɨyopoanɨ. Ai yare hoafɨyowohü yahoya, Kambohoanɨ worɨmboru-rundeimbɨ ai moaruwaiane yahomo houmbo masɨhoemo ranane asu hapondanɨ worɨ ŋgɨnemɨndɨmbo bogɨmondɨ kambohoanɨmbofemboayo. 11 Adükarɨ ai ahandɨhoarɨ ramareanda tükümefeyoane, ranane ro hoeirɨhundanɨ aboedɨhamɨndayo,”  Buk Song 118:22-23 mehu. 12 Suda-yei boboagorɨ nindou ranai fɨfɨrundɨ ahamumboyo ranɨ kafoefe hoafɨ ra Sisas ai wataporɨmbomarandɨ. Ranɨmboyo Sisasɨmbo ranühɨ kɨkɨhimɨndɨmbo hohoanɨmomemo. Ŋga nindou afɨndɨ ranaheimbo yɨhɨmboyomondühɨyo, raru hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo mahomo.  













Takis kakɨ sai hohoanɨmo ranahambo Sisasɨmbo düdumarɨhorɨ

(Matyu 21:18-19)

13 Suda-yei

boboagorɨ nindou ranai Farisi nindou bɨdɨfɨrɨyomo asu Herotɨndɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨyomo ahamumbo Sisasɨmbo sowana koamarɨhoupurɨ. Ai tɨkefe hefemboya Sisas ai moaruwai hoafɨ hoafɨmayu yahombo yahomo houmbo mahafomo. 14 Nindou ranai homo Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou Yamundo-randeimbɨ, ro fɨfɨrɨhumboanefɨ, seana nindoumbo yɨhɨmbokoate anɨhondümbo-anafɨ hoafɨyafɨ arandɨ. Seana nindou ndüreimbɨyei asu ndürɨkoateyei ranaheimbo moai hohoanɨmoyafɨ, ŋga God yifirayu hohoanɨmoane nindou yamundo arandɨ. Asu se nüŋguro hohoanɨmoyafa? Romɨyafe adükarɨ bogorɨ Sisarɨmbo takis kakɨ saimbo ra ahɨnümbɨyo, wanɨyo? Asu sɨhɨrɨ takis kakɨ saimbo ra ahɨnümbɨyo, wanɨyo?”  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 145

Mak 12

mehomo. 15 Asu Sisas ai ahamundɨ wosɨhoafɨ hoafɨ ra fɨfɨre haya hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmboe se wambo refe hoeifendɨrɨmbo ehomoa? Kakɨ hoarɨ mamɨ sowaründümo sɨnɨmo anɨmbo ro hoeindɨhea!” mehu. 16 Nindou ranai kakɨ hoarɨ sowaründümo homo masabudowamboyu düdureapurühɨ yahuya, “Ndürɨ asu sɨsamɨ nda dadea?” mehuamboemo. Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sisarɨndane,” mehomo. 17Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sisarɨndɨ moatükunayo ra Sisarɨmbo ndabudo. Asu Godɨndɨ moatükunayo ra Godɨmbo ndabudo,” mehuamboemo Sisasɨndɨ hoafɨ ranahambo mahepünefundɨ.  





Nindou yɨfɨhündɨ botɨfe hoafɨ ranɨmbo Sisasɨmbo düdumefundo 18-19 Sadyusi

(Matyu 22:23-33; Ruk 20:27-38)

ai hohoanɨmo-yomondühɨya, nindou yɨfɨyeimbɨ ai ŋgɨrɨ asükai yaŋgɨrɨ botɨndahindɨ yahomo-rundeimbɨ ai homo Sisasɨmbo düduyafundühɨ yahomoya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, Moses ai sɨhefɨmbo ndanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo nda sürü papɨmarandɨ. Nindou mamɨ ai nɨmorehɨ semündü haya nɨmorɨ-koate nindowenihɨ ai yɨfayu ana, amoŋgoandɨ kai ra akɨdɨ ai mbɨsemündu-wamboane. Rananɨmbo ahandɨ amoŋgoandɨ fondambe nindou wanɨndɨmboemo-hünda nɨmorɨ kambɨrɨneandamboane. 20 Mamɨmbo apodoho mamɨ 7 manɨŋgomo. Amoŋgo hondü ranai nɨmorehɨ ra semündü haya nɨmorɨ mbuimɨndɨkoate yɨfɨyuhɨyu asu nɨmorehɨ ahandɨ ra ranɨkɨmɨnɨndɨ akɨdɨmayu ranahambo hɨnɨŋgɨmareandɨ. 21 Ranɨyo nɨmorehɨ ra asükai akɨdɨ ŋgorü ai semündü haya nɨmorɨ kefekoate yɨfɨmayu. Ranɨyo asükai akɨdɨ ŋgorü ranɨkɨmɨnɨndɨ ai-amboanɨ mamɨ yahurai ramefiyu. 22 Mamɨ yahurai apodoho mamɨ 7 ranai ramefundɨ. Ranɨyo süŋgunambo nɨmorehɨ ranai amboanɨ yɨfɨmayo. 23 Apodoho mamɨ ranai nɨmorehɨ ra muŋguambo masowandümo. Ŋga süŋgunambo nindou ranai yɨfɨhündɨ botɨfeambe apodoho mamɨ ranai botɨndafundühɨ asu nɨmorehɨ ra dadɨ nɨmorehɨ manda?” mehomo. 24 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se moai Baiborambe hoafɨ apenɨŋgo ra fɨfɨrundɨ asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ fɨfɨrundɨ. Ranɨmboane se mamɨkarɨ hoafayomo. 25 Nindou yɨfɨyeimbɨ ai asükai yaŋgɨrɨ botehindɨ ana, ŋgɨrɨ anamɨndühɨndahi asu nɨmorehühɨ-ndafu ndühündɨ. Aiana sünambeahɨndɨ nendɨ nahurai nɨboadeimboyei. 26 Ŋga nindou yɨfɨyeimbɨ yɨfɨhündɨ botɨfe ra awi se Mosesɨndɨ buk nɨmɨ akɨdou hai imami tükümefeyo ra se hoeimbaruyo? Hoafɨ sürü mapenɨŋgo ranambe God ai Mosesɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Roana Abrahamɨndɨ God-anahɨ, Aisakɨndɨ God-anahɨ, asu Sekopɨndɨ God-anahɨ,’ mehu. 27God ana yɨfɨyeimbɨyei Godɨ yupoanɨ. Ŋga yaŋgɨrɨ nɨboadeimbɨyei God-ani. Sɨhei hohoanɨmo ana hɨhɨndɨ hohoanɨmoane,” mehu.  















Godɨndɨ weaŋgurühɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo 28  Ahɨnümbɨ

(Matyu 22:34-40; Ruk 10:25-28)

hohoanɨmo fɨfɨreandeimbɨ ai süfuane Sadyusi ai Sisas babɨdɨmbo sɨmborɨ hoafɨmemo. Ranɨyu ai hɨmborɨyuane Sisas ai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 12  146

ahamundɨ düdufe hoafɨ ra sɨmborɨ aboedɨ hoafɨmayupurɨ. Ranɨyu Sisasɨmbo düdurirühɨ yahuya, “Ahɨnümbɨ hohoanɨmo nahanɨyo amurɨ ranahambo ŋgasünde haya adükarɨ hamɨndayoa?” mehuamboyu. 29 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundohü yahuya, “Ŋgasündeandeimbɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ana ndanane: ‘Israer se wudɨpoapondɨhi hɨmborɨndei. Adükarɨ mamɨ yaŋgɨrani sɨhefɨ Godayu. 30 Se sɨhefɨ God Adükarɨ ranahambo ŋgusüfoambe muŋguambo, yifiafɨ muŋguambo, hohoanɨmo muŋguambo, ŋgɨnɨndɨ muŋguambo ranambo ŋgusüfo pandɨhorɨ.’ 31 Ranɨkɨmɨnɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmoane nda: Se sɨhafɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pandowandürɨ sɨhafɨ fimbo rawarowandɨ nou. Moai ŋgorü ahɨnümbɨ yimbu ndanahafembo ŋgasündeandeimbɨ yaŋgoro,” mehu. 32 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨreandeimbɨmayu ranai Sisasɨmbo hoafɨyundohü yahuya, “Nindou Yamundo-randeimbɨ, se hoafayafɨ ra aboedane. Anɨhondane moai ŋgorüpoanɨmbo God nüŋgu, ŋga Adükarɨ God mamɨ yaŋgɨrani anüŋgu. 33 Ranɨmboane Godɨmbo ŋgusüfoambe muŋguambo, fɨfɨrɨfe muŋguambo, ŋgɨnɨndɨ muŋguambo ranambo ŋgusüfo pefembo asu wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pefembo sɨhefɨ fimbo rawehundɨ nou randɨhumboane. Sɨhɨrɨ yimbu hohoanɨmo ra rawarɨhundɨ ana, Godɨmbo sesɨ muŋgu mandɨfe asu nɨnɨhondɨ hɨfɨkoefe mandɨfe sɨhefe ra ŋgasündeamboane,” mehu. 34 Sisas ai hoeireandane ndore fɨfɨreandeimbɨ hoafɨ sɨmborɨ hoafɨmayuamboyu ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra akɨmɨsafɨ anɨmbafɨ.” Sisas ai yare hoafɨmayua amurɨ ranai ahambo düdufe hoafɨ hoafɨmbo yɨhɨmbomemo.  











Sisas ai düdi Krais-ayu yahu düdumefiyu 35  Sisas

(Matyu 22:41-46; Ruk 20:41-44)

ai Godɨndɨ worambe nindou yamundearühɨ düdufihɨ yahuya, “Nɨmboe ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ ai Krais, nindou ra God ai ahandɨ nendambo aboedambofembo kamafoarirɨ, ranahambo Defitɨndɨ nɨmor-ani ehomoa? 36 Yifiafɨ Aboedɨ ai Defitɨmbo hohoanɨmo masagadowa hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Se wandɨ warɨhondü waranɨ nɨmandɨfɨ ŋgafɨmbo sɨhafɨ hürütümbɨ ra sɨhafɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨndɨheapurɨ-mboyahɨ,’  Buk Song 110:1 mehu 37 Defit ai Kraisɨmbo Adükarɨ yahundo-marandɨ, asu nüŋgunde ahandɨ nɨmorɨ mandü-a?” mehu.  



Sisas ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨmbo ahɨnɨ hoafɨmayupurɨ

(Matyu 23:1-36; Ruk 20:45-47)

Nindou afɨndɨ ranai yaŋgorɨmbo Sisasɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. 38 Ai yamundeandürühɨ yahuya, “Ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨmbo hɨbadɨhümbo. Aiana warɨ hoandarümbɨ hoearɨ yihuruyo hefe maketambe howanɨ nindou ai ahɨnɨyeihɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 147

Mak 12​, ​13

hɨhɨfɨ-mbɨrɨhümunɨ yahomomboanemo hohoanɨmoemo. 39 Aiana rotumbo-hünda rotu worambe asu sesesambe ra weaŋgurühɨndɨ fondɨwamɨ wagabe nɨmarɨmboanemo hohoanɨmoemo. 40 Aiana nɨmorehɨ kaisahoabedɨ ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyomondürühɨ ahei worɨ kosɨründümo asu tɨkaruhoumbo hoandarɨ hamɨndɨ dɨdɨbafɨyafu arundɨ. Ranɨmbo-hündambo anɨmbo papɨ hoafɨ yɨbobofeambe ahamumbo ana tɨŋɨrɨfo ra moaruwai hamɨnd-anɨmbo ndɨmboe,” mehu.  



Nɨmorehɨ napokoate Godɨmbo kakɨ masɨhendɨ

(Ruk 21:1-4)

41 Sisas

ai Godɨndɨ worɨmbo kakɨ hɨpɨrɨ fikɨmɨ nɨmaruane nɨmorehɨ nindowenihɨ ai hɨpɨrɨ ranambe hei kakɨ mafoarɨhindɨ. Nindou kakɨ afɨndeimbɨ ranai afɨndɨsafɨ hɨpɨrɨ ranambe hei mafoarɨhindɨ. 42 Asu nɨmorehɨ napokoate kai ranai hamburɨ kakɨ yimbu toea sepɨrɨmɨndɨ ho hɨpɨrɨ ranambe mafoareapɨrɨ. 43 Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨmbo mborai yahupurɨ gugureapurɨ haya hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ. Nɨmorehɨ kai napokoate kakɨ Godɨndɨ worɨ hɨpɨrambe masɨhendɨ ranana napo afɨndeimbɨ masɨhehindɨ ranhambo ŋgasündeamboane. 44 Nindou napo afɨndeimbɨ ranai ana ahei adükarɨ mbegorɨndürɨ, ŋga akɨdou mafoarɨhindɨ. Ŋga nɨmorehɨ kai napokoate ranai ana ahandɨ sesɨ pemɨmboyoweimbɨ-mayo ranɨyo muŋgu masɨhendɨ,” mehu.  





13

1   Sisas

Sisas ai Godɨndɨ worɨ bɨreboemboe mehu

ai Godɨndɨ worɨ hɨnɨŋgɨre tüküfiyuane ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ mamɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou Yamundo-randeimbɨ, worɨ aboedɨ safɨ asu nɨmoei adükarɨ ra hoeiro,” mehundo. 2 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Se worɨ afɨndɨ ndanahambo hoeiarowandɨ. Ŋgɨrɨ nɨmoei mamɨ amboanɨ ŋgoründɨwamɨ naŋgo, ŋga hɨfɨtɨreboai pɨndɨmboe,” mehu.  

Sisas ai tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfemboe mehu

(Matyu 24:3-14; Ruk 21:7-19)

3-4  Sisas

ai Orif hɨfɨ wafuambe nɨmarü hɨmboyuane, Godɨndɨ worɨ ai aŋgunɨ goagu mafondaro. Asu Pita, Sems, Son, Andru ai yaŋgɨrɨ masɨfomo. Ai sɨfomo Sisasɨmbo düdurüwurühɨ yahomoya, “Hoafɨyafɨmunɨ ranɨ-moatükunɨ ra nüŋgusümboanɨ tükümandɨfea? Asu nɨnɨ-moatükunɨ boatei tükündɨfemboe mbɨsefɨ fɨfɨrɨmandɨhua?” mehomondamboyu. 5 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hɨbadümbo, ŋga nindou mamɨ sɨhamumbo wosɨhoaforɨ hoafɨndapurümbui. 6 Nindou afɨndɨ ranai ŋgomo wandɨ ndürɨ dükandundühɨya, ‘Ro nindou rananahɨ nda,’ mbɨsɨmo houmbo nindou afɨndɨ wosɨhoaforɨ hoafɨndundürɨmboemo.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 13  148 7 Asu

se yifiarɨndɨmondanɨ hɨmborɨndɨmondühane, asu yifiarɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ aŋgunɨpoedɨ hɨmborɨndɨmondühane ra se yowanɨ afɨndɨ hohoanɨmondɨmboemo. Ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboesɨ, ŋga asu ranɨ-moatükunɨ tükefeyo ranahambo awi bɨdɨfɨranambo siane yahopoanɨ. 8 Hɨfɨ-hɨfɨ ranai sɨmborɨ yifiarɨndomboe. Asu adükarɨ bogorɨ nindouyafe nendɨ ranai sɨmborɨ sɨmborɨndɨmboemo. Hɨfɨ bɨdɨfɨrɨ ranɨfihɨ sesɨ ai wanɨndɨmboe asu hɨfɨhe ranai tükündɨfemboe. Muŋguambo moatükunɨ ranana nɨmorehɨ ai nɨmorɨ wakemɨndɨmbo yaho haya asübusɨ boatei asemɨndo nahuraiane tükefeyo. 9 Ranɨsɨmboanɨ anɨmbo se hɨbadümbo. Ai sɨhamumbo mbundüpundümo houmbo kansɨrɨyafe hɨmboarühɨ papɨ hoafɨndüpurɨmboemo. Asu Suda-yei rotu worambe bubundüpurɨmboemo. Wambo süŋguna ahamundɨ adükarɨ bogorɨ asu hɨfandɨrundeimbɨ ahamundɨ hɨmboahü nɨŋgomboemo. Ŋga refeambe anɨmbo Aboedɨ Hoafɨ ahamumbo wataporɨmbondüpurɨ. 10 Ŋga bɨdɨfɨranambo si ranai tüküfekoateyoambe nindou muŋguambo ranai aboedɨ hoafɨ ra hɨmborɨndei hehimbo anɨmbo. 11 Sɨhamumbo mbundüpundümo houmbo kotambe ndowapundümo ŋgomondanɨ se yowanɨ nɨnɨ hoafɨ hoafɨmandefɨ yahoefembo yɨhɨmboyopoanɨ. Moanɨ ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ anɨmbo se hoafɨmbo ra God ai horɨndeapurümbui. Asu ŋgɨrɨ se sɨhamundɨhoarɨ wataporɨmbondundɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ai-anɨmbo wataporɨmbondamboe. 12 Nindou ai ahamundɨ amoŋgo mamɨ asu akohoandambo papɨ hoafɨndüpurɨ mbundumbo hɨfokoefepurɨmbo hoafɨndɨmboemo Asu afɨndɨ ai mamɨ yahurai randeambui. Asu nɨmorɨ ai ahandɨ hondɨ afɨndambo moaruwaimbondeapɨrühɨ nindoumbo hoafɨnduanɨ hɨfkoandüpɨrɨmboemo. 13 Wambohünda muŋguambo nindou ai sɨhamumbo moaruwaimbo-ndɨhipurɨmboyei. Ŋga asu dɨdɨyei moanane sei ŋgɨnɨndɨ anɨmboei hei ana, God ai aboedambo-ndearümbui,” mehu.  











Moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ tükündɨfemboe

(Matyu 24:3-14; Ruk 21:7-19)

14  Sisas

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se hoeindundanɨ moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ sürühoeimbɨ fondɨwamɨ nɨŋgomboe. Nindou düdi ndanɨ hoafɨ nda ritimarandɨ ana, ai fɨfɨrɨmbɨreandamboane. Ranɨsɨmboanɨ nindou Sudia hɨfɨhü anɨmboei ai nɨmai fefoehi hehi hɨfɨ wafuanambo mbɨhahüsiamboane. 15 Asu nindou ai worɨwamɨnɨndɨ akusɨfoendɨ ra ai yowanɨ ahandɨ napo fufoemɨndɨmbo worɨnambo keboembui. 16 Asu nindou düdi nümbürambe anüŋgu ranai yowanɨ ahandɨ warɨhoandarɨ hoearɨ semɨndɨmbo ŋgumbui. 17 Ranɨsɨmboanɨ nɨmorehɨ warandühumbanei asu nɨmorɨ kehureimbanei aiana hɨpoanɨmboembouanei. 18 Se Godɨmbo dɨdɨbafɨndafundanɨ anɨmbo ranɨ-moatükunɨ ranai ŋgɨsɨharɨ afɨndɨ tüküfeyoambe tüküfekoatembeyowamboane. 19 Nɨmboe sapo ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo moaruwai hamɨndɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 149

Mak 13

tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboe. God ai weaŋgurühɨ muŋgu-moatükunɨ nafɨrandambe moai yahurai tɨŋɨrɨfo tüküfeyo, asu süŋgunambo amboanɨ ŋgɨrɨ yahurai moatükunɨ tükündɨfeyo. 20 Asu Adükarɨ ai tɨŋɨrɨfo ranahambo bodɨfoahüfe kɨkemɨndɨkoate mbeimbonana muŋguambo nindou ranai ŋgɨrɨ aboedamboyahindɨ. Ŋga nindou ai wandanei yahu dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨmareandürɨ aheimbo hohoanɨmondandürühɨ bodɨfoahünde kɨkɨndeambui. 21 Ranɨsɨmboanɨ nindou mamɨ ai sɨheimbo hoafɨndundürühɨya, ‘Hoeirɨhi, Krais ini nda,’ mbɨseianɨyo asu ‘Hoeirɨhi, ini goagu ra,’ mbɨseianɨ se yowanɨ anɨhondümbofepoanɨ. 22 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai ŋgomo tɨkandu houmbo anɨmboya, ‘Ro nda Krais-anahɨ,’ asu ‘Ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨya rɨhandeimb-anahɨ,’ mbɨsɨmo hou hepünɨfeimbɨ moatükunɨ randumboemo. Ai rarumbo-mbembonana God ai nindou dɨbonɨyundüreimbɨ ranaheimbo tɨkai hoafɨyomondürɨ. 23 Ranɨmboane muŋgu-moatükunɨ tükefeyo ra se hɨbadɨhümbo, ŋga muŋguambo moatükunɨ tüküfekoateyoambe ranahambo hoafayahapurɨ,” mehu.  







Süŋgunambo Nindou Hondü ai kudümbui 24  Sisas

(Matyu 24:29-31; Ruk 21:25-28)

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ranɨ-moatükunɨ ranai tükündɨfe hayambondoanɨ anɨmbo, hüfɨhamɨndɨ ai nɨmbɨraŋɨ ndamɨndɨmboe asu amoamo ai ŋgɨrɨ sindu. 25 Mupui ai sünambeahɨndɨ fɨrɨbadeboai pütapɨndowohü asu muŋguambo sünambeahɨndɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ ranai fɨfɨmɨndɨmboe.  Aisaia 13:10, 34:4 26 Ranɨsɨmboanɨ anɨmbo nindou ai hoeindɨhoranɨ Nindou Hondü ai mburɨŋgaiwamɨ naŋgu haya ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ŋgɨnɨndɨ kapeihɨ kudümbui. 27 Ranɨsɨmboanɨ anɨmbo ai sünambeahɨndɨ nendɨ koandɨhepuranɨ ŋgomo nindou God ai dɨbonɨyundüreimbɨ ra hɨfɨ ranahandɨ yimbuyimbu hɨmboranɨpoedɨ gugurɨnduwurümboemo. Ai hɨfɨ ranühɨ fufundündɨmo ŋgomombo sünü hɨfɨ fondeandambe ŋgomo tükündafumboemo,” mehu.  



Se süfurɨ nɨmɨndɨ ranahambo fɨfɨrɨndɨhindɨ 28  Sisas

(Matyu 24:32-35; Ruk 21:29-33)

ai asükai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se süfurɨ nɨmɨndɨ fɨfɨrɨndundɨ. Nɨmɨ ranai emündü fofoayo ana, se fɨfɨrundɨ ra ndeara hoembo akɨmɨ tüküfembo yahomboane. 29 Mamɨ yahuraiane, se hoeindundanɨ muŋguambo moatükunɨ tükefeyo ra se fɨfɨrɨndundɨ, Nindou Hondü ai ŋɨgɨrɨ amɨtata kudu, ŋga ndeara yipurɨ kɨmani anüŋgu. 30 Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ. Bɨdɨfɨrɨ nindou hɨfɨ ndanühɨ anɨboadei ranai yɨfɨkoateyeiambe anɨmbo ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboe.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 13​, ​14  150 31 Hɨfɨ

asu sünü ana awarɨndɨhoemboe, ŋga wandɨ hoafɨ ana ŋgɨrɨ awarɨndɨhoayo, ŋga wanɨ,” mehu. Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai Adükarɨ ai tüküfembo si ra fɨfɨreandɨ

(Matyu 24:36-44)

32  Sisas

ai asükai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai ranɨ-moatükunɨ tüküfemboayo si ra fɨfɨreandɨ. Sünambeahɨndɨ nendɨ amboanɨ moai fɨfɨrundɨ asu Nɨmorɨ ai-amboanɨ moai fɨfɨreandɨ, ŋga Afɨndɨ ai-yaŋgɨrani fɨfɨreamboayu. 33 Se hɨbadümbo nɨŋgomo, nɨmboe sapo ranɨ-moatükunɨ tüküfembo ra se moai fɨfɨrundɨ. 34 Ranana nindou mamɨ ai ŋgorügoanɨnɨ hombo yahu haya, ahandɨ ratüpurɨyomo rundeimbɨmbo hɨbadündɨ yahu haya ratüpurɨ yimbureapurɨ mbura nindou yipurɨ hɨfandɨra-randeimbɨmbo yipurɨ wudɨpoapondo hɨbadandɨ ehu nahuraiane. 35 Ranɨmbo-anɨmbo se hɨbadümbo nɨmandümo, nɨnɨ sɨmboanɨ worɨ aharambürü ranai tükümandɨfi, ra se moai fɨfɨrundɨ. Ai nɨmbambe tükümandɨfiyo nɨmbɨ mbusümombomandüyo, siambeahɨmandüyo ra se moai fɨfɨrundɨ. 36 Asu ai nɨmehünou tükündüfi hoeindeapuranɨ asu se apomboemo. 37 Ndanɨ hoafɨ ro sɨhamumbo hoafehapurɨ ra, muŋguambo nindoumbo kapeih-anahɨ, ŋga se hɨbadɨhümbo nɨmandei,” mehu.  









Sudayafe bogorɨ nindou ai nüŋgundɨhu Sisasɨmbo mbundɨhurɨmɨndefɨ hɨfokoamandɨhurɨ mehomo

14

1   God

(Matyu 26:1-5; Ruk 22:1-2; Son 11:45-53)

ai Israerɨmbo Aboedambo-mareandüra aboedɨ manɨmboei si (Pasofa) asu bret yisɨkoate sesɨmbo si ra tüküfembo yimbu si manɨŋgo. Ranɨyo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨ ai Sisasɨmbo kɨkɨhimündɨ hɨfokoefimbo hohoanɨmomemo. Ranɨyo ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ nɨnɨ-süŋgundɨhu Sisasɨmbo wosɨhoaforɨ hoafɨ ndɨhurɨ mbunduhu kɨkɨhɨndɨhurɨmɨndefɨ hoahu hɨfokoamandɨhurɨ,” mehomo. 2 Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ adükarɨ sihɨ ana refepoanɨ, ŋga nindou ai ŋgɨnɨndɨndeihɨ sɨhefɨ mbusümo yifiarɨ botɨndɨhimboyei,” mehomo.  

Nɨmorehɨ mamɨ ranai Sisasɨndɨ mbɨrowamɨ fɨsɨŋarümbü moatükunɨ kamareandɨ 3  Sisas

(Matyu 26:6-13; Son 12:1-8)

ai Betani ŋgoafɨhü Saimon horombo mɨmanɨho masɨmeimboyoweimbɨ ahandɨ worambe mamaru. Sisas ai nindou ranahandɨ worambe sesühɨ nɨmaruane, nɨmorehɨ mamɨ ai nɨmoei hɨpɨrambe sanda aboedɨ fɨsɨŋarümbü kakɨ afɨndɨ fihɨ semɨndeimbɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 151

Mak 14

semɨndɨ haya tükümefeyo. Ranɨyo Sisas ai sesühɨ nɨmaruane ai hɨpɨrɨ ra boborehaya sanda ra ahandɨ mbɨrowamɨ kamareando. 4 Ŋga asu nindou bɨdɨfɨrɨ mamarümo ranai ŋgɨnɨndɨyomondühɨ sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nɨmboe sanda ra yatɨkɨrɨ-yatɨkɨrɨ aranda? 5 Nindou ai sanda ra kakɨnambo mbasahümündi-mbonana 300 kakɨ hoarɨnambo anɨmbo sahümündihɨ kakɨ ra nindou napokoate-yeimbɨmbo sahundürɨ,” mehomo. Ranɨmboemo ai nɨmorehɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨmarundɨ. 6 Ŋga Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨmorehɨ ra ambe, ŋga nɨmboe se ahambo ŋgɨnɨndarunda? Ai aboedɨ moatükunɨyo wambo ramareandɨ. 7 Nindou napokoateyeimbɨ ana muŋguambo si sebabɨdɨmbo nɨmandeimboyei. Se nɨnɨ-sɨmboanɨyo aheimbo fehefendürɨmbo hohoanɨmoayei ra fandɨhehindürɨ. Ŋga ro ana ŋgɨrɨ muŋguambo si se-babɨdɨmbo nɨmboahɨ. 8 Nɨmorehɨ ndanai nɨnɨ-moatükunɨyo ai refembomayo ranɨyo ramareandɨ. Ai wandɨ fi sandanambo hundürümarandɨ ra yɨfɨndahanɨ hɨfɨkefendɨrɨmbomayo ranɨmboyo ranɨ boatei ramareandɨ. 9 Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ, muŋguambo hɨfɨ aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmbondundühɨ nɨmorehɨ ai ramareandɨ ranahambo hoafɨndɨmonda ahambo hohoanɨmondeimboyei,” mehu.  











Sudas ai Sisasɨmbo boboagorɨ nindouyomondɨ warɨhündɨhinɨmboeahɨ mehu 10  Ranɨsɨmboanɨ

(Matyu 26:14-16; Ruk 22:3-6)

Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ mamɨ Sudas Iskariot ai Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ sowana Sisasɨmbo ahamundɨ warɨhüfimbo mahu. 11 Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyomondühɨ Sudasɨmbo bɨdɨfɨrɨ kakɨ segodombo hoafɨmemo. Ranɨyo Sudas ai Sisasɨmbo ahamundɨ warɨhüfimbo nɨnüŋgumandɨhe yahuhayambo hohoanɨmomayu.  

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo sesesɨmemo 12  Bret

(Matyu 26:14-16; Ruk 22:7-14, 21-23; Son 13:21-30)

yisɨkoate sesɨmbo si ranai weaŋgurühɨ tükümefeyo. Ranɨsɨmboanɨ ra Pasofa sipsip nɨmorɨ sesɨmbohünda hɨfokoarɨhi arɨhündɨ. Asu Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai düduyafundowohü yahomoya, “Se hohoanɨmoyafanɨ ro sesesɨmbo ra sɨhambo nahü ŋgefɨ dɨdɨboado-mandɨhunda?” mehomondamboyu. 13 Asu Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ yimbu koarɨhepɨrühɨ yahuya, “Se adükarɨ ŋgoafɨnambo ŋgafanɨ. Ranühɨ nindou mamɨ hoe hɨpɨrambe ndemündü haya nafɨnɨ düdɨ tükündüfimbui. Ahambo anɨmbo se süŋgundɨnɨrɨ. 14 Se hoeindɨneranɨ nɨnɨ-worɨnamboyu afarɨfiyu ra se worɨ aharambürɨ ranahambo düdundafɨneandühɨ anɨmboya, ‘Nindou yamunde-randeimbɨ ai düdufihɨya, ‘Worɨ nahanambe Pasofa si sesɨ ra sesesɨmandefɨ?’  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 14  152

mehuamboanehɨ,’ mbɨsafanɨ. 15 Rananɨmbo adükarɨ nɨmoamondɨ worɨ nafɨrɨndümo hɨnɨŋgɨmarundɨ ra nafuindümbui. Ranühɨ anɨmbo se sesɨ ra sɨndɨndɨneandɨ,” mehu. 16 Süŋgurɨnerɨ-rɨnandeimbɨ ranai hafanɨ ŋgoafɨ ranühɨ hoeirɨneandane, muŋgu-moatükunɨ ai hoafɨmayu süŋgure meŋgoro. Ranɨyo ranühɨ sesesɨmbo sesɨ ra sɨndɨmarɨneandɨ. 17 Ndeara nɨmbɨhoafɨ-mayoamboyo Sisas ai ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ 12 ranɨbabɨdɨmbo mahomo. 18 Ai sesɨ sowasümondühɨ nɨmarɨmombo Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümbo-anahɨ hoafehapurɨ. Nindou mamɨ seambeahɨndɨ anɨmbo wambo hürütümbɨ nindou-yomondɨ warɨhündeandɨrɨmbui. Nindou ranai hapondanɨ ro-dɨbombo sesɨ asesu,” mehu. 19 Süŋgururü-rundeimbɨ ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo ŋgusüfoambe moaruwaimarapurɨ. Ranɨyo mamai mamaiyomondühɨ düdururühɨ yahomoya, “Awi rombayahɨpoanɨ?” ranɨranɨmemo. 20 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ranana seambeahɨndani. Ai bret semündü haya rodɨbo hɨpɨrambe afoarɨhoandɨ. 21 Anɨhondane Nindou Hondü ai yɨfɨmbiyuamboane. Baiborambe hoafɨyohüya, yɨfɨndümbui, meho süŋgu. Ŋga nindou düdi Nindou Hondü hürütümbɨ nindou-yomondɨ warɨharirɨ ranai hɨpoanɨmboembouani. Mamɨharɨ hondɨ ai ahambo ana wakemündɨkoate mbeyowamboyo.” mehu.  













Sisas ai ahambo süŋgururü rundeimbɨmbo wain hoe asu bret masagapurɨ

(Matyu 26:26-30; Ruk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25)

22  Sowasümondühɨ

nɨmarümombo Sisas ai bret semündü hɨfɨtɨre Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo yimbumareapurɨ. Asu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se sowandümo, ŋga nda wandɨ fi safane,” mehu. 23 Asükai wain hoe kapambe semündü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura masagapura ai muŋguambo masɨmɨndɨmo. 24 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nda wandɨ horane God hoafɨ fɨramündü masɨhendɨ ra ŋgɨnemɨndɨmbo. Wandɨ horɨ karefoendɨ ra muŋguambo nindoumbo fehefembo-hündamboane. 25 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, Ro ŋgɨrɨ asükainda wain hoe ndɨmɨndɨhɨ, ŋga moanɨ ŋga ŋgambo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe sɨmborɨ wain hoe ndɨmɨndɨmboyahɨ,” mehu. 26 Ranɨyo herü mamɨ herüyomondühɨ adükarɨ ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨru houmbo Orif hɨfɨ wafuanambo mahafomo.  







Sisas ai Pitamboya ai wambo daboadɨ hɨhɨrɨndeandɨrɨmbui mehu 27 Sisas

(Matyu 26:31-35; Ruk 22:31-34; Son 13:36-38)

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se muŋguambo sɨhamundɨ anɨhondümbofe hɨnɨŋgɨndumboemo. Nɨmboe sapo Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ro sipsip hɨfandɨrandeimbɨ nindou hɨfokoandɨhina The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 153

Mak 14

asu sipsip ai buküründahimboyei,’  Sekaraia 13:7 meho. 28 Ŋga yɨfɨhündɨ botɨndahe hehea roboakorɨ Gariri hɨfɨnambo ŋgümboyahɨ,” mehu 29 Pita ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Muŋguambo nindou ai sɨhambo anɨhondümbofe hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndumboemo. Ŋga roana ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndɨheanɨnɨ,” mehu. 30 Sisas ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro sɨhambo anɨhondümboanahɨ hoafehanɨnɨ, ndanɨ nɨmbokoanɨ kakaro ai yimbumbo hoafɨkoateayuambe anɨmbo se ŋgɨmɨmbo hoafɨndafühɨya, ro moai ahambo fɨfɨrɨhinɨ mbɨsamboyafɨ,” mehundo. 31 Ŋga Pita ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro ŋgɨrɨ moai fɨfɨrɨhinɨ mbɨsahɨ, ŋga sedɨbo yɨfɨndamboyahɨ,” mehuamboemo. Asu bɨdɨfɨrɨ süŋgururü-rundeimbɨ ai-amboanɨ mamɨ yahurai hoafɨmemo.  







Sisas ai Getsemanihɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨmayu

(Matyu 26:36-46; Ruk 22:39-46)

32  Ai

homo Getsemani seiarɨhündɨ ranühɨ tüküyafu ahambo süŋgururürundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ndühɨ nɨmandümo, ŋga ro Godɨmbo dɨdɨbafɨnda samboanahɨ,” mehupurɨ. 33 Asu ai Pita, Sems, Son ahamumbo yaŋgɨrɨ sepurɨmündü haya mahu. Ranɨyu asu Sisas ai ŋgusüfo pukɨrɨrɨhü ŋgusüfoambe moaruwai hohoanɨmomarɨrɨ. 34 Ranɨyu hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandɨ ŋgusüfoambe pukɨrandɨrühɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrayahɨ. Ŋga se ndühɨ ndondu nɨmandɨmo hɨbadündɨ,” mehu 35 Ai akɨdou sühüfi hu hɨfɨnɨ amoembü amoearümbo nafɨ yagodohü ana, tɨŋɨrɨfo ra gübüsɨmbɨfoareandɨra yahu haya dɨdɨbafɨmefiyu. 36 Ai ndare dɨdɨbafɨfihɨ yahuya, “Ape, wandɨ Ape, se yifirayafɨ ana wambo tɨŋɨrɨfoembü moatükunɨ ra raguanambo-ndowandɨ. Ŋga se yowanɨ wandɨ yifirɨ süŋgufepoanɨ, ŋga sɨhafɨ yifirɨ süŋgundowandɨ,” mehu 37 Ai hɨhɨrɨfi hu hɨmboyuwane ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranai mapomondamboyu. Ai Pitambo hoafɨyundowohü yahuya, “Saimon, se apafühɨyafɨ? Asu se awi mamɨ awa amboanɨ yaŋgɨrɨ nɨmarɨmbo ra wanɨyo?” mehu. 38 Asu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hɨbadu nɨŋgomombo dɨdɨbafɨndafundɨ, ŋga sɨhamumbo refe hoeifepurɨmbo tükündɨfeyoanɨ pɨndɨmboemo. Anɨhondane, ŋgusüfo ana refembo hohoanɨmoayosɨ, ŋga fiane nɨmborayo,” mehu. 39 Asükai Sisas ai hɨhɨrɨfi hüfo weaŋgurühɨ dɨdɨbafɨmefiyu nahurai dɨdɨbafɨmefiyu. 40 Ai asükai hɨhɨrɨfi hu hɨmboyuwanɨ ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai yapombo hɨmbomarapura mapomo. Ranɨyo yaŋgɨrɨmareapura, asu moai nɨnɨ-hoafɨ ahambo hoafɨmbo fɨfɨrundɨ. 41 Sisas ai asükai ŋgɨmɨ noufimbɨ hɨhɨrɨfi sünɨ hɨmboyuwane ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai apusɨmemo. Ranɨyo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se fiharu apomomboemo? Ndearambo ranɨ-moatükunɨ ranai tüküfehü Nindou Hondümbo moaruwai hohoanɨmoyomondeimbɨ-yomondɨ warɨhü-rüwurɨmboanemo. 42 Hoeiru, nindou-yomondɨ warɨhüfendɨrɨmbo nindou-mayu ranai tüküfimboani. Ŋga botɨyafu houmbo ŋgefo,” mehu.  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 14  154 Sisasɨmbo mbumaründümo

(Matyu 26:47-56; Ruk 22:47-53; Son 18:3-12)

43  Sisas

ai wataporɨmborandühɨ nüŋguane Sudas süŋgururü-rundeimbɨ 12 ambeahɨndɨ mamɨ ai tükümefiyu. Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ nindouyomo asu Suda-yafe bogorɨ nindouyomo ranai nindou afɨndɨ safɨ ranahamumbo koamarɨhoupura pisao yihɨmɨndɨ asu nɨmɨharɨ fufuründümo houmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ babɨdɨmbo mahomo. 44 Nindou sapo Sisasɨmbo nindouyomond warɨhüfimbomayu ranai nindou afɨndɨ ranahamumbo dɨbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ro wakɨkɨhɨndɨhünanɨ anɨmbo aiani, ŋga se ahambo mbundürɨndɨmo houmbo ndondu hɨbadürɨ ŋgomo,” mehupurɨ. 45 Ranɨyo Sudas ai nɨmehünou hu Sisasɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, “Yamundorandeimbɨ,” yahuhü wakɨkɨhɨmarürɨ. 46 Ranɨyo nindou ranai Sisasɨmbo warɨyomo homo mbumaründümo. 47 Nindou akɨmɨ burɨmemo ranambeahɨndɨ mamɨ ranai ahandɨ pisao hüramündɨ haya Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyu randeimbɨmbo harɨmeindo. Ranɨyo ahandɨ ŋgorü hɨmbo hoearɨ mafoafoareando. 48 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se pisao asu nɨmɨharɨ fufuründümo houmbo wambo kɨkɨhemɨndɨrɨmbo masɨfomo ra hümbuhünümbɨ nindoumbo kɨkɨhimɨndɨmbo nahuraianemo. 49 Ro si mamamɨ-rɨhandühɨ sebabɨdɨmbo nɨmarɨmbo Godɨndɨ worambe nindou yamundɨhearü marɨhandɨ ra asu se moai wambo kɨkɨhɨründümondɨrɨ. Ŋga Baiborambe hoafɨmayo ra anɨhondü tükümbɨfeyoamboane,” mehu. 50 Ranɨyo ahambo süŋgururürundeimbɨ ranai hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo pomefoundɨ. 51-52 Nindou hoarɨfɨ mamɨ ai kɨfohɨ hoearɨ yaŋgɨrɨ güde haya Sisasɨmbo süŋgumarürɨ hüfu. Asu ahambo kɨkɨhɨrundümondane hoearɨ yaŋgɨrɨ kɨkɨhɨmaründümonda safɨ yaŋgɨrɨ mafifoendɨ.  















Sisasɨmbo kansɨrɨ yomondɨ hɨmboahü papɨ hoafɨmarɨhorɨ

(Matyu 26:57-68; Ruk 22:54-55; Son 18:13-14, 19-24)

53  Sisasɨmbo

mburündümo mburumbo Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ hondündɨ worambe, Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ, bogorɨ nindou asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ gugureafu nɨmarɨmondanɨ sowaründümo mahomo. 54 Sowaründümo mahomondamboyo Pita ai akɨdou aŋgunɨsafɨ süŋgumarapurɨ hu. Ai hu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ-yomondɨ bogorɨ hondündɨ worambe kefuai prisman babɨdɨmbo haihü mamarɨmo. 55 Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu muŋguambo kansɨr ai nɨnɨ-moaruwai moatükunɨrandɨ Sisas ai ramareandɨ ra fɨfɨrɨfembo-hünda kokomarundɨ. Ahambo hɨfokoefimbohünda ahandɨ moaruwai hohoanɨmo fɨfɨrɨfembo-hünda kokomarundɨ, ŋga ai moai nɨnɨ-akɨdou amboanɨ moaruwai rareanda fɨfɨrundɨ. 56 Nindou  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 155

Mak 14

afɨndɨ ahambo tɨkarɨhorɨ hehi papɨ hoafɨmarɨhorɨ, ŋga ahei hoafɨ ra yimbusümoane. 57-58 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo papɨ hoafɨmbo yahomo houmbo nɨŋgomombo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ro hɨmborɨyefanɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Godɨndɨ worɨ nindou ahamundɨ warɨnambo worɨmbomarundɨ ra bɨrɨboadɨheamboyahɨ. Asu ro ŋgɨmɨ si yaŋgɨrɨ asükai nindou warɨna worɨmbokoateyeimbɨ worɨ ra worɨmbondɨhamboyahɨ,’ mehu,” mehomo. 59 Ŋga asu ahamundɨ hoafɨ wataporɨmbomarundɨ ranai sɨmogodühɨ hoafɨkoate mamɨkarɨ wataporɨmboru wakɨmarundɨ. 60 Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ai kansrɨyomondɨ hɨmboahü botɨfi nüŋgumbo Sisasɨmbo düdurirühɨ yahuya, “Nɨmboe papɨ hoafarunɨnɨ ranahambo sɨmborɨ hoafɨkoateayafa?” mehundo. 61 Ŋga Sisas ai ahamumbo moai nɨnɨ akɨdou amboanɨ hoafɨyupurɨ. Asükai sesɨ sɨhai-randeimbɨ ai düdurirühɨ yahuya, “Se God aboedani sei rɨhündeimbɨ ahandɨ nɨmorɨ Kraisɨ-yafɨ, wanɨyo?” mehu. 62 Asu Sisas ai hoafɨyuhɨya, “Rananahɨ. Rananɨmbo se muŋguambo hoeindɨhoranɨ Nindou Hondü ai God Ŋgɨnɨndeimbɨndɨ warɨhondü waranɨ nɨmandümbui asu sünambeahɨndɨ mburɨŋgai dɨbonde kudümbui,” mehu. 63 Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ranai ahandɨ fihɨndɨ hoearɨ hɨreandühɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ai moaruwai ramareandɨ ranahambo hoafɨndu. 64 Se hɨmborɨ-yomondanɨ ai Godɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨmayu. Se hohoanɨmoyomondanɨ sɨhɨrɨ ahambo nɨnɨ-nünüŋgumandɨhura?” mehuamboemo. Asu muŋguambo ai hoafɨyomondühɨ yahomya, “Ai moaruwai ramareandɨ ranɨmbohünda yɨfɨmbiyuwamboane,” mehomo. 65 Bɨdɨfɨrɨ ai ŋgurɨ tɨfɨyafundo asu hoearɨnambo hɨmboarɨ gabudɨfoaru mburumbo harɨmemondo. Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Hoafɨyafɨ düdi sɨhambo harɨmayu ra,” mehomo. Ranɨyo asu prisman ai sowaründümo houmbo harɨmemondo.  















Pita ai Sisasɨmbo ro moai fɨfɨrɨhinɨ mehu

66  Pita

(Matyu 26:69-75; Ruk 22:56-62; Son 18:15-18, 25-27)

ai hoafɨ yɨbobofe worɨ ginɨrɨ mbusümondühɨ nɨmaruwane Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyo randeimbɨ yihoarɨfɨ ai tükümefeyo. 67 Ai hoeirerane Pita ai haihü mamaruwa hɨmboarɨ parerɨ nɨŋgombo hoafɨyohü yahoya, “Seamboanɨ Sisas Nasaretɨhündɨ dɨbombo manɨmbafane,” mehoamboyu. 68 Asu Pita ai wanɨ yahu hoafɨyuhɨ yahuya, “Se hoafayafɨ ranana ro moai fɨfɨrɨheandɨ,” yahu haya worɨ yipurɨkɨmɨ mahu. 69 Asu ratüpurɨyo randeimbɨ ranai asükai hoeirerɨ haya nindou akɨmɨ manɨŋgomo ranahamumbo hoafɨyopurühɨ yahoya, “Nindou ndanai amboanɨ ai dɨborɨhɨndani,” meho. 70 Ŋga asükaiyu Pita ai dɨdɨmoyuhü wanɨ mehu. Akɨdou hɨhɨnɨŋgɨre mbura nindou manɨŋgomo ranai Pitambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Anɨhondü, seamboanɨ Garirihünd-anafɨ, ŋga se ai dɨborɨhɨnd 







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 14​, ​15  156

anafɨ,” mehomo. 71 Asu asükai ai dabarɨfihɨ yahuya, “Se nindou wataporɨmboarɨhorɨ ranana ro moai fɨfɨrɨhinɨ,” mehu. 72 Ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨyu hayamboyuane, nɨmehünou kakaro ai asükai hoafɨmayu. Ranɨyo Sisas ai Pitambo hoafɨyundowohüya, “Kakaro ai yimbumbo hoafɨkoateayuambe anɨmbo ŋgɨmɨmbo wamboya moai fɨfɨrɨhinɨ mbɨsamboyafɨ,” mehu ra hohoanɨmoyuhɨ asu Pita ai afɨndɨ aranɨmayu.  



15

Pairatɨmbo sowana Sisasɨmbo sowaründümo mahɨfomo

(Matyu 27:1-2, 11-14; Ruk 23:1-5; Son 18:28-38)

1   Siambe

hondü Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ, hɨfandɨrundeimbɨ nindou, ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ muŋguambo kansɨr ai hoafɨ mamamberu masɨhoundɨ. Ranɨyo asu süŋgunambo Sisasɨmbo warɨ hüputüpurundümo mburumbo Pairat sowanambo sowaründümo mahomo. 2 Asu Pairat ai Sisasɨmbo düdurirühɨ yahuya, “Se Suda-yei adükarɨ bogorɨyafɨ?” Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨya, “Se sɨhafɨhoarɨ hoafayafɨsɨ,” mehu. 3-4 Godɨmbo sɨhourundeimbɨ ai afɨndɨ papɨ hoafɨmarura asu Pairat ai asükai düdurirühɨ yahuya, “Sɨhambo afɨndɨ papɨ hoafarunɨnɨ. Asu se nɨmboe akɨdou amboanɨ sɨmborɨ hoafɨkoateayafa?” mehu. 5 Asükai Sisas ai akɨdou amboanɨ hoafɨ-koatemayua Pairat ai mahepünɨfiyu.  





Pairat ai Sisasɨmboya yɨfɨmbiyu wamboane mehu

6  Muŋgu

(Matyu 25:15-26; Ruk 23:13-25; Son 18:39–19:16)

hɨmbanɨ Pasofa sesesɨ si tüküfeyoambe Pairat ai karabusambeahɨndɨ nindou mamɨ aboedambo hɨnɨŋgɨrirɨ-marandɨ. Nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai aheihoarɨ ndürɨ dükarɨhoranane hɨnɨŋgɨrerü marandɨ. 7 Ranɨsɨmboanɨ nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Barabas ai nindou bɨdɨfɨrɨ sepurɨmündü haya gafman babɨdɨmbo yifiarɨyomo nindou hɨfokoamarunda karabusɨmarüpurɨ. 8 Nindou afɨndɨ ranai gugureandühɨyo Pairatɨmbo horombo aheimbo yaremarandɨ rasüŋgufembo düdumehindɨ. 9 Asu Pairat ai düdurerühɨ yahuya, “Se hohoanɨmoyeiyanɨ sɨheimbo sowana Suda-yei adükarɨ bogorɨ ra aboedambo koandɨhehinɨmboyo?” mehu. 10 Sapo Pairat ai ndore fɨfɨreandɨ Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ ai Sisasɨmbo ŋgusüfoambe moaruwaiyomondühɨyo ahambo sowana koamarɨhawurɨ. 11 Ŋga Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ai nindou afɨndɨ ranaheimbo hohoanɨmo botɨmarundürɨ Sisasɨmbo ana yowanɨ aboedambofipoanɨ, ŋga Barabasɨmbo anɨmbo, yahomo houmbo. 12 Asükai Pairat ai düdureandürühɨ yahuya, “Se hohoanɨmoyeiyanɨ, ro nɨnɨ-nünüŋgu mandɨhinɨ se Suda-yei adükarɨ bogorɨ sei arɨhündɨ ranahambo-a?” mehuamboyei. 13 Asu ai asükai hoafɨ karɨhehindühɨ seiya, “Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoemündü pefimboani,” masei. 14 Asu Pairat ai düdureandürühɨ yahuya, “Ŋga  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 157

Mak 15

asu nɨne-moaruwai ramareanda?” mehuamboyei. Asu ai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ seiya, “Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ tɨkoemündü pefimboani,” maseiamboyu. 15 Ranɨyo nindou afɨndɨ ranai hɨhɨfɨhɨhɨfɨmbeyeia yahu haya aheimbo sowana Barabasɨmbo koamarɨheirü. Asu amimbo hoafɨmayua Sisasɨmbo ndüfurɨ ndüfurɨrurɨ mburumbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ tɨkoemündɨ pefimbohünda ami-yomondɨ warɨhümarirɨ.  

Ami ai Sisasɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨmarurɨ

(Matyu 27:27-31; Son 19:2-3)

16  Ami

ai Sisasɨmbo sowaründümo homo Rom gafmanɨ-yomondɨ adükarɨ worɨ, Pretoriam seimarɨhündɨ, ranambe hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo ami bɨdɨfɨrambo hoafɨmemonda gugurɨmefundɨ. 17 Ranɨyomo hoearɨ yimɨndɨbadɨ-hounduwohüyo hamburɨ hoearɨ güdɨndo mburumbo tɨhoarɨ tɨhoarümbɨ wofɨnambo at nahurai nafɨru mbɨroambe kɨkɨmafoarundo. 18 Ranɨyo ai Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨya, “Suda-yafe adükarɨ bogorɨ, karɨhasɨ,” mehomo. 19 Ranɨyo ahambo nɨmɨharɨnambo mbɨrowohü harɨyomondo, ŋgurɨ tɨfɨyafundo, adükarɨmbo hohoanɨmombo rawefundɨ nou tɨkaruhou yimɨndɨhona nɨmarɨmo raraomarundɨ. 20 Ai ahambo tɨrɨfoefi hoafɨmbo muŋgua-moatükunɨ ra raru mburu asu hamburɨ hoearɨ gudɨmaründo ra yimɨndɨ-ründümondühɨ asükai ahandɨ hondü ra güdɨmarundo. Muŋgu-moatükunɨ raraoru mburu nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ tɨkoemündɨ pefimbo sowaründümo mahomo.  







Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbfihɨ tɨkoründümo pamarüwurɨ 21 Sisasɨmbo

(Matyu 27:32-44; Ruk 23:26-43; Son 19:17-27)

sowaründümo houmbo heihüyei Sairinihündɨ nindou mamɨ, ahandɨ ndürɨ Saimon, Areksander Rufus-yafandɨ afɨndɨ ai adükarɨ ŋgoafɨnambo masüfuwa hoeimarɨhorɨ. Ranɨyo ami ai sowaründümo houmbo hoafɨmemondoa Sisasɨndɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ra masemündu. 22 Ranɨyo Sisasɨmbo sowaründümo homo Gorgota sei arɨhündɨ ranɨhü tükümehindɨ. Gorgota ranahandɨ nɨmɨndɨ ra mbɨrɨhapɨrɨane. 23 Ranühɨyo ami ai Sisasɨmbo wain hoeambe hühütimbü marasen fanduyamundu mburu masabudo, ŋga ai moai sümündu. 24 Ranɨyo ami ai ahambo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimb-fihɨ parüwurɨ mburumbo ahandɨmayo hoearɨ-napo ra yimbuemɨndɨmbo yahomo hou satu piraimemo. 25 Sapo Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimb-fihɨ pamarüwurɨ ra siambeahɨ hüfɨhamɨndɨ kehurɨ süfuambeyo. 26 Ahambo papɨ hoafɨ sürü paru mburu ranai yare hoafɨyowohü yahoya, “SUDA-YAFE ADÜKARƗ BOGORƗ,” meho. 27-28 Asu Sisasɨndɨ fikɨmɨ nindou yimbu yifiarɨyafanɨ hümbuhünɨyafanɨ rɨnandeimbɨ ahafanɨmbo amboanɨ tɨkorüpɨndümo pamarupɨrɨ. Ŋgorü Sisasasɨndɨ kadüdanɨ parüwurɨ asu ŋgorü warɨhondanɨ parüwurɨ. 29 Ranɨyei  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 15  158

nindou afɨndɨ ranai ŋgasündɨhorɨ heiheirühündühɨ mbɨro hɨrɨhɨrɨhündühɨ ahambo tɨrɨfoefe hoafɨ hoafɨyeihɨ “Sapo se safɨya ‘Godɨndɨ worɨ bɨrɨfoefe hefe ŋgɨmɨ sihɨ yaŋgɨrɨ worɨmbondɨhɨ hɨnɨŋgɨndɨheamboyahɨ,’ masafɨ. 30 Hapondanɨ se sɨhafɨ fimbo farɨhoefɨ. Se nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨndɨ foarefoa hawambo kosafɨ,” masei. 31 Asükai mamɨ yahurai Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ-yomo ai-amboanɨ tɨrɨfoefe hoafɨmarurɨ. Ai ahamundɨhoarɨ raru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ai nindou amurambo aboedamboreandürɨ-marandɨ, ŋga asu moai ahandɨ fimbo aboedamboreandɨ. 32 Krais Israerɨyei adükarɨ bogorɨ ranai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ra hɨnɨŋgɨre haya mbɨkusɨfuendɨ. Rananɨmbo sɨhɨrɨ hoeindɨhurühɨ ahambo anɨhondümbo-ndɨhurɨmboane,” mehomo. Nindou yimbu Sisasɨndɨ fikɨmɨ pamarupɨrɨ ai-amboanɨ mamɨ yahurai Sisasɨmbo tɨrɨmafoarɨnerɨ.  





Sisas ai yɨfɨmayu

(Matyu 27:45-56; Ruk 23:44-49; Son 19:28-30)

33  Hüfɨnɨmbo

ranɨ hɨfɨhü nɨmbɨ ranai peyo haya ho hombo hüfɨhamɨndɨ wuwurɨyuambe tükümefeyo. 34 Hüfɨhamɨndɨ wuwurɨyuambe Sisas ai puküna heiyuhü yahuya, “Eri, eri, rema sabaktani?” mehu. Hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndahuraiane: Wandɨ God, wandɨ God, nɨmboe se wambo hɨnɨŋgɨmarowandɨrɨ. 35 Nindou bɨdɨfɨrɨ akɨmɨ manɨmboei ranai hɨmborɨyei hehi hoafɨyeihɨ seiya, “Hɨmborɨyei, ai Eraisamboani mɨŋgayu,” masei. 36 Ahei mbusümonɨndɨ nindou mamɨ ai pɨpɨyu hu poposɨ moatükunɨ nahurai semündü mbura wain hoe ranambe foare mbura nɨmɨharɨfihɨ pare hɨmondamündɨ haya masagado. Ŋga asu bodɨmondɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Awi hoeindɨhu mbundɨhumbo, Eraisa ai ahambo farɨhefimbo tükümandɨfiyu, wanɨmandɨyo?” masei. 37 Asu Sisas ai asükai puküna heiyu mbura yɨfɨmayu. 38 Refihɨyu asu Godɨndɨ worambe hoearɨ kümarundɨ ranai nɨmoamo ŋgahɨ peyo haya bure hanɨmbo gebü hɨfɨnɨ türeandühɨ yimbumbore bumareandɨ. 39 Asu ami-yomondɨ bogorɨ Sisasɨndɨ fikɨmɨ manüŋgu ranai ai yɨfɨmayu ra hoeireanda mayoa hoafɨyuhɨ yahuya, “Anɨhondane, nindou nda Godɨndɨ nɨmor-ani,” mehu. 40 Nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ ai akɨdou aŋgunɨ safɨ nɨboadei hɨmboapomayei. Ahei mbusümo ra Maria Makdarahündɨyo, Maria, Sems Sosep-yafandɨ hondɨyo asu Saromeyo. 41 Sapo Sisas ai Garirihɨ nüŋguambe nɨmorehɨ ranɨyei Sisasɨmbo süŋgurɨhorühɨ farɨhehorɨ marɨhündɨ. Asu amurɨ bɨdɨfɨrɨ nɨmorehɨ Sisas babɨdɨmbo Serusaremɨnambo mahei ai-amboanɨ ranühɨ manɨmboei.  















Sisasɨndɨ yɨfɨ nɨmoko hoŋguambe masɨhehorɨ

42-43  Sosep

(Matyu 27:57-61; Ruk 23:50-56; Son 19:38-42)

Arimateahündɨ ai kansɨrɨyu haya muŋguambo nindou ai aiana aboedani sei hehi ahɨnɨrɨhorɨ hündeimbɨyu. Ai-amboanɨ God The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 159

Mak 15​, ​16

ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo hɨmboyu-marandɨ. Sümbo moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmboane yaho yimuŋgurɨfeambe Sosep ai yɨhɨmbokoate hu Pairatɨndɨ hɨmboahü nüŋgumbo Sisasɨndɨ finɨmoko semündümbo düdumefiyu. 44 Pairat ai Sisas yɨfɨmayu hoafɨ ra hɨmborɨyu haya hepünɨmefiyu. Ranɨyo ami-yomondɨ bogorɨmbo mborai mehuamboyu mahua Sisas ai yɨfɨmbaiyu wanɨyo yahu haya düdumarirɨ. 45 Amiyomondɨ bogorɨ ranai hoafɨmayua hɨmborɨyu haya Pairat ai Sosepɨmboya yɨfɨ nɨmoko ra ndoarɨndɨfɨ, mehundo. 46 Sosep ai hu kɨfohɨ hoearɨ mamɨ pemɨyu mbura Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko foarümündɨ hoearambe parirɨ ŋgamondɨfoarirɨ mbura serümündɨ hu hoŋguambe masɨheirɨ. Hoŋgu ra nɨmoei nɨmarɨweimbɨndambo nindou hüti wowondɨmarundɨyo. Ranɨyo Sosep ai nɨmoei adükarɨ ŋgorü gügüra hu hoŋgu nafɨtambe ra güre pare hɨnɨŋgɨmareandɨ. 47 Ranɨyo Maria Makdarahündɨyo asu Maria Sosepɨndɨ hondɨyo ai Sisasɨmbo masɨhawurɨ ra nɨmbafe hɨmboapomayafe.  







16

Sisas ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu

1   Moanɨ

(Matyu 28:1-8; Ruk 24:1-12; Son 20:1-10)

ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranai muŋguyowane, Maria Makdarahündɨyo, Maria Semsɨndɨ hondɨyo asu Sarome ai Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko popoaimbo sei hehi bɨdɨfɨrɨ aboedɨ fɨsɨŋarümbü moatükunɨ pemɨmayei. 2-3 Ranɨyo Sande siambehondü nafɨmbo hüsihü ai aheihoarɨ sɨmborɨ hoafɨyeihɨ seiya, “Dɨdai sɨhefɨmbo fandɨhemunɨ hayambo hoŋgu nafɨtambehündɨ nɨmoei ra ndemündü yɨhɨrɨmandea?” masei. 4 Nɨmoei ranai afɨndɨ hamɨndɨyo, ŋga ai hei hɨmboyeiane nɨmoei ra yɨhɨrɨmarundɨ. 5 Ai hoŋgu ranambe kefoehi hei hɨmboyeiane, nindou hoarɨfɨ mamɨ hoandarɨ hoearɨ kɨfohɨ güde haya warɨhondü waranɨ mamaruwa hepünɨmehindɨ. 6 Nindou ranai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se yowanɨ hepünɨfepoanɨ. Ro fɨfɨrɨheambo-anahɨ, seana Sisas Nasaretɨhündɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimb-fihɨ pamarɨhorɨ ranahamboane kokoarɨhorɨ. Aiana asükai yaŋgɨrɨ botɨmefiyu! Aiana moai ndanühɨ yaŋguru. Ahambo masɨhehorɨ fondɨ ra hoeirɨhi. 7 Ŋga se ŋgei ahambo süŋgururü-rundeimbɨ asu Pitambo amboanɨ hoafɨndei. Sisas aiana sɨhamumbo Garirinambo horombofi haya mahu. Horombo hoafɨmayu süŋgu Garirihü anɨmbo hoeindɨwurɨmboemo,” mehu. 8 Nɨmorehɨ ranai hoŋguambeahɨndɨ tüküyahi hehi mafefoehindɨ. Ŋgusüfoambe hepünahi hɨhamɨndarɨyei hehi yɨhɨmboyeihɨwambo moai nindou mamɨmbo amboanɨ mamɨ hoafɨ amboanɨ hoafɨyei.  











Maria Makdarahündɨ ai Sisasɨmbo hoeimarerɨ 9 Sisas

(Matyu 28:9-10; Son 20:11-18)

ai Sande siambeahɨhondü botɨfi-hayamboyu Maria horombo Sisas ai moaruwai nendɨ 7 hefoareandeimbɨ ahambo-so boatei The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mak 16  160

tükümefiyu. 10-11 Nindou horombo Sisas babɨdɨmbo hoahoaŋgomo marundɨ ranai afɨndɨ hohoanɨmoyomondühɨ aranɨyomondühɨ nɨmarɨmondane, Maria ai ho hoafɨyopurühɨ yahoya, “Sisas ai yaŋgɨrɨ manüŋguwa ro hoeimarɨhinɨ,” meho. Ai hoafɨ ra hɨmborɨyomosɨ, ŋga moai anɨhondümbo-rundɨ.  

Süŋgurɨnerɨ rɨnandeimbɨ yimbu ai Sisasɨmbo nafɨnɨ hoeimarɨnerɨ

(Ruk 24:13-35)

12  Asükai

süŋgunambo ahambo süŋgurɨnerɨ-rɨnandeimbɨ ai nafɨsüŋgu hafandane, Sisas ai ŋgorüpoanɨmbo fiyu haya hu ahafanɨmbo-so tükümefiyu. 13 Asu ai hafanɨ süŋgururü-rundeimbɨ bodɨmondambo ranɨ hoafɨ ra wataporɨmbomarɨnandɨ. Ŋga ai moai ahafandɨ hoafɨ ra anɨhondümbo-rundɨ.  

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo-so tükümefiyu

(Matyu 28:16-20; Ruk 24:36-49; Son 20:19-23; Ratüpurɨ 1:6-8)

14  Bɨdɨfɨranambo

hondü ahambo süŋgururü-rundeimbɨ 11 ahamumboso sesɨ sowasümondühɨ nɨmarɨmondanɨ tükümefiyu. Ranɨyo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ŋgusüfoambe tapɨhamɨyomondühɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ai yaŋgɨrɨ botɨmefiyua hoeirɨhorɨ hehi hoafɨmayei ra anɨhondümbofekoate-memonda ŋgɨnɨndɨ hoafɨmayupurɨ. 15 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se muŋguambo hɨfɨ ra hoahoaŋgomondühɨ muŋguambo nindoumbo aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmbondundürɨ. 16 Nindou düdi ai anɨhondümbore haya hundürayu ana, God ai ahambo aboedambo-ndirümbui. Ŋga nindou düdi ai anɨhondümbofe-koateayu ana, ai Godɨndɨ nindou-yafe hoafɨ hɨmborɨyohü yɨbobofe ranambe awarɨndɨhoembui. 17 Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranahei warɨsüŋgu God ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ randeambui. Ai wandɨ ndürɨnambo moaruwai nendɨ heboadɨhi asu ranɨpoanɨmbo hoafɨnambo hoafɨndei raraondɨhümboyei. 18 Ai amoasɨrɨ warɨnambo kɨkɨhɨndɨhümündi asu nindou ai sɨmɨndei hehi yɨfɨyei rɨhündeimbɨ moatükunɨ asɨmɨndei amboanɨ ranai ŋgɨrɨ moaruwaimbondeandürɨ. Asu ai aŋgünümbɨ nindouyeiwamɨ warɨ nandɨhinda ai asükai aboedɨndeimboyei,” mehupurɨ. 19 Adükarɨ Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo wataporɨmborapurɨ mbura God ai sünambe serümündɨ hafu hɨnɨŋgɨrira ahandɨ warɨhondü waranɨ mbamarü. 20 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai muŋguambo hɨfɨ hoahoaŋgomondühɨ wataporɨmbomarundɨ. Asu Adükarɨ ai aibabɨdɨmbo nüŋgumbo ahamundɨ hoafɨ ra ŋgɨnemɨndɨmbo-hünda hepünɨfeimbɨ moatükunɨ yare-marandɨ.  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk

Aboedɨ Hoafɨ Ruk ai sürü papɨmarandɨ

1

Ruk ai Sisas tükümefiyu ranahambo Tiofirusɨmbo sürü papɨmarandɨ 1   Tiofirus,

karɨhasɨ se adükarɨ nindou-anafɨ. Nindou afɨndɨ ai nɨne-moatükunɨ God ai yɨhoefɨ mbusümo ramareandɨ ranahambo dɨboadofe sürü papɨmbo mehomo. 2 Sapo nindou dɨdemo weaŋgurühɨ hondü Sisasɨndɨ ratüpurɨ ahamundɨ hɨmboarɨnambo hoeiru mburumbo aboedɨ hoafɨ wataporɨmborümunɨ marundɨ ranahamboemo ai sürü papɨru marundɨ. 3 Ro wandɨhoarɨ muŋguambo moatükunɨ ndorɨhoeimbɨ weaŋgurühɨ tükümefeyo ra tüfoarɨhe fɨfɨrɨmarɨheandɨ. Ranɨmboane asu, Tiofirus, sɨhambo ranɨ-moatükunɨ tüküfe-tüküfe marandɨ ranahambo dɨboadofe sürü papɨmbo ro hohoanɨmoyahanɨ mayoa aboed-ane masahɨ. 4 Ro randɨheandanɨ anɨmbo asu se muŋguambo moatükunɨ sɨhambo yamundɨmarɨhunɨnɨ ra tüfoarowandühɨ fɨfɨrɨmbɨrowanda sahehea.  





Son tüküfemboayu ranahambo sünambeahɨndɨ nendɨ ai Sekaraiambo hoafɨmayundo

5  Herot

ai Sudia-yafe bogorɨmbofi nüŋguambe nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Sekaraia ai Godɨmbo sesɨ sɨheferambo nindoumbofi manüŋgu, aiana Godɨmbo sesɨ sɨhoemo-rundeimbɨ Abaisa-yomondɨ sɨrambeahɨndɨyu. Ahandɨ nɨmorehɨndɨ ndürɨ ra Erisabetɨyo ai-amboanɨ Aronɨndɨ sɨrambeahɨndɨyo. 6 Yimbu ai Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ hamɨndɨ nɨmbafembo Adükarɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyafeihɨ süŋgurɨne marɨnandɨ. 7 Erisabet ai purüsɨyo hayamboyo ranɨmbo ai Sekaraiadɨbo nɨmorɨ kefekoate nɨmbafembo boagɨrɨmayafe. 8 Mamɨ sɨmboanɨ Sekaraiandɨ sɨrɨhündɨ ratüpurɨmbo si tüküfeyoambe sesɨ sɨhefe ra Godɨndɨ hɨmboahü ramareandɨ. 9 Sapo Godɨmbo sesɨ sɨheferambo dɨbonɨmbo ranɨ hohoanɨmo süŋgumbo ahambo dɨbonɨmemondowa  







161 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 1  162

Godɨmbo sɨhefembo fondɨwamɨ fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ mandɨfembo Adükarɨndɨ worɨ ranambe kefuai mahüfu. 10 Ranɨyo fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ-mayo ranai hai tɨkɨrandühɨ horoambe nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai weindanɨ nɨmboeimbo Godɨmbo dɨdɨbafɨyeihɨ burɨmayei. 11 Ranɨyo asu refeyoambe Adükarɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ahambo-so tüküfi fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ mandɨfe fondɨ warɨhondanɨ manüŋgu. 12 Ranɨyu Sekaraia ai hoeirirɨ haya hepünɨfi yɨhɨmbo sɨsɨrɨmefiyu. 13 Ŋga asu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai hoafɨyundowohü yahuya, “Sekaraia, se yɨhɨmbondamboyafɨ! God ai sɨhafɨ dɨdɨbafɨfe hoafɨ hɨmborɨyumboani. Asu sɨhafɨ nɨmorehɨ Erisabet ai sɨhafɨ nɨmorɨ nderɨmɨndɨmboe. Rananɨmbo se ahambo ndürɨ Son kaboadɨworɨ. 14 Nɨmorɨ ranai tükündɨfiyuanɨ se afɨndɨ hamɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndamboyafɨ asu nindou amurɨ ranai-amboanɨ afɨndɨ hɨhɨfɨhɨhɨfɨndeimboyei. 15 Nindou ranai ana Adükarɨndɨ hɨmboahü ndüreimbɨ hondündümbui. Aiana yowanɨ wain asu ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ bia ra ndümündümbui. Ahambo hondɨ ai wakemɨndɨmbo yaŋgɨrɨyoambe Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahandɨ fiambe yadɨdündɨfemboe. 16 Rananɨmbo ai Israerɨhündɨ nindou afɨndɨ ranaheimbo God ahei Adükarɨ-mayu ranahambo sowana hɨhɨndeirɨ ndemündündürɨ ŋgumbui. 17 Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ, ahandɨ ndürɨ Eraisa ramefiyu nou, yahurai ŋgɨnɨndɨ ndemündü haya Adükarɨmbohünda ai boatei horombondüfi ŋgumbui. Aiana afɨndɨ mam-anemo asu nɨmor-anemo asükai mamühɨndeapura aboedɨ-aboedɨndafu, nindou Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yei-rɨhündeimbɨ aheimbo hɨhɨrɨndeiranɨ mbumundɨ hohoanɨmo süŋgundɨhi, asu anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ Adükarɨ ai kosɨmbo-mayu ranɨmbo dɨdɨboadondearümbui,” mehu. 18 Sekaraia ai sünambeahɨndɨ nendɨ-mayumbo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Asu ro nüŋgundɨhe fɨfɨrɨmandɨhe ranɨ-moatükunɨ ra anɨhondayo amboanɨ? Roana ndeara boagɨrɨyamboanahɨ asu wandɨ nɨmorehɨ amboanɨ boagɨrɨyomboane,” mehundowamboyu. 19 Sünambeahɨndɨ nendɨ ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro Gebrier-anahɨ nda. Roana Godɨndɨ ŋgusümboaranɨ-anahɨ nɨmboa arɨhandɨ. Aiyu wambo koamarɨhendɨra sɨhambo aboedɨ hoafɨ hoafɨmbo makosahɨ. 20 Se moai wandɨ hoafɨ ra anɨhondümbo-rowandɨ ranɨmbo-hünda yafadühamɨ tapɨ nɨmbafɨ ŋgafɨmbo ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboe. Nɨnɨ-sɨmboanɨyo God ai dɨbonɨmayu ranɨ-moatükunɨ ra anɨhondümbo tükündɨfemboe,” mehundo. 21 Ranɨ-moatükunɨ ranai refeyoambe nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sekaraiambo weindanɨ nɨmboeimbo hɨmboyahündowohü hohoanɨmoyeihɨya, “Ai nɨmboe Godɨndɨ worambe gedühɨ anüŋgu?” masei. 22 Ai weindanɨ tüküfi huhü aheimbo moai hoafɨ karearü, ŋga wanɨ. Ranɨyei asu ai rarɨhi hohoanɨmoyeihɨya awi Sekaraia ai nɨne awambo moatükunɨ ahandɨ hɨmboahümbo Godɨndɨ worɨ ranambe hoeire hayamboyu rawefiyu masei.  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 163

Ruk 1

Ai aheimbo nɨnɨ hoafɨ akɨdou hoafɨyokoate-yundürühɨyu asu ai moanɨ ahandɨ warɨnambo yaŋgɨrɨ sɨsamɨra wakɨmareandɨ. 23 Godɨndɨ worambe Sekaraia ai sapo nɨne-moatükunɨ refe ratüpurɨmbo-mayu ratüpurɨ ra moendɨre hayamboyu asu ai ŋgoafɨna mahu. 24 Ranɨ-moatükunɨ ranai refe hayamboyo-ane ranambe ahandɨ nɨmorehɨ Erisabet ranai warandühumbɨyo haya asu ai moai hondahüfeimbɨ amoamo ranambe worɨ hɨnɨŋgɨre ho, ŋga wanɨ. 25 Ai yare hoafɨyowohü yahoya, “Haponda ndeara bɨdɨfɨranɨ hondü Adükarɨ ai wambo hɨpoamboreandɨrɨhü ai wandɨ amoanɨŋgɨ nindou hɨmboahü meŋgoro ra raguanamboareandɨ,” meho.  





Sünambeahɨndɨ nendɨ ranai Mariamboya Sisas ndowarɨndɨmboyafɨ mehundo

26  Erisabet

ai 6 amoamombo nɨŋgoambe God ai sünambeahɨndɨ nendɨ ahandɨ ndürɨ Gebrier ranahambo Gariri hɨfambe ŋgoafɨ ahandɨ ndürɨ Nasaret ranɨnambo koamarɨherü. 27 Ai mahu ra nɨmorehɨ sapo nindowenihɨ ahandɨ ndürɨ Sosepɨmbo momo kümarɨhindɨ ranahambo hoafɨ semündü hayamboyu. Sosep ranai ana adükarɨ bogorɨ Defitɨndɨ amoao-yomondɨ sɨrambeahɨndɨyu. Ŋga asu nɨmorehɨ-mayo ranahandɨ ndürɨ ana Mariayo. 28 Sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai nɨmorehɨ ranahambo-so tüküfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Karɨhasɨ. Adükarɨ ai se-dɨbo nüŋgumbo sɨhambo aboedɨ-aboedɨmareanɨnɨ,” mehundo. 29 Ranɨyo asu Maria ai sünambeahɨndɨ nendandɨ-mayo hoafɨ ra hɨmborɨyo haya asu ai afɨndɨ hohoanɨmoyowohü nɨne-moatükunɨ hoafɨ yahurai ra yahohaya hoafɨmayo. 30 Sünambeahɨndɨ nendɨmayu ranai ahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Maria, se ranɨmbo yɨhɨmbondamboyafɨ, ŋga God ai sɨhambo ŋgusüfoambe aboedɨ fufurɨfoareanɨnɨmboani. 31 Ŋga rananɨmbo se warandühumbündafɨ hawa nindowenihɨ nɨmorɨ ndowarɨndɨfɨ mbunda asu se ahandɨ ndürɨ Sisas kaboadɨworɨ. 32 Aiana adükarɨ hondünduanɨ ahambo moanɨ Nɨmoamo Hamɨndɨ Hondündɨ nɨmorani mbɨseimboyei. Rananɨmbo asu Adükarɨ God ranai ahambo bogorɨmbondirɨmbui sapo ahandɨ amoao Defit ramefiyu süŋgu. 33 Rananɨmbo ai koadürümbo-koadürümbo Sekopɨndɨ ahuirɨ mamɨyei bogorɨmbondɨfi nüŋguhü, ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranai ŋgɨrɨ moendɨndo,” mehundo. 34 Maria ai sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranahambo hoafɨyondowohü yahoya, “I, ranɨ-moatükunɨ ra nüŋgunde yahurai tükümandɨfea? Asu roana nindowenihɨkoate-anahɨsɨ!” mehondowamboyu. 35 Asu sɨmborɨ ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Yifiafɨ Aboedɨ ranai sɨhafɨ fiambe tükündɨfenɨnɨhü anɨmbo asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai sɨhambo gabudɨboadeanɨnɨmboe. Ranɨmbo-hündambo anɨmbo asu sürühoeimbɨ nɨmorɨ ranahambo Godɨndɨ Nɨmor-ani mbɨseimboyei. 36 Awi se  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 1  164

hɨmborɨyafɨ, sɨhafɨ mbu Erisabet amboanɨ ŋgɨrɨ nɨmorɨ wakɨndamɨndo masei boagɨrɨmayoa, ŋga haponda warandühumbüyo haya 6 amoamo homboane. 37 Ŋgɨrɨ God ai nɨnɨ-moatükunɨ refekoate-ndu,” mehu. 38 Asu Maria ai sɨmborɨ hoafɨyowohü yahoya, “Ro Adükarɨndɨ ratüpurɨya-rɨhandeimb-anahɨ, ŋga se hoafɨmayafɨ süŋgu ai moanɨ rambɨreandamboane,” mehondowamboyu asu sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ndamefiyu.  



Maria ai Erisabetɨmbo ndüfosimbo maho

39 Ranɨ-sɨmboanɨ

Maria ai botɨfe naporamɨndɨ haya nɨmai ŋgoafɨ mamɨ Sudia hɨfɨ wafuambe anaŋgo ranɨnambo mahafo. 40 Ranɨyo asu ai Sekaraiandɨ worambe ho haya farɨfe hafo Erisabetɨmbo hɨhɨfɨmarandɨ. 41-42 Erisabet ai Maria hɨhɨfɨmarandɨ ra hɨmborɨyo-ambe asu mare ranambe nɨmorɨ ai ahandɨ furambe saŋgurɨmbo botɨfi piyu marandɨ. Ranɨyo asu Erisabetɨndɨ fiambe Yifiafɨ Aboedɨ ranai tüküfeyowohüyo, ai puküna hoafɨ karɨhoehü hoafɨyowohü yahoya, “God ai sɨhambo aboedɨaboedɨmareanɨnɨ muŋguambo nɨmorehɨmbo refendürɨkoate-mayu nou. God ai nɨmorɨ ranahambo amboanɨ aboedɨ-aboedɨrirɨmboani! 43 Awi adükarɨ moatükunɨ wambo tükümefeyondɨrɨ. Ŋga wandɨ Adükarɨndɨ hondɨ ai wambo hoeifendɨrɨmbo tükümefeyo. 44 Awi se hɨmborɨyafɨ, asu ro sɨhafɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ ra kefoendühɨ hɨmborɨhamɨndɨhühɨyahɨ asu nɨmorɨ wandɨ furambe asaŋguru ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhü hohorɨpɨhohorɨpɨmayu. 45 Adükarɨndɨ hoafɨ ra se anɨhondümbo-ndowandühɨ ana, asu se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndafɨ sapo ranɨ-moatükunɨ ranai anɨhondü sɨhambo tükündɨfenɨnɨmboe,” mehondo.  









46  Maria

Maria ai Godɨmbo herüna kakɨsaomarɨrɨ

ai yahoya, “Ro wandɨ ŋgusüfoambe ra Adükarɨmbo adükar-ani sa hohoanɨmoayahɨ. 47 Asu wandɨ hohoanɨmoambe ranai Godɨmboya wandɨ Aboedambo-reandɨrɨ-randeimbani yaho hɨhɨfɨ-hɨhɨfayo. 48-49 Ro ahandɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨya hehea moanɨndɨ nɨmorehɨyahɨ, ŋga asu ai wambo hohoanɨmoyuhü ndondomareandɨrɨ. Hapondanambe peyo haya süŋgunambo gogu aho ranambe amboanɨ nindou ai wambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfümb-anafɨ mbɨseimboyei, nɨmboe sapo Adükarɨ Hamɨndɨ God ai wambo adükarɨ moatükunɨ ramareandɨ ranɨmbo-hünda. Ahandɨ ndürɨ ra moanɨ sürühoeimbane. 50 Ŋga asu ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranana nindou dɨdɨyei ahambo ahɨnarɨhorɨ ranaheimbo-so boagɨrɨ tühünɨmbo rande yagodɨmboe. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 165



Ruk 1

51 Ai

ahandɨ warɨ ŋgɨnɨndɨ ranambo adükarɨ ratüpurɨ ratüpurɨmayu. Ai nindou afɨndɨ-afɨndɨyeimbɨ ranaheimbo ahei hohoanɨmo nɨne moaruwai amarondürɨ ranɨ kameihɨ bukürümafoareandürɨ. 52 Ai bogorɨ nindou-memo ahamundɨ nɨmarɨfondɨ wamɨnɨndɨ hɨfɨnɨ hemoafoareapurɨ. Ranɨyo asu nindou ndürɨkoate-memo ranahamumbo nɨmoamo sepurɨmündü botɨmareapurɨ. 53 God ai nindou wembomboyeimbɨ ranaheimbo aboedɨ moatükunɨ yimbureandürɨ asu nindou napombü-mayei ranaheimbo nɨnɨ akɨdou-amboanɨ warambefendürɨkoate koamarɨhendürɨ. 54 Ai ahandɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ Israer ranaheimbo mafarɨhendürɨ ra sapo horombo hoafɨyu masɨhendɨ ranɨ süŋgumboyu hɨpoambomareandürɨ. 55 Ai Abraham asu ahandɨ ahuirɨ mamɨ ranaheimbo hoafɨyondürɨmbo koadürümbo-koadürümbo ra hohoanɨmoyu masɨhendɨ ranɨ süŋgumboyu ramareandɨ,” meho. 56 Maria ai ŋgɨmɨ amoamo Erisabetɨ-dɨbo nɨŋgo hɨmboyo asu ai ŋgoafɨna asükaiyo hɨhɨrɨfe maho.  

Erisabet Sonɨmbo maserɨmɨndo

57 Erisabet

ai ahandɨ nɨmorɨ semɨndɨmbo si tükümefeyondowamboyo asu ranɨ-sɨmboanɨ ai nindowenihɨ nɨmorɨ maserɨmɨndo. 58 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai-babɨdɨmbo worɨ yimburɨhindeimbɨ ranɨyei asu ahandɨ wahorɨ mamɨyomo muŋguambo Adükarɨ ai nɨne aboedɨ ranɨ-poanɨmbo moatükunɨ ahambo ramareandɨ ra hɨmborɨyeihehi ai Erisabetɨmbo ŋgusüfoambe hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmehündo. 59 Nɨmorɨ ranai mamɨ wikɨyu hayamboyuwane, asu ai ahandɨ fihoearɨ kefetɨrɨhefe mburɨmbo afɨndandɨ ndürɨ süŋgu Sekaraiambofi kafoefimboani sei hehi mahei. 60 Ŋga asu ahandɨ hondɨ ai hoafɨyowohü yahoya, “Yowanɨ! Ahandɨ ndürɨ ana Son anɨmbombiyu-wamboane,” mehondürɨ. 61 Ranɨyei asu ai ahambo hoafɨyeihɨ seiya, “Asu seana sɨhafɨ sɨrambe moai yahurai ndürɨ ana yaŋgoro,” masahündo. 62 Ranɨyei asu ai ahandɨ afɨndambo warɨnambo yaŋgɨrɨ hoafɨyeihɨ ndürɨ nɨnɨ nɨmorɨ ranahambo kamaboadɨhorɨ masahündo. 63 Sekaraia ai sürü papɨmbo moatükunɨfihɨ ndürɨ pareandühɨ yahuya, “Ahandɨ ndürɨ ana Son-ani,” mehuamboyei. Asu moanɨ nɨmboe yahurai muŋguambo ai hepünɨmehindɨ. 64 Refeyowohüyo asu moanɨ ranambe hamɨndɨ Sekaraia ai asükaiyu hoafɨ ra wataporɨmbo-randühɨya Godɨmbo aboed-ani yahu hoafɨmayu. 65 Ranɨyo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 1  166

asu nindou ŋgoafɨ akɨmɨ amarei ranai yɨhɨmbo sɨsɨreandürühɨyo, asu ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ranɨ hoafɨ ranai Sudia hɨfɨ wafuambe ŋgoafɨ anaŋgo ranɨ-amboanɨ ho-ho marandɨ. 66 Muŋguambo nindou ai ranɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyei hehi hohoanɨmo kɨkɨrɨhündühɨ düduyahindühɨ seiya, “Nɨmorɨ ra nɨnɨ moatükunɨ nahurai nɨmorɨ tükümandɨfia?” masei. Ai rarɨhi fɨfɨrɨhindɨ Adükarɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai ai-dɨbo anɨŋgo ho.  

67 Sonɨndɨ

Sekaraia ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmayu

afɨndɨ Sekaraiandɨ fiambe Yifiafɨ Aboedɨ ranai farɨfehüyo asu ai Godɨndɨ hoafɨ ra yare hoafɨyuhɨ yahuya, 68 “Awi sɨhɨrɨ Israerɨ-yafe God Adükarɨ ranahambo aboed-ani mbɨsefomboane. Ai ahandɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo farɨhefendürühɨ aheimbo aboedambofe-ndürɨmbohünda makusu-ani. 69 Ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ amoao Defitɨndɨ sɨrambeahɨndɨyu ai sapo nindou ŋgɨnɨndɨ sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmbo-mayu ranahambo dɨbonɨmayundo. 70 Ai ahandɨ sürühoeimbɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ süŋgu horombo hoafɨyu masɨhendɨ hoafɨ ra süŋgumareandɨ. 71 Ranɨ hoafɨ ra yahurai yare hoafɨyuhɨ yahuya ai nindou sɨhefɨmbo hürütümb-anei. Asu yɨboarukoarɨhimun-anei ranahei ŋgɨnɨndɨ warambeahɨndɨ aboeda hündɨhemunümbui yahu hoafɨyu masɨhendɨ. 72 Ai sɨhefɨ amoao mamɨmbo hɨpoambondeandürümbui. Asu ahandɨ hoafɨ hoafɨyu fɨramündü masɨhendɨ ranahambo hohoanɨmondümbui. 73 Sɨhefɨ amoao Abrahamɨmbo ai dabarɨfihɨ hoafɨyu masɨhendɨ. 74 Ai sɨhefɨ hürütümbɨyei warambeahɨndɨ aboedambo hürühefemunühɨ, asu ai sɨhefɨmbo ahandɨ ratüpurɨ yɨhɨmbo sɨsɨrɨfekoate ratüpurɨmbo ra süŋgurɨhi yahombo hoafɨyu masɨhendɨ. 75 Asu rananɨmbo sɨhɨrɨ yaŋgɨrɨ nɨmboefambe amboanɨ, sɨhɨrɨ moanɨ sürühehundeimbɨndefɨ mbundɨhu, aboedɨ mbumundɨ hamɨndɨ ahandɨ hɨmboahü muŋguambo si aho ra nɨmboefomboane. 76-77 Haponda, wandɨ nɨmorɨ, sɨhambo ana Nɨmoamo Hamɨndɨ Hondündɨ hoafɨ hoafɨyafɨ-randeimb-anafɨ mbɨseimboyei. Seana Adükarɨmbohünda horombondafo ŋgafühɨ ahambohünda nafɨ dɨdɨboadondowandühɨ ahandɨ nendɨ ranaheimbo ahei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi yahohü The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 167

Ruk 1​, ​2

moaruwai hohoanɨmo-ambeahɨndɨ aboedambofe-ndürɨmboani yahombohünda. 78 God ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmonambo sɨmborɨ si nahurai koaboadeanda kodɨmboe. 79 Rananɨmbo nindou yɨfɨmbo yɨhɨmboyeihɨ nɨmbɨ nɨmaroanɨ anɨmboei aheimbo si boakɨboadeandürɨmboe. Asu rananɨmbo sɨhefɨmbo aboedɨ nɨmarɨmbo nafɨ nafuindamuna ŋgemboyefɨ,” Sekaraia ra mehu. 80 Süŋgunambo Son ai adükarɨyuhümbo asu Yifiafɨ Aboedɨ ranaiamboanɨ ahandɨ fiambe ŋgɨnɨndɨ tükümefeyo. Ai hu nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ nüŋgu humbo Israer so boatei weindahɨ tükümefiyu.  

2

Maria Sisasɨmbo maserɨmɨndo

(Matyu 1:18-25)

1   Ranɨ-sɨmboanɨ

Romɨ-yafe adükarɨ bogorɨ Sisar Ogastas ai muŋguambo nindou ranɨhündambo ai ndürɨ semɨndɨmbo hoafɨ ra hoafɨyu masɨhendɨ. 2 Kwirinius ai Siria-yafe bogorɨmbofi nüŋguambeyo muŋguambo nindou ranaheimbo ndürɨ semɨndɨmbo ra boatei tükümefeyo. 3 Ranɨyei asu muŋguambo nindou ranai mamamɨ ahandɨhoarɨ ahandɨ ndürɨ semɨndɨmbohünda ahandɨ ŋgoafɨ hondü ranɨnambo hei marɨhündɨ. 4 Ranɨyu asu Sosep ai-amboanɨ Gariri hɨfambe Nasaret ŋgoafɨhündɨ botɨfi haya adükarɨ bogorɨ Defitɨmbo sahorɨmɨndeimbɨ ŋgoafɨ Betrehem Sudia hɨfambe anaŋgo ranɨnambo mahu. Sapo ai Defitɨndɨ sɨrambeahɨndani. 5 Ranɨyo asu Maria ranahambo Sosepɨmbo semündümbo momo kümarɨhindɨ ranɨ-dɨbo ndürɨ semɨndɨmbo mahu. Ranɨyo asu Maria ranai warandühumbɨyo. 6 Ranɨyo asu ai Betrehem ŋgoafɨhü nɨmbafeambe Maria ai ahandɨ nɨmorɨ wakemɨndɨmbo si ranai ndeara bɨdɨfɨranɨ tükümefeyo. 7 Ai ahandɨ amoŋgo nɨmorɨ ra wakɨrɨmɨndɨ haya nɨmorɨyafe hoearɨnambo hɨmonderɨ mbura burmakauyei sesɨ hɨpɨrambe mafoarerɨ. Sapo nindou aporambo worɨ ranai nindou fondɨ muŋgu sɨmoŋgorɨmayeiambo wambo.  











Sünambeahɨndɨ nendɨ ai sipsip hɨfandɨru-rundeimbɨmbo Sisas tükümefiyu hoafɨ sowandümo mahomo

8  Ranɨ

hɨfɨhü sipsip hɨfandɨru-rundeimbɨ ai ahamundɨ sipsip fufurundümo homo moanambühɨ hɨfandɨrundürühɨ mamɨ nɨmbɨmemo. 9 Adükarɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ahamumbo-so tüküfihüyu asu Adükarɨndɨ hɨmboamupui-randeimbɨ si ranai ahamumbo boakɨmafoareapurɨ. Ranɨyomo asu ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 2  168

yɨhɨmbo sɨsɨrɨmefundɨ. 10 Ŋga asu sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ranahambo yɨhɨmbondɨmboemo. Ro ndanɨmboahɨ nda sɨhamumbo aboedɨ hoafɨ sahamɨndɨmboanahɨ. Ranɨmoatükunɨ hoafɨ rananɨmbo adükarɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ndemɨndɨ muŋguambo nindou ranaheimbo tükündɨfemboe. 11 Ndanɨ-sɨmboanɨ Defitɨndɨ ŋgoafɨ Betrehem ranɨhü nindou sapo sɨheimbo aboedambofe-ndürɨmbo-mayu ranahambo hondɨ ai wakɨmarɨmɨndo. Ai nindou God dɨbonɨmeindo Krais Adükarɨ ranani. 12 Ŋga asu rananɨmbo se ahambo anɨhondümbo randu yahurai fɨfɨrɨndüwurɨ. Se hoeindüwuranɨ nɨmorɨ ranai hoearɨnambo hɨmondɨhefimbɨ burmakau-yei sesɨ hɨpɨrambe foerümbui,” mehupurɨ. 13 Ranɨyo asu hoafɨ nɨŋgoambe sünambeahɨndɨ ami-yomondɨ nendɨ ranai tüküyafu sapo sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü-mayu ranɨ-babɨdɨmbo nɨŋgomombo Godɨmbo aboed-ani yahomo hoafɨyomondühɨ yahomoya, 14 “God nɨmoamo hamɨndɨ hondü anüŋgu ranahambo aboed-ani mbɨseiamboane. Nɨmorehɨ nindowenihɨ hɨfɨ ndanɨhü anɨmboei ranaheimbo ŋgusüfo afurɨfimbɨ hohoanɨmo segodürɨmboane. God ai aheimbo ŋgusüfo pareandürühɨ siyaofindürühani,” mehomo.  







Sipsip hɨfandɨru-rundeimbɨ nindou ranai homo Sisasɨmbo hoeimarüwurɨ

15  Sünambeahɨndɨ

nendɨ ranai ahamumbo sowahɨndɨ botɨyafu sünambe hafomondane, sipsip hɨfandɨru-rundeimbɨ nindou-memo ranai ahamundɨhoarɨ bogo hoafɨ fɨründümondühɨ yahomoya, “Awi sɨhɨrɨ Betrehem ŋgoafɨnambo ŋgefɨ sapo ranɨ-moatükunɨ tükümefeyo ra hoeindɨhu Adükarɨ ai hoafɨmemunɨ süŋgu,” mehomo. 16 Ranɨyomo asu ai nɨmai ranɨnambo homo Maria Sosepɨmbo-so tüküyafu mburu nɨmorɨ burmakauyei sesɨ hɨpɨrambe mafoeru ra hoeimarüwurɨ. 17 Sipsip hɨfandɨru-rundeimbɨ nindou-memo ranai ahafembo hoeirupɨrɨ mburu asu ai nɨne-hoafɨ nɨmorɨ ranahambo sünambeahɨndɨ nendɨ ai hoafɨmemo hoafɨ ra hoafɨmemopɨrɨ. 18 Muŋguambo nindou ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi hepünahi afɨndɨ hohoanɨmomayei. 19 Ŋga asu Maria ai ranɨ hoafɨ muŋgu ra ŋgusüfoambe hohoanɨmoyo marandɨ. 20 Ranɨyomo asu sipsip hɨfandɨru-rundeimbɨ nindou ranai hɨhɨrɨyafu homondühɨ Godɨmbo adükar-ani asu ndürɨmb-ani yahomo houmbo mahomo. Ai sapo ahamumbo sünambeahɨndɨ nendɨ hoafɨmemopurɨ ranɨ süŋgumbo ranɨmoatükunɨ ranahambo hɨmborɨyomo hoeiru houmbo wambo.  









21 7

Sisasɨmbo ndürɨ kamafoarɨhorɨ

Si ranai hoane ranɨ wagabe nɨmorɨ ranahambo hoearɨ kefetɨrɨhefihɨ ndürɨ Sisas kafoefimbo si ranai tükümefeyo. Sisas ra horombo hondandɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 169

Ruk 2

furambe saŋgorɨkoate-yuambe ranɨ-sɨmboanɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ai kamafoarir-ane. Simion Ana ai Sisasɨmbo Godɨndɨ worambe hoeimarɨnerɨ

22  Mosesɨndɨ

ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranai hoafɨmayo süŋgu Maria Sosep ai aboedɨ tüküfe nɨmarɨmbomefe ranɨ si ai tükümefeyopɨrɨ. Ranɨ-yafe asu ai nɨmorɨ ra sowarɨndɨfe hena Adükarɨndɨ hɨmboahü hɨnɨŋgɨfimbo Serusarem ŋgoafɨna mahafe. 23 Sapo ranɨ-moatükunɨ refembo-mayo ra Adükarɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmoambe yahurai sürü pare yaŋgorowohü yahoya, ‘Muŋguambo nindowenihɨ nɨmorɨ furɨ sɨmborɨhündɨ ranana Godɨndɨfihɨ yaŋgɨrɨ paiarɨmboane,’ meho. 24 Asu ai hafe yimbu wupufombefeyo asu dɨbɨ weimbefeyo ranamboanɨ Godɨmbohünda hɨfokoarɨne masɨheneandɨ sapo Adükarɨndɨ ahɨnümbɨ rameho süŋgumbo. 25 Ranɨ-sɨmboanɨ nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Simion ranai Serusarem ŋgoafɨ ranɨhü manüŋgu. Nindou ranai ana ai aboedɨ hamɨndɨyu haya Godɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo parireimbɨ nindouyuhü Israer nindou ranai aboedambo-mbeahindɨ yahu haya hɨmboyumbüyu manüŋgu. Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahandɨ fiambe nɨmaroweimbɨyu. 26 Ranɨyo asu Yifiafɨ Aboedɨ ai Simionɨmbo hoafɨ weindahɨreandowohü yahoya, “Ŋgɨrɨ se nɨmai yɨfɨndafɨ, ŋga se nɨmbafɨ-nɨmbafɨmbo Adükarɨ ai Nindou koamarɨheirɨ ra hoeindɨworɨ hawambo anɨmbo ndamboyafɨ,” meho süŋgu. 27 Yifiafɨ Aboedɨ ai Simionɨmbo hohoanɨmo botɨmareramboyu asu ai Godɨndɨ worɨna mahüfu. Sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranɨsüŋgumbo ahambo refimboyafe hondafɨndɨ ai nɨmorɨ Sisas ranahambo sowarɨndɨfe Godɨndɨ worɨ ranambe mahüfe. 28 Ranɨyo asu Simion ai nɨmorɨ ranahambo ahandɨ warambe wakɨrümündɨ Godɨmbo hɨhɨfɨrürühɨ hoafɨyuhɨ yahundoya, 29 “Adükarɨ sapo horombo wambo se hoafɨmayafɨ ra-süŋgumbo sɨhafɨ ratüpurɨya rɨhandeimbɨ nindou nda moanɨ rando hɨnɨŋgɨndowandɨra ro ŋgusüfo afurɨndɨhe kündɨhe hehea yɨfɨndamboane. 30 Ro wandɨ hɨmboarɨnambo se yɨhoefombo aboedambofemunɨmboayafɨ ra hoeirɨheamboanahɨ. 31 Ranɨ-moatükunɨ ra se sɨhafɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ranahei hɨmboahü dɨdɨboadorandɨfɨ masɨhoefane. 32 Ranɨ-moatükunɨ ranana weindahɨfembo si-ane, ŋga sɨhafɨ hohoanɨmo süŋgu ranɨ-moatükunɨ ranai anɨmbo Suda-yafe ndɨfo mayei ranaheimbo si dagadürɨmboe. Asu nɨmorehɨ nindowenihɨ sɨhafɨ Israerɨhündɨ-mayei ranaheimbo ndürɨ adükarümbɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra tükündɨfendürɨmboe,” mehu.  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 2  170 33  Ranɨ-yafe

asu nɨmorɨndɨ hondafɨndɨ ranai nɨne-moatükunɨ hoafɨ Simion ai wataporɨmbo-marandɨ ranɨmbo hɨmborɨyafe hena hepünɨmefɨneandɨ. 34-35 Ranɨyu asu Simion ai aheimbo aboedɨaboedɨreandürühɨ Maria nɨmorɨndɨ hondɨ-mayo ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Nɨmorɨ ndanana God ai ahandɨhoarɨ dɨbonɨmayuani Israerɨhündɨ bɨdɨfɨrɨ ahambo anɨhondümbofekoateayei ranai moaruwaimbo-ndahimboyei asu anɨhondümbo-arɨhorɨ ai aboedambondahimboyei. Ai Godɨndɨ yifirɨ nafuindümbui asu nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-ndeihɨ, asu ahei nɨne hohoanɨmo dɨbo ahei ŋgusüfoambe mamarondürɨ ra weindahɨndɨhimboyei. Rananɨmbo asu sɨhambo-amboa afɨndɨ hohoanɨmo ranai pisao nahurai sɨhambo ŋgusüfo ra nandeamboe,” mehu. 36-37 Ranɨhü nɨmorehɨ kai mamɨ ahandɨ ndürɨ Ana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyo-randeimbɨyo manɨŋgo. Ai Fanuerɨndɨ nɨmorɨyo haya asu Asandɨ sɨrambeahɨndɨ-mayo. Nɨmorehɨ ranai 7 hɨmbanɨyo nindowenihühɨmefeyo ŋga asu haponda 84 hɨmbanɨmbo boagɨrɨyomboane. Ai moai Godɨndɨ worɨ ranahambo hɨnɨŋgɨre tifoendɨ, ŋga ai moanɨ nɨmbɨ nɨmbɨsi aho ra Godɨmbo hohoanɨmoyowohɨ wembopo dɨdɨbafɨfe marandane. 38 Moanɨ ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ ranambe nɨmorehɨ ranai akɨmɨ tüküfe nɨŋgo Godɨmbo hɨfɨhɨmarɨrɨ. Asu ai nindou dɨdɨyei sapo Serusarem ŋgoafɨ God ai aboedambo-fembo-mayu ranahambo hɨmbomayei ranaheimbo nɨmorɨmayu ranahambo wataporɨmbo-randürühɨ hoafɨmendürɨ.  





Sosep ai ahandɨ amborɨ babɨdɨmbo Nasaretɨnambo hɨhɨrɨyahi mahei

39 Sosep

Maria ai sapo nɨne-moatükunɨ ratüpurɨ Adükarɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgumbo refembo ratüpurɨmayo ra rarɨne mburɨna, asu ai ahafe ŋgoafɨ Nasaret Gariri hɨfambe anaŋgo ranɨnambo hɨhɨrɨyafɨne mahafe. 40 Nɨmorɨ ranai adükarɨyuhü ŋgɨnɨmarɨhoayu. Ranɨyu asu ai ndore fɨfɨre haya God ai ahambo ŋgusüfoambe aboedɨ-aboedɨmarirɨ.  

Sisas hoarɨfɨ ranai yamundu-rundeimbɨ nindou babɨdɨ Godɨndɨ worambe mamaru

41 Muŋguambo

hɨmbanɨ ra Sisasɨndɨ hondafɨndɨ ai Serusaremɨnambo adükarɨ si ahandɨ ndürɨ Pasofa tüküfe arandɨ ranɨ hoeifembo hafe marɨnandɨ. 42 Asu Sisas ai 12 hɨmbanɨmbo nüŋgu hayamboyuane, sapo ranɨ moatükunɨ si koadürü refemarandɨ süŋgumbo ai hoeifembo mahafe. 43 Adükarɨ si ranai hümaramɨndo-wamboyafe asu ai ŋgoafɨna hɨhɨrɨyafɨne hafe, ŋga Sisas hoarɨfɨ-mayu ranai Serusarem ŋgoafɨhü nɨmaru. Ŋga asu ahandɨ hondafɨndɨ ai nɨmarɨmbo-mayu ra moai fɨfɨrɨneandɨ. 44 Ai ndanananɨya nindou amurɨ bɨdɨfɨrɨ ranɨ-babɨdɨmbo mbahumbai safe hena asu ai ranɨ si peyo haya maho ra nafɨ süŋgu hafehü ŋgunindambürɨ asu mamɨsɨrɨ-mayei ranahei mbusümo kokomarɨnɨrɨ hafe. 45 Ai  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 171

Ruk 2​, ​3

ahambo hoeifikoate-yafehü asu ai hɨhɨrɨyafɨne hena Serusaremɨnambo hüfihɨ kokomarɨnɨrɨ hüfe. 46 Yimbu si ranai howane, ŋgɨmɨ sinambo hondafɨndɨ ai Godɨndɨ worambe Suda-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ babɨdɨmbo mamaruwa hoeimarɨnerɨ. Ai ranɨhü nɨmarümbo ahamundɨ hoafɨ hɨhɨmborɨyu asu düdufe hoafɨ düdufipurɨ randühɨ mamaru. 47 Ranɨ nindou muŋguambo dɨdemo ai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmemo ranai ahandɨ fɨfɨrɨfeyo asu sɨmborɨ hoafɨmayu ranahambo hepünümefundɨ. 48 Ahandɨ hondafɨndɨ ai ahambo hoeirɨnerühɨ hepünüyafɨne mburɨna hondɨ ai hoafɨyondowohü yahoya, “Nɨmorɨ nda se nɨmboe yɨhoehɨmbo ra-süŋgumarowanda? Sɨhafɨ ape-dɨbo ro sɨhambo afɨndɨ hohoanɨmoyehühɨ kokomarɨhoanɨnɨ,” meho. 49 Nɨmorɨ ranai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmboe se wambo kokomarɨnandɨra? Ro wandɨ Apendɨ worambeahɨ nɨmboamboanahɨ ra se moai fɨfɨrɨneandɨyo?” mehu. 50 Ŋga yimbu ai moai nɨmorɨndɨ hoafɨ nɨmɨndɨ ra ndorɨne fɨfɨrɨneandɨ. 51 Ranɨyo asu Sisas ai ahandɨ hondafɨndɨ babɨdɨmbo Nasaret ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨyahi mahei. Asu ai ahafe hoafɨ hɨmborɨyu marandɨ. Ahandɨ hondɨ Maria ai muŋgu moatükunɨ ra ŋgusüfoambe hohoanɨmoyo kɨkɨhɨmareandɨ. 52 Sisas ai ahandɨ fi ra adükarɨyuhü asu ahandɨ fɨfɨrɨfe hohoanɨmo ranai adükarɨ tüküfihɨ God-aiyu asu nindou-ayei ahambo hoeirɨhora mayoa aboed-ani masahündo.  













3

Son hundürɨra-randeimbɨ ai hoafɨ bokarɨmarɨhendɨ 1-2   Sisar

(Matyu 3:1-12; Mak 1:2-8; Son 1:19-28)

Taiberius ai 15 hɨmbanɨ hɨfandɨrandambe Pondius Pairat ai Sudia-yafe hɨfɨ hɨfandɨmarandɨ. Herot ai Gariri hɨfɨ hɨfandɨrandane, ahandɨ akɨdɨ Firip ai Ituria hɨfɨ asu Trakonitis hɨfɨ hɨfandɨmarandɨ. Risanias ai Abirene hɨfɨ hɨfandɨrandambeyo asu Anas weimbo Kaiafas ai Godɨmbo sesɨ sɨhene-rɨnandeimbɨ bogorɨ adükarɨmayafanɨ. Ranɨ sɨmboanɨyo Son Sekaraiandɨ nɨmorɨ ahambo-so nɨmɨ wohɨ furɨkoatereandühɨ Godɨndɨ hoafɨ ranai tükümefeyo. 3 Ranɨyo Son ai Sodan hoekɨmɨ ra hoahoaŋgu wakɨreandühɨ hoafɨ bokarɨhendühɨ yahuya, “God ai sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra gogorɨhefembohünda muŋguambo nindou sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi hundüründei,” mehu. 4 Ranɨmoatükunɨ ra Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ, ahandɨ ndürɨ Aisaia, ahandɨ bukambe hoafɨmayo süŋguyo tükɨmefeyo. Ai yare hoafɨyowohüya, “Nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ nindou mamɨ ahandɨ yasɨmondɨ ranai mɨŋgɨyo hoafɨyowohü yahoya, ‘Adükarɨndɨ nafɨ wudɨpoapondɨhindɨ, ahambohünda nafɨ dɨdɨboadondɨhindɨ.’ 5 Muŋguambo hoafendɨ peyo-peyo arandɨ ra hɨfɨ hɨrɨndei koaboadɨhindühɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 3  172

botɨre nɨŋgoweimbɨ ra dɨdɨboadombɨrɨhindamboane. Nafɨ ho pusɨre ho pusɨre-randeimbɨ ra dɨdɨboadorɨhinda mbumundɨmbeyo-wamboane, asu nafɨ moaruwaiayo ra wudɨpoapo-mbɨrɨhindamboane. 6 Rananɨmbo muŋguambo nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai God sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmbohünda ratüpurɨmayu ra hoeimbɨrɨhindamboane,”  Aisaia 40:3-5 meho. 7 Nindou afɨndɨ ranai Sonɨmboya hundürümbɨramunɨ sei hehi Sodan hɨmona maheiamboyu ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se ana amoasɨrɨ moaruwai ranahandɨ nɨmor-anei. Sɨheimbo dɨdɨ ai hoafɨmayuamboyei God ai moaruwaimbo-fendürɨmboayu ranambeahɨndɨ aboedambo-fembo hohoanɨmoayeia? 8 Sɨhei hohoanɨmo ra hɨsɨ nahuraiane. Se sɨhei moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨmarɨhindɨ ra nafuimbohünda hɨsɨ aboedɨ nahurai hohoanɨmombeyei-amboane. Asu se ŋgɨrɨ sɨheihoarɨ sɨmborɨ hoafürɨndeihɨya, ‘Abraham ana yɨhoefɨ amoao-ani ranɨmboane God ai ŋgɨrɨ yɨhoefɨmbo ŋgɨnɨndɨndamunɨ,’ mbɨsei. Ŋga Abrahamɨndɨ ahuirɨ ra moanane. Haponda ro sɨheimbo hoafayahandürɨ, God ai yifirayu ana, ai nɨmoei nda Abrahamɨndɨ ahuirɨmbonde nafɨndandürɨ hɨnɨŋgɨ-ndeandürümbui. 9 Nɨmɨ ranai aboedɨ hɨsɨkoate-ayo ana, nɨmɨ afimambe tɨme yaŋgorɨmboane, hɨtɨfoefe haiambe pifembohünda,” mehu. 10 Nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai Son hoafɨmayu ra hɨmborɨ-yei hehi düdurɨhorühɨ seiya, “Asu ro nünüŋgu-mandɨhunda?” masei 11 Asu ranɨyo Son ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou ŋgorü ai siot yimbundapɨranɨ asu ŋgorü ai moanɨnduanɨ ahandɨ-mayo fihɨndɨ ŋgorü mbɨsagadowamboane. Asu nindou ŋgorü ai sesɨ afɨndɨ asɨhendɨ amboanɨ moanɨ mamɨ mare ranɨ süŋgumbɨreand-amboane,” mehu. 12 Takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ nindou bɨdɨfɨrɨ amboanɨ hundürümbohünda mahomo. Asu ai düduyafundühɨ yahomoya, “Nindou yamundorandeimbɨ, asu ro nünüŋgu-mandɨhunda?” mehomo. 13 Asu sɨmborɨ Son ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se takis kakɨ ra gafman hoafɨmemo sɨmogodühɨ yaŋgɨrɨ ndowandümo, ŋga se ahei-mayo afɨndɨ hamɨndɨ semɨndɨpoanɨ,” mehu. 14 Asükai ami bɨdɨfɨrɨ ranai düduyafundowohü yahomoya, “Asu ro nünüŋgu-mandɨhunda?” mehomondamboyu. Asu sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se yowanɨ nindou bɨdɨfɨrambo moaruwaimbondüwurühɨ ahei kakɨ hümbuhünɨ-yopoanɨ. Asu se yowanɨ ahei-mayo kakɨ hümbuhünɨmbohünda tɨkefehefe papɨ-hoafɨyopoanɨ. Sapo sɨhamundɨ ratüpurɨ ranɨmbo-hünda kakɨ asowandümo ra ndear-ane,” mehu. 15 Nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai ranɨ-moatükunɨ ra hoeirɨhi hehi hepünehindühɨ afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ seiya, “Awi Son ranana Godɨndɨ nindou ranaheimbo semɨndɨ-ndürɨmbo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ sapo Krais ranɨ-mbai,” masei. 16 Ranɨyo asu Son ai aheimbo muŋguambo  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 173

Ruk 3

hoafɨyundürühɨ yahuya, “Roana sɨheimbo hoenambo yaŋgɨr-ane hundürarɨhandürɨ, ŋga nindou ŋgorü süŋgunɨ asünu ranai ana ahandɨ ŋgɨnɨndɨ ra wandɨ ŋgɨnɨndɨ ŋgasündeamboane. Asu roana aboedɨ hamɨndɨyahɨpoanɨ ahandɨ su wofɨ hɨmondɨ-maramündu ra fufurɨhefembohünda. Ai anɨmbo hai asu Yifiafɨ Aboedɨnambo hundüründandürɨmbui. 17 Aiana nindou sɨfet semündümbo nahurai anɨmbo tükündɨfimbui. Rananɨmbo wit hɨpɨrɨ ra fɨfɨrɨndɨhembui. Asu wit safɨ wit sɨhefe worambe dɨgendühɨ hɨpɨrɨ ra hai koadürümbo koadürümbo horoweimbɨ ranambe mandeambui,” mehu. 18 Nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranaheimbo Son ai ahei ŋgusüfoambe ŋgorü süŋgurearü botɨrearü randühɨ aboedɨ hoafɨ ra bokamarɨhendürɨ. Asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ hoafɨ ranamboanɨ ranɨfihɨ türe wataporɨmbo-marandɨ.  



19 Ŋga

Herot ai Sonɨmbo karabusɨmarirɨ

Son ai ahamundɨ nindou adükarɨ bogorɨ ahandɨ ndürɨ Herot ranahambo ŋgɨnɨndɨ hoafɨmayundo. Ai ramarirɨ ra sapo Herot ai ahandɨ akɨdandɨ nɨmorehɨ ahandɨ ndürɨ Herodias semündü asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ moaruwai hohoanɨmo ranamboa yare marandamboyo ramarirɨ. 20 Ranɨyu Herot ai moaruwai hohoanɨmo ŋgorü hohoanɨmoyuhüyu asu ai Sonɨmbo karabusɨmarirɨ.  

Son Sisasɨmbo hundürümarürɨ 21 Muŋguambo

(Matyu 3:13-17; Mak 1:9-11)

nɨmorehɨ nindowenihɨ ai huhundürüyei hehimboyei, asu Sisas ai-amboanɨ hundürümayu. Ai refi mbura nɨmoamo hɨmboyuhü dɨdɨbafɨyuhü nüŋguane, asu sünambe bumareandɨ. 22 Ranɨyo asu Yifiafɨ Aboedɨ ranai wupufo hoearambefe haya kosɨ ahandɨwamɨ pühɨmayo. Ranɨyo asu sünambeahɨndɨ hoafɨ ranai tüküfihɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “Seana moanɨ wandɨ nɨmorɨ hondü-anafɨ. Ro sɨhambo ŋgusüfoambe siao yaheamboanahɨ,” yaho hoafɨmayo.  

Sisasɨndɨ amoao ahamundɨ ndürɨ 23  Sisas

(Matyu 1:1-17)

ai 30 hɨmbanɨmboyuhüyu ahandɨ ratüpurɨ ra piyu haya ratüpurɨmayu hu. Ranɨyei asu nindou ai awi Sosepɨndɨ nɨmor-ani sei hoafɨmayei. Ranühɨ peyo haya boagɨrɨ maho ra ndahurai-ane: Sosep ai Erindɨ nɨmorɨyuane asu Eri ai Matatɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 24 Matat ai Rifaindɨ nɨmorɨyuane asu Rifai ai Merkindɨ nɨmorɨ-mayu. Merki ai Sanaindɨ nɨmorɨyuane asu Sanai ai Sosepɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 25 Sosep ai Matatiasɨndɨ nɨmorɨyuane asu Matatias ai Amosɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Amos ai Nahumɨndɨ nɨmorɨyuane asu Nahum ai Esrindɨ nɨmorɨ-mayu. Esri ai Nagaindɨ nɨmorɨyuane asu Nagai ai Matɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 26 Mat ai  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 3​, ​4  174

Matatiasɨndɨ nɨmorɨyuane asu Matatias ai Semenɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Semen ai Sosekɨndɨ nɨmorɨyuane asu Sosek ai Sodandɨ nɨmorɨ-mayu. 27-28 Soda ai Soananɨndɨ nɨmorɨyuane asu Soanan ai Resandɨ nɨmorɨ-mayu. Resa ai Serubaberɨndɨ nɨmorɨyuane asu Serubaber ai Siartierɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Siartier ai Nerindɨ nɨmorɨyuane, Neri ai Merkindɨ nɨmorɨ-mayu asu Merki ai Adindɨ nɨmorɨyuane asu Adi ai Kosamɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Kosam ai Ermadamɨndɨ nɨmorɨyuane asu Ermadam ai Erɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 29 Er ai Sosuandɨ nɨmorɨyuane asu Sosua ai Erieserɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Erieser ai Sorimɨndɨ nɨmorɨyuane asu Sorim ai Matatɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 30 Matat ai Rifaindɨ nɨmorɨyuane asu Rifai ai Simionɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Simion ai Sudandɨ nɨmorɨyuane asu Suda ai Sosepɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Sosep ai Sonamɨndɨ nɨmorɨyuane asu Sonam ai Eriakimɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 31 Eriakim ai Mereandɨ nɨmorɨyuane asu Merea ai Menandɨ nɨmorɨ-mayu. Mena ai Matatandɨ nɨmorɨyuane asu Matata ai Natanɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 32 Natan ai Defitɨndɨ nɨmorɨyuane asu Defit ai Sesindɨ nɨmorɨ-mayu. Sesi ai Obetɨndɨ nɨmorɨyuane asu Obet ai Boasɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Boas ai Sarmonɨndɨ nɨmorɨyuane asu Sarmon ai Nasonɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 33 Nason ai Aminadapɨndɨ nɨmorɨyuane asu Aminadap ai Ramɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Ram ai Hesronɨndɨ nɨmorɨyuane asu Hesron ai Peresɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Peres ai Sudandɨ nɨmorɨyuane asu 34 Suda ai Sekopɨndɨ nɨmorɨyu-mayu. Sekop ai Aisakɨndɨ nɨmorɨyuane asu Aisak ai Abrahamɨndɨ nɨmorɨmayu. Abraham ai Terandɨ nɨmorɨyuane Tera ai Nahorɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 35 Nahor ai Serukɨndɨ nɨmorɨyuane asu Seruk ai Reundɨ nɨmorɨ-mayu. Reu ai Perekɨndɨ nɨmorɨyu-ane asu Perek ai Eberɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Eber ai Sarandɨ nɨmorɨyuane asu Sara ai Kainanɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 36 Kainan ai Arpaksatɨndɨ nɨmorɨyuane asu Arpaksat ai Siemɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Siem ai Noandɨ nɨmorɨyuane asu Noa ai Ramekɨndɨ nɨmorɨ-mayu. 37-38 Ramek ai Metuserandɨ nɨmorɨyuane asu Metusera ai Enokɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Enok ai Saretɨndɨ nɨmorɨyuane asu Saret ai Mahararerɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Mahararer ai Kenanɨndɨ nɨmorɨyuane asu Kenan ai Inosɨndɨ nɨmorɨ-mayu. Inos ai Setɨndɨ nɨmorɨyuane asu Set ai Adamɨndɨ nɨmorɨyuane asu Adam ranɨyu Godɨndɨ nɨmorɨ-mayu.  



















4

Satan ai Sisasɨmbo moaruwai hohoanɨmombiyuwa yahuhaya rari hoeimarirɨ 1-2   Sisas

(Matyu 4:1-11; Mak 1:12-13)

ai Sodan Hoe hɨmonɨndɨ tüküfi haya Yifiafɨ Aboedɨ ahandɨ fiambe farɨfehüyo kife hürɨmɨndɨ nindoukoate-reandɨ nafɨ maho. Ranɨyo asu ranɨhü Satan ai ahambo moaruwai hohoanɨmombiyuwa yahuhaya 40 sihɨ rari hoeimarirɨ. 40 si maho ranai muŋguyoambe Sisas ai nɨnɨ sesɨ akɨdou-amboanɨ sesɨkoate-wambo wembombomayu. 3 Ranɨyu asu Satan ai Sisasɨmbo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 175

Ruk 4

hoafɨyundühɨ yahuya, “Se Godɨndɨ nɨmor-ayafɨ ana, nɨmoei kurayo ndanahambo hoafɨndafanɨ bretɨmbondɨfe tükümbɨfeyo-wamboane,” mehundo. 4 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Godɨndɨ Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou ai ŋgɨrɨ bret ranɨfihɨ gedühɨ yaŋgɨrɨ nüŋgu, ŋga wanɨ,’ meho,” mehundo. 5 Ranɨyu asükai Satan ai Sisasɨmbo hɨfɨ wafuambe nɨmoamo serümündü hafu muŋguambo moatükunɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ eŋgoro hɨfɨ ranɨ hoarehɨ ranahambo nafuimefoendo. 6 Ranɨyu yare hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro sɨhambo muŋgu moatükunɨ ŋgɨnɨnd-ane asu ndürɨ adükarümbɨ moatükunɨ hɨfɨ ranɨhü eŋgoro ra ndahanɨnɨmboyahɨ. Muŋguambo moatükunɨ ranana wandɨ yaŋgɨr-ane, ŋga ranɨmbo wambo ro nindou daboe saimboayahɨ ra moanɨ wandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ ndeheamboyahɨ. 7 Se wambo yaŋgɨrɨ ŋgusüfo parowandɨrühɨ hohoanɨmoayafɨndɨrɨ ana, ro sɨhambo muŋgu moatükunɨ ra ndahanɨnɨmboyahɨ,” mehundowamboyu. 8 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Godɨndɨ Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Sɨhafɨ Adükarɨ God ranahambo yaŋgɨrɨ anɨmbo ŋgusüfo pefihümbo ahambo hohoanɨmoyondowohü ahandɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨ refemboane!’ meho,” mehundo. 9 Ranɨyu asükaiyu Satan ai Sisasɨmbo serümündü haya Serusarem ŋgoafɨna hafu tüküfi Godɨndɨ worɨ-mayo ranɨ bogɨmondɨ wamɨ nɨmoamo hamɨndɨ ŋgahɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. Ranɨyu asu ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se Godɨndɨ Nɨmor-ayafɨ ana, ndanɨwamɨnɨndɨ sɨhafɨhoarɨ ragu horopɨndafo pɨndafɨ. 10 Buk Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God ai ahandɨ sünambeahɨndɨ nendambo hoafɨndüpuranɨ asu ai sɨhambo aboedɨndondünɨnɨ hɨfandɨndünɨnɨmboemo. 11 Ai sɨhambo ahamundɨ warɨ ra nandundanɨ kodafɨ ranɨwamɨ pɨndafühɨ ŋgɨrɨ sɨhafɨ tɨŋarɨ ra nɨmoeinambo kaboadeyanɨnɨ!’ meho,”   Buk Song 91:11-12 mehundo. 12 Ŋga asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Buk Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se ŋgɨrɨ Adükarɨ sɨhafɨ God ranahambo rando hoeindɨworɨ’ meho,” mehundo. 13 Satan ai ahandɨ refe hoeife hohoanɨmo hoafɨ ranambo Sisasɨmbo ŋgorü-süŋgurirɨ hoeirirɨ ŋgorü-süŋgurirɨ hoeirirɨ ra mbura awi süŋgunamboane yahuhaya ranɨhü ahambo rarirɨ hɨnɨŋgɨrirɨ haya ndamefiyu.  

















Sisas ai ahandɨ ratüpurɨ Gariri hɨfambe boatei piyu ratüpurɨmayu 14  Ranɨyu

(Matyu 4:12-17; Mak 1:14-15)

asu Sisas ai Gariri hɨfambe hɨhɨrɨfi hu tüküfiyuwane Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai ahandɨ fiambe mamarɨndo. Ranɨyo asu ai ranɨhü tüküfimboani hoafɨ ahambo ra muŋguambo hɨfɨ ranɨhü The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 4  176

hɨmborɨmayei. 15 Ranɨyu ai muŋguambo si aho ra Suda-yafe rotu worɨ ranambe aboedɨ hoafɨ yamundɨ-mareandüra asu nindou ranai ahambo aiana nindou aboed-ani masei.  

Nasaretɨhündɨ ai Sisasɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo moei masei 16  Ranɨyu

(Matyu 13:53-58; Mak 6:1-6)

asu Sisas ai Nasaret ŋgoafɨna ai nüŋgu adükarɨmayu ranɨhü mahu. Ranɨyu asu moanɨ nɨmarɨmbo si tüküfeyoambe sapo koadürü refe arandɨ süŋgumbo ai Suda-yafe rotu worɨ-mayo ranambe mahüfu. Ai hüfu worɨ ranambe nüŋgumbo Godɨndɨ hoafɨ bukambe hoeireandühɨ wataporɨmbo-marandɨ. 17 Ranɨyomo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Aisaia ahandɨ-mayo buk ra masabudo. Ranɨyu ai buk momondɨfimbɨmayo ra fufurɨhai hoeireandane hoafɨ ranambe mapenɨŋgo ranai yare hoafɨyowohü yahoya, 18 ‘Yifiafɨ Adükarɨndɨ-mayo wandɨ fiambe amarondɨrɨ. Aboedɨ hoafɨ nindou moaruwai ranaheimbo bokarɨhefendürɨmbo hündambo ai wandɨ mbɨrowamɨ werɨ kafoareandühɨ dɨbonɨmayundɨrɨ. Ai wambo koamarɨhendɨrɨ ra ro aheimbo hoafɨ ra refe bokarɨhefehüya, Nindou karabusambe nɨmboeimbɨ ana, karabusɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi ŋgeimboyei. Nindou dɨdɨyei ai hɨmboarɨ tɨharɨndeihɨ ana, asu ai asükai hɨmboarɨ bɨrɨndɨhehi hɨmboarɨ-ndeimboyei. Nindou moaruwai hamɨndɨ tɨŋɨrɨfoayei ai kɨkɨfe fufurɨ-hefeyoanɨ aboedambo-ndahimboyei. 19 Asu sapo Adükarɨ ai ahandɨ nendɨ ranaheimbo aboedɨ hohoanɨmoayundürɨ ana, ranɨ hɨmbanɨ si ra ndeara tüküfeihane yaho wataporɨmboyo wakɨfembohünda koamarɨhendɨr-anahɨ nda,’  Aisaia 61:1-2 meho. 20 Ranɨyu asu ai nindou worɨ ra hɨfandandeimbɨ bogorɨ ranahambo bukɨ-mayo ra momonde mbura hɨhɨre sagado haya piyu mamaru. Ranɨyei asu muŋguambo nindou Suda-yafe rotu worɨ ranambe mamarei ranai moanɨ ahambo sowanambo yaŋgɨrɨ hɨmboarɨ mamɨnambo-marɨhorɨ. 21 Ai hoafɨyundürühɨ yahundürɨya, “Bukambe ndanɨ bɨdɨfɨrɨ hoafɨ ra haponda moanɨ anɨhondü hondü tükümefeyo ra sapo se ranahambo wataporɨmbomayowa hɨmborɨyeimboanei,” mehundürɨ. 22 Muŋguambo nindou ai ahambo nindou aboed-ani sei hoafɨyeihɨ ahandɨ yahamo hoafɨ aboedɨ tükümefeyo ranahambo ŋgusüfo afɨndɨ hohoanɨmomayei. Ranɨyei asu ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Awi nindou ndanana Sosepɨndɨ nɨmor-ani, ŋga nɨmboe ai ndahurai hoafayu?” sei hoafɨmayei.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 177

Ruk 4

23  Sisas

ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ, ndanɨ hoafɨ nda se wambo randɨhi hoafɨndeihɨ anɨmboya, ‘Dokta se sɨhafɨhoarɨ aŋgünɨ ra aboedɨndowandɨ,’ mbɨsei. Rananɨmbo se wambo hohoanɨmondeihɨ anɨmboya, ‘Se sapo ro hɨmborɨyefanɨ Kaperneam ŋgoafɨhü ramarowandɨ nou asu haponda sɨhafɨ hɨfɨ hondühɨ amboanɨ yarosɨ,’ mbɨseimboyei,” mehu. 24 Sisas ai asükaiyu ranɨfihɨ türe haya hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ai ahandɨ ŋgoafɨ hondühündɨ ranaheimbo hoafayu ana, ŋgɨrɨ ai ahandɨ hoafɨ ra hɨmborɨndei. 25 Ro nda anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, Horombo Eraisa nüŋguambe, Israer hɨfambe nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ kai ra burɨmayei. Ranɨ-sɨmboanɨ ana ŋgɨmɨ hɨmbanɨyo hayambo asu 6 amoamoyo hoekoate-mayo. Ranɨyo asu hɨfɨ ranɨhü muŋguambo wembo afɨndɨ tükümefeyo. 26 Ramefeyoa God ai moai Eraisambo Israer ŋgoafɨhü nɨmorehɨ kai mamɨmbo-so amboanɨ koarɨheirɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ai ahambo nɨmorehɨ kai mamɨ Saidon hɨfambe Sarefat ŋgoafɨhü manɨŋgo ranahambo sowanamboyu koamarɨherü. 27 Ranɨ-sɨmboanɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Eraisa ai Israer ŋgoafɨhü nüŋguambe ana nindou afɨndɨ ranai muŋguambo masɨmeimbɨyei hehi afɨndɨ tɨŋɨrɨfo masahümündi. Ŋga Siriahündɨ nindou ahandɨ ndürɨ Neman ai yaŋgɨrɨyo aboedɨmayo, ŋga Israer nindouyopoanɨ,” mehuamboyei. 28 Asu nindou Suda-yafe rotu worɨ ranambe mamarei ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ranai ahei ŋgusüfoambe tükümefeyondürɨ. 29 Ranɨyei ai botɨyahindühɨ nɨmboeimbo ŋgoafambeahɨndɨ Sisasɨmbo kiaho hürɨhorɨmɨndei wafuanɨ nɨmoamo ahei ŋgoafɨ naŋgoanɨ mahahüsi. Ai ramarɨhorɨ ra ahambo ndɨrɨfanɨ semündü safoefimbo sei hehimboyei. 30 Ŋga asu Sisas ai nindou afɨndɨ-mayei ranahei mbusümo hu haya ahandɨ nafɨ-süŋgu ndamefiyu.  













Sisas ai nindou mamɨndɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hemafoareandɨ 31 Ranɨyu

(Mak 1:21-28)

Sisas ai Gariri hɨfambe Kaperneam ŋgoafɨ anaŋgo ranɨnambo mahu. Ai hu ranɨhü nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo moanɨ nɨmarɨmbo si ranɨ-sɨmboanɨ aboedɨ hoafɨ yamundɨmarearü. 32 Muŋguambo nindou ranai ahandɨ yamundɨfe hoafɨ ra ai sapo ŋgɨnɨndeimbɨ nindou nahurai wataporɨmbo-maranda hɨmborɨyeihehi ranahambo mahepünehindɨ. 33-34 Suda-yafe rotu worɨ-mayo ranambe nindou mamɨ moaruwai nendɨ ahandɨ fiambe nɨmarɨndoweimbɨyu haya mamaru. Ranɨyu ai puküna hei karɨhoei hoafɨyuhɨ yahuya, “E! Sisas Nasaretɨhündɨ, se yɨhoefombo nüŋgufemunɨmbo safomboyafɨ nda masɨhüfa? Se ndanɨhü tükümefoandɨ nda yɨhoefombo moaruwaimbo-femunɨmbo safomboyafɨ? Ro sɨhambo nda fɨfɨrɨheanɨnɨmboanahɨ. Seana Godɨndɨ sürühoeimbɨ hoafɨ hoafɨyafɨ randeimbɨ nindou-anafɨ!” mehoamboyu. 35 Asu Sisas ai ŋgɨnɨndɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 4  178

hoafɨyundowohü yahuya, “Se hoafɨ kɨkɨrandɨfɨ hawa nindou ranahandɨ fiambeahɨndɨ kosɨfoao!” mehundowamboyo. Ranɨyo asu nindou-mayu ranahambo nindouyei wagabe wakɨfoarerɨ sɨherɨ haya nindou ranahambo moaruwaimbofi-koate fiambeahɨndɨ hifoai peyo haya ndamefeyo. 36 Nindou ranai ranahambo hepünahi sɨmborɨ hoafɨyahindühɨ seiya, “Nɨne-moatükunɨ hoafɨ moanɨ yahurai rana? Moanɨ ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hoafɨnamboyo nindou ndanai moaruwai nendɨ ranahambo hoafɨ masagadowa asu ai nindou fiambeahɨndɨ akosɨfoendɨ!” masei. 37 Ranɨyo asu Sisas ai ranɨ-moatükunɨ ramareandɨ hoafɨ ranai ranɨ hɨfɨ muŋgu ranambe tükümefeyoa hɨmborɨ-marɨhümündi.  



Sisas ai Pitandɨ yamoŋgoamɨndambo aboedɨmareandɨ

(Matyu 8:14-15; Mak 1:29-31)

38  Sisas

ai ranɨhü Suda-yafe rotu worɨ ra hɨnɨŋɨre haya Saimonɨndɨ worɨna mahu. Ranɨyo asu Saimonɨndɨ yamoŋgoa-mɨndɨ ranai aŋgünɨmboyowohü hüfü afɨndɨ hamɨndɨ pare haya mamarowamboyo, asu nindou ranai Sisasɨmbo nɨmorehɨ ranahambohünda wataporɨmbomarɨhorɨ. 39 Ranɨyu asu Sisas ai hu ahandɨ fikɨmɨ botɨfi nüŋgumbo hüfü afɨndɨ ranahambo nɨmorehɨ ra hɨnɨŋgɨro hawa kosɨfoao yahuhaya hoafɨmayu. Ranɨyo hüfü afɨndɨ ranai ahambo hɨnɨŋgɨre haya makosɨfoenda, asu nɨmorehɨ ranai moanɨ mamɨharɨ botɨfe aheimbo sesɨ kanɨmareandürɨ.  

Sisas ai nindou afɨndɨ aboedɨmareandürɨ

(Matyu 8:16-17; Mak 1:32-34)

40  Hüfɨhamɨndɨ

hürɨmɨndoanɨ nɨmbambe nindou bɨdɨfɨrɨ ranai ahei ŋgunindɨ aŋgünɨ moaruwai hamɨndeimbɨ ranaheimbo sahümündihündürɨ Sisas sowana mafandɨhindɨ. Sisas ai nindou aŋgünɨmboyeimbɨ muŋguambo mamamɨ ranaheimbo aheiwamɨ warɨ nandeandürühɨ muŋguambo dɨdɨboado-mareandürɨ. 41 Moaruwai nendɨ ranai nindou afɨndɨ ranahei fiambeahɨndɨ kosɨfoehindühɨ hasɨheiyeihɨ seiya, “Seana Godɨndɨ Nɨmor-anafɨ!” masei. Sisas ai moaruwai nendɨ ranaheimbo hoafɨkoate yafadühamɨ tapɨmbɨyeia yahuhaya hoafɨmayundürɨ sapo ai Krais-ani sei fɨfɨrɨmarɨhorambo.  

Sisas ai ŋgorü ŋgoafɨnɨ hoahoaŋgu wakɨmareandɨ.

(Mak 1:35-39)

42  Siambe

hondü Sisas ai ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨre haya nindoukoate reandühɨ mahu. Ranɨyei asu nindou ranai ahambo kokomarɨhorɨ. Ai kokorɨhorɨ hoeirɨhorühɨyei ahambo ŋgumbui sei hehi kɨkɨhɨsafɨmarɨhorɨmɨndei. 43 Ŋga asu ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya “God ai ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo aboedɨ hoafɨ ra bɨdɨfɨrɨ ŋgoafɨ ranɨhü  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 179

Ruk 4​, ​5

amboanɨ bokarɨhefembo samboanahɨ. Sapo ro ranɨ-moatükunɨ refembo ranɨmboyu God ai wambo koamarɨhendɨrɨ nda,” mehundürɨ. 44 Ranɨyu asu ai muŋguambo Suda-yafe rotu worɨ ranɨ hɨfambe afeburo ranambe huhurandühɨ ranɨ hoafɨ ra bokamarɨhendɨ.  

Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ŋgɨmɨ weaŋgurühɨ masepurümündu

5

1   Mamɨmbo

(Matyu 4:18-22; Mak 1:16-20)

Sisas ai Genesaret kurɨhoe-mayo ranɨ gudikɨmɨ nüŋguane, asu nindou afɨndɨ ranai ahandɨ fikɨmɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyowanɨ hɨmborɨmbo sɨmborɨ nɨnendürɨyeihɨ burɨmayei. 2 Ranɨyu ai hoeireanda bot yimbu ra hürüpündɨmo gudianɨ masɨhoupɨrɨ. Nindou kinɨ batüru-rundeimbɨ ranai bot ra raru sɨhoupɨrɨ houmbo andürɨ popoairundühɨ manɨŋgomo. 3 Ranɨyu asu Sisas ai bot yimbu meŋgorafe ra ŋgorü Saimonɨndɨ-mayo ranambe kefuai haya ahambo gudianɨpoedɨ akɨdou hoe safana nɨnendɨfembohünda hoafɨmayundo. Sisas ai bot ranambe nɨmarümbo Godɨndɨ hoafɨ yamundɨmarearü. 4 Wataporɨmbo ra kɨkamündühɨ nüŋgumbo Saimonɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Bot ra asükai akɨdou hohoeanambo safɨ nɨnendo hafühɨ anɨmbo asu se sɨhafɨ ŋgorü afɨndɨ yimbu ranɨ-babɨdɨmbo sɨhamundɨ andürɨ ra kinɨ wakemɨndɨmbohünda foandu gadɨmo,” mehundo. 5 Saimon ai Sisasɨmbo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ ro nɨmbɨ gebuai maho ra hüti-hütiyefɨmboyefane moai akɨdou-amboanɨ wakɨrɨhumɨndefɨ. Ŋga asu se rawasafɨ ana, ro andürɨ nda hɨmonɨ foandɨhe gadɨmboyahɨ,” mehundo. 6 Ai andürɨ ra foarɨne hanɨfanɨmbo kinɨ afɨndɨ safɨ andürambe pɨyeihɨ andürɨ ranai bɨremɨndɨ pɨmbo yaŋgɨrɨmayo. 7 Ranɨyomo asu ai ahamundɨ bɨdɨfɨrɨ wandafɨ mamɨ ŋgorü botambe mamarɨmo ranahamumbo warɨkakɨmemo yɨhoefombo sɨnɨmo farɨhaumunɨ yahomombo. Ranɨyomo asu ai sɨfomo bot yimbu ra wambürühɨrupɨrɨ hafomombo bot ranai tükürɨnɨ pirɨneandühɨ hɨmonɨ tɨporɨkofembo yaŋgɨrɨmayo. 8 Saimon Pita ai ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ra hoeire haya Sisasɨndɨ haŋgɨfoanɨ yirü yimbu pusɨre nɨmarümbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, se andai ragu ŋgafɨ, ŋga wandɨ fikɨmɨ nɨŋgopoanɨ. Ŋga roana moaruwai hohoanɨmoyaheimbɨ nindou-anahɨ!” mehundo. 9 Saimon aiyu asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai-babɨdɨmbo manɨŋgomo ranaiyomo muŋguambo kinɨ afɨndɨ yahurai wakɨmaründümo ranɨmbo hoeirunda mayoa mahepünafundɨ. 10 Saimonɨndɨ ŋgorü afɨndɨ yimbu Sems Son Sebedindɨ nɨmorɨ ai-amboanɨ marɨne mahepünafɨneandɨ. Ranɨyu Sisas ai Saimonɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se yɨhɨmbo-ndamboyafɨ, hapondahündɨ ana sapo se kinɨ afɨndɨ andürambeahɨ pɨrɨfɨmarandɨ yahurai anɨmbo nindou-amboanɨ se ndowandɨfɨ wambo sowana dɨdɨmboyafɨ,” mehu. 11 Ranɨyomo ai bot ra  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 5  180

gudianɨ kiafu hürüpündɨmo sɨhaupɨrɨ houmbo muŋguambo moatükunɨ ra ranɨhü raru kokosɨfoaru sɨhoemo houmbo Sisasɨndɨ süŋgumefundɨ. Sisas ai nindou mamɨ mɨmanɨho masɨmeimbɨ aboedɨmarirɨ

(Matyu 8:1-4; Mak 1:40-45)

12  Asu

Sisas ai adükarɨ ŋgoafɨhü nɨmaruane, ranɨ ŋgoafɨhü nindou mamɨ mɨmanɨho masɨmeimbɨ tɨŋɨrɨfomboyuhü mamaru. Ai Sisasɨmbo hoeirirɨ haya ahandɨ fikɨmɨ yimɨndoho yimbu pusɨre hɨfɨnɨ mbɨro türe nɨmarümbo hüti hoafɨrürühɨ yahuya, “Adükarɨ, se refembo hohoanɨmondafühɨ ana, se wambo dɨdɨboado-ndowandɨra aboedɨndamboane!” mehundo. 13 Ranɨyu asu Sisas ai warɨfi sündirühɨ yahuya, “Ro refembo samboanahɨ, ŋga se aboedɨ tüküyafo,” mehundo. Ranɨyo asu nindou ranahambo masɨmei ranai mamɨharɨ hoafɨ nɨŋgoambe hɨnɨŋgɨmarerɨ. 14 Ranɨyu asu Sisas ai nindou-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou amurambo hoafɨndamboyafɨ, ŋga se moanɨ ŋgafɨ Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ-mayu ranahambo anɨmbo sɨhafɨ fi ra nafuindafɨ. Rananɨmbo Mosesɨndɨ hoafɨ hoafɨmayo süŋgu Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ ai sɨhambohünda sesɨ mbɨsɨhendamboane. Rananɨmbo asu masɨmei aboedayo ra nindou amurɨ ranai fɨfɨrɨmbɨrɨhindamboane,” mehundo. 15 Ŋga asu Sisas ai ranɨ-moatükunɨ yare arandɨ hoafɨ ranai afɨndɨ hamɨndɨ yaŋgorɨ wakɨmareandɨ. Ranɨyei nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo asu ahei fiambe aŋgünɨ ra aboedɨfembohünda ahambo sowana masɨnei. 16 Ŋga afɨndɨmbo Sisas ai nindou kɨkefoefekoate-reandühɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo aimbo huhani.  







Sisas ai nindou mamɨ yirɨwarɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ 17 Mamɨmbo

(Matyu 9:1-8; Mak 2:1-12)

Sisas ai nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo yamundeandürühɨ nɨmaruane, asu ranɨhü Farisi nindou-yomo Sudayafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ-yomo ranai mamarɨmo. Bɨdɨfɨrɨ ai muŋguambo ŋgoafɨ Gariri hɨfambe adaburo ranambeahɨndɨ, bɨdɨfɨrɨ ai Sudiahündɨ asu bɨdɨfɨrɨ Serusarem ŋgoafɨhündɨ ranɨyomo ranɨhü mamarɨmo. Ranɨyo asu nindouyei fiambe aŋgünɨ moaruwai amarondürɨ ra aboedɨfembohünda Adükarɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai Sisasɨndɨ fiambe mamaro. 18 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai nindou mamɨ yirɨwarɨ moaruwaimbü Sisasɨndɨ haŋgɨfoanɨ safoefimbo yahomo houmbo safɨsendɨwamɨ nandu sowaründümo mahomo. 19 Asu nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai gümarɨhi-ndamboemo ai ahambo semündü hɨfombo nafɨ ra hoeifekoate-yomondühɨyomo, asu ahambo worɨwamɨ sowaründümo mahafomo. Ranɨyomo ai woteimɨ fɨfahɨrɨhoemo mburu ranɨ nafɨ nindou-mayu ra safɨsendɨ-mayo ranɨ kameihɨ nindou-mayei  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 181

Ruk 5

ranahei mbusümo Sisasɨndɨ wagabe masafoarüwurɨ. 20 Sisas ai ahamundɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo ndare hoeireapuranɨ mayoa, nindou-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Wandafɨ, sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi samboanahɨ,” mehundo. 21 Suda-yafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ-yomo asu Farisi nindou-yomo ai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨndurü-yafundühɨ yahomoya, “Nindou nda nɨnɨ nindouyu God nahurai hoafɨyuhɨ ranɨnambo ahambo tɨrafoarirɨ ndana? God yaŋgɨrɨ anɨmbo moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi mbüsümbuisɨ!” mehomo. 22 Sisas ai ahamundɨ hohoanɨmo amaropurɨ ranahambo fɨfɨre haya ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ra nɨmboemo yahurai raru hohoanɨmoemo rana? 23 Ro hoafɨyahühɨya ‘Sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi’ asahɨyo asu ‘Botɨyafo hawa hafɨ’ asahɨyo, yimbu ra hoafɨmbo ro ŋgɨnɨndeimb-anahɨ. Asu yimbu hoafɨ ra hoafɨmbo nahanɨyo hɨnɨŋgɨrouayo asu nahanɨyo tɨŋümbayo? Yɨbobo ra ro hoafɨndahanɨ anɨhondümbo tükündɨfemboe. 24 Se Nindou Hondü ro ŋgɨnɨndɨ masahamɨndɨhɨ moaruwai hohoanɨmo amboawi yaho hoafɨmbohünda ranahambo sɨhamumbo nafuimbo ro nindou nda aboedɨndɨhinɨmboyahɨ,” mehu. Ranɨyu asu ai nindou yirɨwarɨ moaruwaimbü-mayu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Haponda ro sɨhambo hoafehanɨnɨ, botɨyafo sɨhafɨ safɨsendɨ ra sowandɨfɨ hawa ŋgoafɨnambo ŋgafɨ,” mehundo. 25 Hoafɨ nɨŋgoambe muŋguambo nindou-mayei ranahei wagabe botɨfi ahandɨ safɨsendɨ ra semündü haya Godɨmbo aboedɨ hamɨnd-ani yahuhü ŋgoafɨna mahu. 26 Ranɨyei asu muŋguambo nindou ranai muŋguna yahurai afɨndɨ hamɨndɨ mahepünehindɨ! Ai ranɨ-moatükunɨmbo ŋgusüfo kɨbodɨrɨfoarɨhindühɨ Godɨmbo aboed-ani seihüya, “Ranɨ-poanɨmbo moatükunɨ haponda hoeimarɨhundɨ,” masei.  













Sisas ai Rifaimbo ahambo süŋgufimbo mborai mehundo 27 Ranɨ-moatükunɨ

(Matyu 9:9-13; Mak 2:13-17)

ai refe hayamboyoane ranambe Sisas ai hu hoeirirane nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Rifai takis kakɨ semündürandeimbɨ ai ahandɨ ratüpurɨ worambe mamaru. Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se wandɨ süŋgu mborai,” mehundowamboyu. 28 Asu Rifai ai botɨfi haya muŋguambo moatükunɨ yare kokosɨfoare haya Sisasɨndɨ süŋgu ndamefiyu. 29 Ranɨyu asu Rifai ai ahandɨ worambe Sisasɨmbo sesɨ afɨndɨ sɨndɨmarandɨ. Ranɨyomo asu nindou takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ-yomo asu nindou amurɨ ranɨyomo ai sesɨ ra ai-babɨdɨmbo nɨmarɨmo masowasümo. 30 Ranɨyomo Farisi bɨdɨfɨrɨ ranɨ rotu-ambeahɨndɨ-memo-yomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-ndeimbɨ bɨdɨfɨrɨ-yomo ranai Sisasɨndɨ süŋgururü-rundeimbɨ-memo ranahamumbo momorɨ hoafɨyomopurühɨ düdurüpurühɨ yahomoya, “Se ra  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 5​, ​6  182

nɨmboemo takis kakɨ sowandümo rundeimb-anemo asu nindou amurɨ moaruwai hohoanɨmoyomo-rundeimb-anemo ranɨ-babɨdɨmbo sesɨ sowasümo hoe sɨmɨndɨmo arunda?” mehomopurɨ. 31 Sisas ai ahamumbo hɨhɨre hoafɨyupurühɨ yahupurɨya, “Nindou aŋgünɨkoate ana, moai dokta sowana hei rɨhündɨ, ŋga aŋgüneimb-anei hei arɨhündɨ. 32 Ro tükümeheandɨ nda nindou aheihoarɨmboya ro mbumundɨ nindou-anefɨ sei arɨhündɨ ranaheimbo awi se moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨrɨhindühɨ aboedɨ hohoanɨmoyei sahehea tüküyaheambo yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ nindou ai aboedɨ hohoanɨmo süŋgumbeyahindɨ sahehea tükümeheandane,” mehupurɨ.  



Sisas ai sesɨ wehɨ nɨŋgombo hoafɨ yamundɨmareandɨ

(Matyu 9:14-17; Mak 2:18-22)

33 Ranɨyei asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, “Nindou bɨdɨfɨrɨ

Sonɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ana afɨndɨmbo sesɨ wehɨ nɨŋgomombo Godɨmbo yaŋgɨrɨ dɨdɨbafɨ-yomondühanemo. Asu nindou Farisi-yomondɨ hohoanɨmo süŋgurundeimbɨ-ranai-amboanɨ maru ranɨ süŋguru arundɨ, ŋga sɨhambo süŋgurunɨnɨ-rundeimbɨ aiana sesɨ sowasümo hoe sɨmɨndɨmo rundühanemo?” maseiamboyu. 34 Asu Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahundürɨya, “Asu se ra nindou mamɨ ai nɨmorehɨ semɨndɨmbo yahuanɨ ranɨ-sɨmboanɨ sesɨ afɨndɨ raraorɨhindühɨ ŋgunindɨ afandɨhindɨ ranaheimbo sesɨ wembopo ndahümündihündürɨ mamandiyo sapo nindou nɨmorehɨ semɨndɨmbo-mayu ranai ai-babɨdɨmbo nɨmanduanɨ? I, ra wanɨ. 35 Ŋga süŋgunambo nɨmorehɨ semɨndɨmbo nindou ranahambo ndowarɨndümo gorügoanɨnɨ ŋgomondanɨ ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo ai sesɨ wehɨndeimboyei,” mehu. 36 Asükaiyu Sisas ai aheimbo ŋgorü kafoefe hoafɨ hoafɨyundürühɨ yahundürɨya, “Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai hoearɨ sɨmborɨndambo buramündɨ haya asu ŋgɨsɨharɨ hoearɨ wamɨndafɨ ambe anɨŋgo ranɨfihɨ pare haya kakɨyu randɨ, ŋga wanɨ. Ai rawareandɨ ana, hoearɨ sɨmborɨ-mayo ranai bundeandanɨ asu sɨmborɨ hoearɨ ranai ŋgɨrɨ wamɨndafɨ hoearɨ-mayo ranɨfihɨ sɨmoŋgorɨndamɨndo. 37Asu nindou ŋgorü ai wain boboe sɨmborɨ ra sapo wamɨndafɨ nɨnɨhondɨ hoearɨ hɨpɨrɨ wain keferandeimbɨ-mayo ranambe karareandɨ ana, sɨmborɨ wain ranai wamɨndafɨ wain hɨpɨrɨ ra borɨndeandühɨ wain ranai hɨfɨnɨ keboendühɨ wamɨndafɨ hɨpɨrɨ-mayo ra moaruwaindɨmboe. 38 Ŋga sɨmborɨ wain boboe ranana sapo sɨmborɨ nɨnɨhondɨ hoearɨ hɨpɨrɨ-mayo ranambe anɨmbo kefemboane! 39 Nindou ai wamɨndafɨ wain ra sümündɨ hayambo ana, ai ŋgɨrɨ sɨmborɨ sɨmɨndɨmbo yifirɨndu. Ai hoafɨyuhɨya, ‘Wamɨndafɨ wain-ane aboedayo,’ mbüsümbui,” mehundürɨ.  











6

Moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨ sihɨ Sisas ai wit nümbürambe mahu

(Matyu 12:1-8; Mak 2:23-28)

1   Moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ Sisas ai wit nümbürambe mahu. Ranɨyo

asu ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ai wit hɨsɨ ra warɨhü hüründümo mburu

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 183

Ruk 6

warɨ düdühüru hɨpɨrɨ ra horɨmarɨhoayowa safɨ yaŋgɨrɨ masowasümo. 2 Ranɨyomo asu Farisi nindou bɨdɨfɨrɨ ai düduyafundühɨya, “Se nɨmboe ranɨ-moatükunɨ ra rawarundɨ rana? Yɨhoefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai yahoya moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ ranɨ-moatükunɨ refepoanɨ meho,” mehomondamboyu. 3 Asu sɨmborɨ Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se moai bukambe hoeirundɨyo sapo Defit ai ahandɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ-babɨdɨmbo wembomboyuhü ramareandɨ hoafɨ rana? 4 Sapo ai Godɨndɨ worambe kefuai hüfu Godɨmbo sɨhefeimbɨhündɨ bret meŋgoro ra semündü sesühɨ asu ahandɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ-memo ranahamumbo amboanɨ masagapurɨ. Yɨhoefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgu amboanɨ nindou amurɨ ai ŋgɨrɨ refimbɨhündɨ bret ra dagüdi, ŋga moanɨ Godɨmbo sesɨ sɨhourundeimbɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo bret ra dowadümboemo,” mehupurɨ. 5 Asu Sisas ai hoafɨ moendɨreandühɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou Hondü ranai ana moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ ra ai nɨmɨndani,” mehu.  







Sisas nindou warɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ

(Matyu 12:9-14; Mak 3:1-6)

6 Ŋgorü moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨ sihɨ Sisas ai Suda-yafe rotu worambe

kefuai hüfu nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yamundɨ-mareandürɨ. Ranühɨ nindou mamɨ warɨhondü warɨ ahandɨ ranai moaŋgorɨfoarerɨ haya mamaru. 7Sudayomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨyomo asu Farisi nindou-yomo ai nɨnɨ nafɨsüŋgundɨhurɨ Sisasɨmbo papɨ-hoafɨndɨhurɨ yahomo houmbo mamarɨmo. Ranɨyomo ai moanɨ ahambo hɨmboarɨnambo yaŋgɨrɨ hɨfandɨrürühɨ mamarɨmo Sisas ai moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranɨhü nindou aboedɨreandɨhüpo yahomo houmbo. 8 Asu Sisas ai ahamundɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrehayambo-wambo nindou-mayu ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Botɨyafo hawa ndühɨ wagabe sühüfɨ,” mehundo. Ranɨyu asu nindou-mayu ranai botɨfi hüfu wagabe manüŋgu. 9 Ramefi-yuwamboyu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo düduweheandɨ: nɨnɨ-moatükunɨmboyo sɨhefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai yowanɨ moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ refepoanɨ mehoa? Farɨhefemboyo asu moaruwaimbo-femboyo? Nindou mamɨndɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra dɨdɨboadofemboyo asu yembüfemboyo?” mehu. 10 Ai ahamumbo muŋguambo türapuranɨ mayowamboyu asu nindou-mayu ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ warɨ ra ŋgurɨhoefɨ,” mehundo. Ai ranɨ-süŋgumareanda, asu ahandɨ warɨ ranai asükaiyo aboedɨmayo. 11 Asu nindou-memo ranai ŋgusüfoambe moaruwairapurühɨ Sisasɨmbo nüŋgundɨhurɨ yahomo houmbo ahamundɨhoarɨ wataporɨmbomarundɨ.  









Sisas ai ahandɨ hoafɨ semɨndɨ horambo nindou 12 masepurɨmündu 12  Mamɨ

(Matyu 10:1-4; Mak 3:13-19)

ranɨ-sɨmboanɨ Sisas ai hɨfɨ wafuana Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo mahafu. Ai nɨmbokoanɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨyo hombo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 6  184

sürüfoefembohünda. 13 Ranɨyo asu simayoambo ai ahambo süŋgrurürundeimbɨ-memo ranahamumbo mborai yahupurɨ hürɨhepurɨ haya asu 12 nindou sepurɨmündühɨ ahamundɨ ndürɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimb-anemo yahu kamafoareapurɨ. 14 Saimonɨmboyu Pitamboyu-randeimbɨ-mayu, asu ahandɨ akɨdɨ Andruyu, Sems, Son, Firip, Bartoromyu, 15 Matyu, Tomas, Sems Arfiusɨndɨ nɨmorɨ, asu Saimon Serotɨhündɨ ranɨyomo. a 16 Sudas Semsɨndɨ nɨmorɨ asu Sudas Iskariot, sapo Sisasɨmbo hürütümbɨ nendɨ-yomondɨ warɨhürireimbɨ-mayu ranɨyu.  







Sisas ai aŋgünümboyeimbɨ aboedɨmareandürɨ 17 Sisas

(Matyu 4:24-25; Mak 3:7-12)

ai hɨfɨ wafu wamɨnɨndɨ ahandɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ-memo ranɨ-babɨdɨ hanɨmo houmboemo asu nindou bɨdɨfɨrɨ afɨndɨ ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ranɨ-babɨdɨ ndümündühɨ manɨŋgomo. Ranɨyei nindou afɨndɨ ra Sudia hɨfɨhündɨ, Serusaremɨhündɨ, Tair asu Saidonɨ-yafe hɨfɨhü sɨrɨwara gudikɨmɨ ŋgoafɨ adaburo ranɨhündambo aiamboanɨ ranɨhü burɨmayei. 18 Asu ai ranɨhü tükümehindɨ ra ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyo asu ahei aŋgünɨ ra aboedɨmbɨreandambo sei hehimboyei. Asu dɨdɨyei moaruwai nendɨ nɨmarɨndürɨmbo tɨŋɨrɨfo sahümündeimbɨ ai-amboanɨ tükümehinda aboedɨmareandürɨ. 19 Muŋguambo nindou ranai ahambo sindɨhorɨ marɨhündɨ ra sapo ahandɨ fiambeahɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai kosɨfoendühɨ aheimbo aboedɨreirɨ marandamboyei. Ranɨyo Sisas ai muŋguambo nindou aboedɨmareandürɨ.  



Hɨhɨfɨ hɨhɨfɨ asu tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboe hoafɨ 20  Sisas

(Matyu 5:1-12)

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ-memo ranahamumbo hɨmboarɨ pareapurɨ nüŋgumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se dɨdemo napokoate-ayomo seana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-mbemondamboane, ŋga haponda God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra sɨhamund-ane. 21 Se dɨdemo haponda wembomboemo seana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-mbemondamboane, ŋga seana bodoweimbɨ nɨŋgomboemo! Se dɨdemo haponda aranɨ-aranemo seana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-mbemondamboane, ŋga seana tɨkɨfɨnambo nɨŋgomboemo! 22 Dɨdemo sɨhamumboya Nindou Hondümbo süŋgururü rundeimbanemo mbɨseihɨ asu ranɨ süŋgumbo sɨhamumbo yɨboarukorɨhipurɨ, a  6:15 Serot ai Suda-yafe amoao-yomondɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgufembo hohoanɨmomemo. Ai Israer Romɨ-yomondɨ gafman hoarehɨ nɨŋgombo moei mehomo.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 185

Ruk 6

ŋgɨnɨndɨ hoafɨyahüpurɨ asu seana moaruwai-anemo sei hoafayei ana, se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmo. 23 Ranɨ-moatükunɨ ra rawefeyo ana, se hohorɨpɨ-hohorɨpɨ-ndɨmondühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmo nɨmboe sapo sɨhamundɨ takɨnɨ afɨndɨ sünambe begorɨpurɨ. Nɨmboe sapo ahei amoao mamɨ amboanɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ahamumbo ranɨ-moatükunɨ ramarɨhindɨ. 24 Se dɨdɨyei haponda napo afɨndeimbayei, seana hɨpoanɨmboembou-anei! Sapo seana hapo yaŋgɨrɨ anɨmbo tɨŋɨrɨfokoate-fi handɨhi nɨmboeimboyei. 25 Se dɨdɨyei haponda bodoweimbayei, seana hɨpoanɨmboembou-anei! nɨmboe seana sapo wembombondeimboyei! Se dɨdɨyei haponda tɨkɨfɨ-hoafɨnambo amarei, seana hɨpoanɨmbembou anei! Nɨmboe sapo seana aranɨ-aranɨndeimboyei! 26 Nindou ai sɨheimbo haponda aboed-anei sei hoafɨyei arɨhündɨ, seana hɨpoanɨmboembou-anei! Nɨmboe ahei amoao mamɨ amboanɨ Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyomo-rundeimbɨ-memo ranahamumbo amboanɨ yahurai rasei marɨhündane,” mehu.  

Sɨhei hürütümbɨ ranaheimbo ŋgusüfo pandɨhindürɨ

(Matyu 5:38-48; 7:12a)

27 Sisas

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se dɨdɨyei wandɨ hoafɨ hɨmborɨyei arɨhündɨ sɨheimbo ro hoafayahɨ: Nindou dɨdɨyei sɨhei hürütümbayei ranaheimbo se hɨpoambo-ndɨhindürɨ. Nindou dɨdɨyei sɨheimbo yɨboarukoarɨhündürɨ ranaheimbo se ŋgusüfo pandɨhindürühɨ hɨpoambo-ndɨhindürɨ. 28 Nindou dɨdɨyei sɨheimbo hoafɨnambo moaruwaimbo-arɨhindürɨ ranaheimbo se God ai aboedɨ-aboedɨmbɨrea-ndüramboane mbɨsei. Asu nindou dɨdɨyei sɨheimbo wudɨpoapofe-ndürɨkoate-ayei ranaheimbohünda se Godɨmbo dɨdɨbafɨndei. 29 Asu sɨhambo nindou ŋgorü ai mamɨ koaihoanɨ harɨnduanɨ asükai ŋgorü koaiho amboanɨ hɨhɨrɨndowandanɨ ranɨfihɨ harɨmbiyuwamboane. Asu nindou ŋgorü ai sɨhafɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ndemünduanɨ ana, asükai sɨhafɨ siot ŋgorü-amboanɨ mbɨsemündu-wamboane. 30 Nindou dɨdɨyei sɨhambo nɨnɨ-moatükunɨmbo düdundahindanɨ ranaheimbo muŋguambo dabadürɨ. Asu nindou ŋgorü ai sɨhafɨ nɨnɨ-moatükunɨ napo ndemünduanɨ asükai hɨhɨrɨfe semɨndɨmbo hoafɨpoanɨ. 31 Asu se nindou bɨdɨfɨrambo ai wambo ranɨ-moatükunɨ rambɨrɨhindɨ asafɨ ra se aheimbo ranɨ-süŋgundowandɨ. 32 Se nindou sɨheimbo hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ ranɨ nindoumbo yaŋgɨrɨ se hohoanɨmoayei ana, ŋgɨrɨ ranɨ süŋgu sɨheimbo aboed 









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 6  186

anei mbɨsei. Nindou moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ amboanɨ nindou dɨdɨyei aheimbo hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ aheimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmorɨhündürɨ rɨhündühanei! 33 Asu se nindou sɨheimbo dɨdɨboadorɨhindürɨ arɨhündɨ ranaheimbo yaŋgɨrɨ se dɨdɨboado-arɨhindürɨ ana, asu ŋgɨrɨ ranɨ-süŋgu aheimbo aboed-anei mbɨsei. Nindou moaruwai hohoanɨmoyei rɨhündeimbɨ amboanɨ ranɨ süŋgurühi hündühanei! 34 Asu se nindou dɨdɨyei ranaheimbo nɨnɨ-moatükunɨ ndahundürü mbundɨhumbo hɨhɨrɨndɨhu ndahumɨndefɨ sei hehi hohoanɨmoyeihɨ aheimbo yaŋgɨrɨ sahündürɨ arɨhündɨ ranɨmbo ŋgɨrɨ sɨheimbo aboedanei mbɨsei. Nindou moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ amboanɨ nindou bɨdɨfɨrɨ moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ ranaheimbo sahündürɨ rɨhündühanei, ra aheimbo masehindɨ nahurai hɨhɨrɨfe semɨndɨmbohünda! 35 Yowanɨ, ŋga se nindou dɨdɨyei sɨheimbo hürütürɨ-hündürɨ-rɨhündeimbɨmbo hɨpoambondɨhindürɨ. Asükai nɨnɨmoatükunɨ nindoumbo sai mburɨmbo se yowanɨ bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ hɨhɨrɨfe semɨndɨmbo hohoanɨmoyopoanɨ. Rananɨmbo se takɨnɨ afɨndɨ ndahümündi mbundɨhü asu God Nɨmoamo Hamɨndɨ ranahandɨ nɨmorɨndamboyafɨ. Nɨmboe aiana nindou dɨdɨyei hɨhɨfɨyo-rakoate asu moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ ranaheimbo aboedɨyuhani. 36 Se hɨpoambondo ndandɨ sɨhafɨ ape ai-amboanɨ hɨpoambore arandɨ nou.”  







Nindou ŋgoründɨ nɨŋgo ra türüfoefeihü papɨ-hoafɨpoanɨ 37 “Se

(Matyu 7:1-5)

yowanɨ nindou ŋgoründɨ nɨŋgo ra türüfoefeihɨ papɨ-hoafɨpoanɨ. Asu rananɨmbo ŋgɨrɨ God ai sɨhei nɨŋgo ra türündandürühɨ papɨ-hoafɨndandürɨ. Se yowanɨ nindou ŋgoründɨ nɨŋgo ra yɨbobofeihɨ moaruwai-ane yaho hoafɨyopoan. Asu rananɨmbo ŋgɨrɨ God ai sɨhafɨ nɨŋgo ra yɨbobondeandühɨ moaruwai-ane mbüsu. Se nindou bɨdɨfɨrɨyei moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi asei-anɨmbo God ai-amboanɨ sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi mbüsümbui. 38 Se nindou bɨdɨfɨrambo asahündürɨ anɨmbo asu God ai sɨheimbo dagadürɨmbui. Refe süŋgu ana se afɨndɨ hamɨndɨ anɨmbo ndahümɨndeimboyei. Sapo se anɨhondümbo nindou farahehindɨ ranɨ sɨmogodühɨ anɨmbo sɨhei warambe babɨboai pɨtapɨndɨmboe. Se nɨnɨ sɨmogodühɨyo nindou bɨdɨfɨrambo farɨhehindɨ süŋgu-anɨmbo God ai sɨheimbo ranɨ sɨmogodühɨ randeandürɨmbui,” mehu. 39 Asu Sisas ai ahamumbo kafoefe hoafɨ nda hoafɨmepurɨ: “Nindou mamɨ hɨmboatɨharɨ ai ŋgɨrɨ nindou ŋgorü hɨmboatɨharɨ-mayu ranahambo nderümündɨ haya nafɨ nafuindu ŋgu. Asu ai rawareandɨ ana, yɨboboambo hoe apoarambe pɨndamboyafanɨ. 40 Yamundɨfe nɨmorɨ ai ahambo yamundirɨ-randeimbɨ-mayu ahandɨ nɨmoamoyupoanɨ, ŋga muŋguambo yamundɨfe nɨmorɨ ahei yamundɨfe ratüpurɨ ra muŋgundoanɨ ana, asu aheimbo yamundu-rundeimbɨ-memo nahuraindeimboyei.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 187

Ruk 6​, ​7

41 Asu se nɨmboe nindou ŋgoründɨ hɨmboarambe düdübudɨ akɨdou afoeru

ranahambo yaŋgɨrɨ hɨmboapoyafühɨ asu sɨhafɨ hɨmboarambeahɨ nɨmoko bɨdɨfɨrɨ afoero ranahambo hoeifekoate-a? 42 Nüŋgundo nindou ŋgorümbo hoafɨndafühɨya, ‘Wandafɨ, awi sɨhafɨ hɨmboarambeahɨ düdübudɨ akɨdou afoeru ra hündɨhehinɨ samboanahɨ,’ mambɨsafɨ sɨhafɨ hɨmboarambeahɨ nɨmoko bɨdɨfɨrɨ afoero ra sɨhafɨhoarɨ hoeifekoate-a? Seana yimbu yafambeimbɨ nindou-anafɨ! Weaŋgurühɨ se boatei-anɨmbo sɨhafɨ hɨmboarambe nɨmoko bɨdɨfɨrɨ afoero ra hündühoefɨ mbundambo-anɨmbo asu nindou ŋgoründɨ hɨmboarambe düdübudɨ akɨdou afoeru ra wudɨpoapondo hoeindowandühɨ hündühoefɨndo,” mehu.  

Nɨmɨ-ane asu ahandɨ hɨsɨ ranane

(Matyu 7:16-20; 12:33-35)

43 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmɨ mamɨ aboedɨ hamɨndɨ ai ŋgɨrɨ hɨsɨ

moaruwaimbü nɨŋgo. Asükai nɨmɨ mamɨ moaruwai ai-amboanɨ ŋgɨrɨ hɨsɨ aboedeimbɨ nɨŋgo. 44 Muŋguambo nɨmɨ ra ahandɨ hɨsayo ranɨ süŋgu-ane türüfoefeihɨ awi ranɨ nɨmɨ-ane eho. Se ŋgɨrɨ nɨmɨ hɨsɨ fik ra tɨhoarɨ tɨhoareimbɨ nɨmɨ-fihɨndɨ hüründandɨfɨ, asu ŋgɨrɨ yukui amurɨ nɨmɨ-fihɨndɨ hüründandɨfɨ. 45 Nindou aboedɨ ai ahandɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmoambeahɨ aboedɨ moatükunɨ arühayo ranane bokarɨhai arandɨ, ŋga asu nindou moaruwai ai ahandɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmoambeahɨ moaruwai moatükunɨ arühayo ranane bokarɨhai arandɨ. Nɨmboe sapo nɨne-moatükunɨyo ŋgusüfoambe hohoanɨmoambeahɨ amaro ranane asu yafambe ai weindahɨ hoafɨyo arandɨ,” mehu.  



Nindou yimbu worɨmborɨnɨ-rɨnandeimbɨ

(Matyu 7:24-27)

46 Sisas ai yahuya, “Asu se nɨmboe wambo ‘Adükarɨ, Adükarɨyei rɨhündühɨ

asu wandɨ hoafayahɨ ra süŋgufekoate-ayeia? 47Nindou düdi ai wambo sowahɨ tüküfi wandɨ hoafɨ hɨmborɨyu mburambo ranɨ süŋguareandɨ anɨmbo asu ro ai nüŋgunahurai nindouayu ra sɨheimbo nafuindamboyahɨ? 48 Aiana sapo nindou worɨmbombo yahuhaya hɨfambe ndihɨ ragu kakɨra hanü mburambo kambohoanɨ nɨmoeiwamɨ mafemburɨfiyu nahurai-ani. Hoe ranai afɨndɨ hohoumboyohü worɨ ranahambo harɨyo randa moai fɨfɨmɨyo, nɨmboe sapo ai wudɨpoapore worɨmbora hayambowambo. 49 Ŋga asu nindou düdi wandɨ hoafɨ hɨmborɨyu mbura ranɨ süŋgufekoate-ayu aiana sapo nindou worɨmbombo yahuhaya kambohoanɨ wudɨpoapofe feburɨfekoate-yuwanɨ asu hoe ranai hohoumboyohü worɨ ranahambo harɨyo randanɨ moanɨ mamɨharɨ bɨramɨndɨ pɨrɨmayo nahurai-ani. Asu bɨramɨndɨ pɨrɨmayo ra moanɨ afɨndɨ hamɨndɨ mamɨkarɨ pɨrɨmayo!” mehu.  





7

Sisas ai ami-yafe bogorɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ dɨboadomarirɨ 1   Sisas

(Matyu 8:5-13; Son 4:43-54)

ai nɨmorehɨ nindowenihɨ ranɨ hoafɨ ra hoafɨyundürɨ mbura Kaperneamühɨ hu tükümefiyu. 2 Nindou mamɨ Romɨhündɨ ami 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 7  188

yafe bogorɨ ranɨhü manüŋgu. Ranɨyu ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ŋgusüfohündɨ ranai aŋgünümboyuhü yɨfɨmbo yaŋgɨrɨmayu. 3 Amiyafe bogorɨ ai Sisas ranɨhü anüŋgu hoafɨ ra hɨmborɨyu haya ranɨyu ai Suda-yafe bogorɨ bɨdɨfɨrɨ koamarɨhepura ahambo hoafɨmbo mahɨfomo. Rananɨmbo ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ra aboedɨmbɨrir-amboane yahu haya. 4 Ai homo Sisas sowahɨ tüküyafu watɨharürühɨ yahomoya, “Ai nindou aboed-ani, ŋga se ahambo fandɨhaworɨ. 5 Ŋga ai Suda yɨhoefɨmbo ŋgusüfohü pareamunɨ-randeimb-ani. Ŋga aiyu yɨhoefɨ rotu worɨ ra worɨmbomarandɨ,” mehomondamboyu. 6 Ranɨyu Sisas ai ranɨ-babɨdɨ hu worɨkɨmɨ tüküfiyuanɨ ami-yafe bogorɨ ai ahandɨ ŋgunindɨ Sisasɨmbo hoafɨmbo koamarɨ-hepura homo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ, ambe se tɨŋɨrɨfondamboyafɨ, ŋga ro nindou aboedɨyahɨ anɨmbo wandɨ worambe madügüfɨ, ŋga ro moai muŋguna wandɨ worɨna dɨdɨfɨ sahehea hohoanɨmoyahɨ. 7 Ranɨmboanahɨ ro aboedɨ hamɨndɨ-yahanɨmbo sɨhambo sowana madɨdɨhɨ. Ŋga moanɨ se hoafɨ-yaŋgɨrɨ hoafɨndafanɨ wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ai aboedɨmbiyu-wamboane. 8 Nɨmboe ro-amboanɨ nindou wandɨ nɨmoamo ndüreimbɨ-memo ranahamundɨ hoarehanahɨ, ŋga asu ami-anemo wandɨ hoarehemo. Ŋgorümbo hoafɨndahühɨ, ‘Se hafɨ,’ mbɨsahanɨ ai hu randühani. Asu ŋgorümbo hoafɨndahühɨ ‘Se sɨnɨfɨ,’ mbɨsahanɨ ai sünɨ randühani. Asu wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨmbo hoafɨndahandowohümbo, ‘Ranɨ-moatükunɨ raro,’ sahanɨ, ai rareandühani,” mehu. 9 Asu Sisas ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya nindou ranahambo afɨndɨ mahepünɨfiyu. Ranɨyu hɨhɨrɨfi nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranaheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro sɨheimbo hoafayahɨ. Ro moai anɨhondümbofe ndahurai ndühɨ hoeirɨheandɨ, Israerɨhündɨ amboanɨ, ŋga wanɨ,” mehu. 10 Ŋga sapo nindou ami-yafe bogorɨ ai koamarɨhepurɨ ranai homo worambe hoeirüwurane asu aboedɨmayu.  















11 Refe

Nɨmorehɨ kaindɨ nɨmorɨ Sisas ai yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ

hayamboyoane, asu süŋgunambo ranambe nɨmai Sisas ai ŋgoafɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Nen ranɨnambo botɨfi mahafu. Ahambo süŋgururürundeimbɨyomo asu nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨmayei ranɨyei ai mamɨ mahahüsi. 12 Sisas ai ndeara ŋgoafɨ ginɨrɨ nafɨtambekɨmɨ tüküfiyuane asu ŋgoafambe-ahɨndɨ aranɨhoafɨ yasɨmondɨ ranai tükümefeyo. Yɨfɨ nɨmoko ranana sapo nɨmorehɨ kai-mayo ranahandɨ nindowenihɨ nɨmorɨ moanɨ mamɨ hamɨndɨ-mayu ranaiyu. Ranɨyo asu nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranɨ ŋgoafɨhündɨ ranai nɨmorehɨ ranɨ-babɨdɨmbo mamarei. 13 Asu Adükarɨ ai nɨmorehɨ ranahambo hoeireanda mayoa asu ahambo ŋgusüfoambe afɨndɨ hɨpoamboreandühɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Se yowanɨ aranɨndafɨndo-mboyafɨ,” mehundo. 14 Ranɨyu Sisas ai hu yɨfɨ safɨsendɨ-mayo ra sündɨmareanda asu nindou yɨfɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 189

Ruk 7

nɨmoko masowandümo-memo ranai ŋgɨŋgɨnɨru manɨŋgomo. Ranɨyu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou hoarɨfɨ ro sɨhambo hoafehanɨnɨ se haponda botɨyafo,” mehundo. 15 Ranɨyu asu yɨfɨyumbɨ nindou-mayu ranai botɨfi nɨmarümbo wataporɨmayuamboyu asu Sisas ai nɨmorɨ ra ahandɨ hondandɨ warɨhümarirɨ. 16 Ranɨyo asu nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai ŋgusüfo kɨkɨfoarɨhindühɨ Godɨmboya aiana aboed-ani sei hoafɨyahündowohü seiya, “Ahandɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ adükarɨ hamɨndɨ ai yɨhoefɨ mbusümo tükümefiyu! Ai ahandɨ nendɨ ranaheimbo aboedambofe-ndürɨmbo tükümefiyu-ane!” masei. 17 Sisas ai ranɨmoatükunɨ rawareandɨ hoafɨ ranai muŋguambo Sudia hɨfɨ asu ranɨ hɨfɨkɨmɨ adaburo ranambe yaŋgorɨ wakɨmareanda hɨmborɨmayei.  





Son hundürüra-randeimbɨ ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ yimbu Sisas sowana koamarɨhepɨrɨ

(Matyu 11:2-19)

18  Sonɨmbo

süŋgrurü-rundeimbɨ ai muŋgu moatükunɨ tükümefeyo ra ahambo wataporɨmbomarurɨ. 19 Ranɨyu asu Son ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ nindou yimbu mborai yahupɨrɨ hürühepɨrɨ haya Adükarɨmbo düdufimbohünda ahambo sowana koamarɨhepɨrɨ. Ahandɨ Adükarɨmbo düdufe hoafɨ ra yahuraiyo, ‘Nindou nda horombo ro tükündüfimbui masahɨ ranɨyafɨ, asu ŋgorü tükündɨfimbui mbɨsefɨ hohu hɨmbomandefɨyo?’ 20 Asu ai Sisasɨmbo-so tüküyafɨneandühɨ hoafɨyafɨnandowohü safanɨya, “Son hundürüra-randeimbɨ ai sɨhambo refe düdufenɨnɨmbo yɨhoehɨmbo koamarɨhemuna masɨnehɨ. Se nindou tükündüfimbui mehuyafɨ, asu ŋgorü tükündüfimbui mbɨsefɨ hohu hɨmbomandefɨyo,” masafanɨ. 21 Moanɨ ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ ranɨhü Sisas ai nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ fi moaruwaimbü, aŋgünümbɨ, moaruwai nendɨ nɨmarümbɨ ranaheimbo aboedɨreandürɨ asu hɨmboatɨharɨ afɨndɨ ranaheimbo hɨmboarɨ bɨrɨhendüranɨ asükai hɨmboarɨyei rarao marɨhündɨ. 22 Sisas ai Sonɨmbo süŋgurɨnɨrɨ-rɨnandeimbɨ ranahafanɨmbo sɨmborɨ hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se ŋgafanɨ Sonɨmbo hoafɨndafanɨ se nɨne-moatükunɨ hoeirɨne hɨmborɨyafanɨ marɨnandɨ ra: Ranɨ-moatükunɨ ra sapo hɨmboatɨharɨ ai asükai hɨmboarɨ bɨrɨhehi hɨmboarɨyei, tɨŋarɨ moaruwaimbɨ ai botɨyahi hei, fi moaruwaimbü, mɨmanɨho masɨmeimbɨ ai aboedɨ popoatapofoarɨhi. Hɨmbotühüfo ai asükai hoafɨ hɨmborɨ-yei, yɨfɨyeimbɨ ai yaŋgɨrɨ botɨyahi asu aboedɨ hoafɨ ra nindou napokoate-yeimbɨ-mayei aheimbo wataporɨmboyo ramarandɨ ranahambo. 23 Nindou dɨdɨyei wambo anɨhondümbo-arɨhindɨrɨ ai-ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeiyei-amboane!” mehu. 24 Sonɨmbo süŋgurɨne-rɨnandeimbɨ mefanɨ ranai hafandane süŋgunambo Sisas ai Sonɨmbo nɨmorehɨ nindowenihɨ-mayei ranaheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya: “Sapo se Son sowana nɨmɨwohɨ furɨkoate 











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 7  190

reandühɨ heihü ra se nɨnɨ-moatükunɨmboyei tüküfeyoanɨ hoeifembo sei hehi hohoanɨmomayei a? Awi se boabodarɨ emündü werɨnambo mboahurɨ-hendanɨ ra hoeifemboyei mahei? 25 Nɨnɨ-moatükunɨ hoeifemboyei se mahei rana? Awi nindou hoearɨ moanɨ ranɨ-poanɨmbo aboedɨ hoearɨ yihuruyu haya nüŋguwanɨ hoeifemboyei mahei? Ra wanɨ. Nindou yahurai hoearɨ aboedɨ yihuru-rɨhümündeimbɨ ana, adükarɨ bogorɨndɨ worambe-ane nɨmboei arɨhündɨ. 26 Se wambo ndühɨ yarɨhi hoafɨyahündɨrɨ sapo se nɨnɨ-moatükunɨ hoeifemboyei mahei ra? Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou ranahambo hoeifimboyei? Yɨnɨ ra anɨhond-ane Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbanisɨ, ŋga ro nda sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafayahandürɨ. Son aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ nindou ranahambo ŋgasündireimb-ani. 27 Son ranahamboyo Godɨndɨ Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ro nindou mamɨ wandɨ hoafɨ semɨndɨ hombohünda koandɨhehinanɨ, ai boatei se hokoateyafambe ŋgumbui sɨhafɨ nafɨ nafɨrɨhefembohünda,’ meho,” mehu. 28 Sisas ai bɨdɨfɨrɨ hoafɨ pareandühɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Son ana nindou moanɨ adükarɨ hamɨndɨyu haya asu ai nindou horombo manɨŋgomo ahamumbo ŋgasündeapureimb-ani. Ŋga asu nindou düdi ai sapo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambeahɨndɨ akɨdou aiyu aiana Sonɨmbo ŋgasündirümboani,” mehundürɨ. 29 Muŋguambo nindou ai Sonɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyei hehi asu takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ nindou-amboanɨ muŋguambo rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Yɨnɨ, Godɨndɨ hohoanɨmo ranana anɨhondü hondü mbumundane,” masei. Ranɨyei asu süŋgunambo ai ahandɨ warɨhü hundürümayei. 30 Ŋga Farisi nindou-yomo asu Suda-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ-yomo ranai ahamundɨhoarɨ Godɨndɨ hohoanɨmo ra hɨmborɨ-yowohü süŋgufembo moei mehomo. Ranɨmboemo ai moai Sonɨndɨ warɨhü hundürüyomo. 31 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmorehɨ nindowenihɨ hapodanambe anɨmboei ndanaheimbo ro nɨnɨ-moatükunɨfihɨ sɨmoŋgorɨndɨhe hoeimandɨheara? Nindou nda ai nüŋgunahurai nindouyei ndana? 32 Nindou ndanai ana sapo nɨmorɨ akɨdɨbou ŋgoafɨhü nɨnouyeimbo nahurai-anei. Sapo ai nɨmareimbo bodɨmondɨ nɨmoakɨdɨboumbo rarɨhi hoafɨyeihɨya, ‘Ro sɨheimbo fufuŋɨnambo fufuŋɨ-mehundürɨ, ŋga asu se moai botɨyahi yirɨwarɨ moporɨyei! Ro sɨheimbo weŋgɨsahoafɨnambo marɨhundürɨ, ŋga asu se moai aranɨhoafɨrɨhündɨ ranɨ ranɨmayei!’ nahurai-anei. 33 Son sapo nindou hundürüra-randeimbɨ-mayu ranana tüküfi sesɨ sesü, wain hoe sɨmɨndɨ rakoate-mayua, asu se hoafɨyehüya, ‘Ahandɨ fiambe ana moaruwai nendɨ nɨmarɨmboane,’ masei! 34 Asu Nindou Hondü ai tüküfi sesɨ sesü, hoe sümündɨ marandambo, asu se hoafɨyeihɨya, ‘Nindou ranahambo hoeirɨhorɨ! Aiana sesɨ afɨndɨ sesü asu ŋgɨnɨndɨ wain hoe sümündɨ arandɨ. Aiana nindou takis kakɨ  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 191

Ruk 7

sowandümo-rundeimb-anemo asu nindou moaruwai wosɨhoaforɨ hohoanɨmoyomo-rundeimb-anemo ranahamundɨ ŋgunind-ani!’ masei. 35 Ŋga asu nindou dɨdɨyei Godɨndɨ-mayo fɨfɨrɨfe ra anɨhond-ane sei sahümündimbɨ aiana ranɨ fɨfɨrɨfe ra anɨhondümbo nafuiyeihanei,” mehu.  

36  Farisi

Sisas ai Saimon Farisihündandɨ worambe mamaru

nindou ai Sisasɨmbo sesɨmbohünda ro-dɨbo dowadɨfɨ mehundowamboyu asu Sisas ai ahandɨ worambe hu farɨfi hafu mamaru. 37 Ranɨ ŋgoafɨhü nɨmorehɨ mamɨ ai nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmoyorandeimbɨ manɨŋgo. Sisas ai Farisi nindoundɨ worambe sesɨ sesühɨ amaru hoafɨ ra hɨmborɨyo haya, asu ai arabasta nɨmoei kakɨ afɨndɨ fihɨ semɨndümbɨ hɨpɨrambe fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ hɨpɨrɨ tüküre semɨndɨ haya maho. 38 Ranɨyo ai ho Sisasɨndɨ daboadanɨ yirɨkɨmɨ nɨŋgombo aranɨyowohü Sisasɨndɨ tɨŋarɨ ra ahandɨ aranɨhɨmboaho-mayo ranambo popoaimarandɨ. Ranɨyo asu ai Sisasɨndɨ tɨŋarɨ ra ahandɨ mbɨrɨnaŋɨ ranambo nɨŋombɨrɨhoayoa yahohaya gedühai mbura wakɨkɨhɨrapɨrühɨ fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ ra tɨŋarɨ yimbumefanɨ ranɨwamɨ kamafoareandɨ. 39 Asu Farisi nindou Sisasɨmbo mborai mehundo ranai ranɨ-moatükunɨ ramareanda hoeire haya ahandɨ fimbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou nda anɨhondü Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbayu ana, ai nɨne nɨmorehɨ ahambo sündarerɨ nda fɨfɨrɨndeambui. Asu moaruwai yahurai nindowenihɨ bɨrabɨrümbɨ nɨmorehɨ anɨŋgo ranahambo fɨfɨrɨndeambui,” mehu. 40 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Saimon, ro sɨhambo hoafɨyonɨnɨmbo hoafɨ moai sɨheheandɨ,” mehundowamboyu. Asu Saimon ai ahambo hoafɨyundühɨ yahundoya, “Yɨnɨ, Yamundo-randeimbɨ nindou se wambo ndühɨ hoafɨyafɨndɨrɨ,” mehuamboyu. 41 Asu Sisas ai piyu haya hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou yimbu nɨmbafanɨ henamboyafanɨ ai nindou ŋgoründɨ-mayo kakɨ sɨmborɨ hɨhɨndɨho ndehoamboehɨ safanɨ hena masowandɨfanɨ. Nindou ŋgorü ai sapo kakɨ sairandeimbɨ-mayu ranahandɨ-mayo 500 kakɨ hoarɨ semündu süŋgunambo sɨmborɨ saimbohünda asu nindou ŋgorü-mayu ranai 50 kakɨ hoarɨ semündu süŋgunambo sɨmborɨ saimbohünda. 42 Nindou yimbu ranai kakɨ masowandɨfanɨ ra sɨmborɨ hɨhɨrɨfe saimbo kakɨkoatemefandamboyu asu nindou ranai ambe mehupɨrɨ. Nindou yimbu ra dɨdɨ ai nindou-mayu ranahambo ŋgusüfo afɨndɨ pamandira?” mehuamboyu. 43 Asu Saimon ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro rarɨhe hohoanɨmoayahɨ ana, nindou sapo ahambo kakɨ adükarɨ masagado ranaianɨmbo afɨndɨ hamɨndɨ ŋgusüfo pandirümbui.” Ranɨyu Sisas ai yahuya, “Yɨnɨ, se anɨhondümboanafɨ hoafayafɨ,” mehu. 44 Ranɨyu asu ai nɨmorehɨ-mayo ranahambo sowana hɨhɨrɨfihɨ Saimonɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se nɨmorehɨ ndanahambo moai hoeirowandɨyo? Ro sɨhafɨ worambe mafareheandɨ, ŋga asu se moai  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 7​, ​8  192

wambo hoe sawandɨrɨ wandɨ tɨŋarɨ popoaimbohünda. Ŋga asu nɨmorehɨ ndanaiyo wandɨ tɨŋarɨ ra ahandɨ aranɨhɨmboahonambo popoaira mbura ahandɨ mbɨrɨnaŋɨnambo gedümarandɨrɨ. 45 Seana moai wambo sowandɨfɨndɨrɨ worɨnɨrowandɨrühɨ wakɨkɨhɨrandɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nɨmorehɨ ndanai ana ro sühühambe peyo haya wandɨ tɨŋarɨ ra moai wakɨkɨhɨ hɨnɨŋgɨreandɨ, ŋga wakɨkɨhɨ hoafɨna hohombo haponda tükefeyo. 46 Se moai wambo mbɨroambe kefembohünda orif nɨmɨ hɨsɨ boboe dɨdɨboadɨro sɨhawandɨ, ŋga nɨmorehɨ aiyo wandɨ tɨŋarɨ ra fɨsɨŋarümbü moatükunɨ ranambo kamareandɨrɨ. 47 Ranɨmboanahɨ ro sɨhambo hoafehanɨnɨ, nɨmorehɨ ndanai ahandɨ hohoanɨmo moaruwai afɨnd-ane, ŋga ranahambo God ai amboawi mehu. Nɨmboe sapo ai wambo ŋgusüfo afɨndɨ pamareandɨrɨ. Ŋga asu nindou daboe ahambo moanɨ akɨdou yaŋgɨrɨ amboawi yahoweimbɨ nindou ana ai moanɨ akɨdou yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pareandɨrühani,” mehu. 48 Ranɨyu asu Sisas ai nɨmorehɨ-mayo ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ hohoanɨmo moaruwai ranana ro amboawi samboanahɨ,” mehundo. 49 Ranɨyo asu nindou bɨdɨfɨrɨ sesɨ fondɨkɨmɨ mamarɨmo ranai ahamundɨ mbusümo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou nda düdi moaruwai hohoanɨmo amboawi yahu aranda?” mehomo. 50 Ŋga asu Sisas ai nɨmorehɨ-mayo ranahambo hoafɨyundühɨya, “Sɨhafɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranamboyo sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranambeahɨndɨ aboedambo-marɨheanɨnɨ, ŋga se ŋgusüfo afurɨndo kündo hawa ŋgafɨ,” mehundo.  











8

1   Ranümbɨ

Nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ ai Sisas-babɨdɨmbo mahei

ra kɨkefoendane, asu süŋgunambo Sisas ai adükarɨ ŋgoafɨ asu akɨdou ŋgoafɨ ranambe huhü God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo wataporɨmbo-marandɨ. Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ 12 ai Sisasɨndɨ süŋgu mahomo. 2-3 Ranɨyei asu nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ dɨdɨyei moaruwai nendɨ nɨmarɨndüreimbɨ asu aŋgünɨ moaruwaimbü Sisas ai aboedɨmarearü amboanɨ ahandɨ süŋgu mahei. Nɨmorehɨ-mayei ranai ana Maria Makdarahündɨ, sapo Sisas ai moaruwai nendɨ 7 ahandɨ fiambeahɨndɨ raguanambo-reandeimbɨ-mayo ranayo, Soana, Kusandɨ nɨmorehɨ, nindou ranai Herodɨndɨ worɨ hɨfanda randeimbɨ-mayu ahandɨ nɨmorehɨyo, Susana asu nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ sapo ahei kakɨnambo Sisas asu ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ farɨhehipurɨ-rɨhündeimbɨmayei amboanɨ ai-babɨdɨ mahei.  

Nindou sesɨ ahurɨ nümbürambe bubumafoareandɨ kafoefe hoafɨ 4  Nindou

(Matyu 13:1-9; Mak 4:1-9)

afɨndɨ ranai ŋgorü ŋgoafɨhündɨ ŋgorü ŋgoafɨhündɨ kɨkɨrɨhefekoate Sisas sowana nümbünɨ tümarɨhinda, ndanɨ kafoefe The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 193

Ruk 8

hoafɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, 5 “Nindou mamɨ ai sesɨ ahurɨ semündü hu bubufoareandane, asu bɨdɨfɨrɨ nafɨkɨmɨ pütapɨmayo. Nindou ai hahabodeihü pütapɨyeiane, asu ndu ai nɨmoamonɨndɨ pühɨyei masahüsi. 6 Bɨdɨfɨrɨ ahurɨ ranai nɨmoei boatɨfowamɨ pütapɨyo mbura tüküfehündamboyo asu yapataparɨmayo hɨfɨ ranai hoe puiarɨ-koate nɨŋondɨ hamɨndɨwambo. 7 Asu bɨdɨfɨrɨ ai wohɨ tɨhoarɨ tɨhoarümbɨ nɨnouyoambe pütapɨyo mbura ranɨ dɨbore tüküfihɨyo asu wohɨ ranambo gabudɨ-mafoareandɨ. 8 Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ahurɨ ranai hɨfɨ aboedambe pütapɨyo haya tütükɨyowohüyo 100, 100-mbore hɨsɨmayo.” Sisas ai ranɨ hoafɨ ra moendɨfembo yahumbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou düdi ai hɨmboambeimbɨ-nduhü ana, hoafɨ ra hɨmborɨmbiyu-wamboane,” mehu. 9-10 Ranɨyomo ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ai ranɨ hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ranahambo düdumefundo-wambo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sɨhamumbo ana God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ dɨbohɨndɨ hoafɨ ra masayopurane, ŋga nindou amurɨ ranaheimbo ana kafoefe hoafɨnamboane hoafayondürɨ. Rananɨmbo ai hɨmboarɨ-ndeimboyei, ŋga ŋgɨrɨ hoeindɨhindɨ asu hɨmborɨ-ndeimboyei, ŋga ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndɨhindɨ.”  









Sesɨ ahurɨmbo kafoefe hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ hoafɨ

(Matyu 13:18-23; Mak 4:13-20)

11 “Kafoefe

hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndahurai-ane. Sesɨ ahurɨ ra Godɨndɨ hoaf-ane. 12 Sapo sesɨ ahurɨ nafɨnɨ pütapɨmboyowohü pütapɨmayo ranana nindou dɨdɨyei hoafɨ hɨmborɨyeihaneisɨ, ŋga asu Satan ai ahei ŋgusüfoambeahɨndɨ semündü pireandühani. Sapo Satan ranai aheimboya anɨhondümbo-ndɨhi hehi aboedambo-ndahimboyei yahuhaya. 13 Sesɨ ahurɨ sapo nɨmoei boatɨfowamɨ pɨmayo ranana nindou dɨdɨyei hoafɨ ranahambo hɨmborɨyei hehi sahümündihɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihaneisɨ, ŋga ahei ŋgusüfoambe hoafɨ ra moai kɨkɨmɨfoare nɨmarondürɨ. Ai hoafɨ ranahambo anɨhondümborɨhindühaneisɨ, ŋga asu nɨne-moatükunɨ aheimbo refe hoeifendürɨmbo tüküfeyoambe ai peyeihanei. 14 Sesɨ ahurɨ wohɨ tɨhoarɨ tɨhoarümbɨ mbusümo pütapɨmayo ranana, sapo nindou dɨdɨyei ai hoafɨ ra hɨmborɨyeihaneisɨ, ŋga asu afɨndɨ hohoanɨmo, kakɨ napo sɨhefe hohoanɨmo, hɨfɨ ndanɨhündambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo ranai gabudɨ-foareandüranɨ asu ai aboedɨ hɨsɨkoateayei nahurai-ane. 15 Sesɨ ahurɨ hɨfɨ aboedambe pɨmayo ranana, sapo nindou dɨdɨyei ai hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi ŋgusüfoambe kɨkɨhɨ-safɨmarɨhümündianei. Ai ahei hohoanɨmoambe dɨdɨboadorɨhoeimbɨ hamɨndɨ hondü nɨmarɨndürɨmboyo asu ai hɨsɨ aboedɨ tükümefendürɨ.”  







Nindou ai moai si wambürɨ hoarehɨ dɨbonapɨferandɨ 16 “Nindou

(Mak 4:21-25)

mamɨ ai moai ram hai ra yimunde mbura wambürɨnambo gabude, asu fondɨ hoarehɨ ninde randɨ, ŋga wanɨ. Sapo aiana yimunde The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 8  194

mbunda ram hai nindɨferambo fondɨ-mayo ranɨwamɨ nɨmoamo anɨmbo nindeandanɨ nindou dɨdɨyei worambe keboehindühɨ hoeindɨhimboyei. 17Nɨnemoatükunɨ dɨbo meŋgoro ranai ana weindahɨ moanambühɨ tükündɨfemboe. Nɨne-moatükunɨ nindou ai gabudɨhi masɨhehindɨ ranai ana weindahɨ hai sihɨ tükündɨfeyoanɨ hoeindɨhimboyei. 18 Awi se hɨbadɨhümbo, hɨmbo yaŋgɨrɨ kündɨhi nɨmandei. Nindou düdi hohoanɨmo ra ndore fɨfɨrareandɨ ana, God ai adükarɨ ndagadombui. Ŋga nindou düdi ndofe fɨfɨrɨfekoate-ayu ana, nɨne akɨdou fɨfɨrɨmareandɨ amboanɨ God ai raguanambo-ndeambui,” mehu.  



Sisasɨndɨ hondɨ asu akohoandɨ

19 Sisasɨndɨ

(Matyu 12:46-50; Mak 3:31-35)

hondɨyo asu ahandɨ akɨdɨ mamɨyomo ranai Sisasɨmbo hoeifimbo tükümehindɨ, ŋga ai nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranɨ mbusümowambo moai ahandɨ fikɨmɨ papühüyahindɨ. 20 Ranɨyei nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo hoafɨyahündowohü sahündoya, “Sɨhafɨ me-ane asu amondɨ mam-anemo ai weindanɨ anɨmboei sɨhambo hoeifenɨnɨmbo seimbo,” maseiamboyu. 21 Asu Sisas ai nindou ranaheimbo muŋguambo yare hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyei mburɨhü süŋguarɨhindɨ ranaianei wandɨ me asu akohoandayomo,” mehu.  



Sisas ai hoafɨmayua werɨ afurɨmareandɨ 22  Mamɨmbo

(Matyu 8:23-27; Mak 4:35-41)

Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ babɨdɨmbo botambe fareafundühɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi sɨhɨrɨ kurɨhoe ranɨ goesürünɨ bandɨhehu ŋgefo,” yahupurɨ haya mahomo. 23 Ai botambe homondühɨyomo asu Sisas ai yapombofi meŋguru. Ranɨyo asu ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hoewerɨ ranai kurɨhoe-mayo ranambe tüküfehüyo, hoe botambe tüküfehü asu ai ndeara hɨmonɨ hanɨmbo yaŋgɨrɨmemo. 24 Ranɨyomo asu ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ai Sisas sowana homo yaŋgɨrɨrüwurɨ hoafɨyomo-ndowohü yahomoya, “Adükarɨ! Adükarɨ! Sɨhɨrɨ ndeara yɨfɨmbo yaŋgɨrayefɨ,” mehomondamboyu. Asu Sisas ai botɨfi hoewerɨmayo ranahambo awi-awimefiyu-wamboyo afureandühɨyo asu hoe ranai afure mafoero. 25 Ranɨyu Sisas ai ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu sɨhamundɨ anɨhondümbofe ra nüŋguia?” mehupuramboemo. Asu ai hepünafu yɨhɨmbo sɨsɨreapurühɨ sɨmborɨ hoafɨyafundühɨ yahomoya, “Nindou nda düdi rana? Ai moanɨ hoewerɨ ranahambo awi-awimefiyuwa ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyowohü afurɨmareandɨ,” mehomo.  





Sisas ai nindou mamɨndɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ hemafoareandɨ 26  Sisas

(Matyu 8:28-34; Mak 5:1-20)

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Gerasa-yafe hɨfɨnambo Gariri hoe gogoasürünɨ homo tükümefundɨ. 27 Tüküyafu  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 195

Ruk 8

mburu botambeahɨndɨ kusɨfoendane nindou mamɨ ranɨ ŋgoafɨhündɨ moaruwai nendɨ nɨmarɨndoweimbɨ ranai ahambo sowanambo mahu. Aiana horombo hondü piyu haya moai hoearɨ güdeandɨ, ŋga moanɨ yare safoeyapo manüŋgu-ane. Ai ŋgoafɨhü nɨŋgokoate yɨfɨ sɨhehi rɨhündeimbɨ hoŋguambeyu nüŋgu marandɨ. 28 Nindou ranai Sisasɨmbo hoeirirühɨ puküna heiyuhü yirɨkɨmɨ piyu nɨmarümbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Sisas, God Nɨmoamo Hamɨndɨ Hondündɨ nɨmorɨ, se wambo nüŋgufendɨrɨmbo safomboyafa? Ro sɨhambo hüti hoafarɨhanɨnɨ se yowanɨ wambo tɨŋɨrɨfo ndawandɨrɨmboyafɨ,” mehundo. 29 Nindou ranai yare hoafɨmayu ra sapo Sisas ai moaruwai nendɨ ranahambo hoafɨmayundoa kosɨfoendühɨyo. Afɨndɨmbo moaruwai nendɨ ranai kɨkɨhɨrɨmɨndɨ nɨmaroanɨ asu muŋguambo nindou ranai hɨmboarɨ safühɨrurühɨ senɨnambo hüputüpurɨhawuranɨ ai ranɨ-moatükunɨ ra gurɨhai haya moaruwai nendɨ ranai fare serɨmɨndɨ haya nɨmɨ wohɨ furɨkoate-yowanɨ ho-marandɨ. 30 Sisas ai ahambo düdufihɨ yahundoya, “Ndürɨ sɨhafɨ nɨnea?” mehundowamboyu. Asu ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Wandɨ ndürɨ ana Awai nindou-ane.” Ai yare hoafɨmayu ra sapo moaruwai nendɨ afɨndɨ ranai ahandɨ fiambe mamarei ranɨmboyu. 31 Moaruwai nendɨ-mayei ranai Sisasɨmbo hüti hoafɨyahündowohü seiya, “Se yɨhoefombo nɨmbɨ nɨmarümbɨ hɨfambe ranambe koandɨhawamunɨ-mboyafɨ,” masahündo. 32 Ranɨyo asu moatei afɨndɨ ranai hɨrɨpɨnɨnɨ hɨmborɨhündühɨ burɨmayei-amboyo moaruwai nendɨ ranai Sisasɨmbo moatei ranahei fiambe koarɨhefendürɨmbo hüti-hütimarɨhora koamarɨhendürɨ. 33 Ranɨyei nindoundɨ fiambeahɨndɨ kosɨfoehi hehi moateiyei fiambeyahindühɨ asu moatei ranai hɨrɨpɨnɨnɨ pɨpɨnambo hanei kurɨhoeambe pɨyei hoe karɨhüsi hehi yɨfɨsafɨmayei. 34 Nindou moatei hɨfandɨmarundɨ ranai hoeirunda mayoa, pɨpɨyomo homo ranɨ ŋgoafɨhü asu nümbürambe ratüpurɨyeihɨ burɨmayei ranaheimbo hoafɨhümarundürɨ. 35 Nindou ranai nɨnɨ-moatükunɨyo tükümefeyo sei hehi hoeifembo Sisasɨmbo-so tükümehindɨ. Ranɨyo tüküyahi hoeirɨhindane, nindou moaruwai nendɨ nɨmarɨ haya kosɨfoendeimbɨ-mayu ranai ahandɨ yirɨ kɨmɨ hoearɨ yihuruyu mbura hohoanɨmo aboedɨ koadürü hohoanɨmoyu arandɨ süŋgu mamaruwa hoeirɨhorühɨ yɨhɨmbo sɨsɨrɨmehindɨ. 36 Nindou hoeifembo mahüsi ranai Sisas nindou aboedɨ-marirɨ ra hoeirɨhi hehi nindou bɨdɨfɨrambo wataporɨmbo-marɨhündɨ. 37 Ranɨyei asu muŋguambo nindou Gerasa hɨfɨhündɨ ranai yɨhɨmboyeihɨ Sisasɨmbo ragu ŋgafɨ maseia asu botambe farɨfi haya ndamefiyu. 38-39 Ranɨyu asu nindou moaruwai nendɨ nɨmarɨ haya kosɨfoendeimbɨmayu ranai Sisasɨmbo hüti hoafɨrürühɨ yahuya, “Wambo se yɨnɨ safanɨmbo se-dɨbo dɨdɨ,” mehundo-wamboyu. Asu ai ahambo koarɨheirühɨ yahuya, “Se ŋgoafɨna ŋgafɨ nɨnɨ-moatükunɨyo God  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 8  196

ai sɨhambo ramareanɨnɨ ra nindou bɨdɨfɨrambo wataporɨmbondandɨ,” mehundo. Ranɨyu asu hu nɨne-moatükunɨ Sisas ai ahambo ramarirɨ ranahambo ranɨ ŋgoafɨhündɨ-mayei ranaheimbo wataporɨmbo-marandürɨ. Sisas ai bogorɨndɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ yɨfɨhündɨ botɨre asu nɨmorehɨ aŋgünümbɨ ai Ahandɨ hoearɨ sündɨmareandɨ

(Matyu 9:18-26; Mak 5:21-43)

40  Sisas

ai asükai Gariri ŋgorü-goanɨnɨ hu tükümefiyu-wamboyei nɨmorehɨ nindouwenihɨ ranai ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei, sapo hɨmbomayei hei ranɨmbowambo. 41 Ranühɨ asu nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Sairus ranɨ ŋgoafɨhü rotu worɨ hɨfandɨra-randeimbɨ ai Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ tüküfi pɨyu nɨmarümbo wandɨ worɨna dügüfɨ yahu haya hütihoafɨmarürɨ. 42 Ai sapo ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ 12 hɨmbanɨ mamɨ yaŋgɨrɨyo haya yɨfambo-mayowamboyu ramefiyu. Sisas ai Sairusɨndɨ worɨna hüfuane, asu nindou afɨndɨ ranai aŋgoaŋgo-marɨhorɨ hei. 43 Ahei mbusümo nɨmorehɨ mamɨ 12 hɨmbanɨmbo amoamo watɨkoafɨmboyo mara ho ranai manɨŋgo. Ai ahandɨ aŋgünɨ ra aboedɨfembohünda doktambo hoeifepurɨmbo kakɨ afɨndɨ sai marandɨ, ŋga asu nindou dɨdɨ ai-amboanɨ moai aboedɨreandɨ. 44 Nɨmorehɨ ranai Sisasɨndɨ daboadanɨ ho nɨŋgombo hoearɨ hɨmborɨ-mayo ranɨfihɨ masündeandamboyo asu ahandɨ horɨ ranai moanɨ ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ kɨkɨmarɨhoayo. 45 Ranɨyu asu Sisas ai düdufihɨ yahuya, “Düdi wandɨ hoearɨ masündeanda?” mehuamboyo. Asu muŋguambo nindou ranai wanɨwanɨyeihɨ dɨdɨmomayei-amboyo asu Pita ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, nindou afɨndɨ ranai sɨhafɨ fikɨmɨ wakɨre yaŋgorɨmbo sɨmborɨ koarürɨmayei,” mehundowamboyo. 46 Asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou ŋgorü ai wambo masündeandɨra wandɨ fiambeahɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai makosɨfoendɨ ranɨmboanahɨ,” mehuamboyo. 47 Asu nɨmorehɨ ranai wambo fɨfɨrɨhi-ndɨrɨmboanei, ŋga ro ŋgɨrɨ dɨbo nɨmboahɨ yahohaya, hɨhamɨndarɨ kameihɨ ho Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ pɨyo mamaro. Ranɨyo ai muŋguambo nindouyei hɨmboahü wataporɨmbomarandɨ nɨmboe masünderɨ asu nünüŋgureamboyo ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ aboedɨmayo ranahambo. 48 Sisas ai nɨmorehɨ ranahambo yahundoya, “Nɨmorɨ akɨdou, sɨhafɨ anɨhondümbofe ranai sɨhambo aboedɨmareanɨnɨ, ŋga se ŋgusüfoambe afurɨndo kündo hawa ŋgafɨ,” mehu. 49 Ai wataporɨmbo-randühɨ nüŋguambe, nindou mamɨ ai hɨfandɨrarandeimbɨndɨ worambeahɨndɨ tüküfi hu hoafɨyuhɨ yahuya, “Sɨhafɨ nɨmorɨ ana yɨfɨmayo, ŋga se yamunde-randeimbɨ-mayu ranahambo tɨŋɨrɨfo dabadomboyafɨ,” mehuamboyo. 50 Sisas ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, Sairusɨmbo hoafɨyunduhü yahuya, “Se yɨhɨmbondamboyafɨ, ŋga  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 197

Ruk 8​, ​9

anɨhondümbo-ndowandanɨ anɨmbo sɨhafɨ nɨmorɨ ra aboedɨndɨmboe,” mehundo. 51 Ai nɨmorehɨ-mayo ranahandɨ afɨndandɨ worambe hu tüküfi haya moai nindou amurɨ semündündürɨ worambe kefuendɨ, ŋga Pita, Son, Sems asu nɨmorɨndɨ hondafɨndɨ aheimbo yaŋgɨrɨyo süŋgurearü haya mahüfu. 52 Nindou afɨndɨ ranɨhü mamarei ranai nɨmorɨ ranahambo hohoanɨmoyeihɨ aranɨhoafɨ-marɨhündamboyu Sisas ai yahuya, “Ai ana yɨfɨyombo-yopoanɨ, ŋga ŋgɨrɨ aranɨhoafɨ-ndɨhünda,” mehuamboyei. 53 Nindou ranai nɨmorɨ yɨfɨmayo ra fɨfɨrɨhindɨ, ranɨmboyo Sisasɨmbo tɨkɨfɨnambo-rɨhorühɨ tɨrɨfoefe hoafɨmayahündo. 54 Ŋga ai nɨmorɨmayo ranahandɨ warɨhü kɨkɨhamündü hoafɨyundowohü yahundoya, “Nɨmorɨ akɨdou, se botɨyafo,” mehundo. 55 Asu ahandɨ yifiafɨ ranai hɨhɨrɨfe ho fiambe farɨfehüyo asükai botɨmefeyo. Ranɨyo Sisas ai nɨmorɨ ranahambo sesɨ sahündo yahu haya hoafɨmayundürɨ. 56 Asu hondafɨndɨ ai hoeirɨneanda mayoa mahepünafɨ-neandamboyu Sisas ai ranɨ-moatükunɨ tükümefeyo ranahambo “Nindou ŋgorümbo yowanɨ hoafɨpoanɨ,” mehu.  











9

Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo koamarɨhepurɨ 1   Sisas

(Matyu 10:5-15; Mak 6:7-13)

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ 12 ranahamumbo mborai yahupurɨ hürühepurɨ haya moaruwai nendɨ asu muŋguambo aŋgünɨ aboedɨferambo ŋgɨnɨndɨ adükarɨ masagapurɨ. 2 Ranɨyu God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo wataporɨmboyo asu aŋgünɨ aboedɨferambohünda koamarɨhepurɨ. 3 Ai ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sɨhamundɨ hoahoaŋgo ranambe se yowanɨ nɨmɨnɨmɨ, arü, sesɨ, kakɨ, asu hoearɨ yimbu-ane ra ndowandümboemo. 4 Se nɨnɨ-worambeyo afareafundɨ ra moanɨ se ranɨ worambe yaŋgɨrɨ nɨmandɨmo mbundu botɨndafu ŋgomo. 5 Nahi homondanɨ nindou ai sɨhamumbo worɨnɨfepurɨkoate-ndeianɨ ana, asu se ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨndu houmbo ŋgomondühɨ yirɨfihɨndɨ hɨfɨ hasüfɨ ra kükiboadu houmbo ŋgomo ranaheimbo God ai moaruwaimbombɨreandürɨ yaho refe nafuiyo-ndürɨmbohünda,” mehupurɨ. 6 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ranɨhü hɨnɨŋgɨru houmbo homo muŋguambo ŋgoafɨ ranambe Godɨndɨ hoafɨ ra wataporɨmbo-rundühɨ nindou aŋgünɨmbo-yeimbɨmbo aboedɨrundürɨ marundɨ.  









Herot ai afɨndɨ hohoanɨmomayu 7 Gariri-yafe

(Matyu 14:1-12; Mak 6:14-16)

adükarɨ bogorɨ Herot ai muŋguambo moatükunɨ tükümefeyo ranahambo hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, afɨndɨ hohoanɨmomayu. Ai yare hohoanɨmomayu ra, nindou bɨdɨfɨrɨ ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, Son hundürüra-randeimbɨ ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu masei. 8 Asu bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Eraisa ai yɨhoefombo-so  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 9  198

tükümefiyu.” Asu awi bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Nindou mamɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ horombo hondü manüŋgu ranai yɨfɨhündɨ botɨmefiyuane,” maseiamboyu. 9 Herot ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sapo Sonɨndɨ mbɨro ra kɨkɨmarɨhehinɨ. Asu nindou düdi nda ai yahurai ro hoafɨ nda hɨmborɨyaha tükümefiyu. Asu ahambo hoeifimbo samboanahɨ,” mehu.  

Sisas ai 5,000 nindoumbo sesɨ masagadürɨ

10 Kraisɨndɨ

(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Son 6:1-13)

hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai hɨhɨrɨyafu homo Sisasɨmbo-so tüküyafu muŋguambo moatükunɨ ai ramarundɨ ranahambo wataporɨmbo-marurɨ. Ranɨyu ai süŋgure sepurümündü haya Betsaida ŋgoafɨnambo ai yaŋgɨrɨ nɨmarɨmbo mahomo. 11 Ŋga asu awai nendɨ afɨndɨ ranai Sisas nahanafɨyu mahu ranahambo türüfoarɨhi hehimbo-wambo, ai süŋgumarɨhorɨ hei. Ranɨyu asu ai aheimbo mborai-mboraifindürɨ hɨnɨŋgɨreandürɨ haya, God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo wataporɨmbomarandɨ. Asu nindou dɨdɨyei aŋgünümbɨ-mayei aheimbo aboedɨmareandürɨ. 12 Hüfɨhamɨndɨ hürɨmɨndoambe, süŋgrurü-rundeimbɨ 12 ai ahamboso tüküyafu hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se nindou ndanaheimbo koarɨhawandüranɨ mbɨhei. Rananɨmbo asu ai hei adükarɨ ŋgoafɨhüyo asu hɨmboranɨyo ranɨhü apofondɨyo asu sesɨyo ra kokombɨrɨ-hündamboane. Ndanɨhü ana nindou nɨmarɨkoate-yohane,” mehomo. 13 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Seanɨmbo sesɨ ra aheimbo ndabudürü,” mehuamboemo. Asu ahambo yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Roana hondahüfeimbɨ bret-anemo asu kinɨ akɨdou yimbu-anafanɨ ranɨ yaŋgɨrane sɨhehumboayefɨ. Asu muŋguambo nindou ranaheimbo se homo sesɨ pemɨyomo safɨmboyafɨ hohoanɨmoayafa?” mehomo. 14 Nindowenihɨ ranɨhü mamarɨmo ra 5,000-yomo. Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ranaheimbo hoafɨndɨmondüranɨ anɨmbo ai 50, 50-ndahi mbɨmari-amboane,” mehupurɨ. 15 Ranɨyomo ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ-memo ai hɨmborɨyomo houmbo nindou ranaheimbo ranɨ-süŋgumarundüra mamarei. 16 Ranɨyu Sisas ai hondahüfeimbɨ bretɨyomo asu kinɨ yimbumefanɨ ra semündü haya, sünambe hɨmboyu hafuhü sesɨ ranahambo-hünda Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura, bret kinɨ hɨfɨtɨre ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo nindou-mayei ranaheimbo yimbufe-ndürɨmbohünda masagapurɨ. 17 Nindou ranai sesɨ ra sahüsi muŋgu parɨhindühɨyei, asu Sisasɨndɨ süŋgrurü-rundeimbɨ ai sesɨ bɨdɨfɨrɨ bɨdɨfɨrɨ korɨmayo ra 12 wambürɨ tüküru madüburafundɨ.  













Pita ai Sisasɨmboya nindou ndanana God dɨbonɨmayu Kraisani mehu 18  Mamɨmbo

(Matyu 16:13-19; Mak 8:27-29)

Sisas ai ahand-amboanɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨyuhü nɨmaruwane, asu ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ai, ai-babɨdɨmbo mamarɨmo. Ranɨyu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 199

Ruk 9

ahamumbo düdufipurühɨ yahuya, “Nindou ai wamboya ai düdi seia?” mehu. 19 Asu sɨmborɨ ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Bɨdɨfɨrɨ ai Son sapo nindou hundürüra-randeimbɨ-mayu-ani sei. Bɨdɨfɨrɨ ai sɨhambo seiya ai Eraisa-ani maseiamboyei, asu bɨdɨfɨrɨ ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ horombo hondü manüŋgu ranai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu-ani masei,” mehomondo. 20 Ranɨyu asu ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu se ra wambo nüŋguru hohoanɨmoyomo ro dɨdɨyaha?” mehuamboemo. Asu Pita ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Seana Krais-anafɨ nindou God ai dɨbonɨyunɨnɨ hɨnɨŋgɨ-mareanɨnɨ nindou aboedambofendürɨmbohünda,” mehundo.  



Sisas ai yɨfɨnda mbundɨha yɨfɨhündɨ botɨndaheamboyahɨ yahu wataporɨmbomarandɨ

(Matyu 16:20-28; Mak 8:30; 9:1)

21 Ranɨyu

asu Sisas ai ranɨ hoafɨ ranahamboya, “Se nindou ŋgorümbo yowanɨ hoafɨndɨmboemo,” mehupurɨ. 22 Asükaiyu ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou Hondü ai ana asübusümbɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ ndemündühɨ anɨmbo ahambo bogorɨ nindou-anemo Godɨmbo sesɨ sɨhourundeimb-anemo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu rundeimb-anemo ranai yɨboaruko-ndurɨmboemo. Ai ahambo hɨfokoandüwuranɨ yɨfɨndümbuisɨ, ŋga asu ai ŋgɨmɨ sindu mbunda süŋguna yɨfɨhündɨ botɨndɨfimbui,” mehu. 23 Ai muŋguambo aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ai wandɨ süŋgu hombo hohoanɨmondeihɨ ana, asu ai ahei hohoanɨmo ra hɨfɨnambo-ndɨhi hehi nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmbo noundahi hehi muŋguambo si aho ra wambo süŋgumbɨrɨhi-ndɨramboane. 24 Nindou düdi ai ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra ahandɨhoarɨ hɨfandarandɨ ana, ai awarɨ-ndɨhoemboe. Ŋga asu nindou düdi wambohünda ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo ranahambo moanane ehu ana, ra gedühɨ nɨŋgomboe. 25 Nindou mamɨ ai ratüpurɨ-yuhümbo muŋguambo moatükunɨ napo hɨfɨ ndanɨhündambo ra gugurareandɨ ana, asu ahandɨhoarɨ awarɨndɨhembui, ŋga nüŋgunde ahambo mafandɨhera? 26 Nindou düdi ai, roanahɨ asu wandɨ yamundɨfe hoafɨ ranane ranahambo amoanɨŋgayu ana, asu ro-amboanɨ nindou ranahambo Ape, ro, asu sünambeahɨndɨ nendɨ babɨdɨ yɨhoefɨ ŋgɨnɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ kapeihü kosahambe amoanɨŋgɨndɨhünɨmboyahɨ. 27 Ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ nda hoafayahandürɨ, nindou bɨdɨfɨrɨ dɨdɨyei ndanɨhü anɨboadei ranai ana yɨfɨkoate yaŋgɨrɨ nɨmboei-ambe God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra hoeindɨhimboyei,” mehundürɨ.  











Sisasɨndɨ fi ranɨpoanambo fiyoweimbɨ tükümefeyo 28  Sisas

(Matyu 17:1-14; Mak 9:2-13)

ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨyu haya, 8 si howane, ai Pita, Son asu Sems ahamumbo sepurɨmündü haya hɨfɨ wafunambo Godɨmbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 9  200

dɨdɨbafɨfembo mahafu. 29 Ai Godɨmbo dɨdɨbafɨyuhü nüŋguane asu ahandɨ ŋgusümboarɨ ra ranɨpoanambo fiyowohüyo asu ahandɨ hoearɨ ra kɨfohɨ hamɨndɨyowohü si nahurai tükümefeyo. 30 Ranɨyo asu ranɨsɨmboanɨ Moses, Eraisa ai Sisas-dɨbo wataporɨyafandühɨ manɨmbafanɨ. 31 Nindou yimbu ranai hɨmboamupuimbo-randeimbɨ kapeihü tüküyafɨne henamboyafanɨ asu Sisas ai Godɨndɨ ratüpurɨ moendɨfihɨ Serusarem ŋgoafɨhü yɨfɨmbo-mayu ranahambo ai-babɨdɨ wataporɨmemo. 32 Pita ai ahandɨ ŋgunindɨ yimbu Son asu Sems ai ahamumbo yapombo hɨmbomarapura mapomo. Asu hɨmboarɨ bɨrɨhoemo hoeirundane, Sisasɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ranambe nindou yimbu ranai-amboanɨ yahurai ai-dɨbo manɨmbafanɨ. 33 Moses Eraisa ai ndeara hombo safanɨ henambo-yafandane, Pita ai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, aboed-ane ndanɨhü amarefɨsɨ, ŋga sɨhɨrɨ dago ŋgɨmɨ hündɨhupurɨmboane, sɨhambo ŋgorü, Mosesɨmbo ŋgorü asu Eraisambo ŋgorü.” Pita ai yare hoafɨmayu ra ai ndore fɨfɨre hayamboyupoanɨ hoafɨmayu. 34 Ai ranɨ hoafɨ ranahambo yare hoafɨyuambe mburüŋgai ranai pɨyo gabudɨ-mafoareapura, asu ai yɨhɨmbomemo. 35 Ranɨyo asu hoafɨ ranai mburüŋgai-ambeahɨndɨ tüküfihɨ yahoya, “Wandɨ Nɨmor-ani nda, ro ahambo dɨbonɨmayahando-ani. Se ahandɨ hoafɨ hɨmborɨndɨmo,” meho. 36 Ranɨ hoafɨ ra ho kɨkamɨndoambe Sisas ai yaŋgɨrɨ ranɨhü manüŋgu. Pita, Son, Sems ai ranɨ-sɨmboanɨ nɨnɨ-moatükunɨ hoeimarundɨ ranahambo nindou ŋgorümbo moai nɨnɨ hoafɨ hoafɨyomo.  















Sisas ai nɨmorɨ moaruwai nendɨ fiambe nɨmarɨndoweimbɨ aboedɨmarirɨ 37 Ŋgorü

(Matyu 17:14-21; Mak 9:14-29)

sina hɨfɨ wafu ra hɨnɨŋgɨru houmbo hanɨmondanɨ, nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai Sisasɨmbo nafɨnɨ hoeimarɨhorɨ. 38 Nindou mamɨ, nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ-mayei ranambeahɨndɨ ai Sisasɨmbo puküna hoafɨ karɨhoehü yahuya, “Nindou yamundo-randeimbɨ karɨhasɨ. Se sühüfɨ nɨmorɨ wandɨ hoeirɨworɨ, ŋga wandɨ mamɨ ndearani nda. 39 Moaruwai nendɨ ai nɨmorɨ ranahambo kɨkɨhɨ-safɨrɨmɨndühane asu ai hepünüfi heiyu arandɨ. Moaruwai nendɨ ranai ahambo yabadɨrɨ wakɨrerɨhane asu yahamo kasiau wutüpuiarɨyu arandɨ. Ai ahandɨ fi ranahambo muŋgunambo moaruwaimbo-rerɨhane asu ahambo nɨmai hɨnɨŋgɨfi hombo sɨsamɨndarandɨ. 40 Ro sɨhambo süŋgurunɨnɨ-rundeimbɨ ranahamumbo hüti-hütimarɨhapurɨ moaruwai nendɨ ranahambo raguanambofembo, ŋga ai ŋgɨrɨ raguanambondundɨ,” mehundo. 41 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou nda se ana anɨhondümbofe hohoanɨmokoate-yeihanei, asu sɨhei nɨŋgo hohoanɨmo ra moai ndorɨhoayo. Nüŋgunɨmbɨmbo awi ro se-babɨdɨmbo nɨmboambo sɨhei nɨmborɨ ra mandahamɨndɨha? Nɨmorɨ sɨhafɨ ra ndühɨ sowarɨndɨfɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 201

Ruk 9

sühüfɨ,” mehu 42 Nɨmorɨ ranai süfuane moaruwai nendɨ ranai serɨmɨndɨ hɨfɨhü purapoaporerɨ sɨherɨ haya yabadɨmarɨrɨ. Ŋga asu Sisas ai moaruwai nendɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨ hoafɨyundo haya nɨmorɨ ranahambo aboedɨrirɨ mbura ahandɨ afɨndambo hɨhɨrirɨ maserügudo. 43 Ranɨyei asu muŋguambo nindou-mayei ranai Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ adükarɨ ranahambo mahepünehindɨ.  



Sisas ai asükaiyu yɨfɨndamboyahɨ yahu wataporɨmbo-marandɨ

(Matyu 17:22-23; Mak 9:30-32)

Muŋguambo nindou ranai Sisas ramareandɨ ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ nɨmboeiambe, ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, 44 “Ro nɨne-moatükunɨ sɨhamumbo haponda hoafehapurɨ ndanahambo mɨtanɨndündümboemo. Ŋgɨrɨ amɨtata Nindou Hondü ndanahambo nindouyei warɨwamɨ hɨnɨŋgɨndɨhorɨ,” mehu. 45 Ŋga asu ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ai ranɨ hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra moai fɨfɨrundɨ. Ranɨ hoafɨ ra ahamumbo dɨbo meŋgoro wambo ai moai ndoru türüfoarundɨ. Ŋga asu ai Sisasɨmbo düdufembo ra yɨhɨmbomemo.  



Nindou düdi adükarayu

46  Sisasɨmbo

(Matyu 18:1-5; Mak 9:33-37)

süŋgrurü-rundeimbɨ ai nindou düdi adükarayu yahomo houmbo sɨmborɨ hoafɨmemo. 47 Sisas ai fɨfɨreandɨ nɨne hohoanɨmo ahamundɨ ŋgusüfoambe amaro ranɨmbo. Ranɨyu asu ai nɨmorɨ akɨdou serümündü ahandɨ ŋgɨrɨsafɨnɨ pamarirɨ. 48 Ranɨyu ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou düdi ai nɨmorɨ akɨdou ndanahambo wambohünda hohoanɨmoayundo ana, wambo amboanɨ hohoanɨmoyu-ndɨrühani. Nindou düdi ai wambo hohoanɨmoayundɨrɨ ana, asu nindou sapo wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ahambo amboanɨ hohoanɨmoyu-ndohani. Nindou düdi ai sɨhamundɨ mbusümo akɨdou hamɨndayu ai-ani moanɨ adükarɨ hamɨndɨ hondayu,” mehu.  



Nindou düdi sɨhefɨmbo moaruwaimbo-fekoate-ayu aiana sɨhefɨ ŋgunind-ani 49 Ranɨyu

(Mak 9:38-40)

asu Son ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, ro hoeirɨhundanɨ nindou mamɨ ai sɨhafɨ ndürɨnambo moaruwai nendɨ raguanambomareanda, ro ahambo ranɨ-moatükunɨ raguanambofembo yowanɨ masahundo. Ro ahambo ramarɨhurɨ ra nɨmboe sapo ai moai sɨhambo süŋgureanɨnɨ ro rawehundɨ nou,” mehu. 50 Sisas ai Sonɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se yowanɨ ahambo yowanɨ yahondopoanɨ, sapo nindou düdi ai sɨmborɨ sɨhamumbo hoafɨyopurɨkoate-ayu ranai ana nindou “sɨhamundani,” mehupurɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 9​, ​10  202 Samariahündɨ ai Sisasɨmbo ahei ŋgoafɨna hombo yowanɨ masei

51 Sisas

ai God sowana hafombo si ranai ndeara akɨmɨ tüküfeyoambe, ai Serusarem ŋgoafɨnambo hombo hohoanɨmomayu. 52 Ranɨyu ai muŋguambo moatükunɨ ahambo yimuŋgurɨfembo nindou bɨdɨfɨrɨ horombo koamarɨhepura homo Samaria ŋgoafɨhü tükümefundɨ. 53 Ŋga asu nindou ranɨ ŋgoafɨhü ranai moai Sisasɨmbo mborai sahündo ai Serusaremɨnambo mahuwambo wambo. 54 Sisasɨmbo süŋgururürundeimbɨ nindou, Sems, Son ai ranɨ ŋgoafɨhündɨ ramehindɨ ranɨmbo hoeirɨne hena hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Adükarɨ, ro sünambeahɨndɨ hai ranahambo hoafɨndehanɨ kosɨ nindou ranaheimbo moaruwaimbofendürɨmbo ra se yifirɨndafanɨ ana, randɨhoa?” masafandamboyu. 55 Ranɨyu asu Sisas ai ahafanɨmbo hɨhɨrɨfi ŋgɨnɨndɨ hoafɨmayupɨrɨ. 56 Ranɨyomo asu ai ranɨhünda ŋgorü ŋgoafɨna mahomo.  









Sisasɨmbo süŋgufe hohoanɨmo

(Matyu 8:19-22)

57 Ai

homondühɨyomo nafɨnɨ nindou mamɨ ai Sisasɨmbo yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Se nɨnɨnɨyo ahafɨ ra roana moanɨ sɨhambo yaŋgɨrɨ süŋgundɨhanɨnɨ-mboyahɨ,” mehuamboyu. 58 Asu Sisas ai ahambo hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmambeahɨndɨ yaforɨ ana ahandɨ hɨfɨ ambe ra mbanɨŋgo ai ho aporambo, asu ndu ai ŋgerümb-anei, ŋga Nindou Hondü aiana fondɨkoate-ani ai ho ahandɨ mbɨro bɨdagorɨfe aporambo ra,” mehu. 59 Nindou ŋgorü-mayu ranahambo Sisas ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Se wambo süŋgundandɨrɨ,” mehundo. Ŋga asu ai ahambo yare hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, awi ro ŋga wandɨ apembo hɨfɨ-kandɨhinɨ heheambo asu süŋguna ŋgamboyahɨ,” mehu. 60 Ŋga asu Sisas ai ahambo yare hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou yɨfɨyeimbɨ ai aheihoarɨ yɨfɨnɨmoko ra hɨfɨ kambɨrɨhi-ndamboane, ŋga seana ŋgafɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo anɨmbo wataporɨmbo-ndandɨ,” mehu. 61 Nindou ŋgorü ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, ro sɨhambo süŋgundɨhanɨnɨ-mboyahɨ, ŋga awi ro ŋga wandɨ fikɨmɨnɨndɨ-mayei ranaheimbo asürü ahɨnɨndɨhearü mbundɨhambo anɨmbo süŋgundɨhea-nɨnɨmboyahɨ,” mehu. 62 Sisas ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai nɨmɨ hɨtandühɨ daboadanɨ kefuai hɨmboayu ana, God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo ŋgɨrɨ ratüpurɨndu,” mehundo.  









10

Sisas ai 72 nindou ahandɨ ratüpurɨmbohünda koamarɨhepurɨ 1   Süŋgunambo

Adükarɨ ai 72 nindou dɨbonɨyu mbura, ahamumbo boatei yimbu-yimbure nɨne ŋgoafɨ sapo ai hombo yahuhayambomayu ranɨ ŋgoafɨnɨ koamarɨhepurɨ. 2 Ai ahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nümbürambe sesɨ afɨndɨ burayo ranai ndeara muŋgu süfi  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 203

Ruk 10

yaŋgɨrayo, ŋga asu sesɨ ranahambo yimuŋgurɨfe gugurɨfembo nindou ana afɨndɨyopoanɨ. Ranɨmbo-hündambo anɨmbo asu se nümbürɨ aharambürɨ ranahambo dɨdɨbafɨndafundanɨ anɨmbo asu ai sesɨ ra yimuŋgurɨfe gugurɨfembohünda nindou afɨndɨ safɨ koambɨrɨ-hepuramboane. 3 Hapoana se ŋgomo, ŋga awi se hɨmborɨyomo! Ro sɨhamumbo sipsip wei nahurai yaforɨ harümbɨ nɨmboeiambe nou koararɨheheapurɨ. 4 Se kakɨ sandɨferambo arü akɨdouane, napo arü ane, asu su yirambe kɨkɨfoefemboane ndowandümboemo, ŋga yowanɨ. Asu se nindou nafɨnɨ hoeindundürühɨ aheimbo warɨ furüboadundürühɨ wataporɨmbondürɨmboemo, ŋga yowanɨ. 5 Se nɨnɨ worambe-yomo afareafundɨ ra, boatei randu hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya, ‘Nindou ndanɨ worambe amarei se ŋgusüfoambe afurɨndɨhi kündɨhindɨ,’ mbɨsɨmo. 6 Nindou bɨdɨfɨrɨ ranɨ worambe ŋgusüfoambe afurɨfe kife hohoanɨmombo yifirɨyeimbɨ nɨmandianɨ ana, nindou aheimbo-so ŋgusüfoambe afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo sɨhamundɨ-mayo ra mbeyaŋgoro-amboane. Ŋga asu wanayo ana, ranɨ hohoanɨmo sɨhamundɨmayo ra asükaindo sɨhamundɨ hɨhɨrɨfe mbɨhowamboane. 7 Se moanɨ worɨ mamɨ ranambe yaŋgɨrɨ nɨmandɨmo. Nindou ranɨ worambeahɨndɨ ai nɨnɨmoatükunɨyo ndehüpuranɨ se ranɨ worambe yaŋgɨrɨ sesɨ dowadümo hoe ndɨmɨndɨmo ndundɨ. Ŋga se worɨnɨ worɨnɨpo-ndɨmboemo. 8 Nɨnɨ ŋgoafɨhüyo se tüküyafundanɨ nindou ai sɨhamumbo ndahüpurümündi worɨnɨndɨhipuranɨ ana, se moanɨ nɨne-moatükunɨ ai sɨhamumbo püpimarɨhindɨ ra dowadümo. 9 Asu ranɨ ŋgoafɨhü aŋgünümbɨ nindou amarei ranaheimbo aboedɨndundürühɨ hoafɨndomondürühɨ anɨmboya, ‘God ai ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranai ndeara sɨheimboso akɨmɨ tüküfemboane,’ mbɨsɨmo. 10-11 Ŋga asu se nɨnɨ ŋgoafɨhüyo homondanɨ nindou ranai sɨhamumbo sepurɨmɨndɨ worɨnɨfekoate-ndeianɨ ana, asu ranɨ ŋgoafɨhü se ŋgomo nafɨnɨ nɨŋgomombo aheimbo hoafɨndomondürühɨ anɨmboya, ‘Sɨhei ŋgoafɨhündɨ hɨfɨ hasüfɨ yɨhoefɨ tɨŋarɨfihɨ apenɨŋgo ra sɨheimbo hütimbo-hündamboane püpürɨfafoarɨhundɨ. Ŋga awi se randɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranai ndeara akɨmɨ tüküfemboane,’ mbɨsɨmo. 12 Ro sɨhamumbo rarɨhe hoafehapurɨ, Godɨndɨ yɨbobofembo si tüküfeyoambe ana, sɨheimbo tɨŋɨrɨfo Sodomɨhündɨ ranaheimbo tükümefeyondürɨ ra ŋgasünde haya moaruwai hamɨndɨ tükündɨfemboe.  

















Anɨhondümbofekoate-yeimbɨ nindou ana hɨpoanɨhɨmboe-mbou-anei

(Matyu 11:20-24)

13  Hɨpoanɨhɨmboembou-anei

Korasinɨhündɨ se! Hɨpoanɨhɨmboembouanei Betsaidahündɨ se! Sɨheimbo moaruwai hamɨndɨ tükündɨfendürɨmboe. Asu ro hepünɨfeimbɨ moatükunɨ sɨhei ŋgoafɨhü ramarɨheandɨ rahurai Tair ŋgoafɨhü Saidon ŋgoafɨhü rambarɨheaThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 10  204

mbonana, nindou ranɨ ŋgoafɨhündɨ ranai horombonambo anɨmbo moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨrɨhi hehi dɨdɨboadorɨhi nɨmarei. Rananɨmbo ai hasüfɨ yihuruyei mburɨhümbo nɨmarei sapo roana yɨhoefɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo hɨnɨŋgɨrɨhumboanefɨ sei hehi. 14 Ŋga asu Godɨndɨ yɨbobofe si tüküfeyoambe ana, Tair ŋgoafane Saidon ŋgoaf-ane ranaheimbo ana ŋgɨrɨ afɨndɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo tükündɨfeyo, ŋga sɨheimbo ana nɨne moanɨ afɨndɨ yahurai hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo tükümandɨfendürɨ. 15 Asu Kaperneam se ra sünambe ndürɨ adükarɨ mandahümündiyo? Wanɨ yaŋgɨr-ane ana! Sɨheimbo ana hɨfɨnɨ safɨ pindeandüranɨ gadeimboyei!” mehu. 16 Ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou düdi ai sɨhamundɨ hoafɨ hɨmborayu ana, wandɨ hoafɨ amboanɨ hɨmborɨyuh-ani. Asu nindou düdi ai sɨhamundɨ hoafɨ hɨmborɨyo hefe semɨndɨkoate-ayu ana, asu wandɨ hoafɨ ŋgɨrɨ hɨmbondu haya ndemündu. Asu nindou düdi ai wandɨ hoafɨ hɨmborɨyo hefe semɨndɨkoate-ayu ana ai ŋgɨrɨ Nindou düdi wambo koamarɨhendɨrɨ ahandɨ hoafɨ amboanɨ hɨmborɨndu haya ndemündu,” mehu.  





72 nindou ai hɨhɨrɨyafu mahomo

17 Nindou

72-memo ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ kameihɨ hɨhɨrɨyafu homo tüküyafu hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ, sɨhafɨ ndürɨ dükarɨhunda moaruwai nendɨ ranai yɨhoefɨ hoafɨ hɨmborɨyei marɨhündɨ!” mehomo. 18 Sisas ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro hoeirɨheandanɨ Satan ai sünambeahɨndɨ wabürüsɨ nahurai pɨmayu. 19 Awi se hɨmborɨyomo, sapo ro sɨhamumbo amoasɨrɨyo hɨfɨtaŋɨyo ranɨwamɨ pütapɨyo hombo ŋgɨnɨndɨ masahapur-ane. Asu sɨhamundɨ hürütümbɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ŋgasünde-andeimbɨ ŋgɨnɨndɨ masahapurɨ. Ŋga ranɨmbo-hündambo anɨmbo sɨhamumbo ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ moaruwaimbo-ndeapurɨ. 20 Sapo moaruwai nendɨ sɨhamundɨ hoafɨ hɨmborɨmayei ranɨmbo se yowanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmboemo. Ŋga sapo sɨhamundɨ ndürɨ sünambe pare masɨhepurɨ ranɨmbo-hündambo anɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfndɨmo,” mehupurɨ.  





Sisas ai Afɨndambo dɨdɨbafɨmefindo 21 Ranɨyo

(Matyu 11:25-27; 13:16-17)

asu ranɨ-sɨmboanɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ranai Sisasɨndɨ ŋgusüfoambe tüküfehüyo, asu ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Ape, sünambe-ane asu hɨfɨ ndanɨhü-ane se Adükar-anafɨ. Ro sɨhambo hɨhɨfarɨhanɨnɨ ra nɨmboe sapo nindou fɨfɨrɨhi mburɨhü dɨdɨboadorɨhehindeimbɨ-mayei aheimbo ranɨ-moatükunɨ ra dɨbonapɨro mbura, asu nɨmorɨ akɨdɨbou nahurai-mayei aheimbo nafuimefɨndürɨ ranɨmbohünda. Yɨnɨ, Ape se ranɨ-moatükunɨ refembo yifirayafɨ,” mehu. 22 Sisas ai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 205

Ruk 10

hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandɨ Ape ai wambo muŋguambo moatükunɨ ŋgɨnɨndɨ ra masendɨrɨ. Nindou dɨdɨ ai moai Nɨmor-ayu ndanahambo fɨfɨrirɨ, ŋga Afɨndɨ ai yaŋgɨr-ani fɨfɨrirɨmboayu. Asu nindou dɨdɨ ai moai Afɨndambo fɨfɨrirɨ. Ŋga Nɨmorɨ aiani asu nindou dɨdemo Nɨmorɨ ai ahandɨhoarɨ dɨbonɨmayupurɨ sapo Godɨmbo fɨfɨrɨfi hoafɨmbo-memo ai yaŋgɨr-anemo fɨfɨrumboemo,” mehu. 23 Ranɨyu Sisas ai hɨhɨrɨfi nüŋgumbo ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ-memo ranahamumbo-poanɨmbo yaŋgɨrɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨne-moatükunɨ se sɨhamundɨ hɨmboarɨnambo hoeiarundɨ ranɨ-moatükunɨ ra nindou ai-amboanɨ hoeiareandɨ ana, ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyu-wamboane! 24 Ro sɨhamumbo nda hoafehapurɨ, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomo asu bogorɨ nindou-yomo ai nɨne-moatükunɨ haponda se hoeiarundɨ ndanahambo ai hoeifembo mehomoyosɨ, ŋga ai moai hoeirundɨ. Asu ai nɨne hoafɨ se hɨmborayomo ranahambo amboanɨ hɨmborɨmbo mehomoyosɨ, ŋga asu ai moai hɨmborɨyomo,” mehupurɨ.  



Sudahündambo Samariahündɨ ai mafarɨherü

25  Suda-yomondɨ

ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamunde-randeimbɨ nindou ranai Sisasɨmbo refi hoeifimbo tükümefiyu. Ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, ro nüŋgundɨheandühɨ koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ra mandahamɨndɨha?” mehuamboyu. 26 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyuhɨ yahuya, “Asu nüŋgureamboyo Baiborambe hoafɨmayoa? Nüŋgundo se ranɨ-moatükunɨ ranahambo hoeindo fɨfɨrɨmandowanda?” mehuamboyu. 27 Asu nindou-mayu ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ aiana sɨhei God-ani, ranɨmboanɨmbo se ahambo sɨhei yifiafɨ, ŋgɨnɨndɨ, hohoanɨmo ranambo ŋgusüfo pandɨhorɨ. Asu sɨhei wandafɨ ranaheimbo amboanɨ ŋgusüfo pandɨhindürɨ sapo se sɨhei fimbo ŋgusüfo pararɨhindɨ nou,” mehu. 28 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Se anɨhondümbo-anafɨ hoafayafɨ. Se randowandühɨ anɨmbo yaŋgɨrɨ nɨmboamboyafɨ,” mehundo. 29 Ŋga asu ai Sisasɨmboya ai adükarɨ fɨfɨreandeimb-ani yahuhaya ahambo düdufinduhɨ yahuya, “Nindou düdi ai wandɨ wandafayua?” mehundowamboyu. 30 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Mamɨmbo nindou mamɨ ai Serusarem ŋgoafɨhündɨ botɨfi haya Seriko ŋgoafɨna hanuwane, hümbuhünɨ nindou ai nafɨnɨ mburɨndümo houmbo hoearɨ napo ahandɨ hɨrɨfoarundowohü asu ahambo bubururɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrɨ sɨhawurɨ-houmbo ndamefundɨ. 31 Ranɨ-moatükunɨ ranai refeyowane Sudahündɨ Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ nindou ai nafɨ ranɨ-süŋgu mahanu. Ŋga asu nindou ranai hoeirira mayowamboyu hɨmborɨ nafɨ wakɨramündü tüküfi haya mahanu. 32 Nindou mamɨ Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ Rifai sɨrɨhündɨ ai mahanu. Ai süŋgunɨ hanü nindou ranahambo hoeirira mayowamboyu hɨmborɨ nafɨ wakɨramündü tüküfi haya mahanu. 33 Ranɨyo asu nindou  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 10​, ​11  206

mamɨ Samariahündɨ ai nafɨ ranɨ-süŋgu mahanu. Ai hanü nindou buburürɨ masɨhawurɨ ranahambo-so tükümefiyu. Asu ai nindou ranahambo hoeirira mayoa ahambo hɨpoambo afɨndɨ hɨpoambomarürɨ. 34 Samariahündɨmayu ranai hüfu ahandɨ fikɨmɨ tüküfi orif hɨsɨ werɨ hoeyo asu wain hɨsɨ hoeyo ra buburura horɨmayo ranɨwamɨ kare mbura hoearɨ goesürɨnambo hɨmondɨmarɨherü. Ranɨyu ai nindou ranahambo serümündɨ ahandɨ doŋgimayo ranɨwamɨ nandi serümündü haya, nindou fandɨhi apoei-rɨhündeimbɨ worɨna mahanu ranɨhü semündɨ ho hɨfandɨyo nɨmarɨmbohünda. 35 Ŋgorü sina Samariahündɨ-mayu ranai kakɨ sepurɨmündɨ hu nindou tüküyahi apoei-rɨhündeimbɨ worɨ hɨfandɨra-ndeimbɨ-mayu ranahambo sagadowohü yahuya, ‘Nindou ndanahambo se dɨdɨboadondɨworɨ. Se ahambohünda kakɨ pütiayafɨ ana, ro asükainda hɨhɨndahe dügühühɨ sɨhambo hɨhɨndɨhe ndahanɨnɨmboyahɨ,’ mehundo,” mehu. 36 Sisas ai asükaiyu düdufindowohü yahuya, “Se sɨhafɨ hohoanɨmonambo nindou ŋgɨmɨ ra düdi wandafɨ ranahambo ŋgusüfo paririmbayua?” mehuamboyu. 37 Ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou sapo düdi ai ahambo hanü hɨpoamborirühɨ mafarɨherü ranai-ani,” mehundowamboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundohü yahuya, “Se ŋgafɨ moanɨ ranɨ süŋgundowandɨ,” mehundo.  







38  Sisas

Sisas ai Mata Mariambo hu hoeimareapɨrɨ

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ babɨdɨmbo nafɨ homondühɨ ai ŋgoafɨ mamɨ Mata nɨmarümbɨ ranɨ ŋgoafɨhü tüküfiyuane asu ahambo serɨmɨndɨ worɨnɨmarerɨ. 39 Mata ai akɨdɨmbüyo hayamboyo ahandɨ ndürɨ ra Maria ai sɨfo Adükarɨndɨ yirɨkɨmɨ nɨmarɨmbo ahandɨ yamundɨfe hoafɨ wataporɨmbo-arandɨ ra hɨhɨmborɨmayo. 40 Ŋga asu Mata ai afɨndɨ ratüpurɨ worambe eŋgoro ranahambo tɨŋambo-yowohüyo ai moai ŋgusüfoambe ndore küreandɨ. Ai ahambo-so ho hoafɨyondowohü yahoya, “Adükarɨ seana awi moai wandɨ akɨdɨ ranai hɨnɨŋgɨreandɨranɨ muŋguambo ratüpurɨ wand-amboanɨ rarawarɨhandɨ ranahambo ana hohoanɨmoyafɨyo? Se hoafɨyafɨndoanɨ anɨmbo ai sɨnɨ wambo mbɨfarɨhendɨrɨ,” mehondowamboyu. 41 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Mata, Mata, seana muŋguambo moatükunɨ ranahamboanafɨ afɨndɨ hohoanɨmoyafühɨ ŋgusüfoambe ndofe kifekoate-ayafɨ. 42 Mamɨ moatükun-ane adükarɨ hamɨndayo. Maria aiana aboedɨ moatükunɨ hamɨnd-ane ai warɨfe semɨndɨmboayo. Ranɨ-moatükunɨ ranai ahandɨ warambeahɨndɨ ŋgɨrɨ hündühümündi,” mehundo.  







11

Sisas ai Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo hohoanɨmo yamundɨmareandɨ 1   Mamɨmbo

(Matyu 6:9-15; 7:7-11)

Sisas ai ŋgoründühɨ dɨdɨbafɨyuhü manüŋgu. Ai dɨdɨbafɨyu kɨkamünduane, asu ahambo süŋgrurü-

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 207

Ruk 11

rundeimbɨ mamɨ ranai hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, se yɨhoefɨmbo dɨdɨbafɨyorambo ra Son ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo ramareapurɨ nou yamundowamunɨ,” mehuamboyu. 2 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ndandu dɨdɨbafɨ-ndafundühɨ anɨmboya, ‘Ape, sɨhafɨ ndürɨ ra moanɨ ahɨnümbɨ-mbeyowamboane. Sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra mbɨkosowamboane. 3 Muŋguambo si ro sesɨ semɨndɨmbo hohoanɨmoayefɨ ra se ndawamunɨ. 4 Yɨhoefɨ moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbɨsafɨmunɨ, ro-amboanɨ muŋguambo nindou yɨhoefombo moaruwaimborɨhimuna, amboawi asahundürɨ nou. Asu se yɨhoefɨmbo nɨnɨ-moatükunɨ refe hoeifemunɨmboayo ranambe ndowandɨfɨmunɨ ŋgamboyafɨ,’ mbɨsɨmo,” mehu. 5-6 Ranɨyu asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu se sɨhafɨ ŋgunindɨ-mayu ranahandɨ worɨna nɨmbɨ mbusümondühɨ hafɨ hoafɨyafɨ-ndowohüya, ‘Wandafɨ, se wambo bret ŋgɨmɨ sawapurɨ, nɨmboe sapo wandɨ ŋgunindɨ ai nafɨmbo sünɨ tükümefɨyu, ŋga ro ai sesɨmbo sesɨ-koate-anahɨ.’ 7Nindou worambe amaru ranai rande sɨmborɨ hoafɨnduhüya, ‘Yipurɨ parɨheamboanahɨ, ŋga se wambo tɨŋɨrɨfo ndawandɨrɨ-mboyafɨ, ŋga ragu moeindanɨ ŋgafɨ. Roana nɨmorɨ babɨdɨmbo fondɨhü apoefɨ. Ro ŋgɨrɨ botɨndahe sɨhambo nɨnɨ-moatükunɨ amboanɨ ndahanɨnɨ,’ mbüsümbui. 8 Ro sɨhamumbo hoafɨyahapurɨ, worɨ aharambürɨ ranai botɨndüfi nɨnɨ-moatükunɨyo mbonɨmbo-maramündu ra worambeahɨndɨ fufundamündɨ dagadombui. Nindou ranai ahandɨ ŋgunindɨ ranahambo farɨhefimbo rareandühɨyupoanɨ, ŋga düdu-düdupo-marürambo ranɨmbo dagadombui. 9 Ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, düdundafundanɨ anɨmbo God ai sɨhamumbo dagapurümbui. Kokoarundɨ anɨmbo hoeindumboemo. Yipurɨfihɨ pɨrako-pɨrakondundanɨ anɨmbo yipurɨ ranai sɨhamumbo sübüdɨhoemboe. 10 Anɨhondane, muŋguambo nindou düdi-düdufi arandɨ hu-anɨmbo ai ndemündümbui. Nindou düdi ai kokoara hu-anɨmbo ai hoeindeambui. Muŋguambo nindou düdi ai yipurɨfihɨ pɨrako-pɨrakoara hu-anɨmbo ahambo yipurɨ ra sübüdɨhoemboe. 11 Asu sɨhafɨ nɨmorɨ ai kinɨ sao sei hehi düduehindɨ ra se harɨnendɨ madabudürɨyo? 12 Asu sɨhafɨ nɨmorɨ ai soŋgo sao sei hehi düduehindɨ ra asu se aheimbo hɨfɨtaŋɨ madabundürüyo? 13 Se moaruwai hohoanɨmoyomorundeimbɨ nindou-anemosɨ, ŋga asu se sɨhamundɨ nɨmorɨ ranaheimbo aboedɨ moatükunɨ sabudürɨ arundɨ. Mamɨ yahurai-ane nindou dɨdɨyei Ape sünambe amaru ahambo düduehindɨ ana, Yifiafɨ Aboedɨ dagadürümbui,” mehu.  

















Sisasɨmboya moaruwai nendɨ-yafe bogorɨ Berseburɨndɨ ŋgɨnɨndɨnamboane ratüpurɨyu arandɨ masei 14  Mamɨmbo

(Matyu 12:22-30; Mak 3:20-27)

Sisas ai moaruwai nendɨ hemafoareandɨ nindoundɨ fiambe nɨmarɨmbo nindou ranai wataporɨkoate-yu maranda. Nindou The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 11  208

ranahandɨ fiambeahɨndɨ moaruwai nendɨ ranai kosɨfoendühɨyo, asu nindou-mayu ranai wataporɨmayu. Ranɨyei nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai mahepünahindɨ. 15 Ŋga asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Sisas ai moaruwai nendɨ-yafe bogorɨ, ahandɨ ndürɨ Bersebur, ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo moaruwai nendɨ ra nindouyei fiambeahɨndɨ raguanambore arandɨ,” masei. 16 Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo refe hoeifimbo seihehi hohoanɨmoyeihɨya, “Ai Godɨndɨ ratüpurɨyo rawareandɨ ra nafuimbohünda hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rambɨrea-ndamboane,” masei. 17 Asu Sisas ai ahei hohoanɨmo ra fɨfɨreandürɨ haya hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ŋgoafɨ mamɨ papɨrɨhi nɨmareimbɨ ranai yimbumbore yɨbobore haya yifiarayo ana, ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmboei. Asu nindou mamɨ ranɨ worambeahɨndɨ ranai yimbumbore yɨboborɨhi mburɨhü aheihoarɨ yifiarayei ana, ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmboei. 18 Asu Satanɨndɨ nendɨ ranai yimbumbore yɨbobore haya ahafehoarɨ yifiarayo ana, asu nüŋgunde mamühɨ ŋgɨnɨndɨ manɨŋgoa? Se wambo seiya, ‘Ai ana moaruwai nendɨyei bogorɨ ahandɨ ndürɨ Berseburɨndɨ ŋgnɨndɨnamboani moaruwai nendambo hefoare arandɨ,’ masei. 19 Asu ro Berseburɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo moaruwai nendɨ ra raguanambo-mbarɨhea mbonana, asu sɨhei nendɨ ai dade ŋgɨnɨndɨnambo moaruwai nendɨ ra raguanamboru arunda? Sɨhei nendɨ ranai sɨheimbo yɨbobondundürühɨ sɨhei hoafɨ ra anɨhondüyopoanɨ mbɨsɨmo nafuindɨmboemo. 20 Ŋga asu God ai ahandɨhoarɨ wambo ŋgɨnɨndɨ ra sendɨranɨ ranɨ ŋgɨnɨndɨnambo moaruwai nendɨ ra raguanambo-arɨheandɨ ana, awi se randɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ God ai ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra sɨheimbo-so tüküfemboane. 21 Nindou harɨ ŋgɨnɨndɨ ai muŋguambo yifiarɨ nɨmɨnehoarɨ gugure haya ahandɨ worɨ ranahambo hɨfandarandɨ ana, ahandɨ muŋguambo moatükunɨ ranai aboedɨ yagodɨmboe. 22 Ŋga asu nindou ŋgorü harɨ ŋgɨnɨndɨ hondü ai tüküfi nindou ranɨ-dɨbo yifiarɨyafanɨmbo ahambo hɨfɨnamboarirɨ ana, nindou muŋguambo nindou fehefe yifiarɨmbo napo ra fufundamündühɨ asu ahandɨ-mayo napo muŋguambo ra nindou amurambo yɨbobondearümbui. 23 Nindou düdi ai wandɨ ŋgunindɨyupoanɨ ehu aiana wambo yɨboaruko-reandɨrühani. Asu nindou düdi ai wambo farɨhefendɨrɨ hefe nindou ranaheimbo gugurɨfendürɨ-koate-ayu ana, ai aheimbo warɨbadandürɨ wakɨndearümbui,” mehu.  

















Moaruwai nendɨ ranai asükaiyo tükümefeyo 24  Sisas

(Matyu 12:43-45)

ai yahuya, “Moaruwai nendɨ nindou-mayu ranahandɨ fiambeahɨndɨ makosɨfoendɨ ranai nɨne hɨfɨ nɨŋondɨ anaŋgo ranɨnambo ranɨhü warɨhefe nɨmarɨmbo kokora howohane. Ai fondɨ ra mam-amboanɨ hoeifekoate-ayo ana, ai ahandɨhoarɨ hoafɨndowohü anɨmboya, ‘Awi The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 209

Ruk 11

ro asükainda wandɨ horombodɨdɨ worɨ hɨnɨŋgɨmarɨheandɨ ranɨnambo hɨhɨrɨndahe ŋga,’ mbɨsɨmboe. 25 Asu ai ŋgo worɨ ra hoeindeanda moanɨ aboedɨ yɨhoarɨhefe dɨdɨboado-yɨmɨndümbɨ fondarɨmboe. 26 Rananɨmbo asu ai ŋgo moaruwai nendɨ 7 bɨdɨfɨrambo fihɨndamɨndɨndürɨ ŋgo ai mamɨ ranɨ worambe nɨmandeimboyei. Moaruwai nendɨ süŋgu tükümehindɨ ranai moaruwai hamɨndɨ-ndeimboyei. Muŋguambo ai nindou-mayu ranahandɨ fiambe gugurɨndahi nɨmandianɨ anɨmbo nindou ranai horombo mamaru nahurai nɨmarɨkoate moanɨ moaruwai hamɨndɨ hondü nɨmandümbui,” mehu.  



27 Ranɨyo

Nɨnɨ nindou ai anɨhondümbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmandei

asu Sisas ai ranɨ hoafɨ ra yare hoafɨyuambe nɨmorehɨ mamɨ ai nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ meŋgoro ranɨ mbusümo botɨfe Sisasɨmbo hoafɨyowohü yahoya, “Nɨmorehɨ ndanai sɨhambo wakɨramɨndɨnɨnɨ mbura tɨtɨhümaranɨnɨ ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyo-wamboane,” mehoamboyu. 28 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyei mburɨhü ranɨ-süŋguarɨhindɨ aianɨmbo hɨhɨfɨhɨhɨfɨmbeyei-amboane,” mehu.  

Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ refembo düdumehindo 29 Nɨmorehɨ

(Matyu 12:38-42; Mak 8:12)

nindowenihɨ afɨndɨ ranai türehowohü ahambo akɨmɨ kakɨmarɨhomɨndei heiamboyu aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou hapondanambe anɨmboei ndanai ana awi nindou moaruwai hamɨndanei. Ai ana hepünɨfeimbɨ moatükunɨ hoeifemboanei hohoanɨmoayei sapo wamboya ai anɨhondü Godɨndɨ ratüpurɨyo ratüpurayu yaho fɨfɨrɨfembohünda. Ŋga asu aiana ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨyo tükefeyo ranahambo hoeindɨhindɨ, ŋga wanɨ. Aiana sapo nindou Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ahandɨ ndürü Sonambo nɨne-moatükunɨ tükümefeyondo ranɨ-moatükunɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo hoeindɨhimboyei. 30 Mare yahuraiyo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nindou Sona ai Ninife ŋgoafɨhü nindou amarei ranaheimbo yahurai-ane yaho nafuiyo-ndürɨmbohünda tükümefeyo. Mare yahurai-anɨmbo Nindou Hondü ndanai-amboanɨ tükündüfimbui God ai nindou hapondanambe amarei ranaheimbo nafuiyo-ndürɨmbohünda. 31 God ai nindoumbo yɨbobofendürɨmboayu ranɨ si tüküfeyoambe anɨmbo bogorɨ adükarɨ nɨmorehɨ hɨfɨ warɨ kadüdanɨpoedɨ ai tükündɨfe nindou hapondanambe anɨmboei ranaheimbo nɨnɨ-moatükunɨ ai moaruwai ramarɨhindɨ ranɨmbo papɨ-hoafɨndandürɨmboe. Ranɨ-moatükunɨ refemboayo ra nɨmboe sapo ai adükarɨ bogorɨ Soromonɨndɨ ndofe fɨfɨrɨfe hoafɨ hɨmborɨmbohündambo ahandɨ hɨfɨ bɨdɨfɨranɨ aŋgunɨpoedɨ hɨnɨŋgɨre haya masɨno.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 11  210

Ŋga ro sɨheimbo hoafehandürɨ nindou sɨhei mbusümo anüŋgu aiana Soromonɨmbo ŋgasündirümboani. 32 God ai nindoumbo yɨbobofe-mboayu ranɨ si tüküfeyoambe ana Ninife ŋgoafɨhündɨ nindou ranai botɨndahi nɨmboeimbo sɨheimbo papɨ-hoafɨndühürɨmboyei. Ai refemboayei ra nɨmboe sapo Sona ai hoafɨ wataporɨmbo-maranda hɨmborɨyei mburɨhü moaruwai hohoanɨmo ahei ra hɨnɨŋgɨmarɨhindɨ ranɨmbo-hünda. Ŋga asu ro sɨheimbo hoafehandürɨ sɨhei mbusümo nindou mamɨ anüŋgu aiana Sonambo ŋgasündirümboani,” mehu.  

Nindou-yafe hohoanɨmoambe si nahurai

(Matyu 5:15; 6:22-23)

33  Sisas

ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou dɨdɨ ai moai ram hai ra yimundɨhi mburɨhü wambürɨ hoarehɨ dɨbonapɨrühi rɨhündɨ, ŋga wanɨ. Aiana moanɨ sapo yimundɨhi mbundɨhümbo nɨmoamo fondɨwamɨ nindɨhindanɨ anɨmbo si ranai boakɨboadeandanɨ nindou dɨdɨyei worambe fandahindühɨ hoeindɨhimboyei. 34 Sɨhei hɨmboarɨ ra sɨhei hohoanɨmo ranahandɨ ram hai nahurai-anendürɨ. Asu sɨhei hɨmboarɨ ra aboedayondürɨ ana, sɨhei hohoanɨmoambe si ranai boakɨboadeandürɨmboe. Ŋga asu sɨhei hɨmboarɨ ranai moaruwaiayo ana, sɨhei hohoanɨmoambe nɨmbɨ bündearümboe. 35 Ranɨmbohündambo anɨmbo se hɨbadɨhümbo, ŋga asu sɨhei hohoanɨmoambe si amaro ranai nɨmbɨndeamboe. 36 Asu muŋguambo hohoanɨmoambe sɨhei fiambe ranai si yaŋgɨrɨ boakɨfoareandühɨ gorügoanɨnɨ nɨmbɨ nɨmarɨkoate-ayondürɨ ana sɨheimbo si ranai boakɨboade-andürɨmboe ram hai si boakafoareandɨ nou,” mehu.  





Sisas ai Farisi nindouyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ bogorɨyomo ahamumbo papɨ-hoafɨmarapurɨ

37 Sisas

ai wataporɨmbora mbura asu Farisi nindou mamɨ ai hoafɨyundühɨ yahundoya, “Dügüfɨ dagoade-ndɨhoamboane,” mehundo. Ranɨyu asu Sisas ai hüfu farɨfi sesɨ fondɨhü mamaru. 38 Ranɨyo asu Farisi nindou ranai Sisas warɨ popaikoate nɨmarü sesɨ ra masesuwa hepünɨmefiyu. 39 Adükarɨ ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Farisi nindou seana hoe sɨmɨndɨ hɨpɨrɨ asu sesɨ foefe sesɨ hɨpɨrɨ ra moanambüh-ane ndoru popoaiarɨhoemo. Ŋga sɨhamundɨ wagabeyahɨ ana hümbuhünɨ hohoanɨmo asu muŋguambo moaruwai hohoanɨmoane amaropurɨ. 40 Seana hɨhɨndɨ hohoanɨmo-yomondeimb-anemo nɨmboe sapo God weindanɨ nafɨmarandɨ ai wagabe-amboanɨ nafɨmarandɨ. 41 Nɨne hohoanɨmo aboedɨ sɨhamundɨ ŋgusüfoambe amaropurɨ ranambo nindou dɨdɨyei nɨne napo mbonɨmboarɨhümündi ranaheimbo fandɨhaundürɨ. Rawarundɨ anɨmbo asu sɨhamundɨ muŋguambo moatükunɨ ra aboedɨ yaŋgɨrɨndɨmboe. 42 Farisi se hɨpoanɨmboembou-anemo! Nɨmboe sapo seana muŋguambo akɨdɨbou sesambefembo moatükunɨ wambɨfɨ nahurai ranane se  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 211

Ruk 11

yimuŋgurundümo mburu asu 10 ranahandɨ ŋgorü bɨdɨfɨrɨ ra Godɨmbo yɨboboru asɨhoemo. Ŋga seana mbumundɨ hohoanɨmo asu Godɨmbo ŋgusüfo pefembo hohoanɨmo ranahambo hɨnɨŋgɨrumboanemo. Se ranɨ hohoanɨmo ra afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmondühɨ asu se ŋgorü ahɨnümbɨ ra hɨnɨŋgɨfe poanɨ. 43 Farisi, se hɨpoanɨmboembou-anemo! Ŋga seana Suda-yafe rotu worɨ ranambe bogorɨmbofe nɨmarɨmboanemo hohoanɨmoemo. Asu nindou ai sɨhamumbo nindou afɨndɨ hɨmboahü hɨhɨfɨ-mbɨrɨhümuna yahomo houmboanemo. 44 Se hɨpoanɨmboembou-anemo! Se hoeifekoateimbɨ yɨf-ambe nahuraianemo. Nindou yɨf-ambe ranahambo fɨfɨrɨfekoate ranɨwamɨ hei hehi asu ranɨnambo moaruwai tükümehindɨ. Yahurai-ane sɨhamundɨ moaruwai hohoanɨmo wagabe ragu amaropurɨ ranai nindou-yafe hohoanɨmo moaruwaimbo-ndeandürɨmboe,” mehu. 45 Nindou mamɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨreandeimbɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, se ranɨ hoafɨ Farisimbo hoafayafɨ ranana yɨhoefombo kameihɨ moaruwaimbo-rowamunühanafɨ,” mehuamboyu. 46 Asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ, Se hɨpoanɨmboembou-anemo. Seana nindou bɨdɨfɨrɨyei daboahamɨndɨwamɨ nɨmboreimbɨ mbɨsahümündi yahomo houmbo hüputüpuründümo nandundühanemo. Asu seana ŋgɨrɨ akɨdou-amboanɨ warɨ pandundɨ nɨmboreimbɨ moatükunɨ aheiwamɨ manandundɨ ranahambo farɨhefendürɨ hefe semɨndɨmbo, ŋga wanɨ. 47 Se hɨpoanɨmboembou-anemo! Ŋga seana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo rundeimbɨ sɨhamundɨ amoao mamɨ hɨfokoa-marupurɨ ranahamundɨ yɨfambe yihururu arundɨ. 48 Seana nafuiyomo-ndühanemo, sapo sɨhamundɨ amoao Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨmbo hɨfokoamarüpurɨ ranahambo aboed-ane yahombo. Nɨmboe sapo ai ahamumbo hɨfokoamarüpurɨ, ŋga se ahamundɨ yɨfambe yihururu arundɨ. 49 Asu aboedɨ ndorɨhoayoweimbɨ hohoanɨmo Godɨndɨ-mayo ranai hoafɨyowohü yahoya, ‘Ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ asu hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ra koandɨhe-heapuranɨ bɨdɨfɨrɨ hɨfokoandupurɨ-mboemo, asu bɨdɨfɨrambo moaruwaimbo-ndüpurɨmboemo,’ meho 50 Muŋguambo nindou hapondanambe ai hütiyomo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ hɨfɨkoamarüpurɨ. Horombo God ai hɨfɨ nda nafɨrandambe peyo haya sɨnɨmbo hapondadɨdɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ burayei aheimbo yagodɨmboe, ŋga ranɨ süŋgumbo anɨmbo tɨŋɨrɨfo ndahümündimboyei. 51 Ai nindou hɨfokoako-marüpurɨ Aber nüŋguwamɨ pɨyo haya sɨnɨ Sekaraia nüŋguwamɨ kɨkɨre hɨnɨŋgɨmareandɨ. Ŋga asu ranahambo Godɨmbo sesɨ sɨhefe fondɨkɨmɨ Godɨndɨ worambeyo kefoaru marundɨ. Muŋguambo moaruwai hohoanɨmo ranahandɨ hüti ra nindou hapondanambe burayei aheimbo ranɨ süŋgumbo anɨmbo tɨŋɨrɨfo ndahümündimboyei.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 11​, ​12  212 52 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ, se hɨpoanɨmboembou-anemo.

Ŋga seana fɨfɨrɨfe aboedɨ semɨndɨmbo-mayo ranahambo yipurɨ papɨru hɨnɨŋgɨrundühanemo. Ŋga seana sɨhamundɨhoarɨ kefoundühɨyomo-poanɨ, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai kefoefe fɨfɨrɨfe semɨndɨmbo seianɨ-ane asu se nafɨ gürarundürɨ,” mehu. 53 Sisas ai worɨ nɨmarümbɨ ra hɨnɨŋgɨre hayambo hu-ane ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨyomo asu Farisiyomo ai ahambo moaruwaimborüwurühɨ düdu-düdumarurɨ. 54 Ai ahambo refi hoeifiyuwanɨ asu aboedɨ sɨmborɨ hoafɨkoate-nduanɨ ahambo papɨ-hoafɨndɨhurɨ yahomo houmboemo ramarüwurɨ.  



Farisi-yomondɨ yimbu yafambeimbɨ hohoanɨmo ranahambo hɨbadümbo

12

(Matyu 10:26-27)

1   Nindou afɨndɨ tausen gugureandühɨyo asu sɨmborɨ tɨŋarɨ

yipütapürɨmayei. Ranɨyu asu Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo boatei hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se Farisi-yomondɨ fufudɨgoyo-randeimbɨ moatükunɨ yis ranahambo hɨbadümbo. Ro hoafayahɨ ranana ahamundɨ yimbu yafambeimbɨ hohoanɨmo ranahambo anahɨ hoafayahɨ. 2 Nɨne-moatükunɨ muŋguambo hapondanambe gabudambe eŋgoro ranana asu süŋgunambo weindahɨ gabudɨwamɨ nɨmoamo yagodɨmboe. Asu nɨne-moatükunɨ muŋguambo dɨbo meŋgoro ranai weindahɨ fɨfɨnde fɨfɨndendamboe. 3 Nɨne-moatükunɨ nɨmbɨ nɨmaroanɨ hoafɨmayei ra asu si peyowohü hɨmborɨndeimboyei. Asu nɨne-moatükunɨ se-dɨbo yipurɨ parɨhi hehi hoafɨ sɨmoasɨnambo wataporɨmbomarɨhündɨ ra weindahɨ worɨ bogɨmondɨwamɨ nɨmboeimbo puküna hoafɨndeimboyei,” mehu.  



Sɨhɨrɨ Godɨmbo yaŋgɨrɨ anɨmbo yɨhɨmbo-ndɨhurɨmboane

(Matyu 10:28-31)

4 “Wandafɨ mamɨ, ro sɨheimbo hoafehandürɨ, nindou fi hoearɨ yaŋgɨrɨ

hɨfokoaru arundɨ ranahambo se yɨhɨmboyopoanɨ, ŋga asu ŋgɨrɨ yifiafɨ ana hɨfokoandundɨ. 5 Ŋga ro daboe yɨhɨmbombo ra sɨheimbo hoafɨndamboyahɨ. Godɨmbo se yɨhɨmbondei sapo ai anɨmbo hɨfokoefe mburɨmbo hai ŋgoafɨnambo koarɨhefe rambo ŋgɨnɨndeimbayu ranɨmbo-hünda. Anɨhondane, mamɨ ranahambo yaŋgɨrɨ anɨmbo yɨhɨmbondefomboane. 6 Ndu akɨdou hondahüfeimbɨ ra yimbu toeanambo yaŋgɨr-ane pemɨyei sahümündi arɨhündɨ. Ŋga asu God ai ŋgɨrɨ mamamboanɨ mɨtanɨndamündu. 7Ŋga asu God ai nüŋgunümbɨ mbɨrɨnaŋɨyo sɨhafɨ mbɨroambe amaro fɨfɨreamboani. Ranɨmbo-anɨmbo se yɨhɨmbo-ndeimboyei, seana Godɨndɨ hɨmboahü ndu akɨdou ranaheimbo ŋgasündɨ-hindürɨmboanei,” mehu  





Sɨhɨrɨ yɨhɨmbokoate Sisasɨndɨ ndürɨ weindahɨ hoafɨndefomboane 8 Sisas

(Matyu 10:32-33; 12:32; 10:19-20)

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nindou düdi nindou hɨmboahü nüŋgumbo ro Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhinɨmboanahɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 213

Ruk 12

ehu ana, sɨmborɨ nindou ranahandɨ ndürɨ Nindou Hondü ro Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ hɨmboahü nindou ranana wandani mbɨsamboyahɨ. 9 Ŋga asu nindou düdi nindou hɨmboahü nüŋgumbo wamboya moai ahambo anɨhondümbo-rɨhinɨ ehu ana, asu sɨmborɨ amboanɨ Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ hɨmboahü ai wandɨyupoanɨ mbɨsamboyahɨ. 10 Nindou düdi ai Nindou Hondümbo moaruwai hoafayu ana, God ai amboawi mbüsümbui. Ŋga nindou düdi ai Yifiafɨ Aboedɨ ranahambo moaruwai hoafayu ana, God ai ŋgɨrɨ amboawi mbüsu, ŋga wanɨ. 11 Ai sɨhamumbo rotu worɨnambo papɨ-hoafɨ hɨmborɨyomo-rundeimbɨ asu bogorɨ nindou-yomondɨ hɨmboahü ndowapundümo ŋgomondanɨ ro nüŋgunahurai asu nɨnɨ hoafɨ hoafɨmandefɨ mbɨsɨmo houmbo ranahambo afɨndɨ hohoanɨmondɨmboemo. 12 Mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo se nɨne hoafɨ hoafɨmbo ra Yifiafɨ Aboedɨ ranai sɨhamundɨ hohoanɨmoambe horɨnde dagapurɨmboe,” mehu.  







Kakɨ afɨndeimbɨ nindoundɨ hɨhɨndɨ hohoanɨmo kafoefe hoafɨ

13  Nindou

afɨndɨ gugure meŋgoro ranambeahɨndɨ mamɨ ai hu Sisasɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, se wandɨ amoŋgoambo hoafɨndafanɨ ai apendɨ-mayo napo yɨhoehɨ ra yɨbobondɨhoa-mɨndembo,” mehuamboyu. 14 Asu Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Dɨdɨ ai hoafɨmayuwamboyo ro sɨhafandɨ papɨ-hoafɨ hɨmborɨyohü yɨbobofembo rana?” 15 Asükai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se ndondɨhi hɨbadɨhümbo, ŋga muŋguambo moatükunɨ semɨndɨmbo afɨndɨ hohoanɨmondɨmboemo. Ŋga se ŋgɨrɨ koadürü koadürümbo nɨŋgo napo ranɨfihɨ ndowandɨfɨ,” mehu. 16 Sisas ai kafoefe hoafɨ ra wataporɨmbo-randühɨya, “Nindou napo afɨndeimbɨ mamɨ ranai hɨfɨ ranɨfihɨ nümbürɨ hɨfɨreandanɨ afɨndɨ safɨmayo. 17Nindou ranai aimbo nɨmarü hohoanɨmoyuhüya, ‘Ro nɨnɨ nünüŋgundɨheambo, ŋga nümbürambeahɨndɨ sesɨ ra kurɨfembo fondɨ wanayo,’ mehu. 18 Ranɨyu asu hoafɨyuhɨya, ‘Awi ro nda süŋgundɨhea. Wandɨ sesɨ worɨ ra muŋgu bɨrɨboadɨhe mbundɨhambo mamɨ afɨndɨ worɨmbondɨhɨ mbundɨhambo wit asu amurɨ napo ra kundɨheamboyahɨ.’ 19 Rananɨmbo wandɨfimbo hoafɨndahühɨya, ‘Hapoana afɨndɨ hɨmboanɨ aho ra sesɨmbo aboedɨ napo ra waŋgei-ane. Ŋga nɨmandefɨ sesɨ ra dagudifɨ hoe ndɨmɨndefɨ raraondɨhundühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndefo,’ mehu. 20 Ŋga asu God ai hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Seana ŋgusüfokoate nindou-anafɨ! Hapo nɨmbɨkoanɨ anɨmbo se yɨfɨndamboyafɨ. Ŋga asu nindou dɨdɨ ai napo sɨhafɨmayo ndorandɨfɨ masɨhawandɨ ra mandemünda?’ mehu. 21 Yahurai anɨmbo nindou dɨdɨyei napo afɨndeimbayei aheimbo tükündɨfemboe, ŋga aiana Godɨndɨ hɨmboahü napo-koate-anei,” mehu.  















Ŋgusüfo pukɨyowohü afɨndɨ hohoanɨmoyo hoaŋgo hoafɨ 22  Sisas

(Matyu 6:25-34)

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafehapurɨ nda, Se nɨnɨ sesɨ madagudifɨ mbɨsɨmo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 12  214

asu nɨnɨ hoearɨ yɨhoefɨ fi gabudɨmandɨhu mbɨsɨmo houmbo afɨndɨ hohoanɨmondɨmboemo. 23 Yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranane adükarɨ hamɨndayo, ŋga sesɨ ana moanane asükai fi-ane adükarɨ hamɨndayo, ŋga hoearɨ ana moanane. 24 Asu awi se ndu nɨmoamo ahahabodei ranaheimbo hoeirundürɨ. Ndu ranai ana moai nɨnɨ-moatükunɨ hoarɨ hɨfɨkarɨhi, sesɨ yimuŋgurɨhümündi hei worambe sɨhehi raraorɨhündɨ, ŋga aheimbo ana God ai sesɨ ra sagadürɨ arandɨ. Ŋga seana ndu ranaheimbo ŋgasündɨhindürɨmboanei. 25 Se ranɨ-moatükunɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoayafɨ ranai ŋgɨrɨ fandɨhenɨnanɨ akɨdou gedühɨ safɨ yaŋgɨrɨ nɨmbafɨ. 26 Asu se akɨdou moatükunɨ yahurai ra ndofe hɨfandɨyokoate-ayafɨ ra asu nüŋgundo adükarɨ moatükunɨ ra hɨbadɨmandanda? 27 Nüŋgure hayamboyo wohɨ ahurɨyei arɨhündɨ ra hoeiru, aiana moai ahei fimbohünda hoearɨ kakɨyei asu ratüpurɨyei rɨhündɨ. Ŋga ro sɨhamumbo hoafehapurɨ horombo adükarɨ bogorɨ Soromon ai napo afɨndeimbɨyu, ŋga ahandɨ yihuru aboedɨ yihurumaramündu ra wohɨ ahurɨ ranai Soromonɨndɨ yihuru ra ŋgasündeamboane. 28 God ai wohɨ hapondanɨ yaŋgɨrɨ amaro ra hɨfɨhü hoearɨ yihurure hɨnɨŋgɨreandühani, ŋga asu sümbo ana haiambe pifemboane. Se akɨdou anɨhondümbofe-koateyomondeimbɨ God ai sɨhamumbo amboa hoearɨ yihurundeapurɨmbui. 29 Se nɨnɨ sesɨmboyo mbɨsei asu nɨnɨ sɨmɨndɨramboyo mbɨsei hehi ranahambo afɨndɨ hohoanɨmondei ŋgeimboyei, ŋga yowanɨ. 30 Godɨmbo anɨhondümbofe-koate-yeimbɨ ana muŋgu moatükunɨ ra semɨndɨmboane hohoanɨmoayei, ŋga Ape God ai fɨfɨreamboani se semɨndɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoayei ra. 31 Ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo kokondundanɨ anɨmbo ranɨ amboanɨ dagapurümbui,” mehu.  

















Aboedɨ napo gugurɨfe hohoanɨmo

(Matyu 6:19-21)

32  “Sipsip

afɨndɨfurɨ ra se yowanɨ yɨhɨmbo-ndeimboyei, ŋga ndühɨ sühüsi, sɨhei Ape ai sɨheimbo amboanɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe hɨfandɨyondürɨmbo yifirayu. 33 Se sɨhamundɨ napo ra kakɨfihɨ koandɨhou mbundu asu napo-koate-yeimbɨ ranaheimbo kakɨ ra dabudürɨ. Se kakɨ foefe hɨpɨrɨ yahurai ndowandümo nɨmai moaruwaiyo rakoate-yoweimbɨ asu rananɨmbo aboedɨ napo sünambe gugurɨndundɨ. Ŋgɨrɨ sünambe ana fandɨhoayo, ŋgɨrɨ hümbuhünɨ nindou ndahümündi asu süsɨmbümɨ ai dagüdi. 34 Sɨhei ŋgusüfo ana sapo nahi sɨhei napo yaŋgorɨhɨ anɨmbo kündarümbui.”  



Nafɨndɨhümɨndi nɨmandimbo hɨbadɨhündɨ 35  “Se

(Matyu 24:45-51)

hoearɨ yihuru-rɨhümündi amarei nou nɨne-moatükunɨ tüküfemboayo ranahambo hɨbadühündühɨ sɨhei ram ra yimundɨhinda The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 215

Ruk 12

simbeyowamboane. 36 Se ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ nahuraindeihɨ asu ahei bogorɨmbo nindou ai nɨmorehɨ semɨndɨmbo si ra hu mbura asu hɨhɨrɨfi huanɨ nou hɨbadɨhorɨ. Ai süfu yipurɨ fihɨ pɨrako-pɨrakondandanɨ nɨmai yipurɨ sübüdɨhehindɨ. 37 Asu ahei bogorɨ nindou ranai hu hɨmboyuwanɨ yapombofekoate yaŋgɨrɨ nɨmarei ahambo hɨfandarɨhorɨ ana, ai hɨhɨfɨhɨhɨfɨndei. Ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ bogorɨ nindou ranai ahandɨ warɨhoandarümbɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra yimündɨhai mbunda hoafɨndündüranɨ sesɨ fondɨkɨmɨ nɨmandeianɨ düdɨ sesɨ dagadürümbui. 38 Ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ ranai nɨmbɨ mbusümomboyo asu si hoafɨmboyo hɨfandɨhümbo nɨmareianɨ ahei bogorɨ nindou ranai hu hoeiareandürɨ ana, ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeimboyei. 39 Se fɨfɨndɨhindɨ sapo worɨ aharambürɨ ranai nɨnɨ-sɨmboanɨyo hümbuhünɨ nindou tüküfemboayu ra fɨfɨrareandɨ ana, tükündafu hümbuhünɨ-ndɨmboemo mbüsɨ haya günde nɨmandümbui. 40 Ranɨmboane se-amboanɨ hɨbadɨhümbo, ŋga Nindou Hondü ranai tüküfembo ra mɨtanɨ-rɨhümündi hehi hɨdɨbo-hɨdɨboyeiambe anɨmbo kudümbui,” mehu.  









Nindou ratüpurɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ aboedɨ asu moaruwai ranahafandɨ kafoefe hoafɨ

(Matyu 24:45-51)

41 Pita

yahuya, “Adükarɨ hoafayafɨ nda yɨhoefɨmbo yaŋgɨrɨyafɨ asu muŋguambo nindoumboyafɨ?,” mehuamboyu. 42 Sɨmborɨ Adükarɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou düdi ai aboedɨ ndore anɨhondümbo fɨfɨreandeimbɨyu haya aboedɨ ratüpurɨyu randeimbeyua? Nindou ranahambo ahandɨ bogorɨ nindou-mayu ranai anɨhondümbo-rirɨ hayambo wambo worambe sesɨnapo eŋgoro ra hɨfandɨyohü ratüpurɨyomo rundeimbɨ nindou ai sesɨ semɨndɨ sɨmboanɨ segupurɨ rambohünda kaboadirɨ hɨnɨŋgɨndirümbui. 43 Nindou ranahandɨ bogorɨ nindou ranai worambe tüküfi hoeiriranɨ ratüpurayu ana, moanɨ afɨndɨ hamɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyuwamboane. 44 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, bogorɨ nindou ranai nindou ranahambo ahandɨ muŋguambo moatükunɨ ranahambo hɨfandɨmbo bogorɨmbondirü hɨnɨŋgɨndirümbui. 45 Ŋga asu nindou ranai yare hohoanɨmoyuhüya, ‘Awi, wandɨ bogorɨ nindou ranai ŋgɨrɨ nɨmehünou hɨhɨrɨndüfi düdu,’ yahu haya bodɨmondɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo bubuhaiyu sesɨ sesü bia ndümündü haya hɨhɨndɨ hohoanɨmondümbui. 46 Ŋga asu bogorɨ nindou ranahambo ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai mamɨ sɨmboanɨ ŋgɨrɨ tükündɨfiyu mbüsɨ haya hɨdɨbo-hɨdɨboyuambe anɨmbo tükündüfimbui. Rananɨmbo bogorɨ nindou ranai bubundürɨ mbunda koandɨheiranɨ ŋgu nindou bɨdɨfɨrɨ hɨmborɨkoate-yei rɨhündeimbɨ babɨdɨmbo nüŋgumbui. 47 Ratüpurɨ-yurandeimbɨ ranai ahandɨ bogorɨ nindou ai refembo yifirayu ra fɨfɨreandɨ, ŋga ai refekoate-yu, asu bogorɨ nindou ai yifirayu  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 12  216

süŋgufekoate-ayu ana, bogorɨ nindou ranai afɨndɨmbo bubundürümbui. 48 Ŋga asu ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai ahandɨ bogorɨ nindou yifirayu ra fɨfɨrɨfekoate-yu haya ndofe ratüpurɨkoate-ayu ana, asu yimbumamɨmbo safɨ bubumboani. Sapo nindou dɨdɨyei afɨndɨ hamɨndɨ masahümündi ana, asu sɨmborɨ afɨndɨ hamɨndɨ mbɨsehindamboane. Asu nindou ranahei warɨhü afɨndɨ hamɨndɨ asɨhehindɨ ana, asu sɨmborɨ afɨndɨ masɨhehindɨ ra ŋgasündeandeimbɨ segodürɨmbo hohoanɨmombeye-amboane.”  

Sisas ai nindou yikürübüfe-ndürɨmboyu makusu

(Matyu 10:34-36)

49 “Ro

makosahɨ nda hɨfɨ ndanɨhü hai püpifemboyahɨ makosahɨ asu hai ranai yimbeyowa sahehea yifiar-ayahɨ. 50 Nindou hoeambe hundürayei nou ro asübusɨ afɨndeimbɨ hundürü-ndamboyahɨ, ŋga hundürü ra awi moai hundürüyahɨ ranɨmboanahɨ ŋgusüfo sɨhayahɨ. 51 Se randɨhi hohoanɨmondeihɨya, ‘Ai ana yifiarɨ yifiarɨ hɨfɨ ndanɨhü eŋgoro ra kɨkɨfembo makusu-ane,’ mbɨseimboyei, ŋga wanɨ. Ro moai yifiarɨ yifiarɨ ranahambo kɨkɨfembo kosahɨ, ŋga nindou yikürübüfendürɨmboyahɨ makosahɨ. 52 Hapondanɨ peyo haya aho ra nindou mamɨ ai ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ hondahüfeimbeimbayu ana, yɨbobondahimboyei. Rananɨmbo yimbumbündafe asu ŋgorü ŋgɨmeimbɨndei hehi sɨmborɨ sɨmborɨndeimboyei. 53 Rananɨmbo yɨbobondahi mbundɨhü, nindowenihɨ nɨmorɨ ai afɨndambo asu afɨndɨ ai nɨmorɨmbo hürütürɨ-ndamboyafanɨ. Asu nɨmorehɨ ai ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ-dɨbo sɨmborɨ hürütürɨndafe asu yamoŋgoamɨndoho ai sɨmborɨ hürütürɨndafe rarandeimboyei,” mehu.  







Muŋguambo nindou nɨne-moatükunɨ tükefeyo ranahandɨ nɨmɨndɨ moai fɨfɨrɨhindɨ

(Matyu 16:2-3)

54  Sisas

ai nindou afɨndɨ ranaheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se hoeirɨhindanɨ hüfɨhamɨndɨ hanuwanɨpoedɨ hoenɨmbaŋɨ sɨfowanɨ hoeirɨhindühɨ hoendɨmboe seianɨ asu hoeyo arandɨ. 55 Asükai se hoeirɨhindanɨ ŋgɨrɨsafɨnɨpoedɨ werɨ sɨfowanɨ yahɨmondɨmboe seianɨ asu yahɨmoyo arandɨ. 56 Seana yimbu yafambeyeimb-anei, sapo se fɨfɨrɨhimboanei nɨne moatükunɨ hɨfɨnɨ asu sünambe tükefeyo ra. Asu nɨmboe nɨne-moatükunɨ hapondanɨ God ai ratüpurɨmayuwa tükefeyo ra fɨfɨrɨfekoate-ayeia?” mehu.  



Düdi sɨhambo hoafɨmayunɨnɨ dɨbo hoafɨ dɨdɨboadondowandɨ

(Matyu 5:25-26)

57 “Nɨmboe sɨhafɨhoarɨ yɨbobofekoate-ayafɨ nɨne-moatükunɨyo aboedayo

ranahamboa? 58 Asu nindou ŋgorü ai sɨhambo papɨ-hoafɨyonɨnɨmbo mbüsü haya yɨbobore-randeimbɨ sowana hoafɨ hɨmborɨmbo ndemündünɨnɨ ŋguanɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 217

Ruk 12​, ​13

ana, se nɨmai ŋgafɨ nafɨnɨ aboedɨ-aboedɨ-ndafɨneandɨ. Asu se refekoate-ayafandɨ ana sɨhambo papɨ-hoafɨ ranɨnɨ-randeimbɨ nindou ranai hoafɨ hɨmborɨyu randeimbɨndɨ warɨhündeanɨna, prisman ai karabusambe hɨnɨŋgɨndeanɨnɨmbui. 59 Ro anɨhondümboanahɨ sɨhambo hoafehanɨnɨ, se rando nɨmandɨfɨmbo kakɨ pemɨndafɨ mehomo sɨmogodühɨ pemayafɨ anɨmbo tükündafoamboyafɨ,” mehu.  

13

Nindou düdi anɨhondümbofekoate-ayu ana awarɨndɨhoembui

1   Ranɨ-sɨmboanɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ranai Sisasɨmbo rarɨhi hoafɨyeihɨya,

“Nindou Garirihündɨ bɨdɨfɨrɨ ai nɨnɨhondɨ hɨfokoaru Godɨmbo sɨhoundane Pairat ai hɨfokoamareapurɨ. Ranɨyo asu ahamundɨ horɨ ra nɨnɨhondɨ horɨ Godɨmbo saimbo hɨfokoamarundɨ ranɨ bɨtapɨre mamɨkarɨmayo,” masei. 2 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ranɨ-moatükunɨ tükümefeyo ra se rarɨhi hohoanɨmoyeiyanɨ ahei moaruwai hohoanɨmo ra Garirihündɨ bɨdɨfɨrɨ ranahei moaruwai hohoanɨmo ra ŋgasündeamboyo? 3 Wanɨ, ŋga ro anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, Se sɨhei hohoanɨmo ra dɨdɨboadofe-koate-ayei ana, muŋguambo sɨheimbo amboanɨ yahurai tükündɨfendürɨmboe. 4 Asu nüŋgurɨyei 18 nindou Siroamɨhündɨ aheimbo nɨmoei worɨ hoandarɨ pɨyowohü hɨfokoamareandürɨ rana? Se rarɨhi hohoanɨmoyeiyanɨ, Nindou worɨnambo hɨfokoamareandürɨ ranahei moaruwai hohoanɨmo ra Serusaremɨhündɨ bɨdɨfɨrɨ ahei moaruwai hohoanɨmo ra ŋgasündeamboyo? 5 Wanɨ, ŋga ro anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, se sɨhei hohoanɨmo ra dɨdɨboadofe-koate-ayei ana, muŋguambo se-amboanɨ yɨfɨndeimboyei,” mehu.  







Nɨmɨ hɨsɨyo rakoate ranahandɨ kafoefe hoafɨ

6 Sisas ai mamɨ kafoefe hoafɨ wataporɨmbo-randühɨ yahuya, “Nindou

mamɨ ai ahandɨ wain nümbürambe süfurɨ nɨmɨndɨ ra hɨfɨmareandɨ. Ranɨyo süŋgunambo süfurɨ nɨmɨndɨ ra hɨsɨyohüpo yahuhaya mahu, ŋga moai hɨsɨ mamamboanɨ hoeireandɨ. 7Ranɨyu asu nindou ranai ahandɨ nümbürambe ratüpurɨyu-randeimbɨ ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Ro süfurɨ nɨmɨndɨ nda ŋgɨmɨ hɨmbanɨ sɨnɨ hɨmboyarɨhanda moai hɨsɨyorandɨ, ŋga hɨtɨboadowandɨ. Ai hɨsɨ-koate moanɨ hoaŋgɨre haya nɨŋgombo nümbürɨ hɨfɨ bɨdɨfɨrɨ gabudarandɨ,’ mehu. 8 Ŋga asu ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Rɨtɨfo, awi moanɨ mamɨ hɨmbanɨ nɨŋgo hoeireandühɨ anɨmbo, ŋga hɨsɨmboyohüpo. Asu awi ro nɨmɨ ranɨ-fikɨmɨ hɨfambɨ kakɨndɨhɨ mbundɨha, asu yafɨsühumɨ afümambe püpindɨhɨ hoeindɨheamboyahɨ. 9 Randɨhe hoeindɨheandane ŋgorü hɨmbanɨ ra hɨsɨndoanɨ ana, aboed-ane, ŋga hɨsɨ-koateayo ana, hɨtɨfoefemboane,’ ” mehu.  





10  Sisas

Sisas ai moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ nɨmorehɨ mamɨ aboedɨmareandɨ

ai Suda-yafe moanɨ nɨmarɨmbo si ranambe ahei rotu worambe yamundɨmareandürɨ. 11 Ranɨyo ranɨhü nɨmorehɨ mamɨ, 18 hɨmbanɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 13  218

ahandɨ fiambe moaruwai nendɨ nɨmarɨmbo amoefoe semɨndɨ haya homarandɨ. Asu ahandɨ daboadɨ hamɨndɨ ra fare hayamboyo asu moai mbumundɨ botɨfe nɨŋgorandɨ. 12 Ranɨyo Sisas ai hoeireanda mayoa mborai mehundowa mahowa hoafɨyundühɨ yahuya, “Me, hapoana aŋgünɨmbomayafɨ ra aboedɨ anafɨ,” mehu. 13 Sisas ai ahandɨwamɨ warɨ manande-andamboyo asu nɨmehünou mbumundɨ botɨfe nɨŋgombo Godɨmbo aboed-ani yaho ŋgusüfo pamarerɨ. 14 Ranɨyo Suda-yafe rotu worɨ hɨfandandeimbɨ bogorɨ ranai ŋgɨnɨndɨmayu Sisas ai moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ nɨmorehɨ aboedɨmareandɨ ranɨmbo. Nindou ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Sapo 6 si-ane ratüpurɨmbo siayo. Ŋga sapo aboedɨfembo ana, ranɨ si anɨmbo refemboyosɨ, ŋga moanɨ nɨmarɨmbo si ana yowan-ane,” mehu. 15 Adükarɨ ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Seana yimbu-yafambeimbɨ nindou-anemo! Asu se moai sɨhamundɨ burɨmakau asu doŋgi ra muŋguambo si asu moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ ranamboanɨ wofɨ fufurɨhoundürɨ mburu hoe sɨmɨndɨmbo sowandümondürɨ homo rundɨyo? 16 Nɨmorehɨ ro aboedɨmarɨheandɨ, nda ai Abrahamɨndɨ nɨmorane, asu ahambo Satan ai 18 hɨmbanɨ kɨkɨhɨramündɨ manüŋgu-ane. Asu ro ahambo moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ aboedambo-fembo ra ahɨnümbɨyo.” 17 Sisas ai yare hoafɨmayu-wamboemo asu ahandɨ hürütümbɨ-memo ranai amoanɨŋgambo-mefundɨ. Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ afɨndɨ meŋgoro ranai aboedɨ moatükunɨ ramareandɨ ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei.  











Sisas ai hoarɨ akɨdouhündɨ adükarɨ tüküfembo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu 18  Sisas

(Matyu 13:31-32; Mak 4:30-32)

ai hoafɨyuhɨya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nüŋgunahuraiyowa? Asu ro nüŋgundɨhe yɨbobomandɨhea? 19 Ai rahuraiane, nindou mamɨ ai ahandɨ nümbürambe mastet hoarɨ hambomo nahurai akɨdou hɨfɨreandühani. Asu hoarɨ akɨdou ranɨhündɨ adükarɨ tɨkoanɨ nahurai nɨŋgowanɨ, ndu ai ranɨwamɨ ŋgeramborühɨ arɨhündɨ,” mehu.  

Fufudogoyo-randeimbɨ moatükunɨ yis ranahandɨ kafoefe hoafɨ 20  Asükai

(Matyu 13:33)

Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro asükainda God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo nɨnɨ-moatükunɨfihɨ yɨbobomandɨhea? 21 Nɨmorehɨ ai fufudogoyo-randeimbɨ moatükunɨ yis semɨndɨ haya wambürambe fraua bubufoare mbura yis ra babɨfoareandanɨ fufudogoayo hafo nahuraiane,” mehu.  

Nafɨtambe akɨdou nafɨ ho 22  Sisas

(Matyu 7:13-14, 21-23)

ai Serusaremɨnambo huhüyu muŋguambo adükarɨ ŋgoafɨ asu akɨdou ŋgoafɨ aheimbo wataporɨmbo-marandürɨ hu. 23-24 Nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 219

Ruk 13

ŋgorü ai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, yimbu mamɨ nindou yaŋgɨrɨ aboedambo-mandahindɨyo?” mehuamboyo. Ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Yipurɨ nafɨtambe akɨdou ranambe kefoefembo hütihütindei, ŋga nindou afɨndɨ ai-amboanɨ hütihüti-ndeimboyei ranambe kefoefembosɨ, ŋga ŋgɨrɨndei. 25 Süŋgunambo worɨ aharambürɨ ai yipurɨ papareandɨ ana, se weindanɨ nɨmboeimbo yipurɨfihɨ pɨrako-pɨrako-ndɨhündühɨ anɨmboya, ‘Adükarɨ, yipurɨ sübüdühawamunɨ,’ mbɨseimboyei. Ŋga sɨmborɨ hoafɨndühɨya, ‘Ro moai sɨheimbo fɨfɨrɨheandürɨ,’ asu ‘Se nahanɨhündamboyei?’ mbüsümbui. 26 Rananɨmbo se hoafɨndafühɨya, ‘Ro se-dɨbo sesɨ sahusifɨ hoe sɨmɨndefɨ asu yɨhoefɨ ŋgoafɨ nafɨ hohü yamundowamunɨ marandɨ’ mbɨseimboyei. 27 Asu ai sɨheimbo hoafɨndühɨ anɨmboya, ‘Ro moai sɨheimbo fɨfɨrɨheandürɨ, ŋga asu nahanɨ-hündamboyei? Andai ragu, ŋga seana moaruwai hohoanɨmoyei rɨhündeimbanei,’ mbüsümbui. 28 Se aranɨndeihɨ asu yahafɨ hɨtɨhündühɨ nɨmboeimboyei, ŋga Abraham, Aisak, Sekop asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ai God hɨfandarandɨ ranambe nɨmandeimboyei, ŋga asu sɨheimbo ana ragu moeindanɨ pindɨhirɨmboyei. 29 Rananɨmbo nindou afɨndɨ ai hüfɨhamɨndɨ süfuwanɨpoedɨ, hanuwanɨpoedɨ, hɨmborɨ yimbunɨpoedɨ ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe sesɨ fondɨkɨmɨ tükündahi nɨmandeimboyei. 30 Rananɨmbo nindou dɨdɨyei haponda adükarɨmboehindɨ aiana süŋgunambo akɨdoumbo-ndahimboyei, ŋga akɨdoumboehindɨ aiana süŋgunambo adükarɨmbo-ndahimboyei,” mehu.  











Sisas ai Serusaremɨmbo hɨpoambo-marandɨ 31 Ranɨ-sɨmboanɨ

(Matyu 23:37-39)

Farisi bɨdɨfɨrɨ ai sɨfomo Sisasɨmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Andai ndanühündambo ragu hafɨ, ŋga Herot ai sɨhambo hɨfokoefenɨnɨmbo yahumboani!” mehomo. 32 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ŋgomo nindou sɨsɨndɨra randeimbɨ ranahambo hoafɨndɨmo, ŋga hapo sümbo ana ro moaruwai nendɨ fiambe nɨmareimbɨ raguanamborɨheandürɨ asu nindou aboedambo-rɨheandürühɨ anahɨ. Ŋga asu ŋgɨmɨ si anɨmbo wandɨ ratüpurɨ ra moendɨndɨ-heamboyahɨ. 33 Asu ro hapo, sümbo, asaŋgu ranana nafɨ ŋgamboyahɨ. Ŋga sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ ana ŋgɨrɨ amurühɨ hɨfokoandüwurɨ, ŋga Serusaremɨhü anɨmbo hɨfokoandü-wurɨmboemo. 34 Serusarem, Serusarem! Seana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ sɨhambo sowana koehefepura masɨnɨmo ra nɨmoeinambo hɨfokoaroapurɨ arandɨ. Ro afɨndɨmbo sɨhafɨ nindou ranaheimbo kakaro hondɨ nɨmorɨ gugureandürɨ mbanendɨ hoareharamɨndo nou mbanendɨ hoarehɨ-fendürɨmbo samboyahɨ, ŋga moai se yifirɨyei. 35 Haponda sɨhafɨ worɨ ranambe nɨnɨ akɨdou-amboanɨ yaŋgorɨkoate worɨ yaŋgɨrɨ hamɨndɨndɨmboe. Ro hoafehanɨnɨ, se ŋgɨrɨ hoeindɨ-hindɨrɨ, ŋga ŋgombo  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 13​, ​14  220

se wambo randɨhi hoafɨndeihɨya, ‘God ai aboedɨ-aboedɨ-mbɨriramboane Adükarɨndɨ ndürɨnambo akusu nda,’ mbɨseimboyei,” mehu.

14

1   Moanɨ

Sisas ai nindou aŋgünümbɨ aboedɨmarirɨ

nɨmarɨmbo sihɨ Sisas ai Farisi bogorɨndɨ worambe sesɨ sesɨmbo mahuwa nindou ai ahambo ndorüwurɨ hɨmboarɨ safühɨmarüwurɨ. 2 Ranɨhü nindou mamɨ yirɨwarɨ fiyuweimbɨ mamaru. 3 Ranɨyo Sisas ai Farisi nindou-yomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ-yomo ahamumbo hoafɨyuhɨya, “Moanɨ nɨmarɨmbo sihɨ ra nindou aboedɨfemboyo asu yowanɨyo?” mehu. 4 Ŋga asu ai moai ahandɨ hoafɨ sɨmborɨ hoafɨyomo. Ranɨyo asu Sisas ai nindou ra serümündü aboedɨrirɨ mbura koamarɨherü. 5 Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨya, “Sɨhamundɨ nɨmorɨyo asu burmakauyo ai moanɨ nɨmarɨ sihɨ feamoŋgoambe pɨrayo ra nɨmai hümandɨhouyo asu wanɨmandɨyo?” mehu. 6 Ranɨyomo asu moai ahambo sɨmborɨ hoafɨyomondo.  









Se yowanɨ sɨhafɨ fimbo roana ndorɨhehe-andeimb-anahɨ yahopoanɨ

7-8  Sisas

ai hoeireapurane nindou sesɨ sesɨmbo hoafɨmayua tükümefundɨ ranai nɨmarɨfondɨ aboedɨ hamɨndɨwamɨ nɨmarɨmbo hohoanɨmo-memonda yare hoafɨyuhɨya, “Nindou ŋgorü ai sɨhambo nɨmorehɨ semɨndambe sesesɨmbo hoafɨnduanɨ ŋgafühɨ ra se nɨmarɨfondɨ aboedühɨ ndowandɨmboyafɨ, ŋga nindou ndorɨhoeimbɨ ahambo amboanɨ hoafɨyomondowohüpo. 9 Nindou sɨhafanɨmbo yɨboboambo hoafɨmayupɨra mahafanɨ ranai düdü sɨhambo hoafɨndühɨya, ‘Nindou ndanahambo sɨhafɨ-mayo fondɨ ra sabado,’ mbüsümbui. Randɨfiyuwanɨ asu se amoanɨŋgɨndafɨ mbunda ŋgafɨ bɨdɨfɨranɨ fondɨwamɨ nɨmandɨmboyafɨ. 10 Ŋga sɨhambo hoafɨndeianɨ ŋgafühɨ ra fondɨ sapo akɨdou yahurɨŋgoahurɨ safɨ-mayo ranɨwamɨ anɨmbo nɨmandɨfɨ. Rananɨmbo sɨhambo hoafɨmayunɨna mahafɨ ranai ŋgu hoeindeanɨnanɨ wanɨ hoafɨnduhüya, ‘Wandafɨ, fondɨ aboedühɨ ndanɨwamɨ sühüfɨ nɨmarɨfɨ,’ mbüsüwanɨ asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ mafandɨhindɨ ranai sɨhambo nindou adükar-ani mbɨseihü ahɨnɨndeimboyei. 11 Nindou dɨdɨyei ai ahei fi botarɨhindɨ ana, God ai hɨfɨnambo-ndearümbui. Asu nindou dɨdɨyei ahei fi hɨfɨnambo-arɨhindɨ ana, God ai aheimbo botɨndearümbui,” mehu.  





Se takɨnɨ ndowandɨmboyafɨ

12 Sisasɨmbo nindou hoafɨmayundoa mahu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya,

“Hüfɨnɨmboyo asu nɨmbambeyo sesesɨmbo ra, se yowanɨ sɨhafɨ ŋgunindɨ, fikɨmɨnɨndɨ, boagɨrɨ, sɨhafɨ napo afɨndeimbɨ wandafɨ aheimbo yaŋgɨrɨ mborai yahopoanɨ. Asu sɨmborɨ amboanɨ ŋgorüsɨmboanɨ hoafɨndeianɨ ŋgafanɨ sesɨ ndahünɨnɨmboyei. 13 Ranamboasɨ, ŋga se sesesɨ-ndafühɨ ra napo-koate-yeimbɨ,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 221

Ruk 14

fi moaruwaiyeimbɨ, tɨŋarɨ moaruwaiyeimbɨ asu hɨmboatɨharɨyeimbɨ aheimbo anɨmbo mborai mbɨsafɨ. 14 Rananɨmbo God ai sɨhambo aboedɨ-aboedɨndeanɨnɨmbui, nɨmboe sapo aiana napo-koate-wambo asu ŋgɨrɨ sɨmborɨ nɨnɨ ndehindɨ. Ŋga aboedɨ nindou ai yɨfɨhündɨ botɨyahindɨ sɨmboanɨ God ai takɨnɨ daganɨnɨmbui.”  

Sisas ai nɨmorehɨ semɨndɨ sɨmboanɨ sesesɨmbo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu

(Matyu 22:1-10)

15  Mamɨ

sɨmboanɨ nindou mamɨ sesɨ fondɨwamɨ Sisas-dɨbo nɨmarümbo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe nɨmareimbo seses-ayei hoafɨ ra hɨmborɨyu haya hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyeiamboane,” mehuamboyu. 16 Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Nindou mamɨ ai afɨndɨ sesesɨmbo hohoanɨmoyu haya nindou afɨndɨmboya ‘Mborai’ mehupurɨ. 17 Mamɨ muŋguambo sesɨ sɨndɨ nafɨramɨndoanɨ ahandɨ ratüpurɨyu randeimbɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, ‘Nindou ro hoafɨmehapurɨ ranahamumbo sowana hafɨ hoafɨyafɨpurühɨ anɨmboya, ‘Mborai, muŋguambo sesɨ sɨndɨ nafɨramɨndɨmboane’ mbɨsafɨ. 18 Ŋga asu muŋguambo nindou ranai moeimbo ŋgɨrɨ dɨdefɨ mehomo. Ŋga ŋgorü ai boatei hoafɨndühɨya, ‘Ro hɨfɨ pemɨya heheambo wamboanahɨ ŋga hoeindɨhea samboanahɨ asu ro ŋgɨrɨ dɨdɨhɨ,’ mehu. 19 Ranɨkɨmɨ ŋgorü ai hoafɨnduhüya, ‘Roana burmakau 10 ratüpurɨmbohünda pemɨya heheambo wamboanahɨ ŋga randɨhe hoeindɨhea samboanahɨ, ŋga asu ro ŋgɨrɨ dɨdɨhɨ,’ mehu. 20 Asu bɨdɨfɨranambo nindou-mayu ranai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Ro ana hapondanɨ yaŋgɨrɨ nɨmorehühɨ-yahe heheambo wambo ŋgɨrɨ dɨdɨhɨ,’ mehu. 21 Ranɨyo asu ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ai hɨhɨrɨfi hüfu ahandɨ bogorɨmbo nindou ai yɨboaruko-memo ranahambo hoafɨmayundo. Ranɨyu asu bogorɨ ai ŋgusüfoambe moaruwaiyuhü hoafɨyuhɨya, ‘Nɨmehünou asükai ŋgafɨ muŋguambo adükarɨ nafɨhü asu muŋguambo akɨdou nafɨhü, napo-koateyeimbɨ, fi moaruwaiyeimbɨ, yitɨŋarɨ moaruwaiyeimbɨ asu hɨmboatɨharɨ ra fufondandɨfɨndürɨ dügüfɨ,’ mehu 22 Süŋgunambo ratüpurɨyu-randeimbɨ ai hoafɨyundowohü yahuya, ‘Bogorɨ, ro ramarɨheandɨ se hoafɨmayafɨ süŋgu, ŋga awi fondɨ anɨŋgo,’ mehuamboyu. 23 Ahandɨ bogorɨ ai hoafɨyundowohü yahuya, ‘Ŋgafɨ tükündafo hawa akɨdou nafɨ asu nɨmambe nafɨ ŋgafühɨ hoeindowandürühɨ ana hüti hoafɨndafanɨ mbüsühüsiamboane. Rananɨmbo wandɨ fondɨ ra sɨmoŋgorɨ-mbeyowamboane. 24 Ro nindou weaŋgurühɨ hoafɨmehapurɨ ra ŋgɨrɨ dɨdai-amboanɨ wandɨ-mayo sesɨ ra apɨndeandɨ,’ mehu,” Sisas ramehu.  

















Nindou düdi ai Sisasɨmbo süŋgufembondühɨ ana ndonde hohoanɨmondu hoeindeandühɨ anɨmbo 25-26  Nindou

(Matyu 10:37-38)

afɨndɨ ranai ahandɨ süŋgu tümareandamboyu asu aheimbo hɨhɨrɨfi hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou düdi ai wambo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 14​, ​15  222

süŋgureandɨrühɨ asu ahandɨ hondafɨndɨ, nɨmorehɨ, nɨmorɨ, akohoandɨ rehɨmamɨ aheimbo asu ahandɨhoarɨmbo amboa afɨndɨ hohoanɨmoyuhü wambo akɨdou-yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayu ana, nindou ranai wandɨ süŋgureandeimbɨ-yupoanɨ. 27 Nindou düdi ai wandɨ süŋgunambo ahambo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükefeyo ranahambo moanane yahu ŋgɨnɨndɨ nɨŋgokoateayu ana, ai wandɨ süŋgureandeimbɨ-yupoanɨ. 28 Sapo se afɨndɨ hoandarɨ worɨmbombo hohoanɨmoayafɨ ra weaŋgurühɨ nɨmandɨfɨ hohoanɨmondafɨ nüŋgunümbɨ kakɨnambo worɨ nda moendɨmandɨhinɨ mbɨsafɨ hohoanɨmondafɨ hoeindowandühɨ anɨmbo randowandɨ. 29 Asu refekoate-ayafɨ ana, se kambohoanɨ yaŋgɨrɨ fondo hɨnɨŋgɨndo hawa asu moendɨfekoate-ndafanɨ bodɨmondɨ ai sɨhambo tɨrɨfoefe hoafɨ-ndahünɨnɨmboyei. 30 Ai randɨhi hoafɨndeihɨya, ‘Nindou nda worɨmbo-marandɨyosɨ, ŋga moai moendɨreandɨ,’ mbɨseimboyei. 31 Adükarɨ bogorɨ nindou ŋgorü ai adükarɨ bogorɨ ŋgorü-dɨbo yifiarɨmbo hohoanɨmoayu ana, ai nɨmandü hohoanɨmondu hoeindeandühɨ anɨmbo rambüfiyuwamboane. Ai nɨmandü hohoanɨmondu hoeindeandühɨ anɨmbo 10,000 ami ra 20,000 ranahambo waŋgeimandɨyo. 32 Asu ŋgɨrɨnduhü ana, bogorɨ ŋgorü ai aŋgunɨyuambe anɨmbo nindou ŋgorü koandɨheiranɨ nɨmai hu hoafɨyuwanɨ asu aboedɨ-aboedɨ-mbeyafɨne-andamboane. 33 Mamɨ rahuraiane se muŋguambo moatükunɨ ranahambo ambe yahokoate-ayafɨ ana, ŋgɨrɨ se wandɨ süŋgurowandɨrɨ-randeimbɨ tükündafoandɨ,” mehu.  













Sisasɨmbo anɨhondümbo-fimbɨ nindou ana sor namɨ nahurai-ane 34  Namɨ

(Matyu 5:13; Mak 9:50)

ana aboed-ane, ŋga namɨ ra budesowanɨ aparɨkoate-ndoanɨ ŋgɨrɨ ahandɨ aparɨ ra koadürü koadüründɨfe hɨnɨŋgɨndɨfeyo, ŋga wanɨ. 35 Namɨ moaruwai yahurai ana ŋgɨrɨ nümbürambeahɨndɨ sesɨ ranahambo fandɨhendanɨ aboedɨ tükündɨfeyo. Asu ŋgɨrɨ hɨhamoe awai bɨtapɨndɨhu nümbürambe dɨgehundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindou ai moanɨ pindɨhimboyei. Se dɨdɨyei hɨmboambeimbayei ana, ndondɨhi hɨmborɨndei.  

15

Sisas ai sipsip mamɨ mafarɨhoayo kafoefe hoafɨ hoafɨmayu 1   Takis

(Matyu 18:12-14)

kakɨ sowandümo-rundeimbɨ-yomo asu nindou ai ranahamumbo moaruwai-anemo asei ranɨyomo ai muŋguambo sɨnɨmo Sisasɨndɨ hoafɨ hɨmborɨ-memo. 2 Ranɨyomo Farisi asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ ai momorɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Hoeiru, nindou ndanai moaruwai hohoanɨmoyomondeimbɨ sepurɨmündü hɨnɨŋgɨreapurɨ mbura asu nɨmarü aibabɨdɨ sesɨ sowasümo arundɨ,” mehomo 3-4 Ranɨyu Sisas ai ranɨ kafoefe hoafɨ ra hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai ahandɨ 100 sipsip moaŋgui fandandeimbɨ-hündɨ asu  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 223

Ruk 15

mamɨ ai afarɨhoayo ra nüŋgumandüfia? Ai amurɨ 99 ranaheimbo rande hɨnɨŋgɨndeiranɨ wafuwamɨ wohɨ dagüdi wakɨndɨhindanɨ anɨmbo asu ŋgorü mafarɨhoayo ranahambo kokonda wakɨndeambui. 5-6 Nindou ranai sipsip mafarɨhoayo-mayo ra kokora hoeiareandɨ ana nindou ranai ahandɨ sipsip ranahambo afɨndɨ hamɨndɨ hɨhɨfɨ hɨhɨfɨndühɨ warambuhɨwamɨ nande ndemündü haya ŋgoafɨna ŋgumbui. Rananɨmbo ahandɨ ŋgunindɨ asu worɨyimbu-rɨneandeimbɨ ranaheimbo hoafɨyuhɨya, ‘Se robabɨdɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei, ŋga ro wandɨ sipsip mafarɨhoayo ra asükai hoeirɨheamboanahɨ,’ mehu. 7 Ro hoafehandürɨ, mare yahuraianɨmbo nindou düdi ai moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨre haya aboedɨ hohoanɨmoayu ana, sünambe afɨndɨ hamɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ anɨmbo tükündɨfemboe. Ŋga asu nindou 99 aboedɨ hohoanɨmoyeimbɨ aheimbo ana ŋgɨrɨ yahurai hamɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ tükündɨfeyo,” mehu.  



Kakɨ mafarɨhoayo kafoefe hoafɨ

8  “Nɨmorehɨ

mamɨ ai 10 kakɨ ambeimbɨ sepurɨmɨndoane asu mamɨ pɨmayu. Rananɨmbo asu ram yimunde mbunda yɨhoarɨndo wakɨndeandühɨ kokonda hoeindeamboe. 9 Ai kokora hoeireandühɨ ahandɨ ŋgunindɨ asu worɨyimbu-rɨneandeimbɨ ranaheimbo hoafɨyowohü yahoya, ‘Se robabɨdɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei, ŋga ro wandɨ kakɨ mafarɨhoayo ra hoeirɨheamboanahɨ,’ meho. 10 Mare yahurai anɨmbo, nindou moaruwai hohoanɨmoyumbü ai moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨre haya aboedɨ hohoanɨmoayu ana, Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmboemo,” mehu.  



Nindowenihɨ nɨmorɨ ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨre aŋgunɨ mahu kafoefe hoafɨ

11 Ranɨyu

Sisas ai hoafɨyuhɨya, “Nindou mamɨ ai nindowenihɨ nɨmorɨ yimbumarapɨrɨ. 12 Asu akɨdɨ nɨmorɨ ai afɨndambo hoafɨyuhɨya, ‘Napo sapo wambombuimbɨ-mayo ra ndawandɨrɨ,’ mehu. Ranɨyo asu afɨndɨ ai napo ra nɨmorɨ yimbumbo yɨbobomareapɨrɨ. 13 Ranɨyu asu moai amɨtata akɨdɨ ai ahandɨ napo ra sagadürɨ mbura ranɨfihɨndɨ kakɨ ra semündü mbura aŋgunɨ ŋgorü hɨfɨna mahu. Ranühɨ ahandɨ muŋguambo kakɨ mamɨkare mbirɨmafoareandɨ. 14 Ahandɨ muŋguambo kakɨ ra mbirɨfoare hayamboyuane asu ranɨ hɨfɨhü sesɨ wanɨyowohü asu nɨmorɨ ranai worambe nɨnɨ kɨkefoefekoate-yuhü wembombomayu. 15 Ranɨyu ai hu nindou mamɨ ŋgoafɨ aharɨhündɨ ahandɨ ratüpurɨyu randeimbɨmbo-mefiyuwa asu nümbürɨna koamarɨheira moatei ginɨrɨnambo moaŋguimbo mahu. 16 Asu nɨmorɨ ranahambo nindou ŋgorü ai-amboanɨ moai sesɨ sagado ranɨyo wembomboyuhü nɨmɨ hɨsɨ hɨpɨrɨ moatei masahüsi ra sesɨmbo hohoanɨmomayu. 17 Asu süŋgunambo ndore hohoanɨmoyuwa mayowamboyu, ‘Wandɨ apendɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ aiana sesɨ afɨndɨ mbasɨhoemo. Ŋga  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 15  224

ndanɨhü anɨmboahɨ nda ro wembombo yɨfɨmbo yaŋgɨr-ayahɨ. 18 Ambehoaŋgo, ŋga ndühɨ hɨnɨŋgɨndɨhe hehea ŋga apembo hoafɨndahandowohü anɨmboya, “Ape, ro sɨhambo asu Godɨmbo moaruwai hohoanɨmoyahapɨrɨmboanahɨ. 19 Hapondanɨ ana ro nindou aboedɨyahɨpoanɨ, ŋga ŋgɨrɨ se wambo wandɨ nɨmorɨ mbɨsafɨndɨrɨ. Ŋga moanɨ se rando hɨnɨŋgɨndowandɨra sɨhafɨ ratüpurɨya rɨhandeimbɨ nahurai tükündaheamboane,” mbɨsamboyahɨ,’ mehu. 20 Ranɨyu asu nɨmorɨ ranai ranɨhü hɨnɨŋgɨre haya ahandɨ afɨndɨ sowana ndamefiyu. Ai aŋgunɨ ŋgahɨ sünuambe afɨndɨ ai hoeirirühɨ ahandɨ nɨmorɨ ranahambo hɨpoambomarirɨ. Ranɨyu asu afɨndɨ ai pɨpɨyu hüfu warɨ kafoarirɨ haya wakɨkɨhɨ-marürɨ. 21 Nɨmorɨ ai hoafɨyuhɨya, ‘Ape, ro moaruwai hohoanɨmo-yamboanahɨ sɨhambo asu Godɨmbo amboanɨ. Ŋga hapondanɨ ana ro nindou aboedɨyahɨpoanɨ, ŋga ŋgɨrɨ se wambo wandɨ nɨmorɨ mbɨsafɨndɨrɨ,’ mehuamboyu. 22 Asu afɨndɨ ai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Nɨmehünou hoearɨ aboedɨ sowandümo sɨfomo yihuruwurɨ. Asu warambeahɨndɨ moatükunɨ kɨkɨfoarüwurɨ, yirɨ hoearɨ güdündo. 23 Asu burmakau nɨmorɨ safeimbɨ manɨŋgo ra hɨfokoandu mandu houmbo anɨmbo dagudifɨhümbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndefomboane. 24 Wandɨ nɨmorɨ nda yɨfɨmbomayuyosɨ, ŋga asu yaŋgɨrɨ haponda anüŋgu! Ai mafarɨhoayuyosɨ, ŋga haponda hoeiarɨhurɨ,’ mehu. Ranɨyo ai sesesɨyomondühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmemo. 25 Asu amoŋgo nɨmorɨ ai nümbürambe nüŋgu mbura worɨkɨmɨ huane gita hoafɨyowohü heirümemo ra hɨmborɨmayu. 26 Ranɨyo asu ratüpurɨyu-randeimbɨ mamɨmbo düdurirühɨ yahuya, ‘Nɨnɨmboe ndana?’ mehuamboyo. 27 Asu ratüpurɨyu-randeimbɨ ai hoafɨyundowohüya, ‘Sɨhafɨ amond-ai aboedɨ tükümefiyu, ŋga ranɨmboyo ape ai burmakau nɨmorɨ mamɨ safeimbɨ hɨfokoare mande hayambo sahusifühɨ hɨhɨfɨhɨhɨfayefɨ,’ mehu. 28 Ranɨyo asu amoŋgo ai ŋgɨnɨndɨrürühɨ moai sesesɨ-mayei ranambo hu, ŋga wanɨ. Ranɨyo afɨndɨ ai hu sesesɨ ranambe hombo hütihüti-marürɨ. 29 Asu amoŋgo nɨmorɨ ai afɨndambo yare hoafɨyundowohüya, ‘Ro sɨhambo afɨndɨ hɨmbanɨ moanɨ ratüpurɨya rɨhandeimbɨ nahurai hoafɨ hɨmborɨyahühɨ farɨheheanɨnɨ marɨhandɨ. Ŋga se moai wambo wandɨ wandafɨ babɨdɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyohü sesesɨmbohünda meme nɨmorɨ amboanɨ sawandɨ. 30 Ŋga sɨhafɨ nɨmorɨ ranana, sɨhafɨ-mayo kakɨ ra nɨmorehɨ wosɨhoaforɨ hohoanɨmoyei rɨhündeimbɨyei-fihɨ moendɨre haya tükümefiyu-ane asu ahambo burmakau nɨmorɨ safeimbɨ ra hɨfokoaro mamandowando,’ mehu. 31 Asu afɨndɨ ai hoafɨyundowohü yahuya, ‘Nɨmoakɨdou, se ro-dɨbo manɨmbafanesɨ, ŋga muŋguambo moatükunɨ wandɨ-mayo ra sɨhafane. 32 Sɨhɨrɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndefomboane nɨmboe sapo sɨhafɨ amond-ai yɨfɨmbo-mbuimbɨyusɨ, ŋga asu haponda yaŋgɨrɨ tüküfi anüŋgu. Asu ai mafarɨhoayuyosɨ, ŋga haponda hoeiarɨhurɨ,’ mehu,” Sisas mehu.  





























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 225

16

1   Sisas

Ruk 16

Anɨhondü aboedɨ hamɨndɨ napo

amboanɨ ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai napo afɨndeimbɨyu hayamboyu asu ahandɨ napo ra hɨfandɨmbo nindou ŋgorü serümündü hɨnɨŋgɨmarirɨ. Ranɨyomo asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai nindou ranahambo papɨ-hoafɨrürühɨ yahomoya, ‘Bogorɨ, sɨhafɨ napo ra mbirɨmafoareandɨ,’ mehomondo. 2 Ranɨyu asu napo afɨndeimbɨ-mayu ranai ahandɨ napo hɨfandandeimbɨ bogorɨ-mayu ranahambo mborai yahundo hürüheirü mbura düdurirühɨ yahuya, ‘Hoafɨ ra nüŋgurɨyo ro sɨhafɨ ratüpurɨ ranahambo hɨmborɨmayahɨ? Ŋga se ŋgafɨ wandɨ kakɨ ranɨnambo nɨnɨ ratüpurɨyo ramarowandɨ ra sürü papɨnda ndawandɨ, ŋga ŋgɨrɨ se wandɨ napo hɨfanda-randeimbɨndafɨ,’ mehu. 3 Ranɨyu asu ratüpurɨ hɨfanda-randeimbɨ-mayu ranai aimbo hoafɨyuhɨya, ‘Ro nüŋgumandahe wandɨ bogorɨ ai ratüpurɨ ranambeahɨndɨ raguanambo-areandɨrɨ ra? Roana hɨfɨ hɨrɨmbo ŋgɨnɨndɨyahɨpoanɨ asu aheimbo moako-moakombo amoanɨŋgɨmboanahɨ. 4 Ro fɨfɨrɨheamboanahɨ nɨne-moatükunɨ süŋgufeyowanɨ nindou ai wambo semɨndɨndɨrɨ worɨnɨfendɨrɨmbo ra,’ mehu. 5 Ranɨyo napo hɨfandandeimbɨ-mayu ranai ahandɨ bogorɨndɨ kakɨ masowandümo ranahamumbo mborai yahupurɨ hümarɨhepurɨ. Asu weaŋgurühɨndɨdɨdɨ-mayu ranahambo düdurirühɨ yahuya, ‘Se nüŋgunümbɨyo wandɨ bogorɨndɨ-mayo kakɨ masowandɨfɨ?’ mehundowamboyu. 6 Asu ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, ‘100 adükarɨ hɨpɨrɨ werɨyo,’ mehuamboyo. Asu napo hɨfandandeimbɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Nɨmehünou sɨhafɨ ndürɨ paiaroweimbɨ pepa ra ndowandɨfɨ hawa 50 adükarɨ hɨpɨrɨ pandowandɨ.’ 7 Asükai ŋgorümbo düdurirühɨya, ‘Se ra nüŋgunümbɨyo masowandɨfɨ?’ mehundowamboyu. Asu ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, ‘100 bek witɨyo,’ mehuamboyo, asu hɨfandɨrandeimbɨ ai hoafɨyundowohüya, ‘Sɨhafɨ ndürɨ parundeimbɨ pepa ra sowandɨfɨ hawa 80 bek pandowandɨ,’ mehu. 8 Ranɨyo asu napo afɨndeimbɨ-mayu ranai anɨhondümbo hoafɨkoate hɨfandɨrandeimbɨ-mayu ranahambo hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Se nɨnɨmoatükunɨyo sɨhambo süŋgunambo tüküfemboayo ranahambo wudɨpoaporo hohoanɨmoayafɨ ra aboed-ane,’ mehu. Ŋga ro hoafehapurɨ, nindou ai hɨfɨnɨndɨ moatükunɨmbo hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranai dɨboadorɨhoeimbɨ nahurai-anei, ŋga rananei asu nindou sürühehindeimbɨ ranaheimbo süŋgunambo nɨnɨ-moatükunɨyo tüküfemboayo hohoanɨmo ra ŋgasündarɨhindürɨ. 9 Ro sɨheimbo hoafehandürɨ hɨfɨ ndanɨhündambo kakɨ napo ranɨ süŋgumbo se nɨmorehɨ nindowenihɨ babɨdɨ ŋgunindɨmboehindɨ, ŋga süŋgunambo kakɨ semɨndɨmbo ra muŋguyoambe sɨheimbo ndemündündürɨ worɨnɨndeiranɨ asu se koadürümbo koadürümbo nɨmandeimboyei.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 16  226 10  Nindou

düdi ai akɨdou moatükunɨ ndore hɨfandarandɨ ana, asu adükarɨ moatükunɨ amboanɨ ndonde hɨbandambui. Ŋga asu ai akɨdou moatükunɨ ndofe hɨfandɨkoate-ayu ana, asu ŋgɨrɨ adükarɨ moatükunɨ amboanɨ ndonde hɨbandandɨ. 11 Asu se kakɨ napo hɨfɨ ndanɨhündambo moaruwai ra ndofe hɨfandɨkoate-ayei ana, asu se ŋgɨrɨ napo hondü ra hɨbadɨhündɨ. 12 Se nindou ŋgoründɨ napo ndofe hɨfandɨkoate-ayafɨ ana, asu se ŋgɨrɨ napo sɨhei hondü ra ndondɨhi hɨbadɨhündɨ. 13 Nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ yimbu bogorɨ nindouyafandɨ ratüpurümbɨ nüŋgu. Ŋga nindou ranai ana bogorɨ ŋgorü ranahambo moaruwaimbondirühɨ asu ŋgorü bogorɨ ranahambo ŋgusüfo pandirümbui. Se ŋgɨrɨ kakɨmbo ratüpurɨ asu Godɨndɨ ratüpurɨ yɨboboambo ŋgusüfo pandowapɨrɨ.”  





Sisas ai ahɨnümbɨ asu ŋgɨnɨndɨ God hɨfandarandɨ ranahambo hoafɨmayu

(Matyu 11:12-13; 5:31-32; Mak 10:11-12)

14  Farisi

nindou, kakɨmbo yaŋgɨrɨ ŋgusüfo parundeimbɨ-memo, ranai ranɨ hoafɨ hɨhɨmborɨyomo houmbo asu Sisasɨmbo tɨkɨfɨnambo-marurɨ. 15 Ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Seana nindouyei hɨmboahü aboedɨ hɨmboyomondühanemo, ŋga God ana sɨhamundɨ hohoanɨmo ra fɨfɨreapurɨmbo-ani. Nɨne nindouyei hɨmboahü aboedɨ hamɨndayo ra Godɨndɨ hɨmboahü ana moaruwai hamɨndane. 16 Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmoyo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo rundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ ra wataporɨmboru sɨnɨmombo asu Son ai tüküfi nüŋguambe kaimayo. Ŋga Son nüŋguambe peyo haya asɨno ndanana God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ aboedɨ hoafɨ ra muŋguambo ŋgoafɨ tükefeyo. Ranane asu God hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo muŋguambo nindou ai hamɨndɨ tütüŋgarɨhehindɨ. 17 Hɨfɨ sünü ranai muŋgundɨmboe, ŋga Godɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana ŋgɨrɨ akɨdou-amboanɨ awarɨndɨhoeyo.”  





Nɨmorehɨ semɨndɨhünda hɨnɨŋgɨfembo yamundɨfe hoafɨ 18  “Nindou

(Matyu 5:31-32; 19:9; Mak 10:11-12)

düdi ai ahandɨ nɨmorehɨ hɨnɨŋgɨre haya asu ŋgorü asemündu ana, ai moaruwai wosɨhoaforɨ hohoanɨmoyumbo-ani. Asu nindou düdi ai nɨmorehɨ horombo ahandɨ nindowenihɨ ai moei yahumbü asemündu ana ai-amboanɨ moaruwai wosɨhoaforɨ hohoanɨmoyumbo-ani.” 19 Sisas

Napo afɨndeimbɨ asu Rasarusɨ-yafandɨ hoafɨ

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai kakɨ napo afɨndeimbɨyu haya asu ai hoearɨ aboedɨ-aboedɨ yihuruyu haya muŋguambo si sesɨ aboedɨ sesühɨ nɨmarü marandɨ. 20 Nindou mamɨ napo-koate ahandɨ ndürɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 227

Ruk 16​, ​17

Rasarus ai ahandɨ fi masɨmei yaŋgɨrɨyu haya napo afɨndeimbɨndɨ yipurɨ nafɨtambeihü nɨmarü marandɨ. 21 Ai napo afɨndeimbɨndɨ-mayo sesɨ fu fondɨwamɨnɨndɨ pɨndoanɨ dagadɨ yahuayamboyu ramefiyu. Ranɨyo asu yaforɨ ai hei ahandɨ masɨmei ra moŋgoarühɨ marɨhündɨ. 22 Süŋgunambo Rasarus ai yɨfɨmayuamboyo asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai sowaründümo hafomo Abrahamɨ-dɨbo hɨnɨŋgɨmarüwurɨ. Asu napo afɨndeimbɨ-amboanɨ yɨfɨmayuwa hɨfɨ kamarɨhorɨ. 23 Asu yifiafɨ ŋgoafɨhü napo afɨndeimbɨ-mayu ranai asübusɨ afɨndɨ masemündu. Asu ai hɨmboyuane aŋgunɨ goagu Abraham ai Rasarus parümündü haya manɨmbafanɨ. 24 Ai hoafɨyuhɨya, ‘Abraham, wambo hɨpoambo-rowandɨrɨ! Se Rasarus koarɨhaworanɨ hoe warɨ foare hüramündɨ süfo wandɨ amɨndasümo kusɨmbɨreandɨrɨ, ŋga wambo hai hüfɨnambo muŋgunamboarandɨrɨ,’ mehu 25 Abraham ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Wandɨ nɨmorɨ, se yaŋgɨrɨ nɨmbafambe aboedɨ moatükuneimbɨ-mayafɨ, ŋga asu Rasarus ai moaruwai mamaru. Ŋga asu ai haponda ndanɨhü aboedɨ mamaruwa asu se asübusɨ asowandɨfɨ. 26 Ŋgorü-moatükunɨ ra ai hoe apoarɨ afɨndɨ mbusümondühɨ kɨkɨreamunɨmboane, ŋga ŋgɨrɨ dɨdai badɨhoei ndühɨ düfu asu ŋgɨrɨ dɨdai badɨhoei rühɨ düfu,’ mehu. 27 Asu napo afɨndeimbɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Ape, refe ana Rasarus koandɨhaworanɨ apendɨ worɨna mbɨhuwamboane. 28 Ro hondahüfeimbɨ akohoandeimb-anahɨ rananɨmbo Rasarus ai hoafɨnduanɨ asübusɨ afɨndɨ semɨndɨ nafɨ kosɨkoate-mbeyomo-ndamboane,’ yahuhaya hoafɨmayu. 29 Abraham ai hoafɨyuhɨya, ‘Ai ana Mosesɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ sürü papɨmarundɨ ra hoeindundühɨ fɨfɨrɨndumboemo.’ 30 Napo afɨndeimbɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Wanɨ, Ape Abraham! Nindou düdi yɨfɨhündɨ ahamumbo sowana ahu ana, ai ahamundɨ moaruwai hohoanɨmo ŋgorü süŋgundundühɨ asu anɨhondümbo-ndumboemo.’ 31 Abraham ai hoafɨyundowohü yahuya, ‘Asu ai Mosesɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yomo, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-ayomo ana, asu ŋgɨrɨ nindou yɨfyeimbɨ-yei hoafɨ amboanɨ hɨmborɨndomo,’ ” mehu.  





















17

Moaruwai hohoanɨmo ai anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨfɨnambore arandɨ 1   Sisas

(Matyu 18:6-7; 18:21-22; Mak 9:42)

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi süŋgunambo mamɨkarambo moatükunɨ moaruwai tükündɨfemboe asu ranɨ süŋgumbo wambo nɨmorehɨ nindowenihɨ ai moaruwai hohoanɨmondeimboyei. Hɨpoanɨmboe-mbouanei nindou düdi nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo rareandanɨ moaruwai hohoanɨmoayei. Nindou ranahambo ana moaruwai hamɨndɨ anɨmbo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 17  228

tükündɨfemboe. 2 Asu ai rareandanɨ nɨmorɨ akɨdɨbou ndanai moaruwai hohoanɨmoayei ana nindou ranahambo amɨndasümoambe nɨmoei hondɨ wofɨfihɨ kife mburɨmbo hoe hohoeambeahɨ pifiyuwanɨ hanü yɨfɨmbo ra aboed-ane. 3 Ranɨmbo-hündambo anɨmbo se hɨbadɨhümbo. “Asu sɨhafɨ wandafɨ ranai moaruwai hohoanɨmonduanɨ se ahambo hoafɨndafühɨ, sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndowandɨ mbɨsafɨndo. Asu ai ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndeandanɨ ana, se ahambo amboawi mbɨsafɨ. 4 Asu nindou ranai sɨhambo mamɨ sihɨ 7-mbo moaruwai hohoanɨmoyu mbura asükai 7-mbo hu sɨhamboya, ‘Karɨhasɨ, ro sɨhambo moaruwai hohoanɨmo-mayahanɨnɨ,’ ehu ana, ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbɨsafɨ,” mehu.  





Anɨhondümbofe hohoanɨmo

5  Ahandɨ

hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ ranai Adükarɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Se rarowandanɨ yɨhoefɨ anɨhondümbofe ra afɨndɨmbeyo.” 6 Mehomondamboyu asu Adükarɨ ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu sɨhamundɨ anɨhondümbofe ranai mastet hoarɨ nahurai akɨdouayo-amboanɨ se nɨmɨ ndanahambo hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya ‘Fɨrɨhoefɨ hawa ahasɨharɨ kameihɨ hafɨmbo hoe hohoeambe nɨmbafɨ,’ mbɨsɨmondanɨ asu nɨmɨ ranai se hoafɨmemo süŋgu randɨfemboe,” mehupurɨ.  

7 Sisas

Ŋgorü nindoundɨ ratüpurɨyu-randeimbɨndɨ ratüpurɨ

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou mamɨ seambeahɨndɨ ai ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai ŋgu nümbürambe hɨfɨ hɨrɨndu asu sipsip hɨfandɨnda mbundambo asükai worɨnambo düduwanɨ, ai hoafɨndu-ndowohüya, ‘Nɨmehɨnou sɨnɨfɨ nɨmarɨfɨmbo sesɨ sowasɨfɨ,’ mambüsɨndoyo? 8 Wanɨ, ŋga ahambo anɨmboya, ‘Wandɨ boatei sesɨ ra dɨdɨboadondo ndao hawambo anɨmbo asu se hoearɨ güdo mbunda nɨmandɨfɨ hɨbadandɨranɨ ro boatei sesɨ dagadɨ hoe ndɨmɨndahaimbo nɨmandɨhanɨ anɨmbo asu se sɨhafɨ sesɨ ra süŋgu dowadɨfɨ,’ mbüsümbui. 9 Asu bogorɨ nindou ranai ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou ranahambo hɨhɨfɨmandürɨyo ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyuhü süŋgumareandɨ ranɨmbo-hünda? Wanɨ. 10 Ranɨmbo-hündamboane se-amboanɨ God ai hoafɨmayu ra muŋgu ratüpurayomo ana se randu hoafɨndɨmondühɨya, ‘Roana aboedɨ ratüpurɨyefɨ rɨhundeimbɨyefɨpoanɨ, ŋga ranɨ ratüpurɨ ranana yɨhoefɨmbo ratüpurɨndɨmo yahu hoafɨmayu ranɨyo ratüpurɨmayefɨ,’ mbɨsɨmo.”  





Sisas ai mɨmanɨho masɨmeimbɨ nindou 10 aboedɨmareapurɨ

11 Sisas

ai Serusarem ŋgoafɨna yare huhɨyu Sameria asu Gariri-yafe hɨfɨ yipupuiambe nafɨ mahu. 12-13 Ai hu ŋgoafɨ mamɨ ranɨhü tüküfiyuwane,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 229

Ruk 17

nindou 10 mɨmanɨho masɨmeimbɨ ranai homo ahambo nafɨnɨ hoeimarüwurɨ. Ai aŋgunɨ nɨŋgomombo raru mɨŋgɨyomo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sisas! Nindou Adükarɨ! Se yɨhoefɨmbo hɨpoambo-rowamunɨ,” mehomondo. 14 Asu Sisas ai ahamumbo hoeireapurühɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ŋgomo Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ ahamumbo anɨmbo sɨhamundɨ fi ra nafuindɨmondanɨ anɨmbo asu ai tümbürüpuramboane,” mehu. Ai nafɨ homondane ahamundɨ fi ranai asükai aboedɨ tükümefeyo. 15 Asu nindou mamɨ ahamundɨ mbusümo ranai hoeireandanɨ ahandɨ fi ranai asükai aboedɨ-mayowamboyo, ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨfi huhü puküna hoafɨyuhɨ Godɨmbo aboed-ani mehu. 16 Nindou ranai hu Sisasɨndɨ yirɨkɨmɨ piyu yaŋgurümbo hɨhɨfɨmarürɨ. Nindou ranai ana Samariahündɨyu. 17 Sisas ai nindou ranahambo hoeirirɨ haya hoafɨyuhɨ yahuya, “10 aboedɨmayafundɨ. Ŋga asu ŋgorü 9 ra nüŋguyafunda? 18 Asu nɨmboe nindou ŋgorü sɨrambeahɨndɨ mamɨ ndanai yaŋgɨrɨ sünɨ Godɨmbo hɨhɨfarüra?” 19 Asu Sisas ai nindou ranahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Botɨyafo hawa hafɨ, ŋga sɨhafɨ anɨhondümbofe ranaiyo aboedambomareanɨnɨ,” mehundo.  











Nindou Hondü ranai weindahɨ tükündüfimbui 20  Farisi

(Matyu 20:23-28; 24:37-41)

nindou ranai Sisasɨmbo düduyafundühɨ yahomoya, “Nüŋgusümboanɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra tükümandɨfea?” mehomondamboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranai tüküfemboayo ranɨ-moatükunɨ nafuimbohünda ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ tükündɨfeyoanɨ nindou ai ahei hɨmboarɨnambo hoeindɨhindɨ. 21 Ai ŋgɨrɨ randɨhi hoafɨndeihɨya, ‘Hoeirɨhi aiana ndanɨ,’ mbɨsei asu ‘Goagu ra’ mbɨsei. Nɨmboe, sapo Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranana sɨhei mbusümo-ane eŋgoro.” 22 Ranɨyo asu ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Süŋgunambo ranɨ-moatükunɨ ranai tükündɨfemboe, rananɨmbo se Nindou Hondündɨ si ra hoeifembo afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmboemosɨ, ŋga se ŋgɨrɨ hoeindundɨ. 23 Rananɨmbo sɨhamumbo hoafɨndeihɨya, ‘Hoeiru, aiana goagu anüŋgu ra’ mbɨsei asu ‘Hoeiru, aiana ndanüŋgu,’ mbɨseimboyei, ŋga se yowanɨ anɨhondümbofeihü ho kokopoanɨ. 24 Sapo wabürüsɨ ranai sünü ŋgorü hɨmboranɨ tüküfe haya ho ŋgorü hɨmboranɨ kararamɨndo, yahurai anɨmbo ndɨmboe Nindou Hondü ai ahandɨ tüküfembo sihɨ ra. 25 Ŋga asübusɨ afɨndɨ boatei ndemündɨ mbundambo asu nindou ndanɨ sɨmboanɨ anɨmboei ranai ahambo daboadɨ hɨhɨrɨndɨhorɨ mbundühümbo-ndeianɨ anɨmbo ndɨmboe. 26 Horombo Noa nüŋguambe ramefeyo yahurai anɨmbo Nindou Hondü ranai tüküfemboyuambe-amboanɨ randɨfemboe. 27 Sapo Noa nüŋguambe nindou afɨndɨ ranai sesɨ sahüsi, hoe sɨmɨndei, nɨmorehühɨyafu,  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 17​, ​18  230

anamɨndühɨyahi raraorühɨ heimbo mamɨ bɨdɨfɨranambo sihɨ Noa ai botambe mafarɨfiyu-wamboyo hohoambu afɨndɨ ranai kosowohü nindou ra hɨfokoako-mafoareandɨ. 28 Horombo Rot nüŋguambe ramefeyo yahurai anɨmbo ndɨmboe. Muŋguambo nindou ranai sesɨ sahüsi hoe sɨmɨndei, napo pemɨyei, kakɨ semɨndɨmbo koarɨhehi, nümbürɨ hɨfɨrɨhi, worɨmborühɨ raraomarɨhündɨ. 29 Ŋga Rot ai Sodom ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨre haya hu sɨmboanɨ hai asu sarfa nɨmoei ranai hoe nahurai sünambeahɨndɨ pütapɨyowohü muŋguambo nɨmorehɨ nindowenihɨ hɨfokoako-mafoareandürɨ. 30 Mamɨ yahurai anɨmbo Nindou Hondü ranai weindahɨ tüküfi sɨmboanɨ amboanɨ randɨfemboe. 31 Ranɨ-sɨmboanɨ nindou ŋgoafɨhü amaru ranai ŋgɨrɨ kebuai ahandɨ napo worambe eŋgoro ra ndemündu. Asu mamɨ yahuraiane nindou nümbürambe anüŋgu ranai ŋgɨrɨ ahandɨ worɨnambo hɨhɨrɨndüfi ŋgu. 32 Sapo Rotɨndɨ nɨmorehɨmbo tükümefeyo ra se hohoanɨmondɨmo. Ai hɨhɨrɨfe ŋgoafɨ hoeimareanda yɨfɨmayo. 33 Nindou dɨdɨyei ahei yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ kɨkɨharɨhümündi ana, awarɨndɨhoemboe. Ŋga nindou dɨdɨyei ahei yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranahambo afɨndɨ hohoanɨmokoate-ayei ana, aboedambo-ndɨfemboe. 34 Ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, nindou yimbu ranai mamɨ fondɨwamɨ guguiyafanɨ apafanɨ ra God ai ŋgorümbo nderümündühɨ ŋgorü rande apofondɨwamɨ dɨgeirümbui. 35-36 Nɨmorehɨ yimbu ranai mbanɨ hɨrayafe ra God ai ŋgorümbo ndemündühɨ ŋgorü rande hɨnŋgɨdeambui,” mehu. 37 Sisasɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ai düdurüwurühɨ yahomoya, “Ranɨ-moatükunɨ ra nahü tükümandɨfea?” Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Yɨfɨnɨmoko yaŋgorowohü ana, koaheimb-ane hei sahüsi arɨhündɨ,” mehu.  

















18

Nɨmorehɨ kai asu yɨbobore-randeimbɨ-yafe kafoefe hoafɨ

1   Sisas

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo dɨdɨbafɨferambo yiboaruko-ndɨmboemo yahu haya kafoefe hoafɨ mamɨ yamundɨfepurɨmbohünda hoafɨmayupurɨ. 2 Sisas ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Mamɨ adükarɨ ŋgoafɨhü nindou yɨbobore-randeimbɨ mamɨ ai manüŋgu. Aiana moai Godɨmbo yɨhɨmboyu asu nindoumbo afɨndɨ hohoanɨmoyu randɨ. 3 Ranɨyo adükarɨ ŋgoafɨ ranɨhü nɨmorehɨ kai nɨŋgo haya ho nindou yɨbobore-randeimbɨmbo hüti hoafɨyondo randühɨya, ‘Wandɨ hürütümbɨ ai wambo hürütarandɨrɨ, ŋga se wambo hoafɨ yɨbobofe ra farɨhawandɨrɨ,’ meho. 4 Gedühɨ safɨyu nindou yɨbobore-randeimbɨ ranai nɨmorehɨ ranahambo fehefembo moei mehu. Ŋga humbo süŋgunamboyu ai ahandɨ fimbo hoafɨyuhɨya, ‘Sapo ro moai Godɨmbo yɨhɨmboya asu nindoumbo hohoanɨmoya rɨhandɨ. 5 Ŋga nɨmboe nɨmorehɨ kai ranai muŋguambo si wambo tɨŋɨrɨfo sai arandɨmbo anɨmbo ro ahambo fandɨhehe hehea  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 231

Ruk 18

ahandɨ papɨ-hoafɨ ra hɨmborɨnda. Asu ro refekoate-ayahɨ ana wambo sowana muŋguambo si dɨdɨ ndandanɨ wambo süŋgunambo garɨbɨndeandɨrɨmboe,’ ” mehu. 6 Asükaiyu Adükarɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se nindou yɨboborerandeimbɨ moaruwai ranahandɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo. 7 Nimorehɨ nindowenihɨ God ai wandanei yahundüreimbɨ ranai nɨmbɨnɨmbɨ si muŋguambo Godɨmbo aranɨ aranayei ra aheimbo fehefendürɨkoate-mandüyo? Asu awi fehefendürɨ-koate ahei hoafɨ ra hɨhɨmborɨpo-mandüyo? Wanɨ. 8 Ŋga ro sɨhamumbo rarɨhe hoafehapurɨ, ai ahei papɨ-hoafɨ ra nɨmehünou hɨmborɨnduhü yɨbobondeambui. Ŋga Nindou Hondü ai kudümbo nɨmorehɨ nindowenihɨ hɨfɨ ndanɨhü anɨmboei ahei anɨhondümbofe ra hoeimandeyo?’ ” mehu.  





Farisi nindou asu takis kakɨ semündü-randeimbɨ-yafandɨ kafoefe hoafɨ

9 Nindou

bɨdɨfɨrɨ ai ahamundɨ fimboya aiana mbumundɨ hamɨndanemo, ŋga ŋgorü nindou aiana mbumundɨ-yomopoanɨ ehomo ranahambo Sisas ai kafoefe hoafɨ hoafɨmayu. 10 “Mamɨmbo nindou yimbu ranai dɨdɨbafɨfembohünda Godɨndɨ worɨna mahafanɨ. Mamɨ ai Farisihündɨyu asu ŋgorü ai takis kakɨ semündü-randeimbɨyu. 11 Farisihündɨ ranai ahandɨpoanɨmbo nüŋgumbo ŋgusüfoambe dɨdɨbafɨfihɨya, ‘God, ro sɨhambo hɨhɨfarɨhanɨnɨ, roana moai nindou bɨdɨfɨrɨ rarɨhi arɨhündɨ süŋgurɨhe hehea dɨbokorɨya, tɨkai hoafɨya asu nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoya rɨhandɨ. Ŋga roana nindou takis kakɨ semündürandeimbɨ gogu ranɨ nahurai-yahɨpoanɨ. 12 Ro mamɨ wik ranambe yimbumbo sesɨ wehɨya asu muŋguambo moatükunɨ ro asahamɨndɨhɨ ra 10 yɨboborɨhe hehea sɨhambo mamɨ bɨdɨfɨrɨ sɨhehe arɨhandɨ,’ mehu. 13 Ŋga takis kakɨ semündü-randeimbɨ-mayu ranai ahandɨpoanɨmbo akɨdou aŋgunɨ safɨ manüŋgu. Ai sünambe hɨmbo-koate mbɨro türe nüŋgumbo ahandɨ ŋgusüpoahühɨ purükɨreandühɨ yahuya, ‘God, ro moaruwai hohoanɨmoya rɨhandeimb-anahɨ, ŋga se wambo hɨpoambo-rowandɨrɨ,’ mehu. 14 Ro sɨhamumbo hoafehapurɨ, takis kakɨ semündü-randeimbɨ-mayu ranai worɨnambo ŋguwanɨ ai anɨmbo Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nindou-ndümbui, ŋga Farisi nindou ana wanɨ. Sapo mamɨ yahuraiane nindou dɨdɨyei ahei fimbo hɨfɨnambo-arɨhindɨ aheimbo God ai botɨndearümbui. Ŋga asu nindou dɨdɨyei ahei fimbo botarɨhindɨ aheimbo God ai hɨfɨnambo-ndearümbui,” mehu.  









Sisas ai nɨmoakɨdɨboumbo hɨnɨŋgɨrɨhindüra wambo sowana mbüsühüsi, mehu 15  Ranɨyei

(Matyu 19:13-15; Mak 10:13-16)

nindou bɨdɨfɨrɨ ranai Sisasɨmboya ai warɨ nande haya dɨdɨbafɨ-mbɨfindüra sei hehi nɨmoakɨdɨbou fufurɨhümündindürɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 18  232

tükümehind. Ŋga asu ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ-memo ranai nindou ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ-marundürɨ. 16 Ŋga asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmoakɨdɨbou ra aheimbo hɨnɨŋgɨndɨhindüra ndühɨ wambo sowana mbüsühüsi, ŋga ŋgɨrɨ bobohɨndundüra. Sapo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nɨmorɨ akɨdɨbou ndahurai aheiane,” mehu. 17 Sisas yahuya, “Se nda fɨfɨrɨndundɨ, nindou dɨdɨyei God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nɨmoakɨdɨbou sahümündi arɨhündɨ nahurai semɨndɨkoate-ayei ana, ŋgɨrɨ keboehindɨ, ŋga wanɨ,” mehu.  



Nindou napo afɨndeimbɨ ai Sisas-dɨbo wataporɨmayu 18  Suda-yafe

(Matyu 19:16-30; Mak 10:17-31)

bogorɨ nindou ranai Sisasɨmbo düdurirühɨya, “Nindou yamundo-randeimbɨ aboedɨ, ro yaŋgɨrɨ koadürü koadürümbo nɨŋgombo ra nɨnɨ-moatükunɨ nünuŋgondɨhendühɨ mandahamɨndɨha?” mehundowamboyu. 19 Asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Nɨmboe se wambo aboedɨ asafa? Moai nindou dɨdɨ ai aboedɨyu, ŋga God yaŋgɨr-ani aboedayu. 20 Sapo se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrowandɨ: Se yowanɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyo asu anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨyopoanɨ, wosɨhoaforɨ hoafɨyopoanɨ, nindou hɨfokoefepoanɨ, hümbuhünɨyopoanɨ, se yowanɨ ŋgorümbo tɨkefe-hefe papɨ-hoafɨyopoanɨ, asu se sɨhafɨ me-apembo ahɨnɨndafühɨ ahafe hoafɨ hɨmborɨndafɨ,” mehu. 21 Nindou ranai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Ro nɨmorɨ akɨdouyahambe peya hehea hambo hapondanɨ ro ranɨ ahɨnümbɨ ra süŋgurɨhe arɨhandɨ,” mehu. 22 Sisas ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Awi mamɨ moatükunɨ se randowandɨ. Sɨhafɨmayo napo ra nindou ŋgorümbo dabadürühɨ ranɨfihɨndɨ kakɨ asowandɨfɨ ra napo-koate-yeimbɨ ranaheimbo dabadürɨ. Rananɨmbo se sünambe napo afɨndeimbɨ-ndamboyafɨ. Ranɨ boatei ranɨ-süŋgundo mbundambo anɨmbo asu wandɨ süŋgu dɨdɨfɨ,” mehu. 23 Ŋga nindou ranai Sisas hoafɨmayu ra hɨmborɨyu haya ŋgusüfoambe nɨmbɨmayu, nɨmboe sapo ai napo afɨndeimbɨ wambo. 24 Sisas ai horiranɨ mayoa hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou napo afɨndeimbɨ ana God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo tɨŋümbane. 25 Nɨnɨhondɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ kamer ranai ana hoearɨ kakɨmbo nir ambenafɨ kefoefembo tɨŋümbɨyopoanɨ, ŋga nindou napo afɨndeimbɨ ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe kefoefembo ana, tɨŋümbane,” mehu. 26 Nindou bɨdɨfɨrɨ ranai hoafɨ ra hɨmborɨyeihehi düdurɨhorühɨ seiya, “Asu refe ana, nindou dɨdɨ ai yaŋgɨrɨ koadürü koadürümbo manüŋgua?” 27 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨya, “Nɨnɨ-moatükunɨyo nindoumbo tɨŋümbayo ra Godɨmbo ana tɨŋümbɨyopoanɨ,” mehu. 28 Asu Pita ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Awi! Ro yɨhoefɨ ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhu hohu sɨhafɨ süŋgu masɨnefɨ,” mehundowamboyu. 29-30 Sisas ai  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 233

Ruk 18

hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafehapurɨ, nindou düdi God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambohünda ahandɨ ŋgoafɨ, nɨmorehɨ, akohoandɨ, boagɨrɨ nɨmoakɨdɨbou hɨnɨŋgareandürɨ ana, hɨfɨ ndanɨhü God ai aheimbo afɨndɨ moatükunɨ dagadürümbui. Asu süŋgunambo aho ra yaŋgɨrɨ koadürü koadürümbo nɨŋgo ra ndahümündimboyei,” mehu. Sisas ai yɨfɨyo hefe yɨfɨhündɨ botɨfembo-mayu ranahambo asükai hoafɨmayu

(Matyu 19:16-30; Mak 10:17-31)

31 Sisas

ai süŋgrurü-rundeimbɨ 12 sepurɨmündü hɨnɨŋgɨreapurɨ haya hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hɨmborɨyomo! Haponda sɨhɨrɨ Serusaremɨnambo anefɨ ahahifɨ. Ranɨhü anɨmbo sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou ai Nindou Hondü ranahambo nɨnɨ-moatükunɨyo tüküfembo horombo sürü papɨru masɨhoemo ra anɨhondü tükündɨfemboe. 32 Ai ahambo ndɨfoyei warɨhündüwurɨmboemo. Rananɨmbo ahambo tɨkɨfɨnambondɨhorɨ, türüfoefe hoafɨndei, asu ŋgurɨ tɨfɨndahi raraondɨhümboyei. 33 Rananɨmbo asu ahambo ndüfurɨ ndüfurɨboadüwurɨ mbundümbo hɨfokoandüwurɨ-mboemo, ŋga ŋgɨmɨ sindo haya süŋgunambo asükai botɨndüfimbui,” mehu. 34 Ŋga asu ahambo süŋgrurürundeimbɨ ai moai hoafɨ ra türüfoaru fɨfɨrundɨ. Hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra moai ahamundɨ hohoanɨmoambe weindahɨfeyo. Asu ai moai Sisas nɨmboe hoafɨmayu ra akɨdou-amboanɨ fɨfɨrundɨ.  





Sisas ai nindou hɨmboatɨharɨ moako-moakoyu-randeimbɨ aboedɨmarirɨ

(Matyu 20:29-34; Mak 10:46-52)

35  Sisas

ai Seriko ŋgoafɨkɨmɨ huane nindou mamɨ hɨmboatɨharɨ nafɨkɨmɨ nɨmarümbo nindou heiyanɨ kakɨ napombo moako-moakoyu marandɨ. 36 Ai hɨmborɨyuwanɨ awai nendɨ afɨndɨ ranai tümareandamboyu, asu nindou ranaheimbo düdureandürühɨ yahuya, “Nindou ra nɨnɨhünda?” mehundüramboyo. 37 Asu nindou ranai seiya, “Sisas Nasaretɨhündɨ ranai ndanafɨ masɨnuamboanɨyefɨ,” mehomondamboyu. 38 Nindou hɨmboatɨharɨ ranai puküna hoafɨ karɨhoeihü hoafɨyuhɨ yahuya, “Sisas, Defitɨndɨ ahuirɨ, se wambo hɨpoambo-rowandɨrɨ.” 39 Asu nindou horomboyahi masɨnei ranai ŋgɨnɨndɨ hoafɨyahündowohü seiya, “Se hoafɨ kɨkɨrandɨfɨ,” maseiamboyu. Asu nindou ranai asükai hoafɨ puküna karɨhoeihüya, “Sisas Defitɨndɨ ahuirɨ, se wambo hɨpoambo-rowandɨrɨ,” mehuamboyu. 40 Ranɨyo Sisas ai hu nüŋgumbo nindou hɨmboatɨharɨ ranahambo ahambo sowanambo semündühombo hoafɨmayu. Nindou ranai hu manüŋguwa Sisas ai düdurirühɨ yahuya, 41 “Ro sɨhambo nɨnɨ-moatükunɨ nünüŋgufenɨnɨmboyo se hohoanɨmoayafa?” mehundowamboyu. Asu nindou ranai yahuya,  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 18​, ​19  234

“Nindou Adükarɨ, ro wandɨ hɨmboarɨ ra asükai aboedɨmbeyowa samboanahɨ.” 42 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ hɨmboarɨ ra aboed-ane. Sɨhafɨ anɨhondümbofe ranɨ süŋgumboyafɨ se aboedayafɨ,” mehu. 43 Asu mamɨharɨ ahandɨ hɨmboarɨ ranai bɨrɨmahoeyowamboyu Sisasɨndɨ süŋgu huhü Godɨmbo aboed-ani mehu. Nindou afɨndɨ ranai ranɨ-moatükunɨ ra hoeirɨhinda mayoa ai-amboanɨ Godɨmbo aboed-ani masei.  



19

Sisas ai Sakiusɨndɨ worɨna mahu

1   Sisas

ai Seriko ŋgoafɨ mbusümo nafɨ hu ŋgasünde haya mahu. asu nindou mamɨ ranɨ ŋgoafɨhü mamaru ahandɨ ndürɨ Sakius ai napo afɨndeimbɨ, takis kakɨ sowandümo-rundeimbɨ-yomondɨ bogorɨyu. 3 Ai Sisasɨmbo nüŋgunahurai nindouyu yahuhaya hoeifimbo mehu, ŋga nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ burɨyeimbo ahambo hoefimbo fondɨ gümarɨhinda asu Sakius ai bodɨfo wambo ranɨmbo ŋgɨrɨ ahambo hoeindirɨ. 4 Ranɨyu asu ai horombofi pɨpɨyu hu haya nɨmɨndɨ nɨmoamo mahafu Sisasɨmbo hoeindɨhinɨ yahuhaya. Ai fɨfɨre haya Sisasɨmboya nafɨ mamɨ ranɨnafɨ anɨmbo düdü haya ŋgumbui yahuhaya. 5 Ranɨyu Sisas ai ranɨhü tüküfi asu nɨmɨwamɨ nɨmoamo hɨmboyuhü Sakiusɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, “Sakius, se kosɨfoao, hapoana ro sɨhafɨ worambe dɨdɨ nɨmandɨmboyahɨ,” mehundo. 6 Ranɨyu ai nɨmehünou kusɨfoendühɨ ŋgusüfoambe hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhü Sisasɨmbo ahandɨ worɨna serümündü mahu. 7 Ŋga muŋguambo nindou ai Sisas Sakius dɨbombo mahafandɨ ra hoeirɨhi mburɨhü asu momorɨ hoafɨyeihɨ seiya, “Ai ahu ranana moaruwai hohoanɨmoyu-randeimbɨndɨ worɨnamboani,” masei. 8 Ranɨyo Sakius ai nüŋgumbo Adükarɨmbo yare hoafɨyunduwohü yahuya, “Adükarɨ se hɨmborɨyafɨ, hapoana wandɨ-mayo muŋgu moatükunɨ ra yɨbobondɨhe mbundɨha nindou napokoate-yeimbɨmbo ŋgorü bɨdɨfɨrɨ ndehamboyahɨ, asu nindou ŋgoründɨ-mayo takis kakɨ wosɨhoafɨ hoafɨya hehea sahamɨndɨheimbɨ ana, asükai yimbuyimbumbo hɨhɨrɨndahe ŋga ndahandomboyahɨ,” mehu. 9 Ra-mehuamboyu Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Hapoana God ai nɨmorehɨ nindowenihɨ worɨ ndambeahɨndɨ aboedambo-reandürühani. Nɨmboe, nindou ranamboa ai Abrahamɨndɨ amoao-ani. 10 Nindou Hondü makusu ranana sapo nindou awarɨhehindeimbɨ kokoyondürɨ aboedambo-fendürɨmboyu makusu,” mehu. 2  Huane  















Nindou 10 kakɨ masowandümo kafoefe hoafɨ 11 Rarɨhi

(Matyu 25:14-30)

nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai hɨmborɨyeiane, asükai Sisas ai aheimbo kafoefe hoafɨ mamɨ hoafɨmayundürɨ. Nɨmboe sapo ai Serusarem fikɨmɨ akɨmɨmayuambo nindou ranai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 235

Ruk 19

rarɨhi hohoanɨmoyeihɨya, God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra nɨmehünou anɨmbo tükündɨfemboe, masei. 12 Asu ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Mamɨmbo ana bogorɨ nindou mamɨ aŋgunɨ hɨfɨna ahambo adükarɨ bogorɨmbofi hɨnɨŋgɨfimbohünda mahu. Bogorɨmbofe mbuiyombo asükai ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨfe hombo hohoanɨmomayu. 13 Ŋga ai hombo yahuhaya ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨmbo mborai yahupura mahomondamboyo gorɨnambo nafümbɨ kakɨ hoarɨ nindou mamamɨmbo yimbureapurühɨ yahuya, ‘Se kakɨ nda ndowandümo houmbo bɨdɨfɨrɨ kakɨ semɨndɨmbohündambo ratüpurɨndɨmondanɨ ro asükai tükündaheamboane,’ mehupurɨ. 14 Ŋga asu mamɨ ranɨ ŋgoafɨhündɨ ranai nindou ranahambo yɨboarukomarɨhorɨ. Ranɨyo ai huane nindou bɨdɨfɨrɨ koamarɨhehipura bogorɨ nindou mahüfu ŋgoafɨna hoafɨ sowandümo hɨfomo hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Ro moei asefɨ nindou ranahambo bogorɨmbofembo ana,’ mehomo. 15 Ŋga asu nindou ranai adükarɨ bogorɨmbofi mbura ŋgoafɨna hɨhɨrɨfi mahu. Ai hɨhɨrɨfi hu nɨmarümbo ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo nɨmehünou hoafɨmayupurɨ ahambo sowana howanɨ gorɨnambo nafümbɨ kakɨ hoarɨ masagapurɨ ranɨfihɨ nüŋgunümbɨ mbasowandümo yaho düdufepurɨmbohünda. 16 Nindou ŋgorü ai boatei horombofi sünɨ hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Adükarɨ, ro sɨhafɨ-mayo gorɨnambo nafümbɨ kakɨ hoarɨ mamɨ ranɨnambo bɨdɨfɨrɨ kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨyambo kakɨ hoarɨ 10 masahamɨndɨhɨ,’ mehu. 17 Asu bogorɨ ai yare hoafɨyundowohü yahuya, ‘Se aboedɨ ratüpurɨ ramarowandɨ ra aboedɨ hamɨndɨ hondü-ane, ranɨ-moatükunɨ akɨdou ra se dɨboadoro hɨfandɨmarandɨ. Ranɨmboanahɨ asu ro sɨhambo ŋgoafɨ 10 se hɨfandɨmbohünda hɨnɨŋgarɨheandɨ,’ mehu. 18 Asükai ratüpurɨyu-randeimbɨ ŋgorü ai sünɨ hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Adükarɨ, ro sɨhafɨ-mayo gorɨnambo nafümbɨ kakɨ hoarɨ masawandɨ ranɨnambo kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨyambo hondahüfeimbɨ kakɨ hoarɨ masahamɨndɨhɨ,’ mehu. 19 Asu bogorɨ ai yare hoafɨyundowohü yahuya, ‘Ro sɨhambo hondahüfeimbɨ ŋgoafɨ hɨbadandɨ sa hehea hɨnɨŋgarɨheandɨ,’ mehu. 20 Asükai ŋgorü ai sünɨ hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Adükarɨ, gorɨnambo nafümbɨ kakɨ hoarɨ sɨhafɨ-mayo nda, ro hoearambe parɨhe hɨmondɨhe sɨheheanda meŋgoro. 21 Nɨmboe sapo ro hoeirɨhenɨna, se ŋgɨnɨndɨyafɨrandeimbɨ nindoumefambo. Sapo nɨnɨ-moatükunɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨhehinda se sowandɨfɨ asu sesɨ amboanɨ bɨdɨfɨrɨ nindou ai hɨfɨrɨhinda se sowandɨfɨ arandɨ ranɨmboanahɨ ro sɨhambo yɨhɨmboayahɨ,’ mehu. 22 Ranɨyu bogorɨ ai nindou ranahambo yare hoafɨyundowohü yahuya, ‘Se nindou moaruwai ratüpurɨyafɨ randeimb-anafɨ. Sɨhafɨ ranɨ süŋgumbo anɨmbo sɨhambo hɨhɨnde papɨ-hoafɨndanɨnɨmboe. Sapo se  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 19  236

fɨfɨrowamboanafɨ ro ŋgɨnɨndɨya rɨhandeimbɨ nindou-anahɨ, asu ro bɨdɨfɨrɨ nindou ai napo sɨhehinda sahamɨndɨ asükai sesɨ hɨfɨrɨhinda sahamɨndɨ rɨhandeimb-anahɨ. 23 Asu nɨmboe se kakɨ wandɨ beŋambe sɨhefekoatemayafa? Sapo rananɨmbo ro hɨhɨrɨfe kosɨhü wandɨ kakɨ ra bɨdɨfɨrɨ ranɨfihɨndɨ kameihɨ hɨhɨrɨhe sahamɨndɨ,’ mehu. 24 Ŋga bogorɨ nindou ranai nindou akɨmɨ burɨmemo ranahamumbo yare hoafɨyupurühɨ yahuya, ‘Se ahandɨ-mayo gorɨnambo nafümbɨ kakɨ hoarɨ ra sowandümo mburumbo nindou kakɨ hoarɨ 10 masemündu ahambo dabudo,’ mehu. 25 Asu ai raru hoafɨyɨmondowohü yahomoya, ‘Adükarɨ, nindou ranai ana ndeara 10 kakɨ hoareimb-ani,’ mehomo. 26 Ŋga asu bogorɨ nindou ranai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Ro sɨhamumbo hoafayahɨ, nindou bɨdɨfɨrɨ napo afɨndeimbɨ aiyomo aiana asükai bɨdɨfɨrɨ napo ndowandümboemo, ŋga nindou ai napo akɨdouyeimbɨmayei ranahei warambeahɨndɨ ana ŋgorüfemboane. 27 Ŋga asu wandɨ hürütümbɨ-memo, sapo wambo adükarɨ bogorɨmbofembo yowanɨ mehomo ranahamumbo ndühɨ sowapurɨndümo sɨfomo wandɨ hɨmboarühɨ hɨfokoarüpurɨ!” mehu. 28 Sisas ai kafoefe hoafɨ ra hoafɨyu mbura asükaiyu Serusaremɨna mahüfu.  











Sisas ai adükarɨ bogorɨ nahurai Serusarem ŋgoafambe mahu 29 Sisas

(Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Son 12:12-19)

ai Betani asu Betfage ŋgoafɨkɨmɨ tüküfi Orif Wafu sei-arɨhündɨkɨmɨ homondühɨyo ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ yimbu horombo koamarɨhepɨrɨ. 30 Asu ai yare hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se ŋgoafɨ gebü anaŋgo ranɨnambo ŋgafanɨ. Ranühɨ se doŋgi mamɨ hoarɨfɨ hoeindɨneanda wofɨna hɨmondɨndümo hɨnɨŋgɨndumboemo ra moai nindou dɨdɨ aiamboanɨ horombo ranɨwamɨ nɨmaruwanɨ serɨmɨndɨ ho-randɨ. Asu wofɨ fufurɨgene mbundɨna wambo sowana ndowandɨfanɨ dügüfanɨ. 31 Asu nindou ŋgorü ai sɨhafanɨmbo düdundɨfihɨya, ‘Nɨmboe se doŋgi ra fufurarɨheneandɨ?’ mbüsuwanɨ asu se ahambo hoafɨndafɨnandowohüya, ‘Adükarɨ ai bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ refembo doŋgi ranambo hoafɨmayuambo anɨhoandɨ,’ mbɨsafanɨ,” mehu. 32 Sisas ai koamarɨhepɨra hafanɨ hoeirɨneanda doŋgi hoarɨfɨ ranai ahafanɨmbo hoafɨmayupɨrɨ süŋgu ramefeyo. 33 Ranɨ yimbu ai doŋgi ranahambo hapoadümbo wofɨ fufurɨhoefɨneanda ranɨ afɨndɨ ai ahafanɨmbo yahuya, “Nɨmboe se doŋgi ra wofɨ fufurarɨheneanda?” mehu. 34 Ŋga ai hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Adükarɨ ai bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ refembo doŋgi ranambo hoafɨmayuambo anɨhoandɨ,” masafanɨ. 35 Ranɨyafanɨ asu doŋgi ra Sisasɨmbo sowana sowandɨfanɨ mahafanɨ. Asu ai ahafandɨ-mayo warɨ hoandarümbɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ doŋgiwamɨ nandɨne mburɨna Sisasɨmbo ranɨwamɨ hɨnɨŋgɨmarüwurɨ. 36 Ai doŋgiwamɨ nɨmarü haya Serusarem ŋgoafɨkɨmɨ mahuwamboyei nindou bɨdɨfɨrɨ  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 237

Ruk 19

ahei warɨ hoandarümbɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra nafɨnɨ ahambo hombohünda kurɨmarɨhinda ranɨwamɨ mahu. 37 Sisas ai Serusarem ŋgoafɨnambo huhü Orif Hɨfɨ Wafu hanɨ nafɨ tüküfeambefiyuane, nindou afɨndɨ ahambo süŋgurɨhorɨ-rɨhündeimbɨ ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. Sapo ai muŋgu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ hoeimarɨhindɨ ranɨmbo-hünda ai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ Godɨmbo adükar-ani masei. 38 Ai hoafɨyeihɨ seiya, “Adükarɨ bogorɨ ai Adükarɨndɨ süŋgu akusu ranahambo God ai aboedɨ-aboedɨmbɨriramboane. Sünambe muŋguambo ai aboedɨ amarei asu God nɨmoamo hamɨndɨ hondü anüŋgu ranahambo aboed-ani mbɨsei-amboane,”  Buk Song 118:26 masei. 39 Ŋga Farisi bɨdɨfɨrɨ nindou ranahei mbusümo burɨmemo ranai Sisasɨmbo raru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Yamundo-randeimbɨ, sɨhambo süŋgurɨhünɨnɨ-rɨhündeimbɨ ranaheimbo hoafɨndafanɨ anɨmbo ai ahei hoafɨ kɨboakɨmbɨrɨhümündi-amboane!” mehomo. 40 Ŋga asu Sisas ai sɨmborɨ yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafayahapurɨ, nindou ranɨ hoafɨ ra hoafɨkoate-ayei ana, nɨmoei ai-amboanɨ puküna hoafɨndeimboyei,” mehu.  







41 Sisas

Sisas ai Serusaremɨmbo aranɨnambomarandɨ

ai Serusarem ŋgoafɨkɨmɨ huhü ŋgoafɨ ra hoeireandühɨ ahambo aranɨnambomarandɨ. 42 Ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Serusarem, haponda ndanɨ sihɨ se aboedɨ nɨmarɨmbo hohoanɨmo nɨmɨndɨ ra fɨfɨrɨmbarowambonana, aboedɨyo. Ŋga hapondanɨ ana awi ranɨ-moatükunɨ ra moai se hoeirowandɨ. 43 Mamɨ sɨmboanɨ süŋgunambo ana nindou sɨhambo hürütürunɨneimbɨ ranai hɨfɨ sɨhafɨ ginɨrɨkɨmɨ wakɨndɨmondühɨ püpindu dɨfomombo sɨhambo muŋguambo gündünɨnɨmboemo. 44 Rananɨmbo sɨhambo moaruwaimbo-ndunɨnɨmboemo asu se-babɨdɨ amarei ranaheimbo amboa. Asu ŋgɨrɨ nɨmoei mamɨ amboanɨ nɨmoei ŋgoründɨwamɨ hɨnɨŋgɨndundɨ. Nɨmboe se moai fɨfɨrowandɨ sapo God ai sɨhambo aboedambo-fenɨnɨmbohünda makusu ra,” mehu.  





Sisas ai Godɨndɨ worambe kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨ ratüpurɨmemonda hemafoareapurɨ 45  Sisas

(Matyu 21:12-17; Mak 11:15-19; Son 2:13-22)

ai Godɨndɨ worambe kefuai hüfu nindou kakɨhümbo napo sɨhoumarundɨ ra pütifoendühɨ hemafoareapurɨ. 46 Ai yare hoafɨyɨpurɨhɨ yahuya, “Godɨndɨ Buk ai yare hoafɨyohü yahoya, ‘Wandɨ worɨ ranana dɨdɨbafɨfembo worɨ yaŋgɨrane. Ŋga se hümbuhünɨ nindou ranahei dɨbofembo fondɨmboarɨhindɨ,’ meho.” 47 Ŋga muŋguambo si Godɨndɨ worɨ ranambe nindou yamundɨreandürɨ marandɨ. Asu Godɨmbo sesɨ sɨhou 



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 19​, ​20  238

rundeimbɨ bogorɨ, ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ, bogorɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨmbo nɨnɨ-süŋgufe hɨfokoefimbo nafɨ kokomarundɨ. 48 Ŋga nindou afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo afɨndɨ hohoanɨmo mayeiambo wambo moai ahambo hɨfokoefimbo nafɨ ra fɨfɨrundɨ.  

20

Sudahündɨ ai Sisasɨmboya düdi sɨhambo ŋgɨnɨndɨ masendɨ yahomo düdumefundɨ

(Matyu 21:23-27; Mak 11:27-33)

1   Mamɨ

sɨmboanɨ Sisas ai Godɨndɨ worambe nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yamundɨreandürühɨ aboedɨ hoafɨ ra bokarɨmarɨhendɨ. Ranɨyo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ, ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ bogorɨ, asu Suda-yafe bogorɨ ai Sisas babɨdɨmbo wataporɨmbo mahafomo. 2 Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Se hoafɨyafɨmunɨ nɨnɨ ŋgɨnɨndɨnamboyo ranɨ-moatükunɨ raro aranda? Düdi sɨhambo ranɨ ŋgɨnɨndɨ ra masaganɨna?” mehomo. 3 Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro-amboa sɨhamumbo mamɨ moatükunɨ düdundaheanda asu se wambo hoafɨndɨmo. 4 Sapo Son ai nindoumbo hundürümarandürɨ ŋgɨnɨndɨ ra Godɨndɨ-mayoyo asu nindou-yafemayoyo?” mehu. 5 Ranɨyomo ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨndürɨyomondühɨ yahomoya, “Sapo sɨhɨrɨ hoafɨyefühɨya, Son hundürüra marandɨ ranana Godɨndɨ-mayoane asefɨ ana, ai rande hoafɨndühɨya, ‘Asu nɨmboe se ranahambo anɨhondümbofekoate-ayomoa,’ mbüsümbui. 6 Ŋga asu sɨhɨrɨ hoafɨyefühɨya, ‘Ranana nindou-yafe-mayoane,’ asefɨ ana, nindou ranai sɨhefɨmbo nɨmoeinambo-ndɨhümunɨmboyei. Nɨmboe sapo ai fɨfɨrɨhorɨ Son ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimb-ani sei anɨhondümbo-rɨhorühɨ wambo?” mehomo. 7 Ranɨyomo Sisasɨmbo raru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ro moai fɨfɨrɨhundɨ Son ai ranɨ ŋgɨnɨndɨ ra nahünda semündü-hayambombai,” mehomo. 8 Ŋga Sisas ai yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro-amboa ŋgɨrɨ hoafɨndahapurɨ düdi wambo ŋgɨnɨndɨ masendɨ ratüpurɨmbohünda,” mehu.  













Nindou moaruwai wain nümbürɨ hɨfandɨmarundɨ kafoefe hoafɨ

(Matyu 21:33-46; Mak 12:1-12)

9 Sisas

ai nindou ranaheimbo kafoefe hoafɨ mamɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ai wain hɨfɨfembo nümbürɨra mbura nümbürɨ ra nindou bodɨmondɨ-yomondɨ warambe hɨnɨŋgɨmareandɨ ranɨfihɨ kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨmbohünda. Asu ai hu aŋgunɨ ŋgorü hɨfɨnɨ gedühɨ manüŋgu. 10 Asu wain ranai hɨsɨmayowamboyo nindou mamɨ koamarɨheira nümbürambe ratüpurɨmemo ranahamumbo sowana bɨdɨfɨrɨ hɨsɨ nümbürambeahɨndɨ semɨndɨmbohünda mahüfu. Ŋga asu nindou nümbürɨ ranambe ratüpurɨmemo ranai bubururü mburumbo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 239

Ruk 20

nɨnɨ akɨdou-amboanɨ warambefekoate koamarɨhawura mahu. 11 Asükaiyu ŋgorü koamarɨheira ahamumbo sowana mahüfu. Ranɨyo ranahambo amboanɨ ahɨnɨkoate bubururü mburumbo nɨnɨ akɨdouamboanɨ warambefendokoate koamarɨhawura mahu. 12 Asükaiyu ŋgorü koamarɨheira mahüfu. Ŋga asükaiyomo ahambo amboanɨ nümbürɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ ranai bubururü mburumbo moanambühɨ kiafu hüründümo pimarüwurɨ. 13 Ranɨyu asu nümbürɨ afɨndɨ ranai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Haponda ro nüŋgumandɨhea? Ro wandɨ nɨmorɨ afɨndɨ hohoanɨmo-yahandoweimbɨ ra koandɨhehinɨmboyahɨ. Awi ahandɨ hoafɨ anɨmbo hɨmborɨndɨmboemo.’ 14 Ŋga asu nümbürɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ ranai nindou ranahandɨ nɨmorɨ masüfuwa hoeirüwurɨ houmbo sɨmborɨ hoafɨrɨyomondühɨ yahomoya, ‘Nindou ndanana nümbürɨ afɨndandɨ nɨmor-ani. Sɨhɨrɨ ahambo hɨfokoararɨhurɨ anɨmbo asu muŋgu-moatükunɨ ra sɨhefɨndɨmboe,’ mehomo. 15 Ranɨyo nümbürɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ ranai nümbürambeahɨndɨ sowaründümo moanewanɨ tüküyafu homo hɨfokoamarüwurɨ. Asu nümbürɨ ranɨ afɨndɨ ranai nindou ranahamumbo nɨnɨ-nünüŋgumandeapura? 16 Ai düdɨ nümbürɨ ranambeahɨndɨ nindou ranahamumbo hɨfokoandeapurühɨ wain nümbürɨ ra nindou bɨdɨfɨrambo dagapurɨmbui,” mehu. Nindou ranai hoafɨ ra hɨmborɨyei hehimbo hoafɨyeihɨ seiya, “Awi ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboe, ŋga ambembeyo-wamboane,” masei. 17 Ŋga Sisas ai aheimbo hɨmboarɨ pareandürühɨ nüŋgumbo düdureandürühɨ yahuya, “Nɨmboe asu Godɨndɨ bukambe sürü ra paru masɨhoemoa? ‘Nɨmoei worɨmboru-rundeimbɨ ai moaruwai-ane yahomo houmbo ambe mehomo, ŋga nɨmoei ra worɨ ranahambo ŋgɨnemɨndɨmbo weaŋgurühɨdɨdɨ bogorɨ nɨmoeiyo.’  Buk Song 18:22 18 Muŋguambo nindou nɨmoei ranɨwamɨ pɨrayei ana, ai mbusümo kɨkɨndahimboyei, asu nɨmoei ranai nindouwamɨ pɨrayo ana, nindoumbo muŋguna mosɨhoasɨndɨheirɨmboe,” mehu. 19 Ranɨyo ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨyomo asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo ai raru fɨfɨrɨmarundɨ Sisas ai kafoefe hoafɨ hoafɨmayu ra ahamumboyo. Ranɨmboemo mamɨ ranɨ-sɨmboanɨ ai botɨfe Sisasɨmbo kɨkɨhimɨndɨmbo hohoanɨmomemo, ŋga nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimboya yɨhoefɨmbo nünüŋgumandɨhimunɨ yahomo houmbo yɨhɨmbomemo.  

















Ai Sisarɨmbo takis kakɨ mandahündoyo asu wanɨmandɨyo 20  Ahɨnümbɨ

(Matyu 22:15-22; Mak 12:13-17)

hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ-yomo asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ-yomo ai Sisasɨmbo hɨfandurühɨ nindou bɨdɨfɨrɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 20  240

koamarɨhoupura tɨkaruhoumbo ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo nouyafu mahɨfomo. Nindou ranai ana tɨkaru hou ŋgorü süŋgufihɨ ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyowohü moaruwai hoafɨmayu yaho hefe gafman bogorɨndɨ warɨhü hɨnɨŋgɨfiyuwanɨ papɨ-hoafɨ-mbüruramboane, yahomomboemo. 21 Tɨrɨfoefe hoafombo mahɨfomo ranai düduyafundühɨ yahomoya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, fɨfɨrɨhumboanefɨ hoafɨ se hoafayaf-ane asu yamundarowand-ane ranana anɨhond-ane. Seana nindou ranai adükarɨ ndüreimbɨmbayeiyo asu ndürɨkoate-mbayeiyo ra moai hohoanɨmoyafɨ, ŋga seana anɨhondümbofe hohoanɨmo Godɨndɨ-mayo ranane yamundo arandɨ. 22 Se yɨhoefɨmbo hoafɨyafɨ, ro Sisarɨmbo takis kakɨ ra mandahundoyo asu wanɨmandɨyo?” mehomo. 23-24 Sisas ai fɨfɨreandɨ ranana ahambo tɨkaruhoumbo wosɨhoaforɨrurühɨyomo asu sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Wambo kakɨ mamɨ nafuiyomo. Sɨsamɨ asu ndürɨ kakɨfihɨ apenɨŋgo ra dadea?” mehuamboemo. Yahomoya, “Sisarɨnd-ane,” mehomondamboyu. 25 Asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sisarɨndɨ moatükunayo ana, se Sisarɨmbo dabudo. Asu Godɨndɨ moatükunayo ana ra se Godɨmbo dabudo,” mehu. 26 Ranɨyo Sisas ai nɨmorehɨ nindowenihɨ babɨdɨmbo nüŋgumbo wataporɨmborandambe moai wosɨhoaforɨyumbo hohoanɨmoyomo. Ranɨyomo ahamundɨ düdufe hoafɨ ranahambo sɨmborɨ hoafɨyu maranda hepünafundühɨ hoafɨ kɨkɨründümo houmbo manɨŋgomo.  









Sadyusi ai yɨfɨhündɨ botɨfe ranahambo düdumefundɨ 27 Sadyusihündɨ

(Matyu 22:23-33; Mak 12:18-27)

bɨdɨfɨrɨ ai raru hohoanɨmoyomondühɨya, nindou yɨfɨhündɨ ŋgɨrɨ asükai botɨndahindɨ yahomo-rundeimbɨ ai Sisas sowana mahɨfomo. 28 Ai Sisasɨmbo düduyafundühɨ yahomoya, “Nindou yamundorandeimbɨ, Moses ai sɨhefɨmbo hoafɨ mamɨ sürü papɨra masɨhendɨ sapo nindou mamɨ nɨmorehɨ semündü mbura asu nɨmorɨ-koate yɨfayu ana, ahandɨ akɨdɨ ranai nɨmorehɨ ra asükai semündü haya nɨmorɨ wakɨndamɨndoanɨ nɨmorɨ ranai amoŋgoandɨ nɨmorɨ noumbiyuwamboane. 29-30 Mamɨmbo apodoho mamɨ 7 manɨŋgomo. Amoŋgo hondü ai nɨmorehɨ semündü haya nɨmorɨ-koate yɨfɨyuane, asükai akɨdɨ mbusümonɨndɨ ai amoŋgoandɨ kai ra semündü haya yɨfɨyuane. 31 Asükai akɨdɨ ŋgorü ai-amboanɨ amoŋgoandɨ kai ra masemündu. Apodoho mamɨ 7 ranai muŋguambo nɨmorehɨ ra semɨndeimbɨ yaŋgɨrɨmemo, ŋga ai nɨmorɨkoate yɨfɨsafɨmemo. 32 Asu süŋguna nɨmorehɨ ranai-amboanɨ yɨfɨmayo. 33 Muŋguambo apodoho mamɨ 7 ranai nɨmorehɨ ra masowandümo. Süŋgunambo nindou yɨfɨhündɨ botɨfeambe nɨmorehɨ ra dadɨ nɨmorehɨmanda?” mehomo. 34 Ranɨyu Sisas ai ahamumbo yare hoafɨyɨpurühɨ yahuya, “Hɨfɨ ndanühane nindowenihɨ ai nɨmorehühɨyafu asu nɨmorehɨ ai  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 241

Ruk 20

anamɨndühɨyahi arɨhündɨ. 35 Ŋga nɨmorehɨ nindowenihɨ yɨfɨhündɨ asükai yaŋgɨrɨ botayahindɨ ana, ŋgɨrɨ nɨmorehühɨndafu asu anamɨndühɨndahi rarandɨhündɨ. 36 Ranɨ-sɨmboanɨ ana ai sünambeahɨndɨ nendɨ nahuraiwambo ŋgɨrɨ yɨfɨndei. Sapo God ai yɨfɨhündɨ botɨrearü hayambo wambo ai ahandɨ nɨmor-anei. 37 Sapo Moses amboanɨ nindou yɨfɨyeimbɨ botɨndahimboyei ranahambo ndore nafuimayu. Ai nɨmɨ akɨdou hai tɨkɨrɨmarandɨ ranahambo sürü papɨrandühɨya, ‘Adükarɨ God ranana Abraham, Aisak, Sekop ahamundani.’ 38 Ranɨmboane asu God ranana yɨfɨyeimbɨyei Godɨyupoanɨ, ŋga yaŋgɨrɨ anɨboadeiyei God-ani. Nindou düdi ai Godayu ra koadürümbo yaŋgɨrɨ nüŋgumboani,” mehu. 39 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou yamundo-randeimbɨ sɨhafɨ hoafɨ ra aboed-ane,” mehomo. 40 Ranɨyomo nindou ranai asükai ŋgorü moatükunɨmbo Sisasɨmbo düdufembo yɨhɨmbomemo.  











Nindou ranaheimbo Sisas ai God koamafoarirɨ ranahambo düdumefiyu 41 Ranɨyo

(Matyu 22:41-46; Mak 12:35-37)

Sisas ai nindou ranaheimbo düdureirühɨ yahuya, “Asu nɨmboe nindou ai hoafɨyeihɨya, ‘Krais nindou God ai nindoumbo aboedambo-fembo kamafoarirɨ ra Defitɨndɨ ahuirani,’ aseia? 42-43 Sapo Defit ahandɨhoarɨ Herü Buk ranambe yare hoafɨyuhɨya, ‘Adükarɨ ai wandɨ Adükarɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, ‘Se wandɨ warɨhondanɨ bogorɨmbondafo nɨmandɨfɨ ŋgafɨmbo ro sɨhambo hürütümbɨ ra sɨhafɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨndɨheapurɨmboane,’  Buk Song 10:1 mehu. 44 Defit ai nindou ranahambo Adükarɨ yahu marandɨ, asu Krais ai nüŋgunde ahandɨ ahuirɨmanda?” mehu.  



Sisas ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨmbo papɨ-hoafɨmarapurɨ 45-46  Nindou

(Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40)

afɨndɨ ranai hɨhɨmborɨyeiane, Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Se ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨmbo hɨbadümbo. Ai hoandarɨ hoearɨ güdɨfe hefe hoahoaŋgo wakɨfeyoanɨ nindou ai ahamumbo hɨhɨfɨyopurɨ asu maketambe ahamumbo ahɨnɨyopurɨ-ramboanemo hohoanɨmoemo. Aiana Suda-yafe rotu worambe fondɨ wagabe ranɨwamɨ nɨmarɨ asu sesɨ sesambe sia semɨndɨ nindɨfe hefe wagabe nɨmarɨmboanemo hohoanɨmoemo. 47 Ŋga aiana nɨmorehɨ kaisahoabedɨ ranaheimbo wosɨhoaforɨ-yondürühɨ ahei worɨ ahamumboru marundɨ. Asu ai aboedanemo mbɨseiya yahomo houmbo Godɨmbo dɨdɨbafɨyomondühɨ ra hoandarɨ hamɨndɨ dɨdɨbafɨyomo arundɨ. Ŋga süŋgunambo nindou ranaheimbo yɨbobofendürɨmbo sɨmboanɨ ana tɨŋɨrɨfo afɨndɨ safɨ ndowandümboemo,” mehu.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 21  242

21

Nɨmorehɨ kai napo-koate ai Godɨmbohünda kakɨ masɨhendɨ

(Mak 12:41-44)

1   Sisas

ai nɨmarü hɨmboapoyuane, nindou napo afɨndeimbɨ ranai hei Godɨndɨ worɨ ranahandɨ hɨpɨrambe kakɨ mafoarɨhindɨ. 2 Ranɨyo asu nɨmorehɨ kai napo-koate ranai hamburɨ kakɨ yimbu hɨpɨrɨ ranambe mafoareanda hoeimareandɨ. 3 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ nda hoafayahapurɨ, nɨmorehɨ kai napo-koate masɨhendɨ ranai nindou napo afɨndeimbɨ masɨhehindɨ ranahambo ŋgasünde-amboane. 4 Nindou napo afɨndeimbɨ masɨhehindɨ ranana akɨdouyo masɨhehindɨ, ŋga ahei adükarɨ ana mbeŋgorɨndürɨ. Ŋga nɨmorehɨ kai ndanana akɨdou meŋgoro ra masɨhendɨ,” mehu.  





Sisas ai Godɨndɨ worɨ bɨrɨboemboe mehu

(Matyu 24:1-2; Mak 13:1-2)

5  Sisasɨmbo

süŋgrurü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ranai Godɨndɨ worɨ ranahambo nɨmoei aboedɨnamboyo asu Godɨmbo saimbo moatükunɨnambo yihururu marundɨ ranahambo wataporɨmbomarundɨ. Ŋga asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, 6 “Ro sɨhamumbo hoafayahapurɨ, ndanɨ moatükunɨ hoeiarundɨ nda mamɨ sɨmboanɨ ŋgɨrɨ nɨmoei mamamboanɨ ŋgoründɨwamɨ naŋgo, ŋga ai hɨfɨtɨreboai pütapɨndɨmboe,” mehu.  

Sisas ai tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfemboe, mehu

(Matyu 24:3-14; Mak 13:3-13)

7 Asu

ai düduyafundühɨ yahomoya, “Nindou yamundo-randeimbɨ, ranɨmoatükunɨ ra nüŋgu-sɨmboanɨ tükümandɨfea? Nɨnɨ boatei tükümandɨfe ranɨ-moatükunɨ tüküfemboayo ranahambo nafuimboa?” mehomo. 8 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hɨbadümbo, ŋga nindou ai mamɨ sɨmboanɨ sɨhamumbo tɨkai hoafɨndɨmboemo. Nindou afɨndɨ ai ŋgomo wandɨ ndürɨ dükandundühɨ anɨmboya, ‘Ro rananahɨ nda,’ asu ‘Ndearambo ranɨmoatükunɨ ra tüküfemboane,’ mbɨsɨmboemo, ŋga se yowanɨ ahamundɨ süŋgufepoanɨ. 9 Asu se ŋgorü hɨfɨhündɨ nindou yifiaremo hoafɨ, asu ŋogrü ŋgoafɨhündɨ yifiaremo hoafɨ ra hɨmborɨndeihɨ yɨhɨmbondeimboyei. Ŋga sapo ranɨ-moatükunɨ boatei tükündɨfemboe, ŋga bɨdɨfɨranambo si ana ŋgɨrɨ nɨmai tükündɨfeyo,” mehu. 10 Ranɨyo aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ŋgorü hɨfɨhündɨ ai ŋgorü hɨfɨhündɨ babɨdɨmbo yifiarɨndɨmboemo asu ŋgorü adükarɨ bogorɨndɨ nendɨ ai ŋgorü adükarɨ bogorɨndɨ nendɨ babɨdɨmbo yifiarɨndɨmboe. 11 Hɨfɨhe afɨndɨ hamɨndɨ tükündɨfehü asu ŋgorügoanɨnɨ sesɨkoate-ndeihɨ wembombondei asu aŋgünɨhaindei raraondɨhümboyei. Asu sünambe ranɨ-poanɨmbo yɨhɨmboeimbɨ moatükunɨ bɨdɨfɨranambo si tüküfemboayo ra nafuimbohünda tükündɨfeyoanɨ se yɨhɨmbondeimboyei. 12 Ŋga ranɨ-moatükunɨ ranai tüküfekoate-yoambe  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 243

Ruk 21

anɨmbo se wambo anɨhondümbo-arɨhindɨrɨ ranɨmbo-hünda nindou ai sɨheimbo kɨkɨhɨndümondürɨ houmbo moaruwaimbo-ndundürɨmboemo. Rananɨmbo rotu worambe papɨ-hoafɨndundürɨ mbundümbo karabusɨndundürɨmboemo. Asu ndowandümondürɨ ŋgomo adükarɨ bogorɨ asu gafmanɨ-yomondɨ hɨmboahü papɨ-hoafɨndundürɨmboemo. 13 Refeambe anɨmbo sɨheimbo aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmbo-yombo nafɨ yagodɨmboe. 14 Ranɨmboane se afɨndɨ hohoanɨmondeihɨya, ro nɨnɨ hoafɨ hoafɨmandefɨ mbɨseimboyei. 15 Nɨmboe sapo ro wandɨhoarɨ anɨmbo sɨhei hohoanɨmoambe horɨndɨheandühɨ ndorɨhoeimbɨ fɨfɨrɨfe ndahandüranɨ se hoafayei ra nindou ŋgorü ai-amboanɨ ŋgɨrɨ gogonɨmbondɨhendühɨ moaruwaimbo-ndeandɨ. 16 Sɨheimbo sɨhei boagɨrɨ, amoŋgo-mamɨ, akohoandɨ, rehɨmamɨ, mamɨsɨrɨ, ŋgunindɨ rananɨmbo hürütümbɨ nindouyei warɨhündɨhindürɨmboyei. Rananɨmbo seambeahɨndɨ bɨdɨfɨrɨ ana hɨfokoandundürɨmboemo. 17 Muŋguambo nindou ai sɨhamumbo moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei, sapo se wambo anɨhondümbo-arɨhindɨrɨ ranɨmbo-hünda. 18-19 Ŋga sɨhei mbɨrɨnaŋɨ mamɨ ra ŋgɨrɨ fɨndɨhoaiyo. Se ŋgɨnɨndɨ anɨboadei anɨmbo se yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hondü ndahümündimboyei. Rananɨmbo sɨhamundɨ fimbo fandɨhepurɨmboe sɨhamundɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranahambo,” mehu.  











Sisas ai Serusaremɨmbo moaruwaimbo-ndɨfemboe mehu

(Matyu 24:15-21; Mak 13:14-19)

20 Sisas

yahuya, “Se hoeirɨhindanɨ ami ai sɨnɨmo Serusarem ŋgoafɨ ra worarɨ wakarundɨ ana, se fɨfɨrɨndɨhindɨ Serusarem ai ndeara moaruwaimbo akɨmane. 21 Rananɨmbo nindou dɨdɨyei Sudia ŋgoafɨhü amarei se feboehi hehi hɨfɨ wafuana gagüsi asu Serusarem ŋgoafɨhü amarei se ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi ŋgorünɨ ŋgei, asu ŋgorü hɨfɨhü anɨmboei se yowanɨ Serusarem ŋgoafɨnambo hopoanɨ. 22 Ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo God ai tɨŋɨrɨfo masahündürɨ ranaheimbo sɨmborɨ moaruwaimbo-ndearümbui, rananɨmbo muŋgu-moatükunɨ Bukambe hoafɨmayo ra anɨhondü tükündɨfemboe. 23 Ranɨ-sɨmboanɨ ana nɨmorehɨ warandühumbɨ asu nɨmorɨ kehureimbɨ ana hɨpoanɨhɨmboeimbou-anei. Sapo ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo hɨfɨ ndanɨhü nɨmborɨ afɨndɨ tükündɨfehü asu Godɨndɨ moaruwaimbofe ra nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheiwamɨ pɨndɨmboe. 24 Rananɨmbo harɨ nendɨ ai dɨdɨmo nindou bɨdɨfɨrambo hɨfokoakondundürühɨ asu bɨdɨfɨrambo karabus nindoumbo-ndundürɨ muŋguambo hɨfɨna ndowandoümondürɨ ŋgomboemo. Rananɨmbo ahei ndɨfo ranai Serusarem ŋgoafɨ ra pühɨndei nɨmandi ŋgeimbo God ai aheimbo hɨfandɨmbo hoafɨmayu süŋgu tükündɨfemboe,” mehu.  







Nindou Hondü ai kudümbui

25  Sisas

(Matyu 24:29-31; Mak 13:24-27)

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ranɨ-sɨmboanɨ ana ranɨ-poanɨmbo wosɨhoaforɨ moatükunɨ hüfɨhamɨndɨ, amoamo asu mupui ranɨfihɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 21​, ​22  244

tükündɨfemboe. Asu hɨfɨnɨ sɨrɨwara ranai afɨndɨ-afɨndɨndowohü mbundo pɨndo ndandanɨ nindou ai afɨndɨ hohoanɨmondeihɨ yɨhɨmbondeimboyei. 26 Nindou afɨndɨ ranai hɨfɨ ndanɨhü nɨnɨ-moatükunɨyo tüküfemboayo ranahambo hɨmbondeihɨ yɨhɨmbombo hɨmboarɨ wuwurɨndearümboe. Nɨmboe sapo muŋguambo ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ sünambe ranai-amboanɨ fɨfɨmɨndɨmboembohünda. 27 Rananɨmbo nindou ai hoeindɨhoranɨ Nindou Hondü ranai mburɨŋgai wamɨ nɨmandü haya ahandɨ hɨmboamupuimborandeimbɨ ŋgɨnɨndɨ ranɨ kapeihü kudümbui. 28 Ranɨ-moatükunɨ ranai hapoadümbo tüküfembo mbɨsɨ haya tükündɨfeyoanɨ botɨndahi nɨmboeimbo mbɨro botɨndɨhindɨ sapo God ai sɨheimbo aboedambo-fembo ra ndeara tüküfembo yaŋgɨrane,” mehu.  





Süfurɨ nɨmɨndɨ ranahambo se türɨboadɨhindɨ

(Matyu 24:32-35; Mak 13:28-31)

29 Sisas

ai kafoefe hoafɨ mamɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se süfurɨ nɨmɨnd-ane asu amurɨ nɨmɨ ranamboanɨ hoeindundɨ. 30 Sapo se hoeirundanɨ nɨmɨ ranai hoaihoai sɨmborɨ bokarɨ arandɨ ana, se fɨfɨrɨndundɨ ai ndeara hoembo yahomboane. 31 Mamɨ yahuraiane sapo se hoeindundanɨ ranɨ-moatükunɨ tükefeyo ra se fɨfɨrndundɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra ndeara tüküfembo yaŋgɨr-ane. 32 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ, ŋga se fɨfɨrɨndundɨ nindou hapondanɨ anɨmboei ranai yɨfɨkoate-yeiambe anɨmbo ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboe. 33 Hɨfɨ sünü ana awarɨndɨhoemboe, ŋga wandɨ hoafɨ ana ŋgɨrɨ awarɨndɨhoeyo,” mehu.  







34-35  Sisas

Sisasɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ai hɨbadümbo

ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hɨbadümbo! Se muŋguambo sesesɨndɨmo asu bia ndɨmɨndɨmo houmbo mamɨkarɨ hohoanɨmondɨmo asu findɨ moatükunɨ ranɨmbo afɨndɨ hohoanɨmondɨmo ndümboemo. Ranɨmoatükunɨ ranai sɨhamumbo andürambe nɨnɨhondɨ pɨrayo nou yahurai anɨmbo randeapurɨmboe. 36 Se muŋguambo si hɨbadü nɨŋgomombo Godɨmbo dɨdɨbafɨndafu ndundɨ. Tɨŋɨrɨfo tükefeyo ra ŋgɨnɨndɨ nɨŋgo hombohünda asu Nindou Hondündɨ hɨmboarühɨ tüküfembohünda ranɨmbo dɨdɨbafɨndafundɨ,” mehu. 37 Sisas ai muŋguambo si Godɨndɨ worɨ ranambe nindou yamundeandürɨ hu asu nɨmbokoanɨ hafu Orif Hɨfɨ Wafuambe apu marandɨ. 38 Asu nindou ranai siambe hondü Sisasɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbohünda Godɨndɨ worɨna hei marɨhündɨ.  





Suda-yafe bogorɨ nindou ai Sisasɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ fɨfɨrɨmarundɨ

22

(Matyu 26:1-5, 14-16; Mak 14:1-2, 10-11; Son 11:45-53)

1   Bret

yisɨkoate seseɨmbo si Pasofa sei-arɨhündɨ ranai tüküfembo yaŋgɨrɨmayo. 2 Ranɨyo Godɨmbo sesɨ sɨhou 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 245

Ruk 22

rundeimbɨ bogorɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨyomo ai nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yɨhɨmboyomondühɨ Sisasɨmbo hɨfokoefimbo nafɨ kokomarundɨ. 3 Ranɨyo Sudas Iskariot Sisasɨmbo süŋgrurürundeimbɨndambo mamɨ ahandɨ fiambe Satan ai mafarɨfiyu. 4 Ranɨyo Sudas ai Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ asu prisman bɨdɨfɨrɨ Godɨndɨ worɨ hɨfandɨmarundɨ ahamumbo sowanambo ai nünüŋgundirɨ Sisasɨmbo ahamundɨ warɨhümandirɨ ranɨmbo fɨfɨrɨfembohünda mahu. 5 Ranɨyomo asu nindou ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyomondühɨ Sudasɨmbo kakɨ masabudo. 6 Ai hohoanɨmo mamɨ-süŋguru mburumbo hɨfanda humbo nindou afɨndɨ ranai Sisas-dɨbo nɨmarɨkoate-yei-ambe ahamundɨ warɨhüfimbo yahu hayamboyu.  







Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ babɨdɨ sesesɨ si ra nɨmarɨmombo masɨwasümo 7 Bret

(Matyu 26:17-25; Mak 14:12-21; Son 13:21-30)

yisɨ-koate sesɨmbo si God ai Israerɨmbo aboedambo-mareandürɨ ra tüküfeyoambe anɨmbo sipsip nɨmorɨ ra hɨfokoefemboane. 8 Sisas ai Pita weimbo Sonɨmbo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Ŋgafanɨ sesɨ sɨhefɨmbo sɨndɨndɨneamunɨ adükarɨ si ranɨhü sesesɨmbohünda,” mehupɨrɨ. 9 Asu sɨmborɨ düdurɨnerühɨ safanɨya, “Nahanɨhümboyafɨ yɨhoehɨmbo sesɨ ra sɨndɨfembo hoafayafɨmunɨ rana?” masafanɨ. 10 Asu sɨmborɨ hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Ŋgoafɨ adükarɨ ranɨhü ŋgafandühɨ nindou mamɨ ai hoe hɨpɨrambe fuindamündü haya ŋguanɨ hoeindɨnerɨmboyafanɨ. Ŋga ahambo anɨmbo süŋgundɨnɨrɨ nɨnɨ worambeahɨyo karefuendɨ ra. 11 Rananɨmbo worɨ aharambürɨ ranahambo hoafɨndafɨnandowohüya, ‘Yamunde-randeimbɨ ai sɨhambo hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Ro wambo süŋgurundɨrɨ-rundeimbɨ babɨdɨ worɨ nahanambe sesesɨmandefɨ God ai Israerɨmbo aboedambo-mareandürɨ si ra?’ mehuamboane,’ mbɨsafanɨ. 12 Asu ai sɨhafanɨmbo sesɨ napo kurɨfe nɨmarɨ sesɨmbo fondɨ afɨndɨ burɨyoweimbɨ nɨmoamonɨndɨ worɨ nafuindüpürɨmbui. Se ranɨhü sesɨ napo sɨndɨndɨneandɨ,” mehu. 13 Ranɨ-yafanɨ Pita weimbo Son ai hafanɨ hoeirɨ-neandane asu muŋguambo moatükunɨ ra Sisas hoafɨmayu süŋgu tükümefeyo. Ranɨ-yafanɨ asu ranɨhü sesɨ ra sɨndɨmarɨneandɨ.  











Adükarɨndɨ sesɨ Sisas ahandɨhoarɨ süŋgrurü-rundeimbɨmbo masagapurɨ

14  Sesɨ

(Matyu 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Korin 11:23-25)

sesɨmbo yahomo houmbo Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ babɨdɨmbo sesɨ fondühɨ mamarɨmo. 15 Ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro afɨndɨ hamɨndɨ yifirayahɨ se-babɨdɨ sesesɨmbo God ai Israerɨmbo aboedambo-mareandürɨ si, ŋga asu süŋgunambo ana ro asübusɨ afɨndɨ ndahamɨndɨmboyahɨ. 16 Ro asükai ŋgɨrɨ sesɨ ndahurai  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 22  246

dagadɨhɨ, ŋga ŋgombo ranɨ-moatükunɨ ra God hɨfandarandɨ ranambe tükündɨfemboe,” mehu. 17Ranɨyu Sisas ai kap hoe semündü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura yahuya, “Kap hoe nda sowandümo houmbo sɨhamundɨhoarɨ sɨmɨndɨmo. 18 Asu ro wain boboe ra asükai sɨmɨndɨkoate ŋgambo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra tükündɨfemboe,” mehu. 19 Asu asükaiyu bret semündü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura hɨfɨtɨre ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo yimbureapurühɨ yahuya, “Nda wandɨ saf-ane asahapurɨ. Ŋga se wambo hohoanɨmombohünda randu ndundɨ,” mehu. 20 Mare yahurai sesɨ sowasümo mburu Sisas ai kap semündü hayambo hoafɨyuhɨ yahuya, “Kap nda wandɨ horɨ sɨhamumbohündambo karefoendɨ rananɨmbo sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ asɨhefeyo ra ŋgɨnɨndamɨndɨmboe. 21 Sɨhamundɨ mbusümo nindou mamɨ ai wambo hürütümbɨ nindou-yafe warɨhündeandɨrɨmbui. Ŋga ahandɨ watɨŋarɨ ra wandɨ dɨbore sesɨ nandɨfe fondɨwamɨ anaŋgo. 22 Nɨne-moatükunɨ God ai Nindou Hondü ahambo refimbo hohoanɨmomayu ra yahurai tükündɨfemboe. Ŋga Nindou Hondümbo hürütümbɨ nindou-yomondɨ warüharirɨ ranai hɨpoanɨmbembou-ani,” mehu. 23 Ranɨyomo asu süŋgrurü-rundeimbɨ ai ahamundɨhoarɨ ranɨ-moatükunɨ ra dɨdɨ ramande yahomo houmbo sɨmborɨndüwurɨmemo.  













Süŋgrurü-rundeimbɨ ai düdi adükarayu yahomo houmbo hoafɨnambo sɨmborɨ sɨmborɨmemo

24 Sisasɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ai düdi adükarayu yahomo houmbo

sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ mamarɨmo. 25 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ndɨfoyei adükarɨ bogorɨ ai ana ndüreimbɨyomo houmboanemo asu nɨmorehɨ nindowenihɨ ra hɨfandɨrundürɨ arundɨ. Ŋga nindou ranaheimbo hɨfandɨrundürɨ arundɨ ranahamumbo aboedɨ farɨhou-rundeimb-anemo sei arɨhündɨ. 26 Se yahurai randafumboemo, ŋga adükarɨ hamɨndayu sɨhamundɨ mbusümo ra ai hoarɨfɨ nindou nahurai-mbiyuwamboane. Asu horombofi hu ratüpurɨyurandeimbɨ ai fehefembo ratüpurɨyu-randeimbɨ nahurai-mbiyuwamboane. 27Düdi adükarɨ hamɨndayua? Sesesɨ fondühɨ amaruyu asu sesɨ yimbuareandɨyu? Se raru hohoanɨmoyomondühɨya sesesɨ fondühɨ amaruyu ai adükarɨ hamɨndayu. Ŋga roana sɨhamundɨ mbusümo fehefembo ratüpurɨ ratüpurɨya rɨhandeimbɨ nahurai-anahɨ. 28 Se wambo tɨŋɨrɨfo tükümefeyo ra moai hɨnɨŋgɨrundɨrɨ. 29 Ro sɨhamumbo hɨfandɨmbo ŋgɨnɨndɨ asahapurɨ wandɨ Ape wambo hɨfandɨmbo ŋgɨnɨndɨ masendɨrɨ nou. 30 Se ro ŋgɨnɨndɨ hɨfandarɨhandɨ ranambe wandɨ sesɨ fondɨwamɨ sesɨ dowadümo hoe ndɨmɨndɨmondümboemo. Asu se bogorɨndɨ nɨmarɨ fondɨwamɨ nɨmandümombo Isɨraerɨ-yafe sɨrɨ 12 ra hɨbadüboemo,” mehu.  











Sisas ai Pitamboya, ai wambo daboadɨ hɨhɨrɨndeandɨrɨmbui mehu 31 “Saimon,

(Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Son 13:36-38)

Saimon, Satan ai sɨhafɨ anɨhondümbofe ra refe hoeifembo hoafɨyumboani sapo nɨmorehɨ mbanɨ hɨrɨyeihɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 247

Ruk 22

badinɨ pirɨhindühɨ safɨ hɨnɨŋgarɨhindɨ nou. 32 Ŋga ro Godɨmbo dɨdɨbafɨmeheandɨ sɨhafɨ anɨhondümbofe ra hɨnɨŋgɨndowamboyafɨ sahehea. Rananɨmbo se asükai hɨhɨrɨndafo wambo sowanambo dɨdɨfɨhümbo apodoho-apodohoyomondeimbɨ ranahamumbo fandɨhawapura ŋgɨnɨndɨmbeyomo-ndamboane,” mehu. 33 Ŋga Pita ai Sisasɨmbo hoafɨyunduwohü yahuya, “Adükarɨ, ro ndearambo nafɨrɨhamɨndɨmboanahɨ se-dɨbo karabusambe hombo asu yɨfɨmbo amboanɨ,” mehu. 34 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Pita, hapo nɨmbɨkoanɨ kakaro ai hoafɨkoate-yuambe anɨmbo se wamboya ŋgɨmɨmbo moai fɨfɨrɨhinɨ mbɨsafɨndɨrɨmboyafɨ,” mehundo.  





Sisas ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo kakɨ sandɨfe arü pisao yihɨmɨndɨ asu napo arü ra mbɨsɨwandümu-ndamboane mehu

35  Sisas

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ ranahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Horombo ro sɨhamumbo koarɨheheapurühɨ sahɨya, ‘Se kakɨ sandɨferambo arüyo asu napo sandɨferambo arüyo, asu su yirambe kɨkɨfoefemboane semɨndɨpoanɨ’ masahɨ ranɨ-sɨmboanɨ se bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ mbonɨmborundümondai?” Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Wanɨ,” mehomo. 36 Ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Haponda nindou düdi se kakɨ sandɨferambo arü, düdi se pisao yihɨmɨndɨ hamɨndɨ ra semɨndɨkoate-ayu ana, ahandɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra nindou ŋgorümbo sagadowohümbo asu ranɨ fihɨndɨ kakɨ ndemündü haya pemɨmbiyuwamboane. 37 Godɨndɨ bukambe hoafɨyowohü yahoya, ‘Ahambo moaruwai hohoanɨmoyu-randeimbɨ nindou nahurai randɨhorɨmboyei,’ meho ranana wamboyo, ŋga ranane hapondanambe tükefeyo,” mehu. 38 Ahandɨ süŋgrurü-rundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ! Hoeiro, pisao yihɨmɨndɨ hamɨndɨ yimbu nda,” mehomo. Ai hoafɨyupurühɨ yahupurɨya, “Ra ndearane,” mehupurɨ.  





Sisas ai Orif Wafuambe Godɨmbo dɨdɨbafɨmayu 39 Sisas

(Matyu 26:36-46; Mak 14:32-42)

ai adükarɨ ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨre hayambo Orif Wafuana mahafu sapo muŋguambo si refi marandɨ nou. Ranɨyomo asu ahambo süŋgrurürundeimbɨ ai ahandɨ süŋgu mahafomo. 40 Ai hafomo nɨmarɨmboyohü tüküfihɨ hoafɨyupurühɨ yahupurɨya, “Nɨnɨ-moatükunɨ sɨhamumbo rande hoeindeapurɨmboe ranɨmbo-hünda se Godɨmbo dɨdɨbafɨndafundanɨ sɨhamumbo ŋgɨnɨndɨ mbɨsagapur-amboane,” mehupurɨ. 41 Sapo nɨmoei pifeyoanɨ ho pɨrayo ranɨ sɨmogodühɨ safɨ Sisas ai hu yirɨ yimbu pusɨre nɨmarümbo Godɨmbo dɨdɨbafɨmefiyu. 42 “Ape, se yifirayafɨ ana, wambo asübusümbɨ moatükunɨ tüküfemboayo ra raguanambo-ndowandɨ. Ŋga se nɨne yifirayafɨ ranɨ süŋgundowandɨ, ŋga ro yifirayahɨ ranɨ süŋgufepoanɨ,” mehu. 43 Ranɨyo asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai ahambo  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 22  248

ŋgɨnemündümbohünda tükümefiyu. 44 Sisas ai asübusɨ afɨndɨ hamɨndɨ semɨndɨmboayu ranahambo hamɨndɨ tütüŋgɨrɨhoei hayambo Godɨmbo dɨdɨbafɨmayu hoaŋgu. Ranɨyo asu ahandɨ yikunɨmɨhoe ranai horɨ nahurai pɨmendo hoaŋgo. 45 Sisas ai Godɨmbo dɨdɨbafɨyu moendɨre hayambo ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo sowana huane asu mapomo sapo afɨndɨ hohoanɨmoyomondühɨ wambo. 46 Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨmboe se hapoana apusayomoa? Ŋga botɨyafu Godɨmbo dɨdɨbafɨndafundɨ nɨnɨ-moatükunɨ rande hoeindeapuranɨ ŋgɨnepurɨmɨndɨmbohünda,” mehu.  





Sisasɨmbo mbumaründümo

47 Sisas

(Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Son 18:3-11)

ai wataporɨyuhü nüŋguambe awai nendɨ afɨndɨ ranai masɨfo. Sapo Sudas Sisasɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ambeahɨndɨ-mayu ranai sepurɨmündü haya mahafomo. Ranɨyu asu Sudas ai Sisasɨmbo wakɨkɨhɨmbohünda ahandɨ fikɨmɨ mahu. 48 Asu Sisas ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Sudas, se wakɨkɨhɨmbo asafɨ ra Nindou Hondümbo hürütümbɨ nindou-yafe warɨhüfimbo safomboyafɨ?” mehu. 49 Sisasɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ai hoeirundane ahambo kɨkɨhimɨndɨmbo yaŋgɨrɨmemondamboemo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ, ro yɨhoefɨ pisao yihɨmɨndɨ safɨ ranambo hɨtɨhupɨrɨmbo?” mehomo. 50 Ranɨyo asu aihündɨ mamɨ ai pisao ndarɨhendühɨndamboyu Godɨmbo sesɨ sɨhourundeimbɨ bogorɨ hondündɨ ratüpurɨyu-randeimbɨmbo warɨhondü hɨmbohoearɨ mafoafoareando. 51 Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Yowan! Ndahurai refepoanɨ!” mehu. Ranɨyo ahandɨ hɨmbohoearɨ ra warɨ pamareanda asükai koadürü koadürümefeyo. 52 Nindou sapo Sisasɨmbo kɨkɨhimɨndɨmbo masɨfomo ra Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo, Godɨndɨ worɨ hɨfandɨru-rundeimbɨ prisman bogorɨyomo asu Suda-yafe boboagorɨ ranɨyomo. Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se pisao yihɨmɨndɨ asu nɨmɨharɨ fufuründümo masɨfomo ra hümbuhünɨ nindoumbo kɨkɨhemündɨmbo nahuraiyomo. 53 Ro sebabɨdɨmbo muŋguambo si Godɨndɨ worambe nɨmarɨ marɨhandɨ ra moai ranɨhü kɨkɨhɨründümondɨrɨ. Ŋga haponda sɨhamundɨ siane nɨmboe nɨmbɨ ai adükarɨ tüküfihɨ simbo ŋgasündeamboane,” mehu.  











Pita ai Sisasɨmboya, Ro moai fɨfɨrɨhinɨ mehu

(Matyu 26:57-58, 69-75; Mak 14:53-54, 66-72; Son 18:12-18, 25-27)

54  Sisasɨmbo

kɨkɨhɨründümo houmbo Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ bogorɨ hondü ahandɨ worɨnambo sowaründümo mahɨfomo. Ranɨyo asu Pita ai süŋgumarapurɨ hüfu. 55 Asu ai hai worɨ gabusümo püpiru houmbo mamarɨmondamboyu ranɨhü ai-babɨdɨmbo mamarɨmo.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 249

Ruk 22

56  Nɨmorehɨ

mamɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ ai hai sihɨ hɨmboyowane Pita ai mamaruwamboyo ndorerɨ türüfoarerɨ mbura hoafɨyowohü yahoya, “Nindou ndanana sapo Sisas-dɨbo hu marandani,” meho. 57 Pita ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmorehɨ se hoafayafɨ ranana moai akɨdou-amboanɨ ro fɨfɨrɨhinɨ,” mehu. 58 Asu ranɨ waŋgabeahɨ safɨ nindou ŋgorü ai hoeirirɨ hayambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Ŋgorü ana sapo seanafɨsɨ.” Ŋga Pita ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Wandafɨ, roana wananahɨ ana,” mehu. 59 Ran-ahandambohündɨ gedühɨ safɨ homboyoane asükai nindou ŋgorü ai hüti hoafɨmarürɨ, “Sapo nindou ndanana Sisas-dɨborɨhɨndani nɨmboe ai-amboanɨ Garirihündani.” 60 Asu Pita ai hoafɨyuhɨya, “Wandafɨ, roana moai fɨfɨrɨheandɨ se wataporɨmbo-arandɨ ranahambo!” mehu. Ranɨyo asu hoafɨyuambe kakaro ai hoafɨmayu. 61 Ranɨyo asu Adükarɨ ai hɨhɨrɨfi Pitambo türümafoarirɨ. Asu Pita ai hohoanɨmomayu Adükarɨ ai hoafɨmeindo ranahambo. Hapo nɨmbokoanɨ kakaro ai hoafɨkoate-yuambe anɨmbo se ŋgɨmɨmbo wambo moai fɨfɨrɨhinɨ mbɨsafɨndɨrɨmboyafɨ. 62 Ranɨyu asu Pita ai weindanɨ tüküfi hu afɨndɨ hamɨndɨ aranɨmayu.  











Nindou ai Sisasɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨyomondühɨ harɨmemondo

(Matyu 26:67-68; Mak 14:65)

63  Nindou

Sisasɨmbo hɨfandɨmarurɨ ranai tɨrɨfoefe hoafɨyomondühɨ bubumarurɨ. 64 Ai ahandɨ hɨmboarɨ hoearɨnambo gabudɨfoarüwurɨ houmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyafɨrandeimbayafɨ ana, hoafɨyafɨmunɨ düdi sɨhambo harɨmayunɨnɨ rana!” mehomo. 65 Ai Sisasɨmbo moaruwai hoafɨyomondo marundɨ.  



Sisas ai kansrɨ-yomondɨ hɨmboarühɨ tüküfi hoafɨ dɨdɨboadomareandɨ

(Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Son 18:19-24)

66  Simayowamboyo

hɨfandɨ-rundeimbɨ ai mafandundɨ. Asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundurundeimbɨyomo ai-amboa ai-babɨdɨ fandu mburumbo Sisasɨmbo sowarɨndümo ahamundɨ bogorɨ hondü kot ranɨnambo mahɨfomo. 67 Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Se Krais-ayafɨ ana, hoafɨndafɨmunɨ,” mehomo. Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro hoafehapurɨ amboanɨ ŋgɨrɨ se wambo anɨhondümbo-ndundɨrɨ. 68 Asu sɨmborɨ sɨhamumbo ro düdueheapurɨ amboanɨ ŋgɨrɨ hoafɨndɨmondɨrɨ. 69 Haponda ndanɨhü pɨyo hayambo süŋgunambo aho ranana, Nindou Hondü ai God Ŋgɨnɨndeimbɨ ahandɨ warɨhondü warɨhü nɨmandümbui,” mehu. 70 Ai muŋguambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ranayo ana, se Godɨndɨ nɨmorɨyafɨ?” Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se sɨhamundɨhoarɨ hoafayomo rasɨ, ŋga rananahɨ,” mehu. 71 Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Refe ana, nɨmboe nindou ŋgorümbo ahambo hoefimbo hoafayefa?  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 22​, ​23  250

Ŋga ndearambo sɨhefɨ hɨmboambenambo hoafɨmayuambo hɨmborɨyefɨmboanefɨsɨ,” mehomo. Pairatɨmbo sowana Sisas sowaründümo mahɨfomo

(Matyu 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Son 18:28-38)

23

1   Muŋguambo

ranɨ boboagorɨ-memo ranai Sisasɨmbo sowaründümo Pairat sowanambo mahɨfomo. 2 Ai ahambo papɨhoafɨrɨrurühɨ yahomoya, “Nindou nda sɨhefɨ nendambo hohoanɨmo mamɨkarɨmarandüra kɨkɨhɨmarɨhurɨmɨndefɨ. Ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Yowanɨ Sisarɨmbo kakɨ saimbopoanɨ,’ yahu asu ahandɨ fimboya, ‘Krais, adükarɨ bogor-anahɨ,’ mehu,” mehomo. 3 Pairat ai Sisasɨmbo düdurirühɨ yahuya, “Se ra Suda-yafe adükarɨ bogorɨyafɨ?” mehuamboyu. Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Sɨhafɨhoarɨ hoafayafɨsɨ,” mehu. 4 Pairat ai Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomo asu awai nendɨ afɨndɨ meŋgoro ranaheimbo hoafɨyuhɨ yahundürɨya, “Ro nindou nda moai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai rareanda hoafɨ hɨmborɨyahɨ,” mehu. 5 Ai asükaiyei puküna hoafɨyeihɨ seiya, “Sisas ai hoahoaŋgu wakɨreandühɨ nindou yamundɨreandühɨ hohoanɨmo botɨmareandürɨ. Ai Gariri hɨfɨhü piyu haya sünümbo Sudia hɨfɨhü tükümefiyu,” masei.  







6  Pairat

Pairat ai Sisasɨmbo Herot sowana koamarɨheirü

ai hoafɨ ra hɨmborɨyu haya düdüfihɨ yahuya, “Garirihündɨyu nindou nda?” mehu. 7 Herot ai mamɨ profens hɨfɨ ra hɨfandɨmarandɨ ranɨ hoarehɨyu Sisas ai manüŋgu. Ranɨmboyu asu Pairat ai Sisasɨmbo Herot sowana koamarɨheirambo mahu sapo Herot ai ranɨ-sɨmboanɨ Serusaremɨhü mamaru wambo. 8 Herot ai Sisas hoeiriranɨ mayowambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu, nɨmboe sapo ai moanɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ hɨmborɨyu hayambo asu hoeindɨhinɨ mehu. Ai sapo yare hohoanɨmoyuhü Sisas ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ randeanda hoeindɨhea yahuhayambo. 9 Herot ai Sisasɨmbo düdu-düdumarürɨ, ŋga asu moai akɨdou-amboanɨ nɨnɨ hoafɨ hoafɨyu, ŋga wanɨ. 10 Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ akɨmɨ manɨŋgomo ranai tɨkaruhoumbo Sisasɨmbo papɨ-hoafɨmarurɨ. 11 Herot ai ahandɨ ami babɨdɨ Sisasɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨyomo mburumbo asu bogorɨ-yomondɨ hoearɨ aboedɨ safɨ yihuruwurɨ mburumbo asükai Pairat sowana koamarɨhawurɨ. 12 Horombo ana, Pairat ai Herotɨ-dɨbo sɨmborɨ ŋgɨnɨndürɨmefanɨyosɨ, ŋga rasɨmboanɨ ai aboedɨ-aboedɨmefɨneandɨ.  











Pairat ai Sisasɨmboya yɨfɨmbiyuwamboane mehu

13  Pairat

(Matyu 27:15-26; Mak 15:6-15; Son 18:39; 19:16)

ai Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu Sudayei bogorɨ muŋguambo nindou amurɨ ranɨyei aheimbo gugurɨmareandürɨ. 14 Ai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 251

Ruk 23

hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou wambo sowana sahorɨmɨndei masɨnei ndanahambo hoafɨyeihɨ seiya, ‘Moaruwai hohoanɨmoyu randeimbani’ masei. Ro ahambo sɨhei hɨmboarühɨ düdumarɨhinɨ, ŋga ro moai se ahambo papɨ-hoafɨmarɨhorɨ ra nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai rareanda hoafɨ hɨmborɨyahɨ. 15 Asu Herot ai hoeiriranɨ nɨnɨ-moatükunɨ moai rareandɨ, ŋga ranɨmboyu hɨhɨrirɨ sɨhefɨmbo sowana koamarɨheirambo masünu. Ŋga asu ai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai rareandai anɨmbo ranɨmbo yɨfɨmanda? 16-17 Ro ahambo tɨŋɨrɨfo ndahando mbundɨhambo anɨmbo asu moanɨ aboedɨ koandɨhehina ŋgumbui,” mehu 18 Muŋguambo nindou ranai fandɨhi puküna hoafɨyeihɨ seiya, “Nindou nda ndahorɨmɨndei ŋgei hɨfokoandɨhorɨ. Ŋga rananɨmbo Barabasɨmbo aboedambo-fimboani!” masei. 19 Barabas ra ai adükarɨ ŋgoafɨhü gafman babɨdɨ yifiarɨyu nindou hɨfokoare hayambo karabusɨmefiyu-ani. 20 Pairat ai Sisasɨmbo hɨnɨŋgɨfiyuwanɨ aboedambo homboani mehu ranɨyu asu awai nendɨ afɨndɨ ranaheimbo asükai hoafɨmeyundürɨ. 21 Ai asükai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ seiya, “Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ pandɨwurɨ! Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ pandɨwurɨ,” raranɨmayei. 22 Ai asükaiyu ŋgɨmɨmbo düdureandürühɨ yahuya, “Nɨne-moatükunɨ ramareandɨ? Ahambo hɨfokoefimbo asei ra ro hoeirɨhina moai nɨnɨ moatükunɨ akɨdou-amboanɨ rareandanɨ hoafɨ hɨmborɨyahɨ. Ŋga moanɨ akɨdou yaŋgɨrɨ tɨŋɨrɨfo ndahando mbundɨha aboedambo koandɨhehina mbɨhu,” mehu. 23 Ŋga ai moanɨ hoafɨ puküna karɨhehindühɨ hütihoafɨyeihɨ seiya, “Sisas ai yɨfɨmbiyu-wamboane, yɨfɨmbiyuwamboane,” mayei. Ai hoafɨmayei habodei ra moanɨ Pairatɨndɨ hoafɨ ŋgasünde hayambo ahei nɨmoamo hamɨndɨmayondürɨ. 24 Ranɨyu asu Pairat ai Sisasɨmbo ahei hohoanɨmo süŋgumareandɨ. 25 Ranɨyu nindou mamɨ Barabas gafman babɨdɨmbo yifiarɨyu nindou hɨfokoare hayambo karabusambe mamaru ahambo aboedambo koamarɨherü. Ranɨyu asu ai Suda nɨne refembo yifirɨmayei süŋgu Sisasɨmbo ami-yomondɨ warɨhümarirɨ.  



















Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo pamarüwurɨ

(Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Son 19:17-27)

26  Sisasɨmbo

sowaründümo homondane Saimon Sairinihündɨ ai nafɨnɨ masüfu ŋgoafɨnambo hɨfombo yahuhayambo. Ranɨyomo asu Sisasɨndɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ra sowandɨfɨ hawa Sisasɨndɨ süŋgu hüfɨ yahomo houmbo hüti-hütimarurɨ. 27 Asu awai nendɨ afɨndɨ ranai Sisasɨndɨ süŋgu hüsihɨ, nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ ranambeahɨ mahüsi ranai Sisasɨmbo hohoanɨmoyeihɨ aranɨnambo sahorɨmɨndei mahüsi. 28 Ŋga asu Sisas ai hɨhɨrɨfi hoafɨyundürühɨ yahuya, “Serusaremɨhündɨ nɨmorehɨ se yowanɨ wambo aranɨnambo-yondɨrɨpoanɨ. Ŋga sɨhei fimbo asu sɨhei  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 23  252

nɨmoakɨdɨboumbo anɨmbo aranɨnambo-ndɨhündürɨ. 29 Awi mamɨ si tükündɨfemboe ranɨ-sɨmboanɨ nindou ranai hoafɨndeihɨya, ‘Nɨmorehɨ nɨmorɨ wakemɨndɨkoate-ayei asu nɨmorɨ tɨtɨhükoate-ayei se hɨhɨfɨhɨhɨfɨndei. Sapo aheimbo tɨŋɨrɨfo ra ŋgɨrɨ tükündɨfeyo,’ mbɨseimboyei 30 Ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo nindou ai nɨmoei wafumbo hoafɨndeihɨya, ‘Wamɨnɨ pɨyafɨmunɨ,’ mbɨsei. Asu asükai hɨfɨ wafumboya, ‘Gabudɨfoarɨwamunɨ,’ mbɨseimboyei!  Hosea 10:8 31 Hapondanɨ ro nɨmɨ yaŋgɨrɨ nahurai-anahɨ, ŋga wambo rawarɨhindɨrɨ. Ŋga süŋgunambo moaruwai tükündefeyoanɨ se nɨmɨ yaparɨ nahurai-ayei sɨheimbo nüŋgumandɨfendüra?” mehu. 32 Nindou yimbu moaruwai hohoanɨmoyafandeimbɨ amboanɨ Sisas dɨbombo sowapündümo mahɨfomo ahafanɨmbo hɨfokoefepɨrɨmbohünda. 33 Ai hei nɨmoei wafu mbɨrɨhapɨrɨ sɨsamɨ sei arɨhündɨ ranɨhü Sisas asu hümbuhünɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ nindou yimbu ahamumbo tɨkorüpundɨmo pamarupurɨ ra Sisas ai mbusümoyuwane asu ŋgorü ai warɨhondünɨyu asu ŋgorü ai kadüdanɨyu yafɨne pamarupɨrɨ. 34 Sisas ai hoafɨyuhɨya, “Ape, amboawi mbɨsafɨ nɨmboe ai moai fɨfɨrundɨ nɨne-moatükunɨ rawarundɨ ranahambo,” mehu. Asu ami ai satu piraimemo dɨdai Sisasɨndɨ-mayo hoearɨ ra mandemündü yahomo houmbo. 35 Nindou afɨndɨ ranai nɨboadei hɨmboanambo hɨfandɨhündɨ, ŋga boboagorɨ nindou ai Sisasɨmbo tɨrɨfoarüwurɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou bɨdɨfɨrambo aboedambo-reandürɨ marandɨ. Se Godɨndɨ nɨmorɨ Krais-ayafɨ ana, yaro sɨhafɨhoarɨ aboedamboyafo,” mehomo. 36 Asu ami amboanɨ tɨrɨfoarɨwurühɨ homo hühütimbü moatükunɨ wain hoe finiga masabudo. 37 Ai hoafɨyomondowohü yahomondoya, “Se Suda-yafe bogorayafɨ ana, yaro sɨhafɨhoarɨ aboedamboyafosɨ!” mehomo. 38 Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ nɨmoamo ndaru sürü pamarundɨ: NDA SUDAYAFE ADÜKARƗ BOGORANI. 39 Nindou hümbuhünɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨ mapenɨmbafanɨ ŋgorü ranai Sisasɨmbo tɨrɨfoarirühɨ puküna hoafɨyuhɨ yahuya “Se ra Kraisɨyafɨ? Ranayafɨ ana, yaro sɨhafɨhoarɨ aboedamboyafosɨ asu yɨhoehɨmbo amboanɨ aboedambo-rowamunɨ,” mehu. 40 Ŋga asu ŋgorü hümbuhünɨyu-randeimbɨ gorügoanɨnɨ mapenüŋgu ranai afoai yahu hoafɨyundowohü yahundoya, “Se Godɨmbo yɨhɨmboyafai? Ŋga se tɨŋɨrɨfo asowandɨfɨ nahuraiane ai-amboanɨ asemündu. 41 Sɨhɨrɨ tɨŋɨrɨfo asahoamɨndehɨ ranana sapo nɨnɨ-moatükunɨ sɨhɨrɨ ramarɨhoandɨ ranɨ-süŋgumboane. Ŋga nindou ndanana moai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai rareandɨ.” 42 Asu ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Sisas, se sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandambe tüküyafo amarɨfɨ ana, se wambo hohoanɨmondafɨndɨrɨ,” mehu. 43 Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Ro  





























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 253

Ruk 23​, ​24

anɨhondümboanahɨ haponda hoafehanɨnɨ se ro-dɨbo ŋgoafɨ aboedɨ ranɨhü nɨmandɨmboyafɨ,” mehu. Sisas ai yɨfɨmayu

44  Sapo

(Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Son 19:28-30)

hüfɨhamɨndɨkoate-yowohü wambo nɨmbɨ ranai hüfünɨmbo peyo haya gabudɨfoare hombo nɨmbambe tükümefeyo. 45 Refeyoambe asu hoearɨ Godɨndɨ worambe kümarundɨ ranai mbusümondühɨ yimbu bumareandɨ. 46 Sisas ai pukünambo hamɨndɨ hoafɨ karɨhoeihü “Ape, wandɨ yifiafɨ sɨhafɨ warɨharɨheandɨ,” yahu mburambo asu yɨfɨmayu. 47Asu ami-yomondɨ bogorɨ manüŋgu ranai nɨne-moatükunɨ tükümefeyo ra hoeireanda mayoa asu Godɨmbo aboed-ani yahu hoafɨyuhɨya, “Anɨhondü-ane, nindou ndanana moai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai yare randɨ,” mehu. 48 Nindou afɨndɨ wakɨre meŋgoro ranai hoeirɨhinda mayowamboyei afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ ahei ŋgusüfohü purükɨ-purükɨ kameihɨ ŋgoafɨna mahei. 49 Ŋga Sisasɨndɨ fikɨmɨnɨndɨyei asu nɨmorehɨ Garirihündɨ ahambo süŋgumarɨhorɨ ranai foarɨhehi nɨboadeimbo hɨmboanambo wamarɨhorɨ.  









Sisasɨmbo hoŋguambe masɨhehorɨ

(Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Son 19:38-42)

50-51 Nindou mamɨ anɨhondümbo-reandeimbɨ aboedɨ hamɨndɨ manüŋgu ahandɨ

ndürɨ Sosep, aiana Suda-yafe kansɨr ambeahɨndɨyu. Ŋga asu ai moai yifirɨyu bɨdɨfɨrɨ boboagorɨ-yomondɨ hohoanɨmo Sisasɨmbo ramarundɨ ranahambo. Aiana Suda-yafe ŋgoafɨ Arimateahündɨyu hayamboyu asu God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra tüküfemboayo ranahambo hɨfanda marandɨ. 52 Sosep ai Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko ra dɨbonapɨfembohünda Pairatɨmbo düdufimbo mahafu. 53 Asu Sosep ai Sisasɨndɨ fi-nɨmoko ra nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨndɨ foarɨmündɨ sɨherü henüŋgu kɨfohɨ hoearɨnambo parirɨ ŋgamondɨfoarirɨ mbura sowaründümo homo nɨmoei adükarɨ nɨmaroweimbɨ hoŋgu nahurai wowondɨmaru hɨfomo ranambe masɨhawurɨ. Asu hoŋgu ranambe ra moai horombo yɨfɨ sɨhoemo rundɨ. 54 Ai ndeara sümbo Godɨmbo hohoanɨmoyowohü moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmboane sei hehimbo muŋguambo moatükunɨ napɨrɨhindane ranɨ-moatükunɨ ra tükümefeyo. 55 Nɨmorehɨ Garirihündɨ Sisas babɨdɨmbo mahüsi-mayei ranai Sosep babɨdɨmbo Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko sɨhefimbo hoŋguanambo mahei sapo nüŋgurüwurɨmboemo asɨhawurɨ ra hoeifimbo. 56 Ranɨyei asu nɨmorehɨ ranai worɨna hei aboedɨ fɨsɨŋarümbü moatükunɨ mbɨmbɨrai asu marasen ndondomarɨhindɨ. Asu Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨmayo süŋgu moanɨ nɨmarɨmbo si ra mamarei.  









24

Sisas botɨmefiyu hoafɨ

1   Mamɨ

(Matyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Son 20:1-10)

wik ranahandambo weaŋgurühɨndɨ sihɨ siambe hondü nɨmoreh ranai Sisas samboarüwuranambo aboedɨ fɨsɨŋarümbɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 24  254

mbɨmbɨrai ndorɨhi masɨhehindɨ ra sahümündi mahei. 2 Asu ai hei hɨmboyeiane nɨmoei hoŋgu nafɨtambeihü güru pamarundɨ ranai paiarɨkoate tifoe hɨhɨre amoahɨre meŋgoro. 3 Ŋga ai kefoehi hüsi hɨmboyeiane, asu Adükarɨ Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko ra moai yaŋgoro. 4 Ranɨ-moatükunɨ ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ nɨmboeiane, nɨmehünou nindou yimbu ranai hoearɨ si kareandeimbɨ güdɨne hena ahei fikɨmɨ tüküyafɨne manɨmbafanɨ. 5 Asu nɨmorehɨ ranai yɨhɨmbombo hɨfɨnɨ mbɨro pɨyei hehi manɨmboei. Asu nindou yimbu ranai hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Nɨmboe se nindou yaŋgɨrɨ nüŋguweimbɨ ranahambo yɨfɨyeimbɨyei fondɨwamɨ kokoarɨhora? 6 Aiana moai ndühɨ yaŋguru, ŋga botɨmefiyu. Ai Garirihü nüŋguambe sɨheimbo hoafɨmayu ranɨmbo se hohoanɨmondei. 7 Ai yahuya, ‘Nindou Hondü ra nindou moaruwai hohoanɨmoyomo-ndeimbɨ-yomondɨ warɨhündüwurɨmboemo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoemündɨ pefimbohünda. Asu yimbu sindu haya ŋgɨmɨ noufimbɨ ranɨfihɨ anɨmbo botɨndɨfimbui,’ mehu,” masafanɨ. 8 Ranɨyo asu nɨmorehɨ-mayei ranai horombo Sisas hoafɨmayu ra hohoanɨmomayei. 9 Asu nɨmorehɨ-mayei ranai hoŋgu ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi hei ahambo süŋgrurü-rundeimbɨ 11 asu muŋguambo amurɨ ranɨyei aheimbo muŋguambo moatükunɨ wataporɨmbo-marɨhündürɨ. 10 Sapo hoŋguambe muŋguambo moatükunɨ tükümefeyoa hoeirɨhi hehi Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨmbo hoafɨmayei nɨmorehɨ ranana Maria Makdarahündɨyo, Soana, Maria Semsɨndɨ hondɨyo asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ ranɨyei. 11 Ŋga asu ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai nɨmorehɨ hoafɨmayei ranahambo tɨkarɨhi hehi hoafɨ yaŋgɨrɨ anɨhündɨ yahomo houmbo moai anɨhondümborundɨ. 12 Ŋga asu Pita ai pɨpɨyu hu hoŋguambe amofi hɨmboyuane, hoearɨ ahambo hɨmondɨmarɨhorɨ ranɨ yaŋgɨrɨ meŋgorowa hoeimareandɨ. Ranɨyu ai hoŋgu ra hɨnɨŋgɨre haya hüfu worambe ranɨ-moatükunɨ ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyuhü mamaru.  





















Nindou yimbu ai Sisasɨmbo Emaus nafɨ hohü hoeimarɨnerɨ

(Mak 16:12-13)

13  Nɨmorehɨ

ranai hoŋguanambo hüsi sɨmboanɨ Sisasɨndɨ süŋgrurürundeimbɨ yimbu ranai ŋgoafɨ mamɨ Emaus Serusaremɨhündɨ hombo 11 kiromitahüfeimbɨ hoandarɨ nafɨ mahafanɨ. 14 Ai hafandühɨ muŋgu moatükunɨ tükümefeyo ranahambo wataporɨmbo-marɨnandɨ. 15 Ai wataporɨmbo-rɨnɨ hafandühɨ fɨfɨrɨnandane, Sisas ai ahandɨhoarɨ tüküfi haya ai-babɨdɨmbo mahu. 16 Mamɨ moatükunɨ gabudɨmafoareapɨra ai moai ahambo Sisas-ani safanɨ türüfoarɨnerɨ fɨfɨrɨnerɨ. 17 Asu ai ahafanɨmbo düdureapɨrühɨ yahuya, “Se nɨnɨ-moatükunɨmboyo wataporɨmborɨnandühɨ ahafana?” mehuamboyafanɨ. Asu ai  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 255

Ruk 24

ŋgusümboarambe sɨsai fiyafandühɨ manɨmbafanɨ. 18 Asu ŋgorü, ahandɨ ndürɨ Kriopas, ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Awi Serusaremɨhü ndüfosimbo tükümehindɨ ra se yaŋgɨranafɨ nɨne moatükunɨ ranɨhü tükümefeyo ra fɨfɨrɨfekoate-ayafɨ?” mehu. 19 Asükai Sisas ai düdureapɨrühɨ yahuya, “Nɨmboe wataporɨmboarɨnanda?” mehuamboyafanɨ. Asu sɨmborɨ hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Sisas Nasaretɨhündɨ ranahamboane wataporɨmbo-arɨhorɨ. Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨyu haya God asu muŋguambo nindouyei hɨmboahü ahandɨ hoafɨ, ratüpurɨ ra ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨyo. 20 Yɨhoefɨ bogorɨ nindou asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ ai gafmanɨ-yomondɨ warɨhü hɨnɨŋgɨmarüwurɨ. Ranɨyo gafman ai hɨfokoefimboani yahomo houmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo pamarüwurü. 21 Ŋga horombo ro hohoanɨmoyefühɨya, ‘Sisas ranana God ai Israerɨhündɨ ranaheimbo aboedambo-fendürɨmbo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨrirɨmbombai,’ masefɨ. Asu hɨfokoamarüwurɨ ra yimbu si ho hayamboyoanɨ hapo ŋgɨmɨ noufimbɨ siane. 22-23 Hapo siambe hondü nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ roambeahɨndɨ ai hei hoŋguambe hɨmboyeia moai ahandɨ yɨfɨnɨmoko ra ranɨhü hoeirɨhindɨ. Ranɨyo ro hepünɨmehundɨ. Ai sɨnei yɨhoefɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, ‘Sünambeahɨndɨ nendɨ yimbu hoeirɨhupɨra ai safanɨya, ‘Sisas ana yaŋgɨrɨ mbanüŋgu,’ masafanɨ,’ masei. 24 Asu nindou bɨdɨfɨrɨ roambeahɨndɨ amboanɨ hɨfomo hoŋguambe muŋguambo moatükunɨ ra hoeirunda nɨmorehɨ hoafɨmayei süŋgure meŋgoro. Ŋga asu moai Sisasɨmbo ana hoeirüwurɨ,” masafanɨ. 25 Asu Sisas ai ahafanɨmbo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se ana ŋgusüfokoate-anemo, se moai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ hoafɨmemo ranahambo nɨmehünou hohoanɨmoyomo. 26 Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Nindou God ai ahandɨ nendambo aboedambo-fendürɨmbo kamafoarirɨ ra asübusɨ ndemündɨ mbundambo anɨmbo asu süŋgunambo Godɨndɨ hɨmboahü ndürɨ adükarümbɨndümbui,’ mehomo,” mehu. 27 Ranɨyo Sisas ai ahafanɨmbo ahandɨ fimbo Bukambe hoafɨ mapenɨŋgo ra Mosesɨndɨmayo bukɨfihɨ piyu haya Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ sürü papɨru masɨhoemo ranahambo yamundɨmareapɨrɨ hu. 28 Ai homo Emaus ŋgoafɨkɨmɨ tükümefundɨ. Ranɨyo Sisas ai ŋgasünde haya hombonoumefiyu. 29 Ŋga yimbu ai hüti hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Mborai ro-babɨdɨ apoefo, ŋga ndeara hüfɨhamɨndɨ hanühɨ nɨmbɨfembo akɨmane,” masafandamboyu. Ranɨyu hafu ahafandɨ worambe aibabɨdɨ mamaru. 30 Ai sesɨmbo yahomo houmbo nɨmarɨmombo bret semündü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura hɨfɨtɨre haya masagapɨrɨ. 31 Rasüŋgumareandamboyo ai hepünafɨneandühɨ Sisas ani safanɨ fɨfɨrɨmarɨnerɨ. Ŋga asu nɨmehünou asükai awarɨmarɨhoayuwa moai hoeirɨnerɨ. 32 Ai ahafandɨhoarɨ sɨmborɨ hoafürɨyafandühɨ safanɨya, “Anɨhondü-ane, nafɨnɨ  



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ruk 24  256

sɨnefühɨ sɨhehɨmbo wataporɨmbo-maramuna asu sɨhɨrɨ ŋgusüfoambe hepünɨmehoandɨ,” masafanɨ. 33 Refe hayamboyoane, süŋgurɨnerɨ-rɨnandeimbɨ ranai botɨyafɨne hena Serusaremɨnambo mahafanɨ. Ranɨyo hafanɨ hoeirɨneapuranɨ ahandambo süŋgrurü-rundeimbɨ 11-memo ranai ahamundɨ ŋgunindɨ babɨdɨ gugureafu mamarɨmonda hoeimarɨneapurɨ. 34 Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Anɨhondü-ane, Adükarɨ ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu! Ai Saimon-so tükümefiyuwa hoeimarirɨ,” mehomo. 35 Ranɨyo asu süŋgrurü-rundeimbɨ yimbu ranai ahafanɨmbo-so nafɨnɨ tükümefiyu asu bret hɨfɨtɨreanda türüfoarɨnerɨ fɨfɨrɨmarɨnerɨ ranahambo wataporɨmbo-marɨnandɨ.  





Sisasɨmbo süŋgrurü-rundeimbɨ ai hoeimarüwurü

(Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Son 20:19-23; Ratüpurɨ 1:6-8)

36  Ahambo

süŋgrurü-rundeimbɨ ranai bɨdɨfɨrambo ranɨ-moatükunɨ ra wataporɨmbo-rundane, Sisas ahandɨhoarɨ ahamundɨ mbusümo tüküfi nüŋgumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sɨhamundɨ ŋgusüfoambe afure kümbearoamboane,” mehu. 37 Ranɨyomo yifiafɨmbai hoeiarɨhurɨ yahomo houmbo yɨhɨmbo muŋguna moaruwaimemo. 38 Ŋga asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nɨmboe se ranahambo hepünefunda? Asu nɨmboe se nɨnɨ-moatükunɨyo hoeimarundɨ ranahambo awi fɨfɨrɨfekoateayomoa? 39 Se wandɨ yitɨŋarɨ watɨŋarɨ hoeiru. Ro wandɨhoar-anahɨ nda! Se sündu hoeirundɨrɨ. Sapo yifiafɨ ana ŋgɨrɨ wandɨ fi nahuraindo.” 40 Sisas ai hoafɨyu mbura asu ahamumbo ahandɨ fi hoearɨ ra nafuimepurɨ. 41 Ai afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmemosɨ, ŋga ai awi ranahambo anɨhondümbofe-koate-afɨndɨ hohoanɨmomemo. Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se sesɨ bɨdɨfɨrɨ sɨhoundai?” mehu. 42-43 Asu ai kinɨ mamandundɨ ra ŋgorü bɨdɨfɨrɨ masabudowa semündü haya ahamundɨ hɨmboahü masesuwa hoeimarüwurü. 44 Ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se fɨfɨrundai ro horombo se-babɨdɨmbo nɨmboahambe hoafɨmayahɨ ra? Ro hoafɨyahapurühɨ sahɨya, Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranambe, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ bukambe asu Herü Buk ranambe muŋgu moatükunɨ wambo tükündɨfemboe masahɨ.” 45 Sisas ai ramehuamboemo ŋgusüfoambe fufurɨfoareapurühɨ Bukambe hoafɨmayo ra türüfoaru fɨfɨrɨmarundɨ. 46 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sapo Bukambe sürü papɨmarundɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God ai ahandɨ nendambo aboedambo-fendürɨmbo koamafoarirɨ ra asübusɨ ndemündü mbunda yɨfɨndu haya ŋgɨmɨ noufimbɨ ranambo yɨfɨhündɨ botɨndɨfimbui. 47 Rananɨmbo Serusaremɨhü pɨndɨmo houmbo muŋguambo hɨfɨ ahandɨ ndürɨnambo hoafɨ bokarɨndɨhoemboemo. Rananɨmbo asu moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhindühɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindanɨ God ai  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 257

Ruk 24

ahei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbeyahuamboane,’ meho. 48 Asu se ndanɨ moatükunɨ tükümefeyo ndanahambo wataporɨmbondu ndündɨ. 49 Wandɨ Ape ai Yifiafɨ Aboedɨ koarɨhefembo hoafɨyu masɨhendɨ ra koandɨheheamboyahɨ. Ŋga awi se hokoate Serusaremɨhü nɨmandɨmombo Godɨndɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ra ndowandümo houmbo anɨmbo ŋgomo,” mehu.  



Sisasɨmbo God ai sünambe serümündü mahafu

(Mak 16:19-20; Ratüpurɨ 1:9-12)

50  Sisas

ai ahambo süŋgrurü-rundeimbɨmbo sepurümündɨ hu Betani ŋgoafɨhü kaimayu. Ranɨyo God ai ahamumbo aboedɨ-aboedɨmbɨreapura yahu haya dɨdɨbafɨmefiyu. 51 Ai ahamumbo aboedɨ-aboedɨreapurühɨ nüŋguane God ai ahamundɨ mbusümonɨndɨ serümündü sünambe mahafu. 52 Ai yirɨ yimbu pusɨru nɨmarɨmombo ahambo ŋgusɨfo parüwurɨ mburumbo Serusaremɨnambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ kameihɨ hɨhɨrɨyafu mahomo. 53 Asu ai muŋguambo si Godɨmbo aboed-ani yaho hohoanɨmombohünda ahandɨ worɨna homo marundɨ.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son

Aboedɨ hoafɨ Son ai sürü papɨmarandɨ Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo Hoafɨ ra nindoumbomefeyo

1

1   Horombo

hondü God ai hɨfɨ nda nafɨkoate-yuambe Hoafɨ nda meŋgoro. Hoafɨ ra ai Godɨndɨ fikɨmɨ meŋgoro asu God-ane. 2 Horombo hondü Hoafɨ ra Godɨndɨ fikɨmɨ meŋgoroane. 3 God ai Hoafɨ ranɨnambo muŋgu moatükunɨ ra nafɨmarandɨ, ŋga moai ŋgorümoatükunɨ ŋgorü nafɨ süŋgure tüküfeyo. 4 Hoafɨ ra yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndühane asu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra nindou-yafe si-ane. 5 Si ra nɨmbɨ ranahambo si asagado, ŋga nɨmbɨ ra ŋgɨrɨ si ranahambo gabudeandɨ. 6 Nindou mamɨ God ai koamarɨheira mahu. Ahandɨ ndürɨ Son-ani. 7 Nindou ranaheimbo si ranahambo anɨhondümbo hoafombohünda mahu. Nindou muŋgu ai hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi anɨhondümbombɨrɨhinda yehuenüŋgu mahu. 8 Son ra si ranɨyupoanɨ, ŋga si ranahambo anɨhondümbo hoafɨyu-randeimbɨ yaŋgɨr-ani. 9 Si ndanana si hond-ane asu ai hɨfɨ ndanɨhü tüküfe haya asu nindou muŋguambo si boakɨfoare arandɨ. 10 Ŋga Hoafɨ ranai hɨfɨ ndanɨhü meŋgoro. Hoafɨ ranɨnambo God ai hɨfɨ nda nafɨmarandɨ, ŋga asu nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ranai moai ahambo fɨfɨrɨhorɨ. 11 Ai ahandɨ ŋgoafɨ hondüna hu, ŋga asu nindou ahandɨ ŋgoafɨhündɨ ai moai ahambo fihɨrɨhorɨmɨndei. 12 Ŋga dɨdɨyei ahambo anɨhondümbo-rɨhorühɨ fihɨmarɨhorambo asu ai aheimbo kamafoareandüra ai Godɨndɨ nɨmorɨ tükümehindɨ. 13 Moai hɨfɨnɨndɨ moatükunɨnambo Godɨndɨ nɨmorɨmboyahi tüküyahindɨ sɨhɨrɨ boagɨrɨ ramehindɨ nou. Wanɨ, ŋga God ai ahandɨ hohoanɨmo süŋgu ahandɨ nɨmorɨmboyahi marɨhündɨ. 14 Hoafɨ ra nindoumbofe tüküfe mburamboyo asu sɨhefɨ mbusümo manüŋguwa ai ndürɨ adükarümbɨ ra hoeimarɨhurɨ. Ndürɨ adükarümbɨ ra Godɨndɨ nɨmorɨ mamɨ yaŋgɨrɨ ranahand-ane. Ai afɨndɨ hɨpoambore-randeimb-ani asu sɨhefɨmbo Godɨmbo afɨndɨ moatükunɨ anɨhondümbo nafuimaramunɨ.  

























258 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 259

Son 1

15  Son

ai ahambo anɨhondümbo hoafɨmayu. Ai puküna hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro nindou ndanahamboyahɨ hoafɨmayahandürɨ, ‘Ro boatei tükündaheanda ai wandɨ süŋgu tükündüfimbui, ŋga aiana adükarɨ safɨ ŋgasündeandɨreimb-ani. Nɨmboe ai boateifi manüŋguwa ro tükümeheandane,’ ” mehu. 16 Ahandɨ afɨndɨ hɨpoambofe ranɨ-süŋgu sɨhefɨmbo afɨndɨmbo aboedɨaboedɨreamunɨ arandɨ. 17 Mosesɨndɨ warɨ süŋguyo ahɨnümbɨ hohoanɨmo tükümefeyo, ŋga hɨpoambofe hohoanɨmo asu anɨhondümbofe hohoanɨmo ra Sisas Kraisɨndɨ süŋguyo tükümefeyo. 18 Moai nindou mamɨ aiamboanɨ God hoeirirɨ, ŋga Godɨndɨ nɨmorɨ mamɨ Afɨndandɨ fikɨmɨ nüŋgumbü ai God-ani asu ai yaŋgɨrɨyu Godɨmbo hoeirirɨ haya sɨhefɨmbo nafuimaramunɨ.  





Son ai ro nindou God koamafoarirɨ-yahɨpoanɨ mehu

(Matyu 3:1-12; Mak 1:1-8; Ruk 3:1-18)

19 Suda

bogorɨ ai Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ Rifai sɨrɨhündɨ babɨdɨmbo koamarɨ-houpura Serusarem hɨnɨŋgɨru houmbo kosɨmo Son sowahɨ tüküyafu düduyafundowohü yahomoya, “Se dɨdɨyafa?” mehomondamboyu. 20 Ranɨyu asu Son ai moai dɨboreandɨ, ŋga weindahɨ anɨhondümbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Roana Nindou God koamafoarirɨ Krais ranɨyahɨpoanɨ, ŋga wanɨ,” mehu. 21 Ranɨyomo asu sɨmborɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Asu se dɨdɨyafa? Asu se Eraisayafɨ?” mehomondamboyu. Asu Son ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wanɨ, roana ranɨyahɨpoanɨ.” Asükaiyomo düduyafundowohü yahomoya, “Ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ hɨfandarɨhurɨ, se ranɨyafɨ?” Asükaiyu ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wanɨ, roana ranɨyahɨpoanɨ,” mehupurɨ. 22 Ranɨyomo asu ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Asu se dɨdɨyafɨ nɨmora? Se yɨhoefɨmbo hoafɨyafan-anɨmbo asu ro hoafɨ ra nindou yɨhoefɨmbo koamarɨ-houmunɨ ahamumbo sowana semɨndɨ homboanefɨ. Se sɨhafɨ fimbo nüŋgumambɨsafa?” mehomo. 23 Ranɨyu asu Son ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro rananahɨ: Nindou mamɨ ahandɨ yasɨmondɨ nɨmɨ wohɨ furɨkoate-yowohü mɨŋgɨyohü yahoya, ‘Bogorɨndɨ nafɨ aboedɨ nafɨndɨhehindɨ,’ meho, ŋga ro rananahɨ,” mehu. Horombo hoafɨ nda Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Aisaia rareamboyu yahurai bukambe hoafɨmayu. 24 Farisi aiyomo nindou hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ahamumbo koamarɨ-houpura makosomo. 25 Nindou ranai Sonɨmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Asu se Kraisɨyafɨpoanɨ, Eraisayafɨpoanɨ, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨyafɨpoanɨ, ŋga asu nɨmboeafɨ se hundürürandürɨ maranda?” mehomondamboyu. 26 Ranɨyu asu sɨmborɨ Son ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Roana hoenambo yaŋgɨr-ane hundürɨhɨ arɨhandɨ, ŋga sɨhamundɨ mbusümo nindou mamɨ anüŋgu, ŋga asu seana  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 1  260

moai nindou ranahambo fɨfɨrɨhorɨ. 27 Ro boatei weindahɨ ratüpurɨya arɨhandɨ, ŋga nindou ranai anɨmbo süŋgunambo weindahɨ rande ratüpurɨndümbui. Ŋga asu roana nindou aboedɨ hamɨndɨyahɨpoanɨ ahandɨ su wofɨ hɨmondɨmaramündu ra fufurɨhefembohünda,” mehu. 28 Hoafɨ nda Betani ŋgoafɨhü Sodan hoe gogoanɨnɨ tükümefeyoane. Asu hɨfɨ ranɨhüyo Son ai nɨmorehɨ nindowenihɨ aheimbo hundürümarandürɨ.  



Sisas ai Godɨndɨ sipsip nɨmor-ani

29 Ŋgorü

sihɨ Son ai hɨmboyuwane Sisas ahambo sowana masünuwa hoeirirühɨ yahuya, “Godɨndɨ sipsip nɨmorɨ asüfu ra hoeirɨhorɨ. Ranahandɨ süŋgu-anɨmbo God ai nɨmorehɨ nindowenihɨ-yafe hohoanɨmo moaruwai ranahambo amboawi mbüsümbui. 30 Nindou ranahamboyahɨ ro sɨheimbo hoafɨyahandürühɨ, ‘Nindou ai ro nɨmboahanɨ wandɨ süŋgu düdümbui. Nindou ai adükarɨ bogor-ani, ŋga roana ai nahuraiyahɨpoanɨ,’ masahandürɨ. Ŋga asu ro nɨŋgokoate-yahambe ai manüŋgu. 31 Asu ro moai fɨfɨrɨhinɨ, ŋga nindou ra dɨdɨmbei, ŋga asu Israerɨhündɨ ai ahambo fɨfɨrɨmbɨrɨhora sahehea sɨnɨ hundürü-marɨhandürɨ,” mehu. 32 Son ai yare hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro hoeirɨheandanɨ Yɨfiafɨ Aboedɨ wupufo nahurai sünambeahɨndɨ kosɨ ahandɨwamɨ pühɨyo mamaro. 33 Awi ro moai nindou ranahambo fɨfɨrɨhinɨ, ŋga God aiyu wambo hoenambo hundürümbɨrandüra yehuenüŋgu koarɨhendɨrühɨ yahuya, ‘Se hoeindowandanɨ Yifiafɨ Aboedɨ kodɨ nindou ranahandɨwamɨ nɨmandoanɨ ana, asu ai-anɨmbo aheimbo Yifiafɨ Aboedɨnambo hundüründandürɨmbui,’ mehu. 34 Yifiafɨ Aboedɨ ahandɨwamɨ kosɨ mamaro ra hoeimarɨheandɨ asu anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ nindou nda Godɨndɨ nɨmor-ani,” mehu.  









Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ kamafoareapurɨ

35-36  Ŋgorü

si Son ai asükai ranɨhü ahambo süŋgurɨnerɨ-rɨnandeimbɨ babɨdɨmbo nüŋgumbo Sisasɨmbo hoeirirane mahuamboyu, asu Son ai hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Se hoeirɨne. Ndanani Godɨndɨ sipsip nɨmorayu.’ 37 Son ai ra-mehuamboyafanɨ asu hɨmborɨyafanɨ hena ai Sisasɨndɨ süŋgu mahafanɨ. 38 Ranɨyu asu Sisas ai hɨhɨrɨfi hoeireapɨrane ahandɨ süŋgu mahafandamboyu hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Se nɨnɨ kokomboyafana?” mehupɨramboyafanɨ, asu sɨmborɨ hoafɨyafɨnandowohü safanea, “Rabai, se nahiyafɨ nɨmbafɨ aranda?” (Ndürɨ ‘Rabai’ ahandɨ nɨmɨndɨ ra yamunde-randeimb-ane.) 39 Sisas ai hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Sühüfanɨ naha hoeirɨne,” mehupɨramboyafanɨ. Asu ai hüfanɨ worɨ nɨmarümbɨ ra hoeirɨne hena, asu ranɨ sihɨ ai-dɨbo mamarɨfanɨ ra ndeara nɨmbambeyo. 40 Nindou yimbu ranai Sonɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyafanɨ hena Sisasɨndɨ süŋgu mahafandɨ ahafandɨ ndürɨ ra ŋgorü ana Andru, Saimon Pitandɨ akɨdɨyu. 41 Ai hu, ahandɨ amoŋgo Saimon kokorürɨ hoeirirɨ haya  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 261

Son 1​, ​2

hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro Mesaia hoeimarɨhurɨ,” mehu. (Ndürɨ Mesaia ra Grik hoafɨnambo Krais-ani.) 42 Ranɨyu Andru ai Saimonɨmbo serümündɨ Sisas sowana mahüfu-amboyu, asu Sisas ai Saimonɨmbo hübudurürühɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Seana Sonɨndɨ nɨmorɨ Saimon-anafɨ, ŋga sɨhafɨ ndürɨ ana Sifasɨ-mbeyowamboane,” mehu. (Ndürɨ Sifas ranana nɨmoei-ane.)  

Sisas ai Firip Natanierɨmbo fihɨmarapɨmündu

43  Ŋgorü

si Sisas ai Garirinambo hafombo yahuhaya nɨmarümbo, Firipɨmbo hoeirirühɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Se mborai wandɨ süŋgu,” mehundo. 44 Firip, Betsaidahündɨ Andru, Pita-babɨdɨmbo mamɨ ŋgoafɨhünd-ani. 45 Ranɨyu asu Firip ai Natanierɨmbo kokorürɨ hoeirirɨ haya hoafɨyundühɨ yahuya, “Horombo Moses ai ahɨnümbɨ hoafɨ sürü papɨrandühɨ nindou kudümbui mehu ra fɨfɨro. Asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ amboanɨ ai mamɨ yahurai sürü papɨmarundɨ ranahambo hoeimarɨhorɨ. Nindou ranana Sisas-ani Sosepɨndɨ nɨmorɨ Nasaretɨhündɨ,” mehuamboyu. 46 Asu Natanier ai Firipɨmbo düdufinduhü yahuya, “Asu Nasaret ŋgoafɨhü ra aboedɨ moatükunɨ tükümandɨfeyo rane?” mehuamboyu. Asu Firip ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Naha se sühüfɨ hoeirosɨ,” mehu. 47 Sisas ai Natanierɨmbo hoeiriranɨ mahüfu-amboyu hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou ndanana Israerɨhündɨ hond-ani, ŋga aiana anɨhondümbo yaŋgɨrɨ hoafɨyu-randeimbani,” mehu. 48 Ranɨyu asu Natanier ai Sisasɨmbo düdufindühɨ yahuya, “Se wambo nüŋguro fɨfɨro-wandɨrɨmboyafa?” mehundu-amboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Firip wambo fɨfɨrɨfe hoafɨkoate-yuambe süfurɨ afümambe manɨmbafa hoeimarɨheanɨnɨ,” mehu. 49 Ranɨyu asu Natanier ai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Yamundo-randeimbɨ, seana Godɨndɨ nɨmor-anafɨ! Seana Israerɨhündɨ-yafe adükarɨ bogor-anafɨ!” mehundo-amboyu. 50 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro sɨhambo süfurɨ afümambe hoeimarɨheanɨnɨ masahɨ ranɨmboanafɨ anɨhondümbo-arowandɨrɨ? Ŋga awi süŋguna se afɨndɨ moatükunɨ ranahambo ŋgasündeandeimbɨ tükündɨfeyoanɨ hoeindowamboyafɨ,” mehu. 51 Asükaiyu hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ: Süŋgunambo ana sünü sübüdühoehü sünambeahɨndɨ nendɨ ai Nindou Hondündɨwamɨ gafomo kodomo ndundanɨ hoeindumboemo,” mehu.  















2

Sisas ai boatei hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨmayu

1   Yimbu

nɨmbɨyomo houmbo nindowenihɨ ŋgorü ai Gariri hɨfambe Kena ŋgoafɨhü nɨmorehɨ masemündu. 2 Ranɨyo Sisasɨmbo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo ahamumbo amboanɨ nɨmorehɨ semɨndɨ sesesɨ ranambe dɨdɨmo masei. 3 Ranɨ-sɨmboanɨ wain  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 2  262

hoe ra muŋgu masɨmɨndeiamboyo, asu Sisasɨndɨ hondɨ ai nɨmorɨmbo hoafɨyondowohü yahoya, “Nindou ai wain hoe muŋgurɨhimboanei,” mehondowamboyu. 4 Asu sɨmborɨ yare hoafɨyundühɨ yahuya, “Me, nɨmboe se wambo ranɨ-moatükunɨmbo hoafayafa? Ndanana sɨhei siane, ŋga awi ro ranɨmbofembo si ra yohoyopoanɨ.” 5 Ra-mehuamboyo asu hondɨ ai worɨ aharambürɨndɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ahamumbo hoafɨyopurühɨ yahoya, “Sisas ai nɨnɨ-moatükunɨmboyo refembo hoafɨnduanɨ ra-süŋgundundɨ,” meho. 6 Ŋgoafɨ ranɨhü nɨmoei hɨpɨrɨ 6 afɨndɨ hoe hafo tüküfe-randeimbɨ Suda ai fi aboedɨferambo hundürüyorambohünda burɨmayo. 7 Ranɨyu Sisas ai ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hɨpɨrɨ ranambe hoe fuibɨdɨ-houndɨ,” mehuamboemo. Asu ai hɨpɨrɨ ranamboe hoe fuibɨdɨhoumbo tüküru-tüküru-marundɨ. 8 Ranɨyu asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se hoe ra nɨmoamonɨndɨ kaboandundüh-anɨmbo nindou sesɨ kanɨmbo ehu ahambo sowanambo ndowandümo ŋgomo,” mehua-mboyomo asu ai rasüŋgumarundɨ. 9 Nindou sesɨ kanɨmareandɨ ai hoe ra apɨre hoeireandane, asu wain hoe apɨmayowamboyu, ai moai fɨfɨreandɨ dagüdambombai wain hoe ra. Ŋga ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ai-yaŋgɨrɨyo hoe mafuindümo fondɨ ra fɨfɨmarundɨ. Ranɨyu asu nindou sesɨ kanɨre-randeimbɨ-mayu ranai nindou nɨmorehɨ semɨndɨmbomayu ranahambo mborai mehundo. 10 Ai hoafɨyundowohü yahuya, “Ndanɨ-ndanɨ hoafühɨ ana nindou wain hoe aboedɨ boatei sɨmɨndei mburühümboanei, asu süŋgunamboane moaruwai ra sɨmɨndei arɨhündɨ. Ŋga asu seana aboedɨ safɨ ra kɨkɨhandɨfɨ nɨmarɨfɨ mburamboyafɨ hapondanɨ randɨ sowandɨfɨ masɨnɨfɨ,” mehu. 11 Sisas ai Gariri hɨfambe Kena ŋgoafɨhü boatei hapünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ. Ai ahandɨ adükarɨ ŋgɨnɨndɨ ra nafuimayuwamboyo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahambo anɨhondümbo-marüwurɨ. 12 Ranɨyo asu Sisas ai ahandɨ hondɨ, akohoandɨ asu süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Kena ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhi hehi Kaperneam ŋgoafɨna hei ranɨhü yahunümbɨ si manɨmboei.  

















Nindou ai Godɨndɨ worambe kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨmemonda Sisas ai hemafoareapurɨ 13  God

(Matyu 21:12-13; Mak 11:15-17; Ruk 19:45-46)

ai Israerɨmbo Isipɨhündɨ aboedambo-mareandürɨ ranɨ adükarɨ si Pasofa warɨ ra ndeara akɨmɨ tɨfɨmareandamboyu asu Sisas ai Serusarem ŋgoafɨna mahafu. 14 Hafu tüküfi haya Godɨndɨ worambe kefuai hu hoeireandane, nindou ai burmakau, sipsip, ndu pemɨyomonda asu kakɨ sɨseru sabupurɨ rundühɨ mamarɨmonda hoeimareapurɨ. 15 Ranɨyu wofɨ hoandarɨ nafɨrɨhai semündü haya ranɨnambo ahamumbo burmakau, sipsip, ndu napo ra kameihɨ bukürɨ-foareapurühɨyu, asu nindou kakɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 263

Son 2​, ​3

sɨseruründühɨ mamarɨmo ahamundɨ kakɨ ra buburamündɨ pütifihɨyu fondɨ ra hɨhɨre amoahɨmareandɨ. 16 Ranɨyu asükaiyu nindou ndu kakɨfihɨ saurundühɨ manɨŋgomo ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Napo ra fufuründümo houmbo moanewana ŋgorügoanɨnɨ homo. Asu se wandɨ Apendɨ worɨ ndanambe maket worɨmborɨhi hehi pemɨyei asu kakɨfihɨmbo seihü arɨhünda?” mehuamboemo. 17 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨ Baibor-ambe mapenɨŋgo ra hohoanɨmomemo, ‘Ro sɨhafɨ worɨ aboedɨ mbɨfondarowa sahehea ranɨmboanahɨ afɨndɨ tɨŋɨrɨfoayahɨ,’ meho. 18 Asu Suda ai Sisasɨmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se nɨnɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramandowandɨ yɨhoefɨmbo worɨ ranambeahɨndɨ hemoafoarowamunɨ ra ŋgɨnɨnd-ani yaho nafuimbohündamboa?” mehomondamboyu. 19 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafayahɨ, Godɨndɨ worɨ nda bɨrɨboadundanɨ asu ro asükainda ŋgɨmɨ sinambo yaŋgɨrɨ worɨmbondɨ-hamboyahɨ,” mehuamboemo. 20 Ranɨyomo asu Suda ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou ai worɨ nda 46 hɨmbanɨ worɨmbomarund-ane asu se ŋgɨmɨ sihɨ yaŋgɨrɨ asükainda worɨmbondɨhɨ muŋgundɨheamboyahɨ asafɨ?” mehomondamboyu. 21 Sisas ai ahandɨ fimboyu Godɨndɨ worɨ süŋgunambore kafoare hoafɨmayu. 22 Ranɨyo Sisasɨmbo God ai hoŋguambeahɨndɨ botɨrirɨ sɨmboanɨ ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai horombo ahandɨ fimbo hoafɨmayu ra ŋgusüfoambe pumarɨndümo. Ranɨyo horombo Sisas hoafɨmayuyo Godɨndɨ bukambe sürü papɨmarundɨ ranɨyo ra anɨhondümbo-marundɨ.  













23  Sisas

Sisas ai muŋguambo nindouyei hohoanɨmo fɨfɨreandɨ

ai Suda-yafe adükarɨ si Pasofa ranahambohünda Serusarem ŋgoafɨhü mamaru. Ranɨyo nindou afɨndɨ ranai Sisas hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ ra hoeirɨhi hehi anɨhondümbo-marɨhindɨ. 24 Ŋga asu Sisas ai nindou ranahei hohoanɨmo ra fɨfɨre hayambo-wambo moai anɨhondümbo-rearü. 25 Asu nindou amurɨ ai Sisasɨmbo nindouyei hohoanɨmo ranahambo nafuiyondürühɨ hoafɨyondopoanɨ, ŋga ai ahei ŋgusüfoambe hohoanɨmo ra muŋguambo fɨfɨreamboani.  



3

1   Nindou

Sisas ai Nikodemus-dɨbo wataporɨmefanɨ

mamɨ Farisi-ambeahɨndɨ manüŋgu ahandɨ ndürɨ Nikodemus ai Suda-yafe bogorɨyu. 2 Asu mamɨ nɨmbokoanɨ Nikodemus ai Sisas sowahɨ hu tüküfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Yamundorandeimbɨ, Ro fɨfɨrɨ-hunɨnɨmboanefɨ, seana nindou yamundo-randeimbɨ God koamarɨhenɨn-anafɨ. Nindou ŋgorü ai-amboanɨ ŋgɨrɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ se Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo rawarowandɨ ra randeandɨ,” mehuamboyu.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 3  264 3  Asu

Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro sɨhambo anɨhondümboanahɨ hoafehanɨnɨ: Nindou ai sɨmborɨ tüküfekoate-ayu ana, ai ŋgɨrɨ God hɨfandarandɨ ranambe ŋgu,” mehu. 4 Nikodemus ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Asu nindou adükarɨhündɨ ra nüŋgunde hondɨ ai wakɨndɨrɨmɨndoanɨ asu nɨmorɨ akɨdou nahuarai tükümandɨfia? Asu ŋgɨrɨ nindou ai hondandɨ furambe daguduwanɨ asükai wakɨndɨrɨmɨndo,” mehuamboyu. 5 Asükai Sisas ai Nikodemusɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou ai Yifiafɨ Aboedɨnambo asu hoenambo sɨmborɨ tükümbüfiyu-wamboane. Refekoate-ayu ana, ŋgɨrɨ God hɨfandarandɨ ranambe gafu. 6 Nindoundɨ fi ranana ahandɨ hondafɨndɨ-yafe findambo tükümefiyuani, ŋga ahandɨ yifiafɨ ranana Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo tükümefeyoane. 7 Ro hoafɨyahühɨ se sɨmborɨ tükündahindɨ masahɨ hoafɨ ranambo se ŋgɨrɨ hepünafoandühɨ afɨndɨ hohoanɨmondafɨ,” mehu. 8 Werɨ ranai ai hohoanɨmomayo süŋgu werɨyo hoarandɨ. Asu se werɨ fisɨhoasɨ ranɨyaŋgɨr-ane hɨmborayafɨ, ŋga nɨnɨ-nafɨ tüküfe hayamboyo asu nɨnɨ-nafɨyo aho ra moai fɨfɨrowandɨ. Asu nindou Yifiafɨ Aboedɨnambo sɨmborɨ tükehindɨ amboanɨ mamɨ yahurai-ane,” mehu. 9 Asu Nikodemus ai Sisasɨmbo düdufindühɨ yahuya, “Asu se hoafɨmayafɨ nda nüŋgu-nahurai tükümandɨfea?” mehundowamboyu. 10 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Seana Israerɨ-yafe yamundo-randeimb-anafɨ, ŋga asu seana awi moai fɨfɨrowandɨyo? 11 Ro sɨhambo anɨhondümboanahɨ hoafayanɨnɨ, Ro nɨnɨ-moatükunɨyo fɨfɨrɨmarɨhundɨ ranane wataporɨmbo-rɨhu arɨhundɨ. Asu ro nɨnemoatükunɨyo hoeimarɨhundɨ ranane wataporɨmbo-arɨhundɨ. Ŋga hoafɨ ro wataporɨmbo-arɨhundɨ ranahambo se sahümündi daboadanamboarɨhindɨ. 12 Ro sɨheimbo hɨfɨ ndanɨhündambo wataporɨmbo-marɨhandürɨ, ŋga asu moai se wambo anɨhondümbo-rɨhindɨrɨ. Asu ro sünambeahɨndɨ moatükunɨmbo wataporɨndahanɨ ra nüŋgundühi anɨhondümbondɨhindühɨ fɨfɨrɨmandɨhia? 13 Moai nindou ŋgorü hɨfɨ ndanɨhündambo ana sünambe hafu, ŋga Nindou Hondü sünambeahɨndɨ makusu ai yaŋgɨrɨyu asükai mahafu. 14 Sapo horombo Moses ai amoasɨrɨ nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ semündü nɨmoamo botɨmareandɨ. Asu mamɨ yahurai-anɨmbo Nindou Hondümbo amboanɨ semündü nɨmoamo botɨfiamboani. 15 Rananɨmbo nindou ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranai yaŋgɨrɨ koadürümbokoadürümbo nɨŋgo ra mbɨsahümündi-amboane. 16 God ai nɨmorɨ mamümbɨyu hayamboyu nɨmorehɨ nindowenihɨ hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ranaheimbo ŋgusüfo pareandürühɨyu asu ahandɨ nɨmorɨ mamɨ ra hɨfɨna koamarɨherü. Nindou muŋgu dɨdɨyei ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ai ŋgɨrɨ awandɨhehindɨ, ŋga koadürümbo-koadürümbo nɨmboeimboyei. 17 God ai ahandɨ nɨmorɨ hɨfɨna koamarɨherü ra ai kosɨ nindou yɨbobore 



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 265

Son 3

randeimbɨ nahurai hɨfɨhündɨ nindouyei hohoanɨmo yɨbobofemboyupoanɨ. Ŋga rananɨmbo muŋguambo hɨfɨhündɨ nindou ai ahandɨ süŋgu aboedambo-mbeahinda yahu hayamboyu koamarɨheira makusu. 18 Nindou Godɨndɨ nɨmorɨmbo anɨhondümbo-areandɨ ahambo ana ŋgɨrɨ yɨbobondirühɨ papɨ-hoafɨndürɨ, ŋga nindou ahambo anɨhondümbofekoate-ayu ranahambo-anɨmbo yɨbobondirühɨ papɨ-hoafɨndürɨmbui. 19 Yɨbobofe ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndahurai-ane: Sapo si aboedɨ ra sünambeahɨndɨ makosoyosɨ, ŋga asu ai moai ranahambo yifirɨyei, ŋga ai nɨmbokoanɨ nɨmbɨ afɨndɨ pɨmayo ranambe nɨŋgomboyei yifirɨmayei. Nɨmboe sapo ai moaruwai hohoanɨmo rarɨhindühɨ wamboyei ramehindɨ. 20 Muŋguambo nindou dɨdɨyei si ranahambo yɨboaruko-arɨhindɨ ana, ai moaruwai hohoanɨmo yaŋgɨrɨ rarɨhindühanei. Nindou yahurai ana ŋgɨrɨ si peyoanɨ ŋgei sapo si ranai ahei moaruwai hohoanɨmo ramarɨhindɨ ra nafuindandürɨmboe sei hehimbo wambo. 21 Ŋga nindou aboedɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ semündü anüŋgu ranai-anɨmbo sihɨ tükündüfimbui. Rananɨmbo nindoundɨ ratüpurɨ ra si ranai Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨnamboane ratüpurɨyu arandɨ mbɨsɨ nafuindɨmboe,” mehu.  







22  Asu

Son ai Sisas tükümefiyu nɨmɨndɨ ra weindahɨ hoafɨmayu

süŋgunambo Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo randɨhünda botɨyafu houmbo Sudia hɨfɨna mahomo. Ai homo ranɨhü yahunümbɨ si nɨŋgomomboyo Sisas ai nindou hundürümarandürɨ. 23 Ainon ŋgoafɨhü Serim ŋgoafɨkɨmɨ hoe afɨndɨ mafoafusowa asu ranɨhü Son ai-amboanɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ hundürümarandürɨ. Ranɨ-sɨmboanɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai ahambo sowana hei marɨhündamboyu ai hundürümarandürɨ. 24 Son ai karabusɨfekoate nüŋguambeahɨyo aheimbo hundürümarandürɨ. 25 Ranɨyo asu Sudahündɨ mamɨ ai Sonɨndɨ süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ tüküfembo hundürü hohoanɨmo ranahambo hoafɨna sɨmborɨ hoafɨmemo. 26 Raoyafu mburu hɨfomo Sonɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Yamundo-randeimbɨ, se hohoanɨmoyafai nindou Sodan hoekɨmɨ ai-dɨbo nɨmbafanɨmbo se ahandɨ hoafɨ yɨhoefɨmbo hoafɨmefɨmunɨ. Ŋga ai haponda hundürümarandüramboanei asu nindou ai sɨhefɨmbo sowana sɨfokoate ahambo sowanambo yaŋgɨrɨ hüraramɨndo,” mehomo. 27 Asu sɨmborɨ Son ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ai ŋgɨrɨ raranɨ-moatükunɨ moanɨ ndemündu, ŋga God ai dagadowan-anɨmbo ndemündümbui. 28 Horombo se hɨmborɨyomondanɨ ro sɨhamumbo hoafɨyahapurühɨ sahɨya, ‘Roana Kraisɨyahɨpoanɨ, ŋga ahandɨ nafɨ dɨdɨboado-fembohünda God ai kamafoareandɨr-anahɨ,’ masahɨ hoafɨ ra se sɨhamundɨhoarɨ hɨmborɨmemo. 29 Asu nindou ŋgorü ai nɨmorehɨ asemündu ana, nɨmorehɨ ra nindowenihɨ ranahandane. Asu nindowenihambo farɨherü-randeimbɨ ai ai-dɨbo nüŋgumbo  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 3​, ​4  266

nɨmorehɨ masemündu ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyuhü ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu. Yahurai-ane asu haponda hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ra wandɨ fiambe amaro. 30 Asu nindou ranai adükarɨ ndürɨmbɨ-mbiyowamboane, ŋga wandɨ ndürɨ akɨdou-mbeyowamboane. 31 Nindou nɨmoamo sünambeahɨndɨ makusu aiani muŋguambo nindou ŋgasünde haya adükarɨ hamɨndayu. Ŋga asu nindou hɨfɨ ndanɨhündamboayu ranai ana hɨfɨnɨndɨ wambo ai hɨfɨ ndanɨhündambo wataporɨ ranɨ yaŋgɨrɨ semündü nüŋgumbo wataporɨyuhani. Ŋga nindou sünambeahɨndɨ makusu ranai ana muŋguambo nindou ŋgasünde haya adükarɨ hamɨnd-ani. 32 Ranani asu ai raranɨ-moatükunɨ hoeire asu hɨmborɨyu-randeimbɨ ranahambo hoafɨyu arandɨ. Ŋga asu nindou mamɨ ai-amboanɨ moai ahandɨ hoafɨ ra anɨhondümboreandɨ. 33 Nindou düdi ahandɨ hoafɨ ranahambo kɨkɨharamündu ana, asu God ai anɨhondümboani hoafɨyu arandɨ yahuhani. 34 Nindou God koamarɨheira makusu ranai ana ahandɨ hoafɨ yaŋgɨr-ani hoafɨyu arandɨ. Sapo God ai moai ahambo Yifiafɨ Aboedɨ ra bɨdɨfɨrɨ-bɨdɨfɨrɨre sagado. 35 Afɨndɨ ai Nɨmorɨmbo afɨndɨ hamɨndɨ ŋgusüfo parirühɨ asu muŋgu moatükunɨ hɨfandɨmbo ŋgɨnɨndɨ masagado. 36 Nindou ŋgorü ai Nɨmorɨ ahambo anɨhondümbo-arirɨ ana, asu ai aboedɨ koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbui. Ŋga asu anɨhondümbofe-koate-ayu aiana ŋgɨrɨ yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nüŋgu. Asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ra ahambo-so koadürümbo-koadürümbo yagodɨmboe.”  













Sisas ai Sameriahündɨ nɨmorehɨ-dɨbo wataporɨmefe

4

1   Ranɨ-sɨmboanɨ

Farisi ai yaru hɨmborɨyomondane, “Sisas-ani Sonɨmbo ŋgasündirɨ haya afɨndɨ nindou hundürandürɨ arandɨ,” masei. 2 (Ŋga moai Sisas ahandɨhoarɨ ana ŋgorümbo hundürandürɨ, ŋga ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨ ai yaŋgɨrɨyomo ramarundɨ.) Sisasɨndɨ süŋgufembo nindou afɨndɨ hundürümayei hoafɨ Farisi ai hɨmborɨmemo ra Sisas ai fɨfɨreandɨ. 3 Ranɨyu asu ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya Sudia hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya Garirinambo mahu. 4 Garirinambo hombo nafɨ ra Sisas ai Samaria-yafe hɨfɨ mbusümo nafɨyu mahu. 5 Ranɨyu hafu adükarɨ ŋgoafɨ Samaria-yafe hɨfambe ahandɨ ndürɨ Sikar ranɨhü tükümefiyu. Ŋgoafɨ ranɨkɨmɨyo Sekob ai ahandɨ nɨmorɨ Sosepɨmbo hɨfɨ kɨkɨre hɨnɨŋgɨmareando. 6 Horombo Sekob ai hoe rambohünda kakɨra pumareandɨ ra ranɨhü puiaroane, asu Sisas ai ndeara hüfɨnɨmbo nafɨ gebuai ra süfu süfumbo tɨŋambofihɨyu asu foeamoŋgo ranɨkɨmɨ mamaru. 7-8 Ranɨyo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranai boatei sesɨ pemɨmbo ŋgoafɨ ranambo mahafomo. Asu nɨmorehɨ mamɨ Samariahündɨ ranai hoe ra fuimɨndɨmbo makosowamboyu, Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Hoe ra wambo fuisao, ŋga ro sɨmɨndɨmbo samboanahɨ,” mehuamboyo. 9 Asu nɨmorehɨ ranai hoafɨyondowohü yahoya, “Seana  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 267

Son 4

Sudahünd-anafɨ, asu ro Samariahünd-anahɨ, ŋga asu se nɨmboe wambo hoe fuisao safɨ hawa düduwefoandɨra?” mehoamboyu. 10 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Nɨne-moatükunɨ God ai sɨhambo saimbo mehu ranahambo fɨfɨrɨworühɨ, hoafɨmbefɨndombonana, asu hoe sɨmɨndɨwanɨ yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨŋgombo saganɨnɨ,” mehuamboyo. 11 Asu nɨmorehɨ ranai hoafɨyondohü yahoya, “Adükarɨ, hoe fuigonɨnɨmbo hɨpɨrɨ wanɨ, ŋga foeamoŋgo hoe ndanana ambeambe aŋgunɨ ragu-ane. Asu hoe sɨmɨndɨwanɨ yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨŋgombo ra naha dagüda mafuindandɨfa? 12 Sɨhefɨ amoao Sekob ai foeamoŋgo ra hɨnɨŋgɨ-mareamunane. Hoe ra ai ahandɨ nɨmorɨ asu burmakau, sipsip ra-babɨdɨmbo sümündɨ marandane. Ŋga asu se kosɨrɨhefe adükarɨmbofe nɨŋgombo safomboyafɨ?” meho. 13 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Nindou hoe nda asɨmɨndei ranai ana asükaindei nɨmai amɨndanɨŋombo-ndeimboyei. 14 Ŋga nindou dɨdɨyei ro hoe aheimbo asahandürɨ ranai ana ŋgɨrɨ asükaindei amɨndanɨŋombonde, ŋga wanɨ. Hoe ro aheimbo saimbo saheheamboayahɨ ranana, ahei fiambe apoandɨhorɨ hoe nahurai fondɨhoai-fondɨhoaindandanɨ asu nindou ranai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨmboeimboyei,” mehuamboyo. 15 Asu nɨmorehɨ ranai düdufendowohü yahoya, “Adükarɨ, se wambo hoe ra sawandɨrɨ. Rananɨmbo ro ŋgɨrɨ asükainda süŋguna hoembo amɨndanɨŋombondahühɨ hoe nda fuimɨndɨmbo dɨdɨhɨ,” mehoamboyu. 16 Asu Sisas ai hoafɨyundowohü yahuya, “Se ŋgüfɨ sɨhafɨ nindowenihambo hoafɨndafɨndo mbundambo-anɨmbo asükaindafɨ ndühɨ dɨdɨfɨ,” mehundowamboyo. 17 Asu ai hoafɨyondowohü yahoya, “Roana anamɨndeimbɨ-yahɨpoanɨ, ŋga anamɨndɨkoate-anahɨ,” mehondowamboyu. Asükaiyu Sisas ai hoafɨyundowohü yahundoya, “Se ‘Roana anamɨndɨkoate-anahɨ,’ asafɨ ra wambo anɨhondümboanafɨ hoafayafɨndɨrɨ. 18 Ŋga se nindowenihɨ hondahüyafundeimbɨ masowapundɨfɨ, ŋga se haponda nindowenihɨ-dɨbo anɨmbafɨ ra sɨhafɨ anamɨndɨ hondüyupoanɨ. Ŋga se wambo haponda anɨhondümbo-anafɨ hoafayafɨndɨrɨ,” mehu. 19 Nɨmorehɨ ranai hoafɨyondowohü yahoya, “Adükarɨ, seana ro hoeirɨheanɨna Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyafɨ-randeimbanafɨ. 20 Yɨhoefɨ amoao mamɨ ana hɨfɨ wafu ndanɨ-wamɨyomo rotuyomo marundɨ, ŋga asu Suda se-anemo Serusarem ŋgoafɨ ranɨhü yaŋgɨrɨ rotuyomboane ehomo,” mehoamboyu. 21 Sisas ai yahuya, “Nɨmorehɨ, se wambo anɨhondümbo-rowandɨrɨ, ŋga se ŋgɨrɨ amɨtata Apembo hɨfɨ wafu ranɨwamɨ asu Serusaremɨhü ra rotuyo ra-koate-ndei. 22 Samariahündɨ seana Godɨmbo ndorɨhorɨ fɨfɨrɨ-horühɨyeipoanɨ ahambo rotuyei arɨhündɨ. Ŋga ro Suda ana God ranahambo ndorɨhurɨ fɨfɨrɨ-hurɨmboanefɨ. Ŋga asu sapo Godɨndɨ nendɨ aboedambofembo ratüpurɨ ra Suda yɨhoefɨmbo sowahɨ tükümefeyoane. 23 Sapo ranɨ si tüküfembo meho ra, ndeara haponda tüküfemboane, ŋga asu nindou ai anɨhondümbo rotuyei  



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 4  268

arɨhündɨ ranai-anɨmbo Godɨmbo ŋgusüfoambe anɨhondümbo-ndɨhindühɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo rotundeimboyei. Rananɨmbo asu Ape ai nindou yahurai ranɨmboani ahambo rotuyondombo hohoanɨmoayu. 24 Ŋga God ana yifiafɨ-ani. Ranɨmboanɨmbo nindou ai Godɨmbo rotuyei arɨhündɨ ra ŋgusüfoambe anɨhondümbo-ndɨhorühɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo rotumbeyei-amboane,” mehuamboyo. 25 Asu nɨmorehɨ ranai sɨmborɨ hoafɨyondowohü yahoya, “Ro fɨfɨrɨhinɨmboanahɨ nindou God kamafoarirɨ ra ahandɨ ndürɨ Krais ai-anɨmbo kudümbui. Asu ai kusü sɨmboanɨ sɨhefɨmbo muŋgu moatükunɨ ranahambo hoafɨndümunɨmbui,” mehoamboyu. 26 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Ro aianahɨsɨ haponda se-dɨbo wataporayahɨ nda,” mehu. 27 Sisas ai raoyahuambe ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai sesɨ pemɨnɨpoedɨ sümburɨndümo tükümefundɨ. Asu ai hoeirundane Sisas ai nɨmorehɨ-dɨbo wataporɨmefea hepünɨmefundɨ, ŋga nindou mamɨ aiamboanɨ moai düdufinduhɨya, “Se nɨmboeafa?” yahundo asu “Nɨmboe se nɨmorehɨ ra-dɨbo wataporefea?” yahundo, ŋga wanɨ. 28-29 Ranɨyo asu nɨmorehɨ ranai hoe fuimɨndɨ hɨpɨrɨ ra ranɨhü sɨhai haya hɨfo nindou ranɨ ŋgoafɨhündɨ ranaheimbo hoafɨyondürühɨ yahoya, “Se naha sɨnei nindou geba anüŋgu ra hoeirɨhorɨ. Ai wambo ro muŋgu moatükunɨ ratüpurɨya marɨhandɨ ra muŋgu ai weindahɨ hoafɨmayundɨrɨ. Ŋga awi ai Krais anɨmbombei?” mehoamboyei. 30 Ranɨyei asu ai ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehimbo Sisas sowana muŋgu mahanei. 31 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai Sisasɨmbo hütihoafɨrurühɨ yahomoya, “Yamundo-randeimbɨ, sesɨ akɨdounambo ŋgusüfo narɨworɨ hawambo-anɨmbo,” mehomondo. 32 Ŋga asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sesɨ ro sesɨmbo asahɨ ra seana moai fɨfɨrundɨ,” mehupuramboemo. 33 Asu ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ düduyomondühɨ yahomoya, “Nindou ŋgorü ai ahambo sesɨ ra semündü sünɨ sagadomboyu?” mehomondamboyu. 34 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandɨ sesɨ ranana ndahurai-ane: God ai koamarɨhendɨra makosahane ro ahandɨ hoafɨ süŋguferambo. Wandɨ sesɨ ana ahandɨ yifɨrɨ süŋgufe asu ahandɨ ratüpurɨyora ho moendɨfembo makosahane. 35 Se yaru hoafɨyomondühɨya, ‘Awi nümbürambeahɨndɨ sesɨ yimuŋguremɨndɨmboana, yimbuyimbu amoamo-ane anɨŋgomo,’ mehomo, ŋga asu ro hoafayahɨ ra se hɨmborɨyomo, naha se ndoru nümbürɨ ra samoŋgorɨyomo hoeiru, nɨnɨmɨndɨ ana ndeara ŋgɨnɨndɨ yaŋgɨr-ane. 36 Nindou nümbürambeahɨndɨ sesɨ yimuŋgurɨra-randeimbɨ-mayu ranai ndeara ranɨ takɨnɨ ahandɨ kakɨ semündü haya, asu ai sesɨ aboedɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo safɨyorambo-mayo gugurareandɨ. Rananɨmbo nindou sesɨ hɨfɨre-randeimbɨ asu yimuŋgurɨra-randeimbɨ ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndamboyafanɨ. 37 Asu hoafɨ ndanana anɨhond-ane ‘Nindou ŋgorü ai hɨfɨreandühani, ŋga nindou ŋgorü ai yimuŋgurandühani.’ 38 Ro  



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 269

Son 4

sɨhamumbo sesɨ nümbürɨ ranambe homo yimuŋgurɨ mbɨrunda sahehea koamarɨheheapurɨ. Asu se moai hɨfɨrundɨ, ŋga amurɨ ai tɨŋamboyeihɨ hɨfɨmarɨhindɨ ranɨ-fihɨndɨ asarɨmbo yahomo houmbo asowandümo,” mehu. 39 Nɨmorehɨ Samariahündɨ ranai ranɨ ŋgoafɨhündɨ ranaheimbo nɨnemoatükunɨ ai ramareandɨ ranɨmbo Sisas ai hoafɨmayundo ranahambo ho wataporɨmbo-marandɨ. Ranɨyo asu muŋguambo nindou ranai Sisasɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ. 40 Ranɨyei asu Samariahündɨ ranai hei Sisasɨmbo apombo hüti-hoafɨmehündoa ranɨhü ai-babɨdɨmbo yimbu apomayu. 41 Ranühɨ Sisas ai wataporɨmbo-maranda asükai nindou afɨndɨ safɨ ranai hɨmborɨyei hehi anɨhondümbo-marɨhindɨ. 42 Asu nɨmorehɨ ranahambo hoafɨyahündowohü seiya, “Boatei ro se wataporɨmbomaranda anɨhondümbo-marɨhundɨ, ŋga se hoafɨmayafɨmunɨ ranɨmbo. Ŋga ro-amboanɨ yɨhoefɨhoarɨ ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyahundo hohumboanefɨ asu anɨhondümbo-arɨhurɨ. Ŋga ranɨmboane nindou ndananɨmbo awi hɨfɨ ndanɨhü muŋguambo nindou aboedambondeandürümbui asefɨ,” masei.  







Sisas ai adükarɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨndɨ nɨmorɨ aboedɨmarirɨ 43  Sisas

(Matyu 8:5-18; Ruk 7:1-10)

ai ranɨhü yimbu nɨmbɨ apu mbura asu ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨre haya Gariri hɨfɨna mahafu. 44 Asu ai ahandɨ fimbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ aiana ahandɨ ŋgoafɨ hondühɨ moai ndürɨ yaŋgoro,” mehu. 45 Ranɨyu asu ai Gariri hɨfɨhü hafu tüküfiyuwane, ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. Ai ramehindɨ ra moanɨyeipoanɨ, ŋga Serusarem ŋgoafɨhü Israerɨmbo God ai aboedambo-mareandürɨ Pasofa sei-arɨhündɨ ranɨ-sɨmboanɨ afɨndɨ moatükunɨ ramareanda hoeirɨhi hehimbo wamboyei tükümefiyuwa hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. 46 Asu Sisas ai asükaiyu Kena ŋgoafɨna Gariri hɨfambe mahu horombo ai hoe wain hoembore pureandühɨ. Nindou mamɨ adükarɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ai Kaperneam ŋgoafɨhü nüŋgu hayamboyu, asu ahandɨ nɨmorɨ ranai aŋgünümbomayu. 47 Asu nindou ranai, Sisas Sudia hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya, Garirinambo sünümboani hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, hu tüküfi Sisasɨmbo Kaperneam ŋgoafɨnambo hombo hüti-hütirürühɨ yahuya, “Wandɨ nɨmorɨ ai aŋgünümbo yɨfɨmbo yaŋgɨr-ani, ŋga se dɨdɨfɨ aboedɨndoworɨ,” mehundowamboyu. 48 Asu Sisas ai yahuya, “Se mamɨkarambo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ra hoeifekoate-yei-mbonana, ŋgɨrɨ anɨhondümbo-rɨhindɨrɨ,” mehu. 49 Asu sɨmborɨ Sisasɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, “Adükarɨ, mborai se wandɨ süŋgu sühüfɨ, ŋga wandɨ nɨmorɨ ai yɨfɨmbo yaŋgɨr-ani,” mehu. 50 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Se ŋgafɨsɨ, ŋga  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 4​, ​5  270

sɨhafɨ nɨmorɨ ana asükai yaŋgɨrɨ nüŋgumbui,” mehuamboyu. Nindou ranai Sisasɨndɨ hoafɨ ra anɨhondümbore haya mahu. 51 Nindou ranai ŋgoafɨna mahuamboyu asu ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ai nafɨnɨ hoeirüwurɨ houmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Sɨhafɨ nɨmorɨ ana aboedɨ mbanüŋgu,” mehomondamboyu. 52 Asu ai düdufipurühɨ yahuya, “Nüŋgu-sɨmboanɨyo ai akɨdou aboedɨ safɨ mamarua?” mehuamboemo, asu hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Hamanɨ nɨmbambeyo aŋgünɨ hüfɨ afɨndɨ ra hɨnɨŋgɨmareandɨ,” mehomo. 53 Ranɨyu asu afɨndɨ ai ŋgusüfo pumaramündu Sisas ai ahambo ra-sɨmboanɨ hoafɨyundowohüya, “Yɨnɨ, sɨhafɨ nɨmorɨ ana asükai yaŋgɨrɨ nüŋgumbui,” mehu ranɨmbo. Ranɨyu asu ai ahandɨ worambeahɨndɨ ranɨ-babɨdɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ. 54 Sisas ai Sudianɨpoedɨ Gariri hɨfɨnambo sünümbo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ ra yimbu noufeimbɨyo.  







5

1   Asu

Sisas ai nindou mamɨ foeamoŋgokɨmɨ dɨboadomarirɨ

ra muŋgumayoambe Suda-yafe adükarɨ si ra Serusaremɨhü tükümefeyoa, Sisas ai Serusaremɨnambo mahafu. 2 Serusaremɨhü nafɨtambe adükarɨ ahandɨ ndürɨ sipsip nafɨtambe ranɨkɨmɨ foeamoŋgo hoe kakɨru pumarundɨ. Foeamoŋgo ra Hibruyei hoafɨ Betsadaane. Hoe ranɨkɨmɨ mboasɨnɨ hondahüfeimbɨ (5) mafondarei. 3-4 Asu mboasɨnɨ ranɨ hoarehɨ nindou aŋgünümbɨ afɨndɨ ranai fondɨhü kurɨyei, hɨmboatɨharɨ, yirɨ moaruwaimbɨ, asu nindou ahei tɨŋarɨ yɨfɨyoweimbɨ ranai nɨnoumayei. 5 Mboasɨnɨ ranambe nindou mamɨ ai 38 hɨmbanɨ farasü haya aŋgünümbo yaŋguru. 6 Asu Sisas ai nindou ranahambo hoeirirane aŋgünümbo meŋguruamboyu, nindou ranana gedühɨ aŋgünümboyumboani yahuhaya hoafɨyundühɨ yahundoya, “Se haponda aboedɨ nɨmandɨ safomboyafɨ?” mehunduamboyu. 7 Asu sɨmborɨ nindou aŋgünümbɨ-mayu ranai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahundoya, “Nindou adükarɨ, hoe ranai mɨmɨnɨyowanɨ hɨmonɨ semɨndɨndɨrɨ ho hɨnɨŋgɨfendɨrɨmbo roana nindou wanɨ. Hoe ranai mɨmɨnɨyowanɨ gadɨ sahehea raoyaheandanɨ asu bɨdɨfɨrɨ ai boatei-anei horombo kosɨrɨhehi hanei rɨhündanane asu ro moanɨ nɨmarɨ arɨhandɨ,” mehundo. 8 Asu Sisas ai hoafɨyundühɨ yahundoya, “Botɨyafo, sɨhafɨ hoaparɨ ra sowandɨfɨ hawa hafɨ,” mehunduamboyu. 9 Ranɨyu nindou ranai nɨmai hoafɨ nɨŋgoambe botɨfi ahandɨ hoaparɨ ra semündü haya mahu. Ranɨ si ra moanɨ ratüpurɨkoate ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo siyo. 10 Ranɨyomo asu Suda ai nindou Sisas dɨboadomarira botɨmefiyu, ranahambo hoafɨyomondowohü yahomondoya, “Hapoana moanɨ ratüpurɨkoate ŋgoafɨmbo nɨmarambe-ane. Asu nɨmboe se sɨhafɨ hoaparɨ ra sowandɨfɨ hawa ahafa?” mehomondamboyu. 11 Asu sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou wambo aboedɨmareandɨrɨ ranai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, ‘Botɨyafo, sɨhafɨ hoaparɨ ra sowandɨfɨ hawa  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 271

Son 5

hafɨ,’ mehuamboanahɨ sahamɨndɨ ahahɨ,” mehupurɨ. 12 Ranɨyo asu sɨmborɨ ahambo düdururühɨ yahomondoya, “Düdi nɨmorɨ sɨhambo hoafɨyunɨnühɨ, ‘Sɨhafɨ hoaparɨ ra sowandɨfɨ hawa hafɨ,’ mehunɨnɨ rana?” mehomondamboyu. 13 Asu nindou aŋgünümbɨ aboedɨmefiyu ranai nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ambewambo Sisas ai sɨhai hümarɨmɨndo ra moai nindou ranahambo fɨfɨrirɨ. 14 Asükaiyu Sisas ai nindou ranahambo Godɨndɨ worambe mamaruwa hoeirirɨ haya, hoafɨyundühɨ yahuya, “Se hɨmborɨyafɨ, se ndeara sɨhafɨ fi ra aboedɨyafɨmboanafɨ. Ŋga se asükaindafɨ moaruwai hohoanɨmondamboyafɨ. Ŋga asükaindo raranɨ-moatükunɨ ŋgɨnɨndɨ safɨ sɨhafɨfihɨ mbundamɨndoanɨ se mamɨkarɨndamboyafɨ,” mehundowamboyu. 15 Ranɨyu asu nindou-mayu ranai hu Sudambo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou wambo aboedɨmareandɨrɨ ranana Sisasɨyu,” mehupuramboyomo. 16 Asu ranɨyomo Suda ai Sisasɨmbo moanɨ hapoadümbo nou pɨyomo houmbo moruwaimbo-moaruwaimbo-marurɨ homo. Nɨmboe asu Sisas ai moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarombo sihɨ nindou ranahambo aboedɨmarirɨ yahomo houmbo. 17 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandɨ Ape ai ratüpurɨyu humbo hapondan-amboa, ratüpurɨyuhani, ranɨmboane asu ro-amboa ratɨpurayahɨ,” mehupuramboemo. 18 Suda ai hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo ahamundɨ ŋgusüfoambe ŋgɨnɨmboanɨmbomareapura Sisasɨmbo hɨfokoefimbo yahomo houmbo raraomemo. Asu moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarambe ratüpurɨmayu ranɨmbo yaŋgɨrɨyomopoanɨ. Ŋga ai hoafɨyupurühɨ, “God ana wandɨ Ape hondani,” mehu ranɨmboemo hoafɨ ranana Sisas ai ‘Ro God nahurai-anahɨ’ mehu yahomo houmbo kameihɨyomo ahambo hɨfokoefimbo raraomemo.  













19 Ranɨyu

Godɨndɨ nɨmorɨ ai ratüpurɨmbo ŋgɨnɨndeimb-ani

Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahupurɨya, “Ro anɨhondümboanahɨ sɨhamumbo hoafayahapurɨ: Nindou nɨmorɨ ra ŋgɨrɨ raranɨ-moatükunɨ aimbo hohoanɨmondu haya ranɨmbondandɨ, ŋga wanɨ. Ai raranɨ-moatükunɨ ratüpurayu ra Afɨndɨ ai ratɨpurayu ra hoeire hayamboani, asu nɨmorɨ ai ra-süŋgure ratɨpurayu. Muŋgu raranɨ-moatükunɨ Afɨndɨ ai ranɨmborandan-ani asu nɨmorɨ ai yare ranɨmboarandɨ. 20 Afɨndɨ ai ahandɨ nɨmorɨ ranahambo hohoanɨmoyuhü asu ai muŋgu ratüpurɨyumbü ra nɨmorɨmbo nafuimefuendo. Ŋga asu awi Afɨndɨ ai adükarɨ ŋgɨnɨndɨ ratüpurɨ safɨ amboanɨ nɨmorɨmbo nafuindundümbui. Haponda nafuimendu ranana akɨdouyo, ŋga se hepünɨfembohündambo süŋguna nafuiyondomboayu ranana adükarɨ ŋgɨnɨndɨ safɨndɨmboe. 21 Afɨndɨ ai nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ botɨreandürɨ mbura asu yaŋgɨrɨ nɨŋgo sagadürɨ arandɨ. Ranani asu nɨmorɨ ai-amboanɨ ahandɨ hohoanɨmomayu süŋgureandühɨ nindou botɨreirɨ hɨnɨŋgɨrearü  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 5  272

arandɨ. 22 Moai Afɨndɨ aiana nindou-yafe hohoanɨmo yɨborore randɨ, ŋga wanɨ. Muŋgu ranɨ ratüpurɨ ra nɨmorɨndɨ warɨhümareandane. 23 Ranɨmboanɨmbo asu nindou ai nɨmorɨmbo ahɨnɨndeihɨ aboedɨ hohoanɨmondeimboyei Afɨndambo rawarɨhorɨ nou. Asu nindou ai nɨmorɨmbo ahɨnɨyohü aboedɨ hohoanɨmokoate-ayei ana, asu Afɨndɨ ai nɨmorɨ koamarɨherü ranahambo amboanɨ ŋgɨrɨ ahɨnɨndeihɨ aboedɨ hohoanɨmondei. 24 Ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ, nindou düdi wandɨ hoafɨ nda hɨmborɨyuhü asu wambo hɨfɨna koamarɨhendɨrɨ ranahambo anɨhondümbo-arirɨ ana, nindou ranai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbui. Asu nindou ranai ŋgɨrɨ Godɨndɨ papɨ-hoafɨ ranambe tükündɨfiyu. Nindou ranai yɨfɨyorambo nafɨ hɨnɨŋgɨre haya yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra süŋgure arandɨ. 25 Yɨnɨ, sapo si tüküfembo-mayo ra ndeara haponda tüküfemboane. Ŋga asu rananɨmbo nindou yɨfɨmayei ranai Godɨndɨ Nɨmorɨndɨ yafambe hɨmborɨndahindühɨ asu nindou dɨdɨyei ahandɨ hoafɨ ndorɨhi hɨmborɨmayei ranai aboedɨ yaŋgɨrɨ yɨfɨkoate nɨmboeimboyei. 26 Ranɨmboani asu Afɨndɨ ai ahandɨhoarɨ aboedɨ yaŋgɨrɨ yɨfɨkoate nɨŋgombo ra nɨmɨndɨyuhüyu, asu ranɨ-süŋgunambo noure Nɨmorɨmbo yaŋgɨrɨ yɨfɨkoate nɨŋgombo nɨmɨndɨmborirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 27 Ai Nindou Hond-ani, ranɨyu asu Afɨndɨ ai ahandɨ Nɨmorɨmbo nindoumbo yɨbobofendürɨrambo hohoanɨmo ra masagado. 28 Asu se ndanahambo hepünahindühɨ afɨndɨ hohoanɨmondeimboyei, ŋga ŋgɨrɨ amɨtata muŋguambo nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ hoŋguambeahɨndɨ ranai ahandɨ yafambe ra hɨmborɨndei. 29 Asu rananɨmbo ai hoŋguambeahɨndɨ tükündahimboyei. Asu nindou ahandɨ hoafɨ aboedɨ hɨmborɨyeihɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ ranai aboedɨ yaŋgɨrɨ yɨfɨkoate tükündahi burɨndeimboyei. Ŋga asu nindou ahandɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yeihɨ moaruwai hohoanɨmombo ratüpurɨ ratüpurɨyei arɨhündɨ ai-anɨmbo tükündahinda God ai aheimbo se hüti-anei mbüsümbui.”  















Nindou bɨdɨfɨrɨ amboanɨ ranɨ-moatükunɨ nafuimaramunɨ ra Sisas ai Godɨndɨ nɨmor-ani masei

30  “Raranɨ-moatükunɨ

ra roana ŋgɨrɨ rombondɨhe hohoanɨmonda hehea ratüpurɨndahɨ. Ro nindou aheimbo yɨboborɨhe arɨhandɨ ra God ai hoafiyuwanɨ yaŋgɨr-ane yɨboborɨhe arɨhandɨ. Wandɨ yɨbobofe ra mbumundanesɨ, ŋga ropoanɨmbo yifirɨya hehea yɨboborɨheandürühɨyahɨpoanɨ, ŋga Ape wambo hɨfɨna koamarɨhendɨrɨ ranai yifirɨyu haya hoafɨmayundɨr-amboyahɨ ro rarɨhe marɨhandɨ. 31 Asu ro wandɨhoarɨ yaŋgɨrɨ wandɨ fimbo anɨhondümbo hoafayahɨ ana, asu nindou ai ro wandɨ fimbo hoafayahɨ ra ŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhindɨ. 32 Ŋga asu ŋgorü ai wambohünda anɨhondümbo hoafɨyu arandɨ ahandɨ hoafɨ ra anɨhondümboani hoafɨyu arandɨ ra ro fɨfɨrɨheandɨ. 33 Se horombo Sonɨmbo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 273

Son 5​, ​6

sowana nindou düdufimbo koamarɨhehipura asu ai sɨheimbo anɨhondü hoafɨ hoafɨmayu. 34 Ŋga nindou yaŋgɨrɨ wambo anɨhondümbo hoafayu ana, ahandɨ hoafɨ ranahambo ro ŋgɨrɨ hohoanɨmondahɨ, ŋga wanɨ. Ŋga God sɨheimbo aboedambo-mbɨreandüra saheheamboanahɨ Sonɨndɨ hoafɨ anɨhond-ane asahɨ. 35 Son ana ram hai siayo nou yahurai siyuhüyu asu sɨhei fiambe si ranai boakɨmafoa-reiramboyei asu bodɨfohü yaŋgɨrɨ ahandɨ si ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbo masei. 36 Ŋga ŋgorü-moatükunɨ sɨheimbo nafuimbohünda ra Sonɨndɨ hoafɨ ŋgasündeandeimb-ane. Raranɨ ratüpurɨ ro ratɨpurayahɨ ra wandɨ Ape ai sendɨrühɨ ‘ratüpurɨndafɨ’ mehuamboanahɨ ro rarɨhe ratɨpurayahɨ. Ranɨ ratüpurɨ ranai sɨheimbo anɨhondümbo nafuimarandürɨ ra Ape ai wambo koamarɨhendɨra makosahɨ. 37 Asu Ape wambo hɨfɨna koamarɨhendɨrɨ aiyu wandɨ fimbo weindahɨ hoafɨmayu. Asu se moai horombo ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyei asu ahambo hoeirɨhorɨ raraorɨhorɨ. 38 Ŋga asu se moai ahandɨ hoafɨ ra sɨhei ŋgusüfoambe nɨmarondürɨ, nɨmboe sapo Ape ai koamarɨhendɨra makosahɨ wambo anɨhondümbofe-koate-mayei ranɨmbo. 39 Se rarɨhi hohoanɨmoyeihɨya, “Godɨndɨ bukambe hoafɨ apenɨŋgo ranai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo sei hehi buk ranambe muŋguambo hoafɨ apenɨŋgo ranahambo türarɨhündɨ. Ŋga bukambeahɨndɨ hoafɨ ra wambo fɨfɨrɨfendɨrɨmbo hoaf-ane apenɨŋgo. 40 Ŋga asu se aboedɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombohündambo wambo sowana moai sɨfombo hohoanɨmoyei. 41 Nindou ai wambo seana nindou adükar-anafɨ mbɨseimboyei saheheamboanahɨ ro moei asahɨ. 42 Ŋga ro sɨheimbo fɨfɨrɨ-hearümboanahɨ, asu sɨhei ŋgusüfoambe Godɨndɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra moai nɨmarondürɨ. 43 Ro wandɨ Apembo sowahɨndɨyahɨ makosahɨ, ŋga asu se moai wandɨ hoafɨ hɨmborɨyei. Asu seana nindou ŋgorü ai aipoanɨmbo hohoanɨmoyu haya ahandɨ ŋgɨnɨndɨ ranambo huan-anei ahandɨ hoafɨ hɨmborayei. 44 Asu seana sɨheihoar-anei nindou hond-anafɨ nindou hondanafayei. Ŋga God mamɨ yaŋgɨr-ani ai sɨheimbo nindou hond-anafɨ yahombo ra se moei asei. Ŋga asu se nüŋgundɨhi ahambo anɨhondümbo-mandɨhora? 45 Ŋga asu se ŋgɨrɨ wambo randɨhi hohoanɨmondei, ‘Ai yɨhoefombo Afɨndandɨ hɨmboahü papɨ-hoafɨndamunɨ mbɨsei,’ ŋga wanɨ. Nindou sɨheimbo papɨhoafɨmarandürɨ ranana Mosesɨyu. Asu se nindou ranahamboyei aiana yɨhoefɨmbo fandɨhemunümbui masei. 46 Se Mosesɨndɨ hoafɨ anɨhondümbombarɨhi-mbonana, asu se wandɨ hoafɨ amboanɨ anɨhondümbo-rɨhi. Nɨmboe sapo ai wambo hoafɨ sürü papɨmarandɨ ranɨmbo-hündambo wambo. 47Asu ai sürü papɨ-randeimbɨ hoafɨ ra anɨhondümbofe-koate-ayei ana, asu nüŋgundɨhi se wandɨ hoafɨ ra anɨhondümbo-mandɨhia?” mehu.  



























6

Sisas ai 5,000 nindoumbo sesɨ masagadürɨ

1   Sisas

(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Ruk 9:10-17)

ai raraofi mbura ranɨhünda asükaiyu Gariri kurɨhoe sei asu Taiberius sei arɨhündɨ ra barɨhei haya gogoasürünɨ mahu. 2 Asu  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 6  274

nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai Sisasɨmbo hoeirɨhoranɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨyuhü nindou aŋgünümboyeimbɨmbo aboedɨrearü marandamboyei, asu ahandɨ süŋgu mahei. 3 Asu ai ahambo süŋgururürundeimbɨ babɨdɨmbo hafu hɨfɨ wafu wamɨ mamaru. 4 God ai Israer Isipɨhündɨ aboedambo-mareandürɨ ranɨ adükarɨ si Pasofa ra ndeara akɨmɨ tüküfembo yaŋgɨrɨyowanɨyo. 5 Sisas ai hɨmboarɨyu wakɨreand-ane nindou afɨndɨ ranai ahambo sowana masühüsiamboyu asu Firipɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Dagüdambo sɨhɨrɨ sesɨ afɨndɨ ra pemɨndefɨ mbundɨhumbo nindou afɨndɨ asɨhüsi aheimbo mandahundüra?” mehundo. 6 (Sisas ai yare hoafɨmayu ra Firipɨndɨ hohoanɨmo refe hoeifembohündamboyu, ŋga ai sesɨ aheimbo segudürɨmbo ra fɨfɨre hayamboyu.) 7 Asu sɨmborɨ Firip ai ahambo hoafɨyunduhü yahuya, “Nindou ranai sesɨ ra akɨdou-amboanɨ ŋgusüfonambɨrɨhorɨ mbɨsefombo ana, sɨhɨrɨ 1200 kina nahurainambo-anɨmbo sesɨ ra pemɨndefɨ koandɨhehumboyefɨ,” mehu. 8-9 Ahambo süŋgurirɨ-randeimbɨ nindou ŋgorü Andru, Saimon Pitandɨ akɨdɨ ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou mamɨ hoarɨfɨ ndanai bari bret hondahüyafundeimb-anemo asu kinɨ yimbu-anafanɨ ra sɨhaiamboani. Ŋga sesɨ ranana ŋgɨrɨ nindou afɨndɨ ra sɨmoŋgorɨndei,” mehuamboyu. 10 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou aheimbo sowandümondündürɨ sɨfomo hoafɨyomonda mbɨmari,” mehu. Ranühɨ wohɨ afɨndɨ ra furɨmayowamboyei ranɨwamɨ nɨnoumayei. Nindou ra 5,000-yei. 11 Ranɨyu Sisas ai bret ra semündühaya Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura asu nindou afɨndɨ nɨnoumayei aheimbo yimbumareandürɨ. Asükaiyu kinɨ ra ranouranou-mareandüramboyei asu sesɨ ra ai sesɨmbo hohoanɨmomayei sɨmogodühɨ masahüsi. 12 Ai sesɨ ra sahüsimbo ndeara bodomayeiamboyu, Sisas ai ahandɨ süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ai sahüsimbü bɨdɨfɨrɨ-bɨdɨfɨrɨ kurayo ra fufuründümo, ŋga akɨdou bɨdɨfɨrɨ amboanɨyeimbɨpoanɨ,” mehuamboemo. 13 Ranɨyomo asu ai bari bret hondahüyafundeimbɨ akɨdɨbou-mayo ranahandambo ai sahüsimbü bɨdɨfɨrɨ kurɨmayo ra fufuründümo 12 wambürɨ tütükɨru manindundɨ. 14 Ranɨyei asu nindou afɨndɨ nɨnou-mayei ranai Sisas hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ ra hoeirɨhi hehi hoafɨyeihɨ seiya, “Yɨnɨ, anɨhond-ane, sapo nindou ndanana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ hɨfɨna kosombo-mayu ranɨmbai,” maseiamboyu. 15 Asu nindou ranai ndeara ahambo sɨfo semündü hefimbo adükarɨ bogorɨmbofi hüti-hütifi hɨnɨŋgɨfimbo maseiamboyu Sisas ai fɨfɨre haya asükaiyu hɨfɨ wafu ranɨwamɨ nɨmarɨmbo ahand-amboanɨ mahafu.  























Sisas ai hoe haŋgɨfowamɨ mahu

16  Ranɨyomo

(Matyu 14:22-27; Mak 6:45-52)

asu nɨmbambe ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai Gariri kurɨhoe ranɨnambo mahanɨmo. 17 Asu nɨmbɨmareandamboyu Sisas ai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 275

Son 6

moai ahamumbo sowahɨ tüküfiyu. Ai hanɨmo botambe kefou houmbo gogoanɨnɨ barɨhou houmbo Kaperneam ŋgoafɨ naŋgowaneimbɨ mahafomo. 18 Raoyafundane asu werɨ afɨndɨ ranai werɨyowohüyo hoe ranai fondamɨndɨ hanɨ hafo marandɨ. 19 Ranɨyomo süŋgururürundeimbɨ ai ahamund-amboanɨ botɨ-mayo ranambe purɨnambo puru hɨfomombo 5-mbayo asu 6-mbayo kiromita sɨmogodühɨyomondühɨ asu hɨmboyomondane, Sisas ai bot ranɨkɨmɨ nɨmoamo hoe haŋgɨfo wamɨ pühɨyu mara sünüwamboemo asu ai afɨndɨ yɨhɨmbomemo. 20 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se nɨmboe yɨhɨmboemoa, ŋga roanahɨ ndanana,” mehupuramboemo. 21 Asu ranɨyomo ai ahambo botambe semündü hɨnɨŋgɨfimbo yahomo houmbo ramefundamboyo asu bot ranai ai hombomemo ranɨnambo nɨmai ho tükümefeyo.  







Nɨmorehɨ nindowenihɨ ai Sisasɨmbo kokomarɨhorɨ

22  Asükaiyei

siambe nindou afɨndɨ ranai Gariri kurɨhoe gogoanɨnɨ mamarei. Ai fɨfɨrɨhindɨ hamanɨ bot mamɨ yaŋgɨrɨ ranɨhü meŋgoro asu Sisas ana moai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo bot ranambe hüfu, ŋga ahambo hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo ai yaŋgɨrɨyomo mahɨfomo sei hehi mamarei. 23 Asu bot bɨdɨfɨrɨ Taibiriasɨ-yafe-mayo ranai Sisas Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura bret sahüsihɨ sɨnei tükümehindɨ. 24 Asu ai hɨmboyeiane Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo ranɨhü nɨmarɨkoate-memondamboyei asu ai bot ranambe farɨyahi hehi Kaperneam ŋgoafɨna Sisasɨmbo kokombo mahüsi.  



25  Asu

Sisas ai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo bret nahurai-ani

nindou afɨndɨmayei ranai Sisasɨmbo kurɨhoe gogoasürünɨ manüŋgua hoeirɨhorɨ hehi, hoafɨyahündowohü seiya, “Yamundorandeimbɨ, se nüŋgu-sɨmboanɨ ndanɨhü sühüfɨmboyafa?” maseiamboyu. 26 Asu sɨmborɨ Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se nɨmboe wambo kokoarɨhündɨra? Se bret afɨndɨ sahüsimbo sɨmoŋgorɨmarɨhümündi ranɨmboyei wambo kokomarɨhündɨrɨ sühüsi. Ŋga asu se ro hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramarɨheandɨ ranɨmbo fɨfɨrɨhi hoeirɨhi hehimboyeipoanɨ wambo kokomarɨhündɨrɨ sühüsi nda. 27 Se sesɨ sümburüyo arandɨ ranahambo hohoanɨmondeihɨ ratüpurɨ-ndeimboyei, ŋga se yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo sesɨ ranahamboanɨmbo hohoanɨmondeihɨ ratüpurɨndei ndühündɨ. Sesɨ ra sɨheimbo Nindou Hondü ai dagadürɨmbui, sapo God ai ranɨ ranɨmbo-hünda ahambo ŋgɨnɨndɨ masagado-ane,” mehuamboyei. 28 Asu nindou ranai ahambo düdurɨhorühɨ seiya, “Asu ro nüŋgundɨhu ratüpurɨmandefɨ Godɨndɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨmbo rana?” masahündowamboyu. 29 Asu sɨmborɨ Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “God ai sɨheimbo ratüpurɨ ndanɨmboyu ndandɨhi ratüpurɨndei mehu: Nindou ndanahambo  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 6  276

hɨfɨna koamarɨhehinɨ ahambo anambo anɨhondümbo-ndɨhorɨ,” mehundüramboyei. 30 Asu sɨmborɨ düdurohorühɨ sahündoya, “Se nɨnɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ randowandanɨ hoeindɨhunɨnɨ houhumbo God koamarɨhenɨn-ane mbɨsefɨ sɨhambo anɨhondümbo-mandɨhunɨna? Asu se nɨnɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbo safomboyafa? 31 Sɨhefɨ amoao horombo sesɨ mana masahüsi nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ. Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ai sesɨ nɨmoamo sünambeahɨndɨ semündü haya sesɨmbo masagadürɨ’ meho nou,” maseiamboyu. 32 Asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Yɨnɨsɨ, ŋga ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ, Moses ai moai sɨheimbo sünambeahɨndɨ sesɨ sagadürɨ, ŋga wandɨ Ape aiyu sesɨ hondü sünambeahɨndɨ ra masagadürɨ. 33 Sesɨ God ai masendɨ ranana sünambeahɨndɨ kosɨ hɨfɨ ndanɨhü nindoumbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo segudürɨmboane,” mehuamboyei. 34 Asu nindou-mayei ranai Sisasɨmbo hoafɨyahündowohü sahündoya, “Adükarɨ, muŋguambo si yɨhoefɨmbo sesɨ rananɨmbo ndawamunɨ ndandɨ,” maseiamboyu. 35 Asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro sesɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndanahɨ. Nindou ai wambo anɨhondümbo-reandɨrühɨ asünu ana, ŋgɨrɨ wembombondu asu amɨndanɨŋombondu ndandɨ, ŋga wanɨ. 36 Ro sɨheimbo horombo hoafɨmayahandürɨ, se wambo hoeirɨhindɨrɨ, ŋga asu moai anɨhondümbo-rɨhindɨrɨ. 37 Muŋguambo nindou wandɨ Ape ai wandɨ warɨhümareandürɨ ranai ana wambo sowana dügüsimboyei. Asu nindou düdi wambo sowanambo asüfu ranahambo ro ŋgɨrɨ yowanɨ mbɨsahɨ. 38 Ro sünambeahɨndɨ makosahɨ nda wandɨ hohoanɨmo süŋgufemboyahɨpoanɨ. Ŋga ro makosahɨ nda nɨne hohoanɨmo Ape yifirayu ranɨ hohoanɨmo süŋgufemboyahɨ makosahɨ. 39 Ai wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ahandɨ hohoanɨmo ra ndahurai-ane. Muŋguambo nindou Ape ai wandɨ warɨhümareandürɨ ra ŋgɨrɨ mam-amboanɨ bodɨboadɨhinɨ, ŋga bɨdɨfɨranɨ si tüküfeyoambe muŋguambo botɨndɨhea-ndürɨmboyahɨ. 40 Apendɨ hohoanɨmo ai ndahurai-ane, muŋguambo nindou ranai Nɨmorɨ ranahambo hoeirɨhorühɨ ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ana, asu ai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨboadeimboyei. Asu rananɨmbo ro nindou ranahambo bɨdɨrɨfanɨ si tüküfeyoambe botɨndɨhinɨmboyahɨ,” mehu. 41 Ranɨyei asu Suda ai Sisasɨmbo ŋgɨnɨndɨrɨhorühɨ tehümarɨhorɨ ai hoafɨyuhɨya, ‘Roana yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sesɨ nɨmɨnd-anahɨ sünambeahɨndɨ makosahɨ,’ mehu ranɨmbo. 42 Ranɨyei asu hoafɨyahündowohü seiya, “Nindou ndanana Sisas Sosepɨndɨ nɨmor-ani. Ahandɨ hondafɨndɨ ana ro fɨfɨrɨhu-pɨrɨmboanefɨsɨ. Asu ai nɨnüŋgufi hayamboyu ro sünambeahɨndɨ makosah-anahɨ mehua?” maseiamboyu. 43 Asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ŋgɨrɨ se sɨheihoarɨ tehündɨhündɨ, ŋga se hɨnɨŋgɨndɨhi hehimbo moanɨ nɨmandei. 44 Nindou mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ aimbo hohoanɨmondu haya wambo sowana ŋgu. Ŋga wandɨ Ape wambo koamarɨhendɨrɨ ai ahambo wambo sowana koandɨheiranɨ ŋguwanɨ asu ro ahambo hɨfɨ nda  





























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 277

Son 6

muŋguyoambe aboedɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombohünda botɨndɨhinɨmboyahɨ. 45 Horombo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ai yaru bukambe sürü papɨrundühɨ yahomoya, ‘God ai nindou muŋguambo yamundeandürɨmbui,’ mehomo. Asu muŋgu ai Apendɨ hoafɨ hɨmborɨyeihɨ ahandɨ warambeahɨndɨ fɨfɨrɨfe ra asahümündi ana, ai wambo sowana dügüsimboyei. 46 Asu nindou mamɨ ai-amboanɨ moai Godɨmbo ahandɨ hɨmboarɨnambo hoeirirɨ, ŋga nindou Godɨndɨ-mayu makusu ranɨ yaŋgɨrɨyu Godɨmbo hoeimarirɨ. 47 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ, nindou düdi wambo anɨhondümbo-areandɨrɨ ana, ai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbui. 48 Roana yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sesɨ ra nɨmɨnd-anahɨ. 49 Horombo sɨhei amoao sesɨ ahandɨ ndürɨ mana ra nɨmɨ wohɨ furɨkoate-yowohü masahüsi, ŋga asu ai moai nɨboadei, ŋga ranɨ sesɨ ra sahüsi mburɨhümbo yɨfɨmayei. 50 Ŋga roana sesɨ sünambeahɨndɨ makosah-ane, nindou düdi asesu aiana ŋgɨrɨ yɨfɨndu, ŋga aboedɨ nüŋgumbui. 51 Roana sesɨ koadürümbo nɨŋgo-randeimbɨ sünambeahɨndɨ makoso rananahɨ nda. Asu nindou ai sesɨ nda asesu ana, ai yaŋgɨrɨ koadürümbo koadürümbo nüŋgumbui. Sesɨ nda ro ndahandürɨmboyahɨ ra wandɨ fi safɨ ranane, nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ai aboedɨ yaŋgɨrɨ koadürümbo koadürümbo mbɨnɨboadeia samboanahɨ,” mehu. 52 Ranɨmboyei asu Suda ai aheihoarɨ ŋgɨnɨndɨ yifiarɨmbo hoafɨ tɨmonɨmarɨhündɨ. Asu ai hoafɨyeihɨ seiya, “Nüŋgunde nindou ndanai ahandɨ fi safɨ ra ndenda madagudifa?” maseiamboyu. 53 Asu Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Yɨnɨ, asu se Nindou Hondündɨ-mayo fisafɨ ra sesɨ asu ahandɨ horɨ ra sɨmɨndɨ rakoate-ayei ana, ŋgɨrɨ sɨhei fiambe koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo ra nɨmandondürɨ. 54 Nindou ranai wandɨ safɨ asu horɨ ra sesü sümündɨ arandɨ ana, ai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nüŋguwanɨ, asu ro ahambo hɨfɨ nda muŋguyowambe botɨndɨhinɨmboyahɨ. 55 Wandɨ safɨ nda aboedɨ sesɨ hond-ane, asu wandɨ horɨ nda aboedɨ sɨmɨndɨ hoe hond-ane. 56 Nindou ranai wandɨ safɨ sesü asu wandɨ horɨ sümündɨ arandɨ ana, ro ai-dɨbo nɨmandɨhanɨ asu ai ro-dɨbo nɨmandümbui. 57 Ape koadürümbo nüŋgumbü ai wambo koamarɨhendɨrambo kosɨ ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo anɨmboahɨ ra ai nɨmɨndüh-ani. Ranɨ süŋgunamboane asu nindou ranai wambo asesundɨrɨ aiana wandɨ-mayo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra ndemündümbui. 58 Ranɨmboane asu, sesɨ ndanana sünambeahɨndɨ makoso-ane. Ŋga sesɨ ra horombo sɨhei amoamo sahüsi hehimbo yɨfɨmayei yahuraiyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sesɨ hapondadɨdɨ nda nindou ai asesu ana, ai aboedɨ yaŋgɨrɨ koadürümbokoadürümbo nüŋgumboani,” mehu. 59 Hoafɨ nda Sisas ai Kaperneam ŋgoafɨhü Sudayei rotu worambe nindou yamundeandürühɨ hoafɨmayu.  





























60  Ranɨyo

Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoafɨ

asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ afɨndɨ ranai hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Hoafɨ ndanana The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 6​, ​7  278

awi afɨndɨ tüŋgümb-ane. Hoafɨ ra dɨdɨ hɨmborɨmandü rana?” mehomondamboyu. 61 Asu Sisas aimbo ŋgusüfoambe hohoanɨmoyu fɨfɨre haya hoafɨyuhɨ yahuya ndanana hoafɨ ndanahamboanemo teihümarundɨ yahu haya, hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hoafɨ nda sɨhamundɨ anɨhondümbofe ra mamɨkarɨ-marapuramboemoa? 62 Asu Nindou Hondü sünambeahɨndɨ makusu ranai hoeindüranɨ asükaindu horombo nɨmaruwanambo gafuwanɨ ra se nüŋgundahumbo yahomomboemo? 63 Yifiafɨ Aboedɨ ranane yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sai arandɨ. Ŋga nindou-yafe ŋgɨnɨndɨ ranana moai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sai randɨ. Hoafɨ sɨheimbo hoafɨmayahandürɨ ranana Yifiafɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo sai-randeimbɨ ranahamboyahɨ hoafɨmayahɨ. 64 Rananemo asu moai bɨdɨfɨrɨ se-amboanɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-rundɨ,” mehu. (Sisas ai nindou horombo ahambo anɨhondümbofe-koate-mayei ra fɨfɨreandɨ. Asu ai fɨfɨreandɨ nindou ranai-anɨmbo ahambo hürütümbɨ nindou-yomondɨ warɨhündirümbui.) 65 Ranɨyu asu hoafɨyuhɨ yahuya, “Hoafɨ nɨmɨndɨ ndanahamboyahɨ ro sɨhamumbo hoafɨmayahapurɨ, ‘Ape ai nindou ranahambo wambo sowanambo sɨfombo yɨnɨ yahokoate-ayu ana, asu nindou ranai ŋgɨrɨ wambo sowana düfu,’ ” mehu. 66 Hoafɨ ra hɨmborɨyomo mburumboemo asu ahambo süŋgururürundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai ahandɨ süŋgu hokoate hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo hɨhɨrɨyafu mahomo. 67 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo süŋgururürundeimbɨ 12 ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu se-amboanɨ wambo hɨnɨŋgɨfendɨrɨ hefe hombo yahomomboemo?” mehuamboemo. 68 Asu Saimon Pita ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, asu ro dabo sowana maŋgefa? Seana sapo aboedɨ yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo hoafɨ ra sowandɨfɨ-mboanafɨsɨ. 69 Asu ro haponda sɨhambo anɨhondümbo-rɨhu fɨfɨrɨ-hunɨnɨmboanefɨ, seana Nindou sürühoeimbɨ Godɨndɨ-mayafɨ makosaf-anafɨ,” mehuamboyu. 70 Asu sɨmborɨ Sisas ai yahuya, “Nɨmboe sapo süŋguru-rundeimbɨ 12 sɨhamumbo ro kamafoarɨheapur-ane. Ŋga sɨhamundɨ mbusümo nindou mamɨ ranai ana moaruwai hohoanɨmoyumb-ani,” mehu. 71 Hoafɨ nda Sisas ai Sudas Saimon Iskariotɨndɨ nɨmorɨ ahamboyu yare hürühai hoafɨmayu. Aiana Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨyusɨ, ŋga asu süŋguna humboyu Sisasɨmbo hürütümbɨ-yomondɨ warɨhündirümbui.  





















7

Sisasɨndɨ akɨdɨ mamɨ ai moai ahambo anɨhondümbo-rüwurɨ

1   Refehayamboyoane,

Sisas ai Gariri hɨfambe hoahoaŋgu wakɨmareandɨ. Suda-yafe bogorɨ ai ahambo hɨfokoefimbo yahomo houmbo raraomemondamboyu asu ai ahei hɨfambe hombo moei mehu. 2 Asu Suda-yafe rotumbo si adükarɨ dagoambe nɨmarɨmbo sei arɨhündɨ ranai ndeara akɨmɨ tɨfɨmareandamboemo. 3 Asu Sisasɨndɨ akohoandɨ mamɨ ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Hɨfɨ nda  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 279

Son 7

hɨnɨŋgɨro hawambo Suda-yafe hɨfɨnambo hahüfüh-anɨmbo, se sɨhafɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarowandanɨ sɨhafɨ süŋgurɨnɨnɨ-rundeimbɨ ranai hoeimbɨrundamboane. 4 Nindou ranai muŋgu ahambo fɨfɨrɨmbɨrɨhindɨramboane yahumbo ana, moai dɨbo raranɨ ratüpurɨ ratüpurɨyu randɨ, ŋga weindah-ani ahei hɨmboahü ratüpurɨyu arandɨ. Asu se hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurayafɨ ra muŋguambo nindou hɨfɨ-hɨfɨ afɨndɨ burayei ahei hɨmboahü weindahɨ nɨmbafan-anɨmbo, asu ai sɨhambo hoeimbɨrɨhinɨn-amboane,” mehomo. 5 Ahandɨ akɨdɨmamɨ amboanɨ ahambo anɨhondümbofe-koate-wamboemo ai yaru hoafɨmemondo. 6 Ranɨyu asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi ro hafombo si ranana moai tüküfeyo. Ŋga nɨnɨ-sɨmboanɨyo se ahafomo ra waŋgei-ane. 7 Nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei aiana ŋgɨrɨ sɨhamumbo hürütündühüpurɨ, ŋga wambo hürütarɨhündɨrɨ ro aheimbo moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranɨmbo weindahɨ hoafɨyahandürɨ arɨhandɨ ranɨmbo. 8 Seana Suda-yafe adükarɨ si Serusaremɨhü tükefeyo ranɨmbo gafomo. Ŋga roana wandɨ hafombo si ra awi tüküfekoate-mayowambo, asu ŋgɨrɨ haponda ŋgahɨ,” mehu. 9 Ai ahamumbo yare hoafɨyupurɨ mbura Garirihɨ mamaru. 10 Ahandɨ akohoandɨ mamɨ ai adükarɨ si ra hoeifembo mahomondamboyu, asu ai-amboanɨ süŋguna mahu. Asu ai moai weindahɨ tüküfi haya hu, ŋga dɨbo ahamundɨ süŋgu mahu. 11 Asu Sudahündɨ nindou bogorɨ-memo ranai Sisasɨmbo adükarɨ si ranɨhü kokorurühɨ yahomoya, “Nindou ra nahü nüŋgua?” mehomo. 12 Ranɨyei nindou afɨndɨ meŋgoro ranɨ-sɨmboanɨ Sisasɨmbo-dɨbo teihümarɨhorɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Aiana nindou aboed-ani,” asu bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Wanɨ, aiana aboedɨyupoanɨ, ŋga aheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyu-randeimbani,” masahündo. 13 Ŋga Suda-yafe bogorɨ nindou ranahamumbo yɨhɨmborɨhüpurühɨ asu moai ahambo weindahɨ yafambe farɨhi hoafɨyei. 14 Adükarɨ si mbusümondühɨ Sisas ai tüküfi hafu Godɨndɨ worɨkɨmɨ nüŋgumbo nɨmorehɨ nindowenihɨ aheimbo yamundɨ-mareandürɨ. 15 Asu Suda ai ahandɨ hoafɨ ranahambo hepünafu afɨndɨ hohoanɨmoyomondühɨ yahomoya, “Nɨmboe nindou nda nindou ŋgorü ai yamundɨfikoate asu ai moanɨ hoafɨ nda fɨfɨrareanda?” mehomondamboyu. 16 Asu sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhɨ yahuya “Ro haponda yamundarɨheandürɨ hoafɨ nda wandɨ-mayo yamundɨfe hoafɨyopoanɨ, ŋga Nindou wambo hɨfɨna koamarɨhendɨrɨ ahandɨ-mayo-ane. 17 Asu nindou ranai Godɨndɨ hoafɨ süŋgumbo yifirayei ana, ro hoafɨ hoafɨya arɨhandɨ nɨmɨndɨ nda fɨfɨrɨndɨhimboyei. Asu ai hoafɨ nda Godɨndɨ-mayo-mbayo asu ro wandɨ hohoanɨmonambo hohoanɨmoya hehea hoafɨyahühɨ-mbayahɨyo ra fɨfɨrɨndeambui. 18 Nindou ai moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo hohoanɨmoyu haya hoafayu ranana ai adükarɨ ndürümbɨnda yahumboani. Ŋga asu nindou ŋgorü ahambo koamarɨherü ranahambo ‘ndürɨ adükarümbɨ-mbiyu’ ehu ranai ana aboedɨ mbumundɨ saf 





























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 7  280

ani, ŋga moai tɨkai hoafɨyu randɨ. 19 Horombo sɨhefɨ amoaombo Moses ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra masagadürɨ. Ŋga asu moai se mam-amboanɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhindɨ. Asu nɨmboe se wambo hɨfokoefe-ndɨrɨmbo yahomo houmbo rarawemoa?” mehuamboyei. 20 Asu nindou afɨndɨ burɨmayei ranai seiya, “Moaruwai nendɨ sɨhafɨ fiambe mafarɨfeyowamboyafɨ ranɨ hoafɨ ra hoafayafɨ. Düdi sɨhambo hɨfokoefenɨnɨmbo yahuhaya raraomayua?” maseiamboyu. 21 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ ratüpurɨyahühɨ nindou dɨboadomarɨhina ranɨmboyei se muŋguambo mahepünehindɨ. 22 Horombo sɨheimbo Moses ai hoearɨ kefe tɨrɨheferambo hohoanɨmo ra nafuimarandürɨ. (Ranɨ hohoanɨmo ranana Mosesɨndɨ-mayo hohoanɨmoyopoanɨ. Ŋga ranana sɨhei amoao-yafe hohoanɨmoane.) Ranɨmboane asu seana ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranɨfihɨ nindowenihɨ nɨmoakɨdɨbou-yomondɨ fi hoearɨ karu tɨrɨhoemo arundɨ. 23 Seana Mosesɨndɨ hoafɨ ranɨ yaŋgɨr-ane ranɨ-süŋgurundühɨ asu se ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ nɨmoakɨdɨbou-yomondɨ hoearɨ karu tɨrɨhapurɨ arundɨ. Asu ro ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo sihɨ nindou aŋgünümbo-mayu ahandɨ fi dɨdɨboado-marɨhina, asu se nɨmboe wambo ŋgɨnɨndɨmarundɨra? 24 Asu nindou ŋgoründɨ hohoanɨmo ra se hɨmboarɨnambo yaŋgɨrɨ hoeindu houmbo yɨbobondümboemo, ŋga se mbumundɨ hohoanɨmo süŋgundundühɨ ndondu yɨbobondundɨ,” mehupurɨ.  











25  Asu

Nindou ranai nda Kraisɨyu düdi masei

nindou bɨdɨfɨrɨ Serusaremɨhündɨ ai düduyahindühɨ seiya, “Sapo nindou ndanahamboemo bogorɨ nindou ai hɨfokoefimbo yahomo houmbo raraomarüwura? 26 Nindou ra ai weindahɨ ahamundɨ hɨmboarühɨ hoafɨmayuwambo hoeirɨhorɨ asu hɨmborɨyei arɨhündɨ, ŋga ai moai ahambo hoafɨ karüwurɨ. Awi nindou ranahambo bogorɨ nindou ai Krais-ani yahomo hohoanɨmoyomo houmbombemoyo? 27 Nindou God ai dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨmarirɨ Krais ra tükefiyu ana, ŋgɨrɨ nindou ai ahandɨ ŋgoafɨ ra fɨfɨrɨndɨhindɨ. Ŋga roana nindou ndanahandɨ ŋgoafɨ hondü ra fɨfɨrɨhurümboanefɨ ranɨmboyu ai Kraisɨyupoanɨ,” masei. 28 Asu Sisas ai Godɨndɨ worambe aheimbo yamundeandürühɨ puküna hoafɨyuhɨ yahuya, “Se wambo asu wandɨ ŋgoafɨ ro masɨhühɨ ra ndorɨhi fɨfɨrɨhindɨrɨ. Ŋga ro, wandɨpoanɨmbo hohoanɨmoya hehea kosamboyahɨpoanɨ, ŋga Ape wambo koamarɨhendɨra makosahane. Seana moai ahambo fɨfɨrɨhorɨ. 29 Ŋga roana ahambo sowahɨndɨ koamarɨhendɨra kosɨheheambo wambo fɨfɨrɨhinɨmboanahɨ,” mehu. 30 Ranɨyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai ahambo kɨkɨhimündɨmbo yahomo houmbo raraomarürɨ. Ŋga asu nindou ŋgorü ai moai ahambo kɨkɨhɨrümündu sapo ahambo hɨfokoefimbo si ra awi tüküfekoate-mayowambo. 31 Ranɨyei nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai ahambo anɨhondümbo-rɨhorühɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 281

Son 7

hoafɨyeihɨ seiya, “Krais tükefiyu ana, ŋgɨrɨ Sisas hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ nda ŋgasündirɨ. Ŋga ai Kraisɨmbeyu?” masei. 32  Farisi

Sisasɨmbo kɨkɨhimɨndɨmbo prisman koamarɨhoupurɨ

ai nɨmorehɨ nindowenihɨ Sisasɨmbo ranɨ wataporɨmayei ra hɨmborɨyomo houmbo Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ-babɨdɨmbo prisman bɨdɨfɨrambo koamarɨhoupura Sisasɨmbo kɨkɨhimɨndɨmbo mahɨfomo. 33 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi se-babɨdɨmbo akɨdou gedühɨ safɨ nɨŋgo-nɨŋgondahe heambo-anɨmbo asu ro nindou wambo koamarɨhendɨrɨ ahambo sowana gagümboyahɨ. 34 Rananɨmbo se wambo kokondɨhündɨrɨmboyeisɨ, ŋga asu ŋgɨrɨ hoeindɨhindɨrɨ. Asu ro nɨmarɨmboayahɨ ranambe se ŋgɨrɨ dɨdei,” mehu. 35 Ranɨyomo Sudahündɨ bogorɨ nindou-memo ranai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafürüyomondühɨ yahomoya, “Nindou ra ai nahanafɨ ŋguanɨ kokondɨhurɨmbo hoeifekoatemandefa? Asu ai Grikɨ-yomondɨ ŋgoafɨ adükarɨ ranɨhü ŋgu sɨhefɨ nendɨ nɨmareihü Grikɨmbo hoafɨ yamundɨ-mandeandürɨyo? 36 Ai yare hoafɨyuhɨ yahuya, ‘Se wambo kokondɨ-hündɨrɨmboyei, ŋga asu se ŋgɨrɨ hoeindɨhindɨrɨ,’ asu ‘Se ro nɨmarɨmboayahɨ ranambe ŋgɨrɨ ŋgei,’ mehu, ra nɨmboe yare hoafɨmayua?” mehomo.  







37 Suda-yafe

Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoe

amoao-yomondɨ dagoambe nɨmarɨmbo hohoanɨmombo si ranahandɨ bɨdɨfɨranɨ si ra adükarɨ hamɨnd-ane. Ranɨ sihɨ Sisas ai botɨfi puküna hoafɨyundürühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei ai hoe sɨmɨndɨmbo amɨndanɨŋombondeihɨ ana, wambo sowana dɨdei ndɨmɨndei. 38 Ai Godɨndɨ bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou ranai wambo anɨhondümbo-arɨhindɨrɨ ana, asu ahei ŋgusüfoambeahɨndɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoe ranai afɨndɨ tükündɨfe haya ŋgomboe,’ ” mehu. 39 Sisas ai yare hoafɨmayu ra hoe hondümboyupoanɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ranahamboyu hoafɨmayu. Nindou ai ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ aianɨmbo Yifiafɨ Aboedɨ ra ndahümündimboyei. Ŋga ranɨ sɨmboanɨ ana Yifiafɨ Aboedɨ ra awi moai sahümündi Sisas ai yɨfɨyo mburümbo sünambe hafokoate wambo.  



Nɨmorehɨ nindowenihɨ ai sɨmborɨ hoafɨyeihɨ yɨbobomehindɨ

40  Nindou

afɨndɨ mafandɨhindɨ ranambe nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisas hoafɨmayu ra hɨmborɨyei hehi hoafɨyeihɨ seiya, “Anɨhond-ane, nindou ndanana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimb-ani,” masei. 41 Asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Aiana Krais nindou aboedambo-fembo God kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarir-ani,” sei, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Ai Kraisɨyupoanɨ, ŋga Krais ana ŋgɨrɨ Gariri hɨfɨnɨpoedɨ düfu! 42 Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Krais ana adükarɨ bogorɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 7​, ​8  282

Defitɨndɨ sɨrambeahɨndɨndu hayambo-anɨmbo asu ai horombo Defit nüŋguhü Betrehem ŋgoafɨhü nɨmorɨmbondüfi tükündüfimbui,’ meho,” masei. 43 Ranɨmboyei asu nindou ranai Sisasɨmbo hohoanɨmo yimbumboyimbumborɨhindühɨ asu nindou ranai yimbumbore yɨbobomareandɨ. 44 Ranɨyei asu bɨdɨfɨrɨ ai ahambo kɨkɨhimündɨmbo yahomo houmbo raraomarürɨ, ŋga asu moai kɨkɨhɨruründümo.  



Suda-yafe bogorɨ nindou ai moai Sisasɨmbo anɨhondümbo-rüwurɨ

45  Ranɨyomo

asu prisman Sisasɨmbo kɨkɨhimündümbo koamarɨhoupurɨ ranai hɨhɨrɨyafu bogorɨ nindouyomo asu Farisi ahamumbo sowana mahomo. Asu ai düdurüpurühɨ yahomoya, “Se nɨmboe ahambo semündü sɨnɨkoate-memoa?” mehomondamboemo. 46 Asu prisman ai sɨmborɨ hoafɨyomopurühɨ yahomoya, “Horombo moai nindou ŋgorü ai haponda hoafɨyu arandɨ nahurai hoafɨyu, ŋga wanɨ!” mehomondamboemo. 47 Asu sɨmborɨ Farisi ai ahamumbo düduyafupurühɨ yahomoya, “Asu ai sɨhamumbo wosɨhoaforɨ hoafɨrapurai wanɨyo? 48 Farisi-anemo asu bogorɨ nindou roanefɨ hoeirumuna nindou roambeahɨndɨ mamai-amboanɨ anɨhondümbo-rirai asu wanɨyo? 49 Nɨmorehɨ nindowenihɨ aiana moai Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrɨhindɨ, ŋga ranɨmboanei ai Godɨndɨ hɨmboahü moaruwai nɨŋgoayei! Ai yaŋgɨrɨ Sisasɨmbo anɨhondümbomarɨhorɨ,” mehomo. 50-51 Nikodemus ai Suda-yafe bogorɨyu haya horombo Sisas sowana mahu. Ranɨmboyu ai yare hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sɨhefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ana nindoumbo moanɨ hoaŋgɨrɨfe hefe papɨ-hoafɨrɨhundürühɨyefɨ asu wanɨyo? Ahandɨ hoafɨ boatei wudɨpoapondɨhu hɨmborɨndefɨ mbundɨhumbo-anɨmbo asu ratüpurɨ ai rawareandɨ ra fɨfɨrɨndɨhumboyefɨ,” mehuamboemo. 52 Asu sɨmborɨ ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Asu se kameihɨ amboanɨ Garirihündɨwamboyafɨ? Bukambeahɨndɨ hoafɨ ra se ndoro fɨfɨrɨndowandɨ, ŋga moai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ana Garirihündɨ süfu randɨ,” mehomo. 53 [Ranɨyei asu nindou ranai ahei ŋgoafɨnambo bukürümehindɨ.  













8

Anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨreimbɨ nɨmorehɨ Sisasɨmbo sowana sowandümo masɨnɨmo

1   Ranɨyei

asu nindou ranai ahei ŋgoafɨnambo bukürɨmehindamboyo, asu Sisas ai asükaiyu Orif Wafunambo mahafu. 2 Hapoadümbo siambe asükaiyu Godɨndɨ worɨnambo mahu. Ai hu tüküfi nɨmaruane, asu nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai ahambo sowana maheiamboyu yamundɨmareandürɨ. 3 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrundeimbɨ asu Farisi bɨdɨfɨrɨyomo ai nɨmorehɨ mamɨ hoeirundane nindowenihɨ-dɨbo serɨmɨndɨ mahoamboemo asu ai ahambo sowandümo nindou hɨmboahü  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 283

Son 8

mbusümo hɨnɨŋgɨmarundɨ. 4 Ranɨyomo asu ai Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Yamundo-randeimbɨ, nɨmorehɨ ranai nindou ŋgorü-dɨbo meŋgorafea asu hoeimarupɨrɨ. 5 Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yare hoafɨmayo ranana yahurai-ane, ‘Nɨmorehɨ yahurai refewanɨ ana, nɨmoeinambo hɨfokoefe-ndürɨmboane.’ Ŋga asu se haponda nüŋgundo hoafɨmandafa?” mehomo. 6 Ai hoafɨ yaru hoafɨmemo ra moanɨ Sisasɨmbo yürümombo nahuraiyomo ranɨ-süŋgundɨhuranɨ ai nüŋgu mbüsuwanɨ papɨ-hoafɨndɨhurɨ yahomo houmbo. Ŋga Sisas ai hɨfɨnɨ yimɨndɨho yimbunambo nɨmarümbo hɨfɨfihɨ warɨmbuifɨnambo sürü-sürümarandɨ. 7 Nindou ranai ranɨhü nɨŋgomombo Sisasɨmbo düdu-düdupomaruramboyu asu ai botɨfi hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou sɨhamundɨ mbusümo moaruwai hohoanɨmokoatemayu ranai boatei-anɨmbo nɨmoeinambo harɨmbindo-wamboane.” 8 Yare hoafɨyupurɨ mbura asükaiyu hɨfɨnɨ piyu yimɨndɨho yimbunambo nɨmarümbo hɨfɨfihɨ sürü-sürümarandɨ. 9 Nindou ranai Sisas ranɨ hoafɨ hoafɨmayu ra hɨmborɨyomo houmbo ahambo hɨnɨŋgɨrüwurɨ houmbo mamai kɨkefoefe mamai kɨkefoefeyomombo ndamefundɨ. Amoŋgohoandɨ boateiyomo ndamefundɨ. Asu Sisas yaŋgɨrɨ nüŋguane nɨmorehɨ ranai ahandɨ hɨmboahü manɨŋgo. 10 Ranɨyu asu ai botɨfi hoafɨyundühɨ yahuya, “E, nindou nda muŋgu bukürɨmefoendɨ. Asu nindou sɨhambo papɨ-hoafɨyonɨnɨmbo ra mamamboanɨ nüŋguai?” mehuamboyo. 11 Asu nɨmorehɨ ranai Sisasɨmbo hoafɨyondowohü yahoya, “Adükarɨ, moai nindou mamamboanɨ nüŋgu.” Asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro-amboanɨ ŋgɨrɨ sɨhambo papɨ-hoafɨndɨhanɨnɨ. Se ŋgafɨ, ŋga yowanɨ asükaiyo moaruwai hohoanɨmoyopoanɨ,” mehu.]  















12  Asu

Sisas ai hɨfɨnɨndɨ nindou-yafe siani

ŋgorü-sɨmboanɨ Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Roana hɨfɨ ndanahandɨ si nɨmɨnd-anahɨ. Nindou ai wandɨ süŋgu ahu ana, ai ŋgɨrɨ nɨmbokoanɨ hoahoaŋgu wakɨndeandɨ, ŋga wanɨ. Nindou ranai koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgo ranahandɨ si ra ndemündümbui,” mehu. 13 Ranɨyomo asu Farisi ai Sisasɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Seana sɨhafɨ fimbo-anafɨ hoafɨ ra weindahɨ hoafɨyafɨ arandɨ. Ranɨmboane asu sɨhafɨ hoafɨ ra ŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndɨfeyo,” mehomondamboyu. 14 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Yɨnɨ, anɨhond-ane rananasɨ, roana wandɨ fimbo-anahɨ weindahɨ sɨheimbo hoafɨya arɨhandɨ. Ŋga asu wandɨ hoafɨ ranana anɨhondü hoaf-ane. Asu wandɨ hoafɨ ra nɨmboe anɨhondü hoafayo? E! Hoafɨ ra yahurai-ane. Ro fɨfɨrɨheandɨ nahanɨnɨpoedɨyahɨ tükümeheandɨ asu nahanamboyo homboayahɨ ra. Ŋga asu seana moai wandɨ ŋgoafɨ hondü ana fɨfɨrundɨ. Asu ro nahanafɨyo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 8  284

homboayahɨ ranamboanɨ se moai fɨfɨrundɨ. 15 Asu se hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo süŋgurundühɨ nindoumbo yɨboboru-rundeimb-anemo, ŋga roana moai nindou mamɨmbo amboanɨ yɨboborɨhe rɨhandɨ. 16 Ŋga asu, ro nindou daboe yɨboboarɨheandɨ ana, wandɨ yɨbobofe ra anɨhondü hondündomboe. Asu roana ro yaŋgɨrɨyahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ape wambo koamarɨhendɨrɨ ai ro-dɨbo ranɨ-moatükunɨ ratüpurɨyuhani. 17 Sɨhei ahɨnümbɨ hohoanɨmo yare meŋgoro. Nindou yimbu ai hoafɨ mamɨ ranahambo yɨbobo hoafefandɨ ana, ra anɨhond-ane. 18 Asu ro wandɨ fimbo anɨhondümbo hoafɨyahanane Ape wambo koamarɨhendɨrɨ ranai wambo anɨhondümbo hoafɨyu arandɨ,” mehuamboyei. 19 Asu ai Sisasɨmbo hoafɨyahündowohü seiya, “Sɨhafɨ ape nahi anüŋgua?” maseiamboyu. Ranɨyu asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Seana moai wambo fɨfɨrɨhindɨrɨ asu wandɨ Apembo fɨfɨrɨhorɨ raraorɨhorɨ. Asu se wambo fɨfɨrɨhindɨrɨmbonana, wandɨ Apembo amboanɨ fɨfɨrɨhorɨ,” mehu. 20 Hoafɨ Sisas ai yare hoafɨmayu ra Godɨndɨ worɨkɨmɨ aheimbo yamundearühüyu hoafɨmayu, kakɨ foarɨhi-rɨhündeimbɨ hɨpɨrɨ nɨŋgo fikɨmɨ. Sisasɨmbo kɨkɨhimɨndɨmbo si ra awi tüküfekoate-mayoa asu nindou mamai-amboanɨ ŋgɨrɨ Sisasɨmbo kɨkɨhɨndürɨmündu.  











Sisas ai nɨmorehɨ nindowenihɨmbo ro ahahɨ ranambe ŋgɨrɨ ŋgei mehu

21 Asükaiyu

Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Roana ndeara ndefembo samboanahɨ, ŋga asu se wambo kokondɨhündɨrɨmboyei. Ŋga asu se sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranambo-anɨmbo ŋgei ŋgeimbo yɨfɨndeimboyei. Asu seana ŋgɨrɨ ro ahahɨ ranambe ŋgei,” mehu. 22 Ranɨyomo asu Suda-yomondɨ bogorɨ nindou ranai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sisas ai yare hoafɨyuhɨya, ‘Seana ŋgɨrɨ ro ahahɨ ranambe ŋgei,’ mehu. Ai hoafɨ yare hoafɨmayu ra ahandɨhoarɨ hɨfokoefe yaŋgorombo yahumboyu?” mehomo. 23 Asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Seana hɨfɨnɨndɨ poed-anei, ŋga roana nɨmoamo sünambeahɨndɨ tükümeheand-anahɨ. Seana hɨfɨ ndanɨhünda tükümehind-ane, ŋga roana hɨfɨ ndanɨhünda tüküyaheambo-yahɨpoanɨ. 24 Ranɨmboanahɨ asu ro sɨheimbo hoafɨyahühɨ, seana sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranambo-anɨmbo ŋgei-ŋgeimbo yɨfɨndeimboyei masahɨ. Asu ro dɨdeahɨ se wambo anɨhondümbofe-koate-ayei ana, se sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranambo-anɨmbo ŋgei-ŋgeimbo yɨfɨndeimboyei,” mehuamboyei. 25 Asu ai düduyahindühɨ seiya, “Asu se dɨdɨyafɨ nɨmora?” maseiamboyu. Asu Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Ro sapo sɨheimbo horombo hoafɨmayahandürɨ ran-anahɨ nda. Ŋga se wambo moai anɨhondümbo-rɨhindɨrɨ. 26 Ro sɨhei hohoanɨmo ranahambo afɨndɨ hoafɨnda samboanahɨ. Süŋgunambo sɨhei hohoanɨmo yɨbobondɨheamboyahɨ. Nindou ai wambo hɨfɨna koamarɨhendɨrɨ aiana  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 285

Son 8

anɨhond-anisɨ. Asu ro nɨmorehɨ nindowenihɨ aheimbo hoafayahɨ ra ro ahandɨ-mayo hoafɨ hɨmborɨya heheamboanahɨ hoafayahɨ,” mehu. 27 Asu Sisas ai ahandɨ Afɨndambo aheimbo hoafɨmayundürɨ ranɨmbo moai fɨfɨrɨhindɨ. 28 Ranɨmboyu asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Se Nindou Hondü ranahambo nɨmoamo sahorɨmɨndei botɨrɨhorühɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨ pararɨhorɨ ana, asu se ranɨ-sɨmboan-anɨmbo fɨfɨrɨndɨ-horɨmboyei. Rananɨmbo asu ropoanɨmbofe hohoanɨmoyo hefembo ratüpurɨkoate-ya arɨhandɨ ra se fɨfɨrɨndɨhimboyei. Ro hoafɨ hoafɨya arɨhandɨ ra Ape ai nafuiyundɨranane sɨheimbo ranɨ-süŋgurɨhe hoafayahandürɨ. 29 Nindou wambo hɨfɨna koamarɨhendɨrɨ ranai ŋgɨrɨ wambo hɨnɨŋgɨndeandɨrɨ, ŋga ai wandɨ fikɨmɨ nüŋgumboani, nɨne-moatükunɨ ai yifirɨyu haya hohohoanɨmoayu ra muŋguambo si ratüpurɨya arɨhandɨ,” mehu 30 Nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai Sisasɨndɨ hoafɨ hɨmborɨ-yei hehi ahambo anɨhondümbo-marɨhorɨ.  







31 Ranɨyu

Sisas ai moaruwai hohoanɨmo ambeahɨndɨ aboedambofembo hoafɨmayu

asu Sisas ai nindou Sudahündɨ ahambo anɨhondümbo-marɨhorɨ aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Asu se ro yamundɨrɨ-hendüreimbɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyeihɨ ranɨ-süŋguarɨhindɨ ana, asu se wandɨ anɨhondü süŋgurɨhindɨreimbɨndeimboyei. 32 Asu se anɨhondü hohoanɨmo ra fɨfɨrɨndɨhindanɨ asu hohoanɨmo ranai sɨheimbo aboedɨ koandɨheira ŋgeimboyei,” mehu. 33 Asu Sisasɨmbo hoafɨyahündowohü seiya, “Roana Abrahamɨndɨ ahuiranefɨ. Asu roana moai nindou ŋgoründɨ moanɨ hefɨ ratüpurɨyefɨ rɨhundɨ. Nɨmboeafɨ se yɨhoefɨmbo hoafɨyafɨmunühɨ hoafɨ ranai ‘sɨheimbo aboedɨ koandɨheira ŋgeimboyei,’ masafa?” maseiamboyu. 34 Ranɨyu asu Sisas ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Yɨnɨ, nindou muŋguambo moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranai moaruwai hohoanɨmo ranahandɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimb-anei. Ŋga ranɨmboyo ro ramasahɨ. 35 Nindou moanɨ ratüpurɨyu arandɨ ranai moai fikɨmɨnɨndɨ babɨdɨ worambe nɨmarü randɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindou ahandɨ nɨmorɨ ai-anɨmbo ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ babɨdɨ worambe nɨmandümbui. 36 Ranɨmboane asu Godɨndɨ Nɨmorɨ ranai sɨheimbo aboedɨ nɨmarɨmbohünda fandɨhendüranɨ asu se aboedɨ hamɨndɨ nɨmandeimboyei. 37 Ro sɨheimbo fɨfɨrɨhearümboanahɨ se Abrahamɨndɨ ahuir-anei. Ŋga wandɨ hoafana moai sɨhei hohoanɨmoambe nɨmarondürɨ. Ranɨmboanei asu se wambo hɨfokoefendɨrɨmbo sei hehimbo raraoayei. 38 Nɨnɨ-moatükunɨ ra ro wandɨ Apendɨ-mayo hoeirɨhe heheamboanahɨ sɨheimbo hoafɨyahandürɨ arɨhandɨ. Ŋga asu seana raranɨ-moatükunɨ ratüpurɨyei arɨhündɨ ra sɨhei apendɨ-mayo-ane sahümündi hehimbo ranɨsüŋgurɨhi ratüpurɨyei arɨhündɨ,” mehu.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 8  286 39 Asu

sɨmborɨ ahambo hoafɨyahündowohü seiya, “Yɨhoefɨ ape ana Abraham-ani,” maseiamboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Asu se Abrahamɨndɨ nɨmorɨ hondümbeyei-mbonana, asu Abrahamɨndɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhi. 40 Ro sɨheimbo hoafɨ hondü Apendɨ-mayo hɨmborɨmayahɨ ranɨyo weindahɨ hoafɨmayahandürɨ. Rananei asu se wambo haponda hɨfokoefendɨrɨmbo sei hehimbo rarawarɨhündɨrɨ. Abraham ana moai yare ranɨ hohoanɨmoyu randɨ. Ŋga se yaŋgɨr-anei rarɨhi moaruwai hohoanɨmoayei. 41 Asu seana raranɨ-moatükunɨ ra sɨhei apemamɨ-yomondɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgurɨhündühanei,” mehuamboyei. Asu Suda ai Sisasɨmbo hoafɨyahündowohü sahündoya, “Roana boagɨrɨ fɨfɨrɨfekoate nafɨ mbusümonɨndɨ nɨmorɨyefɨpoanɨ. Roana yɨhoefɨ ape mamɨ God ai yaŋgɨrani anüŋgu asu ro ahandɨ nɨmorɨ hond-anefɨ,” maseiamboyu. 42 Asu Sisas ai hoafɨyundürühɨ yahuya, “God ai anɨhondü sɨhei apembei-mbonana, asu se wambo aboedɨ hohoanɨmo-rɨhündɨrɨsɨ. Ŋga ro Godɨ-dɨbo nɨmboa heheamboyahɨ asu makosahɨ. Ro makosahɨ ra ropoanɨmbo hohoanɨmoya hehea kosamboyahɨpoanɨ, ŋga God ai wambo koamarɨ-hendɨramboyahɨ makosahɨ. 43 Asu se nɨmboyei wandɨ hoafɨ ndofe fɨfɨrɨfekoate-mayeia? Asu seana ŋgɨrɨ wandɨ hoafɨ ra awi hɨmborɨndei. 44 Sɨhei ape ana Satan-ani. Rananei asu se sɨhei apendɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ sahümündi anɨboadei. Horombo hondü aiana nindou hɨfokoare-randeimbɨyu manüŋgu. Ranɨyu asu ai moai anɨhondü hohoanɨmo süŋgure randɨ sapo anɨhondü hohoanɨmo ra ahandɨ fiambe nɨmarɨkoate-wambo. Tɨkai hoafɨ ai hoafɨyu arandɨ ra ahandɨ hoafɨ hond-ane. Aiana nindou tɨkai hoafɨyu-randeimb-ani, ŋga ranɨmboani asu tɨkai hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndühani. 45 Ŋga ro sɨheimbo anɨhondümbo hoaf-ane hoafayahandürɨ. Ranane asu se wandɨ hoafɨ ra anɨhondümbofe-koate-ayei. 46 Sɨhei mbusümo nindou mamɨ ranai wandɨ hohoanɨmo-ambeahɨndɨ hohoanɨmo moaruwai weindahɨmandeyo wanɨmandɨyo? Asu ro anɨhondü hoafɨ hoafɨya arɨhandɨ ana, asu se nɨmboe wandɨ hoafɨ anɨhondümbofe-koate-mayeia? 47 Godɨndɨ nɨmorɨ ana Godɨndɨ hoafɨ muŋgu ra hɨmborɨyeihanei. Seana Godɨndɨ nɨmorɨyeipoanɨ. Ranɨmboanei asu se ahandɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yei arɨhündɨ,” mehu  















Sisas asu Abraham

48  Asu

Suda ai Sisasɨmbo sɨmborɨ tɨrɨfoarɨhorɨ hoafɨyeihɨ seiya, “Roana sɨhambo rarɨhu hoafɨyahunɨnühanefɨ: ‘Seana Samariahünd-anafɨ asu sɨhafɨ fiambe moaruwai nendɨ mamɨ mbamarɨ,’ asefɨ. Ra anɨhondüyo?” maseiamboyu. 49 Asu Sisas ai aheimbo yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Wandɨ fiambe ana moai moaruwai nendɨ nɨmaro, ŋga wanɨ. Roana wandɨ Ape ranahambo, adükar-ani sahühanahɨ, ŋga se wambo moaruwaimboarɨhindɨrɨ. 50 Ro wandɨ fimbo ndürümbanahɨ yahomboyahɨpoanɨ. Ŋga  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 287

Son 8​, ​9

Nindou mamɨ wambo ndürümbani yahombo hoafɨ yɨbobore-randeimbɨ mbanüŋgu. 51 Ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ, nindou ŋgorü ai wandɨ hoafɨ ra süŋguareandɨ ana, ai ŋgɨrɨ yɨfɨndu, ŋga wanɨ,” mehuamboyei. 52 Asu Suda ai hoafɨyahündowohü seiya, “Haponda ro sɨhambo anɨhondü fɨfɨrɨ-hunɨnɨmboanefɨ, sɨhafɨ fiambe moaruwai nendɨ amaronɨnɨ. Abraham yɨfɨyu asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ amboanɨ yɨfɨsafɨmemo. Ranane asu se hoafɨyafühɨya ‘Nindou mamɨ ai wandɨ hoafɨ ranɨ-süŋguareandɨ ana, ŋgɨrɨ yɨfɨndu,’ masafɨ. 53 Se yaro hohoanɨmoyafühɨ sɨhefɨ amoao Abrahamɨmbo ŋgasündɨworɨmboyafɨ? Aiana sapo yɨfɨmayu rasɨ. Asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ amboanɨ ai yɨfɨmemo rasɨ. Asu se dɨdɨyafa?” maseiamboyu. 54 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Asu ro wandɨhoarɨ wandɨ fimbo ‘adükar-anahɨ’ mbasahɨ-mbonana, asu ro moan-anahɨ. Ŋga wandɨ Ape aiani wambo ‘adükar-ani,’ yahu arandɨ, ŋga se hoafɨyeihɨ ‘ai yɨhoefɨ God-ani,’ asei. 55 Asu seana moai ahambo fɨfɨrɨhorɨ. Ŋga roana ahambo fɨfɨrɨhinɨmboanahɨ. Asu ro hoafɨyahühɨ, ‘Roana moai fɨfɨrɨhinɨ,’ mbasahɨ-mbonana, asu ro se rawehindɨ nou tɨkai hoafɨya. Ŋga roana ahambo ndorɨhinɨ fɨfɨrɨhinɨ hehea asu ahandɨ hoafɨ ra süŋgurɨheandühanahɨ. 56 Horombo sɨhei amoao Abraham ai ro tüküfembo-mayahɨ ra hoeifembo hohoanɨmoyuhü hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu. Ai ra hoeire hayamboyu asu ahandɨ ŋgusüfo ndore küre mamaru,” mehu. 57 Ranɨmboyei asu Suda ai Sisasɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, “Seana awi moai 50 hɨmbanɨyafɨpoanɨ, ŋga se Abrahamɨmbo hoeimarɨhinɨ asafɨ?” maseiamboyu. 58 Asu Sisas ai asükaiyu aheimbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Yɨnɨ, ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ horombo hondü Abraham ai tüküfekoate-yuambeahɨyahɨ ro boatei manɨmboahɨ,” mehuamboyei 59 Ranɨyei asu Suda ai nɨmoei hüründümo houmbo Sisasɨmbo nɨmoeinambombo mehomo, ŋga asu ai Godɨndɨ worɨ hɨnɨŋgɨre haya dɨbo ndamefiyu.  

















9

1   Sisas

Sisas ai nindou hɨmboatɨharɨ dɨboadomarirɨ

ai nafɨ-süŋgu huhündamboyu nindou hɨmboatɨharɨ hoeimarirɨ. Nindou ra hondɨ ai hɨmboatɨharɨ yahurai wakɨmarɨmɨndo. 2 Ranɨyomo asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨyomondowohü yahomoya, “Yamundo-randeimbɨ, dade moaruwai hohoanɨmo nindou ndanahambo ramarera asu ai hɨmboatɨharayua? Ahandɨ moaruwai hohoanɨmoyo, asu hondafɨndɨ-yafe-mayoyo?” mehomondamboyu. 3 Asu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ yahuya, “Nindou ndanahandɨ hɨmboatɨharɨ ra ahandɨ-mayo, asu hondafɨndɨ-yafe-mayo moaruwai hohoanɨmo ranambo rareranɨ refimboyupoanɨ. Ŋga nindou ai yare hɨmboatɨharɨ-mayu ra Godɨndɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ refewanɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 9  288

hoeifembohündamboyu yare hɨmboatɨharɨ-mayu. 4 God ai wambo koamarɨhendɨra makosahane, ŋga hüfɨhamɨndɨ ndare nüŋguambe sɨhɨrɨ ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨ-ndefomboane. Ŋga nɨmbɨ pɨrayo ana, asu ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ai-amboanɨ ratüpurɨndu. 5 Ro hɨfɨ ndanɨhü nɨmboahambe ana ro nɨmorehɨ nindowenihɨ-yafe si-anahɨ,” mehu. 6 Ranɨyu Sisas ai yare hoafɨyu mbura, hɨfɨfihɨ ŋgurɨ tɨfɨfi fandeamunde mbura, nindou hɨmboatɨharɨ-mayu ahandɨ hɨmboarambe pamareandɨ. 7 Ranɨyu ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ŋgafɨ Siroam kakɨmarɨhündɨ hoeambe sɨhafɨ hɨmboarɨ ra popoaindandɨ,” mehu. (Hoafɨ Siroam ra ‘koarɨhefeyoa ho’ hoaf-ane.) Ranɨyu asu nindou ranai hu ranɨhü ahandɨ ŋgusümboarɨ ra popoaira mbura, hɨhɨrɨfi süfumbo aboedɨ hɨmboarɨmayu. 8 Ranɨyei asu nindou akɨmɨ worɨ yimburɨhi nɨmareimbɨ asu ahambo horombo hoeirɨhoreimbɨ, ai horombo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo kakɨnapombo moako-moakoyu marandɨ ranɨmbo hoeirɨhorɨ hehimbo hoafɨyeihɨ seiya, “Awi sapo nindou ndanɨmbaiyu nɨmarɨ yaŋgɨrɨ nɨmarümbo aheimbo moako-moakoyu marandɨ?” masei. 9 Bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Yɨnɨ, nindou aiyu refi marandɨ.” Asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Wanɨ. Ai nindou yahuraiyusɨ, ŋga ai-yupoanɨ, ŋga nindou ŋgorüyu,” masei. Nindou amurɨ ai ranɨ wataporɨmayeiamboyu asu ahandɨhoarɨ yahuya, “Ro-anahɨ,” mehu. 10 Asu ai ahambo düduyahindowohü seiya, “Asu sɨhafɨ hɨmboarɨ ra nüŋgure bɨrɨhoaimboyoa?” maseiamboyu. 11 Asu ranai sɨmborɨ yahuya, “Nindou Sisas sei-arɨhündɨ ranai hüburukonambo wandɨ hɨmboarambe fandɨfoareandɨrühɨ yahuya, ‘Se ŋgafɨ Siroam kakɨmarɨhündɨ hoe ranambe hɨmboarɨ sɨhafɨ ra popoaindandɨ,’ mehuamboyahɨ ro ha popoairɨhanda asu wandɨ hɨmboarɨ ra aboedɨ hɨmboarɨmayahɨ,” mehuamboyei. 12 Asu ai düdurɨhorühɨ seiya, “Nindou ra nahi amarua?” maseiamboyu. Asu nindou ranai yahuya, “Nahümbei amaru ra moai fɨfɨrɨhinɨ,” mehuamboyei. 13 Ranɨyei ai nindou hɨmboatɨharɨ-mayu Sisas aboedɨ-marirɨ ranahambo Farisimbo sowana sahorɨmɨndei mahei. 14 Ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranɨ-sɨmboanɨyu Sisas ai nindou ranahandɨ hɨmboarɨ aboedɨmareandɨ. 15 Asu Farisi ai nindou-mayu ranahambo düdururühɨ yahomoya “Sɨhafɨ hɨmboarɨ ra nüŋgure aboedɨyomboyoa?” mehomondamboyu. Asu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sisas ai hüburuko wandɨ hɨmboarambe pamareandɨramboyahɨ asu ro ha popoaimarɨhandamboyo wandɨ hɨmboarɨ ra aboedɨmayo,” mehu. 16 Ranɨmboemo asu Farisi bɨdɨfɨrɨ ai yahomoya, “Nindou ndanahambo God ai koarɨheira kusümboyupoanɨ, ŋga ai moai moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo hohoanɨmo ra süŋgureandɨ,” mehomo. Asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Asu nindou moaruwai hohoanɨmoyumbü ai ŋgɨrɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ yahurai ratüpurɨndu?” mehomo. Ranɨyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorü hohoanɨmoyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorü  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 289

Son 9

hohoanɨmoyomo marundɨ. 17 Ranɨyomo asu nindou hɨmboatɨharɨ-mayu ahambo hɨhɨrɨyafu asükaiyomo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Nindou sɨhafɨ hɨmboarɨ aboedɨmareanɨnɨ ranahambo se nüŋguro hoafɨyafɨndoa?” mehomondamboyu. Asu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Aiana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimb-ani,” mehu. 18 Nindou ra ai horombo hɨmboatɨharɨ-mayu-anisɨ, ŋga asu ai ranahambo anɨhondümbofembo moei mehomo. Ranɨmboemo asu nindou hɨmboatɨharɨ-mayu ahandɨ hondafɨndambo ranɨ hoafɨ ra fɨfɨrɨfembohünda mɨŋgɨyomo hümarɨhaupɨrɨ. 19 Asu ai ahafembo düdurüpɨrühɨ yahomoya, “Nindou nda sɨhafe nɨmorɨyu? Asu se safeya ro hɨmboatɨharɨ yahurai wakɨmarɨ-horɨmɨndehane masafe, ŋga asu nɨmboe ai haponda aboedɨ hɨmboarayua?” mehomo. 20 Asu ahandɨ hondafɨndɨ ai safeya, “Yɨnɨ, ro ahambo fɨfɨrɨhorɨ ai yɨhoehɨ nɨmor-ani asu ai horombo hɨmboatɨharɨ wakɨmarɨ-horɨmɨndehɨ. 21 Ŋga haponda moai ahambo fɨfɨrɨhorɨ ai nünüŋgufimbombei ahandɨ hɨmboarɨ ra aboedɨ hɨmboarayu. Asu ro moai fɨfɨrɨhorɨ nindou ahandɨ hɨmboarɨ aboedɨmarirɨ ranahambo. Düduyafundosɨ, ai adükarɨwambo sɨhamumbo ahandɨ fimbo hoafɨndüpurɨmbui,” masafe. 22 Hondafɨndɨ ai Sudambo yɨhɨmborɨnapurühɨyafe ai ahamumbo rarɨne hoafɨmefe. Horombo Suda ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya: “Nindou ai weindahɨ hoafɨyeihɨ, ‘Sisas ra nindou God ai ahandɨ nendambo aboedɨfembo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ Krais-ani,’ seianɨ ana, asu aheimbo rotu worambeahɨndɨ hɨhaiboadundüra ŋgɨrɨ ai-babɨdɨ rotundei,” mehomo. 23 Ranɨmboyafe asu hondafɨndɨ ai hoafɨyafeihü “Ahambo düduyafundosɨ, ŋga ai adükarɨwambo sɨhamumbo ahandɨ fimbo hoafɨndüpurɨmbui,” masafe. 24 Ranɨyomo asükai nindou hɨmboatɨharɨ-mayu ranahambo mɨŋgɨmemonda masünu. Asu ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Se Godɨmbo ndürɨ adükarümb-ani mbɨsafɨndowohü anɨhondümbo hoafɨndafɨ. Ro fɨfɨrɨhumboanefɨ nindou ndanana moaruwai hohoanɨmoyu-randeimb-ani,” mehomo. 25 Asu nindou ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro moai ahambo fɨfɨrɨhinɨ, ŋga awi ai moaruwai hohoanɨmoyumbümbeiyo asu wanɨmbeiyo. Mamɨ moatükunɨ ro fɨfɨrɨmarɨheandɨ ana, yɨnɨ ro horombo hɨmboatɨharɨ manɨmboahɨyahɨ, ŋga hapondanana ro aboedɨ hɨmboarayahɨ,” mehu. 26 Asu Suda ai düduyafundowohü yahomoya, “Sɨhambo nünüŋgureanɨnɨmboyua? Sɨhafɨ hɨmboarɨ ra nünüŋgure aboedɨreanɨnɨmboyua?” mehomondamboyu. 27 Asu ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafɨmayahapurɨyo, ŋga asu se hoafɨ ranahambo moai hɨmborɨyomo. Asükai se hɨmborɨmbo yahomomboemo? Se-amboa ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo tüküfembo yahomomboemo?” mehu. 28 Asu Suda ai nindou ranahambo ŋgɨnɨndɨrurühɨ moaruwai hoafɨyomondowohü yahomoya, “Seana Sisasɨmbo süŋgurɨrɨ-randeimb 























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 9  290

anafɨ. Ŋga roana Mosesɨmbo süŋgurɨhu-rɨhundeimb-anefɨ. 29 God ai Mosesɨmbo hoafɨmayundo ra ro fɨfɨrɨhundɨ. Ŋga nindou rananɨmbo ai dagüdambuia? Roana moai ahambo fɨfɨrɨhurɨ,” mehomo. 30 Asu nindou ranai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ndanana wambo ranɨ-poanɨmbo moatükun-ane! Aiyu wandɨ hɨmboarɨ aboedɨmareanda asu ro aboedɨ hɨmboarayahɨ. Ŋga nɨmboemo se hoafɨyomondühɨya, ai nahanɨnɨpoedɨyu ro moai fɨfɨrɨhurɨ ehomoa? 31 Ro fɨfɨrɨhumboanefɨ, ŋga God ana moai moaruwai hohoanɨmoyomorundeimbɨyomondɨ hoafɨ ana hɨmborɨyu randɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindou ranai Godɨmbo hohoanɨmoyuhü asu ahandɨ hoafɨ süŋgumareandɨ ranahandɨ hoaf-ane God ai hɨmborɨyu arandɨ. 32 Moai horombo nindou mamɨ hondɨ ai hɨmboatɨharɨ wakɨrɨmɨndoanɨ asu nindou ŋgorü ai ahandɨ hɨmboarɨ aboedɨ-marirɨ hoafɨ ra yaŋgoro, ŋga wanɨ. 33 Asu God ai nindou nda koehefikoate-mbei-mbonana, asu ŋgɨrɨ raranɨ-moatükunɨ hɨfɨ ndanɨhü ratüpurɨyu,” mehu. 34 Asu sɨmborɨ ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Horombo me ai sɨhambo moaruwai hohoanɨmo ranambo wakɨmaramɨndɨnɨnɨ asu se hɨmboatɨharɨmayafɨ ranɨmboanefɨ ro fɨfɨrarɨhunɨnɨ. Se nindou moaruwai hohoanɨmo-yafeimb-anafɨ. Asu se yɨhoefombo yamundɨfemunɨmbo safomboyafɨ?” Ai ahambo yaru hoafɨyomondowohüyomo rotu worambeahɨndɨ hɨhaifoarüwurɨ weindanɨ hɨnɨŋgɨmarüwurɨ.  











Nindou anɨhondümbofe-koate-ayei ai hɨmboatɨharɨ nahurai-anei

35  Sisas

ai ranɨmbo hɨmborɨyu haya, kokorürɨ hu hoeirirühɨ yahuya, “Se Nindou Hondü ranahambo anɨhondümbo-roworai wanɨyo?” mehundowamboyu. 36 Asu nindou ranai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Adükarɨ, Nindou Hondü ra düdia? Se wambo hoafɨyafɨ-ndɨrananɨmbo ro ahambo anɨhondümbo-ndɨhinɨ.” 37 Asu Sisas ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ahambo hoeimarɨworɨ. Aiani se-dɨbo wataporayu nda,” mehuamboyu. 38 Asu nindou ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, ro anɨhondümbo-arɨheanɨnɨ.” Ai yahu mbura Sisasɨmbo yimɨndɨho yimbu pusɨre nɨmarümbo hohoanɨmomayundo. 39 Asu Sisas ai yahuya, “Ro nindouyei hohoanɨmo yɨbobofemboyahɨ hɨfɨ ndanɨhü makosahɨ. Ranɨmboane asu nindou Godɨndɨ hoafɨ fɨfɨrɨfekoateyeimbɨ ai nindou hɨmboatɨharɨ aboedehindɨ nahurai fɨfɨrɨndɨhimboyei asu Godɨndɨ hoafɨ fɨfɨrɨhundeimb-anefɨ asei ai hɨmboatɨharɨ nahurai fɨfɨrɨfekoate-ndeimboyei,” mehu. 40 Farisi bɨdɨfɨrɨ ai ahandɨ fikɨmɨ nɨŋgomombo ahandɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo yahomoya, “Asu ro-amboa hɨmboatɨharɨyefɨ?” mehomondamboyu. 41 Asu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu se hɨmboatɨharɨmbemo-mbonana, hohoanɨmo moaruwai ra moai sɨhamundɨ fiambe nɨmaropurɨ. Ŋga se hoafɨyomondühɨ, ‘Yɨhoefɨ hɨmboarana aboed 











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 291

Son 9​, ​10

ane,’ yahomo arundɨ, ranɨmboane asu hohoanɨmo moaruwai ra awi sɨhamundɨ fiambe amaropurɨ,” mehu.

10

1   Sisas

Sisas ai sipsip hɨfanda-randeimb-ani

ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro anɨhondümboanahɨ sɨhamumbo hoafayahɨ, nindou ai moai sipsipɨ-yafe ginɨrɨ yipurɨ nafɨ kefuai randɨ, ŋga amurɨ hɨmborɨ nafɨ kefuai arandɨ, nindou ranai ana hümbuhünɨkorɨ napo fufuramündü-randeimb-ani. 2 Asu nindou yipurɨ nafɨtambe nafɨ karefuendɨ ranai ana sipsip ahei afɨnd-ani. 3 Nindou yipurɨ hɨfanda-randeimbɨ ai-anɨmbo nindou ahu ranahambo yipurɨ ra tindɨhembui. Rananei asu sipsip ai ahandɨ yafambe ra hɨmborɨyei arɨhündɨ. Ranani asu ai ahei ndürɨ ra dükarearü yɨsɨboasɨyuhɨ asu ai aheimbo ginɨrambeahɨndɨ semündündürɨ moanambühɨ tüküfi ahu. 4 Asu ai ahandɨ sipsip ra muŋgu ginɨrambeahɨndɨ semündündürɨ moanambühɨ tüküfi hayambo asu ai horombofi huanɨ ahandɨ süŋgu ahei. Sapo sipsip ranai ahandɨ yafambe hɨmborɨyeihɨ ranɨmboane ahandɨ süŋgu ahei. 5 Aiana ŋgɨrɨ nindou amurɨndɨ süŋgu ŋgei, ŋga wanɨ. Nindou amurɨ ai huanɨ ana, ai ahambo yɨhɨmborɨhorühɨ fefoehindühanei. Ahandɨ yafambe hɨmborɨkoate-ayei ranɨmbo wambo.” 6 Sisas ai aheimbo kafoefe hoafɨ ra yare hoafɨmayundürɨ, ŋga asu moai kafoefe hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra fɨfɨrɨhindɨ.  









7 Ranɨyu

Sisas ai sipsip hɨfandɨ-randeimbɨ aboed-ani

Sisas ai asükaiyu hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ. Roanahɨ sipsipɨ-yafe yipurayahɨ. 8 Asu nindou ai ro süŋguyahanɨ horomboyahi ahei aiana hümbuhünɨyeihɨ raranɨ napo moanɨ fufurühümündi rɨhündühanei. Asu sipsip ai-amboanɨ moai ahei hoafɨ hɨmborɨyei rɨhündɨ. 9 Ro-anahɨ yipurayahɨ. Asu nindou dɨdɨyei wambo sowanambo sɨnei ginɨrɨ ranambe karefoehindɨ ana, God ai aheimbo aboedambo-ndeandürümbui. Rananɨmbo asu ai keboehi tükündahi ndühündühɨ asu ai ginɨrɨ ranambe sesɨmbo amboanɨ keboehi tükündahimboyei. 10 Nindou hümbuhünɨyu-randeimbɨ ginɨrɨ ranambe karefuendɨ ra moanɨyupoanɨ karefuendɨ. Nindou karefuendɨ ra ai kefoefe hefe hɨfo sipsip hümbuhünɨmbo hɨfokoefindürümbo yahumboani. Ŋga roana keboeheandühɨ sipsip aboedɨ yaŋgɨrɨ dɨboadeimbɨ asu ahei fiambe aboedɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo afɨndɨ mbɨmarɨndüra samboanahɨ asɨhühɨ. 11 Roana sipsip hɨfandɨrɨ-handeimbɨ nindou aboedɨ saf-anahɨ. Nindou sipsip hɨfandɨra-randeimbɨ aboedɨ ranai ana aheimbo farɨhefendürɨmbohünda yɨfɨndümbui. 12 Nindou kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨyu arandɨ aiana sipsipɨyei afɨndɨyupoanɨ. Asu ai sipsip aheimbo hɨfandɨrarürandeimbɨyupoanɨ. Asu aiana nɨmambeahɨndɨ yaforɨ moaruwai  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 10  292

howanɨ hoeimareandɨ ra fiboembui. Rananɨmbo asu yaforɨ ranai sipsip ranaheimbo warɨbadarü wakɨndeandüra buküründeimboyei. 13 Nindou ranai ana moanɨ kakɨ semɨndɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyuhü wambo ŋgɨrɨ sipsip ranaheimbo hɨfandɨyondürɨmbo hohoanɨmondu. 14 Ŋga roana sipsipɨyei hɨfandɨ-hɨfandɨyondürɨrambo nindou aboedɨ saf-anahɨ. Ro ana wandɨ sipsip ranaheimbo fɨfɨrɨheandüranɨ asu aiamboanɨ wambo fɨfɨrɨhi-ndɨrɨmboanei. 15 Hoafɨ ra yahurai-ane, ro wandɨ Apembo fɨfɨrɨhinanɨ asu Ape ai wambo fɨfɨrareandɨrɨ nou. Rananɨmbo asu ro sipsipɨmbo farɨhefe-ndürɨmbohünda yɨfɨndamboyahɨ. 16 Asu wandɨ sipsip bɨdɨfɨrɨ mbanɨboadei ranana ndanɨ ginɨrambeahɨ moai nɨboadei. Aheimbo amboanɨ ginɨrɨ ndanambe semündündürɨ koafoefendürɨmbo samboanahɨ. Rananɨmbo asu ai ro hoafɨyaheimbɨ wandɨ yafambehündɨ ra hɨmborɨndeimboyei. Rananɨmbo sipsip ranai mamambe nɨboadeiya asu nindou aheimbo hɨfandɨyondürɨmbo ra mamɨ yaŋgɨrɨ nüŋgumbui. 17 Ro yɨfɨyo hefe asükai botɨfemboayahɨ ranɨmboane Ape ai wambo ŋgusüfo parareandɨrɨ. 18 Ŋgɨrɨ wambo nindou mamai-amboanɨ hɨfokoefendɨrɨmbo hohoanɨmondu. Ŋga ro hohoanɨmomayahɨ süŋgu wandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo ra hɨfokoefe-ndɨrɨmbohünda hɨnɨŋgɨ-ndɨheamboyahɨ. Asükainda ro hohoanɨmomayahɨ süŋgu wandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo ra hɨhɨndɨhe ndahamɨndɨmboyahɨ wandɨ Ape ai randafoandɨ mehu süŋgu,” mehu. 19 Suda ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo asükai yimbumboru yɨbobomefundɨ. 20 Ranɨyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai yahomoya, “Moaruwai nendɨ ahandɨ fiambe mamaroamboani ai yare wunünümbo-wunünümboayu. Asu se nɨmboemo ahandɨ hoafɨ ra hɨmborayomoa?” mehomo. 21 Asu bɨdɨfɨrɨ ai yahomoya, “Hoafɨ ndanana nindou moaruwai nendɨ nɨmarümbɨndɨ hoafɨyopoanɨ. Asu moaruwai nendɨ ranai ŋgɨrɨ nindou hɨmboatɨharɨndeianɨ ahei hɨmboarɨ ra aboedɨndeandɨ,” mehomo.  

















22  Serusarem

Suda ai moai Sisasɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyomo

ŋgoafɨhü horombo Godɨndɨ worɨ ahandhoar-ane masei ranahambo asükai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbo si tükümefeyo. Ranɨ si ra ŋgɨsɨharɨyowambeyo tüküfe marandɨ. 23 Ranɨyu asu Sisas ai Godɨndɨ worambe Soromonɨndɨ weindanɨ yibadɨwamɨ mahüfu. 24 Ranɨyomo asu Suda ai sɨfomo ahambo wakɨrurü nɨŋgomombo yahomoya, “Ro yimbu hohoanɨmoayefɨ hefɨ ra asu nüŋgusümboanɨ se hoafɨmandafɨmuna? Asu se Krais-ayafana yɨhoefombo weindahɨ hoafɨyafan-anɨmbo ro hɨmborɨndefosɨ,” mehomondamboyu. 25 Asu Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafɨ ra hoafɨma-yahapurɨyosɨ, ŋga asu se moai wandɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-rundɨ. Muŋgu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ wandɨ Apendɨ ŋgɨnɨndɨnambo ratüpurayahɨ ranai ro dɨdɨmbayahɨ ra nafuiyoarandɨ. 26 Ŋga asu seana wandɨ sipsip ranɨ dɨborɨhɨndɨ-yomopoanɨ.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 293

Son 10

Ranɨmboanemo asu se wandɨ hoafɨ anɨhondümbofe-koate-yomo arundɨ. 27 Asu wandɨ sipsip ranana ro hoafɨyaheimbɨ ra hɨmborɨyeihü asu ro aheimbo fɨfɨrɨheandürananei asu ai wandɨ süŋgu hei arɨhündü. 28 Asu ro aheimbo yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo asahandürɨ ra ai ŋgɨrɨ yɨfɨndei. Asu ŋgɨrɨ nindou mamai-amboanɨ wandɨ warambeahɨndɨ hündamündündürɨ. 29 Wandɨ Ape ai sipsip wandɨ ra wambo masendüranei. Asu ai muŋguambo moatükunɨ ranahei ŋgɨnɨndɨ ŋgasünde haya ŋgɨnɨndɨ saf-ani. Asu ŋgɨrɨ nindou mamai-amboanɨ Apendɨ warambeahɨndɨ hündamündündürɨ. 30 Ape-ani asu roanahɨ roana mamanehɨ,” mehu. 31 Ranɨyomo asu Suda ai nɨmoei hümaründümo Sisasɨmbo pifendombo yahomombo. 32 Ranɨyu asu Sisas ai yahuya, “Ro sɨhamumbo Apendɨ ratüpurɨ afɨndɨ nafuimehapurɨ. Asu se nɨnɨ ratüpurɨ aboedɨ ranahambo hohoanɨmo-yomondühɨyomo wambo nɨmoeinambo hɨfokoefendɨrɨmbo yahomo houmbo rawefunda?” mehuamboemo. 33 Asu sɨmborɨ Suda ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Roana sɨhafɨ ratüpurɨ aboedɨ ramarowandɨ ranɨmboyefɨpoanɨ nɨmoeinambo hɨfokoefenɨnɨmbo asefɨ, ŋga wanɨ. Se moanɨ nindou yaŋgɨr-anafɨ asu Godɨmbo moaruwaimbofe hoafɨrɨrühɨ, ‘Roana God-anahɨ’ masafɨ ranɨmboanefɨ,” mehomondamboyu. 34 Asükaiyu Sisas ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hoafɨ nda sɨhamundɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo Bukambe ndare meŋgoro: God ai yahuya, ‘Ro sɨheimbo hoafɨmayahɨ, seana god-anei,’ meho. 35 Nindou God ai ahandɨ hoafɨ masagadürɨ ranaheimboyo ai god-anei mehondürɨ. Asu ŋgɨrɨ Baiborambeahɨndɨ hoafɨ ranana ŋgorü-süŋgunde hoafɨndo. 36 Ŋga Ape aiyu ahandɨhoarɨ wambo kafoareandɨrɨ mbura, asu hɨfɨna koamarɨhendɨra makosahɨ. Ranɨmboyahɨ ro hoafɨyahühɨ, ‘Roana Godɨndɨ nɨmor-anahɨ,’ masahɨ asu nɨmboe se wambo hoafɨyomo-ndɨrühɨya, ‘Nɨmboe se Godɨmbo gogonɨmbo-rɨhaworühɨ hoafayafɨ,’ mehomoa? 37 Asu ro Apendɨ ratüpurɨ ratüpurɨkoate-ndahanɨ ana, asu se wandɨ hoafɨ ra yowanɨ anɨhondümbo-ndümboemo. 38 Ŋga asu ro ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨyahanɨ se wandɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbofembo moeimbo ana, asu ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndundɨ. Rananɨmbo asu se hohoanɨmo ra ndondu hohoanɨmo-ndɨmondühɨ fɨfɨndümboemo Ape ai ro-dɨbo mam-anehɨ amarehɨ,” mehu. 39 Asükaiyomo Suda ai hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo ahambo kɨkɨhɨmündümbo yahomo houmbo ramefundɨ, ŋga asu Sisas ai aboedambo mahu. 40 Sisas ai asükaiyu hɨhɨrɨfi hanü Sodan hɨmo horombo Son hundürürarü randühɨ manüŋgu. 41 Ai nüŋguane, nindou ranai ahambo sowana sühüsihü seiya, “Horombo Son ai moai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨyu. Ŋga muŋgu raranɨ-moatükunɨ hoafɨ nindou ndanahambo hoafɨmayu ranana anɨhond-ane,” masei. 42 Ranɨyei asu nindou afɨndɨ ranɨhü ranai ahambo anɨhondümbo-marɨhorɨ.  































The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 11  294

11

Sisas ai Rasarus yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ

1   Nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Rasarus Betani ŋgoafɨhündɨ ranai

aŋgünɨmbo mamaru. Betani ra Maria asu Mata apodoho nɨmarɨ-feimbɨ ŋgoaf-ane. 2 Maria aiyo werɨ fɨsɨŋarümbɨ Sisasɨndɨ tɨŋarɨwamɨ kafoare mbura, asu ahandɨ mbɨrɨnaŋɨnambo gedümarɨhendɨ. Nɨmorehɨ mamɨ ranahandɨ ranihɨyu Rasarus aŋgünɨmbo Betani ŋgoafɨhü meŋguru. 3 Ranɨyafe asu apodoho ranai Sisasɨmbo hoafɨmbo nindou koarɨhenerühɨ safeya, “Adükarɨ, nindou se ŋgusüfo pamarɨworɨ ranai aŋgünümboani,” masafeamboyu. 4 Ranɨyu asu Sisas ai ahafe hoafɨ ra hɨmborɨyu haya hoafɨyuhɨ yahuya, “Aŋgünɨ ranana yɨfɨmbo aŋgünüyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ranana moanɨ Godɨmbo ndürɨ adükarɨ segodɨmbo-hündamboane tükefeyo asu ranɨ-süŋgumboanɨmbo Godɨndɨ Nɨmorɨ amboanɨ ndürɨ adükarɨ ndemündümbui,” mehu. 5 Sisas ai Mata apondoho asu Rasarus aheimbo ŋgusüfo pareandürɨ marandɨ. 6 Ŋga asu Sisas ai Rasarus aŋgünümboayu hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, ranɨhü yimbu si mamaru. 7 Asükaiyu süŋguna nɨmarümbo ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo yahuya, “Asükai mborai, Suda-yafe hɨfɨnambo ŋgefombo,” mehuamboemo. 8 Asu sɨmborɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Yamundorandeimbɨ, sapo hapondanɨyomo Suda ai sɨhambo nɨmoeinambo hɨfɨkoefenɨnɨmbo yahomo houmbo raraomarünɨnɨsɨ. Asu se asükai Sudayafe hɨfɨnambo hɨfombo safomboyafɨ?” mehomondamboyu. 9 Asu sɨmborɨ Sisas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Mamɨ si ra gebuai-ane anɨŋgo. Nindou ai sɨrühɨ ana ŋgɨrɨ pɨndu si ra hoeireambowambo. 10 Ŋga asu nindou ai nɨmbokoanɨ ahu ana, piyu arandɨ si yaŋgorɨkoate wambo.” 11 Ahamumbo yare hoafɨyupurɨ mbura asükaiyu hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sɨhefɨ wandafɨ Rasarus ai mapuamboanahɨ awi ro ŋgü ahambo botɨndɨhinɨ samboanahɨ,” mehuamboemo. 12 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Adükarɨ, nindou ra apo yaŋgɨrɨ apu ana, asükai ahandɨ aŋgünü ra aboedɨndümbui,” mehomondamboyu. 13 Sisas ai hoafɨmayupurɨ ra, Rasarus ana yɨfɨmayu yahumboyu, ŋga ahambo süŋgururürundeimbɨ ana moanɨ apo hondü mapu-amboani yare hoafayu mehomo. 14 Ranɨyu asu Sisas ai ahamumbo dɨboadɨre hoafɨyupurühɨ yahuya, “Rasarus ana muŋguna yɨfɨmayu. 15 Ranɨ-sɨmboanɨ ro moai ai-dɨbo nɨmarɨhɨ, ŋga ro ranɨmbo-hündambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. Ranɨnɨmbo asu se wambo anɨhondümbondundɨrɨ. Ŋga hapondanɨ sɨhɨrɨ ahambo sowana ŋgefɨmboane,” mehupurɨ. 16 Ranɨyu asu Tomas ahambo Didimas sahündo-rɨhündeimbɨ ai Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ahamumbo yahuya, “Wai sɨhɨrɨ andai ŋgifɨ, Sisasbabɨdɨmbo Sudiahü yɨfɨndefo,” mehu.  





























17 Sisas

Sisas ai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndühani

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo hɨfomo Betanihɨ tüküyafundühɨyomo Rasarus ai yɨfɨmayua hoŋguambe masɨhehorɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 295

Son 11

ra yimbuyimbu si homboane hoafɨ ra hɨmborɨmayu. 18 Betani ŋgoafɨ ana Serusaremɨhündɨ aŋgunɨyopoanɨ. Betani ŋgoafɨhündɨ botɨfe hefe Serusarem ŋgoafɨna aho ra ŋgɨmɨ kiromita-ane. 19 Rasarus yɨfɨmayua ranɨyei asu Sudahündɨ afɨndɨ ranai Mata Mariambo kɨkɨmɨfoefepɨrɨ nɨmaroanɨ ŋgusufo aboedɨ kürɨne mbɨmarɨfeya sei hehimbo masühüsi. 20 Mata ai Sisas masüfu hoafɨ ra hɨmborɨyo haya, ahambo nafoarɨfimbo ho, ŋga asu Maria ai worambeahɨ nɨmaro. 21 Mata ai Sisasɨmbo hoafɨyondowohü yahoya, “Adükarɨ, asu se ndanɨhü mbanɨmbafɨmbonana, wandɨ ranihɨ ai ŋgɨrɨ yɨfɨyu. 22 Ŋga ro fɨfɨrɨheamboanahɨ, asu se hapondanɨ amboanɨ Godɨmbo nɨnɨmbo dɨdɨbafefoando ana, sɨhambo daganɨnɨmbui,” mehoamboyu. 23 Asu Sisas ai ahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ ranihɨ ana yaŋgɨrɨ aboedɨ hɨfambe-ambeahɨndɨ botɨndüfimbui,” mehundowamboyo. 24 Asu Mata ai ahambo asükaiyo hoafɨyowohü yahoya, “Ro ranɨmbo fɨfɨrɨheamboanahɨ, ŋga ai asükaindu süŋgunambo hɨfɨ nda muŋguyowambe yaŋgɨrɨ aboedɨ botɨndɨfimbui,” mehoamboyu. 25 Asu Sisas ai yahuya, “Yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨfe nɨŋgo ra ro nɨmɨndanahɨ. Nindou ai wambo anɨhondümbo-reandɨrɨ haya yɨfayu ana, ai asükaindu yɨfɨhündɨ botɨndüfi nüŋgumbui. 26 Ŋga nindou muŋgu yaŋgɨrɨ nɨmboeimbo wambo anɨhondümbo-arɨhindɨrɨ ana, ŋgɨrɨ yɨfɨndei, ŋga ai koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨboadeimboyei. Asu se hoafɨ ndanahambo anɨhondümbo-rowandai wanɨyo?” mehuamboyo. 27 Asu Mata ai yahoya, “Yɨnɨ, Adükarɨ, ro sɨhambo anɨhondümborɨheanɨnɨmboanahɨ seana God kafoare hɨnɨŋgɨmareanɨnɨ Krais-anafɨ. Seana Godɨndɨ nɨmorɨ horombo hɨfɨnambo nindou kudümbui mehu rananafɨ,” meho.  



















Sisas ai aranɨmayu

28  Mata

ai yare hoafɨyo haya, ahandɨ akɨdambo hɨfo hɨnɨŋgɨrou hɨmboambeambe hoafɨyondowohü yahoya, “Yamunde-randeimbɨ ana ndanɨhü süfumboani sɨhambo düdumefinɨnɨ,” mehoamboyo. 29 Asu Maria ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyo haya, nɨmehünou botɨfe haya Sisasɨmbo sowana maho. 30 Sisas ai awi moai ŋgoafɨhü tüküfiyu, ŋga nafɨnɨ Mata ho hoeirerühɨ ranɨhü manüŋgu. 31 Ranɨyo Maria ai nɨmai botɨfe haya pɨpɨnambo mahowamboyei asu Suda Maria-babɨdɨmbo worambe ahafembo kɨkɨmɨfoarɨhipɨrɨ mamarei ranai ahandɨ süŋgu mahei ndanana Rasarus yaŋgurühɨ ho aranɨ-hoafɨmboane aho sei hehi. 32 Maria ai ho Sisas nüŋguhü tüküfe ahambo hoeirerühɨyo ahandɨ fikɨmɨ yirɨ yimbu pusɨre yimɨndɨho yimbunambo nɨmarɨmbo hoafɨyowohü yahoya, “Adükarɨ, se ndanɨhü mbanɨmbafɨ-mbonana, wandɨ ranihɨ ai ŋgɨrɨ yɨfɨyu,” mehoamboyu. 33 Sisas ai Mariambo hoeireandane aranɨ-hoafɨmaranda, asu Suda ahandɨ süŋgu masɨnei ranai kameihɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 11  296

aranɨ-hoafɨ-marɨhündamboyu. Asu Sisas ai ahandɨ ŋgusüfoambe moaruwaimarɨrɨ. 34 Asu Sisas ai aheimbo düdufindürühɨ yahuya, “Se ahambo nahü sɨhehora?” mehuamboyei. Asu ai seiya, “Adükarɨ, naha se sühüfɨ hoeiro,” maseiamboyu. 35 Asu Sisas ai aranɨmayundo. 36 Asu Suda ai hoafɨyeihɨ seiya, “Hoeirɨhi. Sisas ana nindou ranahambo afɨndɨ hamɨndɨ ŋgusüfo parirühɨ wamboani,” masei. 37 Ŋga bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Sisas ai nindou hɨmboatɨharɨ aboedɨmarirɨ. Ŋga asu ai nɨmboe Rasarusɨmbo fehefiyua yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra wanɨmayua?” masei.  







Sisas ai Rasarus botɨmarirɨ

38  Asükaiyu

Sisas ai ahandɨ ŋgusüfoambe moaruwai mahafowamboyu hu hoŋguambe tükümefiyu. Hoŋgu ra nɨmoei nɨmaroweimbɨ wowondɨmarɨhündɨyo ranɨyo nɨmoeiambe nafɨtambe ra nɨmoei ŋgorünambo gürühi pamarɨhindɨ. 39 Asu Sisas ai yahuya, “Nɨmoei ambembo gürühi pamarɨhindɨ ra farɨhehi,” mehuamboyo. Asu Mata nindou yɨfɨmayu ranahandɨ rehɨ ai yahoya, “Adükarɨ, Rasarus ana yimbuyimbu si hoŋguambe yaŋgurɨmb-ani. Ŋga fɨsɨŋɨrümbei nawe,” mehoamboyu. 40 Asu Sisas ai yahuya, “Sapo hapoasüŋgu hoafɨya-hanɨneimb-ane. Asu se wambo anɨhondümbo-arowandɨrɨ ana, se Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ra hoeindowamboyafɨ,” mehuamboyei. 41 Ranɨyei asu ai nɨmoei ra mafarɨhehindamboyu, Sisas ai nɨmoamo hɨmboarɨyuhü yahuya, “Ape, ro sɨhambo hɨhɨfarɨhanɨnɨ. Se wandɨ hoafɨ hɨmborɨ-yafomboanafɨ. 42 Ro fɨfɨrɨheandɨ ro hoafɨya arɨhandɨ ra se afɨndɨmbo hɨmborɨyafɨ randühanafɨ. Ŋga nindou ndanɨhü manɨboadei-amboanahɨ ro ndarɨhe hoafayahɨ. Rananɨmbo se wambo koamarɨhawandɨra makosahɨ ra anɨhondümbo-mbɨrɨhindɨ-ramboane.” 43 Raweyahu haya puküna mɨŋgɨyuhü yahuya, “Rasarus, se weindana tüküyafo sɨnɨfɨ,” mehuamboyu. 44 Ranɨyu asu Rasarus ai hoŋguambeahɨndɨ tüküfi haya masünu. Ahandɨ yitɨŋarɨ watɨŋarɨ ra hoearɨ goesürɨnambo hüputüpurühümündi hɨnɨŋgɨmarɨhindɨyo, asu ahandɨ ŋgusümboarɨ hoearɨnambo gabudɨ-mafoarɨhindɨyo ranɨ-kameihɨ tükümefiyu. Ranɨyu asu Sisas ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Hoearɨ ra fufurɨhehindoan-anɨmbo ai mbühu,” mehundürɨ.  











Suda-yafe bogorɨ ai Sisasɨmbo hɨfokoefimbo hohoanɨmomemo 45  Ranɨyei

(Matyu 26:1-5; Mak 14:1-2; Ruk 22:1-2)

asu Suda bɨdɨrɨrɨ ranɨhü Mariambo hoeifembo masühüsi ranai ranɨ-moatükunɨ Sisas ai ramareandɨ ranɨmbo hoeirɨhi hehi asu ahambo anɨhondümbo-marɨhorɨ. 46 Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai Farisi sowana hei, Sisas ratüpurɨmayu ranahambo ahamumbo hoafɨmehüpurɨ. 47 Ranɨyomo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 297

Son 11​, ​12

asu nindou Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ai Farisi bɨdɨfɨrɨ-babɨdɨmbo kansɨrɨmbo gugurüpurɨ houmbo hoafɨyomopurühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ nda nüŋgumandahua? Nindou ndanani ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ afɨndɨ ratüpurɨyu arandɨ. 48 Sɨhɨrɨ ahambo moanɨ rarɨhurɨ hɨnɨŋgɨrɨhuranɨ ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨyu randanɨ nindou afɨndɨ ai ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ana, Rom bogorɨ sɨhefɨmbo hɨfandarɨmunɨ ai dɨfomo sɨhefɨmbo moaruwaimbo-ndɨmunühɨ asu sɨhefɨ Godɨndɨ worɨ ra bɨrɨboadümboemo,” mehomo. 49 Ranɨyo asu ranɨ hɨmbanɨfihɨ nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Kaiafas ai Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨmbofi manüŋgu. Ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Seana moai raranɨ-moatükunɨ fɨfɨrundɨ! 50 Se ndoru fɨfɨrundai? Nindou mamɨ ai nindou amurɨ aheimbohünda yɨfayu ranana aboed-ane, ŋga Suda sɨhefɨmbo muŋguambo moaruwaimbofe ana, moaruwai-ane,” mehu. 51 Kaiafas ai yare hoafɨmayu ra ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨyupoanɨ. Ŋga ranɨ hɨmbanɨfihɨ Godɨmbo sɨhairandeimbɨ adükarɨ bogorɨmbofi nɨmarümbowambo Sisas ai aheimbohünda yɨfɨmboayu ranɨmbo horombo hoafɨreandühɨyu. 52 Ai Sudambo farɨhefembo yaŋgɨrɨyupoanɨ yɨfayu ra, ŋga Godɨndɨ nɨmorɨ muŋgua hɨfɨhü burɨyei wakarɨhindɨ aheimbo semündündürɨ mamambefendüranɨ mamɨsɨrɨmboyahi mbɨnɨboadeia mbüsɨ hayambo-anɨmbo yɨfɨndümbui. 53 Asu ranɨyomo ranɨ-sɨmboanɨ pɨyomo houmbo, Suda-yomondɨ bogorɨ ai Sisasɨmbo hɨfokoefimbo yahomo houmbo hoafɨ fɨfɨrɨmarundɨ. 54 Ranɨmboyu asu Sisas ai moai Suda-yomondɨ hɨmboahü weindahɨ tüküfiyu. Ranɨyu ai Sudia hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨre haya, ŋgorü hɨfɨ nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ ŋgoafɨ ŋgorü ahandɨ ndürɨ Efraim ranɨhü hu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo manüŋgu. 55 God ai Sudambo Isipɨhündɨ aboedɨmareandürɨ si Pasofa ra awi tüküfekoate akɨmɨ tüküfembo yaŋgɨrɨyoambe nindou ŋgorü ŋgoafɨhündɨ ŋgorü ŋgoafɨhündɨ ranai Serusarem ŋgoafɨnambo ahei fi Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ tüküfembohünda mafandɨhindɨ. 56 Ranɨyei asu ai Sisasɨmbo kokorɨhorɨ wakɨrɨhora mayoa Godɨndɨ worambe nɨmboeimbo aheihoarɨ wataporɨyeihɨ seiya, “Se nüŋgurühi hohoanɨmoayeia? Sisas ai adükarɨ si tükefeyo nda hoeifembo madüfuyo wanɨmandüyo?” masei. 57 Nindou Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ai Farisi-babɨdɨmbo yaru hoafɨmemo: ‘Nindou mamɨ ai Sisasɨmbo hoeiriranɨ anüŋgu ana, asu ahamumbo ranɨh-ani anüŋgu yahopuran-anɨmbo ahambo papɨhoafɨyumbohünda kɨkɨhɨ-mbɨrundümo-ndamboane,’ mehomo.  



















12

Maria ai Sisasɨndɨ tɨŋarɨwamɨ werɨ kamafoareandɨ 1   Adükarɨ

(Matyu 26:6-13; Mak 14:3-9)

si ra tüküfembo awi 6 si nɨŋgowane, asu Sisas ai Betani ŋgoafɨnambo mahu. Ŋgoafɨ ra Rasarusɨndɨ ŋgoaf-ane.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 12  298

Rasarus ranahamborürɨ Sisas ai hoŋguambeahɨndɨ yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ. 2 Ranɨ ŋgoafɨhündɨ ai Sisasɨmbo sɨndɨrühündühɨ mamarei. Mata ai sesɨ kakɨreandɨ, ŋga Rasarus ai nindou Sisas-babɨdɨmbo nɨmarei masahüsi ra-babɨdɨmbo nɨmaru. 3 Maria ai werɨ fɨsɨŋarümbɨ hɨpɨrɨ mbuisamoŋgoramɨndeimbɨ kakɨ afɨndɨfihɨ sahümündimbɨ ra semɨndɨ haya Sisasɨndɨ tɨŋarɨ wamɨ kare mbura, asu ahandɨ mbɨrɨnaŋɨnambo gedümarɨhendɨ. Ranɨyo asu werɨ ranahandɨ fɨsɨŋarü aboedɨ ranai worambe kɨkɨhɨmayo. 4 Ŋga asu nindou mamɨ ahambo süŋgurürɨ-randeimbɨ ahandɨ ndürɨ Sudas Iskariot ai-amboanɨ ranɨhü nɨmaru. Nindou ranai-anɨmbo Sisasɨmbo nderümündü ahandɨ hürütümbɨ ahamundɨ warɨwamɨndirümbui. Ai moai Maria ramareandɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyu. 5 Nindou ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nɨmboe werɨ aboedɨ nda nindou ai sahümündihɨ asu ranɨfihɨ 300 kakɨ semɨndɨ mburɨmbo nindou napokoateimbɨ aheimbo segudürɨmbomayoa?” mehu. 6 Ŋga nindou napo-koateimbɨ aheimbo hohoanɨmoyundürɨ haya hoafɨyumboyupoanɨ, ŋga wanɨ. Nindou ranai hümbuhünɨyu-randeimb-ani ranɨmboane asu ai yare hoafɨmayu. Aiyu kakɨ hɨpɨrɨ ahamundɨ ra hɨfandɨmarandɨ ranɨyu asu ai kakɨ foarɨhi marɨhündɨ ra bɨdɨfɨrɨ hümbuhünɨyu marandɨ. 7 Ranɨmboyu asu Sisas ai yahuya, “Nɨmorehɨ ranahambo se hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. Ai wandɨ yɨfɨ si ranahambo horombonambo noure rarendühane fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ aboedɨ ra afandɨfoareandɨrɨ. 8 Nindou napo-koateimbɨ ai-anɨmbo se-babɨdɨmbo koadürümbo-koadürümbo nɨmboeimboyei asu se aheimbo fandɨhehi-ndürɨndɨhündɨ, ŋga roana ŋgɨrɨ se-babɨdɨmbo koadürümbo-koadürümbo nɨmboahɨ,” mehu. 9 Suda ai Sisas Betani ŋgoafɨhü anɨŋgu hoafɨ hɨmborɨyei hehimboyei, ranɨnambo mahüsi. Ai mahüsi ra Sisasɨmbo hoeifimbo yaŋgɨrɨyeipoanɨ, ŋga Sisas Rasarusɨmbo yɨfɨhündɨ hoŋguambeahɨndɨ botɨmarirɨ ranɨmbo hoeifimbo kameihɨyei mahüsi. 10 Ranɨyu asu Godɨmbo sɨhourundeimbɨ bogorɨ ranai Rasarusɨmbo kameihɨ hɨfokoefimbo yahomo houmbo hoafɨ dɨdɨboado-marundɨ. 11 Nɨmboe sapo Suda bɨdɨfɨrɨ ai Sisas Rasarus yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranahambo hohoanɨmoyeihɨ asu ahei bogorɨ-yomondɨ ratüpurɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehimbo Sisasɨmbo yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-marɨhora ranɨmbo wambo.  



















Sisas ai Serusarem ŋgoafɨhü adükarɨ bogorɨ nahurai tükɨmefiyuwa muŋgu ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei

(Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Ruk 19:28-40)

12  Nɨmohoafɨrehɨ

nindowenihɨ afɨndɨ ranai adükarɨ si ra hoefembo masühüsi ranai ranɨhü nɨmareiane. Asu ŋgorü sihɨ Sisas ai Serusarem ŋgoafɨnambo asüfu hoafɨ ra hɨmborɨmayei. 13 Ranɨyei asu ai mbe emündɨ nahurai hutei sahümündi hehi, nafɨna nafoarɨhorɨ hehü hoafɨ afɨndɨafɨndɨyeihɨyeihɨ seiya,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 299

Son 12

“Godɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndefo! Nindou Adükarɨndɨ süŋgu tükefiyu ranahambo ‘aboed-ani’ mbɨsefomboane. Israerɨ-yafe adükarɨ bogorɨmbo aboed-ani mbɨsefomboane,”   Buk Song 118:25-26 masei. 14 Sisas ai doŋgi semündü haya ranɨwamɨ masüfu Baiborambe hoafɨmayo süŋgu. 15 Ai yare hoafɨyowohü yahoya, “Saion ŋgoafɨ, se yɨhɨmbondamboyafɨ! Sɨhafɨ Adükarɨ bogorɨ asüfu ra hoeirɨworɨ. Aiana doŋgi nɨmorɨ ranɨ wamani nɨmarümbo asüfu,” Sekaraia 9:9 meho. 16 Horombo ana ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai rananɨ moatükunɨ moai wudɨpoaporu fɨfɨrundɨ. Ŋga süŋguna Sisas ai sünambe hafuane, rasɨmboanɨ ai hohoanɨmomemo Baibor ahambo hoafɨmayo ra. Ranɨyomo asu nindou ai Sisasɨmbo raraorɨhorɨ marɨhündɨ ranahambo fɨfɨrɨmarundɨ. 17 Horombo Rasarus ai yɨfɨyu haya hoŋguambeahɨ yaŋguruane, asu Sisas ai ahambo mɨŋgɨmayua hoŋguambeahɨndɨ tükümefiyu ra nindou afɨndɨ ranai ai-dɨbo nɨboadeimbo hoeimarɨhorɨ. Asu nindou afɨndɨ ranai Rasarusɨmbo hoŋguambeahɨndɨ botɨmarirɨ hoafɨ ra sahümündi hehimbo, weindahɨ wataporɨyei wakɨmarɨhindɨ. 18 Nindou afɨndɨ ranai Sisas hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi nafɨnɨ nafoamarɨhorɨ hei. 19 Ranɨyomo asu Farisi ai ahamundɨhoarɨ wataporɨyomondühɨ yahomoya, “Haponda sɨhɨrɨ ra hoerɨhumboanefɨ. Nɨmorehɨ nindowenihɨ muŋgu ahandɨ hoafɨ süŋgurɨhindühɨ wambo ŋgɨrɨ nɨne hohoanɨmo sɨhɨrɨ hohoanɨmomefɨ ra aboedɨndo,” mehomo.  











20  Nɨmorehɨ

Grik ai Sisasɨmbo kokomarurɨ

nindowenihɨ ai Pasofa adükarɨ si ra Serusaremɨnambo Godɨmbo hohoanɨmombo masühüsi. Asu ranɨyei Grik bɨdɨfɨrɨ Sudayafe rotu hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ ai Suda-babɨdɨmbo masühüsi. 21 Nindou Grikɨ-mayei ranai Firip Betsaidahündɨ Gariri hɨfambeahɨndɨ ahambo sowahɨ sɨnei düduyahindowohü seiya, “Rɨtɨfo, ro Sisasɨmbo hoeindɨhurɨ sefɨmboanefɨ,” maseiamboyu. 22 Asu Firip ai hu Andrumbo hoafɨyundo haya, hafanɨ Sisasɨmbo hoafɨmefɨnando. 23 Ranɨyu asu Sisas ai ahafanɨmbo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Ndeara ndanɨ sɨmboanɨ ana Nindou Hondü ai ndürɨ adükarɨ ndemündümbui. 24 Ro sɨhafanɨmbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapɨrɨ: Wit maŋgɨrɨ ra hɨfɨnɨ pɨrɨkoate-yo haya nɨmbayo ana, asu mamɨ ranɨ yaŋgɨranɨmbo nɨŋgomboe. Ŋga asu wit maŋgɨrɨ ra hɨfɨnɨ peyo haya nɨmbayo ana, asu aboedɨ tükündɨfehü hɨsɨ aboedɨ hɨsɨndɨmboe. 25 Asu nindou ai ahandɨ fi ranahambo yaŋgɨrɨ afɨndɨ hohoanɨmoayu ana, awandɨhoemboe. Ŋga asu nindou ranai hɨfɨ ndanɨhü  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 12  300

ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra daboadanambo-areandɨ ana, koadürümbokoadürümbo nüŋgumbui. 26 Nindou mamɨ ai wandɨ ratüpurɨ asemündu ana, asu ai moanɨ wandɨ hohoanɨmo süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgumbɨ-randamboane. Ro ŋgoafɨ anɨmboahɨ ranɨh-anɨmbo nindou wandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ai rodɨbo nüŋgumbui. Nindou ra wandɨ ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ semündü anüŋgu ana, asu wandɨ Ape ai ahambo ndürɨ adükarɨ dagadombui,” mehu.  

Sisas ai yɨfɨmbomayu ranahambo hoafɨmayu

27 Sisas

ai yahuya, “Haponda wandɨ ŋgusüfoambe moaruwai-arandɨrɨ. Asu ro nüŋgumambɨsaha? Asu ro hoafɨndahühɨ, ‘Ape wandɨ fiambe nɨnɨ-moatükunɨyo tüküfembo yahohaya rarawayo nda sowandɨfɨ piro,’ mambɨsahɨyo? Roana ŋgɨrɨ randɨhe hoafɨndahɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro wambo rambɨfeyowambo saheheamboanahɨ ndanɨhü tükeheandɨ. 28 O Ape, sɨhafɨ ndürɨ ra adükarɨ-mbeyowamboane.” Sisas ai yare hoafɨmayuwamboyo asu hoafɨ mamɨ sünambeahɨndɨ ndahurai kosɨwohü yahoya, “Ro wandɨ ndürɨ ra adükarɨmbo-rɨheamboanahɨ, ŋga wandɨ ndürɨ ra randɨheandanɨ asükai adükarɨ safɨ tükündɨfemboe,” meho. 29 Nɨmorehɨ nindowenihɨ akɨmɨ manɨboadei ranai hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi hoafɨyeihɨ seiya, “Nɨmoamondɨhoafɨ bürügoayo,” masei. Asu bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Sünambeahɨndɨ nend-ani ahambo hoafeindo,” maseiamboyu. 30 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Hoafɨ se hɨmborɨmayei ranana wambo farɨhefendɨrɨmbo tüküfehüyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ranana sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmboane tükefeyo. 31 Haponda God ai nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ranaheimbo yɨbobo-ndearümbui. Rananɨmbo asu ai Satan ndanɨ hɨfɨ ndanɨhü bogorɨmbofi anüŋgu ra nderümündü pindirümbui. 32 Rananɨmbo ai wambo botɨndɨhindɨra, asu ro randɨheandüra nindou afɨndɨ ai wambo sowana ŋgeimboyei.” 33 Sisas ai ranɨ hoafɨ hoafɨmayu ra, nindou ai ahambo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ panduwuranɨ yifɨndümbui. 34 Ranɨmboyei nindou ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyahündowohü seiya, “Krais ai yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbui, ahɨnümbɨ hohoanɨmo Bukambe ranɨmbo hoafɨmayoa hɨmborɨmayefɨ. Asu se nɨmboeafɨ haponda hoafɨyafühɨ, ‘Nindou Hondü ahambo nɨmoamo ndahorɨmɨndei botɨndɨhora yɨfɨndɨmbui,’ masafa? Asu Nindou Hondü ra düdia?” maseiamboyu. 35 Asu sɨmborɨ Sisas ai yahuya, “Si ra se-babɨdɨmbo akɨdoumbo anɨmbo nɨŋgomboe. Si yagodowanɨ nɨmbɨ tüküfekoate-yoambe-anɨmbo si ra-dɨbo ŋgei. Nindou ai si wanɨyowanɨ nɨmbokoanɨ ahu ana, ai moai nafɨ hombo ra fɨfɨreandɨ. 36 Haponda si ra sɨheimbo sowahɨ manɨŋgowa hɨfandɨhümboanei, ŋga se si ranahambo anɨhondümbo-ndɨhindüh-anɨmbo, asu ahandɨ nɨmorɨndei,” mehu.  

















Suda afɨndɨ ai moai Sisasɨndɨ hoafɨ anɨhondümbo-rɨhindɨ

Sisasɨ ranɨ hoafɨ ra rare hoafɨyu mbura asu ai ahei hɨmboarɨhü hu dɨbonapɨmefiyu. 37 Ai hoeirɨhora hepünɨfeimbɨ moatükunɨ afɨndɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 301

Son 12

ahei hɨmboahü ratüpurɨyu marandɨyosɨ, ŋga asu ai moai ahambo anɨhondümbo-rɨhorɨ. 38 Ranɨmboyo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Aisaiandɨ hoafɨ ra anɨhondü tükümefeyo. Ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Adükarɨ, düdi nindou yɨhoefɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-areanda? Asu Adükarɨ ranai daboe ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ra nafuiayundoa?”   Aisaia 53:1 mehu. 39-40 Aisaia ai ŋgorü hoafɨnambo yare sürü papɨrandühɨ yahuya, “God ai ahei hɨmboarɨ ra gabudearümboani. Ranɨmboanei asu ai ŋgɨrɨ raranɨ-moatükunɨ ahei hɨmboarɨnambo ndondɨhi hoeindɨhindɨ. Ahei ŋgusüfoambe ragu God ai nɨmoei nahurai ŋgɨnɨndɨ ramareandüra tükümefeyo. Ranamboane asu ai ŋgɨrɨ ŋgusüfoambe ndondɨhi hohoanɨmondeihɨ wambo sowana hɨhɨndahi dügüsianɨ dɨboadondɨhearü, ŋga wanɨ,”  Aisaia 6:10 mehu. Aisaia ai ra-mehu ranɨmboanei Suda ai Sisasɨmbo ŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhorɨ. 41 Horombo hondü Sisas hɨfɨnɨ nɨŋgokoate-yuambe Aisaia ai ahandɨ-mayo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ hoeire hayamboyu ahambo hoafɨ ra yare hoafɨmayundo. 42 Nindou afɨndɨ bogorɨmboyafu mamarɨmo ai-amboa Sisasɨmbo anɨhondümbo-arüwurɨ. Ŋga Farisimbo yɨhɨmboyomondühɨ wambo ai anɨhondümbo-arüwurɨ hoafɨ ra moai weindahɨ hoafɨyomo. Ai hohoanɨmoyomondühɨ yahomoya “Weindahɨ hoafɨndefanɨ yɨhoefɨmbo rotu worambeahɨndɨ hɨhaiboadɨ-munɨmboemo,” mehomo. 43 Nindou ranahamumbo nindou ai aboed-anemo mbɨseiya yahomo hohoanɨmomemo, ŋga God ai ahamumbo ‘aboed-anemo’ yahombo moai yifirɨyomo.  









Sisasɨndɨ hoafɨ ranai nindouyei hohoanɨmo yɨbobondeamboe

44  Ranɨyu

Sisas ai puküna hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou wambo anɨhondümbo-areandɨrɨ aiana wambo yaŋgɨrɨ anɨhondümboreandɨrühɨyupoanɨ. Ŋga ai Ape wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ahambo kameihani anɨhondümbo-arirɨ. 45 Asu nindou wambo hoeiareandɨrɨ ranai Ape wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ahambo kameihani hoearirɨ. 46 Roana, hɨfɨ ndanɨhü si nahurai, nindou ai wambo anɨhondümbo-rɨhindɨrühɨ nɨmbɨ nɨmaroambe nɨŋgokoate-mbeyeia saheheambo makosah-anahɨ. 47 Asu nindou mamɨ ai wandɨ hoafɨ hɨmborɨyuhü, süŋgufekoate-ayu ana, ro ŋgɨrɨ ahandɨ hohoanɨmo yɨbobondɨhinɨ. Roana hɨfɨ ndanɨhü nindou aheimbo yɨbobofendürɨmbo kosamboyahɨpoanɨ, ŋga wanɨ.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 12​, ​13  302

Roana aheimbo aboedambo-fendürɨmbo makosah-anahɨ. 48 Asu nindou ai wambo daboadɨ hɨhɨreandɨrühɨ wandɨ hoafɨ semɨndɨkoate-ayu ana, ahambo ahandɨ hohoanɨmo yɨbobofe hoafɨ ra yagododomboe. Hoafɨ ro hoafɨmayahɨ rananɨmbo bɨdɨfɨranɨ si tüküfeyoambe yɨbobondeirɨmboe. 49 Hoafɨ nda ropoanɨmbo hohoanɨmoya hehea hoafɨyahühɨ-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ape wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ranai muŋgu moatükunɨ Se hoafɨndafɨndürü, mehuamboanahɨ hoafayahɨ. 50 Ro hoafɨ ra fɨfɨrɨheamboanahɨ. Apendɨ hoafana aboedɨ yaŋgɨrɨ koadürümbokoadürümbo nɨŋgo-randeimb-ane. Ranɨmboanahɨ Ape ai wambo hoafɨmayundɨra asu muŋgu hoafɨ nda sɨheimbo hoafayahɨ,” mehu.  





Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-yomondɨ yitɨŋarɨ popoaimarapurɨ

13

1   Sudayei

mamɨ adükarɨ si Pasofa sei-arɨhündɨ ranai tüküfembo yaŋgɨrɨyoambe Sisas ai hɨfɨ nda hɨnɨŋgɨfe hefe, ahandɨ Afɨndɨ sowanambo hafombo si ra tükümefeyoa fɨfɨrɨmareandɨ. Ai ahandɨ nendɨ afɨndɨ hɨfɨ ndanɨhü burayei aheimbo afɨndɨ ŋgusüfo pamareandürɨ. Ai aheimbo horombo piyu haya ŋgusüfo pareandürɨ huhumbo ndeara yɨfɨmbo yaŋgɨrɨyuhü afɨndɨ hamɨndɨ ŋgusüfo pamareandürɨ. 2 Sapo Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo sowasümondühɨ nɨmarɨmondane asu Satan ai Saimonɨndɨ nɨmorɨ Sudas Iskariot ahandɨ fiambe hohoanɨmo moaruwai masagadowa Sisasɨmbo ahandɨ hürütümbɨ-yafe warɨhüfimbo mehu. 3 Sisas ai fɨfɨreandɨ Afɨndɨ ai ahambo muŋguambo moatükunɨ hɨfandɨmbo ŋgɨnɨndɨ adükarɨ masagado ra. Asu Godɨmbo sowahɨndɨ makusu ra fɨfɨreandɨ ranɨmbo ai Ahambo sowana gafumbui. 4 Ranɨmboyu asu ai sesɨ sesambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨre botɨfi, ŋgɨsɨharɨ hoearɨ yimündamündü mbura, tawor mamɨ semündü ahandɨ mbusümondühɨ hühüre hɨnɨŋgɨmareandɨ. 5 Ranɨyu asu ai hoe semündü disambe kare mbura, ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo ahamundɨ tɨŋarɨ ra popoairapurühɨ tawor mbusümondühɨ hühümareandɨ ranambo gedümarapurɨ. 6 Ranɨyu asu Sisas ai Saimon Pitambo sowana masünuwamboyu, asu Pita ai hepünɨfi hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, se wandɨ tɨŋarɨ popoaimbo safɨmboyafɨ?” mehuamboyu. 7 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro haponda ratüpurayahɨ ndanana se moai fɨfɨrowandɨ. Ŋga süŋgunambo-anɨmbo ranahambo fɨfɨrɨndowamboyafɨ,” mehuamboyu. 8 Asu Pita ai yahuya, “Se wandana tɨŋarɨ ra popoaindamboyafɨ, ŋga yowanɨ,” mehuamboyu. Asu Sisas ai sɨmborɨ kafoare hoafɨyunduhü yahuya, “Asu ro sɨhambo popoaiyonɨnɨkoateayahɨ ana, asu se ŋgɨrɨ wandɨ süŋguro-randeimbɨndafoandɨ,” mehundowamboyu. 9 Asu Saimon Pita ai sɨmborɨ yahuya, “Adükarɨ, ambe, wandɨ tɨŋarɨ yaŋgɨrɨ popoaiyondɨrɨ ana. Ŋga wandɨ watɨŋarɨ ŋgusümboarɨ ra kameihɨ amboanɨ popoaindandɨrɨ,” mehuamboyu.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 303

Son 13

10  Asu

Sisas ai ahambo yahuya, “Nindou ai ahandɨ fi ra muŋgu hundürɨyu hayamboayu ana, asu asükaindu ŋgɨrɨ hundürümbo hohoanɨmondu. Ai tɨŋarɨ yaŋgɨrɨ amboanɨ popoaiafoareandɨ ra afɨsaho paiarɨkoate aboedɨyuhani. Se afɨsaho-koate aboedɨ anɨŋgomo, ŋga se muŋguamboemopoanɨ,” mehu. 11 (Sisas ai nindou mamɨ ahambo ahandɨ hürütümbɨ-yomondɨ warɨhüfimbo mehu ahambo fɨfɨrirɨ. Ranɨmboyu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ, “Seana moai muŋguambo afɨsaho-koate nɨŋgomo,” mehupurɨ.) 12 Sisas ai ahamundɨ tɨŋarɨ popoairapurɨ mburamboyu, asu asükaiyu ahandɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra güde haya, sesɨ yaŋgoro fondanɨ mahu. Hu nɨmarümbo ahamumbo düdufipurühɨ yahuya, “Haponda sɨhamundɨ tɨŋarɨ popoaimarɨhandɨ. Se wandɨ ratüpurɨ nda fɨfɨrundai? 13 Se wambo dükarundürühɨ ‘Yamundo-randeimbɨ,’ asu ‘Adükarɨ,’ yahomo arundɨ, ranana anɨhond-anesɨ, ŋga ro ran-anahɨ. 14 Roana sɨhamundɨ Adükarɨmboya asu Yamundɨhe-rɨhandeimb-anahɨ. Ranɨyahɨ asu ro sɨhamundɨ tɨŋarɨ popoaimarɨhapurɨ. Asu yahurai se-amboanɨ sɨhamundɨhoarɨ ŋgoründɨ hoarehɨndɨmondühɨ sɨmborɨ fehefirɨndɨmo. 15 Ro sɨhamumbo nafuimbohünda ramarɨheandɨ nou, se nindou ŋgorümbo ranɨ-süŋgundundɨ. 16 Ro anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ: Ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou ai ahandɨ bogorɨmbo ŋgasündirümboyupoanɨ. Asu nindou ratüpurɨmbo ahu ranai nindou ahambo koamarɨherü ahandɨ nɨmoamoyupoanɨ. 17 Asu se ranɨ-moatükunɨ ranahambo anɨhond-ane yahomo fɨfɨrundühɨ, ranɨ-süŋguarundɨ ana, se ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmboemo. 18 Ro sɨhamumbo muŋguambo hoafɨyaha-purühɨyahɨpoanɨ. Ro sɨhamumbo dɨbonɨmehapurɨ fɨfɨrɨheapurɨ-mboanahɨ. Ŋga sehündɨ mamɨ wambo refendɨrɨmbo-mayu ranahandɨ hoafɨ Baiborambe hoafɨmayo ra anɨhondü tükündɨfemboe. Hoafɨ ra yare hoafɨyohü yahoya, “Nindou sesɨ mamühɨ asahoasehɨ ranai wandɨ hürütümbɨ tükündüfimbui,” meho. 19 Awi ndanɨ moatükunɨ ra moai haponda tüküfeyoanɨyahɨpoanɨ ranahambo hoafayahɨ. Rananɨmbo ndanɨ moatükunɨ ra süŋgunambo tükündɨfeyoanɨ, asu se wambo anɨhondümbo-ndundɨrɨ ro God ai sɨheimbo aboedambo-fembohünda koamarɨhendɨr-anahɨ. 20 Ro anɨhondümboanahɨ sɨhamumbo hoafayahɨ: Nindou düdi ro nindou koararɨhehinɨ ranahambo aserümündu ana, ai wambo kameihɨ semündündɨrühani. Asu nindou düdi wambo asemündündɨrɨ ranai nindou wambo koamarɨhendɨrɨ ahambo amboanɨ serümündühani,” mehu.  



















Sudas ai Sisasɨmbo ahandɨ hürütümbɨ-yomondɨ warɨhündirɨmbui 21 Sisas

(Matyu 26:20-25; Mak 14:17-21; Ruk 22:21-23)

ai yare hoafɨyuwane asu ahandɨ ŋgusüfoambe moaruwaimarɨrɨ. Asu ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro anɨhondümboanahɨ sɨhamumbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 13  304

hoafayahapurɨ: Nindou mamɨ sɨhamundɨ mbusümo anüŋgu ai-anɨmbo wambo hürütümbɨ-yomondɨ warɨhündea-ndɨrɨmbui,” mehu. 22 Sisas ai yare hoafɨmayuamboemo asu ai sɨmborɨ hɨmboapefirümemo. Asu ai moai fɨfɨrundɨ Sisas ai nindou dabombei yare hoafɨmayu ra. 23 Nindou Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ahandɨ ŋgusüfoahündɨ ai ahandɨ fikɨmɨ mamaru. 24 Ranɨyu asu Saimon Pita ai ahambo mbɨro kareandühɨ yahuya, “Se Sisasɨmbo düdurɨworɨ, ai nindou daboe yare hoafayu rana,” mehuamboyu. 25 Asu ai Sisasɨmbo sowana sühüfi hüfuhü düdufinduhü yahuya, “Adükarɨ, nindou ra düdia?” mehundowamboyu. 26 Asu Sisas ai sɨmborɨ yahuya, “Awi ro bret bɨdɨfɨrɨ sesɨ hoeambe foandɨhe hehea ndahandomboyahɨ. Ro sesɨ asahando nindou aiani,” mehu. Ranɨyu asu ai bret bɨdɨfɨrɨ ra sesɨ hoeambe foare mbura, Sudas Iskariot, Saimonɨndɨ nɨmorɨ-mayu, ahambo masagado. 27 Sudas ai Sisasɨndɨ hürütümbɨ-yomondɨ warɨhüfimbo hohoanɨmoyuhü sesɨ ra semündü hayamboyuwane asu Satan ranai ahandɨ fiambe mafarɨfiyu. Ranɨyu asu Sisas ai ahambo yahuya, “Se ranɨ-moatükunɨ ratüpurɨmbo ana, nɨmai ratüpurɨyafɨsɨ,” mehu. 28 Nindou sesɨ fikɨmɨ nɨnoumemo ai mamai-amboanɨ moai Sisas hoafɨmayu ranahambo fɨfɨreandɨ. 29 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sudas ahamundɨ kakɨ hɨpɨrɨ hɨfandarandɨ ai adükarɨ si sesesɨmbo hoafɨmayundowambo sesɨ pemɨmboani yahomo asu nindou kakɨkoate-mayei aheimbo saimboani yahomo raraomarundɨ. 30 Nɨmbɨ mamarowamboyu Sudas ai bret bɨdɨfɨrɨ Sisas masagado ra semündü haya hɨfɨnambo makusɨfoendɨ.  

















31 Sudas

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo sɨmborɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo masagapurɨ

ai hɨfɨna makusɨfoendamboyu, asu Sisas ai yahuya, “Haponda Nindou Hondü ai ndürümb-ani yahombo ra weindahɨ tükündɨfemboe. Rananɨmbo asu Nindou Hondü ai God ndürümbayu ra weindahɨndirɨmbui. 32 Asu Nindou Hondü ai God ndürümbayu ra weindaharirɨ ana, asu God ai ahandɨ süŋgu Nindou Hondü ndürümbayu ra nɨmehünou weindahɨndirɨmbui. 33 Nɨmoakɨdɨbou, ro ŋgɨrɨ se-babɨdɨmbo gedühɨ nɨmboahɨ. Se wambo kokondundɨrɨ-mboemo, ŋga se ŋgɨrɨ hoeindundɨrɨ. Horombo Sudambo hoafɨmayahɨ ro homboayahɨ ŋgoafɨ ranambe se ŋgɨrɨ ŋgei. 34 Ro sɨhamumbo sɨmborɨ hohoanɨmo asahapurɨ. Wandafɨ mamɨ, se sɨhamundɨhoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndɨmo, ro sɨhamumbo ŋgusüfo pararɨheapurɨ nou. 35 Asu se sɨhamundɨhoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndɨmondan-anɨmbo nindou ai sɨhamumbo amboa ‘ahambo süŋgururü-rundeimb-anemo’ mbɨseimboyei,” mehu.  







Sisas ai Pitamboya, ro moai ahambo fɨfɨrɨhinɨ mbüsümbui mehu 36  Saimon

(Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Ruk 22:31-34)

Pita ai hoafɨyunduhü yahuya, “Adükarɨ, se nahanamboyafa?” mehundowamboyu. Asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ yahuya, “Ro nahanafɨyo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 305

Son 13​, ​14

ahahɨ ra-nafɨ ana se ŋgɨrɨ wandɨ süŋgu ŋgafɨ. Ŋga süŋgunambo-anɨmbo ra-nafɨ wandɨ süŋgu ŋgamboyafɨ,” mehundowamboyu. 37 Asu Pita ai asükaiyu sɨmborɨ hoafɨyunduhü yahuya, “Asu nɨmboe ro haponda sɨhafɨ süŋgu sɨnɨkoate-ayaha. Sɨhambondünɨnɨ asu wambondündɨrɨ ndümboemo,” mehuamboyu. 38 Asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Se wamboyondɨrɨ asu sɨhamboyonɨnɨ rambo hoafayafɨsɨ, ŋga ro sɨhambo anɨhondümboanahɨ hoafayahanɨnɨ: Kakaro hoafɨkoate-yuambe-anɨmbo se ŋgɨmɨmbo hoafɨndafühɨ anɨmboya ‘Ro moai Sisasɨmbo fɨfɨrɨhinɨ,’ mbɨsamboyafɨ,” mehu.  



14

Sisas ai Ape God sowanambo ho naf-ani

1   Sisas

ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ŋgusüfoambe hepünafundühɨ afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmboemo. Ŋga se Godɨmbo-anɨmbo anɨhondümbo-ndüwurɨ. Asu se wambo amboanɨ anɨhondümbo-ndundɨrɨ. 2 Wandɨ Apendɨ worɨ ana fondɨ afɨnd-ane. Ŋga roana sɨhamumbo fondɨ dɨboadɨfembo kameihɨ hahühühanahɨ. Asu ranɨ-moatükunɨ ra tɨkaimbe-mbonana, ro ŋgɨrɨ sɨhamumbo hoafɨyahapurɨ. 3 Ro ŋga sɨhamumbo fondɨ dɨboadondɨhe hɨnɨŋgɨndɨhe heambo-anɨmbo, asükainda sɨhamumbo sepurɨmɨndɨmbo kodamboyahɨ. Asu rananɨmbo se ŋgoafɨ ro amarɨhɨ ranɨhü se-amboanɨ nɨmandɨmboemo. 4 Ro ahahɨ nafɨ ho ra se fɨfɨrumboanemo,” mehuamboemo. 5 Asu Tomas ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, roana moai fɨfɨrɨhundɨ se hombo asafɨ ranana. Nüŋgundɨhu ro fɨfɨrɨmandɨhu ra-nafɨ ho rana?” mehuamboyu. 6 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyunduhü yahuya, “Roanahɨ nafayahɨ, anɨhondü hoafɨ, asu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra nɨmɨndühayahɨ. Nindou mamai-amboanɨ ŋgɨrɨ ŋgorü nafɨndüfi Ape sowahɨ tükündɨfiyu, ŋga roanahɨ nafayahɨ. 7 Asu se wambo fɨfɨrarundɨrɨ ana, wandɨ Apembo amboanɨ fɨfɨrɨndü-wurɨmboemo. Ŋga hapoadümbo se hoeirüwurɨ houmbo fɨfɨrarüwurɨ,” mehuamboemo. 8 Asu Firip ai hoafɨyunduhü yahuya, “Adükarɨ, se yɨhoefɨmbo Ape ra nafuiyafɨmunɨ. Rananɨmbo yɨhoefɨmbo waŋgei-mbeyowamboane,” mehuamboyu. 9 Asu Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyunduhü yahuya, “Firip, ro se-babɨdɨmbo gedühɨ manɨmboahɨ ranane asu se wambo fɨfɨrɨfendɨrɨkoate-ayafɨ? Düdi wambo hoeimareandɨrɨ ranai ana Apembo-amboanɨ hoeirirɨ. Asu se ŋgɨrɨ hoafɨndafühɨ, ‘yɨhoefɨmbo Ape ra nafuiyafɨmunɨ,’ mbɨsafɨ. 10 Seana moai anɨhondümbo-mbaropoanɨ ro Ape sowahɨ anɨmboahɨ asu Ape ai wambo sowahɨ anüŋgu ra? Hoafɨ ro masahapurɨ ra ropoanɨmbo hohoanɨmoya hehea sahapurɨmbo-yahɨpoanɨ. Ŋga Ape ro dɨbofihani ai ahandɨ ratüpurɨ ra ratüpurɨyu arandɨ. 11 Se hoafɨ ndanahambo anɨhondümbo-ndundɨ: Ro Ape-dɨbo-anahɨ asu Ape ai rodɨbo-ani. Ra wanɨndoanɨ ana, asu se ro muŋgu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨya marɨhandɨ ranahambo hohoanɨmondɨmondühɨ anɨhondümbo 



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 14  306

ndundɨrɨ. 12 Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ: Nindou ai wambo anɨhondümbo-areandɨrɨ ana, ai-amboanɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rande ratüpurɨndümbui. Rananɨmbo asu ai wandɨ ratüpurɨ ŋgasündeandeimbɨ ratüpurɨndümbui sapo ro Ape sowana hahühühɨ wambo. 13 Asu se muŋgu moatükunɨ wandɨ ndürɨ süŋguna dɨdɨbafefundɨ ana, ro randɨheamboyahɨ Ape ai wandɨ süŋgu ndürɨ adükarɨ semɨndɨmbohünda. 14 Asu muŋgu moatükunɨ se wandɨ ndürɨna dɨdɨbafefundɨ ana, ro randɨheamboyahɨ.”  





15  “Asu

Sisas ai Yifiafɨ Aboedɨ dagadürɨmbui

se wambo ŋgusüfo pararundɨrɨ ana, se wandɨ-mayo hohoanɨmo ra süŋgundumboemo. 16 Asu ro Apembo dɨdɨbafɨ-ndaheandanɨ ai sɨhamumbo ŋgorü farɨhefe-mbohünda dagapurɨmbui. Asu ai sebabɨdɨmbo koadürümbo-koadürümbo nɨŋgomboe. 17 Farɨhe-randeimbɨ ndanana anɨhondü hoafɨyo-randeimbɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranane. Hɨfɨnɨndɨ nindou aiana ŋgɨrɨ Yifiafɨ Aboedɨ ndanahambo ndahümündi. Asu ai moai Yifiafɨ hoeirɨhi fɨfɨrɨhi raraorɨhündɨ, ŋga wanɨ. Ŋga se ahambo fɨfɨrundɨ asu aiana se-babɨdɨmbo sɨhamundɨ mbusümo nɨŋgomboe. 18 Ŋgɨrɨ ro hɨnɨŋgɨ-ndɨheapuranɨ asühɨ nɨmorɨ nahurai nɨŋgomo, ŋga sɨhamumbo sowana kodamboyahɨ. 19 Nindou hɨfɨ ndanɨhündambo ai ŋgɨrɨ amɨtata wambo hoeife-ndɨrɨkoate-ndei, ŋga seana wambo hoeindundɨrɨmboemo. Ro hɨfɨ ndanɨhü yaŋgɨrɨ nɨmboahambo wambo asu se-amboanɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgomboemo. 20 Ro yɨfɨhündɨ botɨndaheandanɨ ranɨ-sɨmboanɨ ro wandɨ Ape-dɨbo nɨmboahanɨ asu se ro-dɨbo nɨŋgomondanɨ asu ro se-babɨdɨmbo anɨmboahɨ ra fɨfɨrɨndumboemo. 21 Nindou wandɨ hohoanɨmo ra süŋguareandɨ ranai ana wambo ŋgusüfo pareandɨrühani. Nindou wambo ŋgusüfo parareandɨrɨ ranahambo wandɨ Ape ai ŋgusüfo parirühani. Asu ro-amboanɨ, ahandɨ hɨmboahü weindahɨ tükündaheandühɨ, asu ahambo ŋgusüfo pandɨhinɨmboyahɨ,” mehuamboyu. 22 Asu Sudas, (Sudas Iskariotɨ-yupoanɨ, ŋga ŋgorü Sudas,) ai Sisasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ, se nɨmboeafɨ yɨhoefɨ hɨmboahü weindahɨ tükündafoandühɨ asu nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ahei hɨmboahü weindahɨ tüküfekoate-ayafa?” mehuamboyu. 23 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou ranai wambo ŋgusüfo parareandɨrɨ ana, ai wandɨ hoafɨ ranɨ-süŋgundeambui. Rananɨmbo asu wandɨ Ape ai ahambo ŋgusüfo pandirümbui. Rananɨmbo asu ro Ape-dɨbo ahambo sowahɨ ŋge ai-babɨdɨ koadürümbo-koadürümbo nɨmboemboyehɨ. 24 Nindou wambo ŋgusüfo pefendɨrɨkoateyu-randeimbɨmayu ranana wandɨ yamundɨfe hoafɨ moai süŋgureandɨ. Hoafɨ haponda se hɨmborayomo nda wandɨ hoafɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Wambo Ape koarɨhendɨra makosahɨ ahandɨ-mayo-ane hoafɨ nda.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 307

Son 14​, ​15

25  Awi

ro se-babɨdɨmbo nɨmboamboanahɨ asu ro sɨhamumbo ndanɨ moatükunɨ hoafɨ nda hoafayahapurɨ. 26 Ŋga Farɨhai-randeimbɨ ranana Yifiafɨ Aboed-ane. Asu wandɨ ndürɨ süŋgunambo-anɨmbo ahambo Ape ai koandɨhendanɨ kodɨmboe. Ai-anɨmbo sɨhamumbo muŋgu moatükunɨ ranahambo yamundeapurɨmboe. Asu ai sɨhamumbo ŋgusüfoambe horɨndeapura sɨhamumbo ro hoafɨyahapureimbɨ ra asükaindɨmo hohoanɨmondɨmboemo. 27 Ro sɨhamumbo randɨheapuranɨ se ŋgusüfo afurɨndu kündumboemo. Ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo wandɨ-mayo ra asahapurɨ. Ro ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo asahapurɨ nda nindou hɨfɨ ndanɨhündambo asahüpurɨ nahurai-yopoanɨ, ŋga wanɨ. Se ŋgusüfo sɨhamundɨ ra afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmondühɨ yɨhɨmbondɨmboemo. 28 Ro ranɨ hoafɨ sɨhamumbo masahapurɨ ra se fɨfɨrundɨ: ‘Roana ndearambo sɨhamumbo hɨnɨŋgɨrɨ-heapurühanahɨ, ŋga asükainda tükündaheamboyahɨ.’ Se wambo ŋgusüfo pambarundɨrɨ-mbonana, asu ro haponda Ape sowana ahahühɨ ndanɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyomo. Nɨmboe sapo Ape ai adükarɨ saf-ani asu wambo ŋgasündeandɨrɨ-mboani. 29 Yifiafɨ Aboedɨ kosowanɨ-yahɨpoanɨ hoafɨyahapurɨ. Rananɨmbo asu süŋgunambo ra tükündɨfeyoanɨ ranahambo anɨhondümbo-ndundɨrɨ. 30 Hɨfɨ ndanɨhündambo hɨfandɨ-randeimbɨ Satan ai ndeara haponda tükümefiyuwambo ro ŋgɨrɨ se-babɨdɨmbo afurɨ gedühɨ wataporɨndahɨ. Satan ai ŋgɨrɨ wambo hɨbadandɨrɨ. 31 Ŋga nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ranai ro Apembo ŋgusüfo parɨhinɨ arɨhandɨ ranɨmbo fɨfɨrɨmbɨrɨhindamboane. Ranɨmboane asu Ape ai hoafɨmayundɨrambo ratüpurɨya arɨhandɨ. Se botɨyafu houmbo, mborai sɨhɨrɨ ŋgefombo,” mehu.  











15

1   “Roana

Sisas ai wain nɨmɨndɨ hond-ani

wain nɨmɨndɨ hond-anahɨ. Asu wandɨ Ape ai wain nümbürɨ ranɨ aharambür-ani. 2 Wandɨ düdüdü ra hɨsɨkoateyowanɨ, asu nümbürɨ aharambürɨ ranai düdüdü ra hɨfɨtɨrɨhairandühani. Düdüdü hɨsɨyo-randeimbɨ ranana Ape ai afɨndɨ hɨsɨmbeyowa yahuhaya dɨboadore-randühani. 3 Seana ro hoafɨ hoafɨmayahapurɨ ranambo ndeara afɨndɨ hɨsɨmbohünda hɨfɨtɨrɨhoemombo nahurai-anemo anɨŋgomo. 4 Asu se wandɨ hoafɨ süŋguarund-anɨmbo, se ro-dɨbo nɨŋgomboemo asu roamboanɨ se-babɨdɨmbo nɨmboamboyahɨ. Asu wain düdüdü ra nɨmɨndɨ ranɨfihɨ pefekoate-ayo ana, ŋgɨrɨ nɨmɨ ra hɨsɨndo ndandɨ. Ranɨmboane asu se-amboanɨ ro-dɨbo nɨŋgokoate-ayomo ana, ŋgɨrɨ hɨseimbɨ nɨmɨ nou nɨŋgomo. 5 Ro wain bogorɨ nɨmɨnd-anahɨ, ŋga asu se wain nɨmɨndɨ ranahandambo düdüd-anemo. Nindou ranai ro-dɨbo nüŋguanɨ asu ro ai-dɨbo anɨmboahɨ ana, ai hɨsɨ afɨndɨ hɨsɨyu randühani. Ŋga se wambo hɨnɨŋgarundɨrɨ ana, asu se ŋgɨrɨ raranɨ moatükunɨ randundɨ.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 15  308 6  Asu

nindou mamɨ ai ro-dɨbo nɨŋgokoate-ayu ana, ai wain düdü rawefeyo nou kandɨhauranɨ asu yaparɨndümbui. Rananɨmbo nindou ai düdüdü ra gugundu mbundumbo, haimbo mandɨfembohünda haiambe pütindafumboemo. 7 Asu se ro-babɨdɨmbo nɨŋgomombo wandɨ hoafɨ süŋguarundɨ ana, se nɨnɨ-moatükunɨmboyo hohoanɨmoemo ranahambo dɨdɨbafɨndafundɨ. Rananɨmbo se nɨnɨ-moatükunɨmboyo dɨdɨbafɨmefundɨ ra sɨhamumbo sowahɨ tükündɨfemboe. 8 Asu se nɨmɨ nou afɨndɨ hɨsɨ hɨsemo ana, se wandɨ süŋgu-rundeimbɨmbondafu nɨŋgomboemo. Rananɨmbo asu wandɨ Ape ai ndüreimbɨndümbui. 9 Asu ro sɨhamumbo ŋgusüfo pamarɨheapurɨ Ape ai wambo ŋgusüfo pamareandɨrɨ nou. Se koadürümbo-koadürümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo wandɨ-mayo ndanɨ mbusümo nɨŋgomo. 10 Asu se wandɨ hoafɨ ranɨ yaŋgɨrɨ süŋguarundɨ ana, se wandɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranɨ mbusümo nɨŋgomboemo. Ro-amboanɨ wandɨ Apendɨ hoafɨ ranɨ-süŋgurɨhe hehea, asu ahandɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranɨ mbusümo anɨmboahɨ. 11 Asu se ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ nou hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyomonda sahehea hoafɨ muŋgu ra hoafɨmayahapurɨ. Asu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ra sɨhamundɨ ŋgusüfoambe afɨndɨ safɨ tükümbɨfeyoa sambanahɨ. 12 Wandɨ hoafɨ ndanana ndahuraiane: Ro sɨhamumbo ŋgusüfo pararɨheapurɨ nou-anɨmbo se-amboanɨ sɨhamundɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pandüpurɨ. 13 Asu nindou mamɨ ai ahandɨ ŋgunindɨ fehefembohünda yɨfayu ana, moai nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranahambo ŋgasündeandɨ, ŋga wanɨ. 14 Asu se ro hoafayahɨ ra süŋgurundühɨ rawarundɨ ana, se wandɨ wandafɨ mam-anemo. 15 Haponda ro ŋgɨrɨ sɨhamumbo wandɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ mbɨsa dükandɨheapurɨ, ŋga wanɨ. Sapo ratüpurɨyu-randeimbɨ ai ana ahandɨ bogorɨndɨ hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndeandɨ. Ŋga asu ro haponda sɨhamumbo ‘wandafɨ mam-anemo’ asahapurɨ. Nɨmboe ro muŋgu moatükunɨ wandɨ Apendɨ-mayo hoafɨ hɨmborɨya heheambo wamboanahɨ rawasahɨ. 16 Seana moai wambo ‘ai yɨhoef-ani’ yahomo dɨbonɨyomondɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sɨmborɨ sɨhamumboyahɨ ro ‘ai wand-anemo’ sa dɨbonɨya hɨnɨŋgɨ-marɨheapurɨ. Ranɨyahɨ ro sɨhamumbo ratüpurɨfihɨ tümarɨheapurɨ nɨmɨ nou hɨsɨyomondühɨ, asu mare hɨsɨ yaŋgɨrɨ mbɨnɨŋgowa sahehea. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo se Apembo wandɨ ndürɨnambo dɨdɨbafɨndafundanɨ raranɨ-moatükunɨ se dɨdɨbafɨmefundɨ ra dagapurümbui. 17 Hoafɨ nda ro sɨhamumbo randundɨ asahapurɨ, se sɨhamundɨhoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefendürɨndɨmo,” mehu.  





















18  “Asu

Hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ai Sisasɨmbo süŋgururürundeimbɨmbo yɨboaruko-ndɨhipurɨmboyei

nindou hɨfɨ ndanɨhündambo ai sɨhamumbo yɨboaruko-arɨhipurɨ ana, se fɨfɨrɨndundɨ horombo wambo boatei yɨboaruko-marɨhindɨrane. 19 Asu se hɨfɨ ndanɨhündambombemo-mbonana, nindou hɨfɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 309

Son 15​, ​16

ndanɨhündambo sɨhamumbo, ‘yɨhoefɨ wandafɨ mam-anemo’ mbɨseihü ŋgusüfo pandɨhipurɨmboyei. Ŋga ro sɨhamumbo hɨfɨ ndanɨhündambo fihɨmarɨhapurɨ-mɨndühane, ŋga seana hɨfɨ ndanɨhündambo-yomopoanɨ. Ŋga ranɨmboanei asu nindou hɨfɨ ndanɨhündüambo ai sɨhamumbo yɨboaruko-arɨhipurɨ. 20 Ro sɨhamumbo hoafayahapurɨ nda ndondu hohoanɨmondɨmo: Ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou ai ahandɨ bogorɨ ranahambo ŋgasündirümbo-yupoanɨ. Wambo moaruwaimbo-arɨhindɨrɨ nou-anɨmbo asu sɨhamumbo amboanɨ moaruwaimbo-ndɨhipurɨmboyei. Asu ai wandɨ hoafɨ süŋgumbarɨhi-mbonana, sɨhamundɨ hoafɨ amboanɨ süŋgundɨhimboyei. 21 Asu aiana moai Ape wambo koarɨhendɨra makosahɨ ranahambo fɨfɨrɨhorɨ. Se ro dɨborɨhɨndɨ-memondambo wambo sɨhamumbo raranɨ moatükunɨmbo moaruwai randɨhipurɨmboyei. 22 Asu ro kosɨ aheimbo ranɨ hoafɨ ra hoafɨkoate-mbayahɨ-mbonana ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo ŋgɨrɨ hütiyei. Ŋga hapondanana ro hoafɨyahandürɨ heheambo wambo ai ŋgɨrɨ ahei moaruwai hohoanɨmo ra ŋgorü-süŋgundɨhi hoafɨndei. 23 Nindou ranai wambo yɨboaruko-areandɨrɨ ana, asu ai wandɨ Apembo amboanɨ yɨboaruko-rirühani. 24 Ro raranɨ ratüpurɨ nindou amurɨ ai ratüpurɨkoate-mayei ranɨyo ahei mbusümo ratüpurɨmayahɨ. Asu ro ranɨ ratüpurɨ refekoate-mbehɨ-mbonana ai ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo hütiyeipoanɨ. Ŋga haponda ro ratüpurɨmayahɨ ra hoeirɨhimboaneisɨ, ŋga asu Ape-dɨbo yɨhoehɨmbo yɨboaruko-marɨhimunɨ. 25 Ahɨnümbɨ hoafɨ sürü pare masɨhendɨ ranai yare hoafɨyohü yahoya, “Wambo moanɨ hoaŋgɨrɨhi hehi yɨboarukomarɨhindɨrɨ,” meho. Hoafɨ ra anɨhondümbo tüküfembohünda ai wambo yɨboaruko-marɨhindɨrɨ. 26 Ro Farɨhai-randeimbɨ Ape sowahɨndɨ koandɨheheanda sɨhamumbo sowana kodɨmboe. Yifiafɨ ranana anɨhondü hondü hoafɨyo-randeimbane. Ai kodɨ wandɨ ratüpurɨ ranahambo sɨhamumbo hoafɨndɨpurɨmboe. 27 Horombo se ro-babɨdɨmbo manɨŋgomonda asu ro ratüpurɨ ra weaŋgurühɨ peya hehea ratüpurɨmayahɨ, asu hapondanɨ amboanɨ se anɨŋgomo. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo se-amboanɨ hoafɨ ra weindahɨ tükündafu hoafɨndɨmo,” mehu. 1  Sisas ai yahuya, “Sɨhamundɨ anɨhondümbofe ra hɨnɨŋgɨndumboemo saheheamboyahɨ hoafɨ ra rarɨhe hoafɨmayahapurɨ. 2 Sɨhamumbo ai-babɨdɨmbo rotumbo yowanɨ mbɨsɨmboemo. Süŋgunambo ranɨ-moatükunɨ ra tükündɨfeyoan-anɨmbo asu ai hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya, ‘Sɨhɨrɨ Godɨmbo ratüpurɨndefühɨ Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ hɨfokoa-ndɨhupurɨmboane,’ mbɨsɨmboemo. 3 Ai moai Apembo fɨfɨrüwurɨ asu wambo fɨfɨrundɨrɨ, ŋga wanɨ. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo ai ranɨ hohoanɨmo ra randu ratüpurɨndɨmboemo. 4 Ro sɨhamumbo ranɨ-moatükunɨ ra hoafɨyahapureimb-ane. Ŋga asu süŋgunambo-anɨmbo ranɨ-moatükunɨ  















16









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 16  310

ra tükündɨfeyoanɨ horombo ro hoafɨmayahapurɨ ranahambo hohoanɨmo-ndɨmo.” Yifiafɨ Aboedɨndɨ ratüpurɨ

“Ro se-babɨdɨmbo nɨmboambowambo asu horombo moai sɨhamumbo hoafɨ ra hoafɨyahɨ. 5 Ŋga roana Nindou koamarɨhendɨra makosahɨ ahambo sowana hahühühanahɨ. Ŋga moai nindou seyafundeimbɨ ranai wambo düdufihɨ, ‘Se ra nahanamboyafɨ ahafa?’ yahu. 6 Hapoana sɨhamumbo ro Ape sowana hafombo hoafɨ ra hoafɨmehapura asu se afɨndɨ hohoanɨmoemo. 7 Ŋga ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ: Sɨhamumbo ro hɨnɨŋgɨrɨheapurɨ hehea ahahühɨ ranana sɨhamumbo fehefepurɨmboane. Asu ro hafokoate-mbayahɨ-mbonana, Farɨhepurɨ-randeimbɨ ai ŋgɨrɨ sɨhamumbo sowana koso. Ŋga ro ahahühanɨmbo sɨhamumbo sowana koandɨheheanda kodɨmboe. 8 Rananɨmbo Farɨhendürɨ-randeimbɨ ai kodɨ nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei aheimbo türüboade nafuindandüra ai moaruwai hohoanɨmo, mbumundɨ hohoanɨmo, asu Godɨndɨ yɨbobofe hohoanɨmo nɨmɨndɨ ra fɨfɨndɨhimboyei. 9 Ai moai wambo anɨhondümbo-rɨhindɨrɨ, ŋga ranɨmboane asu ai hütiyei mbɨsɨ aheimbo nafuindandürɨmbui. 10 Mbumundɨ hohoanɨmo nɨmɨndɨ rananɨmbo ai nafuindandürɨmbui. Ape ai wamboya, ‘mbumund-ani,’ mbusümbui asu ro ahambo sowana gagühanɨ wambo ŋgɨrɨ asükaindɨmo hoeindundɨrɨ. 11 God ai aheimbo yɨbobofe hohoanɨmo ra rande nafuindandürɨmbui. Hɨfɨ ndanɨhünda hɨfandɨ-randeimbɨ Satanɨmbo God ai yɨboborirɨ haya hütimb-ani mehu asu aheimbo amboanɨ yɨbobondearümbui. 12 Hoafɨ afɨndɨ awi ro sɨheheamboanahɨ, ŋga se ŋgɨrɨ haponda muŋgu ndowandümo. 13 Yifiafɨ hoafɨ anɨhondümbo hoafɨyo-randeimbɨ tükündɨfembo-anɨmbo sɨhamumbo hoafɨ hondü ranambo dɨdɨboadondeapurɨmboe. Aiana ŋgɨrɨ aipoanɨmbo hohoanɨmondo haya ratüpurɨndo, ŋga wanɨ. Ai hoafɨ hɨmborɨmayo rananɨmbo asu sɨhamumbo weindahɨ hoafɨndɨmboe. Rananɨmbo ai sɨhamumbo raranɨ-moatükunɨ süŋgunambo tüküfemboayo ranahambo hoafɨndɨpurɨmboe. 14 Asu ai wandɨ-mayo hoafɨ ra ndemɨndɨ hayambo-anɨmbo sɨhamumbo weindahɨ hoafɨndɨmboe. Ranɨnambo ai wandɨ ndürɨmbo adükar-ani mbɨsɨmboe. 15 Apendɨ moatükunɨ muŋguambo ra wand-ane. Ranɨmboanahɨ sɨhamumbo haponda hoafɨyahapurühɨya: ‘Yifiafɨ ai-anɨmbo wandɨ-mayo hoafɨ ndemɨndɨ haya sɨhamumbo weindahɨ hoafɨndɨpurɨmboe,’ asahapurɨ,” mehu.  





















Afɨndɨ hohoanɨmondɨ fondühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ tükündɨfemboe

16  Sisas

ai yɨfɨmbo-mayu ranɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Akɨdoumbo yaŋgɨr-anɨmbo se ŋgɨrɨ wambo hoeindundɨrɨ asu süŋgunambo akɨdoumbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 311

Son 16

yaŋgɨr-anɨmbo se wambo asükaindɨmo hoeindündɨrɨmboemo,” mehu. 17 Ahambo süŋgururü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai ahamundɨhoarɨ ndaru wataporɨyomondühɨ yahomoya, “Nɨne hoafɨ nɨmɨndɨ ranahandamboyo ai yɨhoefɨmbo yare hoafemuna? Asu ai yare hoafyuhɨya, ‘Akɨdoumbo yaŋgɨranɨmbo se ŋgɨrɨ wambo hoeindundɨrɨ asu süŋgunambo akɨdoumbo yaŋgɨrɨ se wambo asükaindɨmo hoeindundɨrɨmboemo,’ mehua? Asu yahuya, ‘Sapo roana Ape sowanambo hahühühɨ wambo,’ mehu.” 18 Asu ai yaru düduyafundühɨ yahomoya, ‘Akɨdoumbo yaŋgɨr anɨmbo,’ ai hoafɨmayu nda nüŋgufe-nüŋguferamboyoa? Roana moai hoafɨmayu ndanahandambo nɨmɨndɨ ana fɨfɨrɨhundɨ,” mehomondamboyu. 19 Sisas ai hoeireandane ahambo düdufimbo yahomo houmbo raraomemo ra fɨfɨrɨmareapurɨ. Ranɨmboyu asu ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Awi seana ro hoafɨmayahapurɨ ndanɨmbo nɨmɨndɨ hoafɨ ra fɨfɨrɨfembo yahomomboanemo düdudüduyomo wakarundɨ? Ro hoafɨyahühɨ sahɨya, ‘Akɨdoumbo yaŋgɨr anɨmbo se ŋgɨrɨ wambo hoeindundɨrɨ asu süŋgunambo akɨdoumbo yaŋgɨr-anɨmbo se wambo asükaindɨmo hoeindundɨrɨmboemo,’ masahɨ,” mehu. 20 Sisas ai yɨfɨyo hefe botɨfembo-mayu ranɨmbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ: Awi seana afɨndɨ hohoanɨmo-ndɨmondühɨ aranɨndɨmboemo. Ŋga nindou hɨfɨ ndanɨhü burayei aiana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeimboyei, ŋga seana ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmondɨmboemo. Sɨhamundɨ ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmo ra muŋgundowohü asu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo sɨhamundɨ mbusümo tükündɨfemboe. 21 Nɨmorehɨ ai nɨmorɨ wakemɨndɨmboayo ra ranɨ si tüküfeihɨ ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmo kürareandɨ. Asu süŋgunambo nɨmorɨ ra wakɨramɨndɨ mburambo ana, ai asübusɨ ranɨmbo ŋgɨrɨ afɨndɨ hohoanɨmondo, ŋga wanɨ. Asu aiana nɨmorɨ wakɨmaramɨndo ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmboe. 22 Ranɨmboanemo se haponda hohoanɨmo afɨndɨ küru amarɨmo. Ŋga asu ro asükainda sɨhamumbo hoeindɨheapuranɨ se asükaindɨmo ŋgusüfo aboedɨ kündumboemo. Asu ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ai sɨhamundɨ ŋgusüfo aboedɨ kife nɨmarɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ra ndemündü pindeandɨ, ŋga wanɨ. 23 Ranɨ-si ra tüküfe sɨmboanɨ ana ŋgɨrɨ se wambo nɨnɨmbo akɨdou düdundafundɨrɨ. Ro sɨhamumbo anɨhondümboanahɨ hoafayahapurɨ: Asu se Apembo raranɨ-moatükunɨ mbɨsenda yahomo houmbo, dɨdɨbafefundɨ ana, asu ai wandɨ ndürɨ süŋgunambo sɨhamumbo ranɨ-moatükunɨ ra dagapurɨmbui. 24 Horombo ana moai se wandɨ ndürɨnambo dɨdɨbafɨyafu rundɨ raranɨ-moatükunɨ semɨndɨmbo yahomombo ra. Se ahambo dɨdɨbafɨndɨmondanɨ ana, ai sɨhamumbo dagapurɨmbui. Rananɨmbo asu se afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmondu-mboemo.”  















25  “Ro

Sisas ai hɨfɨ ndanɨhündambo ŋgɨnɨndɨ ŋgasündɨmareandɨ

sɨhamumbo kafoefe hoafɨyahɨ hoafɨmayahapurɨsɨ, ŋga süŋgunambo ana ŋgɨrɨ sɨhamumbo kafoefe hoafɨnambo hoafɨndahapurɨ, The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 16​, ​17  312

ŋga wanɨ. Ŋga ro sɨhamumbo Apembo hoafɨ hondü hoafɨndahapurɨmboyahɨ. 26 Ranɨ-sɨmboan-anɨmbo se wandɨ ndürɨ süŋgunambo Apembo dɨdɨbafɨndafundo. Wandɨhoarɨ ana ŋgɨrɨ Apembo sɨhamumbo farɨhefe-purɨmbohünda dɨdɨbafɨndahɨ, ŋga wanɨ. Se sɨhamundɨhoarɨ ahambo dɨdɨbafɨndafumboemo. 27 Ŋga Ape ahandɨhoar-ani sɨhamumbo ŋgusüfo parareapurɨ. Nɨmboe sapo Ape wambo koamarɨhendɨra makosahɨ ranɨmbo anɨhondümbo-rundühɨ ŋgusüfo pararundɨrɨ ranɨmbo wambo. 28 Horombo ro Ape-dɨbo nɨmboa mburɨhamboyahɨ, asu ahambo hɨnɨŋgɨrɨhinɨ hehea hɨfɨna makosahɨ. Ŋga asu hapondanɨ ana ro asükai hɨfɨ nda hɨnɨŋgɨfe mburɨmbo Ape sowana hafombo samboanahɨ,” mehuamboemo. 29 Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Yɨnɨ, hapondanɨ ana se moai kafoefe hoafɨnambo hoafɨyafɨ, ŋga hoafɨ hond-ane hoafayafɨ. 30 Hapoana sɨhambo ro fɨfɨrɨhunɨnɨmboanefɨ. Yɨhoefɨ ŋgusüfoambe düdufembo hohoanɨmo ran-amboa se fɨfɨrowandɨ asu ŋgɨrɨ sɨhambo düdundahundɨ. Se muŋgu moatükunɨ fɨfɨrɨmarowandɨ. Ranɨmboanefɨ se God-dɨbo nɨmbafɨ hawa makosafɨ ranahambo anɨhondümbo-arɨhundɨ,” mehomo. 31 Ranɨyu asu Sisas ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyuhɨ yahuya, “Hapoana se akɨdou anɨhondümbo-arundɨrɨ. 32 Ŋga se hɨmborɨyomo! Ranɨ si ra ndearambo tüküfembo yahomboane asu sɨhamumbo bukürü-boadühipuranɨ mamɨ-mamɨ se sɨhamundɨ worɨna ŋgomboemo. Rananɨmbo asu se wambo yaŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndundɨra nɨmboamboyahɨ. Ŋga asu ro yaŋgɨrɨyahɨpoanɨ anɨmboahɨ, ŋga Ape ai ro-dɨbo nüŋgumbui. 33 Se ro-dɨbo nɨŋgomondanɨ sɨhamundɨ ŋgusüfo afure kümbearowa samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. Ranɨmboyahɨ ro sɨhamumbo ranɨ hoafɨ ra rarɨhe hoafɨmehapurɨ. Hɨfɨ ndanɨhü ana se afɨndɨ hohoanɨmo kündu nɨmandɨmboemo. Roana hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo ranana hɨfɨnambo-rɨheamboanahɨ, ŋga sɨhamundɨ ŋgusüfo rananɨmbo se ŋgɨnɨndɨ kündu nɨmandɨmo,” mehu.  















17

Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbohünda Godɨmbo dɨdbafɨmefiyu

1   Sisas

ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨyu mbura sünambe hɨmboyuhü hoafɨyuhɨ yahuya, “Ape, ranɨ si ra tüküfemboane. Se sɨhafɨ Nɨmorɨ ranahambo ndürɨ adükarümb-ani mbɨsafɨ nafuindafɨndürananɨmbo asu sɨmborɨ Nɨmorɨ ai sɨhambo adükar-ani mbüsü nafuindandürɨmbui. 2 Ŋga nindou muŋguambo ahei bogorɨmborɨworɨ kafoarɨworɨ hɨnɨŋgɨ-marɨwor-ani. Asu muŋguambo se ahambo masabadürɨ ranaheimbo ai-anɨmbo aboedɨ yaŋgɨrɨ koadürümbokoadürümbo nɨŋgombo hohoanɨmo dagadürɨmbui. 3 Asu nindou ai se mamɨ God hond-anafɨ fɨfɨrɨhinɨnɨ asu Sisas Kraisɨmbo koamarɨ-hawora  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 313

Son 17

makusu ranahambo fɨfɨrahorɨ ana, ai koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨboadeimboyei. 4 Ro muŋgu ratüpurɨ se wambo ratüpurɨmbohünda masawandɨrɨ ra muŋgumarɨheandɨ ranɨnambo hɨfɨ ndanɨhü ro se nindou adükar-anafɨ sa nafuimayahɨ. 5 O Ape, horombo ro hɨfɨ nda tüküfekoate-yoambe se-dɨbo nɨmboahambe ro se nahurai aboedɨ hamɨndɨ manɨmboahɨ asu hapondanɨ ro sɨhambo sowahɨ dügühühɨ amboanɨ ndürɨ adükarɨ ndawandɨrɨ. 6 Se wambo nindou hɨfɨ ndanɨhündambo masawapurɨ ranahamumbo sɨhambo weindahɨ-marɨheapurɨ. Nindou ra sɨhafɨyomo, asu se wambo ndeara sawapurɨmboanafɨ. Asu ai sɨhafɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ süŋguarundɨ. 7 Asu haponda se wambo muŋgu moatükunɨ masawandɨrɨ ra ‘ahandɨ-mayo makosoane’ yahomo fɨfɨrarundɨ. 8 Muŋgu hoafɨ se wambo masawandɨrɨ ra ro ahamumbo hoafɨmayahapurɨ. Asu ai hɨmborɨyomo houmboanemo ro horombo se-dɨbo nɨmboa hehea makosahɨ ranɨmbo anɨhondümbo fɨfɨrarundɨ. Asu ai se wambo koamarɨhawandɨra makosahɨ ranɨmbo anɨhondümbo-arundɨ. 9 Ro ahamumbo-hündamboanahɨ dɨdɨbafeheanɨnɨ. Ŋga roana nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei aheimbo farɨhefe-ndürɨmboyahɨpoanɨ dɨdɨbafeheandɨ, ŋga nindou se wambo masawapurɨ ahamumboanahɨ sɨhafɨ-memondambo wambo dɨdɨbafeheandɨ. 10 Asu muŋgu moatükunɨ wandɨ-mayo ra sɨhaf-ane. Asu muŋgu moatükunɨ sɨhafɨ-mayo ra wandane. Asu ahamundɨ warɨ-süŋgu nindou ai rarɨhi fɨfɨrɨhindɨ ro ndürɨ adükarümb-anahɨ. 11 Hapoana ro ŋgɨrɨ hɨfɨ ndanɨhü nɨmboahɨ, ŋga sɨhambo sowana asɨhühɨ. Ŋga aiana hɨfɨ ndanɨhü nɨŋgomboemo. Ape, moai ŋgorü se nahurai nüŋgu. Se nindou wambo masawapurɨ ra sɨhafɨ hohoanɨmo süŋgundowandühɨ ahamumbo hɨbadapurɨ. Rananɨmbo se ndürɨ wambo masawandɨrɨ ranɨ-süŋgunambo mbɨnɨŋgomondamboane. Rananɨmbo ai-amboanɨ mamɨ hohoanɨmo süŋgumbɨru-ndamboane sɨhɨrɨ mamɨ hohoanɨmo süŋguarɨhoandɨ nou. 12 Ro ai-babɨdɨmbo nɨmboahambe se wambo ŋgɨnɨndɨ masowandɨrɨ ranɨnambo ahamumbo hɨfandɨmarɨhapura aboedambo anɨŋgomo. Ro ahamumbo ndorɨhe hɨfandɨmarɨhapura asu moai mam-amboanɨ farɨhoei raraorandɨ. Nindou ai farɨhefembo-mayu ranɨ yaŋgɨrɨyu mafarɨhoayu. Rananɨmbo asu Baiborambe horombo hoafɨmayo ra anɨhondü weindahɨ tükümefeyo. 13 Hapoana ro sɨhambo sowana asɨhühɨ. Ro awi hɨfɨ ndanɨhü ndarɨhe hoafayahɨ. Rananɨmbo wandɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo ra ahamundɨ fiambe afɨndɨ mbɨmarowa sahehea. 14 Sɨhafɨ hoafɨ ro ahamumbo masahapura asu nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ranai ahamumbo yɨboaruko-marɨhipurɨ. Ai ramehindɨ ra nɨmboe sapo roana hɨfɨ ndanɨhündambo-yahɨpoanɨ asu ai-amboanɨ hɨfɨ ndanɨhündambo-yomopoanɨ. 15 Ro ahamumbo hɨfɨ ndanɨhündambo sepurɨmɨndɨ raguanambo-fepurɨmbo dɨdɨbafɨyaheandühɨ-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Se ahamumbo hɨfandɨrapuranɨ  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 17​, ​18  314

asu Satan ai ahamumbo moaruwai hohoanɨmo refekoate-mbiyuwa saheheamboanahɨ dɨdɨbafeheandɨ. 16 Ro-amboanɨ hɨfɨ ndanɨhündamboyahɨpoanɨ maru ai-amboanɨ hɨfɨ ndanɨhünda-mbo-yomopoanɨ. 17 Se ahamumbo sɨhafɨ anɨhondü hohoanɨmona sɨhafɨhoarɨ kaboadowapurɨ. Ŋga sɨhafɨ hoafɨ ranana anɨhondü hohoanɨmo nɨmɨndühane. 18 Horombo se wambo koamarɨhawandɨra kosa, nindou hɨfɨ ndanɨhü burayei ahei mbusümo manɨmboahɨ. Mare yahurai-anɨmbo asu ro-amboanɨ ahamumbo koamarɨheheapura homo nindouyei mbusümo anɨŋgomo. 19 Ro ahamumbo fehefe-purɨmbohünda wandɨ fi sɨhambo maseheandɨ rananɨmbo ai anɨhondü sɨhafɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ tükümbeafunda sahehea. 20 Ŋga asu ro dɨdɨbafeheandɨ ra ranɨmbo farɨhefepurɨmbo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro dɨdɨbafeheandɨ ra nindou ai süŋgunɨ ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨyei hehi, asu ai wandɨ hoafɨ anɨhondümbo-ndɨhimboyei ranaheimbo kameih-anahɨ dɨdɨbafeheandɨ. 21 Ape se ro-dɨbo anɨmbafɨ asu ro se-dɨbo anɨmboahɨ, ŋga ai-amboanɨ yahurai-anɨmbo mamɨ hohoanɨmo süŋgundɨhi mbɨnɨboadei sahehea hohoanɨmoayahɨ. Ranɨmboanahɨ asu ai sɨhɨrɨ-babɨdɨmbo mbɨnɨboadei-amboane. Rananɨmbo asu nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨboadei ranai se wambo koamarɨhawandɨra makosahɨ ranɨmbo anɨhondümbo-ndɨhimboyei. 22 Ndürɨ adükarɨ wambo masawandɨrɨ yahurai ahamumbo sahapurɨmboanahɨ. Asu sɨhɨrɨ rawehoandɨ nou ai-amboanɨ mamɨ aboedɨ ranɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ sowandümo mbɨnɨŋgomonda asahɨ. 23 Ro ai-babɨdɨmbo anɨmboahɨ, ŋga asu se ro-dɨbo anɨmbafɨ. Ranɨmboanahɨ asu ai-amboanɨ aboedɨ mamɨ ranɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ hohoanɨmombemo asahɨ. Rananɨmbo nindou hɨfɨ ndanɨhündambo ai se wambo koamarɨhawandɨra makosahɨ ranɨmbo fɨfɨrɨmbɨrɨhinda asahɨ. 24 Ape, se wambo nindou masawapurɨ ra ro anɨmboahɨ ranɨhü mbɨnɨŋgomonda samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. Ai wandɨ-mayo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ hoeimbɨrundɨ samboanahɨ. Horombo hɨfɨ nda tüküfekoate-yoambe se wambo ŋgusüfo parowandɨrühɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ra masawandɨrɨ. 25 Ape, se mamɨ yaŋgɨranafɨ mbumundayafɨ. Nindou hɨfɨ ndanɨhündambo ana moai fɨfɨrɨhinɨnɨ, ŋga roana sɨhambo fɨfɨrɨhea-nɨnɨmboanahɨ. Ŋga nindou ndan-anemo se wambo koamarɨhawandɨra makosahɨ ranɨmbo fɨfɨrumboemo. 26 Ro ahamumbo sɨhambo nafuimayahapurɨ. Asükainda ro nafuindahapurɨmboyahɨ se wambo ŋgusüfo pamarowandɨ nou ai-amboanɨ ŋgusüfo peferü-mbeyomondamboane. Asu ro-amboanɨ ai-babɨdɨmbo nɨmboamboyahɨ,” mehu.  





















18

Sisasɨmbo kɨkɨhɨmaruründümo

(Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Ruk 22:47-53)

1   Ranɨyu

asu Sisas ai dɨdɨbafɨyu kɨkamündü haya, ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo Kidron hoe apoarɨ hanɨmo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 315

Son 18

bamarɨhoemo. Orif nɨmɨ nümbürɨ mamɨ ranai gogoanɨnɨ yaŋgoroane, ai ranafɨ hanɨmo barɨhoemo houmbo nümbürambe nafɨ mahafomo. 2 Sudas, nindou sapo Sisasɨmbo hürütümbɨ-yomondɨ warɨhüfimbo-mayu ranai nümbürɨ ra fɨfɨreandɨ. Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨmbo nümbürɨ ranɨ fikɨmɨ homo gugurɨyafu nɨmarɨmo marundɨ, ranɨmboyu Sudas ai ranahambo fɨfɨrɨmareandɨ. 3 Ranɨmboyu Sudas ai ami bɨdɨfɨrɨyomo asu prisman Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ai koamarɨhoupurɨyomo, Farisi bɨdɨfɨrɨyomo sepurümündü haya, nümbürɨ yaŋgoro nafɨ mahafomo. Ai ranafɨ hɨfomondühüyomo, ram haiyo, asu hai hondü yimundu sowandümo, asu yifiarɨmbo napoyo ra raraoru sowandümo houmbo mahɨfomo. 4 Asu Sisas ai ahambo nɨnɨ-moatükunɨyo tüküfemboayo ra fɨfɨreandɨ. Ranɨmboyu ai ahamumbo sowahɨ akɨmɨ hüfu hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se ra daboe kokoarura?” mehuamboemo. 5 Asu ai sɨmborɨ yahomoya, “Ro ana Nasaretɨhündɨ Sisasɨmbo kokomboanefɨ,” mehomondamboyu. Asu Sisas ai yahuya, “Ro Sisas-anahɨ ndasɨ,” mehuamboemo. Asu Sudas Sisasɨmbo hürütümbɨ-yomondɨ warɨhüfimbo-mayu ranai ai-babɨdɨmbo manüŋgu. 6 Ranɨyu asu Sisas ai “Ro Sisas-anahɨ ndasɨ,” mehupuramboyo nindou ranai daboadanambo sühɨyafu-ndühündamboemo hɨfɨnɨ pütapɨmemo. 7 Ranɨmboyu asu Sisas ai ahamumbo asükaiyu düdufipurühɨ yahupurɨya, “Se nindou dabo kokomboemoa?” mehupuramboemo. Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sisas Nasaretɨhündɨ,” mehomondamboyu. 8 Asu Sisas ai sɨmborɨ yare hoafɨyuhɨ yahuya, “Ro sɨhamumbo hoafɨyahapureimb-ane, ro Sisas-anahɨ. Se wambo kokondundɨrühɨ ana, asu wandɨ süŋgururü-rundeimbɨ hɨnɨŋgɨndupuranɨ mbɨhomondamboane.” 9 Ai yare hoafɨmayu ra sapo ai horombo hoafɨmayu ra anɨhondü tükümbɨfeyoa yahuhayamboyu yare hoafɨmayupurɨ. Sapo ai ndare hoafɨyuhɨ, “Nindou wambo se masawapurɨ ra ro moai mam-amboanɨ hɨnɨŋgɨrɨhinɨ,” mehu. Ranɨmboyu asu ahamumbo farɨhefepurɨmbo hohoanɨmoyuhü “Wandɨ süŋgururü-rundeimbɨ hɨnɨŋgɨndüpuranɨ mbɨhomondamboane,” mehupurɨ. 10 Saimon Pita ai pisao yihɨmɨndɨ semündü hayamboyu pisao ra Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ-yomondɨ adükarɨ bogorɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨndɨ warɨhondü hɨmbohoearɨ mafoafoareandɨ. Nindou ratüpurɨyu-randeimbɨ ahandɨ ndürɨ ra Markus. 11 Ranɨyu asu Sisas ai Saimon Pitambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Pisao ra asükaiyafɨ koadürambe sando! Ro Ape ai wambo asübusɨ saindɨrɨmboayu ra ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndɨheandɨ,” mehu.  



















Sisas ai Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ Anasɨndɨ hɨmboahü manüŋgu

(Matyu 26:57-58; Mak 14:53-54; Ruk 22:54)

12  Ranɨmboemo

asu amiyomo, ahamundɨ bogorɨyu, asu Suda-yomondɨ prismanɨyomo ranai Sisasɨmbo mburündümo mburu hüputüpuThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 18  316

marɨhawurɨ. 13 Ranɨyomo asu ai Anas sowanambo boatei sowaründümo mahomo. Anas ai Kaiafasɨndɨ yamoŋgoamɨndɨyu haya ranɨ hɨmbanɨfihɨ Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨmbofi mamaru. 14 Kaiafas ranɨyu nindou Sudahündɨmbo horombo yare hoafɨyupurühɨya, “Nindou mamɨ ai hɨfɨ ndanɨhü burayei aheimbo farɨhefembohünda yɨfɨmbiyu-wamboane,” mehu.  



Pita ai Sisasɨmbo ro moai fɨfɨrɨhinɨ mehu

15  Saimon

(Matyu 26:69-70; Mak 14:66-68; Ruk 22:55-57)

Pita ai Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgorü-dɨbo Sisasɨmbo süŋgumarɨnɨrɨ hafanɨ. Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ai süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgorü-mayu ahambo fɨfɨrirɨ. Ranɨyu asu ai Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨndɨ ginɨrambe Sisas dɨbo kamefoeneandɨ. 16 Asu Saimon Pita ai weindanɨ yipurɨkɨmɨ nüŋgu. Ranɨmboyu asu Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgorü Godɨmbo sɨhairandeimbɨ adükarɨ bogorɨ ai fɨfɨrireimbɨ-mayu ranai hu, nɨmorehɨ yipurɨ hɨfanda-randeimbɨ-mayo ahambo hoafɨyundo haya Saimon Pitambo ginɨrambe serümündü kamefuendɨ. 17 Nɨmorehɨ yipurɨ hɨfanda-randeimbɨ ai Saimon Pitambo yahoya, “Awi se-amboanɨ nindou ndanahambo süŋgurɨrɨ-randeimb-anafɨ?” mehoamboyu. Asu Pita ai yahuya, “Roana wanɨ,” mehu. 18 Nindou ratüpurɨyomo-rundeimbɨyomo asu prismanɨyomo ai hai mamɨ püpiru hɨnɨŋgɨru houmbo ŋgɨsɨharɨmboemondühɨ wakɨyomo nɨŋgomombo haihehümemo. Asu Pita amboanɨ ai-babɨdɨmbo nüŋgumbo haihehü-mayu.  





Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ai Sisasɨmbo düdumefindo

(Matyu 26:59-66; Mak 14:56-64; Ruk 22:66-71)

19 Ranɨ-sɨmboanɨ

Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ai Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ asu hoafɨ nindou yamundearü marandɨ ranɨmbo düdumefindo. 20 Ranɨyu asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ yahuya, “Ro nɨmbɨnɨmbɨsi Godɨndɨ worambe, Suda ai muŋgu fandɨhi nɨmarei rɨhündambe ranɨhüyahɨ ro aheimbo hoafɨ ra yamundɨ-marɨheandürɨ. Ŋga ro moai hoafɨ mam-amboanɨ dɨbo hoafɨyahɨ. 21 Se nɨmboe wambo düduefoandɨra? Nindou hoafɨ hɨmborɨmayei aheimbo-anɨmbo düduyafoandürɨsɨ. Ai ro hoafɨyaheimbɨ ra fɨfɨrɨhimboaneisɨ.” 22 Sisas ai ra mehuamboyu, asu prisman mamɨ manüŋgu ranai Sisasɨmbo pakarümündü pürirühɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Ŋgɨrɨ se Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨmbo rando hoafɨndafɨ,” mehundowamboyu. 23 Asu Sisas ai ahambo sɨmborɨ yahuya, “Ro moaruwai hoafɨndahanɨ anɨmbo se hoafɨ ra weindahɨ ndowandɨfɨ wataporɨmbo-ndandɨ. Ŋga asu ro aboedɨ hoafayahɨ ana, se nɨmboe  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 317

Son 18

wambo harɨmayafa?” mehu. 24 Asu wofɨna hüputüpumaruründümo ra fufurɨhefikoate mbanɨŋgo nou, Anas ai ahambo Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ Kaiafas sowana koamarɨherü.  

Pita ai asükaiyu ro moai Sisas fɨfɨrɨhinɨ mehu

25  Saimon

(Matyu 26:71-75; Mak 14:69-72; Ruk 22:58-62)

Pita ai haikɨmɨ haihü manüŋguamboemo. Nindou Pita-dɨbo manɨŋgomo ranai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Awi seamboanɨ ahambo süŋgurɨrɨ-randeimbɨmbayafɨ?” mehomondamboyu. Asu ai dɨdɨmofihɨ yahuya, “Roana wanɨ,” mehu. 26 Nindou mamɨ Godɨmbo sɨhai-randeimbɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨyu haya, asu Pita hɨmbo hoearɨ mafoafoarirɨ ahandɨ mamɨsɨrɨ ranai hoafɨyuhɨ yahuya, “Awi seana Sisasdɨbo nümbürambe mamarɨfa hoeimarɨheanɨnɨ,” mehuamboyu. 27 Asu Pita ai asükaiyu “Roana wanɨ,” yahuambe asu kakaro ai hoafɨmayu.  



Sisas ai Pairatɨndɨ hɨmboahü manüŋgu

(Matyu 17:1-2; Mak 15:1-5; Ruk 23:1-5)

28  Ranɨyomo

asu ai hapoadümbo siyoambe Kaiafasɨndɨ worɨ hɨnɨŋgɨru houmbo, Romɨ-yafe gafman bogorɨndɨ worɨnambo Sisasɨmbo sowaründümo mahomo. Asu Suda ai moai gafman bogorɨndɨ worambe kefou hɨfomo ai adükarɨ si Pasofa ra sesɨmbo yahomombo wambo. Suda nindou ai ndɨfo-yafe worambe kefoefembo ra ahɨnümb-ane. Ŋga asu ai karefoahundɨ ana, asu ‘ŋgɨrɨ Pasofa sesɨ ra dagüdifɨ,’ yahomo houmboemo. 29 Ranɨyomo asu ai weindanɨ nɨŋgomondane Pairat ai ahamumbo sowahɨ tüküfi hu hoafɨyuhɨ yahuya, “Se nɨmboe nindou ndanahambo papɨ-hoafɨyumbo yahomo houmboemoa?” mehuamboemo. 30 Asu sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Asu nindou ndanai moaruwai hohoanɨmo süŋgufekoate-mbei-mbonana, ŋgɨrɨ ndarɨhu sɨhambo sowana sahurümɨndefɨ sɨnefɨ,” mehomondamboyu. 31 Asu Pairat ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se sɨhamundɨhoarɨ sowaründümo houmbo sɨhamundɨ ahɨnümbɨ süŋgu papɨ-hoafɨndürɨ,” mehuamboemo. Asu Suda ai hoafɨyomondowohü yahomoya, “Yɨhoefɨ papɨ-hoafambe ŋgɨrɨ nindou ŋgorümbo hɨfokoandɨhundɨ,” mehomo. 32 Horombo Sisas ai yahurai randɨhe yɨfɨndamboyahɨ mehu. Asu ranɨ hoafɨ ra anɨhondü tüküfembohünda Suda ai ra-süŋgumarundɨ. 33 Ranɨmboyu asu Pairat ai gafman bogorɨndɨ worambe asükai kefue hüfu Sisasɨmbo mborai mehundowa mahüfuwa düdufinduhü yahuya, “Se Suda-yomondɨ adükarɨ bogorɨyafɨ?” mehuamboyu. 34 Asu Sisas ai hoafɨyunduhü yahuya, “Awi sɨhafɨhoarɨ hohoanɨmoyafɨ hawamboyafɨ se yaro hoafayafɨ, asu nindou amurɨ ai wambo yaru hoafɨmemondamboyafɨ yaro hoafayafɨ?” mehuamboyu. 35 Asu Pairat ai sɨmborɨ hoafɨyuhɨ yahuya, “Roana Sudayahɨpoanɨ. Ŋga sɨhafɨ nendɨyomo Godɨmbo sɨhou 













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 18​, ​19  318

rundeimbɨ bogorɨ-babɨdɨmbo wambo sowana sowandümonɨnɨ masɨnɨmo. Asu se nɨnɨ nünüŋgurowamboyafa?” mehundowamboyu. 36 Asu Sisas ai sɨmborɨ yahuya, “Ro ŋgɨnɨndɨ hɨfandarɨhandɨ ranana hɨfɨ ndanɨhündambo-yopoanɨ. Ranɨ hohoanɨmo wandɨ ra hɨfɨ ndanɨhündambombe-mbonana, asu wandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranai yifiarɨndɨmonda asu ŋgɨrɨ nindou ranai wambo Suda-yomondɨ warɨhündundɨrɨ. Ŋga wandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨmbo ranana hɨfɨ ndanɨhündambo-yopoanɨ,” mehu. 37 Ranɨyu asu Pairat ai yahuya, “Refe ana, asu se adükarɨ bogorɨwamboyafɨ!” mehuamboyu. Sisas ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Sɨhafɨhoarɨ anɨhondümboanafɨ yaro hoafɨyafühɨ, ‘Se adükarɨ bogor-anafɨ,’ asafɨ. Roana anɨhondü moatükunɨ ro hoeimarɨheandɨ ranɨmbo anɨhondümbo hoafɨmbohünda makosahɨ. Ranɨmboyahɨ Ape wambo koamarɨhendɨra makosaha me ai wambo wakɨmaramɨndɨ-ndɨrɨ. Nindou ai hohoanɨmo hondü ranɨsüŋgurɨhindeimbɨ ana ai wandɨ yafambehündɨ hoafɨ hɨmborɨyei rɨhündühanei,” mehuamboyu. 38 Asu Pairat ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Anɨhondü hohoanɨmo ra nɨnea?” mehu.  





Pairat ai Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkondundümo pandɨwurɨ mehu

(Matyu 27:15-31; Mak 15:6-20; Ruk 23:13-25)

Ai yare hoafɨyu haya, asükai Suda sowana kusɨfoai haya mahu. Ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou ndanahambo papɨ-hoafɨmbohündambo moai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai nɨmaroanɨ hoeirɨheandɨ. 39 Ŋga sɨhamundɨ boagɨrɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgunambo adükarɨ si Pasofa ranɨhü ro nindou mamɨ sɨhamundɨ hohoanɨmo süŋgu ahambo karabusambeahɨndɨ aboedambo koarɨhehinɨ arɨhandɨ. Se hohoanɨmoyomondanɨ ro ‘Sudayei adükarɨ bogorɨ’ nda aboedambo koandɨhehinɨmboyo?” mehuamboemo. 40 Ranɨyomo asu ai sɨmborɨ puküna hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Aiana wanɨ, ŋga se Barabasɨmbo-anɨmbo hɨnɨŋgɨndɨworɨ!” mehomo. Barabas ra gafman-babɨdɨmbo yifiarɨyu nindou hɨfokoare randeimb-ani. 1  Ranɨmboyu asu Pairat ai hoafɨmayua ami ai Sisasɨmbo sowaründümo houmbo ndüfurɨ-ndüfurɨmarüwurɨ. 2 Asu ami ai adükarɨ bogorɨndɨ at tɨkai wofɨ tɨhoarɨ tɨhoarümbɨnambo nafɨru mburu, Sisasɨndɨ mbɨroambe kɨkɨmafoarundɨ. Ranɨyomo asu adükarɨ bogorɨndɨ hamburɨ hoearɨ güdu hɨnɨŋgɨmarundɨ. 3 Asu ai ahambo tüküyafu sɨsɨndɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Suda-yomondɨ adükarɨ bogorɨ nindou, karɨhasɨ,” yahomondühɨyomo asu ahambo harɨmemondo. 4 Pairat ai asükaiyu weindanɨ tüküfi hu hoafɨyundürühɨ yahuya, “Hɨmborɨyei! Ro ahambo weindanɨ sɨheimbo sowana sahümɨndɨ tükeheandɨ. Rananɨmbo se fɨfɨrɨndɨhindɨ. Ro moai papɨ-hoafɨmbo nɨnɨ-moatükunɨ fɨfɨrɨheandɨ,” mehu. 5 Ranɨyu asu Sisas ai weindanɨ  



19











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 319

Son 19

tükümefiyu. Asu ahandɨ mbɨroambe at tɨhoarɨ tɨhoarümbɨ wofɨnambo nafɨmarundɨ, asu hamburɨ hoearɨ ra güdaroane ranɨ kameihɨ tükümefiyu. Ranɨyu Pairat ai hoafɨyuhɨ yahuya, “Nindou ranani nda,” mehu. 6 Ranɨyomo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨyomo asu prismanɨyomo ai hoeirüwurɨ houmbo puküna hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo parüwurɨ! Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo parüwurɨ!” raramarürɨ. Pairat ai yahuya, “Sɨhamundɨhoarɨ anɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo parüwurɨ. Ŋga ahandɨ hohoanɨmoambe ro moai nɨnɨ-moatükunɨ ŋgorüsüŋgufe hohoanɨmo nɨmaroa hoeirɨheandɨ,” mehu. 7 Asu Suda ai sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Roana yɨhoefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgu yare hoafɨyohü yahoya, ‘Nindou ndanana ai yɨfɨmbiyu-wamboane,’ meho. Nɨmboe sapo ai yahuya, ‘Ro Godɨndɨ nɨmor-anahɨ,’ mehu,” mehomo. 8 Ranɨmboyu asu Pairat ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya yɨhɨmbo afɨndɨ yɨhɨmbomayu. 9 Ranɨyu asu asükai gafmanɨ-yomondɨ worɨ ranambe kefuai hüfu Sisasɨmbo yahuya, “Se nɨnɨ-nɨpoedɨyafa?” mehundo. Ŋga Sisas ai moai sɨmborɨ ahambo hoafɨyundo. 10 Ranɨyu asu Pairat ai yahundoya, “Nɨmboe se wambo hoafɨkoate-ayafɨndɨra? Roana sɨhambo moanɨ koehefenɨnɨyo asu nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoemɨndɨnɨnɨ pefenɨnɨyo ra refembo ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨhamboanahɨ. Awi asu ranɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrɨfekoate-wamboyafɨ?” mehundowamboyu. 11 Asu Sisas ai sɨmborɨ ahambo yahuya, “God nɨmoamo amaru ranai sɨhambo ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ra segonɨnɨkoate-mbei-mbonana, asu se ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmoyowohü wambo hɨfɨnambofendɨrɨ hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ hohoanɨmoyafɨ. Ranɨmboane asu nindou ai wambo sɨhafɨ warɨhümareandɨrɨ ranahandɨ moaruwai hohoanɨmo ana sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo ŋgasünde haya adükarɨ hamɨnd-ane,” mehuamboyu. 12 Ranɨyu asu Pairat ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, Sisasɨmbo koandɨhehina mbühu yahuhaya nafɨ kokora wakɨmareandɨ. Ŋga asu Suda ai puküna hoafɨyeihɨ seiya, “Asu se ahambo koarɨhaworanɨ ahu ana, se ŋgɨrɨ Romɨ-yafe adükarɨ bogorɨ Sisarɨndɨ ŋgunindɨndafɨ. Nindou ai hoafɨyuhɨ ‘Roana adükarɨ bogoranahɨ,’ ehu ana, asu nindou ranai Sisarɨmbo yɨboaruko-rirühani,” mehomondamboyu. 13 Pairat ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu haya, Sisasɨmbo weindanɨ serümündü tükümefiyu. Ranɨyu ai hu, papɨ-hoafɨ hɨmborɨyo rambo nɨmarɨfondɨ mamɨ manɨŋgo ‘nɨmoei yibadɨ’ sei-arɨhündɨ ranɨwamɨ mamaru. (Hiburu-yafe hoafɨnambo nɨmoei yibadɨ ra Gabata-ane.) 14 Ranɨ si ranana Suda-yafe adükarɨ si Pasofa ranɨmbo sesɨ napo fikɨmɨfikɨmɨfembo si-ane. Asu ndeara hüfɨnɨmboyowane, Pairat ai Sudambo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Sɨhei adükarɨ bogorɨ ranahambo hoeirɨhorɨ,” mehuamboyei. 15 Asu ai puküna hoafɨyeihɨ seiya, “Koarɨhaworɨ! Koarɨhaworɨ! Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkorɨndɨfɨ parɨworɨ,”  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 19  320

maseiamboyu. Pairat ai Sudambo düdureandürühɨ yahuya, “Sɨhei adükarɨ bogorɨ ranahambo ro nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkuimɨndɨ pefimbo yɨnɨ seiai?” mehuamboyo. Asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ adükarɨ bogorɨmemo ranai sɨmborɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Yɨhoefɨ adükarɨ bogorɨ ana moai ŋgorü nüŋgu, ŋga Sisar yaŋgɨr-ani anüŋgu,” mehomondamboyu. 16 Ranɨyu asu Pairat ai Sisasɨmbo ahamundɨ warambe hɨnɨŋgɨmarirɨ, nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkuimɨndɨ pefimbohünda.  

Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo pamarüwurɨ

(Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Ruk 23:26-43)

Ranɨyomo asu ami ai Sisasɨmbo masowaründümo. 17 Ranɨyu asu Sisas ai ahandɨhoarɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ra semündü haya ŋgoafɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehimbo, wafu mamɨ mbɨrɨhapɨrɨ nahurai wafu sei-arɨhündɨ ranɨnambo mahei. (Hiburu-yafe hoafana ‘Gorgota-ane’.) 18 Ranühɨ ai Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo pamarüwurɨ. Asu nindou ŋgorü yimbu amboanɨ Sisas-dɨbo tɨkorɨpündɨmo pamarupɨrɨ ra ŋgorü ai gogoanɨnɨyu asu ŋgorü ai gogoanɨnɨyu, ŋga asu Sisas ai mbusümoyu. 19 Pairat ai hoafɨ mamɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-mayo ranɨfihɨ sürü papɨra pareandühɨ yahuya: ‘SISAS NASARETƗHÜNDƗ SUDAYAFE ADÜKARƗ BOGORƗ’ yahu pamareandɨ. 20 Sisasɨmbo tɨkoründümo pamarüwurɨ ra ŋgoafɨ adükarɨ ranɨ fikɨmɨ safɨyo. Ranɨmboyo hoafɨ Pairat ai hoafɨmayua pamarundɨ ra nindou afɨndɨ ranai hei hoeimarɨhindɨ. Pairat ai hoafɨ sürü papɨra pamareandɨ ra, Hiburu-yafe hoafɨ, Romɨ-yafe hoafɨ, asu Grikɨ-yafe hoafɨ ranɨnamboyu sürü papɨmarandɨ. 21 Ranɨmboemo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ai Pairatɨmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se nɨmboe ‘Suda-yafe adükarɨ bogorɨ’ safɨ sürü papɨra pamarɨwanda? Ŋga ndaro papɨra parowandai: ‘Nindou ranai hoafɨyuhɨya, “Ro Suda-yomondɨ adükarɨ bogoranahɨ,” mehu,’ safɨ parowandai,” mehomondamboyu. 22 Asu Pairat ai yahuya, “Hoafɨ ro sürü papɨmarɨhandɨ ra ŋgɨrɨ asükainda ŋgorüsüŋgundɨhe pandɨheandɨ,” mehu. 23 Ami ai Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo parüwurɨ houmboemo, asu ahandɨ-mayo hoearɨ napo ra muŋgu fufuründümo mburümbo yimbu-yimbumboru yimbumarundɨ. Ranɨyomo ami ai napo ra mamamɨru fufumaründɨmo. Asu ai ahandɨ hoandarɨ hoearɨ kameihɨ masowandümo. Ŋga asu hoandarɨ hoearɨ ra moai ŋgorü hoearɨ ranɨfihɨ parɨhi kakɨyei, ŋga mamɨ ranɨ yaŋgɨrɨyo kakɨmayei. 24 Ranɨmboemo asu ami ai ahamundɨhoarɨ yahomoya, “Hoearɨ ndanana sɨhɨrɨ kɨkɨfepoanɨ, ŋga yowanɨ. Ŋga hoearɨ ranɨmbo-hünda sɨhɨrɨ satu piraindefomboane, nindou ŋgorü ai semɨndɨmbohünda.” Nindou ai yaru hoafɨmemo ra sapo horombo Baiborambe yare hoafɨmayo süŋgu. Ai yare hoafɨyowohü yahoya,  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 321

Son 19

“Wandɨ hoearɨ napo yimbumaründümo. Asu hoearɨ wandɨ ranahambo nindou mamai semɨndɨmbohündambo satu piraimemo,”  Buk Song 22:18 meho. Ranɨyo asu ami amboanɨ ranɨ-süŋgumarunda hoafɨmayo ra anɨhondü tükümefeyo. 25 Sisasɨndɨ hondɨyo, asu ahandɨ akɨdɨyo, asu Maria Koropasɨndɨ wuhɨyo, asu Maria ŋgorü Makdarahündɨyo ai Sisasɨndɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-mayo ranɨ fikɨmɨ manɨmboei. 26 Ahandɨ hond-aiyo asu süŋgururü-randeimbɨ Sisas ai ahambo ŋgusüfo parirɨ-randeimbɨ-dɨbo manɨmbafea hoeimareapɨrɨ. Ranɨyu ai hondambo yahuya, “Nɨmorehɨ, ndanana sɨhafɨ nɨmor-ani,” mehu. 27 Asu ahambo süŋgurürɨ-randeimbɨmayu ahambo yahuya, “Ndanana sɨhafɨ me-ane,” mehuamboyu. Asu ranɨ-sɨmboanɨ ai Mariambo ahandɨ worɨnambo semündü hu ai-dɨbo manɨmbafe.  





Sisas ai yɨfɨmayu

28  Ranɨyo

(Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Ruk 23:44-49)

süŋgunambo Sisas ai ahandɨ ratüpurɨ hɨfɨ ndanɨhü ra muŋguyohane yahu fɨfɨrɨmareandɨ. Ranɨyo asu Godɨndɨ hoafɨ Baiborambe anɨhondü tükümbɨfeyoa yahuhaya ndare hoafɨyuhɨ yahuya, “Amɨndanɨŋoarandɨrɨ,” mehu. 29 Hɨpɨrɨ mamɨ yaŋgorɨ hayamboyo ranambe hühütimbü hoe finiga ranai mapuiaro. Ranɨyo asu ai sɨrɨwaraambeahɨndɨ hoe kɨkɨhamɨndeimbɨ semündü hayambo, finiga ambe foareanda tüküfe haya manɨŋgo. Asu ai hisop nɨmɨharɨfihɨ pare hɨmondamündɨ mbura, Sisasɨndɨ yafambehü tümareandɨ. 30 Sisas ai finiga ra sümündü mbura hoafɨyuhɨ yahuya, “Muŋguayo,” yahu mbura mbɨro hɨfɨnɨ piyuhü yɨfɨmayu. 31 Ranɨ si ra Suda-yafe moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨ si ranahambo muŋgu moatükunɨ dɨboadɨfembo siyo. Si ra moanɨ adükarɨ hamɨndɨyo ranɨyo asu Suda ai ranɨ sihɨ nindou nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ paiarɨmbo ra yowanɨ mehomo. Ranɨmboemo Pairatɨmbo nindou ranahamumbo tɨŋarɨ kehefepura nɨmai yɨfɨndɨmonda foepumɨndɨ raguanambo-fepurɨmbo hoafɨmemondo. 32 Ranɨmboemo asu ami ai nindou yimbu Sisas-dɨbo tɨkorüpündɨmo pamarupɨrɨ ahafanɨmbo tɨŋarɨ ra kamarɨhaupɨrɨ. 33 Ŋga asu ai Sisasɨmbo sowahɨ tüküyafu hoeirüwurane, ai muŋguna yɨfɨmayuamboemo asu ahandɨ tɨŋarɨ ra moai karɨhaundɨ. 34 Ŋga ami mamɨ ai yaŋgɨrɨ yifiarɨnambo ŋgɨrɨsafɨnɨ wafusɨmarümündu. Ranɨyo asu nɨmai horɨ ranai hoe dɨbore haya ahandɨ fiambeahɨndɨ pɨmayo. 35 Nindou hoeimareandɨ ranai ranahambo hoafɨyuweimb-ane. Asu ai hoafɨmayu ra anɨhondü hoaf-ane, asu ahandɨhoarɨ amboanɨ hoafɨ hondane yahu fɨfɨreandɨ. Ranɨmbo-hündamboane asu se-amboanɨ ranahambo anɨhondümbo-ndɨhindɨ. 36 Ranɨ-moatükunɨ tükümefeyowamboyo,  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 19​, ​20  322

Baiborambe hoafɨ pamaiaro süŋgu yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ŋgɨrɨ ahandɨ hamɨndɨ ŋgorü kandundɨ,’ meho. 37 Ŋga asu hoafɨ ŋgorü ranambe meŋgoro ra yahoya, “Asu ai-anɨmbo nindou wafusɨmarümündu ahambo hɨmboapondeimboyei,” meho.  

Sisasɨmbo hoŋguambe masɨhehorɨ

(Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Ruk 23:50-56)

38  Süŋgunambo

Sosep Arimateahündɨ ai Pairatɨmbo Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko ra semündümbo yahuhaya hoafɨmayundo. Sosep ai Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨyu, ŋga ai Sudambo yɨhɨmborapurühɨyu asu ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra moai weindahɨreandɨ. Pairat ai ahambo ndowarɨndɨfɨsɨ mehuamboyu, asu Sosep ai Sisasɨmbo serümündü mahu. 39 Nikodemus, horombo Sisas sowahɨ nɨmbokoanɨ mahafu, ranai amboanɨ Sosep-dɨbo mahafanɨ. Asu ai fɨsɨŋɨrümbɨ moatükunɨ sanda nɨmɨ horɨ yimbu mamamberu fanduyamundu houmbo nafɨrundeimbɨ ra semündü haya mahu. Nɨmɨ horɨ ranahandɨ nɨmborɨ ra 30 kirogramɨyo. 40 Ranɨyafanɨ ai Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko ra sowarɨndɨfanɨ mburɨna, Suda ai yɨfɨnɨmoko raru arundɨ süŋgu fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ sanda parɨne mburɨna hoearɨnambo hɨmondɨmarɨhenerɨ. 41 Sisasɨmbo nɨmɨfihɨ tɨkoründümo parüwurühɨ nümbürɨ mamɨ ranai yaŋgoroane, asu nümbürɨ ranambe hoŋgu sɨmboramborɨ yɨfɨ sɨhefekoate manɨŋgo. 42 Suda ai moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranahambo sesɨ napo dɨboadomarɨhindamboyafanɨ. Asu hoŋgu ra akɨmɨ nɨŋgo hayamboyowane, Sisasɨndɨ yɨfɨnɨmoko ra sowandɨfanɨ hafanɨ masɨheneandɨ.  







20

Sisas ai botɨmefiyu

1   Sande

(Matyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Ruk 24:1-12)

hapoadümbo siambe nɨmbɨ hoaŋgɨrɨ kiarowane, Maria Makdarahündɨ ai hoŋgu ranɨ sowana mahɨfo. Ai hɨfo hoŋgu ranɨ fikɨmɨ tüküfe hɨmboyowane, nɨmoei adükarɨ nafɨtambeihü mapaiaro ra paiarɨkoate-mayo. 2 Ranɨmboyo asu ai Saimon Pita asu süŋgururü-rundeimbɨ ŋgorü ahandɨ ŋgusüfoahündɨ ranahafanɨmbo sowana pɨpɨmayo ho. Ai ho, hoafɨyopɨrühɨ yahoya, “Adükarɨmbo nindou ai hoŋguambeahɨndɨ masowaründümo, nahü mbasɨhawurɨ, ŋga moai fɨfɨrɨhurɨ,” mehoamboyafanɨ. 3 Ranɨmboyafanɨ Pita asu Sisasɨndɨ ŋgorü süŋgurürɨ-randeimbɨ-mayu ranai nɨmai hoŋgu sowana mahafanɨ. 4 Ai yɨbobo pɨpɨna mahafanɨyo, ŋga asu ahambo süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgorü ranai Pitambo ŋgasündirü haya, ai boatei hu hoŋgu fikɨmɨ tükümefiyu. 5 Asu ai hu nɨmarümbo amuifoai hoeireandane hoearɨ Sisasɨmbo hɨmondüfihɨndɨ ra meŋgoroa hoeimareandɨ. Ŋga asu ai moai kefuai hoŋguambe hüfu. 6 Asu Saimon Pita ai süŋgunɨ hu tüküfi hayamboyu, ai hoŋguambe kefuai mahüfu. Ai  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 323

Son 20

hüfu hoeireandane hoearɨ Sisasɨmbo hɨmondɨhefimbɨhündɨ ra kurɨmayo. 7 Asu hoearɨ ŋgorü Sisasɨndɨ mbɨro hɨmondɨhefimbɨhündɨ ranamboanɨ meŋgorowa hoeimareandɨ. Hoearɨ ranana moai amurɨ kurɨmayo ranɨ-dɨbo yaŋgoro, ŋga wanɨ. Ranɨpoanɨmboyo nindou ŋgamondɨfe sɨhefembo nahurai kare pare haya meŋgoro. 8 Ranɨyu asu ahambo süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgorü boatei hoŋgu sowana mahu, ranai asükaiyu süŋgunɨ hoŋguambe kefuai hüfu, hoearɨ yaŋgɨrɨ meŋgoro ra hoeire haya anɨhondümbo-mareandɨ. 9 (Ranɨ sɨmboanɨ ana moai ai fɨfɨrɨneandɨ Baiborambe yare hoafɨyowohüya, “Hoŋguambeahɨndɨ botɨndɨfimbui,” meho ra.)  





Sisas ai Maria Makdarahündɨ sowahɨ tükümefiyu 10-11 Ranɨyafanɨ

(Mak 16:9-11)

asu ahambo süŋgurɨnɨrɨ-rɨnandeimbɨ ai worɨna hɨhɨrɨyafɨne mahafanɨ, ŋga Maria ai hoŋgu fikɨmɨ nɨŋgombo aranɨyohü manɨŋgo. Asu ai aranɨyowohüyo hoŋgu-mayo ranambe amoefoe hɨmbomayo. 12 Asu ai hɨmboyowane, sünambeahɨndɨ nendɨ yimbu kɨfohɨ hoearümbɨ Sisasɨmbo sɨhehorɨ wamɨ mamarɨfanda hoeimareapɨrɨ. Ŋgorü ai mbɨrowanɨ nɨmaru, asu ŋgorü ai yirɨmbonanɨ nɨmaru. 13 Ai Mariambo safanɨya, “Nɨmorehɨ, se nɨmboeafɨ aranayafa?” masafandamboyo. Asu ai ahafanɨmbo hoafɨyopɨrühɨ yahoya, “Nindou ai wandɨ Adükarɨmbo sahorɨmɨndei hehimbo, nahü mbasɨhehorɨ ro moai fɨfɨrɨhinɨ, ŋga ranɨmboanahɨ,” meho. 14 Ai raweyaho haya hɨhɨrɨfeyowane, asu Sisas ai daboadanɨ manüŋguwa hoeimarerɨ. Ŋga asu Maria ai moai Sisas-ani yaho fɨfɨrerɨ. 15 Sisas ai yahuya, “Nɨmorehɨ, se nɨmboe aranayafa? Se dabo kokorɨrɨhüyafa?” mehuamboyo. Asu Maria ai nümbürɨ aharambür-ani yahohaya hoafɨyondowohü yahoya, “Se Sisasɨmbo sowarɨndɨfühɨ ana, sowarɨndɨfɨ hafɨ sɨhaworühɨ nafuindafananɨmbo ro ahambo ndahümɨndɨ ŋgamboane,” mehoamboyu. 16 Asu Sisas ai yahuya, “Maria,” mehuamboyo. Asu Maria ai hɨhɨrɨfe, ahambo fɨfɨrerɨ haya Hiburu-yafe hoafɨnambo yahoya, “Rabonai,” meho. (‘Rabonai’ ra Hibruyafe hoafɨnambo ‘Yamundo-randeimb-ane’.) 17 Sisas ai yahuya, “Se wambo kɨkɨhɨndandɨfɨ-ndɨrɨmboyafɨ. Awi ro moai wandɨ Ape sowana hahühɨ. Ŋga se wandɨ wandafɨ mamɨ sowana ŋgafɨ rando hoafɨndafɨpurühɨ anɨmboya, ‘Roana wandɨ Ape, sɨhamundɨ Ape asu wandɨ God, sɨhamundɨ God, ahambo sowana hahühühanahɨ,’ mbɨsafɨ,” mehuamboyo. 18 Asu Maria Makdarahündɨ ai ho ahambo süŋgururü-rundeimbɨmbo hoafɨyopurühɨ yahoya, “Ro Adükarɨmbo hoeimarɨhinɨ,” asu Sisas hoafɨyuweimbɨ hoafɨ ra hoafɨmepurɨ.  













Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ sowahɨ tükümefiyu

(Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Ruk 24:36-49)

19 Sisasɨmbo

süŋgururü-rundeimbɨ ai Sudambo yɨhɨmbo-rupurühɨyomo worɨ ai nɨmarɨmondeimbɨ ra yipurɨ paru houmbo mamarɨmo. Ranɨyu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 20  324

asu Sisas ai Sande nɨmbambeahɨ tüküfi, ahamundɨ mbusümo manüŋgu. Ai yahuya, “Se ŋgusüfo afurɨndu kündundɨ,” mehupurɨ. 20 Ai yare hoafɨyupurühɨyu asu ahandɨ watɨŋarɨ ŋgɨrɨ safɨnɨ ra ahamumbo nafuimepurɨ. Asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai ahamundɨ Adükarɨ ranahambo hoeirüwurɨ houmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmemo. 21 Asu Sisas ai asükaiyu yahuya, “Se ŋgusüfo afurɨndu kündundɨ. Wambo Ape ai koamarɨhendɨra makosahɨ yahurai-anɨmbo asu ro sɨhamumbo koandɨheheapuranɨ ŋgomo,” mehu. 22 Ai raweyahuhüyu, ahamumbo sowanambo yafambenambo ahandɨ yafui ra foehepurühɨ yahuya, “Se Yifiafɨ Aboedɨ sowandümo. 23 Asu se ŋgorü nendɨ-yafe hohoanɨmo moaruwai ranahambo amboawi mbɨsɨmondanɨ ana, God ai amboawi mbusümbui. Ŋga asu ŋgorü nendɨ-yafe moaruwai hohoanɨmo ranahambo se amboawi yaho hoafɨkoate-ayomo ana, asu God ai ŋgɨrɨ ranahambo amboawi mbüsu,” mehu.  







24  Sisas

Tomas ai Sisasɨmbo hoeimarirɨ

ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ sowahɨ tüküfiyuwane, asu süŋgurürɨ-randeimbɨ mamɨ ai moai amurɨ ra-babɨdɨmbo nɨmaru. Nindou aiana Tomasɨyu, ŋga asu ahandɨ ndürɨ ŋgorü ra Didimus-ani. 25 Ranɨyomo bɨdɨfɨrɨ ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Roana Nindou Adükarɨmbo hoeimarɨhurɨ,” mehomo. Ŋga asu Tomas ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu ro ahambo tɨkomaruründɨmo ambe ra hoefekoate-ya, asu ahambo wandɨ warɨnambo ambe ranambe sündɨfekoate-ya, asu yifiarɨnambo ŋgɨrɨsafɨnɨ wafusümaründümo sündɨfekoate-ayahɨ ana, ro ŋgɨrɨ ranɨmbo anɨhondümbo-ndɨheandɨ, ŋga wanɨ,” mehu. 26 Asükaiyo mamɨ wik ho hayamboyowane, ahambo süŋgururürundeimbɨ ai Tomas-babɨdɨmbo worambeahɨ mamarɨmo. Ai yipurɨ muŋgu papɨru houmbo nɨmarɨmondane, asu Sisas ai ahamundɨ mbusümo tüküfi manüŋgu. Ranɨyu ai yahuya, “Se ŋgusüfo afurɨndu kündundɨ,” mehu. 27 Ranɨyu asu Tomasɨmbo hoafɨyunduwohü yahuya, “Sɨhafɨ warɨ batendɨ naha ndanɨfihɨ sündowandüh-anɨmbo, asu se wandɨ watɨŋarɨ ra hoeiro. Asu se wandɨ ŋgɨrɨsafɨnɨ warɨ paro. Se ndanahambo yimbu hohoanɨmondamboyafɨ, ŋga anɨhondümbo-ndowandɨ,” mehuamboyu. 28 Asu Tomas ai sɨmborɨ ahambo yahuya, “Se wandɨ Adükarɨ asu wandɨ God-anafɨ,” mehuamboyu. 29 Asu Sisas ai hoafɨyunduhü yahuya, “Se wambo hoeirowandɨrɨ hawambo wamboanafɨ anɨhondümbo-arowandɨrɨ. Ŋga nindou ai wambo hoeifendɨrɨkoate-yehü anɨhondümbo-arɨhindɨrɨ ana, ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-mbeyeiamboane,” mehu.  









30  Sisas

Son ai buk nda sürü papɨmarandɨ ahandɨ nɨmɨndɨ

ai God sowahɨndɨ makusu ra nafuimbohünda hepünɨfeimbɨ moatükunɨ afɨndɨ ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-yomondɨ hɨmboahü The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 325

Son 20​, ​21

ratüpurɨmayu ra ro moai buk ndanambe muŋgu sürü papɨrɨhandɨ. 31 Ŋga ro ndanɨ hoafɨ nda sürü papɨrɨhamboanahɨ. Ro sürü papɨmarɨhandɨ nda Sisas ai Krais-ani asu Godɨndɨ Nɨmor-ani ranɨmbo anɨhondümbombɨrɨhinda samboyahɨ sürü papɨmarɨhandɨ. Ŋga asu se ranahambo anɨhondümbo-arɨhindɨ ana, asu aboedɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ra ndahümündimboyei.  

Sisas ai süŋgururü-rundeimbɨ 7 ahamumbo sowahɨ tükümefiyu

21

1   Asükaiyu

süŋgunambo Sisas ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ sowahɨ Taiberias kurɨhoe puiarühɨ ndahurai ndare tükümefiyu. 2 Saimon Pita, Tomas, ndürɨ ahandɨ ŋgorü Didimus yahomo-rundeimbɨyu, Natanier Kenɨhündɨ Gariri hɨfɨhündɨyu, Sebedindɨ nɨmorɨ yimbuyafanɨ, asu ŋgorü yimbu ahambo süŋgurɨ-neandeimbɨyafanɨ ai manɨŋgomo. 3 Ranɨyu asu Saimon Pita ai ahandɨ horombodɨdɨ ratüpurɨ asükai semɨndɨmbo hohoanɨmoyuhü yahuya, “Ro ana andürɨnambo kinɨ wowarɨmboanahɨ,” mehuamboemo. Asu ai yahomoya, “Ro-amboanɨ se-dɨbo ŋgefo sefomboanefɨ,” mehomo. Ranɨyomo ai homo houmbo, botambe mafareafundɨ. Ŋga ranɨ nɨmbɨnambo ai moai kinɨ mamamboanɨ hürühoundɨ, ŋga wanɨ. 4 Hapoadümbo siambe hüfɨhamɨndɨ forɨforɨyuambe, Sisas ai hoe kɨmɨ manüŋguambo asu ahambo süŋgururürundeimbɨ ai Sisasɨmbeipoanɨ mehomo. 5 Ranɨyu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandafɨ mamɨ, se moai kinɨ wakɨründɨmoyoa?” mehuamboemo. Asu ai sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Wanɨ,” mehomondamboyu. 6 Asu ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Andürɨ ra naha se warɨhondü waranɨ bot ranɨhundünɨ daboadundan-anɨmbo, se kinɨ bɨdɨfɨrɨ hoeindumboemo,” mehuamboemo. Asu ai andürɨ ra hoafɨmayu ranambe masafoarunda, kinɨ afɨndɨ ranai andirɨ ra tükümefeyoa, himɨndɨmbo sɨsamɨndɨmarundɨ. 7 Sisas ahambo süŋgurürɨ-randeimbɨ wudɨyafandeimbɨ-mayu ranai Pitambo yahuya, “Pita, nindou ranana Sisas-ani,” mehunduamboyu. Asu Saimon Pita ai nɨmai ahandɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ yimündɨhai masɨhendɨ ra hühɨre hɨnɨŋgɨre haya hɨmonɨ pɨmayu. 8 Asu bɨdɨfɨrɨ ai botambe gudi sowana hafomo mburu, andürɨ ra kinɨ kameihɨ hüründümo. Asu ai gudi ranɨ fikɨmɨ aŋgunɨ safɨyomopoanɨ, ŋga 100 mitayo manɨŋgomo. 9 Gudikɨmɨ hɨfomo tüküyafu hoeirundane, asu hai ranai gudiwamɨ horowohüyo ranambe kinɨ mamɨ huru asu bret mamɨ yaŋgurü marandɨ. 10 Ranɨyu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Kinɨ haponda wakɨmaründümo bɨdɨfɨrɨ ra sowandümo sɨfomo,” mehuamboemo. 11 Ranɨyu asu Saimon Pita ai botambe kefuai nɨmarümbo, andürɨ ra gudiana hüramündɨ masüfu. Ranɨyo asu andürɨ ranambe kinɨ afɨndɨ boagɨrɨ-boagɨrɨ 153 pütapɨmayo. Kinɨ ranai afɨndɨyosɨ, ŋga asu andürɨ ranai moai kɨkɨfeyo. 12 Ranɨyu Sisas ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Son 21  326

sɨfomo, kinɨ sowasümo!” mehu. Ŋga asu moai nindou mamɨ ai ahambo düdurirühɨ, ‘Se dɨdɨyafɨ?’ yahundo. Ŋga ai muŋguambo Adükar-ani yahomo fɨfɨrüwurɨ. 13 Ranɨyu Sisas ai süfu kinɨ ra yimbureapurɨ mbura asu bret ranamboanɨ rasüŋgu-rasüŋgumareapurɨ. 14 Sisas ai hoŋguambeahɨndɨ tüküfi hayamboyu, asu ahambo süŋgururü-rundeimbɨ-yomondɨ hɨmboahü ŋgɨmɨmbo tükümefiyu.  



15  Ai

Sisas ai Pitambo hoafɨmayundo

sowasümondühɨ nɨmarɨmomboemo, Sisas ai Saimon Pitambo yahuya, “Saimon, Sonɨndɨ nɨmorɨ, awi se nindou ndanahamumbo ŋgasündowapurɨ hawambo, wambo se afɨndɨ hohoanɨmo-yafɨndɨrühɨyafɨndɨrɨ?” mehuamboyu. Asu Pita ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Yɨnɨ, Adükarɨ, se fɨfɨrowandɨ, ro sɨhambo aboedɨ hohoanɨmoayahanɨnɨ,” mehuamboyu. Asu Sisas ai hoafɨyunduhü yahuya, “Se wandɨ sipsip weihoandɨ ranaheimbo sesɨ maŋguindandürɨ ndandɨ,” mehu. 16 Asükaiyu yimbumbore hoafɨyunduhü yahuya, “Saimon Sonɨndɨ nɨmorɨ, se wambo anɨhondü hohoanɨmo-yafɨndɨrai wanɨyo?” mehundowamboyu. Asu Saimon ai hoafɨyunduhü yahuya, “Yɨnɨ, Adükarɨ, se fɨfɨrowandɨ ro sɨhambo hohoanɨmo-yahanɨnɨ,” mehundowamboyu. Asu Sisas ai hoafɨyunduhü yahuya, “Se wandɨ sipsip weihoandɨ ranaheimbo sesɨ maŋguindandürɨ ndandɨ,” mehu. 17 Asükaiyu ŋgɨmɨmbore hoafɨyunduhü yahuya, “Saimon, Sonɨndɨ nɨmorɨ, se wambo hohoanɨmoyafɨndɨrühɨyafɨ?” mehuamboyu. Ranɨmboyu asu Saimon Pita ai ŋgusüfo afɨndɨ kümareandɨ Sisas ai ŋgɨmɨmbore hoafɨyuhɨ, “Se wambo hohoanɨmo-yafɨndɨrühɨyafɨ,” mehu ranɨmbo. Ranɨmboyu ai Sisasɨmbo yahuya, “Adükarɨ, se muŋgu moatükunɨ fɨfɨrɨwamboanafɨ. Se fɨfɨrowandɨ ro sɨhambo hohoanɨmoyahanɨnɨ,” mehundowamboyu. Asu Sisas ai hoafɨyunduhü yahuya, “Se wandɨ sipsip weihoandɨ ranaheimbo sesɨ maŋguindandürɨ ndandɨ. 18 Ro anɨhondümboanahɨ hoafayahanɨnɨ, se horombo hoarɨfɨ nɨmbafambeyafɨ ret sɨhafɨ hondü ra güdo hawa hɨfɨ se hombo yifirɨmayafɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ mahahabodɨfɨ. Ŋga süŋgunambo se boagɨrɨyafambe ana, sɨhafɨ watɨŋarɨ ra ŋgurɨndohoefɨ hawa asu nindou ŋgorü ai sɨhafɨ ret ra sɨhambo güdeanɨnɨ haya, se nahanɨnɨyo hombo moei safanɨ nindou ranai sɨhambo ndemündünɨnɨ ŋgumbui,” mehu. 19 Sisas ranɨ hoafɨ yare hoafɨmayu ranahandɨ nɨmɨndɨ ra: Süŋgunambo Pita ai Sisasɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨmayu ranɨmbo Godɨmbo ndürɨ adükarɨ segodombohünda yɨfɨndümbui. Ai Pitambo hoafɨyunduhü yahuya, “Se wambo süŋgundandɨrɨ,” mehu.  







20  Pita

Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨ ahandɨ ŋgusüfoahündɨ

ai hɨhɨrɨfi hoeirirane, Sisas ahambo süŋgurürɨ-randeimbɨ ŋgusüfoahündɨ-mayu ai ahafandɨ süŋgu mahu. Nindou ranana horombo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 327

Son 21

sowasümondühɨ nɨmarɨmombo Sisasɨndɨ haŋgɨfoanɨ nɨmarümbo hoafɨyuhɨ, “Adükarɨ, nindou dɨdai sɨhambo hürütümbɨ-yomondɨ warɨhümandeanɨnɨ?” mehu, aiyu ahandɨ süŋgu mahu. 21 Pita ai hoeirirɨ haya, Sisasɨmbo yahuya, “Adükarɨ, nindou nda nüŋgufimboyua?” mehuamboyu. 22 Asu Sisas ai hoafɨyunduhü yahuya, “Ai nüŋguanɨ ro asükainda tüküfembo sahehea hohoanɨmoayahɨ ana, asu ranɨ hohoanɨmo ra sɨhafɨyo? Se wambo süŋgundandɨrɨ!” mehu. 23 Ranɨyo asu yafui hoafɨ ra nindou muŋgu ahei mbusümo tüküfeyowohü yahoya: ‘Süŋgurürɨrandeimbɨ ra ŋgɨrɨ yɨfɨndu,’ meho. Ŋga Sisas ai moai hoafɨyu, ‘Ai ŋgɨrɨ yɨfɨndu’ yahumboyupoanɨ. Ŋga ai yahuya, ‘Ai nüŋguanɨ ro asükainda tüküfembo sahehea hohoanɨmoyahɨ ana, asu ranɨ hohoanɨmo ra sɨhafɨyo?’ mehu. 24 Süŋgurürɨ-randeimbɨ ranai-ani ndanɨ hoafɨ nda sürü papɨmarandɨ. Asu ro rarɨhu fɨfɨrɨhundɨ ahandɨ hoafɨ anɨhond-ane.  







25  Afɨndɨ

Bɨdɨfɨranɨ hoafɨ

moatükunɨ bɨdɨfɨrɨ Sisas ratüpurɨmayu ra eŋgoro, ŋga moai muŋgu sürü papɨyo. Ŋga asu nindou ai muŋgu moatükunɨ Sisas ratüpurɨmayu ra muŋgu hondü mamamɨ randühɨ paparandɨ ana, asu buk ranambe sürü ra afɨndɨ safɨ papɨndɨmboe. Asu ro hohoanɨmoayahɨ muŋguambo hɨfɨ ŋgɨrɨ sɨmoŋgorɨndo.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ

Hoafɨ Sowandümo Homorundeimbɨ-yomondɨ Ratüpurɨ

1

Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai Ahandɨ hoafɨ Serusarem ŋgoafɨhü bokamarɨhoemo

1-2   Tiofirus,

Sisas ai piyu haya ratüpurɨyu asu nindou yamundera humbo God ai ahambo sünambe serümündɨ mahafu ranahamboyo weaŋgurühɨ bukambe sürü papɨmarɨhandɨ. Sünambe hafokoate-yuambe, Sisas ai ahandɨ hoafɨ semɨndɨ horambo kafoare hɨnɨŋgɨmareapurɨ ahamumbo-so tüküfi Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo ratüpurɨ ai süŋgunambo refembo ra hoafɨmayupurɨ. Refehayamboyowane, asu süŋgunambo God ai serümündü mahafu. 3 Ai yɨfɨyu mbura ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-so tüküfi Ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu ra nafuimbohünda afɨndɨ moatükunɨ ramareandɨ. Ranɨyo 40 si ranambe Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai hoeimarüwurɨ. Ranɨyo ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo wataporɨmbo-marapurɨ. 4 Ranɨyo ai ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-babɨdɨmbo sowasümondühɨ nɨmarɨmombo ahamumboya, “Se yowanɨ Serusarem hɨnɨŋgɨfepoanɨ. Ŋga Ape ai saimbo hoafɨmayua asu ro hoafɨmayahɨ ranahambo se hɨmbondɨmondühɨ nɨŋgomo. 5 Son ai nindoumbo hoenambo hundürandürɨ marandɨ, ŋga asu yahunümbɨ si süŋgunambo Yifiafɨ Aboedɨnambo hundürɨndeimboyei,” mehu.  





6  Sisasɨndɨ

Sisas ai sünambe mahafu

hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai gugurɨyafu nɨmarɨmombo düdu-rüwurühɨ yahomoya, “Adükarɨ hapondanɨ ndanɨ-sɨmboanɨ se Israerɨmbo ŋgɨnɨndɨ dabupura ahamundɨhoarɨ hɨfandɨmandundɨyo, wanɨmandɨyo?” mehomondamboyu. 7 Asu Ai sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ranana se fɨfɨrɨfembo moatükunɨyopoanɨ.  

328 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 329

Ratüpurɨ 1

Ŋga Ape yaŋgɨr-ani nɨnɨ-sɨmboanɨyo ranɨ-moatükunɨ refembo ra fɨfɨreamboayu. 8 Ŋga süŋgunambo Yifiafɨ Aboedɨ ai sɨhamumbo sowana akoso ana, se ŋgɨnɨndɨ ndowandümboemo. Asu rananɨmbo wandɨ hoafɨ Serusarem, Sudia, Samaria asu muŋgu hɨfɨ ra wataporɨmbo-ndümboemo,” mehu. 9 Sisas ai ranɨ hoafɨ ra wataporɨmbora mbura ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai nɨŋgomo hɨmboapo-yomondane, nɨmoamo mahafu. Ranɨyo mburɨŋgainambo gabuderühɨ asu ahambo hoeifikoate-memo. 10 Sisas ai hafuwane, ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai sünambe hɨmboapo-yomondühɨ nɨŋgomondane, nɨmehünou nindou yimbu ranai kɨfohɨ hoearɨ güdɨne hena ahamundɨ fikɨmɨ manɨmbafanɨ. 11 Nindou yimbu ranai safanɨya, “Garirihündɨ nindou, nɨmboe se nɨŋgomombo hɨmboapoayomoa? Sisas se hoeirüwurɨ marundɨ ranana God ai sünambe serümündü mahafu. Se hoeirüwura mahafu yahurai anɨmbo asükai hɨhɨrɨndüfi kudümbui,” masafanɨ.  







Sudasɨndɨ ratüpurɨ fondɨ semɨndɨmbo kamafoarüwurɨ

12  Ranɨyo

asu Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai Orif Wafu ra hɨnɨŋgɨru hou Serusaremɨnambo mahomo. Orif Wafu ranana Serusarem ŋgoafɨhündɨ aŋgunɨ hamɨndɨyopoanɨ, ŋga mamɨ kiromitaane. 13 Ai adükarɨ ŋgoafɨ ranɨhü tüküyafu mburu worɨ nɨmoamo yibadɨ ahamundɨ nɨŋgomo-rundeimbɨ ranambo mahafomo. Ranana Pita, Son, Sems, Andru, Firip, Tomas, Bartoromyu, Matyu, Sems Arfiusɨndɨ nɨmorɨ, Saimon Serot-yomondɨ hohoanɨmo süŋgure randeimbɨ asu Sudas Semsɨndɨ nɨmorɨ ranɨyomo. a 14 Nindou ranai muŋgu mamühɨ gugureafu nɨmarɨmombo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-memo. Bɨdɨfɨrɨ nɨmorehɨ asu Maria Sisasɨndɨ hondɨyo ahandɨ akohoandɨ-yomo ai-amboanɨ muŋgu gugureahi nɨmareimbo dɨdɨbafɨmayei. 15 Ranɨ-sɨmboanɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranana 120-yei. Pita ai ahei mbusümo botɨfi nüŋgumbo Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmborandühɨ yahuya, 16-17 “Amoŋgo-mamɨ asu rehɨ-mamɨ Godɨndɨ bukambe Yifiafɨ Aboedɨ ai Defitɨndɨ yasɨmondɨ süŋgure hoafɨmayo Sudas ai Sisasɨmbo hürütümbɨ nindou-yomondɨ warɨhüfimbo ra asu hapondanɨ anɨhondü tüküfemboane. Ai-amboanɨ ro-ambeahɨndɨ mamɨ ratüpurɨyefɨrɨhundeimb-ani,” mehu. 18 Sudas ai Sisasɨmbo hürütümbɨ nindou-yomondɨ warɨhürirühɨ ranɨtakɨnɨ kakɨ masemündu ranɨnambo hɨfɨ pemɨmayu. Asu süŋgunambo hɨfɨ ranɨhü yɨfɨ piyuhümbo bodo bureandühɨ furɨ ranai bokarɨmefoendɨ. 19 Ranɨyo süŋgunambo nindou Serusaremɨhü amarei ranai fɨfɨrɨhi hehi  











a  1:13 Serot ranana Rom-yomondɨ hoarehɨ nɨŋgombo moei yahomo rundeimb-anemo. Asu ai Israer ahei hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgufembo hohoanɨmo-yomo rundeimb-anemo.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 1​, ​2  330

hɨfɨ ra ahei hoafɨnambo Akerdama sei marɨhündɨ. Ahei hoafɨnambo Akerdama ranana horɨ kefoendeimbɨ hɨf-ane. 20 Pita ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Herü bukambe hoafɨ sürü papɨmarundɨ ranana ndahurai-ane, ‘Hɨfɨ ra nindou ŋgorü ai ndemündümbui, ŋga moanɨ yare mbɨnɨŋgo-wamboane.’  Buk Song 69:25 Asu ŋgorü bɨdɨfɨranɨ buk ranambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ahandɨ ratüpurɨ ra nindou ŋgorü ai mbɨsemündu-amboane,’ meho.   Buk Song 109:8 21-22 Ranɨmboane nindou mamɨ ahei mbusümonɨndɨ hɨnɨŋgɨndɨhurɨmboane sɨhɨrɨ-babɨdɨ Sisas ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu hoafɨ semɨndɨ horambo. Sapo nindou ranana sɨhɨr-ambeahɨndɨ Sisas ai sɨhɨrɨbabɨdɨmbo huranda Son ai nindou hundürürandürɨ ra humbo asu Sisas ai hɨnɨŋgɨreamunɨ haya sünambe mahafu rananɨmbo wataporɨmbombɨrundamboane,” mehu. 23 Ai nindou yimbu ndürɨ pamarupɨrɨ: Sosep Barsabas, ahandɨ ŋgorü ndürɨ Sastus yahomondo-rundeimbɨ, asu ŋgorü Matias. 24-25 Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai yaru dɨdɨbafɨyafundühɨ yahomoya, “Adükarɨ, se muŋguambo nindou-yei hohoanɨmo fɨfɨrowamboanafɨ. Se yɨhoefɨmbo nafuindafɨ nindou yimbu nda daboe se kamafoarɨworɨ ndanɨ ratüpurɨmbohünda. Yɨhoefɨmbo nindou dɨdai sɨhafɨ hoafɨ semɨndɨ horambo tükümandɨfi Sudasɨndɨ fondambe. Sudas ai yɨhoefɨmbo hɨnɨŋgɨreamunɨ haya ai nɨŋgomboayu ranɨnambo mahu,” mehomo. 26 Ai nɨmarɨmombo nindou dɨdai Sudasɨndɨ fondühɨ ratüpurɨ ra mandemündü ranɨmbo nɨmoei pütimemo. Ranɨyo nɨmoei ranai Matiasɨndɨ tükümefeyoa asu Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ 11 ranɨ-babɨdɨmbo hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ nindoumbo-mefundɨ.  









Yifiafɨ Aboedɨ makoso

2

1   Nümbür-ambeahɨnd

sesɨ yimuŋgu-remɨndɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ si Pendikos sei arɨhündɨ ranai tüküfeyoambe Sisasɨmbo anɨhondümborɨhindeimbɨ nindou ranai mamɨ worambe gugurɨmehindɨ. 2 Ranɨyo nɨmehünou ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ werɨ nahurai sünambeahɨndɨ kosɨ worɨ ai gugurɨyahi nɨmareimbɨ ranahambo sɨmoŋgoramɨndɨ haya meŋgoro. 3 Asu ranɨhü hai imami teifɨ dɨdɨŋarɨyohü ahoro nahurai tüküfe haya muŋguambo mamamɨ aheiwamɨ nɨnouyo wakɨmareandɨ. 4 Ranɨyo Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahei fiambe farɨfehü ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo ŋgorüpoanɨmbo ŋgorü-poanɨmbo hoafɨnambo wataporɨmayei. 5 Asu Serusarem ŋgoafɨhü muŋguambo hɨfɨ adaburo ranɨhündɨ Suda bɨdɨfɨrɨ Godɨmbo hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ ai tüküyahi mamarei. 6 Werɨ nahurai tükümefeyo ra hɨmborɨyei hehi nindou afɨndɨ ranai gugurɨmehindɨ. Ranɨyo asu hɨmborɨyeianɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo 









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 331

Ratüpurɨ 2

rɨhindeimbɨ nindou ranai wataporɨmayei ra ahei hoafɨnambo wataporɨmayeia hɨmborɨyei hehi mahepünehindɨ. 7 Asu Sudahündɨ-mayei ranai hoafɨ wataporɨmbo-marɨhündɨ ranahambo hepünehi hehimbo hoafɨyeihɨ seiya, “Awi nindou ranana muŋguambo Garirihündɨ-mbayeiyo? 8 Sɨhɨrɨ ana mamɨ ŋgoafɨhündɨ-yefɨpoanɨ, ŋga nüŋgurɨhi hehimboyo asu muŋguambo mamamɨ sɨhefɨ hoafɨnambo wataporɨmayeia ahei hoafɨ ra hɨmborayefa? 9-10 Sɨhɨrɨ ana Partia, Midia, Eram, Mesopotemia, Sudia, Kapadosia, Pondus, Esia, Frigia, Pamfiria, Isip asu Sairini ŋgoafɨkɨmɨ Ribia distrik ranambe ŋgoafɨ adaburo asu Rom, hɨfɨ ranɨhündambo nindou-anefɨ nda fandɨhu anɨmboefɨ. 11 Suda sɨhɨr-anefɨ asu nindou amurɨ sɨhefɨ Godɨmbo hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ anei, Kritɨhündɨ asu Arebiahündɨ muŋguambo hɨmborɨyefanɨ God ai ŋgɨnɨndɨ-moatükunɨ ramareandɨ ranahambo sɨhefɨ hoafɨnambo wataporɨmbo-arɨhündɨ,” masei. 12 Asu nindou muŋguambo ranai hepünahi afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ aheihoarɨ sɨmborɨ hoafürɨyeihɨ seiya, “Nɨne-moatükunɨyo hapondanɨ nda yahurai tükefeyoa?” masei. 13 Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai tɨrɨfoefe hoafɨyahündürühɨ seia, “Awi aiana wain hoe afɨndɨ hamɨndɨ sɨmɨndei hehi mamɨkarɨ hohoanɨmo-yeihɨmbayei,” masahündürɨ.  











14  Asu

Pita ai hoafɨ bokamarɨhendɨ

Pita ai Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ 11 ranɨ babɨdɨmbo nɨŋgomombo puküna hoafɨyuhü yahuya, “Wandɨ wandafɨ mamɨ, Suda anei asu nindou bɨdɨfɨrɨ haponda Serusaremɨhü amarei, se ro ndanɨ-moatükunɨ tükefeyo ranahambo hoafayahɨ nda hɨmboyaŋgɨrɨ kündɨhi nɨmandimbo hɨmborɨndei. 15 Se hohoanɨmoyeihɨya, nindou nda wain hoe sɨmɨndei hehi mamɨkarɨ hohoanɨmoyeihanei asei, ŋga awi hapondanɨ ana 9 kirok siambeahanefɨ. 16 Ŋga ndanɨ-moatükunɨ tükefeyo ranana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Soer hoafɨmayu süŋgu-ane tükefeyo. 17 God ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Bɨdɨfɨranambo si ranai akɨmɨ tüküfemboyoambe ro wandɨ Yifiafɨ muŋguambo nindou-yeiwamɨ koandɨhe-heamboyahɨ. Sɨhei nindowenihɨ nɨmorɨ asu nɨmorehɨ nɨmorɨ ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nahurai wataporɨmbo-ndühümboyei. Sɨhei nindowenihɨ nɨmorɨ hoarɨfamborɨ ai ranɨ-poanɨmbo moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai hoeindumboemo asu boagɨrɨ nindou ai yafogoadɨ-ndɨmboemo. 18 Asu ranɨ-sɨmboanɨ ana ro wandɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ, nɨmorehɨ nindowenihɨ yɨboboambo, aheiwamɨ Yifiafɨ koandɨ-heheanda Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nahurai hoafɨndeimboyei.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 2  332



19

Bɨdɨfɨranambo si ra nafuimbohünda ro hepünɨfeimbɨ moatükunɨ sünambe asu hɨfɨhü nafuindamboyahɨ. Horɨ, hai asu hasɨheimɨ afɨndɨ tükündɨfemboe. 20 Adükarɨ ai ahandɨ adükarɨ hɨmboa-mupuimbo-randeimbɨ si ra tüküfekoate-yoambe anɨmbo hüfɨhamɨndɨ ai nɨmbɨndɨrɨ-mɨndowohü asu amoamo ai horɨ nahurai hamburɨ tükündɨfimbui. 21 Ranɨ-sɨmboanɨ anɨmbo muŋguambo nindou ai aheimbo fehefendürɨmbo hünda Adükarɨmbo dɨdɨbafehindɨ ranaheimbo aboedambondeandürümbui,’ mehu.”  Joeɨ 2:28-32 22 Pita yahuya, “Israerɨhündɨ nindou se wandɨ hoafɨ nda hɨmborɨndei. Sisas Nasaretɨhündɨ aiana ranɨpoanɨmbo nindouyu. God ai sɨhei mbusümo ahandɨ warɨsüŋgu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ ra se fɨfɨrɨhindɨ. 23 God ai horombo hondü hoafɨ fɨramündü sɨhai mburamboyu Sisasɨmbo sɨhei warɨhümarirɨ, ŋga hürütümbɨ nindou ai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨ tɨkoründümo pamarüwura yɨfɨmayu. 24 Ŋga God ai ahambo yɨfɨndɨ asübusɨ ŋgɨnɨndɨkoate-yoweimbɨ ranambeahɨndɨ botɨmarirɨ. Nɨmboe sapo yɨfɨ ai ŋgɨrɨ ahambo bobohɨndɨrɨmɨndo. 25 Horombo Defit amboanɨ ahambo yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro hoeirɨhinanɨ Adükarɨ ai muŋguambo si wandɨ-fikɨmɨ anüŋgu. Ai wandɨ fikɨmɨ nüŋgumbo wambo ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ amboanɨ asübusɨ ndendɨrɨ. 26 Ranɨmboane ro ŋgusüfoambe aboedɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyahühɨ God ai wambo aboedɨ moatükunɨ refemboayu ranahambo hɨmboayahɨ. 27 Asu se ŋgɨrɨ wambo yɨfɨ ambe-ambe rando hɨnɨŋgɨndowandɨrɨ. Sapo se ŋgɨrɨ sürühoeimbɨ nindou kafoaro hɨnɨŋgɨmarɨworɨ ra hɨnɨŋgɨ-ndowora yɨfɨ ambe-ambe sümburɨndu. 28 Rananɨmbo se yaŋgɨrɨ aboedɨ nɨŋgombo nafɨ ra yamundo-wandɨrɨmboyafɨ. Asu se yɨnɨ mbɨsafanɨ ro se-dɨbo nɨmboambo afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndamboyahɨ,’  Buk Song 16:8-11 mehu. 29 “Amoŋgo mam-anemo asu rehɨ mam-anei, ro sɨheimbo anɨhondümboanahɨ hoafehandürɨ, sɨhefɨ amoao Defit ai yɨfɨmayuwambo masamboarɨhurɨ. Asu ahandɨ yɨfɨ ambe ranai haponda sɨhefɨmbo sowahɨ anɨŋgo ho. 30 Defit ai-ana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ wambo fɨfɨreandɨ God ai ahambo hoafɨyundowohüya, ‘Süŋgunambo sɨhafɨ sɨrambeahɨndɨ mamɨ sɨhafɨ fondɨ semɨndɨmbohünda ahambo bogorɨmbondɨhinɨ hɨnɨŋgɨndɨhinɨmboyahɨ,’ mehu. 31 Defit ai nɨnɨ-moatükunɨ tükündɨfembo ra fɨfɨreandühɨ wataporɨmbo-randühɨya, ‘God ai ŋgɨrɨ ahambo yɨfɨyeimbɨyei ŋgoafɨhü hɨnɨŋgɨndirɨ, asu ŋgɨrɨ yɨfɨ ambe-ambe sümburɨndu,’ mehu. God  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 333

Ratüpurɨ 2

ai ahandɨ nendambo aboedambo-fendürɨmbo Krais yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranahamboyu wataporɨmbo-marandɨ. 32 Sisasɨmboyo God ai yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ. Muŋguambo ro hoeirɨhu hohu ranahamboane wataporɨmboarɨhundɨ. 33 Sisasɨmbo God ai sünambe serümündü hafu hɨnɨŋgɨriranɨ ahandɨ warɨhondü waranɨ mbamarü. God ai horombo hoafɨmayu süŋgu Sisasɨmbo Yifiafɨ Aboedɨ masagado, ranɨyo asu Sisas ai sɨhefɨwamɨ koamafoareandɨ, ran-ane haponda se hoafɨ hɨmborɨyei asu hoeirɨhi arɨhündɨ. 34-35 Defit ai moai sünambe hafu Sisas ramefiyu nou, ŋga ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Adükarɨ ai wandɨ Adükarɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, “Se wandɨ warɨ hondünɨ nɨmandɨfɨ ŋgafɨmbo asu sɨhafɨ hürütümbɨ ra sɨhafɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨheapuranɨ se hɨbadapurɨ-mboyafɨ,” ’ mehu.  Buk Song 110:1 36 Ranɨmboane Israer nindou muŋguambo se nda ndondɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ. God ai Sisas se nɨmɨ keimbɨ karɨhe-ndeimbɨfihɨ tɨkorɨhomondei pamarɨhorɨ ranahambo Adükarɨmborirɨ asu ahandɨ nendambo aboedambofembo nindoumborirɨ kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ,” mehu. 37Pita ai ranɨ hoafɨ ra wataporɨmbo-maranda nindou afɨndɨ ranaheimbo ŋgusüfoambe horɨmareandüra bɨdɨfɨrɨ amurɨ Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ-babɨdɨmbo ahamumbo düdurɨhipurühɨ seiya, “Asu nɨnɨ nünüŋgu-mandɨhunda?” maseiamboyu. 38 Asu Pita ai sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Muŋguambo mamamɨ se sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindühɨ Sisasɨndɨ ndürɨnambo hundüründeianɨ anɨmbo God ai sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbüsümbui. Ranɨ-süŋgundɨhindanɨ anɨmbo God ai sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨ dagadürümbui. 39 God ai Yifiafɨ Aboedɨ saimbo hoafɨ fɨramündü masɨhendɨ ranana se, sɨhei nɨmorɨ asu süŋgudɨdɨ nɨmorɨ hondü sɨheimbo muŋguamboyo. Ranɨ-moatükunɨ ranana nindou muŋguambo God ai wandanei yahundüreimbɨ aheimbo hoafɨyu masɨhend-ane,” mehu. 40 Pita ai amurɨ bɨdɨfɨrɨ hoafɨ ranɨfihɨ pare haya wataporɨmbo-marandɨ. Ai hütihoafɨ-yupurühɨ yahuya, “Se hɨbadɨhümbo, ŋga nindou moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ ranɨ-babɨdɨmbo moaruwaimbo-ndahimboyei.” 41 Pita hoafɨ wataporɨmbo-marandɨ ranai nindou afɨndɨ ranaheimbo ŋgusüfoambe botɨmareandüra hundürümayei. Ranɨ-sɨmboanɨ 3,000 nindouyei Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ horɨmbodɨdɨ ranɨfihɨ pamareandɨ. 42 Nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai ranɨhü Sisasɨndɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ-yomondɨ yamundɨfe hoafɨ hɨmborɨyeihɨ bɨdɨfɨrɨ wandafɨ ranaheimbo fehefendürɨmbohünda sesɨ mamɨ sahüsihɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨyahi marɨhündɨ.  



















43  Sisasɨndɨ

Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai mamɨ hohoanɨmo süŋgumarɨhindɨ

hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-yomondɨ warɨsüŋgu God ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareanda nindou afɨndɨ ranai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 2​, ​3  334

yɨhɨmboyeihɨ ahɨnɨmarɨhorɨ. 44 Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindou ranai mamühɨyahi nɨmareimbo mamamɨ ahei napo ra ahei mamühɨ nahuraimayo. 45 Ai ahei hɨfɨ asu napo ra nindou ŋgorümbo sehindühɨ ranɨfihɨndɨ kakɨ sahümündi hehi kakɨ ra nindou napokoateyeimbɨmbo sehi marɨhündɨ. 46 Muŋguambo si Godɨndɨ worambe gugureahi marɨhündɨ. Asu ai ahei worambe gugureahi nɨmareimbo sahüsi rɨhündühɨ aheimayo napo ra nindou ŋgorümbo ŋgusüfoambe hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ kapeihü sehi marɨhündɨ. 47 Nindou ranai muŋguambo si Godɨmbo aboed-ani sei hohoanɨmoyeia asu muŋguambo nindou ranai aheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-yahündürɨ marɨhündɨ. Muŋguambo si Adükarɨ ai nindou bɨdɨfɨrɨ semündündüra asu Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindou ranai afɨndɨ safɨ tüküfe marandɨ.  







Pita ai nindou mamɨ tɨŋarɨ moaruwaimbü aboedɨmarirɨ

3

1   Mamɨ

nɨmbambeahɨ Pita ai Son-dɨbombo dɨdɨbafɨfembohünda Godɨndɨ worɨna mahüfanɨ. 2 Ranɨyo ginɨrɨ yipurɨ Aboedɨ Yipurɨ sei arɨhünd ranɨkɨmɨ nindou tɨŋarɨ moaruwaimbü mamaruwa hoeimarɨnerɨ. Ahandɨ tɨŋarɨ ra hondɨ ai yahurai wakɨrɨmɨndɨ hayamboyo muŋguambo si ginɨrɨ nafɨtambe ranɨkɨmɨ sahorɨmɨndei hei hɨnɨŋgɨrɨhoranɨ nɨmarümbo nɨmorehɨ nindowenihɨ Godɨndɨ worɨna heianɨ kakɨ moako-moakoyumarandɨ. 3 Nindou ranai hoeireandane, Pita ai Son-dɨbombo Godɨnɨdɨ worɨna mahüfandamboyu kakɨ moakomayu. 4 Pita weimbo Son ai ahambo hɨmboarɨ parɨnerɨ nɨmbafanɨmbo safanɨya, “Yɨhoehɨmbo sowana hɨmboyafɨ,” masafandamboyu. 5 Nindou ranai ahafanɨmboya wambo kakɨ saimbo-mbayafanɨ yahu haya hɨmbomayu. 6 Ŋga Pita ai hoafɨyundowohü yahuya, “Ro moai kakɨ sɨhambo saimbo sahamɨndɨhɨ, ŋga ro sɨhambo mamɨ-moatükunɨ ndahanɨnɨmboyahɨ. Sisas Krais Nasaretɨhündɨ ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo botɨyafo hawa hafɨ,” mehundo. 7 Ranɨyu Pita ai ahandɨ warɨhondü watɨŋarɨ kɨkɨhɨramündü mbura botɨmarira nɨmehünou ahandɨ tɨŋarɨ asu yimɨndɨho ranai ŋgɨnɨramɨndɨwohü botɨmefiyu. 8 Ai horɨpɨrɨhoei piyu nüŋgu mbura mahu. Ai Pita weimbo-babɨdɨmbo Godɨndɨ worambe hu nüŋgu wakɨreandühɨ hohorɨpɨ-hohorɨpɨyu randühɨ Godɨmbo adükar-ani mehu. 9-10 Muŋguambo nindou ranai fɨfɨrɨhindɨ sapo nindou ranaiyu Godɨndɨ worɨ ginɨrɨ yipurɨ Aboedɨ Yipurɨ sei arɨhündɨ ranɨkɨmɨ nɨmarümbo kakɨ moako-moakoyumarandɨ. Asu hapondanɨ hoeirɨhoranɨ nindou-mayu ranai hoahoaŋguhü Godɨmbo aboed-ani yahu hoafɨmayua nindou ranai nüŋgure-hayamboyo ranɨ-moatükunɨ ra tükümefeyo sei hehi mahepünahindɨ.  















Pita ai Godɨndɨ worambe hoafɨ bokamarɨhendɨ

11 Nindou-mayu

ranai Pita weimbo Sonɨmbo kɨkɨhɨrapümündɨ nüŋguambe nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ ranai hepünahi hehi The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 335

Ratüpurɨ 3

Soromonɨndɨ yibadɨ sei arɨhündɨ Godɨndɨ worambe ranɨnambo pɨpɨmayei hei. 12 Pita ai nindou afɨndɨ mahüsi ra hoeireandürɨ haya hoafɨyundürühɨ yahuya, “Israerɨhündɨ nindou se nɨmboe hepünehinda? Se nɨmboe yɨhoefɨmbo hɨmboapoayei ahafandɨ ŋgɨnɨndɨ asu ai-ana mbumundɨ nindouwambo mbayafandɨ nindou ra aboedɨmarɨnerɨ sei hehimboa? 13 Abraham, Aisak, Sekop asu sɨhefɨ amoao-yei God ai ahandɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ Sisas ahambo ŋgɨnɨndɨ masagado, ŋga se hɨfokoe-fimbohünda hürütümbɨ nindou-yei warɨhümarɨhorɨ. Pairat ai aboedambo koarɨhefimbo hohoanɨmoyuwane, asu se Pairatɨmbo seiya, ‘Ro moai Sisasɨmbo aboedambo koarɨhefimbo hohoanɨmoyefɨ,’ masei. 14 Se moai aboedɨ sürühoeimbɨ ranahambo hohoanɨmoyei, ŋga ahambo semündümbo hündɨ-mayo ranɨyo asu yifiarɨyu nindou hɨfokoare randeimbɨ-mayu ra masahorɨmɨndei. 15 Se nindoumbo koadürümbokoadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nafɨ semɨndɨndürɨ hombo-mayu ra hɨfokoamarɨhorɨ ranahamboane wataporɨmbo-rɨhu arɨhundɨ. 16 Sapo se nindou hoeiarɨhorɨ nda se fɨfɨrɨhorɨ, ro Sisasɨmbo anɨhondümboarɨhoandɨ ranɨmboyo nindou tɨŋarɨ moaruwai nda aboedɨmefiyu. Se muŋguambo aboedɨ hamɨndɨ tükümefiyuwa hoeiarɨhindɨ ra Sisasɨmbo anɨhondümbofe ranɨnamboyo. 17 Amoŋgo-mamɨ asu rehɨ-mamɨ, ro fɨfɨrɨheandɨ se Sisasɨmbo ramarɨhorɨ ra moai sɨhei boboagorɨ nindou ranɨ-babɨdɨmbo nɨnɨmoatükunɨyo ramarɨhindɨ ra fɨfɨrɨhindɨ. 18 God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ yasɨmondɨ süŋgure hoafɨyuhüya, ‘Krais ai asübusɨ ndemündü haya yɨfɨndümbui,’ mehu. Ranɨyo asu God ai haponda anɨhondü ndanɨsüŋgure hɨnɨŋgɨmareanda tükümefeyo. 19 Ranɨmbo-anɨmbo se sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmo ŋgorü süŋgundɨhindühɨ God sowana hɨhɨrɨndahi dɨdeiyanɨ anɨmbo asu sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbeyahuamboane. Rananɨmbo Adükarɨ ai fi hefe nɨmarɨmbo si ra koandɨhembui. 20 Rawehindɨ anɨmbo God ai nindou sɨheimbo fehefendürɨmbo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ Krais Sisas ra, koandɨherümbui. 21 Sapo horombo ahandɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ-yomondɨ yasɨmondɨ süŋgu hoafɨmayu süŋgu. Sisas ai sünambe nüŋgu ŋgumbo God ai muŋgu-moatükunɨ sɨmborɨ tüküfembo hoafɨmayu ranambe tükündüfimbui. 22 Horombo Moses yahuya, ‘Nindou mamɨ ro nahurai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyorambo Adükarɨ God ai seambeahɨndɨ kaboadirɨ hɨnɨgŋɨndirümbui. Asu muŋgu-moatükunɨ ai hoafɨyuweimbɨ ra süŋgundɨhindɨ,’ mehu. 23 Nindou Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyo süŋgufekoate-ayei ana, God ai hɨfokoandeira yɨfɨndeimboyei asu ŋgɨrɨ Israerɨyei sɨrambeahɨndɨndei. 24 Nindou Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ Samuer nüŋguambe peyo haya sɨnɨmbo ahandɨ wagabe ra muŋguambo mamɨ ranɨ hoafɨyo wataporɨmboru homombo asu hapondanambe tükefeyo. 25 Se-ana  



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 3​, ​4  336

Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ahamundɨ ahuirɨ mam-anei. Asu God ai sɨhei amoao mamɨ-babɨdɨmbo hoafɨ fɨramündü masɨhendɨ ra sɨheimbo-hündamboane. Ai sɨhei ape Abrahamɨmbo hoafɨyundowohü yahuya, ‘Sɨhafɨ ahuirɨ ranahambo süŋgunambo anɨmbo muŋguambo nindou ndanɨ hɨfɨhü anɨboadei ranaheimbo aboedɨ-aboedɨ-ndɨheandürɨmboyahɨ,’ mehu. 26 Sɨheimbo aboedɨ-aboedɨfendüra sɨhei moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨfembohünda God ai weaŋgurühɨ ahandɨ ratüpurɨyurandeimbɨ Sisas sɨheimbo sowahɨ koamarɨherü,” mehu.  

Pita weimbo Sonɨmbo kansɨrɨndɨ hɨmboahü papɨ-hoafɨmarupɨrɨ

4

1   Pita

ai Son-dɨbo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo wataporɨmborɨnandürühɨ nɨmbafandambe, Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ-yomo, ami Godɨndɨ worɨ hɨfandɨrundeimbɨ-yomondɨ bogorɨ-yomo asu Sadyusi-yomo ai aheimbo sowahɨ hafomo tükümefundɨ. 2 Ahamumbo ŋgusüfoambe moaruwai marapurɨ ra sapo Kraisɨndɨ hoafɨ sowandɨfanɨ hafanɨ-rɨnandeimbɨ ranai nindoumboya, Sisasɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo yɨfɨhündɨ botɨndahimboyei hoafɨ ra yamundɨ-marɨneanda ranɨmboyo ahafanɨmbo ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ-marupɨrɨ. 3 Suda-yafe bogorɨ nindou ranai Pita weimbo Sonɨmbo kɨkɨhɨrupɨndümo houmbo papɨhoafɨyopɨrɨmbo mehomo. Ŋga asu nɨmbɨfembo yaŋgɨrɨ-mayoamboyo sümbo papɨ-hoafɨyopɨrɨmboane yahomo houmbo karabusambe hɨnɨŋgɨmarupɨrɨ. 4 Pita, Son ai wataporɨmbo-marɨnanda nindou afɨndɨ ranai hoafɨ wataporɨmbo-marɨnandɨ ra hɨmborɨyei hehi Sisasɨmbo anɨhondümbo-marɨhindɨ. Nindou ahafandɨ hoafɨ hɨmborɨyei hehi anɨhondümbo-marɨhindɨ ranana 5,000-yei. 5 Süŋgunambo ŋgorü sinambo Suda-yei hɨfandɨrundüreimbɨ, bogorɨ nindou asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ ai Serusarem ŋgoafɨhü mafandundɨ. 6 Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ, Anas, Kaiafas, Son, Areksander asu muŋguambo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ-yomondɨ fikɨmɨnɨndɨ ai-amboanɨ ranɨhü mafandɨhindɨ. 7 Ai Pita weimbombo sowapündümo ahamundɨ hɨmboahü hɨnɨŋgɨrupɨrɨ houmbo düdurɨpɨrühɨ yahomoya, “Se nɨnɨ-ŋgɨnɨndɨnamboyo ranɨ-moatükunɨ ra ramarɨneanda?” mehomondamboyu. 8-9 Pitandɨ fiambe Yifiafɨ Aboedɨ ranai tüküfehüyo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hɨfandɨ-rundeimbɨ asu bogorɨ nindou, se nindou tɨŋarɨ moaruwaimbü ranahambo aboedɨ moatükunɨ ramarɨhoandɨ ranɨmboyo yɨhoehɨmbo düduwefundɨ? Asu düdi aboedɨmarirɨ yahomomboemo yɨhoehɨmbo düduwefundɨ? 10 Refe ana ro hohoanɨmoyehanɨ muŋguambo se-anemo asu Sudahünd-anei nda fɨfɨrɨndɨhindɨ, nindou ranai ana Sisas Nasaretɨhündɨ ahandɨ ndürɨnamboyu aboedɨ tükümefiyu. Se nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨ tɨkorɨhorɨmɨndei pamarɨhorɨ, ŋga asu God ai yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 337

Ratüpurɨ 4

Nindou ndanai tɨŋarɨ moaruwaiyusɨ, ŋga Sisasɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo aboedɨfi haya haponda sɨhei wagabe ndanüŋgu. 11 Sisas ai ana, ‘Kambohoanɨ worɨmboru-rundeimbɨ nindou ai ambe mehomoyosɨ, ŋga asu worɨ ŋgɨnemɨndɨmbohünda bogɨmondɨ kambohoanɨ noumbofi tükümefiyu.’  Buk Song 118:22 12 Sisasɨmbo yaŋgɨrɨyo hɨfɨ ndanɨhü God ai nindou aboedambofembo ŋgɨnɨndɨ masagado. Ahandɨ süŋgu anɨmbo sɨhɨrɨ aboedambo-ndahumboyefɨ asu ai yaŋgɨrɨ anɨmbo nindou aboedambo-ndeamunɨmbui,” mehu. 13 Suda-yafe bogorɨ nindou ranai fɨfɨrundɨ Pita weimbo Son ai moai skurɨ-yafanɨ, ŋga moanɨndɨ nindou-yafanɨ yɨhɨmbokoate-wataporɨmayafandamboyo nindou ranai mahepünafundɨ. Ranɨyo horombo Sisas babɨdɨmbo hoahoaŋgomo marundɨ ra ai fɨfɨrɨmarundɨ. 14 Nɨmboe sapo nindou aboedɨmarɨnerɨ ranai ahafandɨ fikɨmɨ manüŋguwamboyo asu ahafanɨmbo nɨnɨ akɨdou-amboanɨ hoafɨkoate-memo. 15 Suda-yei bogorɨ nindou ranai hoafɨmemonda Pita ai Son-dɨbo tüküyafɨne hena mahafanɨ. Ai hafandanɨyo bogorɨ nindou ranai nɨmarɨmombo ahamundɨhoarɨ bogo sɨmborɨ ndüwurɨmefundɨ. 16 Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou ndanahafanɨmbo nɨnɨ nünüŋgu-mandɨhupɨra? Muŋguambo nindou Serusarem ŋgoafɨhündɨ ai fɨfɨrɨhindɨ sapo ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramarɨneandɨ ra. Ŋga ranɨ wambo asu sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ dɨdɨmondefühɨ wanɨ mbɨsefɨ. 17Ŋga ranɨ hoafɨ ra muŋguambo nindoumbo goago wakɨnde-amboembohünda yowanɨ mbɨsefomboane. Yowanɨ mbɨsefanɨ anɨmbo nindoumbo Sisasɨndɨ ndürɨ ranahambo wataporɨmbo-yondürɨkoate-mbeyafandamboane,” mehomo. 18 Ai asükaiyomo mɨŋgɨyomo hürɨhaupɨrɨ houmbo yahomopɨrɨya, “Se yowanɨ Sisasɨndɨ ndürɨ ranahambo nindoumbo wataporɨmbo-yondürɨ asu yamundɨfendürɨ-rapoanɨ,” mehomo. 19 Ŋga asu Pita ai Son-dɨbo sɨmborɨ hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Nɨne-hohoanɨmo God ai yifirayu ra se türüboadundɨ. Ro sɨhamundɨ hoafɨ süŋgu-mandɨhoyo asu Godɨndɨ hoafɨ süŋgu-mandɨhoyo? 20 Sapo ro nɨne-moatükunɨ hoeirɨho asu hoafɨ hɨmborɨye marɨhoandɨ ranahambo wataporɨmbo-hündambo ŋgɨrɨ ro yafambe kɨkɨhɨ-ndɨhoamɨndehɨ,” mehu. 21 Ai moai ahafanɨmbo karabusɨ-fepɨrɨmbo nafɨ fɨfɨrundɨ, sapo nindou muŋguambo ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramarɨneandɨ ranɨmbo Godɨmbo adükar-ani seihü wambo. Ranɨyo Suda-yei bogorɨ nindou ranai Sisasɨndɨ ndürɨ ranahambo wataporɨmboyo asu nindou yamundɨferambo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ yowanɨ yahomo mburumbo asükai aboedambo koamarɨhaupɨrɨ. 22 Nindou hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarɨneandühɨ aboedɨmarɨnerɨ ranana 40 hɨmbanɨ ŋgasünde-andeimbɨyu.  























23  Suda-yafe

Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨyei dɨdɨbafɨfe hoafɨ

boboagorɨ ranai Pita weimbo-babɨdɨmbo hoafɨ dɨdɨboadomarundɨ. Ranɨyafanɨ ranɨhündambo ai mamɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 4  338

aheimbo-so hɨhɨreafɨne hafanɨ Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu Suda-yafe boboagorɨ wataporɨmbo-marundɨ ra wataporɨmbo-marɨnandɨ. 24 Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindou ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi muŋguambo Godɨmbo dɨdɨbafɨyeihɨ seiya, “Adükarɨ serandɨ hɨfɨ, sünü, sɨrɨwara asu muŋgu-moatükunɨ ranambe eŋgoro ra nafɨmarandɨ. 25 Horombo yɨhoefɨ amoao Defit sɨhafɨ ratüpurɨyu randeimbɨmbo Yifiafɨ Aboedɨndɨ süŋgu se hoafɨyafühɨ safɨya, ‘Nɨmboe muŋguambo hɨfɨhündɨ nindou ra ŋgɨnɨndayei? Asu nɨmboe nindou ranai ŋgusüfo hohoanɨmo-koate hoafɨ fɨrarɨhümündi? 26 Hɨfɨnɨndɨ adükarɨ boboagorɨ nindou ranai yifiarɨmbo yahomo houmbo gugurɨyafu hoafɨ fɨrarɨndümo. Ran-ane hɨfandɨ-rundeimbɨ boboagorɨ ranai Adükarɨ asu Krais nindou aboedambofembo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ ahafanɨmbo hɨfɨnambo-fepɨrɨmbo hoafɨ fɨrarɨndümo,’ masafɨ.   Buk Song 2:1-2 27 Herot, Pondius Pairat, Suda-yafe ndɨfo asu Suda ai Serusarem ŋgoafɨhü mamühɨyahi Sisas Krais sɨhafɨ ratüpurɨ, ratüpurɨyu-randeimbɨ se nindoumbo aboedambofembo kafoarɨworɨ hɨnɨŋgɨmarɨworɨ ranahambo hoafɨ fɨmarɨhümündi. 28 Nindou ndanai ndanɨ-moatükunɨ ramarɨhindɨ ra sɨhafɨ yifirɨ süŋguyo, sapo se horombo sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨnambo hoafɨ fɨrandɨfühɨ ndanɨ-moatükunɨ nda tükümbɨfeyo-wamboane safɨ masɨhawandɨ süŋguyo. 29 Asu haponda Adükarɨ se yɨhoefɨmbo yɨhɨmbombɨyeia sei hehi hoafɨ wataporɨmbo-marɨhündɨ ra hɨmborɨndafɨ. Sɨhafɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimbɨ yɨhoefɨmbo fandɨhawamunanɨ anɨmbo yɨhɨmbokoate-sɨhafɨ hoafɨ ra wataporɨmbo-ndɨhumboane. 30 Asu se sɨhafɨ warɨ aŋgünümbɨ nendɨyei-wamɨ nandowandüranɨ aboedɨndahindühɨ Sisas sɨhafɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ahandɨ ndürɨ süŋgu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨndafɨ.” 31 Ai rarɨhi Godɨmbo dɨdɨbafɨyei kɨkɨrɨhümündianɨyo, worɨ gugurɨyahi nɨmareimbɨmayo ranai yabadɨmarandɨ. Ranɨyo Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahei fiambe tüküfehüyo yɨhɨmbokoate Godɨndɨ hoafɨ ra wataporɨmbo-marɨhündɨ.  













Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨyafe fehefe hohoanɨmo

32  Muŋguambo

anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranai hohoanɨmo mamamberɨhi hehi mamɨ hohoanɨmo süŋgumarɨhindɨ. Ranɨyo asu ahei napo ra moai yɨhoefɨ yaŋgɨr-ane sei, ŋga nindou mamamɨ ahei napo ra muŋguambo aheimayo. 33 Hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai God Sisasɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ hoafɨ wataporɨmbo-marundɨ ra ŋgɨnɨndɨyo. Ranɨyo asu God ai nindou ranaheimbo fehefendürɨmbo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 339

Ratüpurɨ 4​, ​5

hohoanɨmo-yundürühɨ afɨndɨ aboedɨ-aboedɨ-mareandürɨ. 34-35 Nindou afɨndɨ ranambeahɨndɨ moai mamɨ ai-amboanɨ nɨnɨ-moatükunɨ mbonɨmboramündu. Nindou hɨfɨ asu woreimbɨ-mayei ranai kakɨfihɨ koarɨhehi mburɨhü kakɨ ra sahümündi hei hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨmbo sehinda ai nindou napokoate-yeimbɨ mbonɨmborɨhümündianɨ yimburundürɨ marundɨ. 36 Nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Sosep ranɨhü manüŋgu asu ranɨyo hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai ahambo ŋgorü ndürɨ Barnabas kamafoarüwurɨ. Ndürɨ Barnabas ranana ahandɨ nɨmɨndɨ ra ŋgusüfoambe ŋgɨnɨramɨndɨ randeimb-ane. Asu aiana Rifai sɨrambeahɨndɨ Saiprusɨhündɨyu. 37 Ai hɨfembüyu hayamboyu hɨfɨ ra kakɨfihɨ sai mbura kakɨ ra semündü hu hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨmbo masagapurɨ.  





5

Ananaias asu Safaira yɨfɨmayafe

1   Nindou

mamɨ, ahandɨ ndürɨ Ananaias, ai ahandɨ nɨmorehɨ Safairadɨbo hɨfɨ bɨdɨfɨrɨ nindou ŋgorümbo kakɨfihɨmbo masabɨnando. 2 Ai kakɨ ra ahambohünda bɨdɨfɨrɨ masɨhenda nɨmorehɨ ai-amboanɨ fɨfɨreandɨ. Ŋga asu bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨrɨ semündü hu hoafɨ sowandümo homorundeimbɨmbo masagapurɨ. 3 Asu Pita ai hoafɨyundowohü yahuya, “Ananaias, nɨmboe Satan ai sɨhafɨ hohoanɨmoambe nɨmarümbo Yifiafɨ Aboedɨ ranahambo wosɨhoaforɨ-randühɨ kakɨ hɨfɨ-hündɨ masowandɨfɨ ra bɨdɨfɨrɨ dɨbonapɨmarowanda? 4 Se hɨfɨ masawandɨ ra sɨhafɨ hohoanɨmo yaŋgorɨyo, asu kakɨ masowandɨfɨ ra se nɨnɨ-moatükunɨ refemboayafɨ ra sɨhafɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨyo. Ŋga asu nɨmboe se rasüŋgu-marowanda? Yɨhoefɨmbo-yopoanɨ wosɨhoafɨ hoafɨmayafɨ, ŋga Godɨmboyo wosɨhoafɨ hoafɨmayafɨ.” 5-6 Pita ai hoafɨmayuwa Ananaias ai hɨhɨmborɨ-yuhündamboyu yɨfɨ pɨmayuwa akohoandɨ nɨmorɨ ai ahandɨ fi-nɨmoko ra hoearɨnambo hɨmondɨwurɨ sowarɨndümo homo dɨbonapɨmarüwurɨ. Ranɨyo nindou afɨndɨ ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi yɨhɨmbomayei. 7 Ahandɨ nɨmorehɨ ai ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ra moai fɨfɨreandɨ, ranɨyo ŋgɨmɨ awa hohayamboyowane, ai asükai maho. 8 Pita ai ranahambo düdureandühɨ yahuya, “Se hoafɨyafɨndɨrɨ, hɨfɨ-hündɨ kakɨ masowandɨfe ra ndearamboyowai?” mehuamboyo. Asu sɨmborɨ Safaira ai hoafɨyowohü yahoya, “Yɨnɨ, ra ndearɨyo,” mehoamboyu. 9 Asu Pita ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Se nɨmboe sɨhafɨ nindowenihɨ-dɨbo Adükarɨndɨ Yifiafɨ ranahambo refe hoeifembo hoafɨ fɨmarɨnandɨfea? Hoeiro, nindou sɨhafɨ nindowenihambo hɨfɨkamarüwurɨ ranai yipurɨkɨmɨ anɨŋgomo. Asu sɨhambo amboanɨ ndowandümonɨnɨ ŋgomo hɨfɨ kandunɨnɨmboemo,” mehuamboyo. 10 Hoafɨ nɨŋgoambe Safaira ai Pitandɨ yirɨkɨmɨ peyo yɨfɨmayo. Ranɨyo nindou akohoandɨ ranai sɨfomo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 5  340

hoeirunda yɨfɨmayowamboyo sowandümo homo ahandɨ nindowenihandɨ fikɨmɨ hɨfɨ kamarundɨ. 11 Ranɨyo Kraisɨndɨ nendɨ-yei asu amurɨ bɨdɨfɨrɨ ranɨyei ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi yɨhɨmbomayei.  

Hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramarundɨ

12  Hoafɨ

sowandümo homo-rundeimbɨ ai nindou-yei mbusümo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramarundɨ. Ranɨyo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindou ranai Godɨndɨ worambe Soromonɨndɨ Yibadɨ sei arɨhündɨ ranɨhü gugurɨmehindɨ. 13 Nindou bɨdɨfɨrɨ ranai moai ai-babɨdɨmbo fandɨhindɨ, ŋga ai aheimbo ahɨnɨmayei. 14 Ranɨyo nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ hamɨndɨ ranai Adükarɨmbo anɨhondümbo-rɨhindühɨ, asu weaŋgurühɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ manɨboadei aheifihɨ pamarɨhindɨ. 15 Ranɨmbo-hündamboyo nindou ranai aŋgünümbɨ nendɨ fufurɨhümü-ndindürɨ hei nafɨ hohü fondɨwamɨ asu hoaparɨ foasɨhi hehi kurɨmarɨhindürɨ. Ai hohoanɨmo-yeihɨya, Pita ai ŋgu ŋgasündeandanɨ hüfɨhamɨndɨnambo ahandɨ hüfɨhamɨndɨhündɨ yifiafɨ ranai boakɨmbɨfoareanda sei hehi. 16 Serusarem ŋgoafɨkɨmɨ ŋgoafɨ adaburo ranɨhündambo nindou afɨndɨ ranai aŋgünümbɨ asu moaruwai nendɨ nɨmareimbɨ fufurɨhümü-ndindürɨ tükümehindɨ. Ranɨyo nindou muŋguambo ranai aboedɨmehindɨ.  







17 Hoafɨ

Suda-yafe bogorɨ ai hoafɨ sowandümo homorundeimbɨmbo yowanɨ mehomopurɨ

sowandümo homo-rundeimbɨ ai ranɨ-moatükunɨ ra ramarunda Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ai Sadyusi-babɨdɨmbo ŋgɨnɨndɨ-memo. 18 Ranɨyo ahamumbo kɨkɨhɨrɨpundümo mburumbo karabusambe hɨnɨŋgɨmarupurɨ. 19 Ŋga asu nɨmbokoanɨ Adükarɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ai karabus worɨ yipurɨ ra sübüdɨmarɨhenda tükümefundɨ. Ranɨyo sünambeahɨndɨ nendɨ ranai hoafɨyuhü yahuya, 20 “Ŋgomo Godɨndɨ worambe nɨŋgomombo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo sɨmborɨ hohoanɨmo ranahambo wataporɨmbo-ndundürɨ,” mehupurɨ. 21 Ranɨyo hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨ-yomo houmbo Godɨndɨ worɨna siambe hondü homo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yamundɨ-marundürɨ. Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ ai ahandɨ wandafɨ-babɨdɨmbo tüküyafundühɨyomo Suda-yei kansɨr asu bogorɨ hondü ahamumbo gugurɨfe wataporɨmbo hoafɨmemo. Ranɨyo nindou bɨdɨfɨrɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨmbo karabus worambeahɨndɨ sepurɨmɨndɨmbo koamarɨ-houpurɨ. 22 Ŋga asu nindou ranai homo hɨmboyomondane, hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai karabusɨ worambe moai nɨmarɨmo. Ranɨyo hɨhɨrɨyafu homo Suda-yei bogorɨ ranahamumbo hoafɨmemopurɨ. 23 Ai homo hoafɨyomondühɨ yahomoya,  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 341

Ratüpurɨ 5

“Karabus worɨ yipurɨ ra paru mburumbo karabus hɨfandɨru-rundeimbɨ ai yipurɨ hɨfandu manɨŋgomo. Ŋga asu yipurɨ sübüdɨhoehü hɨmboyefane, worɨ yaŋgɨrɨ mafondaro,” mehomo. 24 Karabus worɨ hɨfandɨru-rundeimbɨ-yomondɨ bogorɨyu asu Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ-yomo ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo nünüŋgufemboyo yahomo houmbo afɨndɨ hohoanɨmo-memo. 25 Nindou mamɨ ranai sünɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hɨmborɨyomo, nindou se karabusɨmarüpurɨ ranana Godɨndɨ worambe nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yamundundürühɨ mbanɨŋgomo,” mehu. 26 Ranɨyo bogorɨ-mayu ranai ratüpurɨyomo-rundeimbɨ sepurɨmündü haya homo hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ra masɨwapundümo. Ŋga asu nindou yamundɨmarundürɨ ranaheimboya, “Yɨhoefɨmbo nɨmoeinambo ndɨhümunɨmboyei,” yahomo houmbo moai nɨnɨ nünüŋgurüpurɨ.  





Hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai yɨhombokoatekansɨrɨmbo Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmbo-marundɨ

27 Karabus

hɨfandɨrundeimbɨ nindou ranai sowapurɨndümo homo gugurɨyafu wataporɨmbo-marundɨ ranambe Suda-yei bogorɨ-yomondɨ hɨmboahü wagabe hɨnɨŋgɨmarupurɨ. Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ ai düdureapurühɨ yahuya, 28 “Ro sɨhamumbo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo nindou ranahandɨ ndürɨ ranahambo wataporɨmbo yowanɨ masefɨ. Ŋga se wataporɨmbo marunda muŋguambo nindou Serusarem ŋgoafɨhü ranai sɨhamundɨ hoafɨ ra hɨmborɨmayei. Ran-ane se yɨhoefɨmboya, se-rurɨ nindou ranahambo hɨfokoamarüwurɨ yahomo houmbo papɨhoafarɨmunɨ,” mehomondamboyu. 29 Asu Pita ai hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨbabɨdɨmbo nɨŋgomombo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro Godɨndɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo süŋgundɨhumboyefɨ, ŋga ŋgɨrɨ hɨfɨ ndanɨhündambo nindouyei hoafɨ ana süŋgundɨhundɨ. 30 Se Sisasɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkoründümo parüwurɨ mburümbo hɨfokoa-marüwurɨyosɨ. Ŋga sɨhefɨ amoaoyei God ranai yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ. 31 God ai sünambe serümündɨ hafu ahandɨ warɨhondü waranɨ nindou sɨhefɨmbo aboedambofembo bogorɨmborirɨ hɨnɨŋgɨrira anüŋgu. Ahandɨ süŋgu anɨmbo muŋguambo Suda ai moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨ-ndɨhindühɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhinda ahei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbüsümbui. 32 Ranɨ-moatükunɨ God ai ramareandɨ ra hoeirɨhu hoahu anɨhond-ane sefɨ wataporɨmborɨhu arɨhundɨ. Asu Yifiafɨ Aboedɨ ai-amboanɨ anɨhond-ane yaho arandɨ. Asu muŋguambo nindou dɨdɨyei Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhinda ranaheimbo Yifiafɨ Aboedɨ sagadürɨ arandɨ,” mehu.  









33  Pita

Gamarier ai kansɨrɨmboya hoafɨ sowandümo homorundeimbɨmbo hɨnɨŋgɨrou-safɨndüpurɨ mehu

ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨmayuwa Suda-yei bogorɨ nindou ranai ŋgɨnɨndɨyomondühɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranahamumbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 5​, ​6  342

hɨfokoefepurɨmbo hohoanɨmo-memo. 34 Ŋga gugurɨyafu wataporɨmbomarundɨ ranambe ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamunde-randeimbɨ nindou Farisihündɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Gamarier ahambo ahɨnɨyei rɨhündeimbɨ manüŋgu. Ranɨyu hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranahamumbo gugurɨyafu wataporɨmbo-marundɨ ranambeahɨndɨ akɨdou tükümbeafundɨ mehu. 35 Hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai botɨyafu houmbo homondane Gamarier ai kansɨr ranahamumbo haofɨyupurühɨ yahuya, “Israer nindou se ranɨ-moatükunɨ ra hohoanɨmondɨmo hoeindundühɨ anɨmbo randundɨ mehupurɨ. 36 Se Tadius tüküfi manüŋgu ra fɨfɨrundai. Ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro adükarɨ bogorɨ nindou-anahɨ,’ mehua 400 nindou ahambo süŋgumarurɨ. Ŋga ahambo gafman ai hɨfokoamarɨwura ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai fefondühɨ ahamundɨ ratüpurɨ ra hɨnɨŋgɨmarundɨ. 37 Asükai süŋgunambo gafman ai ndürɨ semɨndambe Garirihündɨ nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Sudas amboanɨ gafmanɨ-babɨdɨ yifiarɨmbo nindou bɨdɨfɨrɨ masepurɨmündu. Ai ahambo süŋgururü-rundeimbɨ masepurɨmündu, ŋga ahambo hɨfokoa-marɨwuramboyo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ranai mafefoundɨ. 38 Ranɨmboane ro haponda sɨhamumbo hoafehapurɨ, Se nindou ndanahamumbo nɨnɨ nünüŋgufepurɨpoanɨ. Ranɨ-moatükunɨ ai rawarundɨ ra hɨfɨ ndanɨhündambo nindou-yomondɨ ratüpurayo ana, ŋgɨrɨ aboedɨndo. 39 Asu ranɨ-moatükunɨ ra Godɨndɨ-mayoayo ana, se ŋgɨrɨ yowanɨ mbɨsɨmo kɨkɨhɨ-ndüpurɨndümo. Rawarundɨ ana, se God-babɨdɨmbo-anemo yifiar-ayomo,” mehuamboemo. 40 Suda-yafe bogorɨ ranai Gamarierɨndɨ hoafɨ süŋgurundühɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨmbo mɨŋgɨyomo hürɨhoupura mahomondamboyo buburupurɨ mburumbo moanɨ koarɨhoupurühɨ yahomoya, “Se yowanɨ nɨmorehɨ nindowenihɨmbo Sisasɨndɨ ndürɨ ranahambo wataporɨmbo-yondürɨpoanɨ,” mehomopurɨ. 41 Ranɨyo hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai hɨhɨf-hɨhɨfɨ kapeihɨ mahomo. Sapo God ai ahamumbo Sisasɨndɨ süŋguna tɨŋɨrɨfo masagapurɨ ranɨmbo. 42 Ranɨyo muŋguambo si Godɨndɨ worambe asu nindou-yei worambe homo aboedɨ hoafɨ yamundɨ-rundürühɨ nindou ranaheimboya, Sisas Krais ranana God ai ahandɨ nendambo aboedambo-fendürɨmbo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨ-marir-ani, mehomo.  

















6

Hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨmbo fehefembo nindou 7 kafoaru hɨnɨŋgɨmarupurɨ

1   Ranɨ-sɨmboanɨ

süŋgurɨhindeimbɨ ranai afɨndɨ hamɨndɨ tükümehindɨ. Ranɨyo asu süŋgurundeimbɨ Grik hoafɨ hoafümbɨ ai Aram hoafɨ hoafümbɨ ranahamumbo ŋgɨnɨndɨmarundürɨ. Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Muŋguambo si sehündɨ nindou sesɨkoateyeimbɨ ranaheimbo farɨhehindürɨ arɨhündɨ, ŋga nɨmorehɨ kai rohündɨ ranaheimbo ana moai farɨhehindürɨ rɨhündɨ,” mehomo. 2 Ranɨyo hoafɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 343

Ratüpurɨ 6

sowandümo homo-rundeimbɨ 12 ranai muŋguambo süŋgurɨhindeimbɨ mborai yahomo hürɨhoundürɨ houmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Asu ro Godɨndɨ hoafɨ bokarɨhefe ra hɨnɨŋgɨfe hefe sesɨ yimbufe ana, aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ. 3 Ranɨmboane wandafɨ mamɨ se sɨheiambeahɨndɨ nindou 7 ndofe fɨfɨrɨfe hohoanɨmo asu Yifiafɨ Aboedɨ ahamundɨ fiambe nɨmarɨpureimbɨ kaboadu hɨnɨŋgɨndüpurɨ. Rananɨmbo sɨhɨrɨ ranɨ ratüpurɨ ra hɨfandɨmbo ahamumbo hɨnɨŋgɨndɨhu-purɨmboane. 4 Rananɨmbo asu ro nindoumbo Godɨndɨ hoafɨ yamundɨfe asu dɨdɨbafɨfe ra randɨhumboane,” mehomo. 5 Muŋguambo nindou ranai ranɨ hohoanɨmo ranahambo yifirɨmayei. Ranɨyo Stifen ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbore haya Yifiafɨ Aboedɨ ahandɨ fiambe adükarɨ nɨmaroweimbɨyu, Firip, Prokorus, Nikanor, Timon, Parmenas asu Nikoras Suda-yafe ndɨfohündɨ ahei rotu süŋgureandeimbɨyu. 6 Nindou ranahamumbo hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ-yomondɨ hɨmboahü hɨnɨŋgɨmarupurɨ. Ranɨyo ranɨ ratüpurɨ ra refembohünda kafoefe hɨnɨŋgɨfembo ahamundɨwamɨ warɨ nandu houmbo dɨdɨbafɨmefundɨ. 7 Ranɨyo Godɨndɨ hoafɨ ranai muŋguambo hɨfɨ hoahoaŋgohü Serusaremɨhü nindou süŋgurɨhindeimbɨ ranai adükarɨ tükümehindɨ. Ranɨyo asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ afɨndɨ ranai hoafɨ ra hɨmborɨyomondühɨ anɨhondümbo-marundɨ.  









Suda ai Stifenɨmbo papɨ-hoafɨmarurɨ

8  Stifenɨmbo

God ai aboedɨ-aboedɨrirühɨ ŋgɨnɨndɨ masagadowa nɨmorehɨ nindowenihɨyei mbusümo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ yare marandɨ. 9 Asu Suda-yafe rotu, moanɨ ratüpurambeahɨndɨ aboedambomehindɨ sei arɨhündɨ ranambeahɨndɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ranai tüküyafu Stifen babɨdɨmbo hoafɨnambo sɨmborɨ hoafɨ-memo. Aiana Sairini, Areksandria ŋgoafɨ asu Sisiria, Esia profens hündɨ-yomo. 10 Ŋga asu Yifiafɨ Aboedɨ ranai Stifenɨmbo farɨherühɨ ahandɨ hoafɨ ranai ŋgɨnɨndɨyo haya ndorɨhoeimbɨ-mayoa moai ai-babɨdɨmbo hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨ-yomo. 11 Ranɨyomo nindou bɨdɨfɨrambo dɨbo hüti-hüti-marüpurɨ ho hoafɨyowohüya, “Ro hɨmborɨyefanɨ Stifen ai Moses asu Godɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨmayu,” yahombo. 12 Ramehomo-ndamboyo Suda-yafe boboagorɨ, ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ asu nindou muŋguambo aheimbo ŋgusüfoambe moaruwai-marandürɨ. Ranɨyo homo Stifenɨmbo kɨkɨhɨrundümo houmbo Suda-yafe boboagorɨyomondɨ fandɨfe hoafɨ fɨfɨrɨfe ranambe sowaründümo mahɨfomo. 13 Ranɨyo nindou bɨdɨfɨrɨ sowapurɨndümo hɨnɨŋgɨmarupurɨ tɨkefehefe Stifenɨmbo wosɨhoaforɨyuhüya, “Nindou ndanai ana Godɨndɨ worɨ asu Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo tɨrɨfoefe hoafɨmayu. 14 Ro hɨmborɨyefanɨ ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Sisas Nasaretɨhündɨ ai  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 6​, ​7  344

worɨ nda bɨrɨboade mbunda asu Mosesɨndɨ hohoanɨmo horombo sɨhefɨmbo masendɨ ra ŋgorü-süŋgundeambui,’ mehu,” mehomo. 15 Muŋguambo nindou hoafɨ fɨfɨrɨfembo gugurɨmefundɨ ranai Stifenɨndɨ ŋgusümboarambe hoeirundane, ahandɨ ŋgusümboarɨ ranai sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ ŋgusümboarɨ nahuraimayo.  

7

1   Godɨmbo

Stifen ai kansɨrɨmbo hoafɨ bokarɨmarɨhendɨ

sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ranai Stifenɨmbo düdurirühɨ yahuya, “Ndanɨ-moatükunɨ wataporɨmbo-arundɨ ra anɨhondüyo?” mehuamboyo. 2 Asu sɨmborɨ Stifen ai hoafɨyuhü yahuya, “Amoŋgo mam-anemo asu ape mam-anemo, awi se wandɨ hoafɨ hɨmborɨ-yomo. Sɨhefɨ amoao Abraham ai Haran ŋgoafɨnambo hokoate Mesopotemia hɨfɨhü nüŋguambe Adükarɨ God Ŋgɨnɨndeimbɨ ranai ahambo-o tükümefiyu. 3 Ranɨyo God ai hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ hɨfɨ asu fikɨmɨnɨndɨ hɨnɨŋgɨndo hawa ŋgorü hɨfɨ ro nafuindahanɨ ranɨnambo ŋgafɨ,” mehundo. 4 Ranɨyo Abraham ai Kardia hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya hu Haran ŋgoafɨhü manüŋgu. Asu ahandɨ afɨndɨ ai yɨfɨmayuamboyo God ai koamarɨheira haponda se anɨŋgomo ndanɨhü hɨhɨrɨfi sünɨ manüŋgu. 5 God ai moai Abrahamɨmbo hɨfɨ ra akɨdouamboanɨ kɨkɨreando. Ŋga Abraham ai nɨmorɨkoate-yuambe God ai hoafɨyuhüya, “Hɨfɨ nda ndahanɨnanɨ sɨhafɨ nɨmorɨ asu ahuirɨhoandɨ ahei hɨfɨndɨmboe,” mehundo. 6 God ai Abrahamɨmbo ndare hoafɨyundowohü yahuya, “Sɨhafɨ ahuirɨhoandɨ ranai hɨfɨkoate-ndei hehimbo ŋgorü nindouyei hɨfɨhü ŋgei nɨmboeimboyei. Rananɨmbo nindou ranɨ hɨfɨhündɨ ranai 400 hɨmbanɨ aheimbo moanɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨmbo ndɨhindürühɨ moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei. 7 Ŋga asu süŋgunambo ana nindou dɨdɨyei aheimbo moanɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨmboarɨhindürɨ ranaheimbo tɨŋɨrɨfo ndahandürɨmboyahɨ. Asu süŋgunambo ahei nɨmorɨ ai ranɨ hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi ndühɨ dɨdei wambo ŋgusüfo pandɨhindɨrɨmboyei. 8 Fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo ra God ai Abraham-dɨbo hoafɨ fɨramündɨ masɨhendɨ. Ranɨyo süŋgunambo Abraham ai ahandɨ nɨmorɨ Aisakɨmbo 8 siyuambe fihoearɨ kari tɨrɨmarɨherü. Aisak amboanɨ ahandɨ nɨmorɨ Sekopɨmbo hoearɨ kari tɨrɨmarɨherü, asu Sekop amboanɨ ahandɨ nɨmorɨ 12 sɨhefɨ amoao mamɨ ahamumbo ramareapurɨ. 9-10 Sekopɨndɨ nɨmorɨ apodoho mamɨ-memo ranai ahamundɨ akɨdɨ Sosepɨmbo yɨboaruko-rüwurühɨ-yomo Isipɨnambo moanɨ ratüpurɨyo randeimbɨ nindoumbo-fembo nindou-yomondɨ warɨhümarüwurɨ. Ŋga God ai, ai-dɨbofihɨ ahandɨ tɨŋɨrɨfo ranambeahɨndɨ aboedambomarirɨ. God ai Sosepɨmbo ndorɨhoeimbɨ fɨfɨrɨfe masagado ranɨmbo ahandɨ adükarɨ bogorɨ ranai ahɨnɨrürühɨ hohoanɨmoyundo marandɨ. Ranɨmboyo Isip-yafe adükarɨ bogorɨ ranai gafmanɨ-yomondɨ adükarɨ bogorɨmbomarira ahandɨ worambe muŋgu-moatükunɨ eŋgoro ra hɨfandɨmarandɨ.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 345

Ratüpurɨ 7

11 Ranɨyo

süŋgunambo Isip asu Kenan hɨfɨhü yahɨmo afɨndɨ tüküfehü nümbürɨhündɨ sesɨ yapataparɨyohü sesɨkoate-yeihɨ wembo afɨndɨ tükümefeyo. Ranɨyo Sekopɨndɨ nɨmorɨ sɨhefɨ amoao mamɨ ranai sesɨkoate-memo. 12 Ŋga asu Sekop ai Isipɨhü wit eŋgoro hoafɨ hɨmborɨyu haya ahandɨ nɨmorɨ sɨhefɨ amoao mamɨ ra weaŋgurühɨ hondü koamarɨhepurɨ. 13 Asükai hɨhɨrɨyafu mahomondamboyo Sosep ai ahandɨ amoŋgo mamɨmbo ro Sosep-anahɨ mehua asu Isip-yafe adükarɨ bogorɨ ranai Sosepɨndɨ amoŋgo mamɨ ra fɨfɨrɨmareapurɨ. 14 Ranɨyo Sosep ai ahandɨ afɨndɨ Sekop asu fikɨmɨnɨndɨ 75 nɨmorehɨ nindowenihɨ ra semɨndɨndürɨ Isipɨnambo hombohünda nindou koamarɨhepurɨ. 15 Ranɨyo Sekop ai ahandɨ nɨmorɨ-babɨdɨmbo homo Isipɨhü nɨŋgomombo sɨhefɨ amoao mamɨ ra ranɨhü muŋgu yɨfɨsafɨmemo. 16 Ranɨyo asu ahamundɨ fi-nɨmoko ra Sekem ŋgoafɨnambo sowapurɨndümo mahɨfomo hɨfɨ-kefepurɨmbohünda. Sapo Sekem ŋgoafɨhü horombo Abraham ai Hamorɨndɨ nɨmorɨ-yomondɨ-mayo yɨfɨ samboefembo hɨfɨ kakɨnambo pemɨmayu ranambe samboefe-purɨmbohünda. 17 Horombo God ai Abraham-dɨbo hoafɨ fɨramündɨ masɨhendɨ ra asu anɨhondü tüküfehü Israerɨhündɨ nindou Isipɨhü anɨmboei ranai afɨndɨ safɨ tükümehindɨ. 18 Asükai süŋgunambo nindou mamɨ Sosepɨmbo fɨfɨrɨfikoate ai adükarɨ bogorɨmbofi tüküfi haya Isip hɨfandɨmarandɨ. 19 Ranɨyo süŋgudɨdɨ adükarɨ bogorɨ-mayu ranai sɨhefɨ amoao mamɨmbo wosɨhoaforɨ-randürühɨ aheimbo moaruwaimbo-mareandürɨ. Ranɨyo ahei nɨmorɨ ra yɨfɨsafɨmbeyeia yahuhaya moanambühɨ hɨnɨŋgɨfendürɨmbo hütihoafɨmarandürɨ. 20 Ranɨ-sɨmboanɨyo Mosesɨmbo hondɨ ai wakɨmarɨmɨndoa aboedɨ hɨmbomayua asu God ai ahambo hohoanɨmomayundo. Ranɨyo Mosesɨmbo ahandɨ afɨndandɨ worambe ŋgɨmɨ amoamo hɨfandɨmarɨhorɨ. 21 Asu Mosesɨmbo moanambühɨ masɨhehoramboyo Isip-yei adükarɨ bogorɨndɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ ai serɨmɨndɨ haya ahandɨ nɨmorɨmbore moaŋguimarɨrɨ. 22 Ranɨyo Isipɨhündɨ ranai Mosesɨmbo ahei muŋguambo hohoanɨmo aboedɨ ra yamundɨmarɨhorɨ. Asu ai ŋgɨnɨndɨ nindouyu haya muŋgu-moatükunɨ ai hoafɨyuhü yare marandɨ. 23 Moses ai 40 hɨmbanɨyu haya ahandɨ nendɨ Israer aheimbo ho hoeifendürɨmbo hohoanɨmo-mayu. 24 Moses ai huane Isipɨhündɨ nindou mamɨ ai Israerɨhündambo moaruwaimbomarirɨ. Ranɨyo Israerɨhündɨmayu ranahambo hoarehɨrümündɨ haya Isɨpɨhündɨ-mayu ranahmbo buburürɨ hɨfokoamarirɨ. 25 Moses ai ahandɨ nendambo hohoanɨmoyuhüya, God ai wandɨ warɨ süŋgu afarɨhendürɨ ra fɨfɨrɨmbɨrɨhi-ndamboane mehu, ŋga ai moai fɨfɨrɨhindɨ. 26 Ŋgorü sinambo asükai huane Israerɨhündɨ yimbu ranai yifiarɨ-mayafandamboyu kɨkɨfepɨrɨmbo mehu. Ranɨyu hoafɨyupɨrühɨ yahuya, ‘Se nɨmboe sɨmborɨ buburürɨ-ayafandɨ, ŋga seana apodoho-anafanɨ,’ mehupɨrɨ. 27 Ranɨyu nindou ŋgorü, ŋgorü-dɨbo yifiarɨ botɨmareandɨ ranai Mosesɨmbo nɨnindirɨ pirirühɨ yahundoya,  































The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 7  346

‘Düdi sɨhambo yɨhoefɨ bogorɨmbore asu nindou yɨboboferambore hɨnɨŋgɨmareanɨna? 28 Se hamanɨ Isipɨhündɨ hɨfokoamarɨworɨ nou asu wambo hɨfokoa-mandowandɨrɨyo?’ mehuamboyu. 29 Moses ai ranɨ hoafɨ hɨmborɨyu haya Isip hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya hu Midian hɨfɨhü manüŋgu. Ai ranɨhü nüŋgumbo süŋguna nindouwenihɨ nɨmorɨ yimbu kamareapɨrɨ. 30 Asu 40 hɨmbanɨ howane süŋgunambo sünambeahɨndɨ nendɨ ranai Mosesɨmbo-so nɨmɨ-wohɨ furɨkoate-reandühɨ Sainai wafukɨmɨ nɨmɨwamɨ hai imami ambere tükümefiyu. 31-32 Moses ai ranɨ-moatükunɨ ra hoeire haya hepünɨfi afɨndɨ hohoanɨmoyuhü akɨmɨ türüfoefe hoeifembo mahu. Ranɨyo Adükarɨ ai hoafɨyundowohü yahuya, ‘Ro sɨhafɨ amoao mamɨ, Abraham, Aisak, Sekop ahamundɨ God-anahɨ,’ mehuamboyu Moses ai hɨhamɨndarɨyuhü hoeifembo yɨhɨmbomayu. 33 Adükarɨ ai hoafɨyundowohü yahuya, ‘Sɨhafɨ yirɨ hoearɨ ra safurɨhoefɨ ŋga, se hɨfɨ haponda anɨmbafɨ ndanana wandɨ yaŋgɨr-ane. 34 Wandɨ Israer nindou ranaheimbo Isipɨhü nɨne moaruwai moatükunɨ ramarɨhindɨ ra hoeirɨheandɨ. Asu ro ahei aranɨ ra hɨmborɨya heheamboyahɨ Isipɨyei warambeahɨndɨ aboedambo-fendürɨmbo makosahɨ. Ranɨmboane haponda Moses sɨhambo asükai Isipɨnambo koandɨheheanɨna ŋgamboyafɨ,’ mehu. 35 Moses mamɨ ranahamboyo weaŋgurühɨ Israerɨhündɨ yimbu ai hoafɨyafɨnandowohüya, ‘Düdi sɨhambo bogorɨmbo-mareanɨnɨ asu hoafɨ hɨmborɨyohü yɨboboferambo mareanɨna?’ masafɨnando. Asu mamɨ aiyu God ai sünambeahɨndɨ nend nɨmɨwamɨ hai imamiambe tükümefiyu ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo ahambo bogorɨmbofe asu Israerɨmbo aboedambofembo koamarɨherü. 36 Moses ai Israerɨhündɨ nindou ranaheimbo Isipɨhündɨ semündündürɨ mahu. Ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ Isipɨhü asu Hambur sɨrɨwara ranɨhü rareandühɨ 40 hɨmbanɨ nɨmɨwohɨ furɨkoate-reandühɨ manɨboadei. 37 Moses mamɨ ranaiyu Israer nindoumbo hoafɨyundürühɨ yahuya, ‘God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ro nahurai seambeahɨndɨ ndagadürɨmbui’ mehundürɨ. 38 Moses mamɨ ranaiyu Israer-babɨdɨmbo nɨmɨwohɨ furɨkoate-reandühɨ gugurɨyahi mamarei. Asu ahamboyu Sainai wafuambe sünambeahɨndɨ nendɨ ai hoafɨmayundo. Ai Godɨndɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo sairandeimbɨ ra semündü haya sɨhefɨmbo masendɨ. 39 Ŋga sɨhefɨ amoao mamɨ ranai moai Mosesɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyei. Ai ahandɨ hoafɨ sahümündi pirɨhi hehi asükai Isipɨnambo hombo hohoanɨmomayei. 40 Ai Aronɨmbo hoafɨyahündowohü sahündoya, ‘Moses ai yɨhoefɨmbo Isipɨhündɨ semündümunɨ masüfu, ŋga ahambo nɨnɨ-moatükunɨyo tükümefeyo ra ro moai fɨfɨrɨhundɨ. Ranɨmbo anɨmbo se god mamɨ nafɨndandanɨ ai yɨhoefɨmbo aboedɨ nafɨ semündɨmunɨ mbɨhuwamboane,’ masei. 41 Ranɨyo nindou-mayei ranai tɨkai god burmakau nɨmorɨ nahurai nafɨrühü mburɨhü sesɨ sɨhehindühɨ warɨnambo hüti nafɨyoweimbɨ tɨkai god ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. 42 Ranɨmboyo  



























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 347

Ratüpurɨ 7

God ai aheimbo daboadɨ hɨhɨrɨ-mareandüra ai hüfɨhamɨndɨ, amoamo, mupui ranahambo hohoanɨmomayei. Sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ-yomondɨ bukambe mapenɨŋgo süŋgu. God yahuya, “Israer, se nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ 40 hɨmbanɨ manɨmboei ra moai wambohünda sesɨ sɨhehindɨ. 43 Se ser worɨmbombo sahümündi mahei ra wambo-hündambo-yopoanɨ, ŋga tɨkai god Morek asu Refan ranɨ god sɨsamɨ mupuiyo nafɨrühü mburɨhü hohoanɨmoyei marɨhündɨ. Ranɨmbo-hündambo anɨmbo ndühɨndambo koandɨhe-heandüranɨ Babiron hɨfɨnambo ŋgeimboyei,”  Amos 5:25-27 mehu. 44 Nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ nɨmboeiambe worɨmbombo ser ra ai-babɨdɨmbo meŋgoro ranambeyo God ai sɨhefɨ amoao mamɨmbo hoafɨyu marandɨ. Ser ranɨnambo worɨmbombo hohoanɨmo ra God ai Mosesɨmbo hoafɨmayu-ndowamboyo ahandɨ hohoanɨmo-mayu süŋguru worɨmbomarundɨ. 45 Asükai süŋgunambo amoao mamɨ ranahei nɨmorɨ ranai ser ra sahümündi hehi Sosua-babɨdɨmbo ŋgorü nindou-yei hɨfɨ kosemɨndɨmbo mahei. Sɨhefɨ amoao mamɨ ranai tükümehindamboyu God ai ahei hɨmboarühɨ ŋgorü nindou ranaheimbo hemafoareandürɨ. Ranɨyo ser ranɨnambo worɨmborühü hɨnɨŋgɨrɨhinda nɨŋgo hombo adükarɨ bogorɨ Defit nüŋguambe tükümefeyo. 46 Sapo Defit, God ai ahambo hɨhɨf-hɨhɨfɨyundo-randeimbɨ-mayu ranai dɨdɨbafɨfihɨ yahuya, ‘Se yɨnɨ mbɨsafanɨ, ro Sekopɨndɨ God sɨhambo aboedɨ worɨ worɨmbondɨha,’ mehundo. 47 Ŋga Soromonɨyu Godɨndɨ worɨ ra worɨmbomarandɨ. 48 Ŋga God Nɨmoamo Hondü ranai ana moai worɨ nindou worɨmbo-rundeimbɨ ranambe nɨmaru, sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ai hoafɨmayu süŋgu. 49 God ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Sünü ana wandɨ nɨmarɨmbo muŋgu-moatüknɨ hɨfandɨmbo fond-ane, asu hɨfɨ ana wandɨ yitɨŋarɨ pühɨyo nɨmarɨmboane. Asu se wambohünda nɨnɨ-moatükunɨ worɨ worɨmbo-mandundɨyo? Asu ro fi hefe nɨmarɨ fondɨmbo ra hohoanɨmoyahai? 50 Sapo se fɨfɨrɨ-ndɨhindɨ ro wandɨ warɨnamboyo muŋgu-moatükunɨ ra nafɨmarɨhandɨ,’  Aisaia 66:1-2 Adükarɨ ra mehu,” mehu. 51 Stifen ai kansɨrɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Sɨhamundɨ hohoanɨmo ana anɨhondümbofekoate nindou-yei nahurai tapɨhamɨyomboane. Se-ana hɨmboambekoate-yomondühɨ moai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨ-yomo rundɨ. Ranɨmboane se Yifiafɨ Aboedɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-ayomo sɨhamundɨ amoaomamɨ ramefundɨ nou. 52 Sɨhamundɨ amoao ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ horombo hondü manɨŋgomonda hɨfokoefepurɨmbo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 7​, ​8  348

mehomo. Ranai horombo hondü hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Süŋgunambo nindou mamɨ Mbumundɨ Hohoanɨmo-yurandeimbɨ tükündüfimbui,’ mehomo, ŋga sɨhamundɨ amoao ai hɨfokoamarüpurɨ. Asu se haponda ranahambo daboadɨ hɨhɨrundühɨ hɨfokoamarüwurɨ. 53 Se Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo God ai sünambeahɨndɨ nendandɨ süŋgu masagado ra masahümündiyosɨ, ŋga se moai süŋgurɨhindɨ,” mehu.  

Stifenɨmbo nɨmoeinambo hɨfokoamarüwurɨ

54  Kansɨrɨ-memo

ranai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo Stifenɨmbo ŋgɨnɨndɨrurühɨ yahafɨ hɨtɨmarundɨ. 55 Ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ranai Stifenɨndɨ fiambe farɨfehüyo sünambe hɨmbomayu hafu. Ranɨyo ai Godɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ra hoeireandane, asu Sisas ai ahandɨ warɨhondü waranɨ manüŋgu. 56 Asu Stifen ai hoafɨyuhü yahuya, “Hɨmborɨyomo! Ro hoeirɨheanda sünü ai bureandühɨyo Nindou Hondü ranai Godɨndɨ warɨ hondü waranɨ manüŋgu,” mehu. 57Ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo, hɨmbo tühɨfo warɨnambo kɨkɨru papɨründümo mburu puküna hoafɨ karɨhoemo houmbo pɨpɨyomo homo Stifenɨmbo kɨkɨhɨmaründümo. 58 Ranɨyo ŋgoaf-ambeahɨndɨ moanambühɨ sowaründümo homo hɨfokoefimbo yahomo houmbo nɨmoeinambo hüfütimarurɨ. Nindou horombo ahambo papɨ-hoafɨmarurɨ ranai ahamundɨ warɨ hoandarɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ ra yimündɨndümo nindou mamɨ hoarɨfɨ ahandɨ ndürɨ Sor ahandɨ yirɨkɨmɨ kurɨmarundɨ. 59 Stifenɨmbo nɨmoeinambo hüfütirüwurambe dɨdɨbafɨfihɨ yahuya, “Adükarɨ Sisas, se wandɨ yifiafɨ ndowandɨfɨ,” mehu. 60 Ai piyu yimɨndoho yimbunambo nɨmarümbo puküna hoafɨ karɨhoehü yahuya, “Adükarɨ se yowanɨ ahamumbo moaruwai hohoanɨmo ndanɨmbohünda tɨŋɨrɨfo segupurɨpoanɨ,” yahu mbura yɨfɨmayu. 1 Stifenɨmbo hɨfokoamarüwurɨ ra Sor ai aboed-ane, mehu.  











8



Sor ai Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo moaruwaimbo mareandürɨ

Ranɨ-sɨmboanɨ muŋguambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ Serusaremɨhü manɨboadei ranaheimbo pɨyei hehi moaruwaimbo marɨhindüra Sudia asu Samaria-yafe hɨfɨna bukürümayei. Ŋga hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai yaŋgɨrɨ Serusaremɨhü manɨŋgomo. 2 Anɨhondümbo-rundeimbɨ nindou bɨdɨfɨrɨ Godɨndɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgurundeimbɨ ai Stifenɨmbo pukünambo aranɨhoafɨrurɨ mburu hɨfɨ-kamarüwurɨ. 3 Ranɨyo asu Sor ai anɨhondümborɨhindeimbɨ-yafe hohoanɨmo moaruwaimbo-reandürühɨ hu worɨnɨ-worɨnɨyuhü worambeahɨndɨ nɨmorehɨ nindouwenihɨ kifi hüramündɨndürɨ hu karabusambe hɨnɨŋgɨreandürɨ marandɨ.  



Firip ai Sameria ŋgoafɨhü aboedɨ hoafɨ bokamarɨhendɨ

4  Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ

ai muŋguambo ŋgoafɨ bukürümayei ranɨhü aboedɨ hoafɨ bokarɨhoemo marundɨ. 5 Ranɨyo asu Firip ai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 349

Ratüpurɨ 8

Sameria-yafe adükarɨ ŋgoafɨna hanü Sisasɨmbo ai Krais-ani yahu wataporɨmbo-marandɨ. 6 Ranɨyo asu nindou afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyeihɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareanda hoeirɨhindühɨ ahandɨ hoafɨ wudɨpoaporɨhi hɨmborɨmayei. 7 Nindou ranahei fiambe moaruwai nendɨ mamarondürɨyosɨ, ŋga Firip ai hemafoareandüra wurünɨyombo gorefoendühɨ nindou ranaheimbo hɨnɨŋgɨmarɨhindürɨ. Asu nindou afɨndɨ yirɨ warɨ nɨmokoyeimbɨ tɨŋarɨ moaruwaimbü ranai-amboanɨ aboedɨmayei. 8 Ranɨyo asu nindou afɨndɨ ranai ranɨ ŋgoafɨhü afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-mayei. 9-10 Ŋga nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Saimon ranɨ ŋgoafɨhü manüŋgu. Ai hɨmoarokora randeimbɨyu, ranɨyo asu Samariahündɨ ai hepünɨmehindɨ. Saimon ai hoafɨyu randühɨya, “Ro adükar-anahɨ,” yahu marandamboyei, amoŋgohoandɨ asu akohoandɨ muŋguambo ahandɨ hoafɨ wudɨpoaporɨhi hɨmborɨmayei. Nindou ranai hoafɨyeihɨ seiya, “Nindou ra ŋgɨnɨndeimbani asu ŋgɨnɨndɨ ra Godɨndɨ nahurai adükar-ane,” sei marɨhündɨ. 11 Asu Saimon ai afɨndɨmbo ŋgoŋgoanɨ hoafɨ yare maranda hepünahindühɨ ahandɨ süŋguyahi marɨhündɨ. 12 Ŋga Firip ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ asu Sisas Kraisɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmbo maranda nɨmorehɨ nindouwenihɨ ranai Firipɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyeihɨ hundürümayei. 13 Saimon amboa Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbo-mareanda ahambo hundürümarüra asu Firip-dɨbo manüŋgu. Ai hoeireandane, Firip ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareanda, asu ai afɨndɨ hohoanɨmo-mayu. 14 Ŋga asu ranɨyomo hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ Serusaremɨhü manɨŋgomo ai hoafɨ hɨmborɨyomondane, Sameriahündɨ ai Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbo-marɨhindɨ. Ranɨyo Pita asu Son aheimbo sowana koamarɨhaupɨra mahanɨfanɨ. 15 Ai tüküyafɨne anɨhondümbo-rɨhindembɨ-mayei, ranaheimbo-hündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-yafɨneandühɨ safanɨya, “Sɨhafɨ Yifiafɨ Aboedɨ aheimbo dabadürɨ,” masafanɨ. 16 Nindou ranai Sisasɨndɨ ndürɨnambo yaŋgɨrɨyei hundürümayei. Ŋga awi moai ranɨ sɨmbonɨ Yifiafɨ Aboedɨ ai aheiwamɨ koso. 17 Ŋga asu süŋgunambo hoafɨ sowandɨfanɨ hafanɨ-rɨnandeimbɨ ai ahafandɨ warɨ aheiwamɨ nandɨne mburɨnambo, dɨdɨbafɨ-mefɨneanda, Yifiafɨ Aboedɨ ranai aheiwamɨ makoso. 18 Saimon ai hoeireapɨrane hoafɨ sowandɨfanɨ hafanɨ-rɨnandeimbɨ ai ahafandɨ warɨ aheiwamɨ manandɨneanda, Yifiafɨ Aboedɨ ahei wamɨ makoso. Ranɨyu asu Saimon ai kakɨ semündü-haya, ahafanɨmbo sowana hu hoafɨyupɨrɨhü yahuya, 19 “Ŋgɨnɨndɨ ra wambo amboa seneandɨrɨ, rananɨmbo asu ro-amboa wandɨ warɨ nindou ranaheiwamɨ nandɨheandanɨ, Yifiafɨ Aboedɨ aheiwamɨ mbɨkoso-amboane,” mehu. 20 Ŋga Pita ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ranɨ-moatükunɨ God ai moanɨ asendɨ ra, asu se nɨmboe kakɨnambo pemɨmbo hohoanɨmoayafa? Ranana se sɨhafɨ kakɨ ranɨ bɨtapɨndo yɨfɨndamboyafɨ. 21 Se ŋgɨrɨ Godɨndɨ-mayo ratüpurɨ ndanambe keboawandɨ. Nɨmboe sapo sɨhafɨ  





























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 8  350

hohoanɨmo ra Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨyopoanɨ, ŋga moaruwai-ane. 22 Ŋga ranɨmboane se dɨdɨboadɨndo hohoanɨmondafühɨ anɨmbo, sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo randühɨndo hɨnɨŋgɨndowandɨ. Asu se Adükarɨmbo dɨdɨbafɨndafoando rananɨmbo ai sɨhafɨ ŋgusüfoambe moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbüsümbui. 23 Ro fɨfɨrɨheandɨ, se-ana hohoaŋɨ afɨndeimbanafɨ asu sɨhafɨ ŋgusüfoambe moaruwai ranɨ hohoanɨmo ranane nɨmarɨrɨnɨmbo hɨfandaranɨnɨ,” mehu. 24 Saimon ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Se wambo farɨhefembohündambo Adükarɨmbo dɨdɨbafɨndafoandanɨ anɨmbo, asu rananɨ moatükunɨ se hoafɨmayafɨ ra ŋgɨrɨ tükündɨfeyo,” mehu. 25 Asu Pita weimbo Son ai nɨnɨ-moatükunɨ Adükarɨ ai ramareandɨ ra ai hoafɨyafɨnandürɨ mburɨnambo, asükai Serusaremɨnambo hɨhɨrɨyafɨne mahahüfanɨ. Nafɨnambo hahüfandühɨ, Samaria-yafeihɨ muŋgua ŋgoafɨ adaburo ranaheimbo Adükarɨndɨ hoafɨ ra bokamarɨheneandürɨ.  







Firip ai Itiopia-hündambo aboedɨ hoafɨ bokamarɨhendɨ

26  Sünambeahɨndɨ

nendɨ mamɨ ai Firipɨmbo Serusaremɨhü hoafɨyuhü yahuya “Botɨyafo, gebü Gasa ŋgoafɨnambo nindou ŋgoafɨ naŋgokoateyo nafɨ gadɨfɨ,” mehu. 27 Ranɨyu asu Firip ai botɨfi yaha hanühɨ ranɨ nafɨhü Itiopiahündɨ mamɨ hoeimarirɨ. Nindou ra Itiopia-yafe adükarɨ bogorɨ nɨmorehɨ Kandas ahandɨ kakɨ hɨfandɨrandeimbɨ bogorɨyu. Nindou ranai tɨmoefɨ karɨwurimb-ani. Ai rotumbo-hündambo Serusaremɨnambo mahafu. 28 Asükai ahandɨ karisambe ŋgoafɨna hɨhɨrɨfi mahu. Karisambe huhü Aisaia Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ ai bukambe sürü papɨmarandɨ ra nafɨna hübudümara hu. 29 Ranɨyo Yifiafɨ Aboedɨ ai Firipɨmbo hoafɨyohü yahoya, “Akɨmɨ ŋgafɨ karisɨ-kɨmɨ nɨmbafɨ,” meho. 30 Ranɨyu Firip ai pɨpɨyu hu, karisɨ fikɨmɨ-fiyuane, nindou ranai buk Aisaia sürü papɨmarandɨ ra ritimɨmaranda hɨmborɨyu haya düdufihɨ yahuya, “Hoafɨ se ritimɨmarandɨ ra awi fɨfɨrohawambo wamboyafɨ?” mehuamboyu. 31 Asu ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Nindou wambo hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ fɨfɨrɨfe hoafɨkoate-ayu ana, ro ŋgɨrɨ aboedɨ fɨfɨrɨndɨheandɨ. Ŋga se mborai sɨhüfɨ, fareafo, ro-dɨbo karisambe nɨmandembo,” mehundo. 32 Nindou buk hoeimareandɨ ranai ndare hoafɨyohü yahoya, “Ahambo sipsip hɨfokoefembo sowandümo ahomo nahuraiyo sowaründümo mahomo. Sipsip wei nɨnendɨ tüpurɨ-hehindanɨ, heikoate-ayo nou nindou nda moai sɨmborɨ yafambe fare hoafɨyu. 33 Ai ahambo amoanɨ-ŋgeimbɨ moatükunɨ rarɨhindühɨ moai dɨdɨboadorɨhorɨ papɨ-hoafɨrɨhorɨ. Hɨfɨ ndanɨhü hɨfokoa-marüwura ai nɨmorɨkoate yɨfɨmayu, ranɨmboane ahandɨ nɨmorɨ nɨŋgo-koateayei,” meho.  Aisaia 53:7-8  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 351

Ratüpurɨ 8​, ​9

34  Kakɨ

hɨfandɨra randeimbɨ ranai Firipɨmbo düdufindowohü yahuya, “Hoafɨndafɨndɨrɨ, Godɨndɨ hoafɨ hoafimbɨ ra dabui hoafɨmayu? Ahandɨ fimboyu, asu nindou ŋgorümboyu?” mehuamboyo. 35 Ranɨyo asu Firip ai ahambo Aisaiandɨ buk ranɨhü pɨyu hayambo, Sisasɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra yamundɨmarirɨ. 36-37 Ai nafɨsüŋgu hanɨfanɨ, hɨmonɨ tükümefɨneandɨ. Nindou kakɨ hɨfanda randeimbɨ ranai hoafɨyuhü yahuya, “Hoeiro, hoe apuiaro ra, ŋga wambo hundürüyondɨrɨmbo ra moai nɨnɨ-moatükunɨ gureandɨrɨ,” mehu. 38 Nindou ranai karis ŋgɨŋgɨnɨ-mareanda manɨŋgo. Ranɨyafanɨ hanɨfanɨ hɨmonɨ kosɨfoene Firip ai ahambo hundürümarürɨ. 39 Hoe hɨnɨŋgɨrɨne hena hahüfandane, Adükarɨndɨ Yifiafɨ ai Firipɨmbo nɨmai serɨmɨndɨ maho. Nindou kakɨ hɨfanda randeimbɨ ranai Firipɨmbo moai asükai hoeirirɨ, ŋga nindou ranai ahandɨ nafɨsüŋgu hɨhɨf-hɨhɨfɨ-kameihɨ mahu. 40 Firip ai Asdot ŋgoafɨhü tüküfi haya Sisasɨndɨ aboedɨ hoafɨ wataporɨmbora hüfumbo Sisaria ŋgoafɨhü tükümefiyu.  









9

Sor ai Sisasɨmbo anɨhondümbo-marirɨ

1-2   Ranɨ-sɨmboanɨ

Sor ai Adükarɨmbo süŋgurɨhoreimbɨmbo hɨfokoako-foefendürɨmbo hoafɨ, hoafɨyumarandɨ. Ranɨyu asu Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ sowahɨ hu, hoafɨyundühɨ yahuya, “Damaskus ŋgoafɨhü Suda-yei rotu worambe fandɨhi arɨhündɨ ranaheimbo pas papɨnda koandɨhawandɨ. Pas ranambe hoafɨndafühɨ anɨmboya, ‘Sor ai nindowenihɨyu nɨmorehɨyo Sisasɨndɨ nafɨ süŋgurɨhindeimbɨ ranaheimbo hoeiareandürɨ ana, watɨŋarɨ hüputüpu-ndɨhendürɨ ndemündündürɨ Serusaremɨna ŋgumbui,’ mbɨsafɨ,” mehu. 3 Ranɨyo asu Sor ai pas ra semündü hu Damaskus ŋgoafɨkɨmɨ tüküfiyuane, nɨmehünou sünambeahɨndɨ wabürüsɨ nahurai ahandɨ fihɨ sümafoareandɨ. 4 Sor ai hɨfɨnɨ pɨyu yaŋgurɨmbo hɨmborɨyuwane, hoafɨ mamɨ hoafɨyondowohü yahoya, “Sor, Sor, nɨmboeafɨ se wambo moaruwaimbo arowandɨrɨ?” mehondo. 5 Ranɨyu asu ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Adükarɨ, Se dɨdɨyafa?” mehuamboyu hoafɨ ranai sɨmborɨ hoafɨyondowohü yahoya, “Ro Sisas-anahɨ, se wambo moaruwaimbo arowandɨrɨ. 6 Se botɨyafo, hawa adükarɨ ŋgoafɨnambo ŋgafɨ. Ranɨhü nindou mamɨ ai se nɨnɨ-moatükunɨyo refembo ra hoafɨndünɨnɨmbui,” mehu. 7 Sor-babɨdɨ nindou mahomo, ranai hoafɨkoate homo manɨŋgomo. Hoafɨ ra hɨmborɨyomo, ŋga asu nindou fi ra moai hoeirüwurɨ. 8 Ranɨyo Sor ai botɨfi hɨmboarɨ bɨrɨhoei hɨmbomayu, ŋga asu moai nɨnɨmoatükunɨ hoeireandɨ. Ranɨyo asu nindou ai-babɨdɨmbo mahomo ranai Damaskusɨnambo wamburündumo mahomo. 9 Asu ŋgɨmɨ sihɨ ahandɨ hɨmboarɨ ranai rahurai yaŋgɨrɨ manɨŋgo howa moai sesɨ sesü, hoe sümündɨ randɨ.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 9  352 10  Sisasɨmbo

süŋgureandeimbɨ nindou mamɨ Damaskusɨhü manüŋgu ra, ahandɨ ndürɨ Ananaias. Ai ranɨpoanɨ moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai hoeireandane, Adükarɨ ai hoafɨyuhü yahuya, “Ananaias,” mehuamboyu. Ananaias ai yahuya, “Adükarɨ, ro-ana ndanɨmboahɨ nda,” mehu. 11 Adükarɨ yahuya “Botɨyafo hawa, Nafɨ Mbumundɨ aho rasüŋgu ŋgafɨ Sudasɨndɨ worambe se Tarsusɨhündɨ nindou mamɨ hoeindɨworɨmboyafɨ, ahandɨ ndürɨ Sor. Ai dɨdɨbafɨyuhü mbamarü. 12 Sor ai yafogoadɨnambo nahurai ranɨpoanɨmbo moatükunɨ ranambe hoeireandane, nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Ananaias ai ahandɨ hɨmboarɨ bɨrɨmbɨhoayuwambo yahu haya worambe kefuai nindou ranahandɨwamɨ warɨ manandeandɨ,” mehu. 13 Ŋga Ananaias ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Adükarɨ, nindou afɨndɨ ai Sorɨmbohünda wambo hoafɨmehündɨrɨ. Sɨhafɨ nindou Serusaremɨhündɨ ranaheimbo moaruwaimbo mareandürɨ, ranahambo. 14 Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ai ahambo kamafoarüwurɨ, ai nindou afɨndɨ ndanɨhü sɨhafɨ ndürɨmbo hohoanɨmoyeihɨ dɨdɨbafɨ-yahünɨnɨ arɨhündɨ ranaheimbo karabusɨfendürɨmbohünda,” mehu. 15 Ŋga Adükarɨ ai Ananaiasɨmbo hoafɨyunduhü yahuya, “Se ŋgafɨ. Nindou ra wandɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani. Suda-yafe ndɨfo, nindou adükarɨ bogorɨ, asu Suda, ranaheimbo sowana hombo, ai wandɨ ndürɨ fɨfɨrɨfembohünda kamafoarɨhin-ani. 16 Muŋguambo tɨŋɨrɨfo wambohünda ahambo tükündɨfemboe ra ro ahambo nafuindahandomboyahɨ,” mehu. 17 Ranɨyu asu Ananaias ai hu, worambe kefuai, Sorɨndɨ wamɨ ahandɨ warɨ nande haya hoafɨyundühɨ yahuya, “Wandafɨ Sor, Adükarɨ Sisas nafɨnɨ sɨhambo sowahɨ tükümefiyu ranai wambo koamarɨhendɨra makosahane se asükai wudɨpoapofe hɨmboarɨyo asu Yifiafɨ Aboedɨ sɨhafɨ fiambe tüküfembohünda,” mehu. 18 Ranɨyo asu hɨmboarɨhü kinɨ yapurɨ nahurai foare mapaiaro ranai nɨmai foarɨhoai pɨrɨmayo-wamboyu asu wudɨpoapore hɨmboarɨ-mayu. Ai botɨfi mamaru-wamboyo ahambo hɨmonɨ hundürümarürɨ. 19 Asu süŋgunambo Sor ai sesɨ sesühɨyu, ahandɨ fi ra ŋgɨnɨmarɨmɨndo. Ai Damaskusɨhü yahunümbɨ si Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ-babɨdɨ manüŋgu.  

















20  Ai

Sor ai aboedɨ hoafɨ Damaskusɨhü hoafɨmayu

nɨmehünou Suda-yafe rotu worambe hoahoaŋgu waɨkɨre randühɨ yahuya, “Sisas ra Godɨndɨ nɨmor-ani,” yahu marandɨ. 21 Ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyeihɨ, hepünahi hehi, hoafɨyeihɨ seiya, “Nindou ndanɨmbaiyu Serusaremɨhü nindou afɨndɨ Sisasɨndɨ ndürɨna dɨdɨbafɨyei arɨhündɨ, ranaheimbo moaruwaimbo-rendürɨ marandɨ? Ranɨyo horombo ndanɨhü Sisasɨmbo süŋgurɨhorɨ-rɨhündeimbɨmbo watɨŋarɨ hüputüpuhefe semɨndɨ Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ sowana hombo hohoanɨmomayu ranɨmbeyu?” masei. 22 Sorɨndɨ hoafɨ ŋgɨnɨndɨ ho-hombo adükarɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 353

Ratüpurɨ 9

tükümefeyo. Asu ai Sudahündɨ Damaskus ŋgoafɨhü anɨboadei ranɨ-babɨdɨ wataporɨ-mayua ahei hohoanɨmoambe seiya nɨnɨhoafɨyo anɨhondayo masei. Ranɨyo asu ai anɨhondümbo hamɨndɨ aheimbo nafuiyundürühɨ yahuya, Sisas ra Nindou God ai nindou aboedambo-fendürɨmbo kamafoarir-ani mehu. b 23  Afɨndɨ

Sudahündɨ Sorɨmbo yɨboaruko-marɨhora mafifoendɨ

siyo-hayamboyo, Suda ai hoafɨ fɨründümo sɨhou hou hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ Sorɨmbo hɨfokoa-ndɨhurɨmboane,” mehomo. 24 Ŋga asu ranɨ hoafɨ ra Sor ai hɨmborɨmayu. Ranɨyo asu nɨmbɨ-nɨmbɨ si Suda ai ŋgoafɨ adükarɨ nɨmoei ginɨrɨ yipurɨkɨmɨ Sorɨmbo hɨfokoefimbo-hündambo sɨrɨfoaru nɨmarɨmo marundɨ. 25 Ŋga nɨmboambo ahambo süŋgururü-rundeimbɨ ai arambe sandüwurü hou ginɨrɨ nafɨtambe nafɨ masafoarüwurɨ hanɨmo.  



Sor ai Serusaremɨhü manüŋgu

(Ratüpurɨ 4:26)

26  Sor

ai Serusaremɨnambo hu Adükarɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ babɨdɨfembo mehu. Ŋga asu ai ahambo yɨhɨmborurühɨ, ai-ana Sisasɨmbo süŋgurirɨ randeimbɨyupoanɨ mehomo. 27 Ŋga asu Barnabas ai fɨfɨreapurɨ ai Sorɨmbo yɨhɨmbomemonda asu ai Sorɨmbo serümündü haya Godɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ sowana hu ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, Sor ai Damasakusɨna nafɨ huhɨ Adükarɨmbo hoeimarira ai ahambo hoafɨmayundo. Asu Damasɨkusɨhü Sor ai yɨhɨmbokoate Sisasɨndɨ hoafɨ bokarɨmarɨhendɨ, mehu. 28 Ranɨyo asu Sor ai süŋgururü-rundeimbɨbabɨdɨ nüŋgumbo Serusaremɨhü muŋguambo hoahoaŋgu wakɨreandühɨ yɨhɨmbokoate Sisasɨndɨ hoafɨ bokarɨhendürɨ marandɨ. 29 Suda Grik hoafɨ fɨfɨrundeimbɨ ai Sor-babɨdɨ sɨmborɨ hoafɨ, sɨmborɨ hoafɨyomo marundɨ. Ranɨyo ahambo hɨfokoefimbo-hündambo nɨnɨ-süŋgundɨhurɨ, nɨnɨ-sɨŋgundɨhurɨ-memo. 30 Ranɨyo asu süŋgunambo Sisasɨmbo anɨhondümbo-rundeimbɨ ai ra fɨfɨru mburümbo asu ahambo sowaründümo hanɨmo Sisaria ŋgoafɨhü koamarɨhawura Tarsusɨnambo mahu. 31 Ranɨyo asu muŋguambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ Sudia, Gariri, Sameria-yafeambe manɨmboei, ranai aboedɨ manɨboadei. Adükarɨmbo ahɨnɨyei-ane, Yifiafɨ Aboedɨ aheimbo ŋgɨnɨmara-mɨndɨndüra asu nindou afɨndɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindühɨ aboedɨ mamambeyahi manɨboadei.  









32  Pita

Pita ai Ainiasɨmbo aboedɨmarirɨ

ai muŋgua ŋgoafɨ hoahoaŋguhü ŋgorü-sɨmboanɨ Godɨndɨ nendɨ Ridahü amarei ranaheimbo sowana ndüfosimbo mahu. 33 Ranɨhü ai  

b

 9:22 Suda-yafe hoafɨnambo nindou ra ahandɨ ndürɨ Mesaia-ani.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 9​, ​10  354

nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Ainias hoeimarirɨ. Ai yirɨ warɨ nɨmokoyu haya 8 hɨmbanɨyu worambe yaŋgɨrɨ mamaru. 34 Pita ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Ainias, hapoana Sisas Krais ai sɨhambo aboedareanɨnɨ. Botɨyafo, sɨhafɨ fondɨ dɨboadɨro,” mehundoa nɨmehünou botɨmefiyu. 35 Ridahündɨ nindou-yei asu Seronɨhündɨ-yei ai hoeirɨhora mayoa ai Adükarɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ.  



Pita ai Tabitambo botɨmareandɨ

36  Sopa

ŋgoafɨhü süŋgureandeimbɨ mamɨ ra ahandɨ ndürɨ Tabita-ane. Grikɨ-yafe hoafɨnambo ana, Dokas. Nɨmorehɨ ra ahandɨ hohoanɨmo aboedɨyo haya ai nindou napokoate-yeimbɨmbo farɨhendürɨ marandɨ. 37 Ranɨ-sɨmboanɨ ai aŋgünümboyo mbura moaruwaimayo. Ranɨyo ahandɨ yɨfɨnɨmoko ra hundürühɨ mburɨhümbo, nɨmoamo yibadɨwamɨ manandɨhindɨ. 38 Rida ra Sopa ŋgoafɨkɨm-ane. Asu Pita ai Rida ŋgoafɨhü nɨmaruane, Sopahündɨ süŋgurɨhindeimbɨ ai hɨmborɨyei hehi nindou yimbu ahambo sowana koamarɨhehipɨra mahafanɨ. Asu ai ahambo hoafɨyafɨnandowohü safanɨya, “Mborai, nɨmai ro-babɨdɨ ŋgefombo,” masafɨnando-amboyu. 39 Pita ai botɨfi haya, ai-babɨdɨmbo homo tüküyafu hou ahambo nɨmoamo yibadɨnambo sowaründümo mahafomo. Asu ranɨhü nɨmorehɨ kaisahoabedɨ ai hei, Pitandɨkɨmɨ nɨboadeimbo Dokasɨmbo hohoanɨmoyeihɨ aranɨyeihɨ seiya, “Hoandarɨ hoearɨ asu bɨdɨfɨrɨ hoearɨ ro gudarɨhundɨ nda Dokas yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nafɨmarand-ane,” sei hehi ahambo nafuimayei. 40 Asu Pita ai muŋguambo nindou hɨhaimafoareandüra weindanɨ maheiya, yirɨ yimbu pusɨre nɨmarümbo, Godɨmbo dɨdɨbafɨfi mbura asu hɨhɨrɨfihɨ yahuya, “Tabita, se botɨyafo,” mehundo. Ranɨyo asu nɨmorehɨ ranai hɨmboarɨ bɨrɨhoai, Pitambo hoeirera mayowa, asu botɨfe mamaro. 41 Ranɨyu asu Pita ai wambuamündɨ nüŋgumbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ asu nɨmorehɨ kaisahoabedɨmbo hoafɨmayua kamefoehinda ai Dokas nafuimendürɨ. 42 Pita ai Dokasɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmareandɨ hoafɨ ra Sopa ŋgoafɨ muŋgu ho meŋgorowa, nindou afɨndɨ ranai hɨmborɨyei hehi, Adükarɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ. 43 Ranɨyo Pita ai Sopahü afɨndɨ si manüŋgu. Nindou mamɨ burmakau hoearɨ nafɨra randeimbɨ Saimon ra-dɨbo manüŋgu.  













10

Pita ai Korniriusɨmbo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmeindo

1   Suda-yafe

ndɨfo nindou mamɨ adükarɨ ŋgoaf Sisariahü manüŋgu, ahandɨ ndürɨ Kornirius. Ai Romɨ-yafe ami ranambe 100 ami Itari sei arɨhündɨ ra hɨfandapurɨ randeimb-ani. 2 Ai Godɨmbo hohoanɨmo parirɨ randeimbɨyu haya asu ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ babɨdɨ Godɨmbo ahɨnɨyei rɨhündeimb-anei. Asu Suda ai napo mbonɨmbo-marɨhümündia ahandɨmayo kakɨ adükarɨ sagadürɨ randühɨ asu Godɨmbo muŋguambo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 355

Ratüpurɨ 10

si dɨdɨbafɨfi marandɨ. 3 Nɨmbambe safɨ yafogoadɨnambo nahurai hoeireandane, Godɨndɨ nendɨ mamɨ ahambo sowahɨ kusü hoafɨyundühɨ yahuya “Kornirius,” mehu. 4 Asu Kornirius ai ahambo yɨhɨmboyuhü hɨmboa parirühü hoafɨyundühü yahuya, “Adükarɨ, se nɨnɨmboeafa?” mehuamboyu. Asu Godɨndɨ nendɨ ai sɨmborɨ yahuya, “God ai sɨhafɨ dɨdɨbafɨyafo marandɨ ra hɨmborɨyumboani. Asu ai hoeireandɨ se nindou afɨndɨ napo mbonɨmbo rɨhümündeimbɨmbo farɨhawandürɨ marandɨ ranahambohünda God ai sɨhambo hohoanɨmo-yumboani. 5 Haponda se nindou bɨdɨfɨrɨ Sopa-nambo koandɨhawapurɨ nindou ahandɨ ndürɨ Saimonɨmboyu Pitamboyu randeimbɨ-mayu ranahambo fihimündɨ sɨnɨmbohünda. 6 Ai ndürɨ mboafo Saimon burmakau hoearɨ nafɨra randeimbɨ-dɨbo manüŋgu. Ahandɨ worɨ ra sɨrɨwara hoekɨmɨ mafondaro,” mehu. 7 Godɨndɨ nendɨ Korniriusɨmbo hoafɨmeindo ra huane asu Kornirius ai ahandɨ ratüpurɨyafanɨ rɨnandeimbɨ asu ami mamɨyu ranahamumbo mborai mehupurɨ. Ami ra Godɨmbo hohoanɨmo parirɨ randeimbɨyu haya asu Korniriusɨmbo farɨherü randeimbɨyu. 8 Asu Kornirius ai muŋgumoatükunɨ tükümefeyo ranahambo ndore wataporɨmbo-rapurɨ mbura Sopanambo koamarɨhepura mahomo.  











9 Ŋgorü

Pita ai ranɨpoanɨmbo moatükunɨ hoeimareandɨ

sina ai homo Sopa ŋgoafɨ tebünanɨ tüküyafundane, hüfünɨmbo Pita ai Godɨmbo dɨdɨbafɨ-fembohünda worɨ bogɨmondɨwamɨ mahafu. 10 Ranɨyo asu Pita ai wembomboyuhü sesɨ sesɨmbo hohoanɨmomayu. Ŋga awi sesɨ dɨdɨboadombarɨhi nou ranɨpoanɨmbo moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai Pitambo tükümefeyoa hoeimareandɨ. 11 Ai hoeireandane, sünü sübüdɨhoehɨyo, asu nɨnɨ-moatükunɨmbai hoearɨ adükarɨ yimbuyimbu hɨmborümbɨ nahurai hɨfɨnambomare koso. 12 Muŋgua mamɨkarambo yimbuyimbu tɨŋarümbɨ nɨnɨhondɨ asu wako, amoasɨrɨ ai hɨfɨsüŋgu hahabodei, asu ndu ai nɨmoamo botɨrɨhehi arɨhündɨ ranambe nɨnoumayo. 13 Asu yafambe mamɨ Pitambo hoafɨyohü yahoya, “Pita, se botɨyafo, nɨnɨhondɨ hɨfokoaro, mando, sowasɨfɨ,” meho. 14 Pita ai sɨmborɨ hoafɨyundowohü yahuya, “Adükarɨ, ro sesɨ Sudambo ai moaruwai-ane sei arɨhündɨ ra ŋgɨrɨ dagadɨhɨ,” mehu. 15 Asu yafambe ranai asükaiyo yimbumbo hoafɨyohü yahoya, “Nɨnɨ-moatükunɨyo God ‘aboed-ane’ mehu ra, se ŋgɨrɨ ‘moaruwai-ane’ mbɨsafɨ,” meho. 16 Yafambe ra ŋgɨmɨmbo yare hoafɨmendowa, asu ranɨ-moatükunɨ ra nɨmehünou sünambe asükai hɨhɨrɨfe mahafo. 17 Asu Pita ai ranɨpoanɨmbo moatükunɨ ahandɨ nɨmɨndɨ ranahambo hohoanɨmoyuane, nindou Kornirius koamarɨhepurɨ ranai sɨnɨmo tüküyafu hou asu Saimonɨndɨ worɨ ranahambo düduyafu hou homo, ahandɨ ginɨrɨ yipurɨkɨmɨ manɨŋgomo. 18 Asu ai mɨŋgɨyomo düduyafundühɨ yahomoya, “Saimonɨmboyu Pitamboyu randeimbɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 10  356

ranai nüŋguwai wanɨyo?” mehomo. 19 Pita ai yafogoadɨnambo nahurai hoeimareandɨ ranahambo hohoanɨmoyuhü nüŋguwane, Yifiafɨ Aboedɨ ai hoafɨyohü yahoya, “Se hɨmborɨyafɨ. Nindou ŋgɨmɨ ai sɨhambo kokoarunɨnɨ. 20 Se botɨyafo hawa, hanɨfɨ hɨfɨnɨ yibadɨnambo asu se ŋgɨrɨ ai-babɨdɨ ŋgafɨhü afɨndɨ hohoanɨmondafɨ. Ŋga ranana ro koamarɨheheapura masɨnɨmo-ane,” meho. 21 Pita ai ranahamumbo sowana hanü hoafɨyupurühɨ yahuya, “Se wamboemo kokomaründɨrɨ, ŋga ro-ana nda. Nɨmboemo se masɨnɨmo-a?” mehuamboemo. 22 Asu ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ami bogorɨ Korniriusɨmbo hoafɨmeindoa ai koamarɨhemuna masɨnefɨ sɨhambo hoafɨyowanɨ se ahandɨ worɨna hɨfombohünda. Ai mbumund-ani asu Godɨmbo ahɨnɨyuhü ndore hohoanɨmoyumb-ani. Muŋgua Suda ai ‘Aboedɨ hohoanɨmoeimb-ani’ sei marɨhündɨ. Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ai ahambo hoafɨyundowohü yahuya ‘Se Pitandɨ hoafɨ hɨmborɨmbohünda ahambo hoafɨndafɨ koaboadɨwandühɨ anɨmboya, “Wandɨ worɨna dɨdɨfɨ,” mbɨsafɨ,’ mehu.” 23 Pita ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya “Se sɨnɨmo mamɨ nɨmbɨ ro-dɨbo apoefo,” mehuamboyo. Apomo mburu asu siambe ai botɨfi napoamündɨ haya mahomonda asu Sopahündɨ Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai Pita-babɨdɨ mahomo.  









Pita ai Korniriusɨndɨ worɨna mahu

24  Ŋgorü

sihɨ ai homo Sisariahü tükümefundɨ. Asu Kornirius ai ranɨhü ahamumbo hɨfandapurɨ mamaru. Ai ahandɨ mamɨsɨrɨ, asu ŋgunindɨ ranaheimbo hoafɨmayundüra ahandɨ worambe Pitandɨ hoafɨ hɨmborɨmbohünda gugurɨyahi mamarei. 25 Pita ai hu worambe kefuai Korniriusɨndɨ hɨmboahü tüküfiyuane Kornirius ai ahambo adükar-ani yahu haya ahandɨ yirɨkɨmɨ piyu mamaru. 26 Ŋga asu Pita ai ahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Se botɨyafo. Ro-amboa nindou se nahuraianahɨ,” mehu. 27 Pita ai Kornirius-dɨbo wataporɨyu hu kefuai, asu nindou afɨndɨ fanda meŋgoro ra hoeimareandɨ. 28 Asu Pita ai yare hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se sɨheihoarɨ fɨfɨrɨhindɨ ro yɨhoefɨ ndɨfo-babɨdɨ nɨmarɨpoanɨ asu ahei worambe kefoefepoanɨ sei arɨhündɨ. Ŋga God ai wambo nafuimayu, ro ŋgɨrɨ nindou mamɨ moaruwai-ani mbɨsahɨ. 29 Ranɨmboanahɨ asu ro moai sɨmborɨ hoafɨ kɨkɨhɨrɨheandɨ wambo ndanɨhü sɨnɨmbo hoafɨmemo ra. Asu haponda sɨheimbo düduweheandɨ, nɨmboyei se wambo sɨnɨmbo hoafɨmayeia?” mahuamboyu. 30 Asu Kornirius ai hoafɨyuhü yahuya, “Ranɨhündɨ ro wandɨ worambe nɨmbambe safɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨ-yaheandane, asu nɨmehünou sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ ai wandɨ hɨmboarühɨ hɨmboarambe forɨhoeimbɨ hoearɨ güde haya manüŋgu. 31 Asu ai hoafɨyuhü yahuya,  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 357

Ratüpurɨ 10

‘Kornirius, God ai se dɨdɨbafɨyafo marandɨ ra hɨmborɨ-yumboani. Asu se napo mbonɨmbo-rɨhümündi-mbɨmbo kakɨ napo sabadürɨ arandɨ ra fɨfɨreamboani. 32 Ranɨmboane asu se sɨhafɨ nindou bɨdɨfɨrɨ koandɨhawapura Sopa-nambo ŋgomo Saimon Pitambo hoafɨndɨmondowa mbüsüfuwamboane. Saimon ai ahandɨ ndürɨmboafo Saimon-dɨbo-ani anüŋgu. Ŋgorü Saimon ai burmakau hoearɨ nafɨra randeimb-ani. Ahandɨ worɨ ra sɨrɨwara hoekɨm-ane afondaro,’ mehu. 33 Ranɨmboyu asu sɨhambo sowana nindou bɨdɨfɨrɨ nɨmehünou koamarɨheheapurɨ. Asu se aboedɨ hamɨndɨyo ndanɨhü masɨfomo. Asu haponda muŋguambo ro sühifɨ ndanɨhü Godɨndɨ hɨmboarühɨ anɨboadefɨ. Muŋguambo hoafɨ Adükarɨ ai sɨhambo hoafɨmayu ra se hoafɨyowanɨ ro hɨmborɨmbo asefɨ,” mehu.  



Pita ai Korniriusɨndɨ worambe hoafɨ bokamarɨhendɨ

34  Asu

Pita ai hoafɨyuhü yahuya, “Haponda ro wudɨpoaporɨhe fɨfɨrɨheamboanahɨ nindou muŋgua Godɨndɨ hɨmboahü sɨsɨmogodɨ yaŋgɨr-anefɨ. 35 God ai muŋguambo nindou ahambo ahɨnɨyeihɨ ahandɨ hohoanɨmo süŋgurɨhinda ranaheimbo hohoanɨmoyundürɨ arandɨ. 36 God ai Israer yɨhoefɨmbo aboedɨ hoafɨ koamarɨhendɨ ra se fɨfɨrɨhindɨ. Hoafɨ ra rahuraiane, ‘Sisas Krais ai muŋguambo nindou ahei Adükar-ani asu ai sɨhefɨmbo God-babɨdɨmbo mamühɨ-mareamunɨ.’ 37 Horombo Sudia-yafeambe muŋguambo nɨnɨ-moatükunɨyo tükümefeyo ra se fɨfɨrɨhimboanei. Horombo Son ai Garirihü boatei nindou hundürɨmbo hoafɨmayu. 38 Se Sisas Nasaretɨhündɨ ra fɨfɨrɨhorɨ God ai Yifiafɨ Aboedɨ ŋgɨnɨndɨ kameihɨ masagado. Ai hoahoaŋgu wakɨreandühɨ nindou farɨhendürühɨ muŋgua Satanɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hoarehɨ manɨmboei ranaheimbo aboedambomareandürɨ sapo God ai-dɨbo nüŋgumbo wambo. 39 Suda-yafe hɨfambe asu Serusaremɨhü muŋgu-moatükunɨ ramareandɨ ra hoeirɨhu hohu anɨhond-ane sefɨ arɨhundɨ. Ŋga Suda ai ahambo Serusaremɨhü nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ parüwurɨ hou hɨfokoamarüwurɨ. 40 Ŋga ŋgɨmɨ siyo haya God ai ahambo botɨmarira nindou hɨmboahü weindahɨ tükümefiyu. 41 Nindou muŋgua moai ahambo hoeirɨhorɨ, ŋga wanɨ. Ŋga yɨhoefɨmbo horombo God ranahambo hoeife hefe hoafɨmbohündambo kafoare hɨnɨŋgɨ-mareamunɨ ro yaŋgɨrɨ hoeimarɨhurɨ. God ahambo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ asu ro ai-babɨdɨ sesɨ sahusifɨ, hoe sɨmɨndefɨ marɨhundɨ. 42 Asu ai yihoefɨmbo hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou muŋguambo se aboedɨ hoafɨ bokarɨndɨhoemo-ndühɨ anɨhondümbo hoafɨndomondühɨ anɨmboya, “God ai ahambo nindou yaŋgɨrɨ nɨboadeimbɨ asu yifɨyeimbɨ aheimbo refe yɨbobofembohünda kamafoarir-ani,” mbɨsɨmo,’ mehu. 43 Horombo muŋgua Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ahambohündambo yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Muŋgua ahambo anɨhondümbo-ndɨhoranɨ ahandɨ ŋgɨnɨndɨna ranaheimbo God ai ahei moaruwai hohoanɨmo ra gogorɨndɨhe-ndürɨmbui,’ mehomo,” Pita ramehu.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 10​, ​11  358 God ai ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ Suda-yafe ndɨfoambo koamarɨhenda masahümündi

44  Pita

ai hoafɨyuambe Yifiafɨ Aboedɨ ai nindou muŋguambo hoafɨ hɨmborɨmayei ranaheiwamɨ makoso. 45 Sudahündɨ anɨhondümborundeimbɨ Pita-babɨdɨ masɨfomo ai hepünafu hou yahomoya, “God ai ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ Suda sɨhefɨ ndɨfoambo amboanɨ masagadürɨ,” mehomo. 46 Suda-yafe ndɨfo ai ranɨpoanɨmbo ranɨpoanɨmbo hoafɨna wataporɨyeihü ‘God ai aboed-ani’ masei ra hɨmborɨmemo. 47 Asu Pita ai hoafɨyuhü yahuya, “Aheimbo hɨmonɨ hundürümbo nindou dɨdai yowanɨ mambüsɨndüra. Ai Yifiafɨ Aboedɨ masahümündi sɨhɨrɨ masahumɨndefɨ nahurai-ane,” mehu. 48 Asu ai aheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Sisasɨndɨ ndürɨnambo sɨheimbo hundürü-ndürɨmboemo,” mehu. Asu ai Pitambo hoafɨyahündowohü seiya, “Se ro-babɨdɨ yahunümbɨmbo nɨmbafɨ,” masei.  







Pita ai Serusaremɨhü anɨhondümbo-rundeimbɨ ahamumbo ranɨmoatükunɨ tükümefeyo ranɨmbo wataporɨmbo-marandɨ

11

1   Kraisɨndɨ

hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ asu anɨhondümborundeimbɨ Suda-yafe hɨfambe anɨŋgomo ai hɨmborɨyomondane Suda-yafe ndɨfo ai-amboa Godɨndɨ hoafɨ ra masahümündi. 2-3 Ranɨyo asu Pita ai Serusaremɨna hafuane anɨhondümbo-rundeimbɨ nindou fihoearɨ karu tɨrɨhoundeimbɨ ai ahambo ŋgɨnɨndɨ hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se-ana nindou fihoearɨ kefe tɨrɨhefekoate-yomondɨ worambe apafɨ asu ai-babɨdɨ sesɨ masowasɨfɨ,” mehomo. 4 Ranɨyo asu Pita ai piyu haya muŋgu-moatükunɨ tükümefeyo ra ndore wataporɨmbo-marandɨ. 5 “Sapo ro adükarɨ ŋgoafɨ Sopahü nɨmboambo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-yaheandühɨ nɨmboahanɨ ranɨpoanɨmbo moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai wambo sowahɨ tükümefeyoa hoeimarɨheandɨ. Ranɨyo hoearɨ adükarɨ nahurai nɨnɨmbai yimbuyimbu hɨmboranɨ kɨkɨhamɨndɨ haya asu wambo sowana sünambeahɨndɨ afurɨmare koso. 6 Ro wagabe ragu hɨmboyahanɨyo nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ, yimbuyimbu tɨŋarümbɨ, amoasɨrɨ asu ndu ra hoeimarɨheandɨ. 7 Asu ro hɨmborɨyaha yafambe mamɨ wambo hoafɨyondɨrühɨ yahoya, ‘Pita, se botɨyafo, nɨnɨhondɨ hɨfokoaro mando sowasɨfɨ,’ meho. 8 Ŋga ro hoafɨyahühɨ sahɨya, ‘Adükarɨ, wanɨ. Suda ro sesɨ moaruwai-ane sefɨ arɨhundɨ ra moai sahasɨ rɨhandɨ,’ masahando. 9 Ŋga yafambe ranai sünambeahɨndɨ asükai wambo hoafɨyondɨrɨhü yahoya, ‘Nɨnɨ-moatükunɨ God nafɨmarandɨ ranana aboed-ane, ŋga se ŋgɨrɨ moaruwai-ane mbɨsafɨ,’ meho. 10 Ranɨ-moatükunɨ ra refe hayambo-yowanɨyo asu muŋgua nɨnoumayo ra sünambe asükaiyo hümaramɨndo hafo. 11 Asu ranɨ sɨmboanɨ hamɨndɨ nindou ŋgɨmɨ ai sɨnɨmo worɨ ro nɨmboaheimbɨ rasowahɨ tükümefundɨ. Nindou mamɨ Sisariahündɨ ai  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 359

Ratüpurɨ 11

wambo fihemɨndɨrɨ hɨfombo-hündamboemo koamarɨhepura masɨnɨmo. 12 Yifiafɨ Aboedɨ ai wambo hoafɨyohü yahoya, ‘Se yɨhɨmbokoate ai-babɨdɨ ŋgafɨ,’ meho. Ranɨyo anɨhondümbo-rundeimbɨ 6 anɨŋgomo ndanamboa ro-babɨdɨ mahomo. Asu ro hefɨ Korniriusɨndɨ worambe mafarɨyahundɨ. 13 Asu ai hoafɨyumunühɨ yahuya sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ wandɨ worambe farɨfi manüŋguwa hoeimarɨhinɨ. Ai yahuya, ‘Nindou bɨdɨfɨrɨ Sopa-nambo koandɨhawapurɨ ndürɨ Saimonɨmboyu Pitamboyu-randeimbɨ ranahambo hoafɨyowanɨ sɨfombohünda. 14 Ai sɨhambo hoafɨndünɨnɨmbui asu hoafɨ ranɨnambo God ai se sɨhafɨ fikɨmɨnɨndɨ-babɨdɨ aboedambo ndeandürɨmbui,’ mehu. 15 Ro peya hehea wataporɨmbo-rɨhandambe Yifiafɨ Aboedɨ aheiwamɨ makoso, weaŋgurühɨ sɨhefɨwamɨ makoso nou. 16 Ro Adükarɨndɨ hoafɨ asükai hohoanɨmo-mayahɨ. Horombo ai yahuya, ‘Son hoenambo hundüra-marandürɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ai kosowohü ranambo se hundürɨ-ndeimboyei,’ mehu. 17 Horombo sɨhɨrɨ Adükarɨ Sisas Krais anɨhondümbo-marɨhura God ai Yifiafɨ Aboedɨ moanɨ masemunɨ, ŋga haponda Yifiafɨ ra Suda-yafe ndɨfoambo amboanɨ moanɨ masagadürɨ. Ŋga ro nüŋgunahurai nindou-yahɨ anɨmbo Godɨndɨ nafɨ kɨkɨndɨhe gündɨheandanɨ hundürɨkoate-mandeia?” mehu. 18 Asu Sudahündɨ ai hoafɨ ra hɨmborɨyomo hou moai sɨmborɨ ahambo asükai hoafɨyomo, ŋga Godɨmbo adükar-ani yahomo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “God ai sɨhefɨ ndɨfoambo amboa mafarɨhendüra ahei hohoanɨmo moaruwai hɨnɨŋgɨndɨhi hehi asu yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨmboeimboyei,” mehomo.  













19 Horombo

Aboedɨ hoafɨ Andiokɨhü tükümefeyo

Stifenɨmbo hɨfokoarɨhorɨ hehimboyowanɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranaheimbo moaruwaimbo marɨhindüra bukürümehindɨ. Ai hei Finisia hɨfɨhü, Saiprus hɨfɨhü, Andiok ŋgoafɨhü tüküyahi hehi aboedɨ hoafɨ Sudambo yaŋgɨrɨ hoafɨmehündürɨ. 20 Ŋga anɨhondümbo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ Saiprusɨhündɨ, Sairinihündɨ ai Andiokɨnambo homo Grikɨmbo amboanɨ Sisas Adükar-ani yahomo hou aboedɨ hoafɨ ra hoafɨmemo. 21 Asu Adükarɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ai-babɨdɨ manɨŋgowa nindou afɨndɨ ai Ahambo anɨhondümbo-rɨhindühɨ süŋgumarɨhorɨ. 22 Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ Serusaremɨhü hoafɨ ranahambo hɨmborɨyei hehi Barnabas koamarɨhehora Andiokɨna mahu. 23 Barnabas ai hu tüküfi God ai nindou aboedɨ-aboedɨ-mareandürɨ ra hoeire haya hɨhɨf-hɨhɨfɨyuhü ahei ŋgusüfoambe ŋgɨnamündɨ-ndürühɨ yahuya, “Nɨmbɨnɨmbɨ si se Adükarɨmbo aboedɨ süŋgundɨhorɨ,” mehu. 24 Barnabas ai nindou aboed-ani, ŋga Yifiafɨ Aboedeimbɨyu haya asu afɨndɨ hamɨndɨ anɨhondümbo-reandeimb-ani. Asu nindou afɨndɨ ai Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ babɨdɨmbo mamambe-mehindɨ.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 11​, ​12  360 25  Ranɨyu

asu Barnabas ai Sorɨmbo kokombo Tarsus ŋgoafɨna mahu. 26 Ahambo hoeirirɨ mbura serɨmündü Andiokɨna mahafanɨ. Mamɨ hɨmbanɨyo haya nindou yimbu ranai Sisasɨmbo anɨhondümborɨhindeimbɨ babɨdɨmbo fandɨhimbo afɨndɨ yamundɨ-marɨneandürɨ. Asu Andiokɨhü weaŋgurühɨdɨdɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranaheimbo Kristen anei masahündürɨ. 27 Ranɨ-sɨmboanɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai Serusarem hɨnɨŋgɨru hou Andiokɨna makosɨmo. 28 Nindou mamɨ aihündɨ Agabus-ani. Yifiafɨ Aboedɨ ai ahambo hoafɨmendoa ai botɨfi hoafɨyundürühɨ yahuya, “Süŋgunambo muŋgu hɨfɨ ndanɨhü wembo adükarɨ tükündɨfemboe,” mehu. Ai yare hoafɨmayu, ŋga süŋgunambo Krodius ai Romɨ-yafe adükarɨ bogorɨ nüŋguambe wembo ra tükümefeyo. 29 Ranɨyu asu süŋgurɨhindeimbɨ ai Sudahündɨ wandafɨ mamɨ farɨhefembo-hündambo kakɨ koarɨhefembo hoafɨ fɨmarɨhümündi. Mamamɨ ai aheimbo kakɨ saimbo sei hehi hohoanɨmoyeihü kakɨ bɨdɨfɨrɨ yɨboborɨhi masɨhehindürɨ. 30 Ai Barnabas asu Sor koamarɨ-hehipɨra kakɨ ra sowandɨfanɨ hena Serusaremɨna hahüfanɨ hɨfandɨ-rundembɨmbo masabɨnapurɨ.  









12

Herot ai Sems hɨfokoarirü mbura Pitambo karabusɨmarirɨ

1   Ranɨ-sɨmboanɨ

bogorɨ adükarɨ Herot ai Kraisɨndɨ nendɨ bɨdɨfɨrambo moaruwaimbo-mareandürɨ. 2 Ai hoafɨmeyuwa Sems Sonɨndɨ amoŋgo pisao yihɨmɨndɨnambo hɨfokoamarüwurü. 3 Herot ai hoeireanda Suda ai ranahambo aboed-ane maseiamboyu Pitambo kameihɨ karabusɨmarirɨ. Suda ai bret yisɨkoate-sesesɨ-mayei rasɨmboa Herot ai ramareandɨ. 4 Ai Pitambo serümündü karabus worambe hɨnɨŋgɨmarira, yimbuyimbu bɨdɨfɨrambe yimbuyimbu ami ai hɨfandɨmarurɨ. Herot ai yare hohoanɨmoyuhüya, “Awi Suda ai bret yisɨkoate-sesesɨndei mbundühümbo anɨmbo ro Pitambo weindahɨ papɨhoafɨndühünɨ-mboeahɨ,” mehu. 5 Asu Pita ai karabusɨ worambe mamaru, ŋga anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ahambohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨyei marɨhündɨ.  







6  Ndanɨ

Pita karabus worɨ hɨnɨŋgɨmareandɨ

nɨmbɨnambo sümbu noufe Herot ai Pitambo papɨ-hoafɨmbo yahumboyu sen yimbunambo hüputüpurundümo ami yimbu-yafandɨ mbusümo sɨhawura mapu. Asu hɨfandɨru-rundeimbɨ ai karabus worɨ yipurɨkɨmɨ hɨfandɨmarundɨ. 7-8 Nɨmehünou Adükarɨndɨ sünambeahündɨ nendɨ ai manüŋguamboyo asu worambe si pɨmayoa Pitambo ŋgɨrɨsafɨnɨ sindira botɨmefiwa hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmai botɨyafo!” mehuamboyu nɨmehünou asu sen ai Pitandɨ warɨhündɨ fufurɨmarɨhoayo. Sünambeahɨndɨ nendɨ ai Pitambo hoafɨyuhü yahuya, “Hoearɨ yɨhuruyafɨ mbura su güdo,”  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 361

Ratüpurɨ 12

mehuambo Pita ai rasüŋgu-mareandɨ. Asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai yahuya, “Sɨhafɨ hoandarɨ hoearɨ güdo mbura wandɨ süŋgu sɨnɨfɨ,” mehu. 9 Ranɨyu asu Pita ai ahandɨ süŋgu karabus worɨ safambeahɨndɨ tükümefiyu. Ŋga Pita ai sünambeahɨndɨ nendɨ ramarirɨ ra moai weindahane yahu, ŋga yafogoadɨ-nambombai yahuhayamboyu. 10 Yɨbobo ai hafanɨ yimbu hɨfandɨ-rɨnandeimbɨ ŋgasündɨne hena karabus ain yipurɨ ra-sowahɨ tükümefɨneandɨ. Yipurɨ ra ahafanɨmbo moanɨ timarɨhoayo-wamboyafanɨ weindanɨ tüküyafɨne hena adükarɨ nafɨ süŋgu hafanɨ asu nɨmehünou sünambeahɨndɨ nendɨ ai ahambo hɨnɨŋgɨmarirɨ. 11 Pita ai wudɨpoapore fɨfɨre hohoanɨmoyuhü yahuya, “Haponda ro anɨhondümbo fɨfɨrɨhe-amboanahɨ Adükarɨ ai ahandɨ nendɨ koamarɨheira kusü mafarɨhendɨra Herot ai ŋgɨrɨ wambo moaruwaimbo-ndeandɨrɨ. Suda ai wambo moaruwaimbo-fendɨrɨmbo mehomo, ŋga ŋgɨrɨ randundɨrɨ,” mehu. 12 Ranɨyu asu ai Maria, Sonɨmboyu Makɨmboyu-randeimbɨ hondandɨ worɨna mahu. Nindou afɨndɨ ai ranɨhü Godɨmbo dɨdɨbafɨ-fembo-hündambo gugurɨmehindɨ. 13-14 Ranɨyu asu Pita ai hu yipurühɨ pɨrako-pɨrakomarandamboyo nɨmorehɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ ahandɨ ndürɨ Roda ai yipurɨ sübüdühefembo ho Pitandɨ yasɨmondɨ hɨmborɨyo haya hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayo. Ranɨyo asu yipurɨ moai sübüdühendɨ, ŋga hɨhɨrɨfe worɨ safana pɨpɨyo ho hoafɨyondürühɨ yahoya, “Pita yipurɨ nafɨtambehü anüŋgu,” mehoamboyo. 15 Asu ai ahambo hoafɨyeihɨ seiya, “Se ra hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨ-yafühɨyafɨ!” masei. Ŋga asu ai yahoya, “Tɨkaipoanɨ, ŋga anɨhondümbo asahɨ,” yahoenɨŋgo asükaiyo hoafɨmayo. Asu ai hoafɨyeihɨ seiya, “Awi sünambeahɨndɨ nendɨ Pitambo hɨfandɨrürɨ-randeimbɨ-mbai ranana?” masei. 16 Asu Pita ai asükaiyu pɨrako-pɨrako-marandamboyo ai yipurɨ sübüdɨ-hehindɨhünda hoeirɨhorɨ hehi hepünɨmehindɨ. 17 Pita ai aheimbo warɨnambo afoai yahu haya Adükarɨ ai ahambo karabus worambeahɨndɨ serümündü moanambühɨ tükümefiyu hoafɨ ra wataporɨmayu. Ai yahuya, “Sems asu wandafɨ mamɨ ranahamumbo hoafɨndahüpurɨ,” mehu. Asu ai Pita ranɨhü hɨnɨŋgɨrirɨ haya ŋgorü goanɨnɨ mahu. 18 Asu ranɨyo ŋgorü siambeahɨ Pita ai nɨmarɨkoate-mayuwa, ami ai hepünafundühɨ afɨndɨ hohoanɨmo-yomondühɨ yahomoya, “Pita nüŋgufiyuwa?” mehomo. 19 Herot ai Pitambo karabus worɨ muŋgu kokofoefimbo hoafɨmepuramboemo ramarundɨ, ŋga asu moai hoeirüwurü. Ranɨyo asu karabus hɨfandɨ-rundeimbɨmbo Pita ai aboedambomefiyu ranɨmbo düdumareapurɨ, ŋga ai moai dɨdɨboadoru hoafɨyomo. Ranɨyo asu ahamumbo hɨfokoefe-purɨmbo hoafɨmayu. Süŋguna ai Sudia hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya hanü Sisaria ŋgafɨhü mamaru.  



















20  Herot

Herot ai yɨfɨmayu

ai Tairɨhündɨ asu Saidonɨhündɨ ranaheimbo ŋgɨnɨndɨmarandürɨ. Ranɨyei asu ai fandɨhi hehi nindou bɨdɨfɨrɨ ahambo sowana The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 12​, ​13  362

koamarɨhehipura mahomo. Weaŋgurühɨ ai Brastus, bogorɨ adükarɨndɨ ratüpurɨyu randeimbɨ-mayu, ranahambo yahomoya, “Farɨhawamunɨ,” mehomo-ndamboyu. “Fandɨhehea-purɨmboyahɨ,” mehu. Ai Herot soana homo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ aboedɨ-aboedɨ-ndahumboane,” mehomo. Nɨmboe hɨfɨ ra Herot ai hɨfandɨmarandɨ ranɨhü Tair asu Saidon ai ahei sesɨ sahümündi rɨhündühɨ wambo. 21 Ranɨyo Herot ai mamɨ sihɨ ware haya, ahandɨ adükarɨ bogorɨ hoearɨ yihuru-ramündü haya, ahandɨ adükarɨ bogorɨ nɨmarɨ fondɨwamɨ nɨmarümbo nindou afɨndɨ ranaheimbo wataporɨmbo-marandürɨ. 22 Asu nindou ranai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ seiya, “Ndanana god mamɨndɨ yafambe-ane! Ŋga nindouyomondɨ yafambeyopoan!” masei. 23 Asu Herot ai ahei hoafɨ ranɨmbo moai ambe yahu asu ai moai Godɨmbo adükar-ani yahu. Ranɨmboyo sünambeahɨndɨ nendɨ harɨ-memondowa nüŋgarɨ ahandɨ safɨ ra sahüsi wakɨrɨhi marɨhünda yɨfɨmayu. 24 Ŋga asu Adükarɨndɨ hoafɨ ai ŋgɨnɨndɨ tüküfe haya muŋguambo ŋgoafɨ maho. 25 Asu Barnabas, Sor ai ratüpurɨ Serusaremɨhü moendɨrɨne hena hɨhɨreafɨne Andiok ŋgoafɨna mahafanɨ. Ai Son Mak sowarɨndɨfanɨ hena ai-babɨdɨmbo mahomo.  









Barnabas Sorɨmbo Godɨndɨ ratüpurɨmbo koamarɨhaupɨra mahafanɨ

13

1   Sisasɨmbo

anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ Andiokɨhü anɨboadei ranahei mbusümo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ asu yamundu-rundeimbɨ manɨŋgomo. Ahamundɨ ndürɨ ra Barnabas, Simion, ahambo fi nɨmbandɨ sei marɨhündɨ, Rusius Sairinihündɨ, Manayen, ai Herot bogorɨndɨ ŋgunindɨyu asu Sor. 2 Ai Godɨmbo hohoanɨmoyeihɨ sesɨ wehɨyeiane, asu Yifiafɨ Aboedɨ ai hoafɨyohü yahoya, “Ro Barnabas weimbo Sor wandɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbo dɨbonɨmehapɨr-ane, ŋga se ahafanɨmbo ranɨ ratüpurɨmbo kaboadɨhi hɨnɨŋgɨndɨhipɨrɨ,” meho. 3 Ranɨmboemo ai sesɨ wehɨyomondühɨ ahamundɨ warɨ ahafandɨwamɨ nandu houmbo koamarɨhaupɨra mahafanɨ.  



Barnabas asu Sor Saipɨrasɨhü Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmefanɨ

4  Yifiafɨ

Aboedɨ ai Barnabas, Sor ahafanɨmbo koamarɨhepɨra Serusia ŋgoafɨna mahanɨfanɨ. Ranɨhü ai sipambe farefɨneanda sip ai Saiprus airanɨnambo sepɨrɨmɨndɨ maho. 5 Ai Saramis ŋgoafɨhü tüküyafɨne hena Suda-yei rotu worambe Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmbo-marɨnandɨ. Son Mak ai-babɨdɨmbo manüŋgu ahafanɨmbo farɨhefepɨrɨmbohünda. 6 Ai Saiprus airan ŋgasündɨne Pafosɨhü tükümefɨneandɨ. Ranɨhü tɨbagɨre randeimbɨ mamɨ hoeimarɨnerɨ, ahandɨ ndürɨ Barsisas. Ai Sudahündɨyu asu tɨkarehaya hoafɨyuhüya, “Ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨya rɨhandeimb-anahɨ,” mehu. 7 Ai gafman bogorɨ Sergus Paurus-dɨbo mamaru. Sergus Paurus ana aboedɨ hohoanɨmoyu kükühɨfoare  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 363

Ratüpurɨ 13

fɨfɨreandeimb-ani. Ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo yɨfiriyuhü asu Barnabas Sorɨmbo mborai mehupɨrɨ. 8 Ŋga asu tɨbagɨre randeimbɨ Erimas ai gafman bogorɨ ranahambo Sisasɨndɨ hoafɨ anɨhondümbofembo ra yowanɨ yahundombo Sor weimbo Banabasɨmbo hɨfɨnambo-mareapɨrɨ. (Tɨbagɨre randeimbɨ Barsisas ndürɨ ra Grik hoafɨnambo Erimas-ane masei.) 9-10 Ŋga Sor, Grik hoafɨna ahandɨ ndürɨ Por. Yifiafɨ Aboedɨndɨ ratüpurɨ worɨborɨ kɨdaboarɨ-mayu ranai Erimasɨmbo hɨmboa parirühɨ yahuya, “Se-ana Satanɨndɨ nɨmor-anafɨ asu se-ana aboedɨ hohoanɨmo ranahandɨ hürütimb-anafɨ. Muŋguambo tɨkai hoafɨ, moaruwai hohoanɨmo sɨhafɨ ŋgusüfoambe amaro ranana afɨndɨ hamɨnd-ane. Seana muŋguambo Adükarɨndɨ aboedɨ nafɨ moaruwaimboro randüh-anafɨ. Awi se ranɨ hohoamɨmo ra hɨnɨŋgɨfembo moei safɨmboyafa? 11 Asu se hɨmborɨndafɨ! Hapondanɨ Adükarɨ ai sɨhambo hɨmboarɨ sündianɨnanɨ se tütümondamboyafɨ. Haponda se ŋgɨrɨ hüfɨhamɨndɨ hoeindowandɨ, ŋga akɨdou gedühɨ safɨ nɨmandɨmboyafɨ,” mehundo. Ranɨyo asu nɨmehünou mburɨŋgai peyowohüyo Erimasɨmbo nɨmbɨ mamaro. Ranɨyu asu ahambo watɨŋarɨhü kɨkɨhimündɨ hefembo nafɨ nafuimbohünda nafɨ kokomarandɨ. 12 Gafman bogorɨ ai ra hoeire haya anɨhondümbo-mareandɨ. Asu ai Adükarɨmbo yamundɨfe hoafɨ hoafɨmefanɨ ra hɨmborɨyu haya hepünɨmefiyu.  







13  Por

Barnabas Sor ai Andiok ŋgoafɨhü Pisidiayafeambe Adükarɨndɨ hoafɨ hoafɨmefanɨ

asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai-babɨdɨ Pafos ŋgoafɨ ŋgasündundanɨyo sip ai sepurɨmɨndɨ haya Perga ŋgoafɨnambo Pamfiria-yafeambe maho. Ŋga Son Mak ai hɨnɨŋgɨreapurɨ haya hɨhɨrɨfi Serusaremɨnambo mahu. 14 Ai Perga ŋgasündɨne hena, hafanɨ Andiokɨhü Pisidia-yafeambe tükümefɨneandɨ. Ranɨyo asu moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si rasɨmboanɨ ai Suda-yafe rotu worambe kefoene mamarɨfanɨ. 15 Mosesɨndɨ ahnümbɨ hoafɨ asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ ra bokarɨhoemo mburumbo asu hɨfandɨ-rundeimbɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Wandafɨ weimbo, se nindou-yei ŋgusüfoambe ŋgɨnemɨndɨmbo hoafɨ hohoanɨmondafandühɨ ana, hoafɨndafanɨ,” mehomo. 16 Por ai botɨfi nüŋgumbo warɨ pakarɨfoareandühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Wandaf, Israerɨhündɨ asu nindou amurɨ Godɨmbo ahɨnɨrɨhorɨ rɨhündeimbɨ se hɨmborɨndei. 17 Israer-yafe God ai sɨhefɨ amoao kamafoareandür-ane. Ai Isipɨhü fehefehündɨ-yahi nɨboadeiane, God ai ŋgorü süŋgumareanda nindou afɨndɨ momorɨmayei. Süŋgunambo ahandɨ adükarɨ ŋgɨnɨndɨnambo ai semündündürɨ Isip hɨnɨŋgɨrɨhi hehi mahei. 18 Nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ nɨboadeimbo 40 hɨmbanɨ Godɨndɨ hoafɨmbo moei masei, ŋga asu God ai aheimbo fehefendürɨmbohünda tɨŋɨrɨfomayu. 19 Kenan-yafe hɨfɨhü 7 sɨrɨ God ai aheimbo yɨhɨrɨrearühɨ hɨfɨ ra Israer aheimbo masagadürɨ horombo  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 13  364

hoafɨmayu süŋgu. Horombo Israer ai Isip sowana hei nɨmareimbo asu süŋgunambo Kenanɨnambo mahei ra 450 hɨmbanɨyo. 20 Süŋgunambo God ai Israerɨmbo hɨfandɨyo-ndürɨmbohünda yɨboboru rundeimbɨ nindou kamafoareapura ai hɨfandɨrundürɨ homomboyo süŋgunambo Samuer Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ai tüküfi ahamundɨ fondɨ kasɨmaramündu. 21 Ranɨ-sɨmboanɨ Israer ai adükarɨ bogorɨ semɨndɨmbo hoafɨmehündowamboyu asu God ai Sor, Kisɨndɨ nɨmorɨ, ahei adükarɨ bogorɨ kamafoarirɨ. Ai-ana Bensaminɨndɨ sɨrambeahɨnd-ani. Ranɨyu ai adükarɨ bogorɨmbo 40 hɨmbanɨ mamaru. 22 Ŋga God ai ahambo raguanamborirɨ mburambo Defit ahei adükarɨ bogorɨmbo hɨnɨŋgɨmarirɨ. God ai ahambo hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro Sesindɨ nɨmorɨ Defit fɨfɨrɨhinɨ, ŋga wandɨ ŋgusüfo ai nindou rahurai ranahambo anahɨ hohoanɨmo-ayahɨ. Nɨmboe ai anɨmbo wandɨ hohoanɨmo süŋgundeambui,’ mehu. 23 God ai Defitɨndɨ sɨrambeayahɨndɨ Sisas sɨhefɨmbo aboedambo-fembohünda Israer sowana koamarɨherü horombo hoafɨmayu süŋgu. 24 Sisas ai weindahɨ tüküfekoate-yuambe Son ai Israerɨhündɨ muŋgu ranaheimbo aboedɨ hoafɨ bokarɨhendürühɨ yahuya, ‘Sɨhei hohoanɨmo moaruwai daboadanambo-ndɨhinda asu sɨheimbo hundürü-ndɨhandürɨmboyahɨ,’ mehu. 25 Ndeara Son ai ahandɨ ratüpurɨ muŋgumbo yaŋgɨrɨ-yoanɨyo ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Se hohoanɨmoyeiya ro dɨdeyaha? Ro-ana nindou sapo se hɨfandarɨhündɨ ranɨyahɨpoanɨ. Se hɨmborɨyei! Nindou ra süŋguna tükündɨfimbui, ŋga ro-ana ahandɨ sufihɨndɨ wofɨ fufurɨhefembo ra aboedɨyahɨpoanɨ,’ mehu. 26 Wandafɨ mamɨ, se-ana Abrahamɨndɨ ahuirɨ anei, asu Suda-yafe ndɨfo se Godɨmbo hohoanɨmoyei arɨhündɨ God ai aboedambondeamunɨmbui hoafɨ ranana ai sɨhefɨmbo soana koafoareamboani. 27 Serusaremɨhündɨ nindou anei asu ahei bogor-anemo ai moai Sisasɨmbo aboedambore randeimb-ani sei ndorɨhorɨ fɨfɨrɨhorɨ. Asu ai moai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ muŋguambo ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranambe hoeiru marundɨ ra fɨfɨrɨhindɨ, ŋga wanɨ. Ai ahambo papɨ-hoafɨmarɨhorɨ horombo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ ranɨ-moatükunɨ tükündɨfemboe mehomo süŋgu. 28 Ŋga yɨbobofeambe Sisasɨmbo hɨfɨkoefimbo moai hoafɨ yaŋgoro, ŋga asu moanɨ hoaŋgɨrɨhi hehimboyei papɨ-hoafɨrɨhorühɨ Pairatɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, ‘Hɨfokoarɨworɨ,’ masei. 29 Ai muŋguambo moatükunɨ ramarɨhindɨ ra horombo Baiborambe hoafɨmayo süŋgu. Ranɨyo süŋgunambo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨndɨ foarɨndümo hanɨmo hoŋguambe masɨhawurɨ. 30-31 Ŋga God ai ahambo yɨfɨhündɨ botɨmariramboyo nindou ai-babɨdɨ Gariri hɨnɨŋgɨru hou Serusaremɨnambo afɨndɨ si mahafomo ranai ahambo hoeimarüwurü. Nindou ranai haponda Sudambo ranɨmbo wataporɨmboru marundɨ.  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 365

Ratüpurɨ 13

32-33  Haponda

ro sɨheimbo yarɨho hoafayehɨ: God ai sɨhefɨ amoao mamɨmbo horombo hoafɨmayu süŋgu haponda ahei ahuirɨmamɨ sɨhefɨmbo anɨhondümbo tükümefeyo ra Sisas yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ. Ndanɨ-moatükunɨ hoafɨmayo ra Herü Buk yimbu ranambe amboa mbapenɨŋgo. ‘Se wandɨ nɨmor-anafɨ, haponda ro sɨhafɨ ape-anahɨ.’  Buk Song 2:7 34 God ai yɨfɨhündɨ ahambo botɨmarirɨ, ŋga ai ŋgɨrɨ hɨhɨndüfi ŋgu yɨfɨ ambe-ambe sümbondu. Ranɨ-moatükunɨ ra God ai hoafɨmayu süŋgu, ‘Ro sɨheimbo aboed-aboed-ndɨheandürühɨ asu anɨhondü aboedɨ moatükunɨ ndahandürɨ-mboyahɨ horombo ro Defitɨmbo saimbo hoafɨmayah süŋgu.’  Aisaia 55:3 35 Ranɨmboyo ŋgorü Herü Bukambe hoafɨyohü yahoya, ‘Sürɨhoeimbɨ nindou ranahambo se ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨ-ndoworanɨ sümbondu,’ meho.  Buk Song 16:10 36 Defit ai nüŋguambe Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgu ratüpurɨmayu. Süŋgunambo ai yɨfɨmayuwamboyo ahandɨ amoao-babɨdɨmbo masamboarɨhora asu ahandɨ fi ra sümbomayo. 37 Ŋga sapo nindou God ai hoŋguambeahɨndɨ yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranana moai ahandɨ fi ra sümboyo. 38-39 Ranɨmbo-anɨmbo, wandafɨ mamɨ, se fɨfɨrɨ-mbɨrɨhindamboane, ro sɨheimbo hoafɨ aboedɨ hoafɨyefühɨ sefɨya, Nindou ndanana waŋgei sɨhei moaruwai hohoanɨmo gogorɨndɨhembui. Muŋgu moaruwai hohoanɨmo ra Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ana ŋgɨrɨ gogorɨndɨhe mbunda nindou mbumundɨ mbɨso. Ŋga nindou Sisasɨmbo anɨhondümboarɨhorɨ ana, ahei moaruwai hohoanɨmo gogorɨhendühɨ nindou mbumundɨ mbüsümbui. 40 Ranɨmbo anɨmbo se hɨbadühündɨ! Ŋga rananɨ moatükunɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundembɨ hoafɨmemo ra sɨheimbo sowahɨ tükündɨfemboe. 41 Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Anɨhondümbo-fekoate-yeimbɨ, se hɨmborɨndei, Se-ana hepünündahi mbundühɨ ŋgei yɨfɨndei. Nɨmboe se nɨboadeiambe ro mamɨ-moatükunɨ ratüpurɨ-ndamboyahɨ. Nindou mamɨ ai ratüpurɨ ranahambo hoafayu ana, se ŋgɨrɨ anɨhond-ane mbɨsei,’  Habakuk 1:5 mehomo,” mehu. 42 Asu Por, Barnabas ai Suda-yafe rotu worɨ hɨnɨŋgɨrɨne hena hafandanɨyo, nɨmorehɨ nindowenihɨ ai hoafɨyeihɨ seiya, “Ŋgoafɨmbo nɨmarɨ si ranambe hoafɨ nda süŋgunambo asükai yɨhoefɨmbo hoafɨndafanɨ,” masei. 43 Rotu worɨ hɨnɨŋgɨrɨhi moanambühɨ tüküyahindanɨ, Suda nindou asu ndɨfo Suda-yafe rotumbo heirɨhündeimbɨ ai Por Barnabas yafandɨ süŋgu mahei. Aheimbo dɨbafɨrɨnearühɨ safanɨya, “Se Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe ranambe nɨmboei ŋgei,” masafanɨ.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 13​, ​14  366 44  Asükai

ŋgorü ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranambe nindou adükarɨ ŋgoafɨhündɨ muŋguambo ai Adükarɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo mafandɨhindɨ. 45 Asu Suda ai nindou afɨndɨ hoeirɨhi hehi ŋgusüfoambe moaruwaimayei. Ranɨyo ai Porɨndɨ hoafɨ hɨfɨnambo-rɨhindühɨ moaruwai moaruwaimbo-marɨhindɨ. 46 Ranɨmboyo Por weimbo Barnabas ai yɨhɨmbokoate hoafɨyafandühɨ safanɨya, “Godɨndɨ hoafɨ sɨheimbo boatei mbɨhowamboane. Ŋga asu se hoafɨ ndanahambo daboadanamboarɨhindɨ. Ro rarɨhe hohoanɨmoayahɨ, se sɨheihoarɨ hohoanɨmoyeihɨ seiya, ‘Ro-ana koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo ra ŋgɨrɨndefɨ,’ asei. Ranɨmbo anɨmbo se hɨmborɨndei! Haponda sɨheimbo hɨnɨŋgɨrɨhorü hohoa sɨhei ndɨfo sowana ahehɨ. 47 Adükarɨ ai yɨhoefɨmbo hoafɨyuhü yahuya, ‘God ai nindou aboedambo-fembo ranahambo muŋguambo hɨfɨ semɨndɨ hombohünda ro sɨhambo Suda-yafe ndɨfombo si nahurai hɨnɨŋgɨ-marɨheanɨnɨ,’ ” masafanɨ. 48 Suda-yafe ndɨfo ai hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi hɨhɨf-hɨhɨfɨyeihɨ Adükarɨndɨ hoafɨ aboed-ane masei. Muŋguambo nindou God ai yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨŋgombo kamafoareandürɨ ranai anɨhondümbo-marɨhindɨ. 49 Adükarɨndɨ hoafɨ ra muŋgu hɨfɨ ranɨhü maho. 50 Ranɨyo asu Suda ai ŋgoafɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ asu Suda-yafe ndɨfo nɨmorehɨ bogorɨ Godɨmbo hohoanɨmoyei rɨhündeimbɨ ranaheimbo hohoanɨmo botɨmarɨhindüra Por Barnabasɨmbo moaruwaimbo-rɨhipɨrühɨ ahei ŋgoafɨhündɨ hemafoarɨhipɨrɨ. 51 Ranɨmboyafanɨ ai ahei hohoanɨmo moaruwai ra fɨfɨrɨmbɨrɨhinda safanɨ hena nafuimbohünda hɨfɨ hasüfɨ ahafandɨ yirɨfihɨndɨ kükifoarɨne mburɨna asu Aikoniamɨnambo mahafanɨ. 52 Yifiafɨ Aboedɨ ai Andiokɨhündɨ Sisasɨmbo süŋgurɨhoreimbɨ ranahei fiambe tükümefeyondüra afɨndɨ hɨhɨf-hɨhɨfɨmayei.  















14

Por Barnabas ai Aikoniamɨhü aboedɨ hoafɨ hoafɨmefanɨ

1   Aikoniamɨhü

Por weimbo Barnabas ai asükai mamɨ rasüŋgumarɨneandɨ. Ai Suda-yafe rotu worambe hafanɨ kefoene hoafɨ dɨboadorɨne wataporɨmbo-marɨnandɨ ranɨ süŋgu asu Suda-yafe ndɨfo afɨndɨ ai anɨhondümbo-marɨhindɨ. 2 Ŋga Suda bɨdɨfɨrɨ anɨhondümbofekoate-yeimbɨ ai nɨmorehɨ nindowenihɨ Suda-yafe ndɨfo bɨdɨfɨrɨ-yafe ŋgusüfoambe botɨmarɨhi-ndüramboyei anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo yiboaruko-marɨhindürɨ. 3 Ai gedühɨ Aikoniamɨhü nɨmbafanɨmbo Adükarɨmbo-hündambo yɨhɨmbokoate hoafɨyafanɨ marɨnandɨ. Ranɨyo Adükarɨ ai ahafanɨmbo ŋgɨnɨndɨ masagapɨra hepünɨfeimbɨ asu ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ ramarɨneanda ai ahafandɨ hoafɨ ranai Adükarɨndɨ hɨpoambo ra anɨhond-ane yaho nafuimeyondürɨ. 4 Ŋga nɨmorehɨ nindouwenihɨ adükarɨ ŋgoafɨhündɨ ai yikürübümehindɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai Suda-babɨdɨmboyahindɨ asu bɨdɨfɨrɨ ai Kraisɨndɨ hoafɨ sowandɨfanɨ hafanɨ-rɨnandeimbɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 367

Ratüpurɨ 14

babɨdɨmbo-yahindɨ. 5 Süŋgunambo Suda-yafe ndɨfo asu Suda ahei bogorɨ-babɨdɨmbo sübabɨ hoafɨrundühɨ yahomoya, “Sɨhɨrɨ ahafanɨmbo moaruwaimbo-ndɨhupɨrühɨ nɨmoeinambo hɨfokoandɨhu-pɨrɨmboane,” mehomo. 6 Ranɨyo ai ra fɨfɨrɨne hena fefoene hena Rikonia-yafeambe yimbu adükarɨ ŋgoafɨ Ristra asu Debi ŋgoafɨhü tüküyafɨne mburɨna ranɨ hɨfɨkɨmɨ mahafanɨ. 7 Ranɨhü amboanɨ nɨmbafanɨmbo aboedɨ hoafɨ wataporɨmbo-marɨnandɨ.  





Por Barnabas ai Ristrahü asu Debihü aboedɨ hoafɨ hoafɨmefanɨ

8  Ristrahü

nindou mamɨ tɨŋarɨ moaruwaimbü mamaru. Ahandɨ hondɨ ai rahurai wakɨmarɨmɨndo-ane, ŋga ŋgɨrɨ hoahoaŋgu ndandɨ. 9 Asu ai Porɨndɨ hoafɨ hɨmborɨ-mayua, ahambo hɨmboarɨ parirɨ nüŋgumbo hoeirira ahandɨ anɨhondümbofe ranɨnambo God ai waŋgei aboedɨndirɨmbui. 10 Ranɨmboyu Por ai puküna hoafɨyuhü yahuya, “Sɨhafɨ tɨŋarɨnambo botɨyafo nɨmbafɨ,” mehundowamboyu horɨpɨrɨhoei piyu mburambo hoahoaŋgu wakɨre marandɨ. 11 Nindou afɨndɨ ai Por ramareandɨ ra hoeirɨhi hehi Rikonia-yei hoafɨnambo puküna hoafɨyeihɨ seiya, “God bɨdɨfɨrɨ nindoumbo-yafɨne henambo sɨhefɨmbo sowana makosafanɨ,” masei. c 12 Asu Barnabasɨmbo ndürɨ Sus dükamarɨhorɨ. Asu Por ai hoafɨ wataporɨmbora randeimbɨmayua ranɨyo asu ahambo Hemis-ani masahündo. 13 Susɨndɨ adükarɨ rotu worɨ adükarɨ ŋgoafɨ hɨmboranɨkɨmɨ mafondaro. Ranɨyo Susɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ ai burmakau anamɨndɨ bɨdɨfɨrɨ asu nɨmɨ ahurɨ wofɨ amboa sifimbɨ semündü haya adükarɨ ŋgoafɨ yipurɨ nafɨtambekɨmɨ sünü tükümefiyu. Nindou afɨndɨ ai-babɨdɨ Por Barnabasɨmbo, “Ai yɨhoefɨ godanafanɨ,” sei hehi burmakau hɨfokoefe segopɨmbo masei. 14 Ŋga Kraisɨndɨ hoafɨ sowandɨfanɨ hafanɨ-rɨnandeimbɨ ai ranɨ hoafɨ hɨmborɨyafanɨ hena yowanɨmbo hohoanɨmo-yafandühɨ ahafandɨ hoearɨ hɨrɨne hena pɨpɨyafanɨ hafanɨ nindou afɨndɨ-yafe mbusümo puküna hoafɨyafandühɨ safanɨya, 15 “Wandafɨ mamɨ se, nɨmboe ramarɨhinda? Ro-ana nindou yaŋgɨrɨ se nahurai-anehɨ. Ro sɨheimbo aboedɨ hoafɨ wataporɨmbo-rɨhoanda se nɨmɨndɨkoate-moatükunɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi God Yaŋgɨrɨ Nüŋgumbü sowana ŋgei. Ai sünü, hɨfɨ, sɨrɨwara asu muŋgu-moatükunɨ ranambe eŋgoro ra nafɨmarandɨ. 16 Horombo God ai nindou muŋguambo hɨfɨhü hɨnɨŋgɨreandüra, ahei hohoanɨmo süŋgu hei marɨhündɨ. 17 Ŋga ai anüŋgu ra nafuimbohünda sɨhefɨmbo aboedɨreamunɨ arandɨ. Ai sɨheimbo sünambeahɨndɨ hoe koafoare nümbür-ambeahɨndɨ sesɨ yimuŋgu-remɨndambe sagadürɨ arandɨ. Ai sesɨ afɨndɨ asu ŋgusüfoambe hɨhɨf-hɨhɨfɨ sagadürɨ arandɨ,” masafanɨ. 18 Ai ranɨ hoafɨ ra  



















c  14:11 Ai rarɨhi hohoanɨmoyeihɨ Sus ai ahei adükarɨ bogorɨ god-ani asu Hemis ai Susɨndɨ yasɨmondɨhündɨ hoafɨ semündü hu hoafɨyu-randeimb-ani masei.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 14​, ​15  368

wataporɨmbo-marɨnandɨ, ŋga nindou ai ahafanɨmbo burmakau hɨfɨkoefe sɨhefembo hohoanɨmo-mayei hei, ŋga ai kɨkɨfoefe-ndürɨmbohünda tɨŋɨrɨfomefanɨ. Ai Porɨmbo nɨmoei pimarundɨ

19 Ranɨyo

Andiokɨhündɨ-yomo asu Aikoniamɨhündɨ-yomo Suda bɨdɨrɨfɨ ai sɨnɨmo nindou-yei ŋgusüfoambe botɨmarundüra ai Porɨmbo yɨfɨmbiyuwa yahomo houmbo nɨmoeinamborurü mburu asu ŋgoafɨ bɨdɨfɨranɨ kiafu hüründümo mahomo. 20 Ŋga Sisasɨmbo süŋgurɨhorɨ-rɨhündeimbɨ ai sɨnei wakɨrɨhorɨ manɨmboeia ai botɨfi haya, asükai adükarɨ ŋgoafɨna mahu. Ranɨyu asu ŋgorü sina Barnabas dɨbombo Debinambo mahafanɨ. 21-22 Ranɨ ŋgoafɨhü aboedɨ hoafɨ ra bokarɨmarɨ-heneanda asu nindou afɨndɨ ai Sisasɨmbo süŋgurɨhorɨrɨhündei-mbɨmboyahi tükümehindɨ. Ranɨyo asu ai hɨhɨrɨyafɨne Ristra, Aikoniam, asu Andiok ranɨnambo hafanɨ süŋgurɨhorɨ-rɨhündeimbɨ ŋgɨnandɨfɨ-nandürühɨ safanɨya, “Se Godɨmbo ndondɨhi anɨhondümbondɨhorɨ ndühündɨ. Tɨŋɨrɨfo afɨndɨ sɨhefɨmbo tükündɨfemboe sɨhɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe hombohünda,” masafanɨ. 23 Asu mamamɨ ŋgoafɨhü anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranaheimbo nindou hɨfandɨyondürɨ rambo kafoarɨneapurɨ hena asu sesɨ wehɨyafandühɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨ-mefɨneandɨ. Asu ai Adükarɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ ahandɨ warɨwamɨ aheimbo hɨnɨŋgɨ-marɨneandürɨ.  





Ai hɨhɨrɨyafɨne Siria-yafe-ambe Andiokɨnambo mahafanɨ

24-25  Ranɨyo

ai Pisidia-yafe mbusümo hafanɨmbo Pamfiria-yafeambe tüküyafɨne Pergahü hoafɨ-wataporɨmbo-rɨnɨrü mburɨna asu Atarianambo mahafanɨ. 26 Ateriahü ai sipambe farɨyafɨne hena Andiokɨnambo sepɨmɨndɨ maho. Ranɨhü horombo Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ahafanɨmbo Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbohünda hɨnɨŋgɨ-rɨhipɨrühɨ seiya, “God ai sɨhafanɨmbo hɨpoambo-ndeapɨrühɨ mbɨfarɨhepɨramboane,” masei. Asu ai ratüpurɨ ra ratüpurɨyafanɨ moendɨ-marɨneandɨ. 27 Ai Andiokɨhü tüküyafɨne hena, anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo gugurɨmarɨneandürɨ. Asu muŋgu-moatükunɨ God ai ahafandɨ warɨ süŋgu ratüpurɨ-mayu ranahambo hoafɨmefanɨ. Ai hoafɨyafandühɨ safanɨya, “God ai ŋgorü nafɨ nafɨmaranda Suda-yafe ndɨfo ai-amboanɨ Godɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ,” masafanɨ. 28 Asu ai afɨndɨ si Sisasɨmbo süŋgurɨhorɨ-rɨhündeimbɨ-babɨdɨmbo mamarɨfanɨ.  





15

Serusaremɨhü Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨyafe bogorɨ ai gugurɨ-mefundɨ

1   Ranɨyo

asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sudianɨpoedɨ Andiokɨna kosɨmo Suda-yafe ndɨfo Sisasɨmbo anɨhondümbo-rüwureimbɨmbo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 369

Ratüpurɨ 15

yamundɨrüpurühɨ yahomoya, “Se Mosesɨndɨ hohoanɨmo süŋgufekoatendɨmondühɨ sɨhamundɨ fihoearɨ kefe tɨrɨhefekoate-ndɨmondanɨ asu ŋgɨrɨ aboedambo-ndafundɨ,” mehomo. 2 Asu Por Barnabas ai Sudiahündɨ-babɨdɨmbo hoafɨna sɨmborɨ sɨmborɨ-memo. Ranɨmboemo anɨhondümbo-rundeimbɨ ai hoafɨ fɨründümondühɨ yahomoya, “Por, Barnabas asu nindou bɨdɨfɨr-amboanɨ ai Serusaremɨnambo mbɨhomondamboane. Asu ai hoafɨ ra Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ asu hɨfandɨ-rundeimbɨ-babɨdɨmbo dɨdɨboado-mbɨrundamboane,” mehomo. 3 Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai koamarɨ-hehipura mahomo. Ai Finisia asu Samaria-yafeambe mbusümondühɨ homo hoafɨyomondürühɨ yahomoya, “Asu sɨhefɨ ndɨfo amboanɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ,” mehomonda asu anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ muŋguambo ai afɨndɨ hɨhɨf-hɨhɨfɨ-mayei. 4 Ai homo Serusaremɨhü tükümefunda anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ asu hɨfandɨ-rundeimbɨ ai ahamumbo hɨhɨfɨ-marɨhüpurɨ. Asu Por Barnabas ai muŋgua-moatükunɨ God ai ahafandɨ warɨ süŋgu ratüpurɨmayu ranahambo hoafɨmefɨnandürɨ. 5 Ŋga asu anɨhondümbo-rundeimbɨ Farisihündɨ bɨdɨfɨrɨ ai botɨyafu hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Sɨhefɨ ndɨfo ai ahamundɨ fihoearɨ karu tɨrɨmbɨhou-ndamboane asu ai Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgumbɨrɨhind-amboane,” mehomo. 6 Ranɨmboemo Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ asu hɨfandɨ-rundeimbɨ ai hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ wataporɨyo dɨdɨboadofembohünda gugurɨmefundɨ. 7 Ai wataporɨyomo homo muŋgumayoa asu Pita ai nüŋgumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandafɨ mamɨ, se fɨfɨrundɨ horombo hondü God ai seambeahɨndɨ wambo kafoare hɨnɨŋgɨmareandɨrɨ sɨhefɨ ndɨfo ranaheimbo wandɨ yasɨmondɨnambo aboedɨ hoafɨ hoafɨyowanɨ hɨmborɨyohü anɨhondümbo-fembohünda. 8 God ai muŋguambo nindou-yafe hohoanɨmo ra fɨfɨreandɨ. Ai sɨhefɨ ndɨfo ranaheimbo yɨnɨ mehu ra nafuimbohünda Yifiafɨ Aboedɨ masagadürɨ sɨhefɨmbo masemunɨ nou. 9 Ai moai sɨhefɨmbo ŋgorü süŋgureandühɨ aheimbo ŋgorü süŋgurearü, ŋga wanɨ. Ai anɨhondümbo-marɨhinda asu God ai ahei ŋgusüfoambe ramareandüra sürühehindeimbɨ tükümehindɨ. 10 Ŋga nɨmboe asu se Godɨmbo randɨhu hoeindɨhurü yahomo houmboa? Se ŋgɨrɨ sɨhefɨ ndɨfoambo sɨhamundɨ fihoearɨ karu tɨmbɨrɨhoundamboane mbɨsɨmondühɨ aheiwamɨ nɨmboreimbɨ moatükunɨ nandundɨ. Ŋga horombo sɨhefɨ amoao asu sɨhɨr-amboanɨ nɨmboreimbɨ moatükunɨ ra ŋgɨrɨ ndahumɨndefɨ. 11 Suda sɨhɨrɨ ndarɨhu anɨhondümbo-arɨhundɨ ana, Sisasɨndɨ hɨpoambonambo aboedambo-ndahumboyefɨ, ŋga asu sɨhefɨ ndɨfo ai-amboanɨ ranɨnambo aboedambo-ndahimboyei,” mehu. 12 Barnabas Por ai Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ nafuimbo moatükunɨ asu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ra God ai Suda-yafe ndɨfombo ahafandɨ  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 15  370

warɨsüŋgu ramareandɨ ranahambo ndorɨne wataporɨmbo-marɨnandɨ. Asu muŋgu ai wataporɨ ra hɨhɨmborɨ-yomondühɨ hɨmbo yaŋgɨrɨ kümarundɨ. 13 Hoafɨ moendɨmayowa asu Sems ai hoafɨyuhü yahuya, “Wandafɨ mamɨ. Se wandɨ hoafɨ hɨmborɨyomo. 14 Saimon ai haponda ndore korɨfoare hoafɨyuhü yahuya, God ai ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmo nafuiyuhü sɨhefɨ ndɨfo bɨdɨfɨrambo weaŋgurühɨ wand-anei mehu. 15 Asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ-amboa mamɨ yahurai-ane. Ai yaru hoafɨ nda sürü papɨmaründɨ: 16 Adükarɨ ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Defitɨndɨ mamɨsɨrɨ ai worɨ nahurai bɨrɨmefoendɨ, ŋga süŋgunambo ro hɨhɨndahe koda asu ahandɨ mamɨsɨrɨ ra asükainda botɨndɨhe-amboyahɨ nindou ai worɨ bɨrɨfoare mbura sɨmborɨ worɨmbo-arandɨ nou. 17-18 Rananɨmbo asu nindou amurɨ ai randɨhi Adükarɨmbo kokondɨ-horɨmboyei. Asu muŋguambo Suda-yafe ndɨfo ro wand-anei masahɨ ranaiamboa kokondɨ-horɨmboyei. Hoafɨ nda horombo hondü ndanɨ-moatükunɨ tükündɨfemboe mehu-ane. Adükarɨ ai yare hoafɨmayu ai ranɨ-moatükunɨ raremarandɨ, asu horombo hondü nindou ai ra fɨfɨrɨmarɨhindɨ,’ mehu.”   Amos 9:11-12 19 Ranɨmboyo asu Sems ai hoafɨyuhü yahuya, “Ro rarɨhe hohoanɨmoayahɨ sɨhefɨ ndɨfo ai hɨhɨrɨyahi Godɨmbo sowana mahei ranaheimbo sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ tɨŋɨrɨfo ndahundürɨ. 20 Wanɨ, ŋga sɨhɨrɨ aheimbo pasambe ndandɨhu hoafɨnde-fomboane. Kabomombo sesɨ dɨdɨbafɨfe sɨhefeimbɨ sesɨpoanɨ, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmopoanɨ asu anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨyopoanɨ, nɨnɨhondɨ amɨnda-wofɨfeimbɨ asu horɨ sesɨpoanɨ. 21 Ai ŋgɨrɨ randɨhindɨ ra nɨmboe horombo peyomo houmbo haponda muŋguambo ŋgoafɨ adükarambe nindou ai Mosesɨndɨ hoafɨ bokarɨhoemo arundɨ. Asu muŋguambo ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ranambe Suda-yei rotu worambe ritimɨru arundɨ,” mehu.  













Suda-yafe ndɨfo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ahei pas-ane nda

22  Ranɨmboane

asu Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-yomo hɨfandɨru-ndeimbɨ-yomo asu anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ-yei ai hoafɨ fɨrɨhümündihɨ seiya, “Sɨhɨrɨ-hündɨ bɨdɨfɨrɨ ai Por Barnabas babɨdɨmbo Andiokɨnambo hombohünda koandɨhehu-purɨmboane,” masei. Ai Sudas, ahandɨ ndürɨ ŋgorü Barsabas, asu Sairas ahafanɨmbo ŋgafanɨ sei hɨnɨŋgɨmarɨhipɨrɨ. Yimbu ai anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ-yei bogorɨ-yafanɨ. 23 Ahafandɨ warɨhü ai pas mamɨ koarɨhoe-mondühɨ hoafɨyo-mondühɨ yahomoya: “Ro Kraisɨndɨ hoafɨ sahumɨndefɨ hefɨ rɨhundeimb-anefɨ asu hɨfandɨrɨhu-hundeimb-anefɨ. Suda-yafe ndɨfo anɨhondümbo 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 371

Ratüpurɨ 15

rɨhindeimbɨ Andiokɨhü, Siriahü, Sirisiahü anɨboadei, se karɨhasɨ-handürɨ. 24 Ro hɨmborɨ-yeifɨmboanefɨ rohündɨ bɨdɨfɨrɨ ai homo wataporɨmemondamboyo sɨhei hohoanɨmo mamɨkarɨ-marandürɨ, ŋga asu ro moai ahamumbo randundɨ sefɨ. 25 Ranɨmboane asu ro hoafɨ fɨrɨhumɨndefɨ mburɨhu sefɨya ro nindou sɨheimbo sowana koandɨhehupurɨmboyefɨ. Ro nindou ra yɨhoefɨ ŋgunindɨ Barnabas asu Por-babɨdɨ koamarɨhehupɨrɨ. 26 Ai moai ahafandɨ fimbo hohoanɨmoyafanɨ, ŋga ai sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ahambo-hündambo ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨ-mayafanɨ. 27 Ranɨmboyefɨ ro Sudas asu Sairasɨmbo koandɨhehupɨra ŋgafanɨ hoafɨ ro sürü paparɨhundɨ rahurai randɨne ahafandɨ yafambenambo hoafɨndamboyafanɨ. 28 Yifiafɨ Aboedɨ ai yɨhoefɨ mbusümo nɨmarɨmbo asu ro mamɨ mamamberɨhu hohoanɨmo-yefühɨ sefɨya, ‘Ro ŋgɨrɨ ŋgorü tɨŋümbɨ hohoanɨmo sɨhei wamɨ nandɨhundɨ,’ masefɨ, ŋga se ndanɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ anɨmbo randɨhimboyei. 29 Se kabomombo sesɨ dɨdɨbafɨfe sɨhefeimbɨ sesɨpoanɨ, horɨ sesɨpoanɨ, nɨnɨhondɨ amɨnda-wofɨfeimbɨ sesɨpoan, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmopoanɨ asu anɨmɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨ-yopoanɨ. Se ranɨ hohoanɨmo süŋgufepoanɨ. Se ranɨ-moatükunɨ ra hɨnɨŋgarɨhindɨ ana, aboedɨndeimboyei. Yɨhoefɨ hoafɨ ndear-ane, ŋga se aboedɨ nɨboadei,” mehomo. 30 Ranɨyo asu Serusaremɨhündɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai nindou yimbuyimbu ra koamarɨ-hehipura Andiokɨnambo mahanɨmo. Asu ai anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ gugurundürɨ mburu pas ra masabudürɨ. 31 Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai pas ranambeahɨndɨ aheimbo ŋgɨnemɨndɨndürɨmbo hoafɨ hoeirɨhi hehimbo hɨhɨf-hɨhɨfɨ-mayei. 32 Sudas asu Sairas ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyafanɨ rɨnandeimb-anafanɨ. Ranɨyo asu yimbu ai aheimbo afɨndɨ ŋgɨnemɨndɨmbo hoafɨ hoafɨyafɨnandürɨ marɨnandɨ. 33-34 Yimbu ai Andiokɨhü nɨŋgo-nɨŋgo-yafɨne mburɨna anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ahafanɨmboya, “God ai aboedɨ-aboedɨ mbɨreapɨr-amboane asu ŋgusüfoambe afurɨnde kündeambui,” sei hehi nindou koamarɨ-houpɨrɨ ranahamumbo sowana koamarɨhehipɨra hɨhɨrɨyafɨne mahafanɨ. 35 Ŋga Por asu Barnabas ai Andiokɨhü manɨmbafanɨ. Ranɨhü yimbu ai nindou bodɨmondɨ-babɨdɨ Adükarɨndɨ hoafɨ bokarɨhe-neandühɨ yamundɨ-marɨneandürɨ.  





















36  Süŋgunambo

Por Barnabas ai yükürübɨ-mefɨneandɨ

Por ai Barnabasɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Sɨhɨrɨ muŋgu ŋgoafɨ adükarɨ sapo Godɨndɨ hoafɨ horombo bokamarɨ-hehoandɨ ranɨ ŋgoafɨnambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai nüŋgumbayahi ranɨ ndüfosimbo gagimboane,” mehu. 37 Barnabas ai Sonɨmboyu Makɨmboyu  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 15​, ​16  372

randeimbɨ-mayu ranahambo ai-babɨdɨ semündü hombo mehu. 38 Horombo Son Mak ai Pamfiria ŋgoafɨhü ahafanɨmbo hɨnɨŋgɨmareapɨrɨ, ŋga moai ai-babɨdɨ Adükarɨndɨ ratüpurɨ, ratüpurɨyu hu. Ŋga asu Por ai ahambo moai semündü-hombo yifirɨyu. 39 Yimbu ai sɨmborɨ hoafɨyafɨne hena yükürübɨ-mefɨneandɨ. Barnabas ai Mak serümündü haya sipambe farɨyafɨne hena Saiprusɨnambo mahafanɨ. 40 Ŋga Por ai Sairas serümündü mahafanɨ. Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ahafanɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, “Adükarɨ ai sɨhafanɨmbo moanɨ hɨpoambo-ndeapɨrühɨ mbɨfarɨhepɨr-amboane,” masei. 41 Yimbu ai Siria, Sirisia-yafeambe hahabodɨfanɨ wakɨrɨneandühɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo ŋgɨnɨmarɨ-nandɨfɨnandürɨ.  







16

Timoti ai Por-dɨbo mahu

1   Por

ai Derbe ŋgoafɨ hu ŋgasünde haya Ristra ŋgoafɨna mahu. Sisasɨmbo süŋgurürɨ-randeimbɨ mamɨ, ahandɨ ndürɨ Timoti ai ranɨhü mamaru. Ahandɨ hondɨ ai Sudahündɨ anɨhondümboreandeimbɨyo, ŋga asu ahandɨ afɨndɨ anɨmbo Grikɨhündɨyu. 2 Ristrahündɨ asu Aikoniamɨhündɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai Timotimbo ahɨnɨyeihɨ seiya ai nindou aboed-ani masei. 3 Asu Por ai Timotimbo ahandɨ süŋgu semündü-hombo yahu haya hohoanɨmo-mayu. Ai Sudahündɨ ranɨ hɨfɨhü manɨŋgomo ranahamumbo hohoanɨmoyuhü ahambo serümündü haya ahandɨ fi hoearɨ ra karirɨ tɨmarɨherü. Sapo muŋguambo ai fɨfɨrundɨ Timotindɨ afɨndɨ ra Grikɨhündɨ-mayuwambo. 4 Ai ŋgoafɨ adükarɨnambo homo tüküyafu, homo tüküyafu rundühɨyo asu horombo Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ asu hɨfandɨ-rundeimbɨ Serusaremɨhü hoafɨ ranɨ süŋguru masɨhoemo ra anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo masabudürɨ. 5 Asu ranɨmboyo Kraisɨndɨ nendɨ ranai hoafɨ ranɨnambo ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-rɨhindühɨ muŋguambo si aho ra nindou ai afɨndɨ tüküyahi marɨhündɨ.  







6  Ŋgɨmɨ

Por nindou mamɨ Masedoniahündɨ hoeimarirɨ

ai Frigia, Garesia-yafeambe homondane, Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahamumbo nindou Esia hɨfambe ranaheimbo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyondürɨpoanɨ meho. 7 Ranɨyomo ai Bitinia hɨfɨnambo hombo yahomo houmbo Misia-yafe yüpupuikɨmɨ tüküyafundane, asu Sisasɨndɨ Yifiafɨ ranai ahamumbo ranafɨ hombo yowanɨ mehopurɨ. 8 Ranɨyomo asu ai Misia nafɨyafu hou Troas ŋgoafɨnambo mahanɨmo. 9 Ranɨyu asu ranɨ nɨmbokoanɨ Por ai yafogoadɨnambo nahurai ranɨpoanɨmbo moatükunɨ hoeireandane, nindou mamɨ Masedoniahündɨ ai botɨfi nüŋgumbo hütihütirürühɨ yahuya, “Se ndanafɨ kosafɨ yɨhoefombo farɨhawamunɨ,” mehu. 10 Por ai ranɨ-moatükunɨ hoeire hayamboyu ro hohoanɨmoyefomboanefɨ God ai ranaheimbo ahandɨmayo hoafɨ ra hoafɨmbohünda  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 373

Ratüpurɨ 16

koamarɨhemunɨ. Ranɨmboane asu nɨmehünou ro Masedonia hɨfɨnambo hombo naporɨhundühɨ nafɨ kokomarɨhundɨ. 11 Sipambe

Ridia ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgumareandɨ

farɨyahu Troas ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhu hohu asu Samotres airanɨnambo hefɨ asu ŋgorü sihü Neaporis ŋgoafɨhü tükümehundɨ. 12 Ranɨyefɨ asu ranɨhü hɨnɨŋgɨrɨhu hohu hefɨ, Firipai ŋgoafɨhü tükümehundɨ. Masedonia-yafe hɨfambe Firipai ŋgoafɨ adükarɨ Rom ai hɨfandɨ-marundɨ. Ranɨhü tüküyahu yahunümbɨ nɨmbɨ manɨmboefɨ. 13 Ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si tüküfeyoane, asu ro hefɨ ginɨrümbɨ ŋgoafɨ tebünanɨ tüküyahu mburɨhu, hoekɨmɨ mahefɨ. Hoe ranɨ fikɨmɨ ranɨpoanɨmbo fondɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨ-fembohünda fondɨ mbanɨŋgoyo sefɨ hoahumboyefɨ mahefɨ. Ranɨhü nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ ai gugurɨyahi nɨmarei-ane asu ro ai-babɨdɨ wataporɨmayefɨ. 14 Nɨmorehɨ mamɨ adükarɨ ŋgoafɨ Taiatairahündɨ, ahandɨ ndürɨ Ridia, ai hoafɨ ro hoafɨmayefɨ ra hɨmborɨmayo. Ranai ana Godɨmbo dɨdɨbafɨfe hoafɨyorandeimbɨ asu ai hamburɨ hoearɨfihɨ kakɨ semɨndɨ-randeimb-ane. Adükarɨ ai ahandɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo botɨmare-andamboyo Por ai hoafɨ, hoafɨmayu ra anɨhondümbo-mareandɨ. 15 Ai ahandɨ worambeahɨndɨbabɨdɨmbo hɨmonɨ hundürümayei. Ai hɨmonɨ hundürüyo mbura yɨhoefɨmbo hoafɨyohü yahoya, “Se ro Godɨmbo anɨhondümbo-marɨhinɨ ra fɨfɨrɨndundühɨ ana, se wandɨ worambe dɨfomo nɨmandomo,” meho. Ai yɨhoefɨmbo hüti-hüti-maramuna-mboyefɨ, asu ro ahandɨ hoafɨ süŋgu mahefɨ.  







Por ai Sairas-dɨbo Firipai ŋgoafɨhü karabusɨ-mefɨneandɨ

16  Mamɨmbo

ro Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo fondühɨ hefane, moanɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ nɨmorehɨ mamɨ yɨhoefɨmbo nafɨnɨ hoeimareamunɨ. Ŋga moaruwai nendɨ ahandɨ fiambe nɨmarɨmbo nɨnɨ-moatükunɨ süŋgunambo tüküfemboayo ra hoafɨyo-marandɨ. Ranɨmboyo asu nindou ai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo ranahambo hɨfandɨru-rundeimbɨ ahamumbo kakɨ adükarɨ sahüpurɨ marɨhündɨ. 17 Ranɨyo nɨmorehɨ ranai Por-babɨdɨmbo yɨhoefɨ süŋgu hohüyo asu ai yare puküna hoafɨyowohü yahoya, “Nindou ndanai ana God Nɨmoamo Hondü amaru ranahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimb-anemo. Rananemo asu God ai sɨheimbo aboedambo-fendürɨmboayu hoafɨ ra hoafɨyomo rundühanemo,” yaho marandɨ. 18 Muŋguambo si ai rapomayo hoamboyu asu Por ai ranahambo yɨboaruko-yɨboarukofi haya, asu ai hɨhɨrɨfi nüŋgumbo moaruwai nendɨ amaro ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro Sisasɨndɨ ndürɨnambo hoafayahɨ se nɨmorehɨ ranahambo hɨnɨŋgɨndo hawa ŋgafɨ,” mehundo. Ranɨyo asu moaruwai nendɨ ranai mamɨ ranɨ sɨmboanɨ hɨnɨŋgɨre haya maho.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 16  374 19 Ahambo

hɨfandɨru-rundeimbɨ ranai ahamundɨ kakɨ semɨndɨ nafɨ awarɨmarɨhoayo ra fɨfɨrɨmarundɨ sapo nɨmorehɨ ra ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ tüküfemboayo ra asükai hoafɨndo. Ranɨmbo-anemo ai Sairas asu Por ahafanɨmbo kɨkɨhɨrüpɨndümo mburümbo kiafu hürüpündɨmo nindou adükarɨ ahamundɨ koadürü guguru nɨmarɨmo rundühɨ mahomo. 20 Ai ahafanɨmbo sowapündümo nindou hoafɨ hɨmborɨyomo-rundeimbɨ ahamumbo soana homo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou yimbu ndanana Sudahünd-anafanɨ, ŋga aiyafanɨ nindou sɨhefɨ adükarɨ ŋgoafɨhü amarei ranaheimbo moaruwai hohoanɨmo botɨmarɨneandɨ. 21 Ran-anafanɨ nindou Romɨhündɨ sɨhɨrɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgukoatembo-mayo ranahambo yamundarɨneandɨ,” mehomo. 22 Ranɨyei asu nindou afɨndɨ ranai ahafanɨmbo ranɨmbohünda papɨhoafɨ-marɨhüpɨrɨ. Ranɨyomo asu hoafɨ hɨmborɨyomo-rundeimbɨ ai ahafandɨ hoearɨ yümündühaupürɨ mburu hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ahafanɨmbo wofɨ bogorɨnambo harɨmbemopɨra-mboane,” mehomo. 23 Ranɨyomo asu ahafanɨmbo wofɨ bogorɨ-mayo ranambo puküna buburüpɨrɨ mburu, asu karabusɨ-marupɨrɨ. Ranɨyomo nindou karabus worɨ hɨfandɨ-randeimbɨ ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Se ahafanɨmbo wudɨpoapondo hɨbadapɨrɨ,” mehomo. 24 Ranɨyu nindou ranai hoafɨ ranahambo hɨmborɨyu mbura ahafanɨmbo karabus worɨ safambe ragu nɨmɨ ahi yɨrɨfoneimbɨnambo yitɨŋarɨhü hüputüpu-rapürɨmündɨ hɨnɨŋgɨmareapɨrɨ. 25 Ranɨyafanɨ Por Sairas ai nɨmbɨ mbusümondühɨ nɨmarɨfanɨmbo herüyafandühɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨ-mefɨneando. Asu nindou bɨdɨfɨrɨ karabusɨyafu mamarɨmo ranai ahafanɨmbo hɨmborɨ-memopɨrɨ. 26 Asu nɨmehünou hɨfɨhe afɨndɨ tüküfehüyo karabus worɨ kambohoanɨ ranai fɨfɨmɨmayo. Ranɨyo nɨmai yipurɨ ranai sübüdɨhoehüyo nindou karabus worambe mamarɨmo ahamundɨ fihɨndɨ sen makiaro ra fufurɨmarɨhoayo. 27 Ranɨyu asu karabus hɨfandarandeimbɨ ranai botɨfi yipurɨ sübüdɨhoai meŋgorowa hoeire haya nindou ai mbafefou yahu haya yɨhɨmboyuhü penau hoandarɨ semündü haya wandɨhoarɨ hɨfokoandɨhea yahu haya ramefiyu. 28 Ŋga Por ai heiyuhü yahuya, “E! Se sɨhafɨ fi yimbündamboyafɨ! Ro-ana muŋgu amarefɨ,” mehuamboyu. 29 Ranɨyu karabus hɨfandɨ-randeimbɨ ai nindoumbo hai sowandümo sɨnɨmo yahu mɨŋgɨyu hoafɨyu mbura nɨmai worɨ safambe pɨpɨyu hu Por Sairas yafandɨ yirɨkɨmɨ hɨhamɨndarɨyuhü piyu meŋguru. 30 Ranɨyu ai ahafanɨmbo sepɨrɨmündɨ weindanɨ hüfu nɨmarümbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Rɨtɨfo yimbu, ro nɨnɨ nünüŋgundɨheanda God ai wambo aboedambomandeandɨra?” mehuamboyafanɨ. 31 Asu ai sɨmborɨ safanɨya, “Se Sisas Adükarɨ ranahambo anɨhondümbondɨworanɨ anɨmbo asu God ai sɨhambo, sɨhafɨ worambeahɨndɨ-babɨdɨ aboedambo-ndeandürümbui,” masafanɨ. 32 Asu ranɨyo Por Sairas  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 375

Ratüpurɨ 16​, ​17

ai karabus hɨfandɨ-randeimbɨ-mayu ranahambo nindou mamɨ ranɨ worambe manɨmboei aheimbo kameihɨ parɨnerɨ hena Adükarɨndɨ hoafɨ hoafɨmefɨnandürɨ. 33 Ranɨyo asu ranɨ nɨmbokoanɨ karabus hɨfandɨrandeimbɨ-mayu ranai ahafanɨmbo sepɨrɨmündɨ mbura ahafandɨ masɨmei ra popoaimarandɨ. Ranɨyo asu ai ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ-babɨdɨmbo muŋgu hundürümayei. 34 Ranɨyu ai ahafanɨmbo sepɨrɨmündɨ hafu ahandɨ worambe nɨmarümbo sesɨ sagapɨra masowasɨfanɨ. Asu ai ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ-babɨdɨ haponda Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyei mburɨhü anɨhondümbo-marɨhindɨ ranɨmbohünda hɨhɨf-hɨhɨfɨmayei. 35 Ranɨyomo siambe hoafɨ hɨmborɨyomo-rundeimbɨ ai prisman bɨdɨfɨrɨ koarɨhoupurühɨ yahomoya, “Hapoana se nindou yimbu ranahafanɨmbo hɨnɨŋgɨndowapɨra mbɨhafanda-mboane,” mehomo. 36 Ranɨyu nindou karabusɨmbo hɨfandɨ-randeimbɨ ai Porɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Hoafɨ hɨmborɨyomo-rundeimbɨ ai ‘hɨnɨŋgɨndowapɨra mbɨhafandamboane,’ mehomonda-mboanahɨ sɨnɨ hoafayahapɨrɨ, ŋga hapoana se aboeda ŋgafanɨ,” mehupɨrɨ. 37 Asu Por ai prisɨmanɨmbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro-ana Romɨhünd-anehɨ, ŋga ai yɨhoehɨmbo nɨnɨhümboyo hoafɨ hɨmborambe nindou hɨmboahü buburümunɨ mburu, karabus worambe koamafoarümunɨ. Asu ran-anemo haponda ŋgoafɨna yɨhoehɨmbo dɨbo semɨndɨmunɨ koehefembo hohoanɨmoemo. Refeana wanɨ! Ŋga ahamundɨhoarɨ anɨmbo sɨfomo sowandümomunɨ koarɨhoumuna ŋgemboyehɨ,” masafandamboemo. 38 Asu prisman ranai ahafandɨmayo hoafɨ ra hoafɨ hɨmborɨyomorundeimbɨmbo hoafɨmemo-puramboemo. Ranɨyomo asu Por Sairas ai Romɨhünd-anafanɨ hoafɨ ra hɨmborɨyomo mburu yɨhɨmbo-memo. 39 Ranɨyomo asu ai homombo ahafanɨmboya, “Karɨhapɨsɨ, ro hütiyefɨ,” yahomo mburu moanambühɨ sowapündümo mahomo. Asu ranɨyomo ahafanɨmbo hoafɨyomopɨrühɨ yahomoya, “Se ŋgoafɨ nda hɨnɨŋgɨndɨne hena ŋgorü goanɨnɨ ŋgafanɨ?” mehomo. 40 Ranɨyafanɨ ai karabus worɨ ra hɨnɨŋgɨrɨne hena Ridiandɨ worɨna mahafanɨ. Ranɨhü anɨhondümborɨhindeimbɨ ai mafandɨ-hindamboyo asu aheimbo ŋgusüfoambe kɨkɨmɨ-foarɨneirɨ hena mahafanɨ.  















17

Tesaronaika-hündɨ ai Por Sairasɨmbo hürütümarɨhüpɨrɨ

1   Ranɨyafanɨ

Por Sairas ai hafanɨ Amfiporis Aporonia ŋgoafɨ kefoene hena hafanɨ Tesaronaika ŋgoafɨhü tükümefɨneandɨ. Ranɨhü Suda-yafe rotu worɨ mamɨ mafondaro. 2 Ranɨyu asu Por ai yaremarandɨ süŋgu Suda-yafe rotu worambe kefuai hüfu nɨmarümbo ŋgɨmɨmbo moanɨ nɨmarɨmbo si ra ai-babɨdɨmbo Baibor-ambeahɨndɨ hoafɨ ranahambo ndorɨhi wataporɨmbo-marɨhündɨ. 3 Ai aheimbo Godɨndɨmayo hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra wataporɨmbo-randühɨ yahuya, “Nindou God ai ahambo nɨmorehɨ nindowenihɨmbo aboedambo-fendürɨmbo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 17  376

kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ ra Krais-ani asu ai asübusɨ afɨndɨ semündü haya yɨfɨyu mbura asükaiyu botɨmefiyu,” mehu. Asükaiyu hoafɨyuhü yahuya, “Sisas ndanahambo ro sɨheimbo hoafayahɨ ai Krais-ani,” mehu. 4 Nindou bɨdɨfɨrɨ ranɨhündambo ai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-rɨhi mburɨhü, Por Sairasɨ-yafandɨ süŋgu mahei. Nindou bɨdɨfɨrɨ Grikɨhündɨ Godɨmbo hohoanɨmo parɨhoreimbɨ asu nɨmorehɨ afɨndɨ bogorɨmbo-yahindeimbɨ ai-amboa ahafandɨ süŋgu mahei. 5 Ranɨmboyo asu Sudahündɨ bɨdɨfɨrɨ ai ŋgusüfoambe moaruwaimarapura nindou bɨdɨfɨrɨ funɨru wakɨrundeimbɨ maketambe manɨŋgomo ranahamumbo gugurɨmarüpura ai homo nindou afɨndɨ gugurɨpurɨ mburümbo hohoanɨmo botɨmarɨpura ŋgoafambe ŋgɨnɨndɨ hoafemo wakɨmarundɨ. Ranɨyomo asu ai Por Sairas kɨkɨhepɨmɨndɨ nindou afɨndɨ burɨmemo ranahamumbo sowana sepɨmɨndɨ hombohünda ahafanɨmbo kokorupɨrühɨ Sesonɨndɨ worɨna pɨpɨna mahomo. 6 Ŋga ranɨyomo ahafanɨmbo hoeifepɨrɨkoate-yomondühɨ-yomo, ai Sesonɨyu asu anɨhondümbo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ-yomo ahamumbo nindou bogorɨmboyafu mamarɨmo ahamumbo sowana kiafu hürüpundümo mahomo. Ai homo puküna hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou ndanai ana muŋguambo hɨfɨ ranɨhü moaruwai hohoanɨmoyomo marundɨ rananemo asükai haponda ndanɨhü tüküyafu anɨŋgomo. 7 Asu Seson ai ahafanɨmbo worɨnɨmareapɨrɨ. Ŋga nindou muŋgu ndanai ana adükarɨ bogorɨ hondü Sisarɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo gogonɨmbo-rɨheneandühɨ safanɨya, ‘Awi nindou adükarɨ bogorɨ ŋgorü manüŋgu, ŋga ahandɨ ndürɨ Sisas-ani,’ safanɨ marɨnandɨ,” mehomo. 8 Ranɨyomo ŋgoafɨhündɨ bogorɨ-yomo asu nindou afɨndɨ-yei ranai hoafɨ ranahambo hɨmborɨyei hehi afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ ŋgusüfoambe moaruwai-marandürɨ. 9 Ranɨmboemo nindou bogorɨ ai Sesonɨyu bodɨmondɨ-yomo ahamumbo kot pemɨndomo mehomonda asu ai kakɨ masabupura hɨnɨŋgɨmarɨpura mahomo.  











10  Mamɨ

Por Sairas ai Beria ŋgoafɨhü mamarɨfanɨ

ranɨ nɨmbokoanɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai Beria ŋgoafɨnambo Por Sairas koamarɨhehipɨra mahafanɨ. Ai hafanɨ Beria ŋgoafɨhü tüküyafɨne mburɨna Suda-yafe rotu worɨ mafeŋgoro ranambe kefoene mahüfanɨ. 11 Beria ŋgoafɨhü Suda mamarei ahei hohoanɨmo ra Tesaronaikahündɨ-yafe hohoanɨmo ŋgasündɨmareandɨ. Beriahündɨ ai Por Sairas-yafandɨ hoafɨ hɨmborɨyei mburɨhü, asu hoafɨ ranahambo masahümündi. Ranɨyo ai muŋguambo si maho Bukambeahɨ hoafɨ ra hoeirɨhi marɨhündɨ ahafandɨ hoafɨ ra anɨhondümbayo sei hehi. 12 Ranɨyei asu Sudahündɨ afɨndɨ ranai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-marɨhindɨ. Asu Grikɨhündɨ nɨmorehɨ ndüreimbɨ bogorɨmbo-yahindeimbɨ afɨndɨ asu nindouwenihɨ afɨndɨ ai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-marɨhindɨ.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 377

Ratüpurɨ 17

13  Por

ai Beriahündambo Godɨndɨ hoafɨ bokarɨ-marɨhendürɨ ranahambo Tesaronaikahündɨ Suda ai hɨmborɨyei hehi Beria ŋgoafɨhü amboa hei tükümehindɨ. Ranɨyo asu Tesaronaikahündɨ ai nindou Beriahündɨ-mayei ahei ŋgusüfoambe moaruwai hohoanɨmo botɨmarɨhindürɨ. 14 Ranɨyei asu anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai hohoanɨmoyeihɨ seiya Porɨmbo moaruwaimbo ndɨhorɨmboyei sei hehi ahambo hoekɨmɨ koamarɨhehora mahanu, ŋga Sairas Timoti ai Beriahü mamarɨfanɨ. 15 Ranɨyomo nindou bɨdɨfɨrɨ ai Por sowaründümo hou ai-babɨdɨ Atens ŋgoafɨna mahomo. Asu Por ai yahuya, “Sairas Timoti ai nɨmai wambo-sowana mbɨsɨnɨfandamboane,” mehuamboemo asu hoafɨ ra sowandümo hou hɨhɨrɨyafu Berianambo mahomo.  



Porɨ ai Atens ŋgoafɨhü Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmayu

16  Por

ai Atens ŋgoafɨhü Sairas asu Timoti ahafanɨmbo hɨfandapɨrühɨ nɨmarümbo hoeireandane, ŋgoafɨ ranɨhü tɨkai god sɨsamɨ afɨndɨ burɨmayo ranɨmbo ŋgusüfoambe nɨmbɨmayu. 17 Ranɨyu Por ai Sudayafe rotu worambe Grikɨhündɨ bɨdɨfɨrɨ asu Suda bɨdɨfɨrɨ anɨhondümbo Godɨmbo hohoanɨmoyomo-rundeimbɨ ahamumbo wataporɨmbomarapurɨ. Ranɨyu muŋguambo si maho ra nɨmorehɨ nindowenihɨ maketambe gugureyahi nɨmareiane, hu ai-babɨdɨ nɨmarümbo wataporɨyu marandɨ. 18 Ranɨyomo Epikurian asu Stoik fɨfɨrundeimbɨ nindou ranai Por-babɨdɨ hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨ-memo. Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou hoafɨ afɨndeimbɨ ndanai nɨnɨ hoafɨ, hoafɨnda yahumboyuwa?” mehomo. Asu bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Awi, ai ndɨfo-yafe sɨsamɨ god mamɨ ranahambo hoafɨmbo yahumboani,” mehomo. Ŋga Por ai Sisas yɨfɨhündɨ botɨmefiyu hoafɨ ra hoafɨmayuwambo ranɨmboemo asu ai rahurai yaru hoafɨmemo. 19 Ranɨyomo ai kansɨr Areopagus wafuwamɨ mafandundɨ ahamumbo sowana Porɨmbo sowaründümo mahafomo. Ai homo ahambo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ro sɨmborɨ hoafɨ nda se nindou aheimbo hoafɨyafɨ arandɨ ra hɨmborɨmbo sefomboanefɨ. 20 Asu ro sɨhafɨ hoafɨ ra hɨmborɨyefɨ hohu hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra fɨfɨrɨndɨhu sefomboanefɨ,” mehomo. 21 Ŋga nindou Atens ŋgoafɨhü amarei anei asu ŋgorü ŋgoafɨhündɨ sühüsi Atens ŋgoafɨhü amarei anei ranai moai amurɨ hohoanɨmoyei rɨhündɨ, ŋga wanɨ. Ai ana hoafɨ sɨmborɨ eŋgoro ranahamboane hoafɨyo asu hɨmborɨyo ranɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayei. 22 Ranɨyu asu Por ai Areopagus wafuwamɨ kansɨr-yomondɨ mbusümo nüŋgumbo hoafɨyuhü yahuya, “Nindou Atensɨhündɨ, ro hoeirɨheandane se-ana muŋguambo god ranaheimbo süŋgufe hohoanɨmo-ane hohoanɨmomemo. 23 Ŋga ro nafɨna habodɨhühɨ sɨhei sɨsamɨ god hoeimarɨheandürɨ. Asu sɨsamɨ godɨmbo sesɨ sɨhefe randeimbɨ fondɨ mamɨ hoeimarɨheandɨ ranɨfihɨ se sürü papɨmarɨhündɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ndanana  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 17  378

sɨsamɨ god ro fɨfɨrɨfekoate-mayefɨ ran-ane,’ meho. Ŋga asu se moai ranɨ god ra ahambo fɨfɨrɨhorɨ, ŋga se ahambo moanɨ hohoanɨmoyei marɨhündɨ God ranahambo haponda ro hoafɨndahandürɨ samboanahɨ. 24 God ai hɨfɨ nafɨra mbura asu muŋguambo moatükunɨ ranɨfihɨ nafɨra hɨnɨŋgɨmareanda anɨŋgo ranai Adükar-ani sünambeahɨ asu hɨfɨnɨ. Ranɨmboani aiana ŋgɨrɨ nindou ai ahei warɨnambo worɨmborɨhündeimbɨ worɨ ranambe ana nɨmandu, ŋga wanɨ. 25 Ai moai rananɨ moatükunɨ mbonɨmboramündɨ randɨ ranɨmboane asu ŋgɨrɨ nindou ahei warɨna ahambo raranɨ-moatükunɨ fandɨhehurɨ. Sapo ai-ani nindoumbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo, yafui asu muŋguambo ranɨ-moatükunɨ ra saimunɨ arandɨ. 26 Amoao mamɨ ranahandambo-hündɨyo God ai nindou muŋgua sɨrɨ nafɨmarandɨ muŋguambo hɨfɨhü nɨŋgombohünda. Asu ai ahandɨhoarɨ horombo nindou ranɨhü nɨŋgombo asu hɨfɨ yüpupui kɨkɨre hɨnɨŋgɨmareandɨ. 27 God ai yare hɨnɨŋgɨre hayambo hohoanɨmoyuhü yahuya, ‘Ranɨhü dɨboadimbo anɨmbo asu ai wambo ro anɨmboahɨ ra koko-mbɨrɨhündɨr-amboane,’ mehu. Ranɨmbo-hündambo anɨmbo nindou ai God nahi anüŋgu ranahambo kokondɨhorɨ hoeindohorɨmboyei. Ŋga God ai mamamɨ sɨhefɨmbo sowahɨ anŋgunɨyupoanɨ. 28 Sɨhɨrɨ ai-dɨbo yaŋgɨrɨ anɨmboefɨ, ai-dɨbo ahahabodefɨ asu ai-dɨboanefɨ anɨboadefɨ. Rahurai-ane sɨhei herü fɨfɨrundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Sɨhɨr-amboanɨ Godɨndɨ nɨmor-anefɨ anɨmboefɨ,’ mehomo. 29 Sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmor-anefɨ asu ŋgɨrɨ sɨhɨrɨ randɨhu hohoanɨmondefühɨya, God ai gor, sirfa kapa, nɨmoei ranɨ sɨsamɨyu mbɨsefɨ. Asu ŋgɨrɨ hohoanɨmo-ndefühɨya, God moanɨ sɨhefɨhoarɨ hohoanɨmoyefɨ hohu sɨhefɨ warɨnambo nafɨmarɨhur-ane mbɨsefɨ, ŋga yowanɨ. God ai-ana gor, sirfa kapa, nɨmoei ranɨ sɨsamɨyupoanɨ. 30 Horombo nindou ai Godɨmbo fɨfɨrɨfikoate-mayeiamboyu rasɨmboanɨ ai moai aheimbo ŋgɨnɨndɨrandürɨ. Ŋga hapondanambe ai muŋguambo nindou muŋguambo hɨfɨhü ranaheimbo yahuya, ‘Se sɨhei hohoanɨmo moaruwai daboadanambo-ndɨhi hehi wandɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ,’ mehu. 31 Ŋga asu ai mamɨ sihɨ dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨmareandɨ si ranambe ai mbumundɨ hohoanɨmo süŋgundeandühɨ ahei hohoanɨmo ranɨ sɨmogodühɨ muŋguambo nindou yɨbobo-ndeandürɨmbui. Ŋga ai nindou mamɨ ranɨ-moatükunɨ ra hɨfandɨmbohünda hɨnɨŋgɨrirɨmboani. Nindou ra yɨfɨmayuwa God ai hoŋguambeahɨndɨ botɨmarirɨ ranani, ŋga ranahambo anɨmbo sɨhɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhurɨmboane,” mehu. 32 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai nindou yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨfembo hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo-yomo asu ai ahambo sɨsɨndɨ hoafɨmarurɨ. Ŋga bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Asükaindefɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo sɨhafɨ hoafɨ hɨmborɨndefo,” mehomondo. 33 Asu Por ai kansɨrɨ-yomondɨ wataporɨ yare hɨnɨŋgɨreapurɨ haya mahu. 34 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahambo süŋgurɨhorühɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo 





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 379

Ratüpurɨ 17​, ​18

marɨhindɨ. Nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Dionisius Areopagusɨhündɨ ai kansɨrɨmbofi mamaru. Asu nɨmorehɨ ahandɨ ndürɨ Damaris ai-amboanɨ anɨhondümbo-mareanda asu nindou bɨdɨfɨrɨyei hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-marɨhindɨ.

18

1   Süŋgunambo

Por Korin ŋgoafɨhü amaru

Por ai Atens ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨre haya Korin ŋgoafɨna mahu. 2 Ranɨhü ai Sudahündɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Akwira hoeimarirɨ. Aiana Pondus-hündɨyu. Nindou ranɨyu ai ahandɨ nɨmorehɨ Prisira-dɨbo Itari hɨfɨ hɨnɨŋgɨrɨne hena asu Korinɨna mahafe. Nindou mamɨ Rom ŋgoafɨhü adükarɨ bogorɨmbofi nɨmarümbɨ ahandɨ ndürɨ Krodius ai Sudahündɨ nindou muŋgu aheimbo yahuya, “Se Rom ŋgoafɨ nda hɨnɨŋgɨndɨhi hehimbo ŋgorü hɨfɨna-ndahindɨ,” mehuamboyafe ai Korinɨnambo mahafe. Ranɨyu asu Por ai ahafembo ranɨhü hoeifepɨrɨmbo mahu. 3 Nindou yimbu ranai Por-babɨdɨ mamɨ ranɨ ratüpurɨ ra ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ wamboyu Por ai, ai-dɨbo nüŋgumbo serɨ worɨ kakɨyei marɨhündɨ. 4 Muŋguambo moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si Por ai Suda-yafe rotu worambe kefuai hüfu nüŋgumbo Sudahündɨ nindou ranaheimbo wataporɨyu marandɨ. Nindou Sudahündɨ asu Grikɨhündɨ aheimboya ahei ŋgusüfoambe botɨndɨheiranɨ asu Sisasɨmbo anɨhondümbo-mbɨrɨhinda yahuhayamboyu hüfu hoafɨmendürɨ. 5 Sairas asu Timoti ai Masadonia hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨrɨne hena Korin ŋgoafɨna kosafandanɨ Por ai Sudahündɨ ranaheimbo aboedɨ hoafɨ yamundeandürühɨ manüŋgu. Ai Suda-mayei aheimbo anɨhondümbo hoafɨyundürühɨ yahuya, “Sisas ana nindou God ai nindou aboedambofembo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarir-ani,” mehu. 6 Ŋga ai ahandɨ hoafɨ ra sahümündi pirɨhi mburɨhü asu ahambo tɨrɨfoarɨhorɨ hoafɨmehündo. Ranɨyu asu Por ai ahandɨ hoearɨ fihɨndɨ düdübudɨ püpürüfɨ-foareandühɨ sɨmborɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se hoafɨ ra hɨmborɨkoate-yeihɨ awararɨhehindɨ ana, ro hütirɨharüpoanɨ, ŋga sɨheihoar-anei. Ŋga haponda ndühünda ro-ana sɨheimbo hɨnɨŋgɨndɨhearü hehea asu nindou sɨhefɨ ndɨfo sowana, ŋgamboyahɨ,” mehu. 7 Ranɨyu asu ai rotu worɨ ra hɨnɨŋgɨre haya worɨ akɨmɨ Titius Sastusɨndɨ worɨna mahu. Nindou ranai ana Suda-yafe ndɨfoyu, ŋga asu Godɨndɨ hoafɨ süŋgure randeimbɨyu. 8 Suda-yafe rotu worɨ hɨfanda-randeimbɨ ahandɨ ndürɨ Krispusɨyu asu ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ-yei ai Adükarɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ. Asu nindou afɨndɨ Korin ŋgoafɨhündɨ ranai Porɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei mburɨhü anɨhondümbo-marɨhinda aheimbo hundürümarandürɨ. 9 Por ai mamɨ nɨmbokoanɨ ranɨpoanɨmbo moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai hoeireandane, God ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Se yɨhɨmbondamboyafɨ, ŋga hoafɨndafɨ ndandɨ. 10 Ŋga ro se-dɨbo nɨmboamboanahɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 18  380

ranɨmboane asu sɨhambo nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ moaruwaimbo-ndeanɨnɨ. Ŋga wandɨ nendɨ afɨndɨ ai adükarɨ ŋgoafɨ ndanɨhü nɨmandeimboyei,” mehu. 11 Ranɨmboyu Por ai mamɨ hɨmbanɨ asu 6 amoamo ranɨhü nüŋgumbo Godɨndɨ hoafɨ aheimbo yamundeandürɨ marandɨ. 12 Gario ai Akaia-yomondɨ gafman bogorɨmbofi nüŋguambeahɨyo asu Suda ai mamɨhüyafu mburümbo Porɨmbo ŋgɨnɨndɨmarurɨ. Ranɨyomo ai ahambo sowaründümo hoafɨ dɨdɨboadofe worɨna mahomo. 13 Ai yahomoya, “Nindou ndanai ana nɨmorehɨ nindouwenihɨ aheimbo Godɨmbo hohoanɨmombo ra ranɨpoanɨmbo yamunde-andürühani asu ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo hɨfɨnambo-mareandɨ,” mehomo. 14 Por ai sɨmborɨ ahamumbo hoafɨyupurɨmbo yahuhayamboyusɨ, ŋga Gario ai Sudambo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Nindou ndanai sɨhefɨ gafmanɨ-yafe hohoanɨmo ra hɨfɨnamboreandühɨ moaruwai hohoanɨmombei-mbonana ro sɨhamundɨ hoafɨ ra hɨmborɨya. 15 Ŋga Suda se-ana sɨhamundɨ hoafɨ, ndürɨ asu sɨhamundɨ hohoanɨmo ranɨmboanemo se wambo sɨfomo düduefundɨrɨ, ŋga ambe, ranɨ-moatükunɨ ana sɨhamundɨhoarɨ ŋgomo dɨdɨboadondundɨ. Ro-ana yahurai hoafɨ hɨmborɨyo mburɨmbo yɨbobofembo-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ,” mehu. 16 Ranɨyu asu ai ahamumbo hoafɨ dɨdɨboadofe worɨ ranambeahɨndɨ koamarɨhepurɨ. 17 Ranɨyomo nindou bɨdɨfɨrɨ ai nindou ahandɨ ndürɨ Sostenis, Suda-yomondɨ rotu worɨ hɨfanda-randeimbɨ bogorɨ, ranahambo kɨkɨhɨrundümo mburu hoafɨ dɨdɨboadofe worɨ ranɨ haŋgɨfoanɨ harɨmemondo. Ŋga asu Gario ai moai ranɨ-moatükunɨ ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyu, ŋga wanɨ.  













18  Por

Por Andiok ŋgoafɨna hɨhɨrɨfi mahüfu

ai Korin ŋgoafɨhü afɨndɨ si nüŋgu mbura asu ai anɨhondümborɨhindeimbɨ aheimbo hɨnɨŋgɨreandürɨ haya Senkrianambo mahu. Ranɨyo Prisira asu Akwira ai Porɨndɨ süŋgu mahafe. Horombo Por ai Godɨmbo hoafɨyunduhü yahuya ro mamɨ moatükunɨ randɨheamboyahɨ mehu. Ranɨmbo nafuimbohünda ai ahandɨ mbɨro ra tüpurɨmarandɨ. Ranɨyei asu ai Sirianambo sipambe farɨyahi hehi mahei. 19 Ai hei Efesus ŋgoafɨhü tüküyahi mburɨhümboyei asu ranɨhü Prisira Akwira hɨnɨŋgɨreapɨrɨ haya ai yaŋgɨrɨ Suda-yafe rotu worɨ ranambe kefuai hüfu nüŋgumbo Godɨndɨ hoafɨ ai-babɨdɨmbo wataporɨmayu. 20 Ranɨyomo asu ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Awi se ndanɨhü gedühɨ nɨmbafɨ,” mehomondo, ŋga “Ŋgɨrɨndahɨ,” mehu. 21 Asükaiyu ahamumbo hɨnɨŋgɨfepurɨmbo yaŋgɨrɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “God ai yifirayu ana, awi ro asükainda hɨhɨrɨndahe dɨdɨmboyahɨ,” mehu. Ranɨyu asu ai sipambe farɨfi mbura Efesus ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨre haya mahu. 22 Ranɨyo asu sip ai ho Sisaria ŋgoafɨhü tükümefeyo-wamboyu asu Por ai kusɨfoai haya hafu Serusarem ŋgoafɨhü anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo hɨhɨfɨrɨrü haya Andiokɨnambo mahanu.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 381

23  Ranɨyu

Ratüpurɨ 18​, ​19

Aporos ai Godɨndɨ hoafɨ Efesus ŋgoafɨhü hoafɨmayu

asu Por ai Andiok ŋgoafɨhü gedühɨ nüŋgu mburamboyu Garesia asu Frisia-yafeambe ŋgoafɨ daburɨ wakɨreandühɨ ranɨhü Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ amarei aheimbo kɨkɨmɨ-foefendürɨmbo mahu. 24 Nindou mamɨ, ahandɨ ndürɨ Aporos Sudahündɨ, Areksandria ŋgoafɨhündɨ Efesus ŋgoafɨhü manüŋgu. Nindou ai-ana hoafɨ aboedɨ hoafɨyu-randeimbɨ asu Godɨndɨ hoafɨ ra aboedɨ hamɨndɨ ndore fɨfɨreandeimbɨyu. 25 Horombo ahambo Adükarɨmbo süŋgufi hombo ranɨ hohoanɨmo ra yamundɨ-marɨhor-ane. Ranɨyu asu ai ŋgusüfoambe botɨreirühɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo hoafɨ aboedɨ sagadürühɨ Sisas ai nindou God koamafoarirɨ ranahambo wudɨpoapore hoafɨyundürɨ marandɨ. Ŋga ai moai Sisasɨndɨ hoafɨ aboedɨ muŋgua fɨfɨreandɨ, ŋga Son hundürü-marandürɨ ranahambo yaŋgɨrɨ fɨfɨrɨmareandɨ. 26 Asu ai hüfu Suda-yafe rotu worambe kefuai nüŋgumbo yɨhɨmbokoate pɨyu haya Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmayundürɨ. Prisira asu Akwira ai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyafe hena ahambo sowarɨndɨfe hüfe ahafe worambe Godɨmbo süŋgufimbo hohoanɨmo ra ndorɨne hoafɨmefɨnando. 27 Ranɨyu asükai Aporos ai Akaia-yafe hɨfɨna ŋga yahu haya ramefiyu-wamboyei, Efesusɨhündɨ ai ahambo farɨhehorɨ hehi Aporos ai tükündɨfiyuanɨ ndahorɨmɨndei sei hehi Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhi-ndeimbɨmbo pas sürü papɨmarɨhündɨ. Ranɨyu Aporos ai hu Akaia hɨfambe tüküfi mbura asu nindou ranɨhünda God ai aheimbo hɨpoambo-mareandüra anɨhondümbomarɨhindɨ ranaheimbo afɨndɨmbo aboedɨ mafarɨhendürɨ. 28 Ai Suda-babɨdɨ sɨmborɨ-sɨmborɨyuhɨ ndore hoafɨyuhü ahei hoafɨ hɨfɨnambomareandɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ-yafe hɨmboahü. Ai Godɨndɨ Bukambe hoafɨ ranɨnambo Sisas ra God ai nindou aboedambo-fendürɨmbo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarir-ani yahu hoafɨyuhü nafuimayundürɨ.  









19

1   Aporos

Por ai Efesus ŋgoafɨhü ratüpurɨmayu

ai Korin ŋgoafɨhü nüŋguambe Por ai hɨfɨ wafuambe ŋgoafɨ adaburo ra hoahoaŋgu hu Efesus ŋgoafɨhü tüküfi Sonɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ hoeimareapurɨ. 2 Asu ai ahamumbo dudufipurühɨ yahuya, “Se Godɨmbo anɨhondümbo-rɨwuranɨ ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ sɨhamundɨ wamɨ kosowai wanɨyo?” mehuamboemo. Asu ai sɨmborɨ ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Yifiafɨ Aboedɨ ra ro moai hɨmborɨyefɨ,” mehomondoamboyu. 3 Ai yahuya, “Nɨnɨ süŋgure hayamboyu sɨhamumbo hundürü-marapura?” mehuamboemo. Asu ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Sonɨndɨ süŋguyo hundürümaramunɨ,” mehomondamboyu. 4 Por ai hoafɨyuhü yahuya, “Sonɨndɨ hundürü ranana nindou ai moaruwai hohoanɨmo daboadanambofe hefembo aboedɨ hohoanɨmo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 19  382

süŋgufembo-hündamboane. Ranɨyu asu ai nindou Israerɨhündɨ ranaheimbo hoafɨyundürühɨ yahuya, ‘Se nindou wandɨ süŋgu tükefiyu ranahambo anɨhondümbo-ndɨhorɨ. Nindou ranana Sisas-ani,’ mehu. 5 Sonɨmbo süŋgururü-rundeimbɨ ai hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo Adükarɨ Sisasɨndɨ ndürɨnambo hundürü-memo. 6 Ranɨyu Por ai ahamundɨwamɨ warɨ manande-apuramboemo Yifiafɨ Aboedɨ ranai ahamundɨ wamɨ kosɨwohü ranɨpoanɨmbo hoafɨnambo wataporɨyomondühɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ nahurai hoafɨmemo. 7 Ramefundɨ ranana 12 nindou-yomo. 8 Ŋgɨmɨ amoamo Por ai Sudayafe rotu worɨ ranambe kefuai hüfu nüŋgumbo yɨhɨmbokoate hoafɨyu marandɨ. Ai aheimboya, God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo anɨhondümbo-mbɨrɨhinda yahuhayamboyu wataporɨmborarü marandɨ. 9 Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahei hohoanɨmo tapɨhamɨ-randürühɨ anɨhondümbofe-koateyeihɨ Sisasɨndɨ nafɨ ranahambo nindou hɨmboahü moaruwai hoafɨmayei. Ranɨyu asu Por ai aheimbo ranɨhü hɨnɨŋgɨrearü haya, Sisasɨmbo süŋgururü-rundeimbɨmbo sepurümündɨ haya hu Tiranusɨndɨ yamundɨfe worambe muŋguambo si wataporɨmbora marandɨ. 10 Ranɨ-moatükunɨ ra yimbu hɨmbanɨ yare marandamboyei Sudahündɨ asu Grikɨhündɨ muŋguambo Esia hɨfɨhü amarei, ai Adükarɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨmayei.  











Skefandɨ nindouwenihɨ nɨmorɨ

11 God

ai ranɨpoanɨmbo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ Porɨndɨ warɨsüŋgu yare marandɨ. 12 Ranɨyo nindou bɨdɨfɨrɨ ai yikunɨmɨ gedühefe hoearɨ asu güdɨfe hoearɨ ra Porɨndɨ fi sündiandeimbɨ sahümündi hei nindou aŋgünümboyeimbɨ aheiwamɨ manandɨhinda ahei aŋgünü ranai muŋguyowohü moaruwai nendɨ ranai hɨnɨŋgɨ-rɨhindürɨ hehi mahei. 13 Ŋga Sudahündɨ bɨdɨfɨrɨ ai hoahoaŋgomo wakɨrundühɨ moaruwai nendɨ nindou fiambeahɨndɨ ranɨpoanɨmbo ŋgɨnɨndɨna raguanamboru marundɨ. Ai moaruwai nendɨ hefoefembohünda Sisasɨndɨ ndürɨna yaru hoeimarundɨ. Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Por Sisasɨndɨ hoafɨ hoafɨyu marandɨ ranahandɨ ndürɨ ranɨnambo ro sɨheimbo anɨhondümboanefɨ hoafayefɨ, ŋga se nindou ranaheimbo hɨnɨŋgɨrɨhindürɨ,” mehomo. 14 Nindou mamɨ Sudahündɨ Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ bogorɨ ahandɨ ndürɨ Skefa. Ahandɨ nɨmorɨ 7-yomo ai ranɨ-moatükunɨ ra ratüpurɨyomo marundɨ. 15 Ŋga asu mamɨ sihɨ moaruwai nendɨ ranai hoafɨyopurühɨ yahoya, “Ro Sisasɨmbo fɨfɨrɨhinɨ asu Porɨmbo fɨfɨrɨhinɨ, ŋga se dɨdemoa?” mehopurɨ. 16 Ranɨyu asu nindou mamɨ ahandɨ fiambe moaruwai nendɨ nɨmarümbɨ-mayu ranai ahamundɨ wamɨ horɨpɨrɨhoei piyuhü bubuhaimepura ai horɨ kapehü ahandɨ worambeahɨndɨ safɨ yaŋgɨrɨ mafefoundɨ. 17 Nindou muŋgu Sudahündɨ asu Grikɨhündɨ Efesus ŋgoafɨhü mamarei ranai hoafɨ ra  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 383

Ratüpurɨ 19

hɨmborɨyei hehi, yɨhɨmboyeihɨ Adükarɨ Sisasɨmbo adükar-ani masei. 18 Ranɨyei asu Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ ai nindou hɨmboahü tüküyahi moaruwai moatükunɨ ratüpurɨyei marɨhündɨ ranahambo weindahɨ hoafɨmayei. 19 Hɨmoarokoru-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ranai ahei buk ranɨpoanɨmbo hɨmoarokombo hoafɨ ranambe eŋgoro ra mamambemamamberühi sahümündi hei nindou-yei hɨmboahü fufusɨmarɨhindɨ. Horombo buk masahümündi kakɨ ra tapuiyei heimbo 50,000 kakɨfihɨyo masahümündi. 20 Ranɨ hohoanɨmo ranɨnamboyo Adükarɨndɨ hoafɨ ranai ŋgɨnɨndɨ tüküfehü muŋguambo hɨfɨ yaŋgorɨ wakɨmareandɨ.  





Efesus ai Porɨmbo hɨmbosɨ papɨmarɨhorɨ

21 Ranɨ-moatükunɨ

ranai ramefeyo-wamboyu Por ai hohoanɨmoyuhü yahuya, ro Masedonia asu Grik hɨfɨ, ŋgasündɨ-heapɨrɨ mbundɨha sipambe fandahe hehea Serusaremɨnambo, ŋgamboyahɨ mehu. Ai yahuya, “Ranɨ nafɨ boatei ŋga heheambo anɨmbo, asu ŋga Rom ŋgoafɨ hoeindɨhea,” mehu. 22 Ranɨyu ahambo farɨhenerɨ-rɨnandeimbɨ, Timoti asu Irastusɨmbo Masedonianambo koarɨhepɨra ai-boatei mahafanda, asu ai Esia hɨfɨhü akɨdou gedühɨ safɨ manüŋgu. 23 Ranɨ-sɨmboanɨ Efesus ŋgoafɨhü Sisasɨndɨ hohoanɨmo ranahambo hümbo hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨmayei. 24 Nindou mamɨ Demitrius ai sirfanambo muŋguambo sɨsamɨ nafɨra randeimb-ani. Ranɨyu ranɨmoatükunɨ-nambo tɨkai god sɨsamɨ Atemisɨndɨ rotu worɨ nafɨramarandɨ. Asu sɨsamɨ nafɨru rundeimbɨ ai ranɨfihɨ kakɨ afɨndɨ sowandümo marundɨ. d 25 Ranɨyu Demitrius ai sɨsamɨ nafɨru-rundeimbɨ-yomo asu nindou amurɨ muŋgu sɨmogodɨ ratüpurɨ, ratüpurɨ-yomorundeimbɨ ahamumbo gugureapurɨ haya hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wai, se fɨfɨrarundɨ sɨhefɨ ratüpurɨ ndanamboane kakɨ ra tükefeyo. 26 Sɨhamundɨhoarɨ se hoeirundɨ asu hɨmborɨyomo nɨne-moatükunɨ Por ratüpurɨmayu ra. Ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Sɨsamɨ god warɨnambo ratüpurɨyo-weimbɨhündɨ ana god hondüyopoanɨ,’ yahu arandɨ. Nindou afɨndɨ ranaheimbo gugurearü haya hohoanɨmo ŋgorü süŋguarearü marandɨ ra Efesus hɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ randürɨpoanɨ, ŋga bɨdɨfɨrɨ muŋgu Esia hɨfɨhündɨ kameihɨ randürɨ. 27 Porɨndɨ hoafɨ ranambo ana sɨhefɨ kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨ ra moaruwai-ane mbɨseimboyei. Ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga sɨsamɨ god rehɨ Atemisɨndɨ worɨ ra nindou-yei hɨmboahü moaruwai hɨmbondɨmboe. Asu ahandɨ ndürɨ adükarɨ ra hɨfɨnambo-ndeamboe. Sapo nindou afɨndɨ Esia hɨfɨhü asu muŋguamho hɨfɨhü ahambo dɨdɨbafɨyahindo arɨhündɨ,” mehu. 28 Ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi nindou ranai ŋgɨnɨndɨyeihɨ puküna seiya “Efesusɨ-yafe Atemis ana Adükar-ane!” masei. 29 Ranɨyo hoafɨ  















d  19:24 Atemis ai tɨkai god sɨsamɨ nɨmoreh-ane. Ahandɨ rotu worɨ adükarɨ Efesus ŋgoafɨhü mafondaro, ŋga muŋgu ai worɨ ranahambo aboedɨ saf-ane masei.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 19  384

ra adükarɨ ŋgoafɨ Efesusühɨ mahoamboyo nindou ranai muŋgumbo hoafɨ warapomayei. Ranɨyomo bɨdɨfɨrɨ ai Masedoniahündɨ Gaius asu Aristakusɨmbo kiafu hürɨpɨndɨmo ahei gugurɨhi nɨmarei rɨhündanambo mahomo. Nindou yimbu ra Por-babɨdɨ hahabodɨfanɨ rɨnandeimbɨyafanɨ. 30 Ranɨyu Por ai nindou afɨndɨ ahei mbusümo ŋga mehuamboemo asu süŋgururü-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai ranambe hombo yowanɨ mehomondo. 31 Porɨndɨ ŋgunindɨ Esia hɨfɨhündɨ, gafman bogorɨ ai-amboanɨ hoafɨyomo koarɨhoemondühɨ yahomoya, “Ambe, se gugurɨfe wataporɨyorambo ranambe hopoanɨ,” mehomo. 32 Nindou afɨndɨ ai mamɨkarɨ hohoanɨmoyeihɨ nɨnüŋgu-yefühɨyefɨ masei. Bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorü-moatükunɨ hoafɨyeiane, asu bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorümoatükunɨmbo hoafɨmayei. Ŋga nindou afɨndɨ nɨmboeyei muŋgu mafandɨhindɨ ra ai moai fɨfɨrɨhindɨ. 33 Ranɨyomo Sudahündɨ bɨdɨfɨrɨ ai Areksandambo ahei hɨmboahü nɨnendɨhorɨ hei hɨnɨŋgɨmarɨhora manüŋgu. Ranɨyo nindou bɨdɨfɨrɨ ai hoeirüwurü houmbo moaruwai hohoanɨmo nɨmɨndɨhümbai mehomo. Ranɨyu Sudambo fehefendürɨmbo hünda ai warɨ nɨmoamo-mareandɨ hoafɨ kɨkɨmbɨrɨhümündia yahu haya. 34 Ŋga ai Sudahündɨ-mayuwa ahambo fɨfɨrɨhorɨ ranɨyei puküna yimbu awa mamɨ afɨndɨ hoafɨyeihɨ seiya, “Efesus-yafe Atemis ana adükar-ane,” masei. 35 Ranɨyu asu Efesus-yafe kuskus ai ahei hoafɨ gobadɨhendürühɨ yahuya, “Efesusɨhündɨ se hɨmborɨyei. Muŋguambo ai fɨfɨrɨhindɨ nɨmoei sɨsamɨ Atemis sünambeahɨndɨ pɨyo haya makoso asu ahandɨ hoafɨyorambo worɨ Efesus ŋgoafɨ ra ai hɨfandarandɨ. 36 Nindou mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ hoafɨ ndanahambo tɨkai-ane mbüsu. Ŋga ranɨmbohündambo-anɨmbo se sɨhei hoafɨ ra kɨkɨndɨhümündi. Ŋga se awi ranahambo hohoanɨmokoate-yirünɨmbo randɨhimboyei. 37 Asu se nindou yimbu ndanahafanɨmbo sahüpɨrɨmündi masühüsi. Ŋga asu ai moai nɨnɨ-moatükunɨ sɨsamɨ godɨndɨ worambeahɨ hümbuhünɨyafanɨ asu worɨ moaruwaimbo-rɨneandɨ. Asu moai ai nɨmorehɨ god sɨhefɨ ranahambo tɨrɨfoefe hoafɨ, hoafɨyafanɨ. 38 Ŋga asu Demitrius ai ahandɨ mamɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ babɨdɨmbo ahamundɨ hoafɨ eŋgoro ranana awi ŋgorü-sɨmboanɨ ranɨpoanɨmbo anɨmbo fɨfɨrɨfemboane. Asu bogorɨ gafman ai nɨmarɨmo-mboanemo, ŋga ai anɨmbo hoafɨ ranahambo fɨfɨrɨndumboemo. 39 Ŋga sɨhamundɨ hoafɨ ra yagodowanɨ ana, mamɨ wataporambe anɨmbo ranahambo anɨhondü wataporɨmbo-mboane. 40 Haponda sɨhɨrɨ hoafɨ afɨndɨ ndahumɨ-ndemboyefɨ, nɨmboe sɨhɨrɨ ndanɨ sihɨ sɨmborɨ hoafɨmayefɨ ranɨmbohünda. Ranahandɨ nɨmɨndɨhündɨ ana moai hoafɨ yaŋgoro, ŋga moanɨyefɨ sɨmborɨ hoafɨmayefɨ. Ŋga sɨhefɨ gugurɨfe moaruwai ranahambo düduwehimunɨ ana, asu anɨkɨrɨ sɨmborɨ hoafɨmandefɨ,” mehu. 41 Ai yare hoafɨyundürɨ mburamboyu asu koamarɨheira bukürümehindɨ.  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 385

Ratüpurɨ 20

Por ai Masedonia asu Grik hɨfɨna mahu

20

1   Süŋgunambo

hoafɨ afɨndɨ-afɨndɨmayei ranai ho sɨsɨhɨmareandamboyu, Por ai Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ gugureandürɨ haya ŋgusüfoambe ŋgɨnɨramɨndürɨ mbura asürahɨnɨmareandürɨ. Ranɨyu asu ai yare hɨnɨŋgɨrearü haya Masedonia hɨfɨna mahu. 2-3 Ranɨyu ai ranɨ hɨfambe huhü Sisasɨmbo süŋgurɨhindeimbɨ afɨndɨ ranaheimbo ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ kürɨhi hohoanɨmo-mbeyeia yahuhaya hoafɨmeindürɨ. Ranɨyu asu Masedonia hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya Grik hɨfɨhü tüküfi ŋgɨmɨ amoamo manüŋgu. Ranɨyu süŋgunambo ai Siria hɨfɨna sipambe hombo hohoanɨmo-mayuwamboemo, Suda ai ahambo hɨfokoefimbo yahomo houmbo hoafɨ fɨmaründümo. Ranɨmboyu asu asükai hɨhɨrɨfe hefe Masedonianambo hombo hohoanɨmo-mayu. 4 Asu Sopater, Pirasɨndɨ nɨmorɨ, Beria ŋgoafɨhündɨ ai Por-dɨbo mahüfu. Ranɨyo Tesaronaikahündɨ Aristarkus Sekundus yafanɨ, Gaius, Derbe-hündɨyu, Timotiyu asu Tikikus, Trofimus Esia hɨfɨhündɨ-yafanɨ ai muŋgu Por-babɨdɨ mahɨfomo. 5 Muŋgu ai-boatei hɨfomo Troas ŋgoafɨhü nɨmarɨmo yɨhoefɨmbo hɨmbomemo. 6 Ranɨyefɨ Suda ai Bret yisɨkoate sesɨmbo si ranai muŋgumayowamboyo Firipai ŋgoafɨhündɨ sipambe farɨyahu hohu hondahüfeimbɨ siyefɨ mburɨhu hefɨ Troas ŋgoafɨhü ahamumbo sowahɨ tükümehundɨ. Ranɨyefɨ Troas ŋgoafɨhü 7 si mamarefɨ.  







Por ai Yutikusɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ

7 Ranɨyefɨ asu Sande Adükarɨndɨ sesɨ, sesɨmbohünda gugurɨmehundɨ. Ranɨyu

Por ai sümbo nafɨ hɨmbowambo nindou afɨndɨ ranaheimbo gedühɨ wataporɨyu humbo nɨmbɨ mbusümondühɨ tükümefiyu. 8 Worɨ ro nɨmarefɨ wataporɨyefeimbɨ ranambe nɨmoamo yibadɨwamɨ ram afɨndɨ siyowohü haŋgɨfoanɨ burɨmayo. 9 Nindou hoarɨfɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Yutikus ranai nafɨtambe karɨhoemo hɨnɨŋgɨmarundɨ ranɨwamɨ mamaru. Por ai hoafɨmayu hoaŋguamboyu Yutikus ai yapombo hoafɨnambo kümeru. Ranɨwamɨ yapombofi nɨmarühündamboyu fɨmaramündu yaŋgɨrɨ hanü ŋgɨmɨ yibadɨ ŋgasünde haya hɨfɨnɨ pɨmayu. Bɨdɨfɨrɨ ai hanɨmo sowaründɨmondane, ai nɨmoko meŋguru. 10 Ranɨyu Por ai hanü ahandɨ fi kameihɨ amofi hanühüyu wagɨdɨrümündühɨ hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se awi ŋgusüfo kɨkɨboadɨhindühɨ afɨndɨ hohoanɨmo-ndeimboyei, ŋga nindou ndanana yaŋgɨr-ani,” mehu. 11 Refi mburamboyu asükaiyu nɨmoamo farɨfi hafu bret hɨfɨrɨre mbura masahüsi. Ai aheimbo gedühɨ wataporɨmbo-randürɨ mbura süŋgunambo siambe hüfɨhamɨndɨ masüfuwamboyu hɨnɨŋgɨrearü haya mahu. 12 Yutikus ai yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨmefiyu-wamboyei asu ai ahambo ŋgoafɨna sahorɨmɨndei hei ŋgusüfoambe aboedɨ kürɨhi hehimbo mamarei.  









13  Ŋga

Por Troas ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨre haya Miretusɨnambo mahu

ro-boatei sipambe farɨyahu hohu Asos ŋgoafɨhü Porɨmbo fihimündɨ hefe hombohünda mahefɨ. Ai hɨfɨ nafɨ huhü hoafɨyumunühɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 20  386

randafundɨ mehumunamboyefɨ ahambo nafɨnɨ fihimɨndɨmbo mahefɨ. 14 Ranɨyu asu Por ai yɨhoefɨmbo Asos ŋgoafɨhü süfu mbureamunɨ haya, asu sipambe sahurɨmɨndefɨ hohu, Mitirini ŋgoafɨnambo mahefɨ. 15 Ranɨyefɨ sipambe farɨyahu hohu Mitirini ŋgoafɨhündɨ hefɨmbo siambe Kios airanɨkɨmɨ tükümehundɨ. Apoefɨ simayowamboyefɨ asu siambe Samos airan tüküyahu mburɨhu asükai ŋgorü sihɨ Meretus ŋgoafɨhü tükümehundɨ. 16 Por ai Efesus ŋgoafɨ ŋgasündɨfe hefe Esia hɨfɨhü gedühɨ hɨfo nɨŋgombo moei yahuhayamboyu hohoanɨmomayu. Ai nɨmehünou Serusaremɨnambo hɨfo ahei hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbo si Pendikos tüküfemboayo ra hoeifemboyu hohoanɨmomayu.  





Por ai nindou bogorɨ Efesusɨhündɨ ahamumbo asürahɨnɨre hɨnɨŋgɨmareapurɨ

17 Por

ai Miretus ŋgoafɨhü tüküfi nɨmarümboyu Efesus ŋgoafɨnambo hoafɨ koamarɨhendɨ Kraisɨndɨ nendɨmbo hɨfandu-rundeimbɨmbo ai sɨfomonda hoeindɨheapurɨ yahuhaya. 18 Ai sɨfomo tükümefundamboyu hoafɨyupurühɨ yahuya, “Ro boatei tüküyahe Esia hɨfɨhü nɨmboambo asu muŋguambo si se-babɨdɨ anɨmboahɨ nɨnɨ-moatükunɨyo ramarɨheandɨ ra sɨhamundɨhoarɨ se fɨfɨrumboanemo. 19 Ranɨ-sɨmboanɨ Suda ai wambo moaruwaimbo-fendɨrɨmbo hoafɨ fɨmarɨndümonda, ranɨyo asu afɨndɨ hohoanɨmoyahühɨ aranɨmbo yaŋgɨrɨmayahɨ. Ro wandɨ fi hɨfɨnambo-rɨheandühɨ Adükarɨndɨ ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ sahamɨndɨ manɨmboahɨ. 20 Se fɨfɨrundɨ ro sɨhamumbo farɨhefepurɨmbo aboedɨ hoafɨ bokarɨhefembo moai awi sahɨ, ŋga nindou afɨndɨ hɨmboahü asu sɨhamundɨ mamamɨ worambe yamundɨheapurɨ marɨhand-ane. 21 Ro Suda, Grik yɨboboambo ahɨnɨ hoafɨyahɨndurühɨ sahɨya, ‘Se sɨhei hohoanɨmo moaruwai hɨnɨŋgɨndɨhi hehi Godɨmbo hohoanɨmondei asu Sisas sɨhefɨ Adükarɨ ranahambo anɨhondümbo-ndɨhorɨ,’ sa marɨhandɨ. 22 Ŋga hapoana Yifiafɨ Aboedɨ ranai wambo koamarɨhendɨra Serusaremɨnambo ahühɨ, ŋga ro ranɨhü ŋgühanɨ nɨnɨ-moatükunɨ wambo tüküfemboayo ra ro moai fɨfɨrɨheandɨ. 23 Ŋga ro rarɨhe fɨfɨrɨheandɨ, Yifiafɨ Aboedɨ ai mamamɨ ŋgoafɨhü tüküyaheandanɨ wambo hoafɨyondɨrɨhü yahoya, ‘Se hɨbadambo ŋgafɨ, ŋga karabusɨndafo nɨmborɨ afɨndɨ ndowandɨfɨ ndamboyafɨ,’ yaho arandɨ. 24 Ŋga ro moai wandɨ fimbo adükarɨ moatükun-ane sahɨ. Ŋga Adükarɨ Sisas ai wambo ratüpurɨ asendɨ ra tɨŋɨrɨfoyo ho moendɨfembo saheheamboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. Wandɨ ratüpur-ane nda, God ai nindou moanɨ hɨpoamboreandürɨ arandɨ ranɨnambo aboedɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo hoafɨndamboyahɨ. 25 Horombo ro sɨhamundɨ mbusümo hahabodühɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo hoafɨya marɨhandɨ. Ŋga haponda ro fɨfɨrɨheandɨ süŋgunambo ana se muŋguambo ŋgɨrɨ wandɨ ŋgusümboarɨ asükaindɨmo hoeindundɨ. 26 Ranɨmboanahɨ haponda ro sɨhamumbo anɨhondümbo  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 387

Ratüpurɨ 20​, ​21

hoafehapurɨ. Sɨhamundɨ mbusümo nindou mamɨ ai awararɨhoayu ana, ro hütirühünɨpoanɨ. 27Ro moai Godɨndɨ hohoanɨmo muŋguambo sɨhamumbo ranahambo hoafɨmbohünda mbosɨyahɨ. 28 Se sɨhamundɨhoarɨ asu muŋguambo Godɨndɨ nendɨ amboa wudɨpoapondu hɨbadündürɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ai aheimbo hɨbadɨyondürɨrambo kafoare hɨnɨŋgɨmareapurɨ. Se Godɨndɨ nendɨ hɨbadundündürɨ sipsip hɨfandɨra-randeimbɨ nou. Ŋga aheimbo ahandɨ horɨna pemɨyu haya masemündündürɨ. 29 Ro fɨfɨrɨheamboanahɨ, sɨhamumbo hɨnɨŋgɨ-rɨheapurɨ hehea ahahɨ ana, wosɨhoafɨ hoafeimbɨ nendɨ ai nɨmambeahɨndɨ yaforɨ nahurai tükündahi sɨhamundɨ mbusümo nɨmboeimbo sipsip ra moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei. 30 Asu nindou bodɨmondɨ sɨheiambeahɨndɨ anɨmbo bogorɨmbondafu nɨŋgomboemo. Ai anɨmbo Sisasɨndɨ süŋgurɨhi-ndeimbɨmbo ahamundɨ süŋgu hombohünda tɨkai hoafɨ yamundundüra asu ai ahamundɨ süŋgu ŋgeimboyei. 31 Ranɨmbo-hündambo anɨmbo se hɨbadümbo nɨŋgomo! Ŋga se ranɨmbo ndondu fɨfɨrɨndundɨ. Ŋgɨmɨ hɨmbanɨ maho ra nɨmbɨ-nɨmbɨsi ro aranɨ kapehü moai mamamɨ sɨhamumbo ahɨnɨ hoafɨmbo mbosɨyahɨ. 32 Asu haponda ro sɨhamumbo Godɨndɨ warɨwamɨ hɨnɨŋgarɨheapurɨ asu se ahandɨ hɨpoambofe hoafɨ ranahambo hohoanɨmondɨmo. Hoafɨ rananɨmbo sɨhamumbo ŋgɨnɨndamɨndɨpurɨmboe asu muŋguambo aboedɨ-moatükunɨ God ai nindou wandanei mehu ranaheimbo dagadürümbui. 33 Ro-ana moai nindou ŋgoründɨ gor, kakɨ, hoearɨ napo ranɨmbo hohoaŋɨrɨhe rɨhandɨ. 34 Se sɨhamundɨhoarɨ yaru fɨfɨrundɨ, ro wandɨhoarɨ wandɨ warɨnambo ratüpurɨmayahɨ ra nɨne-moatükunɨ ro mbonɨmbo-rɨhamɨndɨhühɨ wandɨ fi farɨhehe-rɨhandɨhümbo asu nindou ro-dɨbo nɨŋgomondeimbɨ ranahamumbo farɨheheapurɨ marɨhandɨ. 35 Ro raranɨ ratüpurɨ, ratüpurɨyahühɨ sɨhamumbo rarɨhe nafuimehapurɨ nindou düdi ai fi ŋgɨnɨndɨkoate ranaheimbo fandɨhe-hurɨmboane. Adükarɨ Sisas ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou ai ŋgorümbo raranɨ napo segodombo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayu ana, asu nindou ai napo semɨndɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ŋgasündeamboane,’ mehu ranahambo sɨhɨrɨ ndondɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane,” Por ra mehu. 36 Por ai ahamumbo ranɨ hoafɨ ra hoafɨyupurɨ mburamboyu, asu nindou bogorɨ-memo ranɨ-babɨdɨmbo yimɨndɨho pusɨre nɨmarümbo Godɨmbo dɨdɨbafɨmefiyu. 37 Ranɨyomo asu ai muŋguambo arasɨranɨyomondühɨ-yomo Porɨmbo mburündümo houmbo wakɨkɨhɨmarüwurɨ. 38 Ranɨyu Por ai hoafɨyupurühɨ yahuya, “Hapondanɨ ana se ŋgɨrɨ kaindɨmo wandɨ ŋgusümboarɨ hoeindundɨ,” mehuamboyomo, asu ai ranɨmbo ŋgusüfo afɨndɨ kürundühɨ hɨpoambo-marüwurɨ. Ranɨyomo asu ai ahambo sip sowanambo koakomarürɨ hanɨmo.  























21

1   Ranɨhü

Por ai Serusaremɨnambo mahu

Efesusɨhündɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ hɨnɨŋgɨrɨhupurɨ mburɨhu sipambe farɨyahu hohu refe ho refe ho rakoate

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 21  388

Kos airanɨna mahefɨ. Ranɨhünda simayowa Rodes airanɨna hefɨ mburɨhu asükai hefɨ adükarɨ ŋgoafɨ Patarahü tükümehundɨ. 2 Ranɨhü tüküyahundane, sip mamɨ ranai Finisia hɨfɨna hombo yahohaya ramefeyo-wamboyefɨ hoeirɨhu hohu ranambe farɨyahu hohu mahefɨ. 3 Mamɨ hefɨ Saiprus airan hoeirɨhu hohu warɨ kadüdanɨ hefɨ hohu Siria hɨfɨnambo mahefɨ. Ranɨyefɨ asu hefɨ Tair ŋgoafɨhü tükümehundɨ sip ai ranɨhü napo mbahɨbadɨ-foefembomayowa. 4 Ranɨhü hefɨ nindou Adükarɨmbo süŋgurɨhindeimbɨ mamareia hoeirɨhurɨ hohu asu aibabɨdɨ 7 si manɨmboefɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ranai aheimbo ŋgusüfoambe botɨmareandüra Porɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, “Se yowanɨ Serusaremɨnambo hɨfopoanɨ,” masahündo. 5 Ndeara ranɨhü nɨmboefɨ mburɨhumboyefɨ asu ranɨhünda botɨyahu hohu mahefɨ. Ranɨyomo asu Adükarɨmbo süŋgurureimbɨ ai ahamundɨ nɨmorehɨ nɨmoakɨdɨbou-babɨdɨ adükarɨ ŋgoafɨ tebünanɨ sahümündihümunɨ hei gudihɨ tüküyahu yirɨ yimbu pupusɨrɨhu nɨmarefɨmbo ai-babɨdɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨmefɨ. 6 Ranɨyefɨ sɨmborɨ hɨhɨfürɨyefɨ mburɨhu asu ro sipambe farɨyahu hohu mahefa ai asükai hɨhɨrɨyahi ŋgoafɨna mahüsi.  









Sisaria ŋgoafɨhü Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu randeimbɨ nindou Agabus ai Porɨmbo hoafɨ masagado

7 Sipambe

farɨyahu hohu hefɨ Tair ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhu hohu hefɨ Toremes ŋgoafɨhü tükümehundɨ. Ranɨyefɨ ranɨhü anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ wandafɨ mamɨ aheimbo hoeirɨhundürɨ hohu asu ranɨhü mamɨ si mamarefɨ. 8 Asükai ŋgorü sihɨ Toremes ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨrɨhu hohu hefɨ Sisaria ŋgoafɨhü tükümehundɨ. Asu nindou mamɨ Firip aboedɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨndɨ worambe farɨyahu mapoefɨ. Nindou ranai ana farɨhoundürɨ rundeimbɨ 7 ranambeahɨndɨ mbusümonɨndɨyu hayamboyu. 9 Nindou ranai ana nɨmorehɨ nɨmorɨ yimbuyimbu anamɨndɨhüfekoate Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyei rɨhündeimbɨ-yei afɨndɨyu. 10 Ro Sisaria ŋgoafɨhü yahunümbɨ nɨmbɨ nɨmarefanɨyo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyurandeimbɨ mamɨ ahandɨ ndürɨ Agabus ai Sudia hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya Sisaria ŋgoafɨnambo makusu. 11 Ranɨyu ai yɨhoefɨmbo sowahɨ kusü tüküfi haya Porɨndɨ-mayo hoearɨ kɨkɨhɨrɨhefembo ret ra semündü haya ahandɨ yitɨŋarɨ watɨŋarɨ ra ahandɨhoarɨ hüputüpo-marɨhoayu. Ai hoafɨyuhü yahuya “Yifiafɨ Aboedɨ ai yare hoafɨmayo, ‘Ndahurai nindou Sudahündɨ Serusaremɨhü mamarɨmo ranai ana hoearɨ kɨkɨhɨrɨhefembo aharambürɨ ndanahambo hüputüpugawurɨ mbundu Suda-yafe ndɨfombo dabupurɨmboemo ahambo moaruwaimbo-fimbohünda,’ mehu,” mehu. 12 Nɨmorehɨ nindouwenihɨ ranɨ ŋgoafɨhündɨ-babɨdɨ ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨyefɨ hohumboyefɨ asu Porɨmbo Serusarem ŋgoafɨna se hafopoanɨ sefɨ hohu kɨkɨfoefimbɨ hoafɨ hoafɨmehundo. 13 Ranɨyu asu Por ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Se nɨmboe aranɨ-aranɨyeihɨ wandɨ hohoanɨmo  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 389

Ratüpurɨ 21

moaruwaimbo-arɨhinda? Ro moai karabusɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyahɨ, ŋga ro Serusarem ŋgoafɨhü Adükarɨ Sisasɨndɨ süŋgu yɨfɨmbo waŋgei samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ,” mehu. 14 Ŋga ro ŋgɨrɨ Porɨndɨ hohoanɨmo ŋgorü-süŋgundɨhundɨ sefɨ hohumboyefɨ asu hoafɨ ranahambo ambe masefɨ. Ranɨyefɨ hoafɨyefühɨ sefɨya, “Adükarɨndɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨr-anɨmbo ranɨ moatükunɨ ra tükümbɨfeyo-wamboane,” masefɨ.  

Por ai Serusarem ŋgoafɨhü hafu tükümefiyu

15  Yahunümbɨ

nɨmbɨyefɨ mburɨhu asükai yɨhoefɨ napo fufurɨhumɨndefɨ hohu Serusaremɨnambo mahahifɨ. 16 Ranɨyei asu süŋgurɨhindeimbɨ nindou Sisariahündɨ ai ro-babɨdɨ mahüsi. Ai yɨhoefɨmbo nindou mamɨ Saiprusɨhündɨ horombo ai boatei Sisasɨmbo süŋgurireimbɨ ahandɨ ndürɨ Nason ahandɨ worɨnambo sowandümunɨ houmbo mahefɨ ahandɨ worambe nɨŋgombohünda. 17 Hefɨ Serusarem ŋgoafɨhü tükümehu-ndamboyei süŋgurɨhindeimbɨ ai yɨhoefɨmbo hoeirɨhimunɨ hehi hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. 18 Ŋgorü sihɨ Por ai ro-babɨdɨ Semsɨmbo hoeifimbohünda hefane, asu hɨfandɨ-rundeimbɨ muŋgu ranɨhü mamarɨmo. 19 Por ai ahamumbo hɨhɨfɨrapurɨ mbura muŋgua-moatükunɨ God ai ahandɨ warɨ süŋgu Suda-yafe ndɨfoyei mbusümo ramareandɨ ranahambo ndore wataporɨmbo-marandɨ. 20 Ranɨyomo ai hoafɨ ra hɨmborɨyomo hou Godɨmbo aboed-ani mehomo. Asu ai ahambo hoafɨyomondowohü yahomoya, “Wandafɨ, se fɨfɨrowandɨ. Sudahündɨ nindou afɨndɨ tausen ai Sisasɨmbo anɨhondümborɨhorɨmboanei. Ŋga muŋgua anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranai Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgufembohünda tɨtaboarayei. 21 Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨhambohünda hoafɨyahündürühɨ seiya, ‘Por ai Suda bɨdɨfɨrɨ Grikɨ-yomondɨ hɨfɨhü anɨboadei aheimbo hoafɨyundüruhü yahuya, “Mosesɨndɨ hohoanɨmo ra se süŋgundɨhindühɨ asu nɨmoakɨdɨbouyomondɨ hoearɨ kandɨhi tɨrɨndɨhehimboyei. Yaboateihündɨ hohoanɨmo ranana se süŋgundühümboyei,” mehu,’ masei. 22 Se sühüfɨmboanafɨ hoafɨ ra ai hɨmborɨ-ndeimboyei. Ŋga sɨhambo moaruwaimbofembo hohoanɨmondeiyeiya, asu sɨhɨrɨ nüŋgumanda-hunda? 23 Ŋga ro sɨhambo mamɨ hoafɨ hoafɨndahunɨnanɨ anɨmbo asu se ranɨ-süŋgundɨwandɨ. Yɨhoefɨmemo nindou yimbuyimbu Godɨmbo mamɨ moatükunɨ refemboane yahomo houmbo-anemo anɨŋgomo. 24 Se ai-babɨdɨ ŋgafühɨ anɨmbo asu ahamundɨ fi Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ tüküfembo hohoanɨmo ra randundɨ. Asu ahamumbohünda kakɨ dabapura ai ahamundɨ mbɨrɨnaŋɨ ra kɨkɨmbɨru-ndamboane. Ai randundanɨ rananɨmbo asu Suda ai sɨhambo nɨne hoafɨmemo ra nindou-yei hɨmboahü tɨkai nahurai hɨmbondɨmboe. Rananɨmbo ai-amboanɨya awi Por amboanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo süŋgureandeimb-ani mbɨseimboyei. 25 Sudayafe ndɨfo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranaheimbo pas sürü papɨrɨhu  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 21  390

koarɨhehundühɨ hoafɨmayefɨ sapo horombo ro Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo masɨhehundɨ ranɨmbohünda. Pas ranambe se sɨsamɨ godɨmbo sesɨ dɨdɨbafɨfe sɨhefeimbɨ sesɨpoanɨ, se horɨ sesɨpoanɨ, se nɨnɨhondɨ amɨndawofɨfeimbɨ sesɨpoanɨ asu se nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyo nindouwenihɨ bɨrabɨrɨ-yorapoanɨ, masefɨ,” mehomo. 26 Ranɨyu Por ai ŋgorü sihɨ nindou ranahamumbo sepurɨmündü haya hanü fi aboedɨ tüküfembo moatükunɨ ra ai-babɨdɨ ramareandɨ. Ranɨyu ai Godɨndɨ worambe kamefuendɨ. Ranɨ si fi aboedɨ tüküfembo hohoanɨmo ra moendɨndowanɨ anɨmbo asu mamamɨ Godɨmbo sesɨ segodɨmbo ranahambo Por ai sesɨ sɨhou-rundeimbɨmbo hoafɨmepurɨ.  

27 Fi

Godɨndɨ worambe Porɨmbo Suda ai kɨkɨhɨ-maründümo

aboedɨ tüküfembo moatükunɨ moendɨmayowamboyo 7 si ra muŋgumbo yaŋgɨrɨ-yoambeyahɨ Suda bɨdɨfɨrɨ ai Esia hɨfɨhündɨ Porɨmbo Godɨndɨ worambe hoeimarüwurɨ. Ranɨyomo asu ai nindou afɨndɨ ranahamumbo ŋgusüfoambe botɨmarɨpura Porɨmbo kɨkɨhɨmaründümo. 28 Ai puküna hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Israerɨhündɨ nindou, se farɨhaumunɨ! Nindou ndan-ani muŋguambo hɨfɨ ra hoahoaŋguhü nindou muŋguambo sɨhɨrɨ Israerɨhündɨ asu sɨhefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo asu Godɨndɨ worɨ ndanahambo hɨfɨnambore arandɨ. Ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga haponda ai nindou Grikɨhündɨ sɨhefɨ Godɨndɨ worɨ ndanambe sepurümündü kefue raraorandühɨ worɨ nda moaruwaimbo-reamboani,” mehomo. 29 Grik hɨfɨhündɨ Efesus ŋgoafɨhündɨ Trofimus ai Por-dɨbo Serusarem ŋgoafɨhü manüŋguwa hoeirüwurɨ houmboemo ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou yɨhoefɨ ndɨfohündɨ ndanana Por ai Godɨndɨ worɨ ranambe serümündü kambeifuai,” yahomo houmbo hoafɨmemo. 30 Ranɨyo hoafɨ ra Serusarem ŋgoafɨhü mahowa hɨmborɨyomo houmbo muŋgu fandu mburu pɨpɨna mahomo. Ranɨyomo asu ai Porɨmbo kɨkɨhɨründümo houmbo Godɨndɨ worambeahɨndɨ weindana kiafu hüründümondühɨ nɨmai worɨ yipurɨ ra pamarundɨ. 31 Ranɨyei nindou afɨndɨ ranai Por hɨfokoefimbo sei hehimbo hohoanɨmomayei. Ranɨyo hoafɨ afɨndɨ afɨndɨmayeiya, Rom ami bogorɨ hondü Serusaremɨhü amaru ranai tɨŋɨrɨfo tükefeyo yahu fɨfɨrɨmareandɨ. 32 Ranɨyo asu nɨmehünou ami bogorɨ hondü ai ahandɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ bogorɨ-yomo asu ami bɨdɨfɨrɨ-yomo ahamumbo sepurümündü haya ahamumbo sowana pɨpɨmemo hanɨmo. Nindou afɨndɨ ranai ami bogorɨ asu ami hoeirüpurɨ houmboemo Porɨmbo bubumarüwurɨ hündɨ kɨkɨmaründümo. 33 Ranɨyu ami bogorɨ ai Por sowana hüfu kɨkɨhɨrümündɨ mbura hoafɨyuhü sen yimbunambo hüputüpugawurɨ mehu. Ranɨyu ai düdufihɨ yahuya, “Nindou nda düdia? Asu ai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai rareanda?” mehuamboyomo. 34 Ranɨyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorü hoafɨ hoafɨyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorü-moatükunɨ hoafɨyomondühɨ hoafɨ  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 391

Ratüpurɨ 21​, ​22

afɨndɨ afɨndɨmemo. Ai mamɨpo hoafɨkoate ŋgorü kiafu ŋgorü kiafu raraomarundamboyu ami bogorɨ ai fɨfɨrɨfekoateyuhü ahandɨ amimbo yahuya, “Ndowaründümo ami worɨna gafomo keboundɨ,” mehupurɨ. 35 Por ai yɨpɨŋɨ saboagoambe tüküfiyuane, nindou afɨndɨ ranai ahambo bubumbo mehomonda ami ai hoeiru houmbo warɨhü-warɨhüru sowaründümo mahafomo. 36 Ranɨyomo asu nindou afɨndɨ Porɨndɨ süŋgu mahomo ranai puküna hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ahambo hɨfokoarüwurɨ,” mehomo homo.  



Por ai Sudambo ahandɨ anɨhondümbofe ranahambo hoafɨmendürɨ

37 Ami

ai ndeara Porɨmbo ahamundɨ worɨ safanambo sowaründümo hafomo kefoefembo yaŋgɨrɨ-memondamboyu asu Por ai ami bogorɨ hondümbo hoafɨyundowohü yahuya, “Ro awi sɨhambo mamɨ hoafɨ hoafɨndahanɨnɨ samboanahɨ,” mehuamboyu. Asu ami bogorɨ ai düdufindowohü yahuya, “Se Grik hoafɨyafɨ-randühɨyafɨ?” 38 Hamanda Isipɨhündɨ mamɨ ai gafman-babɨdɨ yifiarɨ botɨmareandɨ. Ai 4,000 yifiarɨyomo-rundeimbɨ sepurɨmündü nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ mahu. Se-mbayafɨnawe masahɨ, ŋga wanɨ. Nɨmboe se Grik hoafɨ fɨfɨrowandɨ,” mehundowamboyu. 39 Asu Por ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Ro-ana Sudahünd-anahɨ. Ro-ana Tarsus ŋgoafɨ Sirisia hɨfɨhünd-anahɨ. Ŋga wandɨ ŋgoafɨ ana ndürɨ adükarɨ yaŋgorümb-ane. Ŋga karɨhasɨ awi ro nindou ndanaheimbo hoafɨnda samboanahɨ,” mehuamboyu. 40 Asu ami-yomondɨ bogorɨ ai hoafɨyafɨpurɨ mehuamboyu Por ai yɨpɨŋɨwamɨ botɨfi nüŋgumbo nindou ranahamumbo warɨna pakamafoareapurɨ. Muŋgu ai hoafɨ kɨbodɨrɨ-maründümo-ndamboyu Por ai Hibru ahamundɨ hoafɨnambo hoafɨmepurɨ. 1  Por ai yahuya, “Wandɨ wandafɨmamɨ, asu apemamɨ se hɨmborɨyomo ro wandɨ fimbo hoafɨ hoafombo samboanahɨ,” mehu. 2 Por ai Hiburu ahamundɨ hoafɨnambo wataporɨ-mayuamboemo asu ai hoafɨ kɨbodɨründümo houmbo manɨŋgomo-ndamboyu asu ai ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, 3 “Ro-ana Sudahündɨ asu Tarsus ŋgoafɨhü Sirisia hɨfambe tükümeheandɨ, ŋga asu Serusarem ŋgoafɨ ndanɨhü adükarɨmayahɨ. Ranɨyahɨ ro Gamerier-dɨbo nɨmboambo ai wambo sɨhefɨ boagɨrɨ-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra yamundɨmareandɨra ro wudɨpoaporɨhe fɨfɨrɨmarɨheandɨ. Ranɨyahɨ ro Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufembo tɨŋɨrɨfomayahɨ haponda se tɨŋɨrɨfoayei nou. 4 Nindou bɨdɨfɨrɨ Adükarɨndɨ Nafɨ süŋgurɨhindeimbɨ aheimbo ro moaruwaimbo-marɨheandüra bɨdɨfɨrɨ ai yɨfɨmayei. Ro bɨdɨfɨrɨ aheimbo senɨnambo hüputüpurɨhehearü mburɨha karabusɨna sahamɨndɨharü mahahɨ. 5 Sesɨ sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨyu asu kansɨr muŋgu ai ro nindou moaruwaimbo-marɨheandɨ hoafɨ ra anɨhond-ane mbɨsɨmo hoafɨndɨmboemo. Sudahündɨ Damaskus ŋgoafɨhü amarei ra aheimbo  





22











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 22  392

ai pas sürü papɨru koamarɨ-hoemonda sahamɨndɨ Damaskusɨnambo mahahɨ. Ranɨyahɨ ro nindou Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranɨhü amarei ranaheimbo hüputüpurɨhefendürɨ semündɨndürɨ Serusaremɨna ho karabusɨ-fendürɨmbohünda mahahɨ. 6 Ro ha ndeara Damaskus ŋgoafɨkɨmɨ hüfɨnɨmbo tüküyaheandane nɨmehünou sünambeahɨndɨ si adükarɨ ranai kosɨ wambo boakɨmafoareandɨrɨ. 7 Ranɨyahɨ ro hɨfɨnɨ pɨya yaŋgora hɨmborɨyahane hoafɨ mamɨ ranai hoafɨyohü yahoya ‘Sor, Sor, se nɨmboe wambo moaruwai-mborowandɨrɨ aranda?’ mehondɨrɨ. 8 Asu ro düduyaheandühɨ sahɨya, ‘Adükarɨ, se dɨdɨyafa?’ ‘Ro Sisas Nasaretɨhünd-anahɨ, ŋga asu se wambo süŋgurɨhi-ndeimbɨmbo moaruwaimbo-arɨwandürɨ ana, wambo amboa moaruwaimbo rowandɨrüh-anafɨ,’ mehundɨrɨ. 9 Ranɨyomo asu wandɨ wandafɨ mamɨ ai si ra hoeimarundɨ, ŋga asu ai nindou düdi wambo hoafɨmayundɨrɨ ranahandɨ hoafɨ moai hɨmborɨyomo. 10 Asu ro düduyaheandühɨ sahɨya, ‘Adükarɨ, ro nüŋgumandahea?’ masahamboyu. Asu ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, ‘Se botɨndafo hawa Damaskusɨnambo ŋgafɨ, ŋga ranɨhü anɨmbo God ai sɨhambo muŋgu-moatükunɨ ratüpurɨndafɨ mehu ra nindou ranɨhü amaru ranai hoafɨndünɨnɨmbui,’ mehundɨrɨ. 11 Si ranai ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨyo haya hɨmboamupui-randühɨ muŋgu-moatükunɨ hoeifekoate-mehamboemo nindou ro-dɨbo masɨnɨmo ranai wambo warɨhü kɨkɨhɨ-rundümondɨrɨ houmbo Damaskusɨnambo mahefɨ. 12 Ranɨhü nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Ananaias Suda sɨhefɨ Godɨmbo ahɨnɨrürühɨ Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra ndore süŋgureandeimbɨ manüŋgu. Nindou ranahambo Sudahündɨ Damaskusɨhü anɨmboei ranai aboed-ani masei. 13 Nindou ranai wandɨ fikɨmɨ süfu nüŋgumbo hoafɨyundɨrühɨ yahuya, ‘Wandafɨ Sor, se asükaindafɨ ndondo hɨmboarɨndafɨ!’ mehundɨrɨ. Asu hoafɨ ra nɨŋgowambe asükaiya aboedɨ hɨmboarɨyahühɨ ahambo hoeimarɨhinɨ. 14 Ranɨyu asu Ananaias ai yahuya, ‘Sɨhefɨ amoao-yafe God ai sɨhambo, ahandɨ yifirɨ süŋgufembo horombo hondü kafoare hɨnɨŋgɨmareanɨnɨ. Nindou mbumundɨ hamɨndɨ Sisas ranahambo hoeifihɨ asu nɨne hoafɨ ahandɨ yahamonɨndɨ tükefeyo ra hɨmborɨmbohünda kafoare hɨnɨŋgɨmareanɨnɨ. 15 Seanɨmbo muŋguambo nindou ranaheimbo Adükarɨmbohünda weindahɨ hoafɨndafɨndürɨ nɨnemoatükunɨ se hoeiro asu hɨmborɨyafɨ marandɨ ranahambo. 16 Asu se haponda nɨmboe gedühɨ hɨfandaranda? Botɨyafo hawa hundüründafühɨ asu ahandɨ ndürɨnambo hoafɨnda-fɨndoanɨ sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ra popoaimbɨhenda-mboane,’ ” mehu.  





















God ai Porɨmbo koamarɨheira Suda-yafe ndɨfo sowana mahu

17-18  Por

ai hoafɨyuhü yahuya, “Asükaiya ro Serusaremɨnambo ha ranɨhü Godɨndɨ worɨ ranambe dɨdɨbafɨ-yaheandühɨ nɨmboahanɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 393

Ratüpurɨ 22

yafogoadɨnambo nahurai ranambe Sisasɨmbo hoeimarɨhinɨ. Ranɨyo ai wambo yare hoafɨyundɨrühü yahuya, ‘Nɨmai se Serusarem ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨro hawa hafɨ, ŋga nindou ndanɨ ŋgoafɨhündɨ ranai ana se wambohünda hoafayafɨ ra ŋgɨrɨ hɨmborɨndei,’ mehundɨrɨ. 19 Asu ro sɨmborɨ hoafɨyahühɨ sahɨya, ‘Adükarɨ, horombo ro Suda-yafe rotu worɨ afɨndɨ mafeburo ranambe kefoehe hühühɨ nindou sɨhambo anɨhondümborɨhinɨnei-mbɨmbo karabusɨ-rɨherü hehea harɨyahandürɨ marɨhandɨ ra ai fɨfɨrɨhindɨ,’ masahɨ. 20 Sɨhambo wataporɨmbora randeimbɨ Stifen hɨfokoarüwurɨ sɨmboanɨ ro fikɨmɨ nɨmboambo wandɨ ŋgusüfoambe aboed-ane masahɨ. Ranɨyahɨ asu nindou ahambo hɨfokoamarüwurɨ ranahamundɨ hoandarɨ hoear ra sahamɨndɨ manɨmboahɨ. 21 Ranɨyo asu adükarɨ ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, ‘Hafɨsɨ, ŋga ro sɨhambo aŋgunɨ Sudayafe ndɨfo sowana koandɨhe-heanɨna ŋgamboyafɨ,’ ” mehu.  





22  Nindou

Rom ami-yomondɨ bogorɨ Porɨmbo mafarɨherü

afɨndɨ ranai ahandɨ hoafɨ hɨhɨmborɨyei heimbo asu ‘Sudayafe ndɨfo’ ra hoafɨmayu-wamboyei puküna hoafɨyeihü seiya, “E, ahambo hɨfokoefimboani, ŋga nindou ndahurai ana ŋgɨrɨ yaŋgɨrɨ nüŋgu!” masei. 23 Ranɨyei ai puküna hoafɨ karɨhehindühɨ ahei hoearɨ-mayo ra wurakamo-rɨhündühɨ hɨfɨ hasüfɨ nɨmoamo karühümündi pimarɨhindɨ. 24 Ranɨmboyu asu ami bogorɨ ai amimbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Por ndowaründümo gafomo sɨhamundɨ worambe koaboadüwurɨ. Suda ai ahambo puküna hoafɨmemondo nɨmɨndɨ ra fɨfɨrɨfembohünda ahambo bubundürühɨ düdundafundo,” mehu. 25 Ŋga asu ai ahambo bubumbohünda kɨkɨhɨruründümo mburumbo hüputüpo-marɨhawuramboyu asu Por ai ami bogorɨ ŋgorü akɨmɨ manüŋgu ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Romɨhündɨ mamɨ ahandɨ hoafɨ dɨboadɨfekoateayuambe ahambo bubumbo ra ahɨnümbɨ hohoanɨmo yaŋgoroai wanɨyo?” mehuamboyo. 26 Asu ami bogorɨ ai hoafɨ ra hɨmborɨyu haya hu ahamundɨ bogorɨ hondü hɨfanda randeimbɨ ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ŋgɨrɨ rasüŋgundɨworɨ. Nindou ndanana Romɨhünd-ani,” mehu. 27 Ranɨyu asu ami bogorɨ hondü ai Porɨmbo hüfu hoafɨyundühɨ yahuya, “Se wambo hoafɨyafɨndɨrɨ, se Romɨhündɨ hondüyafɨ?” mehuamboyu. Asu Por ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Yɨnɨ, ro rananahɨ,” mehundo. 28 Ranɨyu asu ami bogorɨ hondü ai hoafɨyuhü yahuya, “Ro kakɨ afɨndɨ pirɨheandühɨyahɨ asu Romɨ-hündɨmboyahe tükümeheandɨ,” mehu. Asu Por ai yahuya, “Ŋga wambo wandɨ me ai wakɨmaramɨndɨ-ndɨramboyahɨ ro Romɨ-hündɨmboyahe manɨmboahɨ,” mehu. 29 Ranɨyomo asu nindou bɨdɨfɨrɨ ahambo düdufihɨ bubumbo yaŋgɨrɨ-memo ai hoafɨ ra hɨmborɨyomo houmbo nɨmai hɨnŋgɨrüwurɨ süsühümefundɨ. Ranɨyu asu ami bogorɨ hondü ai ahambo hoeirira mayowa nindou ranai Romɨhündɨ 













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 22​, ​23  394

mayuwa ai senɨna hüputɨpo-marɨhawurɨ ranahambo ai-amboanɨ yɨhɨmbo-mayu. 30 Porɨmbo Suda ai papɨ-hoafɨmarürɨ nɨmɨndɨ ra ami-yomondɨ bogorɨ hondü ai wudɨpoapondɨhe fɨfɨndɨhea mehu. Ranɨmboyu asu ai rasinambo Porɨmbo senɨnambo hüputüpu-marɨhawurɨ ra fufurɨherü haya Godɨmbo sesɨ sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ-yomo asu Suda-yafe kansɨr-yomo ai babɨdɨ gugurɨfe wataporɨmbo hoafɨmepurɨ. Ranɨyu asu ai Porɨmbo ahamundɨ hɨmboahü nɨŋgombohünda serümündü mahu.  

23

1   Por

Por ai Suda-yomondɨ kansɨrɨmbo hoafɨmepurɨ

ai kansɨrɨmbo hübudureapurühɨ yahuya, “Wandɨ wandafɨ mamɨ, ro Godɨndɨ hɨmboahü moai nɨnɨ moaruwai yarɨheandɨ. Ro nɨne wandɨ ŋgusüfoambe aboed-ane masahɨ ranɨyo yarɨhe marɨhandɨ,” mehu. 2 Ai hoafɨmayuwamboyu asu sesɨ sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ Ananaias ai nindou Porɨndɨ fikɨmɨ manɨŋgomo ahamumbo Porɨmbo yafambe hoearühɨ harɨmbo hoafɨmepurɨ. 3 Asu Por ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se-ana yimbu hohoanɨmoeimb-anafɨ. Ŋga asu God ai harɨndününɨmbui. Se ndanɨhü amarɨfɨ ra ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufehü wambo hoafɨ dɨboadofembo safɨmboanafɨ, ŋga se-ana ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra sowandɨfɨ pirowandühɨ wambo harɨmbo hoafɨmefɨpurɨ,” mehuamboyu. 4 Nindou Porɨndɨ fikɨmɨ manɨŋgomo ranai hoafɨyomondowohü yahomoya, “Awi se-ana Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ranahambo moaruwai hoafɨyafɨndowohanafɨ,” mehomondo. 5 Asu sɨmborɨ ai yahuya, “Wandɨ wandafɨ mamɨ, nindou ranai Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ-mayu ra ro moai fɨfɨrɨhinɨ. Godɨndɨ Buk ai hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou sɨhei bogorɨ ranahambo se moaruwai hoafɨndamboyafɨ,’ meho ra fɨfɨrɨheandɨ,” mehu. 6 Por ai fɨfɨreandɨ kansɨr bɨdɨfɨrɨ ai Sadyusiyomo asu bɨdɨfɨrɨ ai Farisi-yomo. Ranɨmboyu ai ahamumbo puküna hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandɨ wandafɨ mamɨ, ro-ana Farisi ambeahɨndanahɨ asu wandɨ ape-amboanɨ Farisi-ambeahɨnd-ani. Ro anɨhondümbo fɨfɨrɨheamboanahɨ nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ ranai ana asükaindei botɨndahi-mboyei ranɨ hoaf-ane nda hoafayahɨ. Ranɨmbo-hündamboane wambo hoafɨ eŋgoro,” mehu. 7 Ranɨyo Por ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨmayuwambo Sadyusi Farisi ai ahamundɨhoarɨ sɨmborɨ hoafɨyomo-ndühɨyomo yɨbobomarundɨ. 8 Ŋga Sadyusi ai hoafɨyomondühɨ yahomoya nindou yɨfɨhündɨ botɨfe asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai yifiafɨkoate-anei yahomo marundɨ. Ŋga Farisi ai muŋguambo hoafɨ ranahambo anɨhondümboru marundɨ. 9 Ranɨyo asu Sudahündɨ ranai pukünambo hoafɨyomo wakɨmarundɨ. Asu Farisiambeahɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo yamundu-rundeimbɨ ai botɨyafu nɨŋgomombo puküna sɨmborɨ hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Nindou  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 395

Ratüpurɨ 23

ndanahambo ana ro hoeirɨhuranɨ moai ahandɨ nɨnɨ hoafɨ yaŋgoro. Ao, yifiafɨ mamɨmbayo asu sünambeahɨndɨ nendɨmbayo ahambo hoafɨmendo ra anɨhondüyohüpo,” mehomo. 10 Sɨmborɨ hoafɨ ranai moanɨ afɨndɨ hamɨndɨ tükümefeyo-wamboyu asu ami bogorɨ hondü ranai Porɨmboya hɨfokoandüwurɨ-mboemo yahuhaya yɨhɨmbomayu. Ranɨyu asu ai ahandɨ amimbo se hanɨmo Porɨmbo ahamundɨ warambeahɨndɨ hüründümo houmbo sɨhamundɨ worɨna hafomo mehu. 11 Ŋgorü nɨmbokoanɨ Adükarɨ ai Porɨmbo sowahɨ tüküfi nüŋgumbo hoafɨyundowohü yahuya, “Se ŋgɨnɨndɨ nɨmbafɨ! Serusarem ŋgoafɨhü ndanɨhü se wambohünda anɨhondümbo hoafɨmayafɨ, ŋga asu Rom ŋgoafɨhü amboanɨ rahurai anɨmbo hoafɨndafɨ,” mehu.  



Suda ai Porɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ fɨmaründümo

12  Ranɨyomo

asu siambe Suda bɨdɨfɨrɨ ai gugurɨyafu hoafɨ fɨmaründümo. Ranɨyomo ai dabarɨyafundühɨ yahomoya, ŋgɨrɨ sesɨ dagudifɨ hoe ndɨmɨndefɨ ndɨhundɨ, ŋga Porɨmbo hɨfokoandɨhurɨ hohumbo anɨmbo randɨhumboyefɨ mehomo. 13 Nindou bodɨmondɨ 40 ŋgasünde-andeimbɨ-yomo hoafɨ ra fɨründümo masɨhoemo. 14 Ranɨyomo ai Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu Suda-yomondɨ bogorɨ sowahɨ hafomo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Ro-ana Porɨmbo hɨfokoandɨhurɨ hohumbo anɨmbo sesɨ dagudimboyefɨ sefɨ anɨhondümbo dabarɨmehundɨ. 15 Ranɨmbo-hündambo anɨmbo se-anemo asu kansɨr-anemo se ami bogorɨ hondü ranahambo sɨhamumbo sowana Porɨmbo semündü-kosɨmbohünda hoafɨ koandɨhoemo. Rananɨmboya kudüwanɨ ahandɨ hoafɨ eŋgoro ra wudɨpoapondɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane mbɨsɨmo. Ŋga ro-ana muŋguambo moatükunɨ nafɨrɨhumɨndefo-mboanefɨ, ŋga ndühɨ tüküfekoate-yuwambe anɨmbo nafɨnɨ ahambo hɨfokoa-ndɨhurɨmboyefɨ,” mehomo. 16 Ŋga Porɨndɨ amɨŋgɨrɨ ai hoafɨ fɨmaründümo ra hɨmborɨyu haya ami-yomondɨ worambe farɨfi hu Porɨmbo ranɨ hoafɨ ra hoafɨmeindo. 17 Ranɨyu asu Por ai ami bogorɨ ŋgorü hoafɨmeinduwa makusuwambo hoafɨyunduwohü yahuya, “Nindou hoarɨfɨ nda sowarɨndɨfɨ ami bogorɨ hondü sowana hafɨ. Ai bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ ahambo hoafendombo yahumboani,” mehundo. 18 Ranɨyu asu ami-yomondɨ bogorɨ ranai Porɨndɨ amɨŋgɨrɨ serümündü haya hahüfanɨ bogorɨ hondü-mayu ranahambo sowahɨ tüküyafɨne hoafɨyundühɨ yahundoya, “Sapo karabusɨhündɨ Por ranai wambo hoafɨyu koamarɨhendɨra nindou hoarɨfɨ nda sɨhambo sowana sahümɨndɨ asɨhühɨ. Ai sɨhambo mamɨ hoafɨ hoafɨyonɨnɨmbohünda,” mehundo. 19 Ranɨyo asu ami bogorɨ hondü ranai nindou ranahambo wamburümündɨ haya aipoanɨmbo hafanɨ düdufindühɨ yahuya, “Nɨnɨ hoafɨmboyafɨ hoafɨyondɨrɨmbo masafa?” mehundo. 20 Asu Porɨndɨ amɨŋgɨrɨ ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Suda ai sɨhambo tɨkandu houmbo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 23  396

anɨmboya sümbu se Por kansɨrɨmbo sowana semündü hanɨ ahamumbo sowahɨ ahandɨ hoafɨ eŋgoro ra wudɨpoapofe fɨfɨrɨfembo hünda mbɨsɨmboemo. 21 Se hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-ndowamboyafɨ, ŋga sapo nindou bodɨmondɨ 40 ŋgasündeandeimbɨ nafɨnɨ worarɨndu houmbo hɨbadümboemo Porɨmbo hɨfokoe-fimbohünda. Ai yahomoya awi ŋgɨrɨ sesɨ dagudifɨ hoe ndɨmɨndefɨ ndɨhundɨ, ŋga ahambo hɨfokoandɨhurɨ hohumbo anɨmbo randɨhumboyefɨ mehomo. Ai-ana ndeara muŋgu-moatükunɨ nafɨrundümo houmbo-anemo asu sɨhamboane türu hɨfandarundɨ se yɨnɨ mbɨsafanɨ anɨmbo yahomo houmbo,” mehundowamboyu. 22 Ranɨyu asu ami-yomondɨ bogorɨ hondü ranai hoafɨyundühɨ yahuya, “Se nindou ŋgorümbo hoafɨndafühɨya wamboya ahambo rarɨhe hoafɨmehando mbɨsamboyafɨ, ŋga yowanɨ.” Rayahundo mburamboyu asu ai nindou hoarɨfɨ-mayu ranahambo koamarɨheira mahu.  



Porɨmbo Feriks sowana koamarɨhawurɨ

23  Ami

bogorɨ hondü ai ahandɨ hoarehɨ bogorɨ-mefanɨ ahafanɨmbo hoafɨyupɨrühɨ yahuya, “Ami 200 pisao sowandümondeimbɨ, asu 70 nindou hos wamɨ nɨmarɨmondeimbɨ ŋgorü, 200 nindou yifiarɨ sowandümondeimbɨ ra gugurɨndɨneapurɨ mbundɨna muŋgu-moatükunɨ nafɨndündümo dɨgau houmbo anɨmbo asu Sisaria ŋgoafɨna nɨmoakɨdɨbou boabofoefeambe gadɨmo. 24 Hos bɨdɨfɨrɨ Por ai ranɨwamɨ hanɨmbohünda kokoboadu hɨnɨŋgɨndu mbundümbo anɨmbo asu ahambo ndondurɨ Rom bogorɨ nindou Feriks sowana hɨbadürɨ gadɨmo,” mehu. 25 Ranɨyu asu amiyomondɨ bogorɨ ranai pas ra ndare sürü papɨrandühɨya. 26 Karɨhasɨ, Ro Krodius Risias-anahɨ gafmanɨ-yomondɨ bogorɨ adükarɨ Feriksɨmbo pas nda sürü paparɨhandɨ: 27 Suda ai nindou ndanahambo mburündümo houmbo ndeara akɨmɨ hɨfokoefimbo yaŋgɨrɨmemo. Ŋga asu ro hɨmborɨmayahɨ ananɨya ai ana Romɨhündɨ mayuwamboyahɨ asu ro wandɨ ami-babɨdɨmbo ahambo ahamundɨ warambeahɨndɨ hümarɨhehurɨ. 28 Ai nɨmborurɨ ahambo papɨ-hoafarurɨ saheheamboyahɨ asu ro ahamundɨ kansɨr sowana sahümɨndɨ mahanɨhɨ. 29 Ro hoeirɨheandanɨ ana ai ahamundɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨmboyo moanɨ hoaŋgɨrüwurɨ houmbo papɨ-hoafɨmarurɨ. Ŋga moai nɨnɨ hoafɨ ahambo hɨfokoefi asu karabusɨfi rambo papɨ-hoafɨ ranambe tüküfeyo, ŋga wanɨ. 30 Suda ai Porɨmbo hɨfokoefimbo hoafɨ dɨbo masɨhoemo ra ro hɨmborɨmayahɨ. Ranɨmboanahɨ asu sɨhambo sowana ro ahambo nɨmai koarɨhehina akusu. Nindou düdi ahambo papɨ-hoafɨmarürɨ ranahamumbo sɨhambo sowahɨ tüküyafu hoafɨ dɨdɨboado-mbɨrundamboane sahehea hoafɨmehapurɨ. 31 Ranɨyomo asu ami ai ahamundɨ ratüpurɨwambo refembo yahomo houmbo Porɨmbo sowaründümo ranɨ nɨmbokoanɨ Andipatris ŋgoafɨna mahanɨmo. 32 Ŋgorü sihɨ ami hɨfɨnafɨ mahanɨmo ranai ahamundɨ worɨna hɨhɨrɨyafu Serusaremɨnambo hafomondühɨ-yomo asu hosɨwamɨ homo 

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 397

Ratüpurɨ 23​, ​24

rundeimbɨ ahamumbo koamarɨ-haupura Porɨmbo Sisaria ŋgoafɨnambo sowaründümo mahanɨmo. 33 Ai sowaründümo hanɨmo Sisaria ŋgoafɨhü tüküyafu gafmanɨ-yomondɨ nindou bogorɨ Feriksɨmbo pas sabudowohü asu Porɨmbo ahambo sowahɨ pamarüwurɨ. 34-35 Feriks ai pas ra hoeireandanɨ mayowamboyu asu Porɨmbo se nɨnɨ hɨfɨhündɨyafɨ yahu haya düdumefindo. Por ai Sirisia hɨfɨhündɨ-mayu ranɨmbo ai fɨfɨre hayamboyu asu ai hoafɨyuhü yahuya, “Awi ro sɨhafɨ hoafɨ hɨmborɨndamboyahɨ nindou sɨhambo papɨ-hoafɨmaranɨnɨ ranai kodɨmondanɨ,” mehu. Ranɨyu asu Herotɨndɨ worɨ adükarɨ ranambe Porɨmbo koafoefi mburumbo hɨfandümbo hoafɨmayu.  



24

Suda ai Porɨmbo papɨ-hoafɨmarürɨ

1   Hondahüfeimbɨ

si muŋgumayowa asu Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ahandɨ ndürɨ Ananaias ai nindou bogorɨmbo yafundeimbɨ-yomo asu Terturus Romɨ-yafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨreandeimbɨ nindou ra-babɨdɨ Sisaria ŋgoafɨna mahanɨmo. Ranɨyomo asu ai tüküyafu gafman bogorɨ hondü Feriks ahandɨ hɨmboahü Porɨmbo papɨ-hoafɨmarurɨ. 2 Ranɨyo Porɨmbo mborai yahundowanɨ süfu tükümefɨyuwa asu Terturus ai ahambo papɨ-hoafɨrürühɨ yahuya, “Feriks nindou adükarɨ, se hɨfandamunambe ana, ro moai yifiarɨ-yifiarɨyefɨ rɨhundɨ, ŋga aboedɨ hamɨndɨ manɨmboefɨ. Ranɨyo asu sɨhafɨ-mayo hohoanɨmo aboedɨ ranambo ndanɨ hɨfɨhü ro sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgurɨhu marɨhundɨ. 3 Ranɨmbo-hündamboane muŋguambo ŋgoafɨ muŋguambo si yɨhoefɨ ŋgusüfoambe aboedɨ fufurɨfoare-amunühɨ asu sɨhambo hɨhɨfarɨhunɨnɨ. 4 Awi ro sɨhambo gedühɨ kɨkɨhemɨndɨmbo moeisahɨ, ŋga yɨhoefɨmbo hɨpoambo-ndowamunühɨ yɨhoefɨ hoafɨ akɨdou nda hɨmborɨndafɨ sefomboanefɨ. 5 Ro hoeirɨhuranɨ nindou ndanana afɨndɨmbo moaruwai hohoanɨmoyu randeimb-ani asu muŋguambo hɨfɨ Suda-yomondɨ mbusümo ai harɨ hoafɨ botɨre-arandɨ. Por ai nindou bɨdɨfɨrɨ aipoanɨmbo hohoanɨmoyei rɨhündeimbɨ Sisas Nasaretɨhündɨ süŋgurɨhurɨ-rɨhundeimbanefɨ sei arɨhündɨ ahei bogorɨyu. 6-7 Ranɨyu asu Godɨndɨ worɨ ranamboanɨ moaruwaimbo-ndɨheya yahuhaya hohoanɨmo-mayuwa asu ro ahambo kɨkɨhɨmarɨ-hurɨmɨndefɨ. Ro ahambo yɨhoefɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranambo yɨbobofembo masefɨ, ŋga ami bogorɨ hondü Risias ai kusü ahandɨ ŋgɨnɨndɨ-nambo yɨhoefɨ warambeahɨndɨ hümarümündu. 8 Ranɨyu Risias ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Ahambo papɨ-hoafɨmbo nindou ranai sɨhafɨ hɨmboahü tükümbɨyafu-ndamboane,’ mehu. Asu nindou ranahambo düduarɨworɨ ana, se sɨhafɨhoarɨ muŋgu-moatükunɨ ro ahambo papɨ-hoafɨmarɨhurɨ ra anɨhondümbo fɨfɨrɨndowamboyafɨ,” mehu. 9 Muŋguambo Suda ai Terturus-babɨdɨ Porɨmbo papɨ-hoafɨrurühɨ yahomoya, “Ranɨmoatükunɨ ra e, anɨhond-ane,” mehomo.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 24  398 Por ai Feriksɨndɨ hɨmboahü hoafɨmayu

10  Ranɨyu

asu Feriks ai Porɨmbo hoafɨyafɨ yahumbo warɨnambo yaŋgɨrɨ koamarɨherü. Ranɨyu asu Por ai hoafɨyuhü yahuya, “Se afɨndɨ hɨmbanɨ ndanɨ hɨfɨhü yɨboboro-randeimbɨ manɨmbafɨ ra ro fɨfɨrɨheamboanahɨ. Ranɨmboanahɨ ro ahamumbo sɨmborɨ hoafombohünda moai yɨhɨmboyahɨ. 11 Se düdu-düduayafɨ ana, fɨfɨrɨndowamboyafɨ, ŋga 12 si maho ra ro Godɨmbo hohoanɨmombohünda Serusaremɨnambo hahühane. 12 Ro-ana moai nindou ŋgorü-dɨbo Godɨndɨ worambe sɨmborɨ hoafɨyahɨ. Asu ro moai Suda-yafe rotu worambe adükarɨ ŋgoafɨhü amboanɨ harɨ hohoanɨmo botɨrɨheandɨ. Ro raweheanda asu Suda ai moai hoeirundɨrɨ, ŋga wanɨ. 13 Haponda ai wambo papɨ-hoafaründɨrɨ ra ŋgɨrɨ aboedɨ hoafɨndomondanɨ fɨfɨrɨndowandühɨ anɨhond-ane mbɨsafɨ. 14 Ŋga ro nda anɨhond-ane asahɨ. Ro yɨhoefɨ amoao-yafe Godɨmbo hohoanɨmoyahando arɨhandɨ nafɨ ra Suda ai ŋgorüpoanɨmboane asei. Asu muŋguambo hoafɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmoambe eŋgoro ranane asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ sürü papɨmaründɨ anɨhondümboarɨheandɨ. 15 Rananahɨ asu ro anɨhondümbo-rɨheandühɨ God ai moaruwai asu aboedɨ hohoanɨmoyeimbɨ yɨfɨmayei muŋguambo botɨfendü-rɨmboayu ranɨ si ranahambo hɨfandarɨhandɨ nindou ranai hɨfandarundɨ nou. 16 Ranɨmboanahɨ asu ro muŋguambo si wandɨ ŋgusüfoambe aboedɨ hohoanɨmo God asu nindou-yafe hɨmboahü aboedɨ mbɨmarowa sahehea tɨŋɨrɨfoayahɨ. 17 Ro afɨndɨ hɨmbanɨ maho ra habodɨmboyahɨ asu süŋgunambo wandɨ sɨrambeahɨndɨ Suda aheimbo saiwanɨ Godɨmbo saimbohündambo Serusaremɨna mahahühɨ. 18 Ro rarɨhe hehea wandɨ fi aboedɨ tükümefeyowa Godɨndɨ worambe Godɨmbo sɨheheandane, Suda ai wambo hoeimarundɨrɨ. Ŋga asu ranɨ-sɨmboanɨ ranɨhü nindou afɨndɨ moai ro-dɨbo nɨŋgombo hoafɨ gobadɨrundɨ, ŋga wanɨ. 19 Ŋga asu Esia hɨfɨhündɨ Suda bɨdɨfɨrɨ ai manɨŋgomo. Ai-boatei wambo papɨ-hoafɨmarundɨrɨ. Ŋga nindou ranai ahamumbo sowahɨ wandɨ hoafɨ eŋgoro-ana, ai sɨhambo sowahɨ ndühɨ sɨfomo wambo papɨ-hoafɨ-mbɨründɨramboane. 20 Ai refekoate-ayomo ana, asu nindou ndanai ro Suda-yomondɨ kansɨr ahamundɨ hɨmboahü nɨmboambo nɨne moaruwai ramarɨheandɨ ra hoeiarundɨrɨ ana, asu ai ndühɨ tükündafu sɨhafɨ hɨmboahü hoafɨndɨnɨnɨmboemosɨ. 21 Mamɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ mbeŋgorɨmbai? Horombo ro kansɨr ahamundɨ mbusümo nɨmboambo rarɨhe puküna hoafɨyahühɨ sahɨya, ‘Yɨfɨyeimbɨ aiana botɨndahimboyei sa anɨhondümbo-arɨheandɨ masahɨ ranɨmboanemo ai sɨhafɨ hɨmboahü hoafemo ranana?’ masahɨ,” mehu. 22 Feriks ai Adükarɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ-yafe hohoanɨmo ra aboedɨ fɨfɨreandɨ, ŋga ranɨmboyu asu Sudambo awi hɨbadu nɨŋgomo mehupurɨ. Asu ai Suda ahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Awi ami  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 399

Ratüpurɨ 24​, ​25

bogorɨ hondü Risias ai kudüwanɨ anɨmbo asu ro sɨhamundɨ hoafɨ ra dɨdɨboado-ndɨheamboyahɨ,” mehupurɨ. 23 Ranɨyu asu ami bogorɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Se ahambo hɨbadɨrɨhü awi hɨnɨŋgɨrouhɨnɨŋgɨroundɨrɨ. Asu Porɨndɨ ŋgunindɨ ai ahambo nɨne akɨdou moatükunɨ farɨhefimbo ra se yowanɨ mbɨsamboyafɨ,” mehu.  

24  Yahunümbɨ

Feriks ai Porɨmbo yimbu hɨmbanɨ karabusɨfimbohünda hüputüpo-marɨherü

nɨmbɨyo hayamboyowane, Feriks ai ahandɨ nɨmorehɨ Drusira-dɨbo makosafe. Ahandɨ nɨmorehɨ ranai ana Suda sɨrambeahɨndɨyo. Ranɨyu asu Feriks ai Porɨmbo mborai yahundo hürüherü haya Porɨndɨ Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbofe hoafɨ hɨmborɨ-mayundo. 25 Ranɨyu Por ai mbumundɨ hohoanɨmo, nindou ai ahandɨ hohoanɨmo ra ndonde hɨbadandɨ hoafɨ, asu God ai süŋgunambo sɨhefɨmbo yɨbobonde-amunümbui hoafɨ ra hoafɨmayuwa asu Feriks ai hoafɨ ranahambo yɨhɨmbomayu. Ranɨyu asu Feriks ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Andai ŋgafɨ, ŋga awi süŋgunambo ranɨpoanɨmbo ambe-yaŋgɨrühɨ sɨhambo mborai mbɨsahanɨmboyahɨ,” mehundo. 26 Ŋga asu Feriks ai mamɨ moatükunɨmbo kameihɨyu hɨmboyu marandɨ. Ai ndanananɨya Por ai kakɨ ndembui yahuhayamboyu asu afɨndɨmbo ahambo mborai yahundo haya wataporɨmborürɨ marandɨ. 27 Süŋgunambo yimbu hɨmbanɨ ranai howane, asu nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Posius Festus ai Feriksɨndɨ fondɨ masemündu. Ranɨyu asu Feriks ai Sudambo hoafɨ nafɨreapurühɨ Por karabusambe hɨnɨŋgɨmarirɨ.  





Por ai Rom adükarɨ bogorɨ Sisar papɨ-hoafɨ hɨmborɨmbo hoafɨmayu

25

1   Festus

ai Sudia-yafe adükarɨ bogorɨmbofi haya hu ranɨhü tükümefiyu. Asu ŋgɨmɨ nɨmbɨ howane, ranɨ-sɨmboanɨ Festus ai Sisaria ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨre haya hafu Serusarem ŋgoafɨhü tüküfi manüŋgu. 2 Ranɨyo ranɨhü Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ-yomo asu Suda bogorɨ bɨdɨfɨrɨ-yomo ranai ahambo sowana Porɨmbo papɨ-hoafɨyumbo hoafɨ sowandümo mahomo. 3 Ai Festusɨmbo düdu-düduyomo-ndühɨ yahomoya, “Se yɨhoefɨmbo fandɨhawamunɨ hawambo anɨmbo Porɨmbo koandɨhaworanɨ Serusaremɨnambo mbɨsüfu-wamboane,” mehomo. Ai ramehomo ra nafɨnɨ worarɨfe nɨmarɨhefe Porɨmbo hɨfokoefimbo yahomo houmboemo. 4 Ranɨyu asu Festus ai ahamumbo sɨmborɨ hoafɨyupurühɨ yahuya, “Por ana Sisaria ŋgoafɨhü karabusambe mbanüŋgu. Ŋga ro-amboanɨ ŋgɨrɨ amɨtata Sisaria ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨndahe gadɨhɨ. 5 Rananɨmbo asu sɨhamundɨ bogorɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ranai ro-babɨdɨ mbɨhanɨmo-ndamboane. Asu nindou ranai moaruwai hohoanɨmonduanɨ ana, ai ahambo ranɨhü papɨ-hoafɨmbɨru-ramboanesɨ,” mehu. 6 Festus ai, ai-babɨdɨ 8 simbaiyo asu 10 simbaiyo nɨmarü mbura asükaiyu Sisaria ŋgoafɨnambo hɨhɨrɨfi mahanu. Ranɨyu asu ranɨ sinambo  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 25  400

papɨ-hoafɨ dɨdɨboadofe worɨ ranambe nɨmarümbo Porɨmbo papɨhoafɨmbohünda ndowaründümo tükündafundɨ mehu. 7 Ranɨyo asu Por ai ahambo sowahɨ tükümefiyu-wamboemo Suda Serusarem ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨru houmbo makosomo ranai botɨyafu ahandɨ fikɨmɨ wakɨru nɨŋgomombo ahambo papɨ-hoafɨmarurɨ. Ai moaruwai moatükunɨ ramareandɨ yahomo houmbo hoafɨ ranahambo anɨhond-ane yahombo moai nɨnɨ Festusɨmbo nafuiyomo, ŋga wanɨ. 8 Ranɨyu asu Por ai sɨmborɨ ahamumbo güre-gürerapurühɨ yahuya, “Ro moai nɨnɨ moaruwai moatükunɨ nünüŋgurɨheandɨ. Suda-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo, Godɨndɨ adükarɨ worɨ asu Romɨ-yafe bogorɨ adükarɨ Sisarɨmbo amboanɨ muŋguambo ro moai nɨnɨ moaruwai nünüŋgurɨheandɨ, ŋga wanɨ,” mehuamboyu. 9 Ranɨyu asu Festus ai Suda-memo hɨhɨf-hɨhɨfɨ-yopurɨmbohünda Porɨmbo düdufindowohü yahuya, “Awi se Serusaremɨnambo hafombo safomboyafɨ? Refe-anasɨ ro sɨhafɨ papɨ-hoafɨ eŋgoro ra gagü Serusarem ŋgoafɨhü fɨfɨrɨndɨheamboane,” mehunduwamboyu. 10 Ŋga asu Por ai hoafɨyuhü yahuya, “Haponda hoafɨ dɨdɨboadofe worɨ ndanambe anɨmboahɨ nda ai Romɨ-yafe bogor adükarɨ Sisarɨndɨ wor-ane. Worɨ ndanambe anɨmbo wandɨ hoafɨ nda ndanɨhü dɨdɨboadofemboane. Ŋga se wudɨpoaporo fɨfɨrowandai ro moai Suda ahamumbo nɨnɨmoaruwai nünüŋgurɨheapurɨ. 11 Asu ro ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra hɨfɨnambo-rɨheandühɨ nɨnɨ-moatükunɨ rawarɨheandɨ ana, ai wambo hɨfokoandundɨra yɨfɨmbo aboed-ane anasɨ. Ŋga ro moai fefoefembo hoafɨyahɨ. Ŋga asu ai wambo papɨ-hoafarundɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ai tɨkai yaŋgɨrayo ana, asu dɨdai wambo ahamundɨ warɨhündeandɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga awi ro Sisarɨmbo hoafɨndahanɨ anɨmbo ai wandɨ hoafɨ nda hɨmborɨmbiyu-wamboane,” mehu. 12 Asu Festus ai kansɨr-babɨdɨ wataporɨ-yomo mburu hoafɨyuhü yahuya, “Se Sisarɨmbo ai sɨhafɨ hoafɨ ra hɨmborɨmbiyu-wamboane masafɨ ranɨmbohünda se ahambo sowana ŋgafɨ,” mehundo.  











13  Ranɨyo

Festus ai Agripambo Porɨndɨ hoafɨmbo düdumefiyu

asu yahunümbɨ nɨmbɨ howane, Suda-yafe adükarɨ bogorɨ ahandɨ ndürɨ Agripa ai ahandɨ rehɨ Bernaisi-dɨbo Sisarianambo makosafe Festusɨmbo wakɨfoefimbohünda. 14 Afɨndɨ si Agripa ahoroho ai ranɨ ŋgoafɨhü nɨmbafe hafembo mefeyamboyu asu Festus ai adükarɨ bogorɨ Agripambo Porɨndɨ hoafɨ ranahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou mamɨ ndanɨhü mbanüŋgu horombo Feriks ai karabusambe hɨnɨŋgɨmarirɨ. 15 Horombo ro Serusarem ŋgoafɨhü tüküyahe nɨmarɨhane, Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ asu Suda-yafe bogorɨ ai Porɨmbo papɨ-hoafɨrurühɨ-yomo asu ai wamboya se ahambo wagɨrɨyafɨsɨ, ŋga karabusɨ-ndafoandɨ mbɨsafɨndo mehomondɨrɨ. 16 Ranɨyahɨ asu ro ahamumbo hoafɨyahapurühɨ sahɨya, ‘Rom-yafe hohoanɨmo süŋgu  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 401

Ratüpurɨ 25

ro-ana moai moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨ ra nindou ŋgorümbo moanɨ-hoaŋgɨrɨhu hohu nɨmborɨ sehu rɨhundɨ. Nindou ranai ahambo hoafɨ eŋgoro ana, ai sapo düdi nɨmorɨ ai ahambo papɨ-hoafɨmarürɨ ahamundɨ hɨmboahü nüŋguanɨ anɨmbo asu ahambo nafɨ sɨhefendowanɨ ai nɨnɨ-moatükunɨmboyo hoafɨ-memondo ranahambo ahandɨhoarɨ güregürerandühɨmbo fɨfɨre hoafɨmbiyu-wamboane,’ masahɨ. 17 Ranɨmboanahɨ asu ai tükümefunda ro moai afurɨ hɨhɨnɨŋgɨ-rɨheandɨ. Ŋga rasinambo siambe hoafɨ dɨdɨboadofe worɨ ranambe nɨmarɨmboyahɨ nindou ranahambo sowaründümo sɨfomo masahapurɨ. 18 Ŋga asu nindou sapo ai ahambo papɨ-hoafɨyumbo-memo ranai botɨyafu manɨŋgomo, ŋga asu ai moai ahambo moaruwai moatükunɨmbo papɨ-hoafɨrurɨ. Asu ro ahambo ranɨ-moatükunɨ ranɨmbo randüwurɨmboemo masahɨ, ŋga wanɨ. 19 Ŋga ai-ana Porɨmbo hoafɨnambo yaŋgɨrɨyo ahamundɨ Godɨmbo süŋgufi asu nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Sisas yɨfɨmayu ranahambohünda raraomarurɨ. Ŋga Por ai yahuya, Sisas ai moai yɨfɨyu, ŋga yaŋgɨrɨ mbanüŋgu mehu. 20 Ro hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨhündɨ ra fɨfɨrɨndɨhe türüboadɨhea saheheamboyahɨsɨ, ŋga asu wambo hohoanɨmo ranai mamɨkar-andɨrühɨyo ro moai fɨfɨrɨheandɨ. Ranɨmboyahɨ asu ro Porɨmbo Serusaremɨnambo gagüfanɨ anɨmbo ranɨhü sɨhafɨ hoafɨ ra yɨbobo-mbɨrundamboane sahehea düdumeheando. 21 Ranɨyu asu Por ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro-ana moeisahɨ, ŋga awi moanɨ ratüpurɨndahɨhü nɨmboahanɨ Sisar ai anɨmbo hoafɨ wandɨ ra dɨdɨboado-mbɨreandamboane,’ mehu. Ranɨmboane ahambo awi karabusambe kɨkɨhɨrümündɨ mbura süŋguna Sisar sowana Romɨnambo koandɨheira mbühuwa samboanahɨ,” mehu. 22 Agripa ai Festusɨmbo yahuya, “Ro wandɨhoarɨ Porɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨ-ndahando samboanahɨ,” mehundowamboyu. Asu sɨmborɨ Festus ai hoafɨyundühɨ yahuya, “Refe-anasɨ, sümbu anɨmbo hoafɨ ra hɨmborɨndafɨndo,” mehundo. 23 Ranɨyo asu siambe Agripa ai Bernaisi-dɨbo yihuru saharɨ-saharɨyafe hena mahüfe. Ranɨyafe ai ami-yomondɨ bogorɨ-yomo asu nindou ranɨ ŋgoafɨhündɨ bogorɨmbo-yafundeimbɨ-babɨdɨ hoafɨ dɨdɨboadofe worɨ ranambe kefoehi mahüsi. Ranɨyu asu Festus ai hoafɨmayuwa Porɨmbo sowaründümo mahɨfomo. 24 Ranɨyu asu Festus ai hoafɨyuhü yahuya, “Adükarɨ bogorɨ Agripa-ani asu nindou se muŋgu ro-babɨdɨ anɨŋgomo ran-anemo se muŋguambo nindou ndanahambo hoeirüwurɨ. Nindou ranahambo afɨndɨ Sudahündɨ ai ana Serusaremɨhü asu ndanɨhü amboanɨ wandɨ hɨmboahü ahambo papɨ-hoafɨrɨhorühɨ puküna hoafɨyeihɨ seiya, ‘Ahambo hɨfokoandɨworɨ, ŋga ai-ana ŋgɨrɨ asükaindu yaŋgɨrɨ nüŋgu!’ masei. 25 Asu ro hoeirɨ-heandanɨ ana ai moai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai ratüpurɨyuwanɨ wambo ahambo hɨfokoa-mandüwurɨ-yopoanɨ. Ŋga ahandɨhoarɨ Rom adükarɨ bogorɨ hondü Sisarɨmbo yahuya, ai anɨmbo wandɨ hoafɨ nda dɨdɨboado-mbɨreand-amboane, mehu. Ranɨmboanahɨ ro  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 25​, ​26  402

ahambo koarɨhefiyuwanɨ hombo hoafɨ nda dɨdɨboadorɨhe asɨheheandɨ. 26 Ŋga ro hoeirɨheandanɨ moai ahandɨ hoafɨ ra aboedɨ fɨfɨrɨheandɨ, ranɨmbo-hündambo anɨmbo asu ro sɨhefɨ bogorɨ adükarɨmbo sowana pas nda sürü papɨndɨhɨ koandɨheheamboyahɨ. Bogorɨ Agripa, ranɨmboanahɨ seanafɨ asu nindou muŋguamboanei sɨheimbo sowana nindou nda sahümɨndɨ koarɨhehina asünu. Sɨhɨrɨ ahandɨ hoafɨ bɨdɨfɨrɨ ndondɨhu hɨmborɨndefɨ mbundɨhumbo anɨmbo asu ro bɨdɨfɨrɨ papɨ-hoafɨ pasambe Sisar sowanambo sürü papɨndɨhamboane. 27 Asu ro nindou karabusɨhündɨ koarɨhehinühɨ nɨne hoafɨ nindou ranahambo papɨ-hoafarɨhorɨ ra pasambe pefe koehefekoateayahɨ ana, wandɨ hɨmboahü aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ,” mehu.  



26

1   Ranɨyu

Por ai Agripandɨ hɨmboahü hoafɨmayu

asu Agripa ai Porɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Hapoananɨ se sɨhafɨ fimbo hoafɨ ra hoafɨyafɨsɨ,” mehuwamboyu. Ranɨyu asu Por ai ahandɨ warɨ nɨmoamoreandühɨ ahandɨ fimbo yare hoafɨyuhü yahuya, 2 “Bogorɨ adükarɨ Agripa, ro hohoanɨmoyahanɨ aboedɨ saf-ane sɨhafɨ hɨmboahü Suda ai wambo papɨ-hoafɨ-maründɨrɨ ranahambo weindahɨ hoafɨndamboyahɨ. 3 Ndanana awi anɨhond-ane, ranɨ-moatükunɨ ra nɨmboe se Suda yɨhoefɨ Godɨmbo hohoanɨmo sɨmborɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ ra wudɨpoaporo fɨfɨrowandɨ. Ranɨmbo anɨmbo asu se wandɨ hoafɨ nda afurɨndo nɨmandɨfɨ hɨmborɨndafɨ. 4 Horombo ro akɨdouyahambe peya hehea hahambo haponda ndanɨ sɨmboanɨ tükeheandɨ ra Suda ai ro hohoanɨmo süŋguarɨheandɨ ra fɨfɨrundɨ. Horombo ro wandɨ hɨfɨhüyo asu Serusarem ŋgoafɨhü nɨmboahambe peyomo houmbo ai wandɨ hohoanɨmo fɨfɨrundɨ. 5 Farisiyafe hohoanɨmo ranana ai tüŋümbɨ safɨyo hayamboyo asu Suda yɨhoefɨ hohoanɨmo ranahambo ŋgasünde-andeimbɨyo. Ro ranɨ hohoanɨmo süŋgumarɨhandɨ. Ai fɨfɨrundɨrɨ-mboanemo, ŋga asu ai hoafɨndɨmondühɨ ana, ra anɨhond-ane mbeyahomo-ndamboane. 6 Ŋga haponda ro ndanɨhü manɨmboaha ai wambo papɨ-hoafaründɨrɨ. Ndanahandɨ nɨmɨndɨ nda yahurai-ane: God ai yɨhoefɨ amoao mamɨ ranaheimboya sɨheimbo aboedɨ-aboedɨ ndɨheandürɨ-mboyahɨ mehu ranɨmbo anɨhondümborɨhe heheamboanahɨ hɨfandɨhɨ anɨmboahɨ. 7 Yɨhoefɨ 12 sɨrɨ ranai Godɨmbo nɨmboambo sɨrühɨ dɨdɨbafɨyahindo rɨhündühɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo yaŋgɨrɨyei ai anɨhondümborɨhi hehi hɨfandɨmarɨhündɨ. Ŋga Bogorɨ, ro-amboanɨ hoafɨ ranahamboane anɨhondümborɨhe hehea hɨfandarɨhandɨ. Ŋga ranahandɨ nɨmɨndɨhündɨyo Suda ai wambo papɨmaründɨrɨ. 8 Nɨmboe bɨdɨfɨrɨ se ŋgɨrɨ ro-ana God ai yɨfɨyeimbɨ nendɨ botareandürɨ ranahambo anɨhondümbo-ndɨhundɨ aseia? God ai aboedɨaboedɨ-ndemunühɨ yɨfɨhündɨ botɨnde-amunɨmbui. 9 Horombo ro wandɨhoarɨ rarɨhe hohoanɨmoyahühɨ sahɨya awi ro Sisas Nasaretɨhündɨ ahandɨ ndürɨ hɨfɨnambofimbo afɨndɨ ratüpurɨ  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 403

Ratüpurɨ 26

ratüpurɨnda masahɨyosɨ. 10 Ranɨyo asu ranɨ-moatükunɨ ra Serusarem ŋgoafɨhü ramarɨheandɨ. Ranɨyahɨ ro Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨyomondɨ ŋgɨnɨndɨ sahamɨndɨ hehea asu Godɨndɨ nendɨ aheimbo karabusɨ-marɨheandürɨ. Ranɨyahɨ asu ro nindou bɨdɨfɨrɨ-babɨdɨyahe hehea aheimbo hɨfokoefendürɨmbo sahehea refemboane masahɨ. 11 Asu ro aheimbo afɨndɨmbo Suda-yafe rotu worɨ muŋguambo ranambe tɨŋɨrɨfo afɨndɨ sahandürɨ marɨhandɨ. Ro aheimbo ramarɨheandürɨ ra Adükarɨmbo moaruwai-moaruwaimbofe hoafɨ, hoafɨmbeyahündowa saheheamboyahɨ ramarɨheandürɨ. Ro ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ-rɨhandürühɨ aheimbo ŋgoafɨ adükarɨ aŋgunɨ manaŋgo ranɨhü amboanɨ ha kokofoa-rɨheandürɨ marɨhandɨ.”  



Por ai Sisasɨmbo anɨhondümbo-marirɨ ranahambo hoafɨmayu

12  “Ranɨyo

Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ai wambo yɨnɨ yahomo houmbo ŋgɨnɨndɨ masaundɨra Damaskus adükarɨ ŋgoafɨnambo mahahɨ. 13 Nindou Bogorɨ Adükarɨ, ro hüfɨnɨmbo nafɨ mbusümo hahühɨ si mamɨ sünambeahɨndɨ makosowa hoeimarɨheandɨ. Si ranai ana hüfɨhamɨndɨ siayu ranahambo ŋgasünde-andeimbɨyo. Ranɨyo asu si ranai nindou robabɨdɨ nafɨsüŋgu mahefɨ yɨhoefɨmbo kosɨ boakɨma-foareamunɨ. 14 Ranɨyefɨ asu ro muŋguambo hɨfɨnɨ pütapɨyefɨ korɨyefɨmbo ro hɨmborɨyahane, hoafɨ mamɨ ai yare hoafɨyowohü Hibru-yafe hoafɨnambo yahoya, ‘Sor! Sor! Nɨmboe se wambo moaruwai-mboarowandɨra? Se ana yihɨmɨndɨ moatükunɨmbo yitarowandɨ ranɨmboane asu sɨhafɨhoarɨ asübusɨmboayafɨ,’ mehoamboyahɨ. 15 Asu ro duduyaheandühɨ sahɨya, ‘Adükarɨ, se dɨdɨyafa?’ masahamboyu. Asu sɨmborɨ Adükarɨ ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, ‘Ro Sisasanahɨ, ŋga asu se-ana wamboane moaruwaimbo-arowandɨrɨ. 16 Se botɨyafo nɨmbafɨ. Ro tükümeheandɨ nda sɨhambo wandɨ ratüpurɨ-mbohünda kafoefe hɨnɨŋgɨfenɨnanɨ wandɨ ratüpurɨ semɨndɨmboyahɨ. Ro sɨhambo nɨne-moatükunɨ haponda nafuimehanɨnɨ, asu süŋgunambo nafuindahanɨnɨmboyahɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo nindou bɨdɨfɨrambo anɨhond-ane mbɨsafɨ. 17 Ro ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨheanɨnanɨ, sɨhafɨ nendɨ Suda anei asu ahei ndɨfo anei ranai moaruwaimbo-ndɨhinɨnɨ. Ŋga ro aheimbo sowanamboanahɨ koararɨ-heheanɨnɨ. 18 Rananɨmbo se ahei hɨmboarɨ bɨrɨdɨhawandüra nɨmbɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi si ranɨ-sowana mbeyahindamboane. Asu Satanɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi God sowana mbeyahindamboane. Rananɨmbo asu wambo anɨhondümbo-ndɨhindɨranɨ ahei moaruwai hohoanɨmo ra amboawi mbɨsahanɨ asu nindou God ai wand-anei mehundürɨ ranɨ-babɨdɨmbo nɨmandeimboyei,’ Adükarɨ ai ramehundɨrɨ,” mehu.  











19 Por

Por ai ahandɨ ratüpurɨmbo hoafɨmayu

ai asükai hoafɨyuhü yahuya, “Bogorɨ Agripa, ro sünambeahɨndɨ moatükunɨ tükümefeyo ra hoeirɨhe heheambowambo asu ro ŋgɨrɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 26  404

hoafɨ hɨmborɨnda hɨnɨŋgɨ-ndɨheandɨ. 20 Ŋga Damaskus ŋgoafɨhü boatei hoafɨyahandürɨ heheamboyahɨ asu Serusarem ŋgoafɨhü, Sudiayafe hɨfambe, Suda-yafe ndɨfo aheimbo amboanɨ hoafɨmehandürɨ. Ro sahɨya, ‘Se sɨhei moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhi hehi God sowana ŋgei. Asu se sɨhei moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨfembo nafuimbohünda aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ,’ masahɨ. 21 Ranɨmbo-hündamboyo Suda ai wambo Godɨndɨ worambe kɨkɨhɨründümondɨrɨ mburu hɨfokoe-fendɨrɨmbo mehomo. 22 Ŋga God ai mafarɨhendɨra aboedɨ nɨmboambo nindou moanɨnd-anei asu bogorɨmbo-yafundeimb-anemo mamamɨ sɨheimbo hoafɨ nda hoafehandürɨ. Ro ŋgorüpoanɨmbo hoafɨrɨhandɨpoanɨ hoafayahɨ, ŋga Godɨndɨ hoafɨ, hoafɨyomo-rundeimbɨ asu Moses ai hoafɨmemo ranahanda-mbohünd-ane hoafayahɨ. 23 Ai yaru hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Krais ranai yɨfɨndu mbunda asu muŋguambo nindou ai botɨfekoate-yeiambe ai-boatei botɨndüfimbui. Rananɨmbo Suda anei asu ahei ndɨfo ran-anei aheimbo aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmbondandürümbui,’ mehomo,” mehu.  







24  Por

Por ai Agripambo anɨhondümbo-ndowandɨ mehu

ai ranɨ hoafɨ ra ahandɨ fimbo güre-gürerandühɨ hoafɨmayu huwamboyu asu Festus ai ahambo hoafɨyundühɨ yahuya, “Por, se-ana mamɨkarɨ hohoanɨmoayafɨ. Se sɨhafɨ fɨfɨrɨfe afɨndɨ yamundɨmara hafɨ, ranɨnamboane sɨhambo mamɨkarɨ hohoanɨmoaranɨnɨ,” mehuamboyu. 25 Asu Por ai sɨmborɨ hoafɨyundühɨ yahuya, “Adükarɨ Festus, roana moai mamɨkarɨ hohoanɨmoyahɨ. Ro wudɨpoaporɨhe fɨfɨrɨhe heheamboanahɨ anɨhondümbo hoafayahɨ. 26 Bogorɨ Adükarɨ Agripa ai ndanɨ-moatükunɨ ra muŋgu fɨfɨreamboani, ŋga ahambo yɨhɨmbokoatenɨmboambo hoafayahando. Ro fɨfɨrɨheandɨ ai moai ranɨ-moatükunɨ ra mamamboanɨ bodɨfoareandɨ, ŋga nɨnɨ-moatükunɨ Sisasɨmbo tükümefeyo ra moai dɨbo tüküfeyo. 27 Bogorɨ Adükarɨ Agripa, se Godɨndɨ hoafɨ, hoafɨyomo-rundeimbɨ yomondɨ hoafɨ anɨhondümbo-rowandai? Awi ro fɨfɨrɨheamboanahɨ, se-ana rambefoandɨ!” mehuamboyu. 28 Asu Agripa ai Porɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “E, nɨmboea, hapondanɨ yaŋgɨrɨ hamɨndɨ se wambo rando hoafɨndafɨndɨra Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨheandeimbɨ tükümandaheyo?” mehu. 29 Ranɨyu asu Por ai sɨmborɨ hoafɨyuhü yahuya, “Bodɨfohüyo asu hoandarühɨyo ranamboa aboed-ane. Ŋga ro yarɨhe Godɨmbo dɨdɨbafeheandɨ. Se-anafɨ asu nindou muŋgu düdi ai haponda wandɨ hoafɨ hɨhɨmborayei muŋguambo se ro nahurai tükündahindɨ samboanahɨ. Ŋga asu sɨheimbo senɨnambo nahurai hɨmondɨ-hefendüra se karabusambe nɨmarɨmbo ro moei asahɨ,” mehuamboemo. 30-31 Asu ranɨyomo bogorɨ adükarɨ Agripa, gafmanɨ-yomondɨ bogorɨ Festus, Bernaisi asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai-babɨdɨ mamarei ranai bobotɨyahi  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 405

Ratüpurɨ 26​, ​27

hehimbo ŋgorü-goanɨnɨ heihü ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Nindou ndanai ana moai nɨnɨ moaruwai ratüpurɨ mamamboa rareandɨ, ŋga ranɨmboane ai ŋgɨrɨ yɨfɨndu asu karabusɨndüfiyu,” masei. 32 Ranɨyu asu Agripa ai Festusɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya, “Nindou ndanai Sisarɨmbo hoafɨyowanɨ ahandɨ papɨ-hoafɨ hɨmborɨkoate-yumbonana se ahambo moanɨ koarɨhawuranɨ hu,” mehu.  

27

Porɨmbo Romɨnambo hombohünda sipambe hɨnɨŋgɨmarüwurɨ 1   Ro

Itari hɨfɨnambo sipambe hombo hoafɨ ra fɨmarɨndümo. Ranɨyo Romɨhündɨ ami-yomondɨ bogorɨ Surius ai Por asu karabus nindou bɨdɨfɨrɨ ahamumbo Itarinambo hɨfandɨmarapurɨ hu. Surius ai Romɨ-yomondɨ bogorɨ adükarɨndɨ ami bɨdɨfɨr-ambeahɨndani. 2 Ro sip mamɨ Adramitium ŋgoafɨhündɨ-mayo ranai ndeara Esia hɨfambe hɨmbomayo ranambe kefohu hohu mahefɨ. Nindou mamɨ ahandɨ ndürɨ Aristarkus Tesaronaikahündɨ Masedonia hɨfambeahɨndɨ ranai-amboanɨ ro-babɨdɨmbo mahu. 3 Siambe hefɨ Saidon ŋgoafɨhü tükümehundɨ. Ranɨyo asu ranɨhü Surius ai Porɨmbo aboedɨ ndore hohoanɨmo-yundowohü yahuya, “Se ŋgafɨ sɨhafɨ ŋgunindɨ sɨhambo fehefenɨnɨmbo hoeindowapurɨ,” mehundo. 4 Asu ranɨhünda botɨyahu hohu sipambe hefane werɨnambo semɨndɨmunɨ koamarɨhemuna Saiprus airanɨkɨmɨ mahefɨ. 5 Asu ro Sirisia hɨfɨ asu Pamfiria hɨfɨkɨmɨ sɨrɨwara haŋgɨfo süŋgu hefɨ Risia hɨfambe Maira ŋgoafɨhü tükümehundɨ. 6 Ranɨhü ami-yomondɨ bogorɨ ranai ŋgorü sipɨ Areksandriahündɨ Itari hɨfɨnambo hɨmbomayo ra fɨfɨre hayamboyu asu ai yɨhoefɨmbo sip ranambe koamarɨhemunɨ. 7 Asu sip ranai werɨ afɨndɨwambo moanɨ hɨnɨŋgɨrou mahowa ranambe yahunümbɨ siyefɨ hohu, moanɨ afɨndɨ tɨŋɨrɨfombü hɨnɨŋgɨrou safɨ Nidus ŋgoafɨkɨmɨ tükümehundɨ. Ŋga ranafɨ hombo werɨ ranai gümareamunambo tɨŋɨrɨfoyefühɨ asu Krit airan Sarmone bɨdɨfɨranɨ raguanɨ hundünɨ wakɨmehundɨ. 8 Asu ro sɨrɨwara hɨmborɨ süŋgu moanɨ hürütümbo hefɨ hohoe mamɨ ahandɨ ndürɨ Hohoe Aboedɨ sei arɨhündɨ Rasea ŋgoafɨkɨmɨ ranɨhü tükümehundɨ. 9 Ro moanɨ gedühɨ nɨmarefɨ hefɨ hefɨmbo asu Suda ai sesɨ wehɨmbo si ranai ho hayambo wambo sɨrɨwara ranai afɨndɨ-afɨndɨ mayowambo sipambe hombomayo ra moaruwai hamɨndɨyo. Ranɨmboyu asu Por ai ahamumbo ahɨnɨ hoafɨmayupurɨ. 10 Ai yahuya, “Wai, ro rarɨhe fɨfɨrɨheandɨ sɨhɨrɨ moanɨ haponda botɨyahu ahefɨ ana, moaruwai hamɨndɨ tükündɨfemboe asu ŋgɨrɨ napo sip yaŋgɨrɨndo, ŋga sɨhɨr-amboa kapeihü anɨmbondemboyefɨ,” mehu. 11 Ŋga asu ami-yomondɨ bogorɨ ranai moai Porɨndɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-reandɨ, ŋga sip semündühurandeimbɨ nindou-mayu asu sip aharambürɨ ranahafandɨ hohoanɨmo süŋgumareandɨ. 12 Aboedɨ hohoe ranana ai werɨ afɨndɨyowambe ra aboedɨyopoanɨ sip ho paiarɨ rambo. Ranɨyomo asu nindou afɨndɨ  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 27  406

sipambe mamarɨmo ranai ranɨhünda botɨfe hefe sɨrɨwara süŋgu ho Finiks hohoeambe nɨmarɨmbo hohoanɨmo-memo. Finiks hohoe Krit airanɨhane apuiaro. Ranɨhü anɨmbo ai werɨ afɨndambe aboedɨ nɨmandeimboyei. 13  Refe

Sɨrɨwara ambe hoewerɨ afɨndɨ tükümefeyo

hayamboyowane, süŋgunambo werɨ akɨdou ranai hoarinafɨnɨpoedɨ werɨmayo. Ranɨyomo asu nindou ranai yaru hoafɨyomondühɨya awi ndandɨfeyowanɨ ana, aboedɨ safɨ ŋgemboyefɨ mehomo. Ranɨyomo ai sipɨmbo kɨkɨhɨyɨmɨndɨ nɨŋgombo moatükunɨ ahandɨ ndürɨ aŋga ra hüründümo foaru houmbo ai Krit airanɨ hɨmborɨkɨmɨ mahomo. 14 Ŋga asu homondane, moai amɨtata ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ werɨ ahandɨ ndürɨ ‘Ndɨhoanɨpoedɨ Werɨ’ ranai Krit airan ranafɨpoedɨ masɨno. 15 Ranɨyo asu werambe sip semɨndɨ hɨmbomayo ra ŋgɨrɨndɨmo. Ŋga ro moanɨ rarɨhu hɨnɨŋgɨrɨhundane, werɨ ai sip ra semɨndɨ maho. 16 Ranɨyefɨ asu ro rebanafɨ airanɨ akɨdou mamɨ ahandɨ ndürɨ Kauda hundünɨ werɨkoate-yowanɨ wakɨmehundɨ. Ranɨhü ro sapo bot akɨdou sipambeahɨndɨ makiaro ranahambo hürütümbo tɨŋɨrɨfoyefühɨ kiahu hühɨmarɨhundɨ. 17 Ranɨyomo asu bot akɨdou ranahambo sipambe hüründümo nandu hüputüpumaründümo. Asu wofɨ ŋgɨnɨndɨ bɨdɨfɨrɨ sip hoarehɨ safoaru hanɨmo mburu hühɨru hɨnɨŋgɨmarundɨ. Sip ranai Ribiayafe hɨfɨkɨmɨ gudi karɨhoeimbɨ ranɨ süŋgu ŋgomboe yahomo houmbo yɨhɨmbo-yomondühɨ ser sipɨfihɨ makiaro ra hɨfɨnamaru hanɨmo. Sip ra werɨnambo yaŋgɨrɨ funamɨndɨ mbɨho yahomo houmbo. 18 Moanɨ afɨndɨ hamɨndɨ hoewerɨ ranai yare matiyaro-wamboemo, asu ŋgorü sinambo bɨdɨfɨrɨ napo sip ranambeahɨndɨ hɨmonɨ fufumafoarundɨ. 19 Asükai ŋgorü sina ai sip ranahandɨ napo ra masafoarundɨ. 20 Afɨndɨ si maho ra moai ro akɨdou-amboanɨ hüfɨhamɨndɨ mupui hoeirɨhundɨ. Ŋga werɨ ranai moanɨ afɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ tümero ho. Ranɨyefɨ asu ro ŋgɨrɨ aboedambondahundɨ sefɨ hohu hohoanɨmomefɨ. 21 Nindou sipambe mamarɨmo ranai sesɨ, sesɨkoate-moanɨ gedühɨ heimbo süŋgunambo Por ai botɨfi haŋgɨfoanɨ nüŋgumbo hoafɨyuhü yahuya, “Awi se wandɨ hoafɨ ra hɨmborɨmbei-mbonana ŋgɨrɨ Krit airan ra hɨnɨŋgɨrɨhi hei. Asu ranɨmbe-mbonana ŋgɨrɨ muŋguambo napo ra yare yahurai moaruwaimbo reandühɨ yeimbɨrɨhundɨ, ŋga wanɨ. 22 Ŋga asu ro haponda sɨheimbo nda hoafehandürɨ, awi hapoana ŋgusüfoambe afurɨndɨhi kündɨhindɨ! Nindou se-ana ŋgɨrɨ mamɨ ai-amboanɨ yɨfɨndu, ŋga sip ranai yaŋgɨrɨ anɨmbo awarɨndɨhoemboe. 23 Ro Godɨndɨ nindouya hehea asu ahambo hohoanɨmoya rɨhandeimbɨ mayahambo nɨmbokoanɨ ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ wambo-so tükümefiyu. 24 Ai wambo hoafɨyuhü yahuya, ‘Por, awi se yɨhɨmbo-ndamboyafɨ! Ŋga se Romɨ-yomondɨ bogorɨ hondü Sisarɨndɨ hɨmboahü mbɨnɨmbafamboane. God ai sɨhambo aboedɨ hohoanɨmo-yunɨnühɨ nindou se-babɨdɨmbo sipambe ahei ranai ŋgɨrɨ moaruwaimbo-ndahindɨ,’  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 407

Ratüpurɨ 27

mehu. 25 Ranɨmbo-hündambo anɨmbo awi nindou nda se ŋgusüfoambe afurɨndɨhi kündɨhindɨ! Ro Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhinɨmboanahɨ, ŋga ranɨ-moatükunɨ ra sünambeahɨndɨ nendɨ hoafɨmayundɨrɨ yahurai hamɨndɨ anɨmbo tükündɨfemboe. 26 Ŋga awi sɨhɨrɨ hoe mbusümondühɨ ŋgorü airanɨ amaro ranɨ hɨmborɨkɨmɨ ŋgefɨ tɨrɨmondɨ-humboyefɨ,” mehu. 27 Ndeara 14 nɨmbɨyefɨ hohu hoewer-ambeahɨndɨ Edriak Sɨrɨwara ambe mahefɨ. Nɨmbɨ mbusümondühɨ nindou sip sowandümo homondeimbɨ-memo ranai yaru hohoanɨmo-yomondühüya, ndeara gudianɨ tüküyahu-ndühanefɨ mehomo. 28 Ranɨyomo asu ai wofɨ hoandarɨ ranɨfihɨ nɨmboreimbɨ moatükunɨ paru hɨmondɨ-marundümo ra hɨmonɨ sɨmoŋgoru hoeirundane, asu hoe hohoe ranai 40 mita sɨmoŋgorɨfihɨ hanɨ kaimayo. Asükaiyomo akɨdou sühɨyafu homo mburumbo safoaru sɨmoŋgorundane, 30 mita sɨmoŋgorühü hanɨ kaimayo. 29 Sip ranai nɨmoei yahafɨ hɨmonɨ nɨnouayo ranɨfihɨ ŋgo pandarɨmboe yahomo houmbo yɨhɨmbo-yomondühɨ-yomo, asu ai sip kɨkɨhɨyɨmɨndɨ moatükunɨ aŋga yimbuyimbu ra sipambeahɨndɨ daboadanɨpoedɨ safoarundühɨ simbeyowa yahomo houmbo dɨdɨbafɨmemo. 30 Ranɨyomo asu nindou bɨdɨfɨrɨ sip sowandümo homo-rundeimbɨ-memo ranai sipambeahɨndɨ fefoefe hefe aboedambofembo yahomo houmbo nafɨ kokomarundɨ. Ranɨyomo ai botɨ akɨdou sipambe mafoero ra sowandümo houmbo sip haŋgɨfoanɨ aŋga safoefe tɨtanɨmemo. 31 Ŋga asu Por ai amiyomondɨ bogorɨ-mayu asu ami bɨdɨfɨrɨ ranahamumbo hoafɨyupurühɨ yahuya, “Asu nindou ndanai sipambe refe nɨmarɨkoate-ayomo ana, asu se ŋgɨrɨ aboeda gudianɨ ŋgomo tükündafundɨ,” mehupurɨ. 32 Ranɨyomo asu ami ai wofɨ botɨfihɨ makiaro ra kɨkɨmarunda bot ranai hɨmonɨ pɨmayo. 33 Ndeara simbo yaŋgɨrɨmayo-wamboyu Por ai aheimbo sesɨ sahüsi yahuhaya hoafɨmendürɨ. Ai yare hoafɨyundürühɨ yahuya, “Se 14 nɨmbɨ ra afɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ hɨfandɨmarɨhü hei-ane. Asu ranambe se moai nɨnɨ sesɨ akɨdou-amboanɨ kɨkɨfoarɨhindɨ. 34 Haponda ro sɨheimbo hüti hoafehandürɨ, ŋga se yaŋgɨrɨ nɨŋgombohünda sesɨ bɨdɨfɨrɨ dagüdi. Asu ŋgɨrɨ sɨhei akɨdou moatükun-amboa moaruwaindo, ŋga se moanɨ aboedɨ nɨboadeimboyei.” 35 Por ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨyu mbura süŋguna bret bɨdɨfɨrɨ fufuramündü haya ahei hɨmboahü Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura karamündɨ haya masesu. 36 Ranɨyei asu muŋguambo nindou-mayei ranai aheimbo ŋgusüfoambe aboedɨ ndore küreandürühɨ asu ai-amboanɨ sesɨ ra sahümündi hehi masahüsi. 37 Nindou muŋguambo ro sip ranambe mamarefɨ ra 276 nindou-yefɨ. 38 Ndeara muŋguambo nindou ai sesɨ, sesɨ sɨmogodühɨ sahüsi nafɨrɨhümündihɨ nɨboadeimbo sip ranai nɨmborɨkoate yɨmoembɨreandɨ yahomo houmbo wit bɨdɨfɨrɨ ra sɨrɨwara ambe fufumafoarundɨ.  



























39 Ndeara

Sip ra ho gudifihɨ pareandühɨ butakɨ-marɨhoayo

sifoai peyoane, asu ai moai hɨfɨ gudikɨmɨ ra ndoru hoeirundühɨ fɨfɨrundɨ. Ŋga asu ai wafoeho kare sɨhendanɨ gudi The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 27​, ​28  408

aboedɨ pimaramɨndo ranɨ yaŋgɨrɨ hoeiru houmbo awi sɨhɨrɨ ranambe anɨmbo sip semɨndɨ homboane yahomo houmbo hohoanɨmomemo. 40 Ranɨyomo asu ai aŋga ranahandɨ wofɨ ra kɨbodɨru mburu sɨrɨwara ambe fufumafoarundɨ. Rarundühɨ nɨŋgomomboemo asu ai maru wofɨ sapo sip nɨmɨndɨ kɨkɨhemɨndɨ horambomayo ranɨfihɨ hɨmondɨmemɨndo ra fufurɨmarɨhoemo. Ranɨyomo asu ai serɨ haŋgɨfoanɨ botɨmaru hafomo sipɨmbo semɨndɨ mbɨhowa yahomo houmbo. Ranɨyefɨ asu ro gudianɨ mahefɨ. 41 Ŋga asu sip ranai gudianɨ hɨfo hɨmonɨ gudiambe kɨkɨhɨyo haya mamaro. Ranɨyo sip haŋgɨfoyowanɨ ranai kɨkɨhɨyowohü asu daboadanɨ ranai werɨyafuinambo butakɨmarɨhoayo. 42 Ranɨyomo asu ami ai karabus nindou ranahamumboya, hɨfokoandɨhupuranɨ anɨmbo mamɨ ai-amboanɨ boborɨyo aboedambofekoate-mbeyomonda yahomo houmbo, hoafɨ fɨfɨrɨmarundɨ. 43 Ŋga asu ami-yomondɨ bogorɨ ranai Porɨmbo aboedambofimbo yahuhaya hohoanɨmo-mayundo. Ranɨyu asu ai ami ranahamumbo refe hohoanɨmo ana yowanɨ yahuhaya refepoanɨ mehupurɨ. Ai ahamumbo hoafɨyupurühɨya, nindou muŋguambo düdi ai boborɨyurandeimbɨ ranai boatei sipambeahɨndɨ hɨmonɨ horɨpɨndohoai pündu haya gudianɨ boborɨndu ŋgu tükündüfiyu,” mehupurɨ. 44 Rananɨmbo asu amurɨ ai nɨmɨ goesürɨ asu sip butakɨ-rɨhoeimbɨ-mayo ranɨfihɨ kɨkɨhɨ-ndündümo houmbo funɨ-funɨndu ŋgomo mehupurɨ. Ai rawoyafu houmboemo boborɨyomo homo gudianɨ muŋgua aboedɨ tükümefundɨ.  









28

1   Asu

Por ai Marta airanɨhü manüŋgu

ro aboeda gudianɨ tüküyahu hoeirɨhu-ndühɨyefɨ awi nda Marta airanɨ sei arɨhünd-ane, masefɨ. 2 Nindou ranɨhündambo mayei ranai yɨhoefɨmbo aboedɨ-boedɨmarɨhimunɨ. Hoeyowohümbo ŋgɨsɨharɨ-mayowamboyei, asu ai hai püpirɨhündühɨ yɨhoefɨmbo muŋguambo se mborai sühüsi haihehüyei, masei. 3 Por ai hai dɨdarɨ fufuramündü hai-mayo ranɨwamɨ daburɨfiyuwane, amoasɨrɨ ai ranambeahɨndɨ hai hüfɨnambo tükümefeyo. Ranɨyo ai Porɨndɨ warɨfihɨ ŋgamondamɨndɨ haya makiaro. 4 Nindou ranɨhündambo-mayei ranai hoeirɨhindane, amoasɨrɨ ranai Porɨndɨ warɨhü ŋgamondamɨndɨ haya makiaro-wamboyei, ai aheihoarɨ sɨmborɨ ndüwurɨ-yahindühɨ seiya, “Awi nindou ndanai nindou hɨfokoare randeimb-ani. Ai sɨrɨwara ambe moai yɨfɨyu, ŋga asu mbumundɨ hohoanɨmo ranai moai ahambo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmoyo,” masei. 5 Ŋga asu Por ai amoasɨrɨ ranahambo kɨkimarɨhoayuwa haiambe kɨkefoai pɨmayo, ŋga Porɨmbo moai nɨnɨmoatükunɨ akɨdou-amboanɨ tüküfeyo. 6 Ai ahambo watɨŋarɨ fimandɨyo asu moanɨ nɨmai yɨfɨ pɨmandüyo sei hehi hɨfandɨmarɨhorɨ. Ai ahambo gedühɨ hɨfandühɨ heimboyeianɨ ahambo nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai tüküfendokoate-mayowa, asu süŋguna ŋgorü süŋgurɨhi hohoanɨmoyeihɨ seiya, “Awi ai-ana god-ani,” masahündo.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 409

Ratüpurɨ 28

7 Asu

nindou mamɨ hɨfɨ ranɨhünda bogorɨ ahandɨ ndürɨ Pubrius ahandɨ hɨfɨ ra ŋgoafɨkɨmɨ manɨŋgo. Ranɨyu nindou ranai yɨhoefɨmbo aboedɨ hamɨndɨ mborai-mboraifi semündümunɨ ahandɨ worɨnɨ-mareamuna asu ro ahambo-so ŋgɨmɨ si manɨmboefɨ. 8 Ranɨyo asu ranɨhü Pubriusɨndɨ afɨndɨ ranai furɨmboyuhü aŋgünümbo fondɨhü mapu. Ahandɨ fi ranai hüfɨ afɨndɨ tüküfe asu furɨmboyuhü ahandɨ fondanɨ mapu. Ranɨyo asu Por ai kefuai hüfu warɨ ahandɨwamɨ nande mbura dɨdɨbafɨfihɨ aŋgünü ra aboedɨmarirɨ. 9 Por ai ranɨ-moatükunɨ ra ramareandamboyo asu muŋguambo aŋgünümbɨ nindou hɨfɨ ranɨhündambo-mayei ranai masɨneia ahei aŋgünü ra aboedɨmareandürɨ. 10 Ranɨyei ro sipambe hombo masefa ai yɨhoefɨmbo bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ ro mbonɨmbo-marɨhumɨndefɨ ra fufumasehümunɨ.  





11 Asu

Por ai Romɨnambo mahu

ro ŋgɨmɨ amoamo ranɨhü nɨmboefɨmbo süŋgunambo sip mamɨ airanɨ ranɨhü hoewerɨ afɨndɨmayowa mamaro ranambe kamefoehundɨ. Sip ranana Areksandria-yafe sipɨyo. Asu sip haŋgɨfoyowamɨ Mboafo god sɨsamɨ ra mapaiaro. Ranɨyefɨ ro sipambe kefoehu hohu ranɨ hɨfɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhu hohu mahefɨ. 12 Ranɨyo asu hefɨ hefɨmbo Sirakyus ŋgoafɨhü tüküyahu ranɨhü ŋgɨmɨ si mamarefɨ. 13 Asükai ranɨhünda botɨyahu hohu hefɨ hefɨmbo Regium ŋgoafɨhü tükümehundɨ. Mamɨ ŋgorü si ranambo werɨ ranai hoarinɨpoedɨ werɨmayo asu yimbu siyefɨ mburɨhu hefɨ Puteori ŋgoafɨhü tükümehundɨ. 14 Ranɨhü ro anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ manɨmboeia hoeimarɨhundürɨ. Ranɨyei ai yɨhoefɨmbo ai-babɨdɨmbo ranɨhü mamɨ wik nɨŋgombo hoafɨmayeia manɨmboefɨ. Nɨmboefɨ mburɨhu asu süŋguna Rom ŋgoafɨhü hefɨ tükümehundɨ. 15 Romɨhündɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ro ranɨ ŋgoafɨhü tüküyahumboanefɨ hoafɨ ra hɨmborɨyei hehimbo, asu ai Apiusɨndɨ Maket sowahɨ nindou aporambo worɨ ŋgɨmɨ fondarühɨ sɨnei mbumarɨhimunɨ. Ranɨyu Por ai aheimbo hoeireandürɨ haya, Godɨmbo hɨhɨfɨrürühɨ ŋgusüfoambe afure kümareandɨ.  







16  Hifɨ

Por ai Romɨhü Godɨndɨ hoafɨ bokamarɨhendɨ

Rom ŋgoafambe tüküyahundane, ranɨhünda gafman nindou ranai Porɨmboya se sɨhaf-amboanɨ worɨ mamɨ ranambe nɨmbafanɨ ami mamɨ ai sɨhambo hɨfandɨ-mbɨranɨnamboane mehomondo. 17 Ŋgɨmɨ si ra howane, asu Por ai Suda-yei bogorɨ-memo ranahamumbo wataporɨmbohünda mborai yahupurɨ haya hümarɨhepurɨ. Ai muŋgu mafandunda, hoafɨyupurühɨ yahuya, “Wandafɨ mamɨ. Ro moai nɨnɨ akɨdou-amboanɨ rarɨheandɨ sɨhefɨ nindou asu sɨhefɨ amoao mamɨyomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hɨfɨnambo-fembohünda. Ŋga Suda ai moanɨ wambo Serusaremɨhü kɨkɨhɨründümondɨrɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Ratüpurɨ 28  410

mburu Romɨ-yomondɨ warɨhümarundɨrɨ. 18 Ranɨyomo Rom ai wandɨ papɨ-hoafɨ hɨmborɨ-yomonda ro moai nɨnɨ-moatükunɨ rarɨheanda hoeirundɨ wambo hɨfokoefe-ndɨrɨmbohünda. Ranɨyo ai wambo aboedambo koarɨhefe-ndɨrɨmbo mehomo. 19 Ŋga asu Suda ai ranɨ hoafɨ ra hɨmborɨkoate-memonda asu ro hoafɨmbo moai ŋgorü nafɨ yaŋgoro. Ranɨyahɨ ro Rom adükarɨ bogorɨ Sisar ai wandɨ hoafɨ ra awi hɨmborɨmbiyu masahɨ. Ranɨ-moatükunɨ rameheandɨ ra ro moai akɨdou-amboanɨ nindou ro-mayei ranaheimbo papɨ-hoafɨrɨhandürɨ, ŋga moanɨ hamɨndɨyo rameheandɨ. 20 Ranɨ hoafɨ ranɨmboyahɨ ro sɨhamumbo mborai-sa hümarɨheheapurɨ hoeifepurühɨ wataporɨmboyopurɨmbo sambo. Ro anɨhondümborɨhe heheamboanahɨ hɨmboayahɨ sapo nɨne-moatükunɨ Israer muŋguambo hɨmboayei ranahambo. Ranɨ-moatükunɨ ranahandɨ nɨmɨndɨhünd-ane sen haponda wambo hüputüpu-rɨhendɨrɨmboayo,” mehupurɨ. 21 Ranɨyomo asu ai ahambo sɨmborɨ hoafɨyomo-ndowohü yahomoya, “Ro moai Sudia-yafe-mayo pasɨ sɨhambohünda akɨdou-amboanɨ sahumɨndefɨ. Asu moai yɨhoefɨ wandafɨ mamɨ Suda ai ranɨhündambo sɨhambo hoafɨmbo hündɨ hoafɨ sowandümo sɨfomo. Asu moai sɨhambo moaruwai hoafɨyoweimbɨ hündɨ hoafɨ ra tüküfe raraorandɨ, ŋga wanɨ. 22 Ŋga awi ro sɨhafɨ hohoanɨmo ra hoafɨyafanɨ hɨmborɨmbo sefomboanefɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra nɨmboe sapo ro fɨfɨrɨhundɨ muŋguambo nindou Sisas ai Godɨndɨ nɨmor-ani seimbɨ aipoanɨmbo-mehindɨ ranai se nɨmbafambeahɨndɨ ranahambo moaruwaimbofe hoafɨmayei,” mehomondo. 23 Ranɨyomo asu ranɨ-sɨmboanɨ fandɨhumboane yahomo houmbo, nindou afɨndɨ ranai Por nɨmarühɨ mafandundɨ. Ranɨyu Por ai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo wataporɨmbo-marandɨ. Ranɨyo nindou ranai Sisasɨmbo anɨhondümbo-mbɨrüwuramboane yahu haya Mosesɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ yomondɨ-mayo hoafɨ sürü pefe masɨhefeyo ranahandɨ nɨmɨndɨ ra wataporɨmbo-marandɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ hapoadümbo siambe piyu haya wataporɨmbora hu-hu-humbo nɨmbokoanɨ kɨkɨmaramündu. 24 Ranɨyomo asu nindou-memo ranai bɨdɨfɨrɨ ahandɨ hoafɨ ra anɨhondümborundɨ, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai awi moai ranahambo anɨhondümborundɨ. 25 Por ai mamɨ hoafɨ ra hoafɨyu hayamboyuwane, asu süŋgunambo ai bobotɨyafu houmbo ahamundɨhoarɨ hoafɨ ranahambo sɨmborɨ hoafɨyomo houmbo bukürümefundɨ. Sapo Por ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Yifiafɨ Aboedɨ ranai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Aisaia ranahandɨ yafambe süŋgure haya asu sɨhamundɨ amoao mamɨ ranahamumbo anɨhondü hoafɨmayu! 26 Aisaia ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Se ŋgafɨ nindou ndanaheimbo hoafɨndafɨndürɨ. Se hɨmborɨ yaŋgɨrɨ hɨhɨmborɨpo-ndeimboyei, ŋga asu ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndɨhi türüboadɨhindɨ.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 411

Ratüpurɨ 28

Se hɨmboapondei ŋgeimboyei, ŋga asu ŋgɨrɨ hoeindɨhindɨ. 27 Nɨmboe sapo nindou ndanahei hohoanɨmo ranai tapɨhamɨ-yondürühɨ ahei hɨmboambe ra güre papɨreandürɨ asu ahei hɨmboarɨ ra dɨkɨreandürɨ raraora hayambo wambo. Refekoate-ndeianɨ, nindou ranɨ-mayei ranai awi ahei hɨmboarɨnambo hoeirɨhi, ahei hɨmboambe ranambo hɨmborɨyei asu ahei hohoanɨmo ranai korɨfoareandürühɨ ai wambo sowana hehüpo ro aheimbo aboedɨ-aboedɨ fendürɨmbohünda,’  Aisaia 6:9-10 mehu,” mehu. 28-29 Ranɨyu asu Por ai ndeara bɨdɨfɨrana hoafɨyuhü yahuya, “Awi se ranɨ-moatükunɨ ranahambo hohoanɨmo türüboadühi fɨfɨrɨndɨhindɨ. Sapo God ai nindou aboedambofembo hoafɨ ra Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo-so maho-ane, ŋga asu ai-amboanɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨ-ndeimboyeisɨ!” mehu. 30 Por ai worɨ mamɨ ahandɨ pemɨyu haya ranambe yimbu hɨmbanɨ manüŋgu. Ranɨyu asu ai nindou dɨdɨyei ahambo-so tüküyahindanɨ mborai-mboraifi semündündürɨ dɨdɨboado-reandürɨ marandɨ. 31 Ai rarearühɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo aheimbo yɨhɨmbokoatewataporɨmbo-randürühɨ Sisas Krais Adükarɨ-mayu ranahambo yamundeandürɨ marandɨ, ŋga nindou mamamboa moai yowanɨ yahundo.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom

Pas Por ai Romɨhündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Karɨhasɨhandürɨ

ro Por-anahɨ, roana Krais Sisasɨndɨ moanɨ ratüpurɨya-rɨhandeimb-anahɨ. God ai wambo Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ ho-rambohünda kafoare hɨnɨŋgɨreandɨrühɨ asu se aboedɨ hoafɨ ra bokandɨhawandɨ mehu-anahɨ nda. 2 Aboedɨ hoafɨ ndanahambo God ai horombo hoafɨmareandɨ asu hoafɨ ra ahandɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ai ahandɨ Bukambe sürü paru masɨhoemo. 3 Aboedɨ hoafɨ ranana ahandɨ Nɨmorɨ ranahamboane hoafɨmayo. Nɨmorɨ ra Sudahündɨ nindou adükarɨ bogorɨ Defitɨndɨ sɨrambeahɨndɨ nindoumbofi tükümefiyu. 4 Ŋga ahandɨ sürühoeimbɨ yifiafɨ ranahambo ana God-ani ahandɨ afɨndɨ hondayu. Ai Godɨndɨ Nɨmor-ani ranɨmbo weindahɨ randeanda tüküfembohünda God ai ahandɨ ŋgɨnɨndɨ afɨndɨnambo ahambo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ. Sapo aiana sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ra. 5 Ahandɨ süŋguyo ro hoafɨ semɨndɨ ho ratüpurɨ ra masahumɨndefɨ. Asu Suda-yafe ndɨfo nɨmorehɨ nindowenihɨ muŋguambo hɨfɨhü ranai Sisasɨmbo anɨhondümbo-ndɨhorühɨ ahandɨ hoafɨ ra süŋgumbɨrɨhindɨ yahuhaya ranɨmbo-hünda God ai yɨhoefɨmbo kamafoareamunɨ. 6 Asu nindou Rom ŋgoafɨhü amarei ra sɨheimbo kameihɨyu hoafɨ ra hoafɨmbo koamarɨhemunɨ. Sapo sɨheimbo God ai Sisasɨnd-anei mehundürɨ. 7 Se Rom ŋgoafɨhü amarei sɨheimboyu sapo God ai ŋgusüfo parearühɨ asu ai nindou wand-anei yahuhaya dɨbonɨmendürɨ, sɨheimboanahɨ ro sürü nda paparɨhandɨ. Sɨhefɨ Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨneandürühɨ ŋgusüfoambe afurɨfimbɨ hohoanɨmo mbɨsabɨna-ndüramboane.  











8  Ro

Por ai Romɨhündɨ hoeifendürɨmbo yahumboani

randɨhe hoafɨndahandürɨ samboanahɨ, muŋguambo hɨfɨ nindou amarei ranai se anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindou anɨmboei ranɨmbo wataporɨmbo-arɨhündɨ ranɨmboanahɨ asu Sisas Kraisɨndɨ süŋgu 412 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 413

Rom 1

sɨheimbohünda wandɨ God ranahambo hɨhɨfarɨhünɨ. 9-10 Godɨndɨ Nɨmorɨ ranahambo aboedɨ hoafɨ ra hoafɨya rɨhandühɨ wandɨ muŋguambo hohoanɨmo Godɨmbo ratüpurɨ-yahühanahɨ. Ai fɨfɨreamboani sapo ro nɨmbɨ-nɨmbɨsi sɨheimbo hohoanɨmoyahühɨ ahambo dɨdɨbafɨya arɨhandɨ. Ai wambo sɨheimbo hoeifendürɨmbo farɨhefe-ndɨrɨmbohündambo hohoanɨmoayu ana, asu ro süŋgunambo dɨdɨ sɨheimbo hoeindɨheirɨmboyahɨ. 11 Ro Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo moatükunɨ sɨheimbo ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmbohünda segodürɨmbo sambo, ranɨmboanahɨ asu ro sɨheimbo hoeifendürɨmbo hohoanɨmo-ayahandürɨ. 12 Hoafɨ nda rahurai-ane: Sɨhefɨ anɨhondümbofe ranɨna sɨmborɨ-sɨmborɨ ŋgɨnɨmbɨramɨndɨmun-amboane samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. 13 Wandafɨ mamɨ, se ndorɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ, ro sɨheimbo sowana afɨndɨmbo sɨnɨmbo samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. Ŋga asu wambo afɨndɨmbo bɨdɨfɨrɨ moatükun-ane nafɨ güreandɨrɨ marandɨ. Ro Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyahühɨ Suda-yafe ndɨfo aheimbo farɨheheandüranɨ ahandɨ hoafɨ anɨhondümborɨhindeimbɨ nindou tüküyahi marɨhünd-ane. Ŋga ranɨmboanahɨ sɨheimbo sowanambo amboanɨ sɨnɨmbo samboanahɨ, sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra farɨhefembohünda sapo aheimbo mafarɨheheandürɨ nou. 14 God ai wambo ranɨ ratüpurɨ masendɨra ranɨmboane asu roana nindou Grikɨndɨ adükarɨ ŋgoafɨhü amarei-anei asu nindou nɨmambe burayei-ane, nindou fɨfɨrɨhindeimbɨ rananei asu fɨfɨrɨfekoate-mayei rananei muŋguambo aheimbo hoafɨ ro moanɨ bokandɨhehea samboanahɨ ŋgusüfoambe fufurafoareandɨrɨ. 15 Ranɨmboanahɨ asu Godɨndɨ aboedɨ hoafɨ nda Rom ŋgoafɨhü amarei sɨheimbo amboa bokandɨheheandürɨ sa hehea ro hürütayahɨ.  











Aboedɨ hoafɨ ana Godɨndɨ ŋgɨnɨnd-ane

16  Ŋga

ro moai aboedɨ hoafɨ ranahambo amoanɨŋgɨyahɨ. Nɨmboe sapo ranana Godɨndɨ hoafɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨyo hayamboane asu ai dɨdɨyei anɨhondümbo-arɨhindɨ ranaheimbo aboedambo-reandürɨ-randeimbɨ mayowambo wambo. Sudahündɨ aheimbo-so boatei tüküfe mburamboyo asu süŋguna ahei ndɨfo ranaheimbo-so amboa tükümefeyo. 17 Ŋga aboedɨ hoafɨ ra sapo God ai nindou anɨhondümbo-arɨhindɨ ranaheimboya nindou mbumund-anei ehundürɨ asu Godɨndɨ mbumundɨ hohoanɨmo hoafɨ ra ranambeah-ane weindahɨ tükefeyo. Mbumundɨ hohoanɨmo ranana anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ weaŋgurühɨ peyo haya hombo bɨdɨfɨranɨ tükefeyo. Ŋga Baiborambe hoafɨ ranahambo yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou ranai ana anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨsüŋgu yaŋgɨrɨ nɨmboeimboyei,’ meho.  

Muŋguambo nindou Godɨmbo daboadanambo-arɨhorɨ

18  Nindou

sapo Godɨmbo daboadanambo-rɨhorühɨ asu moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmoyeihɨ ahei moaruwai hohoanɨmonambo ahandɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 1  414

anɨhondü hoafɨ ra gürühi arɨhündɨ. God sünambe amaru ahandɨ hürütü ra ranaheimbo weindahɨ tüküfe arandɨ. Asu ai ranambo nindou rahurai ranaheimbo yɨbobondearɨmbui. 19 Ŋga nindou ai God ranahambo fɨfɨrɨfembo hohoanɨmo ra moai dɨbo yaŋgoro. Ŋga God ai ahandɨhoarɨ ranɨ-moatükunɨ ra aheimbo weindahɨ-mareandürɨ. 20 Yɨnɨ, God ai hɨfɨ nda nafɨmarandɨ asu horombo hondü peyo haya ho-hombo hapondanɨ amboanɨ raranɨ-moatükunɨ ai nafɨmarandɨ ra nindou ai hoeirɨhimboanei. Ranɨnambo asu nindou ranai God ahambo ŋgɨrɨ hɨmboarɨ hondünambo hoeindɨhorɨsɨ, ŋga ai nüŋgu-nahuraiyu ranahambo fɨfɨrɨndɨhimboyei. Ai ahandɨ koadürümbo yaŋgoroweimbɨ ŋgɨnɨndɨ ra fɨfɨndɨhindɨ asu ai God hondayu ranahambo fɨfɨrɨndɨhimboyei. Ranɨmboane asu ai ŋgɨrɨ roana moai ranahambo fɨfɨrɨhundɨ mbɨsei. 21 Sapo nindou ai Godɨmbo fɨfɨrɨ-marɨhorɨyosɨ, ŋga asu ai moai Ahambo adükar-ani seihü, sɨhefɨ God-ani sahündowohü hɨhɨfɨrɨhorɨ rɨhündɨ. Ŋga asu moanɨndɨ moatükunɨmbo ŋgusüfo pamarɨhindɨ asu ahei hohoanɨmokoate hohoanɨmonambo ahei ŋgusüfo ra nɨmbɨ mamarondürɨ. 22 Asu ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, roana fɨfɨrɨhundeimbɨ nindouanefɨ, masei, ŋga ai nindou fɨfɨrɨfekoate tükümehindɨ. 23 Asu ai God koadürümbo-koadürümbo nüŋguweimbɨ ranahambo hɨnɨŋgɨrɨhi hehi asu ai sümbuyo-randeimbɨ moatükunɨ, nindou, ndu, nɨnɨhondɨ, wako sɨsamɨ ranahambo hei dɨdɨbafɨyei rɨhündühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyei marɨhündɨ.  









Mamɨkarɨ hohoanɨmo

24 Nindou

ranai moaruwai ranɨ hohoanɨmo-mayeiamboyu asu God ai aheimbo yare moanɨ hɨnɨŋgɨ-mareandüra asu ai yɨkoarɨfo hohoanɨmo ŋgusüfoambe botɨmareandürɨ asu amoanɨŋgümbɨ moatükunɨ sɨmborɨ hoyei marɨhündɨ. 25 Nindou ra Godɨndɨ anɨhondü hoafɨ ranahambo hɨnɨŋgɨrɨhi hehi asu tɨkai hoafɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ. Ranɨyei asu ai nɨne-moatükunɨ God nafɨmarandɨ ranahambo hohoanɨmoyeihɨ dɨdɨbafɨyei marɨhündɨ, ŋga asu ai God muŋgu-moatükunɨ nafɨmarandɨ ranahambo moai anɨhondümborɨhorühɨ dɨdɨbafɨyahindo rɨhündɨ. Ŋga awi sɨhɨrɨ muŋguambo si aho ra ahambo adükar-ani mbɨsefɨmboane, ŋga anɨhond-ane. 26 Nindou ranai moaruwai hohoanɨmo ramarɨhindɨ ranɨmbo-hündambo God ai aheimbo amoanɨŋgümbɨ hohoanɨmo ŋgusüfoambe amaro rasüŋgure hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Ranɨmboyei asu nɨmorehɨ ai-amboanɨ nindowenihɨ-dɨbo aboedɨ nɨŋgokoate-yeihɨ ŋgorü nɨmorehɨ dɨbo mamɨ ranɨ hohoanɨmo süŋgumarɨhündɨ. 27 Asu nindowenihɨ ai-amboanɨ ranɨsüŋgumboemo ai hohoanɨmo aboedɨ ahamundɨ nɨmorehɨ-babɨdɨ refembo ra hɨnɨŋgɨru houmbo nindowenihɨ ahamundɨhoarɨ bogo moaruwai hohoanɨmombo mehomo. Ranɨyomo asu ai amoanɨŋgümbɨ moatükunɨ yaru arundɨ ranɨmbo-hünda asu ahamundɨhoarɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ masowandümo sapo ai ramefundɨ ranɨ sɨmogodɨhümbo.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 415

Rom 1​, ​2

28  Nindou

ai Godɨndɨ anɨhondü hohoanɨmo fɨfɨrɨfe ranahambo süŋgufembo moei masei ranɨmboyu asu God ai ahei yɨkoarɨfo hohoanɨmo moaruwai yare hɨnɨŋgɨmareandüra, asu ai ranɨ-moatükunɨ refembo yowanɨmbo-mayo ra ai ranɨ-süŋgumarɨhindɨ. 29 Asu aheimbo hohoanɨmo moaruwai hamɨndɨ meŋgoro ranai tüküra pimareandürɨ yɨkoarɨfo hohoanɨmo, sümbuyo-randeimbɨ hohoanɨmo, hohoaŋɨfe hohoanɨmo, ŋgorümbo yifiarɨ hohoanɨmo, ŋgorümbo ŋgusüfoambe moaruwaimbofe hohoanɨmo, nindoumbo hɨfokoefe hohoanɨmo, ŋgɨnɨndɨ hoafɨ hohoanɨmo, ŋgorümbo tɨkai hoafɨ hohoanɨmo, ŋgorümbo moaruwaimbofe hohoanɨmo, muŋgu hohoanɨmo ra süŋgumarɨhü hei. 30 Ranɨyei asu ŋgorümbo daboadanɨ hoafɨ hohoanɨmo, ŋgoründɨ ndürɨ weindahɨ hamɨndɨ moaruwaimbofembo hohoanɨmo, Godɨmbo yiboarukofi hohoanɨmo, hoafɨ mbahɨrɨhefimbɨ hohoanɨmo, afɨndɨ-afɨndeimbɨ hohoanɨmo, ahei fi ranahambo borɨ hohoanɨmo, muŋguambo ra süŋgumarɨhü hei. Ai sɨmborɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo refembo hohoanɨmo, asu hond-afɨndɨ-yafe hoafɨ hɨmborɨ-koate, hohoanɨmo muŋgu ra rareiranɨ hohoanɨmo muŋguambo ra rarɨhi marɨhündɨ. 31 Ai ŋgusüfo hohoanɨmokoate-anei, asu moai ahei hoafayei ranahambo kɨkɨhɨrɨhümündi, moai ahei fikɨmɨnɨndɨmbo hohoanɨmoyei, asu ai moai nindou ŋgorümbo hɨpoambo-rɨhindühɨ farɨhehindürɨ. 32 Nindou ranai Godɨndɨ mbumundɨ hohoanɨmo hoafɨ ra ndorɨhi fɨfɨrɨhindɨ. Hoafɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou düdi ai hohoanɨmo yahurai hohoanɨmoayu ana, yɨfɨmbiyuwamboane,’ meho. Nindou ai ra fɨfɨrɨhindɨsɨ, ŋga moaruwai rawarɨhindɨ. Asu ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai rawarɨhindɨ ranaheimbo siaoyahi arɨhündɨ kameihɨ.  







2

Godɨndɨ yɨbobofe hohoanɨmo ai mbumund-ane

1   Ranɨmboane

asu nindou dɨdɨyei nindou ŋgorümbo papɨhoafɨrɨhündüranɨ, se ŋgɨrɨ ro hütiyefɨpoanɨ mbɨsei. Ŋga se ŋgorümbo papɨ-hoafɨrɨhündüranɨ se sɨhei-fimbo amboanɨ papɨ-hoafɨrühɨ arɨhündɨ, nɨmboe se ranɨ moatükunɨ ai rawarɨhindɨ ra sapo se-amboanɨ rawarɨhindɨ ranɨmbo wambo. 2 Nindou sapo moaruwai hohoanɨmo rahurai rawarɨhindɨ ranaheimbo God ai papɨ-hoafarandürɨ, ŋga ahandɨ yɨbobofe hohoanɨmo ra mbumundɨ saf-ane, ra sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ. 3 Ŋga se nindou bɨdɨfɨrambo ai hohoanɨmo rahurai hohoanɨmoayu ranahambo papɨ-hoafɨrɨ-hündühaneisɨ, ŋga se-amboa sɨheihoarɨ ranɨ hohoanɨmo rahurai rarɨhindühanei, ŋga se nüŋgurɨhi ranahambo hohoanɨmo-yeihɨyeia? Asu se Godɨndɨ yɨbobofe tüküfeyowambe ra aboedambo-ndahumboyefɨ seimboyei? 4 God ai sɨheimbo hohoanɨmo aboedɨ safɨ hohoanɨmoyundürühɨ sɨheimbo nɨmai yɨbobofe-ndürɨkoate gedühɨ hɨfandarandürɨ. Ŋga ahandɨ hohoanɨmo ra se moanane seimboyei? Godɨndɨ aboedɨ hohoanɨmo ra sɨheimbo dɨdɨboado-fendüranɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 2  416

asu se hɨhɨrɨfe ahambo süŋgufimbo-hündamboane, ŋga se ranahambo moai fɨfɨrɨhindɨyo? 5 Ŋga se afɨndɨ-afɨndeimb-anei asu ŋgɨrɨ sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. Mamɨ ranɨ hohoanɨmo süŋgu Godɨndɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hohoanɨmo ra sɨheiwamɨ papɨrɨhündühɨ nou-anei. Asu se süŋgunambo God ai ŋgɨnɨndɨndühɨ ahandɨ mbumundɨ hohoanɨmo süŋgu yɨboboreandambe anɨmbo ranɨ-sɨmboanɨ weindahɨ tükündɨfeyoanɨ asübusümbɨ hohoanɨmo ra ndahümündimboyei. 6 Ŋga nindou mamamɨ nɨne-moatükunɨ ai rawarɨhindɨ ranɨ sɨmogodɨhümbo anɨmbo God ai aheimbo yɨbobondearümbui. 7 Nindou bɨdɨfɨrɨ dɨdɨyei aboedɨ hohoanɨmo ra süŋguarühɨ hei ana, sapo God sɨhefɨmbo ndürɨ adükarɨmboane asu sümbokoate yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ranane muŋguambo ranɨ-moatükunɨ mbɨsemuna seimboanei rawarɨhindɨ. Nindou rahurai ranaheimbo-anɨmbo God ai yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgoweimbɨ ra dagadürɨmbui. 8 Ŋga asu nindou bɨdɨfɨrɨ dɨdɨyei ai ahei fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyeihɨ anɨhondü hohoanɨmo ranahambo yɨboaruko-rühindühɨ asu nɨne hohoanɨmo moaruwai meŋgoro ra süŋgufembo hohoanɨmoayei ranaheimbo-anɨmbo God ai ŋgɨnɨndɨndühɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ dagadürɨmbui. 9 Ranɨ-sɨmboan-anɨmbo nindou muŋguambo sapo hohoanɨmo moaruwai meŋgoro süŋguarɨhi hei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo-ane asu asübusɨ afɨndɨ ranane ranɨ-moatükunɨ ra dagadürɨmbui. Ranɨ-moatükunɨ ra Sudahündɨ aheimbo-so boatei tükündɨfendürɨ mbundambo-anɨmbo asu süŋgunambo muŋguambo nindou amurɨ-mayei aheimbo-so amboanɨ tükündɨfendürɨmboe. 10 Ŋga asu nindou muŋguambo dɨdɨyei ai sapo hohoanɨmo aboedɨ ra-süŋguarɨhindɨ ranaheimbo-anɨmbo God ai ahandɨ hɨmboamupui-randeimb-ane, ndürɨ adükar-ane asu ŋgusüfo afurɨfe kife-ane muŋguambo ra dagadürɨmbui. Ranɨ-moatükunɨ ra Suda aheimbo boakorɨ dagadürɨ hayambo-anɨmbo asu nindou amurɨ-mayei ranaheimbo amboanɨ dagadürɨmbui. 11 God aiana ŋgɨrɨ nindoundɨ sɨrɨ ranahambo hohoanɨmondu, ŋga muŋguambo mamɨ hohoanɨmo süŋgu türüfoa-reandürɨhani yɨboboareandürɨ arandɨ. Ŋga nɨne-moatükunɨ nindou ai rawarɨhindɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ anɨmbo ai türüboadeandühɨ yɨbobondeambui. 12 Ŋga nindou dɨdɨyei Mosesɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo fɨfɨrɨfekoate-mayei-aneisɨ, ŋga moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhindanɨ God ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hohoanɨmokoate-nduhü aheimbo randeandüra awandɨhehimboyei. Asu Suda ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo fɨfɨrɨhindɨsɨ, ŋga asu dɨdɨyei moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhindanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yɨbobondearümboe. 13 Ŋga nindou dɨdɨyei ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hɨmborɨmayei ranɨ-yeipoanɨ ai Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ mbumundɨ nindou anɨmboei, ŋga wanɨ. Ŋga nindou ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai hoafɨmayo ranahambo süŋgurɨhindühɨ rawarɨhi hei ranai-anɨmbo Godɨndɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 417

Rom 2

hɨmboahü aboedɨ mbumundɨ nindou tükündahimboyei. 14 Ŋga nindou Suda-yafe ndɨfo aiana moai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrɨhindɨsɨ, ŋga bɨdɨfɨrɨ ai moanɨ ahei hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ aboedɨ moatükunɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai hoafɨmayo ranɨ-süŋgu-anei ratüpurɨyei arɨhündɨ. Ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrɨfekoate-ayei amboanɨ asu ai aboedɨ hohoanɨmo ra aheihoarɨ purɨhümündihü hohoanɨmoyeihanei. 15 Ranɨ hohoanɨmo ai ranɨ-süŋgurɨhi hohoanɨmoyei arɨhündɨ asu ahei aboedɨ hohoanɨmo ranai-ane ahei ŋgusüfoambe ahɨnümbɨ hohoanɨmo sürü apaiaro ranahambo nafuiarandɨ. Ranɨyei asu ahei ŋgusüfoambe ranai-amboanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra purarɨhümündi ranahambo nafuiayo, ŋga ŋgoambo yiboarukureandürɨ asu ŋgoambo ndoreandürɨ randühane. 16 Yɨbobofe si ra tüküfe sɨmboan-anɨmbo muŋgu-moatükunɨ sapo rahurai hamɨndɨ nindou aheimbo-so tükündɨfendürɨmboe God ai Sisas Kraisɨndɨ warɨ-süŋgu nindou-yei hohoanɨmo dɨbo meŋgoro ra türüboadeandühɨ yɨbobondea-ndürɨmbui. Hoafɨ yahurai ranane ro sɨheimbo aboedɨ hoafɨ hoafayahɨndürühɨ bokarɨhehe arɨhandɨ.  





Sudahɨndɨ asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo

17 Asu

se nüŋgu-mandahia? Se hoafɨyeihɨya, roana Suda-anefɨ, ŋga ranɨmbo-hündambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrarɨhundɨ ranɨmbo wambo Godɨndɨ yɨbobofeambe sɨhefɨmbo aboedambo-ndeamunümbui asei. Asu se ro-anefɨ Godɨndɨ nindou-ayefɨ sei hehi ranahambo borɨyei arɨhündɨ. 18 Sapo se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra yamundɨhi mburɨhü fɨfɨrɨhi hehimbo wambo God ai nɨne aboedɨ hohoanɨmo-ane ehu ra fɨfɨrarɨhindɨ asu mbumundɨ hohoanɨmoayo ranahamboane yifirayei. 19-20 Asu se hoafayeihɨya ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranambe fɨfɨrɨfe hohoanɨmo asu anɨhondü hoafɨ ra muŋgu fɨfɨrarɨhundɨ asei. Ranɨmbo-hündambo anɨmbo hɨmboatɨharɨ-mayei ranaheimbo nafɨ nafuinda-hundürɨmboyefɨ asu nindou nɨmbɨ nɨmaroanɨ anɨboadei ranahei si rahurai-anefɨ. Asu roana sapo ŋgusüfokoate nindouyei dɨdɨboadorɨhundürɨ-rɨhundeimbanefɨ asu nɨmoakɨdɨbou yamundɨhundürɨ-rɨhundeimb-anefɨ muŋguambo rasei arɨhündɨ. 21 Se nindou bodɨmondambo yamundarɨhindürɨ ana, asu nɨmboe sɨhei fimbo yamundɨfekoate-ayeia? Se hoafɨyeihɨya, se hümbuhünɨpoanɨ, asei-anesɨ, ŋga asu se ra sɨheihoarɨ hümbuhünɨyeihɨyei wanɨyei? 22 Se hoafɨyeihɨya, se nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨrɨpoanɨ, asei-anesɨ, ŋga asu se sɨheihoarɨ ra raweyahindühɨyei wanɨyei? Se sɨsamɨ god ranahambo yiboarukoarɨhündɨsɨ, ŋga asu se sɨsamɨ godɨndɨ worambeahɨndɨ napo hümbuhünɨyei rɨhündai wanɨyeiai? 23 Se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo ro fɨfɨrɨhumboanefɨ seihü ranahambo borɨyei rɨhündühaneisɨ, ŋga se hohoanɨmo ra süŋgufekoateyeihɨ asu rananɨmbo se Godɨndɨ ndürɨ moaruwaimbo-rɨhindühɨyei wanɨyei? 24 Ŋga ranahambo Bukambe hoafɨ ranai yare hoafɨyowohü  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 2​, ​3  418

yahoya, ‘Suda sɨhei süŋguna nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ ranai Godɨndɨ ndürɨ ranahambo moaruwaimborɨhi hoafɨyei arɨhündɨ,’ meho. Hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo asu ŋgusüfoambe hohoanɨmo-ane

25  Asu

Suda se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo süŋguarɨhi hei ana, sɨhei hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo ra mbumundɨ saf-ane. Ŋga asu se hohoanɨmo ranahandɨ süŋgufe hokoate-yeianɨ hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo ranai refekoate hɨmbondeimboyei. 26 Asu nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ sapo dɨdɨyei ahei fihoearɨ ra kefe tɨrɨhefekoate-aneisɨ, ŋga asu ai ranɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋguarɨhi hei ana, nindou ranaheimbo God ai nindou ranai ana fihoearɨ kefe tɨrɨhefimbɨ hɨmboyeimboanei mambüsɨyo? 27 Yɨnɨ, asu Suda seana ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra Bukambe mbeŋgorɨndürɨsɨ asu sɨhei fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmoyeimbaneisɨ, ŋga asu se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo süŋgufekoate-yei arɨhündɨ. Ŋga nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ aiana moai ahei fihoearɨ karɨhi tɨrɨhehi rɨhündɨsɨ, ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋguarɨhindɨ ana, nindou rahurai ana ahei aboedɨ hohoanɨmonambo sɨheimbo papɨhoafarandürɨ. 28 Ŋga nindou ai moanɨ fi yaŋgɨrɨ Sudahünd-ani ranai ana Suda hondüyopoanɨ. Asu fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo hondü ranana moanɨ fi ranahambo hohoanɨmo yaŋgɨrɨyopoanɨ. 29 Ŋga nindou düdi ai Godɨndɨ-mayo moatükunɨ ra ahandɨ ŋgusüfoambe amarondo ana, ai Suda hond-ani. Fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo hondü ranana ai ŋgusüfoambeahɨndɨ hohoanɨmo yaŋgɨr-ane. Ranɨ hohoanɨmo ranana moanɨ fimbo hohoanɨmoyopoanɨ, ŋga Yifiafɨndɨ hohoanɨmo-ane. Nindou rahurai ai nindouyei hɨmboahü ndürümbɨ adükarɨyopoanɨ, ŋga Godɨndɨ hɨmboahü ndürümbɨ nindou-ane.  







3

Moaruwai hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo hɨfɨnambondeandɨ 1   Ranana

asu nüŋgunde Sudahündɨ-yei nɨŋgombo ranai ŋgorü sɨrɨhündɨ-yei nɨŋgombo ranahambo ŋgasündɨmandea? Asu fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo ranambe nɨne-moatükunɨ aboedɨ tüküfe aranda? 2 E! Afɨndɨ muŋguambo moatükunɨ aho ra ranɨ-poanɨ ranɨpoanɨreamboane. Mamɨ adükarɨ moatükunɨ ranane God ai Suda aheimbo ahandɨ hoafɨ hondü ai aheimborɨhi hɨfandɨmbɨrɨhünda yahuhaya masagadürɨ. 3 Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo süŋgufekoate-ayei ranana asu nüŋgumandɨfea? Nindou ai ranɨ-moatükunɨ rawarɨhindɨ ranɨmbohünda asu God ai-amboanɨ anɨhondümbo hohoanɨmo hoafɨ ahandɨ ra hɨnɨŋgɨmandeyo? 4 Tɨkaiyopoanɨ, ŋga anɨhond-ane, God ai ŋgɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ra randeandɨ! Nindou ai tɨkarɨhi hehi hoafayei amboanɨ asu God aiana moanɨ anɨhondümbo mamanɨmbo hoafɨndɨmbui. Sapo Bukambe hoafɨ ranai God ranahambo yare hoafɨyowohü yahoya,  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 419

Rom 3

‘Nüŋgu-sɨmboanɨyo se hoafɨndafanɨ nindou hoafɨ ra anɨhondayo fɨfɨrɨmbɨrɨ-hindamboane. Asu nüŋgu-sümboanɨyo nindou sɨhambo papɨ-hoafɨndɨhünanɨ sɨhafɨ hoafɨ ra ahei hoafɨ ranahambo ŋgasündɨmbɨreandüramboane,’  Buk Song 51:4 meho. 5 Ŋga asu sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨ ranɨ hohoanɨmo ranai Godɨndɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranahambo weindahɨndeandanɨ ana, sɨhɨrɨ ranahambo nüŋgu mambɨsefa? God ai sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmoyefɨ arɨhundɨ ranɨmbo-hünda ai sɨhefɨmbo sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo asemunɨ ana, asu ahandɨ hohoanɨmo ra moaruwai-ane, randɨhu ramambɨsefɨyo wanɨmandefɨyo? (Nindou sɨhefɨ hohoanɨmo süŋguanahɨ moanɨ ndarɨhe hoafɨyahɨ.) 6 Ranɨmoatükunɨ ra ai wanɨ! Asu God ai mbumundɨ hohoanɨmokoate-ayu ana, asu nüŋgunde ai nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨmboei ranaheimbo türüboadeandürühɨ yɨbobomandeandüra? 7Asu wandɨ tɨkai hoafɨ hohoanɨmo ranambo Godɨndɨ hoafɨ hondü ra weindahɨ-rɨheandanɨ asu ahandɨ ndürɨ adükarɨ tüküfeyo ana, asu nɨmboe wambo moaruwai hohoanɨmo-yaheimbɨ nindou nou God ai papɨhoafarandɨra? 8 Refeana, sɨhɨrɨ randɨhu hoafɨndefɨhüya, awi sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨr-anɨmbo süŋgundɨhu ŋgefanɨ ranɨmbo asu aboedɨ hohoanɨmo ra ranɨ-süŋgu tükündɨfeyoanɨ mambɨsefɨyo? Karɨhasɨhandürɨ wanɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ wambo tɨkai hoafɨyahü-ndɨrɨhüya Por aiana yahurai hoaf-ane wataporɨmbora arandɨ asei. Süŋgunambo-anɨmbo God ai aheimbo ramarɨhindɨ süŋgu türüboadeandürɨhɨ tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui, ŋga ranɨmoatükunɨ God ai refemboayu ra ai aboed-anesɨ.  







Nindou moai mbumundɨ mamɨ ai-amboanɨ hɨfɨnɨ nüŋgu

9 Awi

refe ana, Suda sɨhɨrɨ nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ ranaheimbo ŋgasündɨhurümbo-mbeyefɨyo? Ra ai wanɨ! Ro ranɨ-moatükunɨ ranahambo hoafɨyaheimb-ane, nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ ranane, asu Suda ranane, muŋguambo sɨhɨrɨ ana mamɨ sɨmogodɨ nindou yaŋgɨr-anefɨ asu muŋguambo moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhu-rɨhundühɨ sɨhefɨhoarɨ hütianefɨ. 10 Ŋga Bukambe hoafɨ ranahambo yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai mbumundɨ nüŋgu. 11 Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai Godɨndɨ moatükunɨ ranahambo fɨfɨreandɨ, nindou mamɨ ai-amboanɨ moai Godɨmbo kokorürɨ randɨ. 12 Muŋgoambo ai Godɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨhorɨ-mboanei. Muŋguambo ai nindou moaruwai saf-anei tükümehindɨ. Nindou mamɨ ai-amboanɨ nɨne-moatükunɨ aboedayo ranɨ-moatükunɨ moai rareandɨ, ŋga wanɨ,’  Buk Song 4:1-3; 53:1-3; Saveman 7:20 13 ‘Muŋgu yafambe ana yɨfambe gabudɨfekoate anɨŋgo rahurai-anendürɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 3  420

Tɨkai hoafɨ moaruwai ranai ahei teifɨ ranɨ-süŋgu hɨhɨre ho pɨyowohü moanɨ yaŋgoroweimbɨ hoafɨ ranai tüküfih-ane.’   Buk Song 5:9 ‘Amoasɨrɨndɨ yahafambe nindou hɨfokoefembo tɨbagɨ amaro nahurai.’  Buk Song 40:3 14 ‘Ahei yafambe ambe ana nindoumbo God ai moaruwaimbombɨreandüra-mboane yaho hoafɨ asu moaruwai hühütimbü hoafɨ ranɨ yaŋgɨr-ane hoafɨyei arɨhündɨ.’  Buk Song 10:7 15 ‘Aiana nindou hɨfokoefembo hohoanɨmoayei. 16 Aiana nahanɨnɨyo ahei ra muŋgu-moatükunɨ moaruwaimbofe howohü tɨŋɨrɨfo afɨndɨ saimbo yaŋgɨrɨ nindou-anei. 17 Aiana nindou ŋgorü-babɨdɨmbo moai wudɨpoaporɨhi nɨmarei.’   Aisaia 59:7-8 18 ‘Aiana moai Godɨmbo akɨdou-amboa ahɨnɨrɨhorühɨ yɨhɨmboyahündo rɨhündɨ,’  Buk Song 36:1 meho. 19 Asu sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhumboanefɨ, muŋguambo hoafɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ai hoafayo ra nindou dɨdɨyei ranahandɨ hoarehɨndeihɨ süŋgumbɨrɨhindamboane. Ranɨmboane asu nindou mam-amboa ŋgɨrɨ hoafɨndühɨ ro mbumund-anahɨ mbüsu, ŋga wanɨ. Asu nindou muŋguambo Godɨndɨ hɨmboahü hüti-anei ra nafuimbohünda ahɨnümbo hohoanɨmo eŋgoro. 20 Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufembo ranɨnambo ŋgɨrɨ nindou mamɨmbo amboanɨ Godɨndɨ hɨmboahü nindou mbumund-anahɨ mbüsu. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai ahandɨ ratüpurɨ sɨhefɨ hohoanɨmo moaruwai nafuiyamunɨ randühane.  



Anɨhondümbofe süŋgu nindou ai Godɨndɨ hɨmboahü mbumund-anei

21 Ŋga

hapondanɨ ana God ai ahandɨ nindoumbo mbumund-anei ehu hohoanɨmo ranana ai weindahɨ tüküfemboane. Ŋga asu ranɨmoatükunɨ ra sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranɨ-süŋgupoanɨ tükümefeyosɨ, ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨyo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ranai-amboanɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo weindahɨru masɨhoemo. 22 Godɨndɨ-mayo mbumundɨ hohoanɨmo ranana ndahurai-ane: Nindou muŋguambo dɨdɨyei ai Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ, ranaheimbo God ai nindou mbumund-anei ehu ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨmbo-hündambo. Ŋga nindou ranai ŋgorü-poanɨyombo-yopoanɨ. 23 Wanɨ, ŋga nindou muŋguambo moaruwai hohoanɨmo-yeimboanei asu mbumundɨ sürühoeimbɨ hohoanɨmo God ai siaoayu ra mbonɨmbo-rɨhümündimboanei. 24 Ŋga asu God ai aheimbo moanɨ hɨpoamboarandürɨ. Ranɨmboyu asu ai nindou ranaheimbo aboedɨ mbumund-anei mehundürɨ sapo Krais Sisas ai aheimbo aboedambo 





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 421

Rom 3​, ​4

mareandürɨ ranahandɨ süŋgu. 25 God ai Krais ahamboya, ahandɨ horɨ ranai pɨndowohü-anɨmbo nindou dɨdɨyei ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranai moaruwai hohoanɨmoayei ra popoaimbɨ-ramɨndüramboane yahu hayamboyu. God ai ranɨ-moatükunɨ ramareandɨ ra ahandɨ hohoanɨmo moanɨ mbumundɨ hamɨndɨ hondayo ra nafuimbohünda ramareandɨ. Ŋga horombo ana nindou ai moaruwai hohoanɨmomayeisɨ, ŋga God ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨnɨŋgɨrou safɨ hɨfandandühɨ asu ai moai nɨmai ranɨ-moatükunɨ ranahambo sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo saimbo hohoanɨmoyu. 26 Yɨnɨ, ai Sisasɨmbo maserü ra haponda ndanambe ana ahandɨ mbumundɨ hohoanɨmo ra weindahɨ nafuimbo-hündamboyo. Ranɨ süŋgumboane ro fɨfɨrɨhundɨ ra God ai ahandɨhoarɨ mbumundɨ hamɨndɨ hond-ani asu nindou düdi ai Sisasɨmbo anɨhondümbo-arirɨ ranahambo seana nindou mbumund-anafɨ yahu arandɨ. 27 Asu refe ana, nɨne-moatükunɨ ranahambo sɨhɨrɨ borɨmandefɨ habodefa? Ŋgɨrɨ moanɨ borɨndefɨ. Asu nɨmboe ranɨ-moatükunɨ rana? Ranɨ mbumundɨ moatükunɨ ra sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ra süŋgufembo-hündamboyo? Wanɨ, ŋga sapo sɨhɨrɨ anɨhondümboarɨhundɨ ranɨmbo-hündamboane. 28 Ŋga sɨhɨrɨ ana ra fɨfɨrɨhundɨ, nindou moanɨ anɨhondümbo-arɨhindɨ ranaheimbo-anɨmbo God ai nindou mbumund-anei mbüsümbui, ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgufembo ranɨmbo-hündambo ŋgɨrɨ randearü. 29 Asu nɨmboe rana? Asu God ai Suda-yei God yaŋgɨrɨyu? Asu nindou ŋgorü sɨrɨhündɨyei God kameihɨyu? Yɨnɨ, God ai nindou ŋgorü sɨrɨhündɨyei God amboan-ani. 30 God aiana moanɨ mamani. Ranɨyu hayambo ranani Suda sapo ai ahei fihoearɨ karɨhi tɨrɨhehi arɨhündɨ ranai anɨhondümbo hohoanɨmo süŋgu aheimbo nindou mbumund-anei mbüsümbui. Asu nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ sapo ai ahei fihoearɨ kefe tɨrɨhefekoate ranai anɨhondümbo hohoanɨmo süŋgu aheimbo amboa nindou mbumundanei mbüsümbui. 31 Asu sɨhɨrɨ ranɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranambo sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ra moanane sefai? Ai ra wanɨ! Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo ahandɨ nɨmɨndɨ ra ŋgɨnɨrɨ-humündefühanefɨ.  













4

God ai Abrahamɨmbo nindou mbumund-anafɨ mehundo

1   Asu

sɨhɨrɨ sɨhefɨ amoao Abraham ranahambo nüŋgu mambɨsefa? 2 Abraham ai nɨne aboedɨ moatükunɨ ratüpurɨmayu ranahambohünda God ai ahambo nindou mbumundɨ aboed-ani mbehu-mbonana, asu ranɨmbo-hünda borɨmbomayu-hündɨyosɨ. Ŋga ranɨmbo-hünda Godɨndɨ hɨmboahü ŋgɨrɨ borɨndu. 3 Ŋga Bukambe hoafɨ ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Abraham ai Godɨmbo anɨhondümbo-marirɨ ranɨmboyu asu God ai ahambo nindou mbumund-anafɨ mehundo ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgumbo wambo,’ meho.  Stat 15:6  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 4  422 4 Sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ ra, nindou ai nɨne ratüpurɨ ratüpurayu ana, ai ranɨ takɨnɨ

kakɨ semündüh-ani. Ahandɨ kakɨ ra moanɨ sabudowanɨ semündühüyupoanɨ, ŋga sapo ai ratüpurɨmayu ranɨ takɨnɨmbo asabudo-ane. 5 Ŋga asu nindou düdi ai ahandɨ ratüpurɨ ranahambo hohoanɨmokoate-yuwohü asu ai moanɨ God sapo nindou hohoanɨmo moaruwaimbü aheimbo nindou mbumund-anei ehu ranahambo anɨhondümboarirɨ ana, asu ai ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo mbumundɨ hohoanɨmo-ane yahu arandɨ. 6 Nindou rahurai-ane God ai ahambo mbumundɨ nindou-ani ehu, ŋga moai ahandɨ ratüpurɨmbohünda, nindou ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfümbɨ nindou-ani yahu. Ŋga Defit amboa ranahambo hoafɨmayu. 7Ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou ai hɨhɨndɨ hohoanɨmoyeianɨ asu God ai amboawiyei yahuhü ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo gabudareandɨ, nindou ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfümbɨ nindou-anei. 8 Nindou ai moaruwai hohoanɨmoyuwanɨ asu Adükarɨ ai ranahambo hohoanɨmokoate-ayundo ana, nindou ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfümbɨ nindou-ani,’  Buk Song 32:1-2 mehu. 9 Sapo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo ranahambo Defit hoafɨmayu ra, nindou fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo süŋgurundeimbɨ ranaheimbo yaŋgɨrɨyu hoafɨmayu? Wanɨ. Ŋga nindou fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo süŋgufekoateayei ranaheimbo kameihɨyu ai yare hoafɨmayu. Ŋga sɨhɨrɨ rarɨhu fɨfɨrɨhundɨ ra, God ai Abrahamɨndɨ anɨhondümbofe ra hoeireandanɨ mayoa ahambo nindou mbumund-ani mehu, asefɨ. 10 Ŋga nüŋgusümboanɨyo ranɨ-moatükunɨ ra ahambo tükümefeyowa? Abraham ai ahandɨ fihoearɨ ra kefe tɨrɨhefekoate-yuwambeyo asu kare tɨrɨhai hayamboyuwambeyo God ai ahambo yare hoafɨmayundo ra? Sapo ai fihoearɨ kefe tɨrɨhefekoate-yuwambeyo, ŋga süŋgunambo-yopoanɨ. 11 Ai ahandɨ fihoearɨ ra kefe tɨrɨhefekoate nüŋguambe Godɨmbo anɨhondümbomarira asu God ai ahamboya se nindou mbumund-anafɨ mehundo. Ra nafuimbohünda God ai ahambo fihoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo masagado. Ranɨmboani Abraham ai muŋguambo nindou moai fihoearɨ ahei ra karɨhi tɨrɨhehindɨsɨ, ŋga asu ai Godɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranahei amoao amboanayu. Ranɨmbo-hündamboyo asu God ai aheimbo amboanɨ se nindou mbumund-anei mehundürɨ. 12 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai fihoearɨ karɨhi tɨrɨhehi-ndeimbɨ yaŋgɨrɨ-yeipoanɨ, ŋga anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ kapeih-anei asu sɨhefɨ amoao Abrahamɨndɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ. Asu horombo Abraham ahandɨ fihoearɨ kefe tɨrɨhefekoate-yuambe anɨhondümbo-mareandɨ ranɨ-süŋgumefundɨ ranɨmbo-hündamboani ai ahei amoao-ayu.  













13  God

Godɨndɨ horombo hoafɨ ra muŋguambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ-yafe-ane

ai Abraham asu ahandɨ amoao mamɨ ranaheimbo hɨfɨ muŋguambo ra ndahandürɨmboyahɨ yahuhaya horombo hoafɨmareandürɨ. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 423

Rom 4

God ai ahambo ranɨ hoafɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufembo ranɨsüŋguyopoanɨ ai horombo hoafɨmareandɨ. Ŋga Abraham ai Godɨmbo anɨhondümbo-mariramboyu asu God ai nindou mbumund-ani mehundo. Ŋga ranɨ-süŋgumboyu ranɨ-moatükunɨ semɨndɨmbo God ai horombo hoafɨ ra hoafɨmeindo. 14 Sapo nindou ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhündeimbɨ-mayei ai yaŋgɨrɨ Godɨndɨ muŋgu-moatükunɨ ra asahümündi ana, asu anɨhondümbo hohoanɨmo ra moanɨ nɨŋgombo nou-ane. Asu Godɨndɨ horombo hoafɨ ranamboanɨ yafui hoafɨ yaŋgɨrɨ nou-ane. 15 Sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra yaŋgorühɨ asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨyowohü tɨŋɨrɨfo saimbo hohoanɨmo ai-amboa yaŋgoromboane. Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra yaŋgorɨkoate-yowohü asu ŋgɨrɨ nindou ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo süŋgufekoate-ayei mbɨsefɨ hoafɨndefɨ. 16 Ranɨmboane asu ranɨ-moatükunɨ ranahambo sapo God ai saimbo horombo hoafɨmareandɨ ra anɨhondümbofe hohoanɨmomayo ranɨ-süŋgu tükefeyo. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo ranɨ-moatükunɨ ra sapo ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmomayo ranɨ-süŋgu yaŋgɨr-ane tükefeyo. Nindou dɨdɨyei sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo süŋguarɨhindɨ ranaheimbo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga nindou sapo anɨhondümbo-arɨhindɨ ana, Abraham ai anɨhondümbo-mareandɨ nou ai-amboanɨ ra ndahümündimboyeisɨ. Abraham ai ana muŋguambo sɨhefɨ amoao nahurai-ani. 17 Ranɨyo Bukambe hoafɨ ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ro sɨhambo afɨndɨ hɨfɨ hɨfɨ nindou ranahei amoaombeyafa sahehea hɨnɨŋgɨ-marɨheanɨnɨ,’ meho. Ranɨyo ranɨ hoafɨ ra anɨhond-ane nɨmboe sapo God ahandɨhoarɨ hoafɨmayu. Abraham ai Godɨmbo anɨhondümbo-marirɨ ranai-ani nindou yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨre asu nɨne-moatükunɨ muŋguambo tüküfekoate ra ahandɨ hoafɨ süŋgu hoafɨ yaŋgɨrɨ moanɨ aimbore tüküfe arandɨ. 18 God ai Abrahamɨmboya, ‘Sɨhafɨ amoao mamɨ ana tapuiyowa ŋgɨrɨ kɨkɨndeandɨ,’ mehundo ra ai moai fɨfɨreandɨ nüŋgunde ranɨ-moatükunɨ ahambo tükümandɨfe. Ŋga Abraham ai ranɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨyu haya Godɨmbo anɨhondümbo-rirühɨ hɨmbomayu hu. Ranɨmboane asu nindou afɨndɨ hɨfɨnɨ ranahei amoao tükümefiyu God ai yare hoafɨmayu nou. 19 Abraham ai ndeara 100 hɨmbanɨ boagɨrɨ safɨyusɨ, ŋga asu Godɨmbo anɨhondümbo-fimbo hohoanɨmo ranai moai warambe hoafɨrerɨ ahandɨ fi ranai ndeara akɨmɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrɨyowambe ra. Asu ahandɨ nɨmorehɨ Sara amboanɨ ahandɨ fi ra ndeara boagɨrɨ-yowohü wambo ŋgɨrɨ nɨmorɨ wakɨndamɨndo. 20 God ai Abrahamɨmbo mamɨ moatükunɨ ndahandomboyahɨ yahuhaya horombo hoafɨmendu ranɨmbo moai yimbumbore hohoanɨmoyu, ŋga Godɨmbo ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-rirühɨ aboed-ani mehu. 21 Ranɨyu ai nɨne hoafɨ God ahambo randɨheamboyahɨ mehu ranɨmbo anɨhondümbo ai randeambui yahuhaya hɨmbomayundo. 22 Ai yare hohoanɨmomayu-wamboyu asu God ai ahamboya, ‘Seana mbumund-anafɨ wandɨ hɨmboahü,’ mehundo.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 4​, ​5  424 23  Baiborambe

yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God ai ahambo nindou mbumund-anafɨ wandɨ hɨmboahü,’ mehu ra Abraham ahambo yaŋgɨrɨ hamɨndɨ hoafɨyumbo-yupoanɨ, ŋga wanɨ. 24 Ŋga ranɨ hoafɨ ra sɨhefɨmbo kameihɨyu hoafɨmemunɨ. Sɨhɨrɨ sapo God Sisas sɨhefɨ Adükarɨ ranahambo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranahambo-anɨmbo anɨhondümbo-ndɨhurɨmboane. Rananɨmbo asu God ai sɨhefɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo hoafɨnduhüya ranɨ anɨhondümbofe ranana mbumundɨ hohoanɨmo nouane mbüsümbui. 25 God ai Sisas ranahambo hɨfɨ ndanɨhü yɨfɨmbohünda koamarɨherü ra sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo gogorɨhefembohündamboyu. Asu God ai asükaiyu yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ra sɨhefɨmbo wandɨ hɨmboahü nindou mbumund-anei yahombohündamboyu botɨmarirɨ.  



5

1   Sɨhefɨ

God ai sɨhefɨmbo nindou mbumund-anei ehumunɨ

anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨmbo-hündambo God ai sɨhefɨmbo nindou mbumund-anei ehumunɨ. Ranane asu haponda sɨhɨrɨ sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu-anefɨ God-babɨdɨmbo aboedɨ-aboedɨyahumboayefɨ. 2 Sɨhefɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra Adükarɨndɨ süŋguyo nafɨ meŋgorowa sɨhɨrɨ Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe ranambe kefoehu anɨmboefɨ. Rananefɨ asu sɨhɨrɨ God ai sɨhefɨmbo semɨndɨmunanɨ asu ahandɨ sürühoeimbɨ hɨmboamupui-randeimbɨ ranahambo semɨndɨmbo anɨhondümbo-rɨhundühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefühɨ hɨmboayefɨ. 3 Asu ranahambo yaŋgɨrɨyefɨpoanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefɨ arɨhundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nɨne tɨŋɨrɨfo sɨhefɨmbo-so tükefeyo ranahambo kameihanefɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefɨ arɨhundɨ. Ŋga sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ tɨŋɨrɨfo tükefeyomunɨ ranai moanane yaho hohoanɨmo ra süŋguareandɨ. 4 Asu moanane yaho hohoanɨmo ra ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo hohoanɨmo süŋguareandɨ. Asu ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ra Godɨmbo anɨhondümbo hɨmboyondombo hohoanɨmo süŋguareandɨ. 5 Asu sɨhɨrɨ rarɨhu yahurai anɨhondümbo hɨmboayefɨ hefɨ ana, asu ŋgɨrɨ ŋgusüfoambe moaruwaindamunɨ, sapo God ai sɨhefɨmbo Yifiafɨ Aboedɨ semunɨ mbura ranɨ-süŋgu ahandɨ-mayo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra sɨhefɨ ŋgusüfoambe botɨmareamunɨ wambo. 6 Ŋga horombo sɨhɨrɨ ŋgɨnɨndɨ nɨŋgokoate-yefambe ranɨ-sɨmboanɨ God ai kamafoareandɨ nindou ahambo daboadɨ hɨhɨrɨhi-rɨhündeimbɨ ranaheimbohünda Krais ai yɨfɨmayu. 7 Nindou mbumundɨ hohoanɨmoyeimbɨ amboanɨ ŋgɨrɨ ahambohünda yɨfɨmbo hohoanɨmondu. Ŋga nindou mamamɨ ai nindou ŋgorü aboedɨ-mayu ranahambohünda yɨfɨmbo hohoanɨmomandüyo asu wanɨmandüyo. 8 Ŋga asu sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgurɨhundühɨ nɨmboefambe Krais ai sɨhefɨmbohündambo yɨfɨmayumunɨ. Ranɨnambo asu God ai sɨhefɨmbo ŋgusüfo pamareamunɨ ra nafuiyumunɨ arandɨ. 9 Ranana asu haponda  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 425

Rom 5

Kraisɨndɨ horɨ ranɨ-süŋgu God ai sɨhefɨmbo ai mbumund-anei ehu ana, asu sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ ahandɨ süŋgu Godɨndɨ hürütü ranambeahɨndɨ aboedambo-ndahumboyefɨ. 10 Horombo ana sɨhɨrɨ Godɨndɨ hürütümbɨyefɨ, ŋga asu hapondanɨ ana Godɨndɨ Nɨmorɨ yɨfɨmayu ranɨ-süŋgumboyo Godbabɨdɨ ŋgunindɨmbore hɨnɨŋgɨmareamunɨ. Asu haponda sɨhɨrɨ ahandɨ yɨfɨ süŋgu ndarɨhu Godɨndɨ ŋgunindayefɨ ana, sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ ra ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ranɨ-süŋgu aboedambo-ndahumboyefɨsɨ. 11 Ŋga asu ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga sɨhɨrɨ sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu Godɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyahu-ndowohanefɨ. Ranahandɨ süŋgu sɨhefɨmbo Godɨndɨ ŋgunindɨmbore hɨnɨŋgɨmareamunɨ.  



12  Nindou

Adam ai yɨfɨ hohoanɨmo nɨmɨndɨhüyu asu Krais ai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo nɨmɨndɨhüyu

mamɨ ranahandɨ süŋguyo hohoanɨmo moaruwai ranai hɨfɨ ndanɨhü tükümefeyo. Ŋga moaruwai hohoanɨmo ranai yɨfɨyorambo hohoanɨmo ranɨ dɨbore tükümefeyo. Ranɨyo asu yɨfɨ hohoanɨmo ranai muŋguambo nindou ranaheimbo-so tükümefeyo sapo muŋguambo nindou moaruwai hohoanɨmomayei ranɨmbo. 13 Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo tüküfekoate-yowambe moaruwai hohoanɨmo ranai hɨfɨ ndanɨhü meŋgoro-ane. Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo yaŋgorɨkoateyowambe ana, moaruwai hohoanɨmoyeianɨ ra moai ranahambo hoafɨ yaŋgorɨ randɨ. 14 Ŋga anɨhond-anesɨ, horombo Adam ai nüŋguwambe peyo haya ho-hombo Moses nüŋguwambe tükümefeyo ranambe ana muŋguambo nindou ranaheimbo yɨfɨmbo hohoanɨmo ranai hɨfandɨmarandürɨ howa yɨfɨsafɨmayei. Nindou bɨdɨfɨrɨ Adam moaruwai hohoanɨmomayu ai moai rahurai rahindɨsɨ, ŋga aheimbo yɨfɨmbo hohoanɨmo ranai hɨfandɨmarandürɨ. Adam aiana Nindou süŋguna tüküfemboayu ahandɨ sɨsamɨ nahuraiyu ramefiyu. Ŋga asu nindou yimbu ahafandɨ hohoanɨmo ra ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨmboyo. 15 Ŋga Godɨndɨ moanɨ saimbo moatükunɨ ranana Adamɨndɨ moaruwai hohoanɨmo rahurai sɨmogodɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindou mamɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo süŋgu nindou afɨndɨ yɨfɨyei marɨhündɨ. Ŋga asu Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo, moaruwai hohoanɨmo ra afɨndɨ ŋgasündareandɨ. Ŋga Nindou mamɨ Sisas Krais ahandɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo süŋgu moanɨ saimbo moatükunɨ nindou afɨndɨ ranaheimbo tüküfe marandɨ. 16 Ranane asu Godɨndɨ moanɨ sai moatükunɨ asu nindou mamɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ra ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨ reamboayo. Ŋga nindou mamɨ ahandɨ hohoanɨmo moaruwai ranahandɨ süŋguyo God ai nindou aheimbo papɨ-hoafɨrɨrühɨ aheimbo hüti-anei mehu. Ŋga asu Godɨndɨ moanɨ sai moatükunɨ ranahandɨ süŋguyo nindou hohoanɨmo moaruwai afɨndɨ ramarɨhindɨsɨ, ŋga asu God ai aheimbo nindou mbumund-anei wandɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 5​, ​6  426

hɨmboahü mehundürɨ. 17 Ŋga sapo nindou mamɨ ranahandambohündɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo süŋgu yɨfɨ hohoanɨmo ranai tükɨfe haya hɨfandarandürɨ. Ŋga asu nindou dɨdɨyei Godɨndɨ-mayo moanɨ hɨpoambofe afɨndɨ safɨ ranane asu ahandɨ moanɨ sai moatükunɨ sapo mbumundanei ehu hoafɨ ranane ra asahümündi ranai yaŋgɨrɨ nɨmboeimbo hɨbadɨhümboyei. 18 Ranane asu nindou mamɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ranɨmbo-hünda muŋguambo nindou ranaheimbo God ai se hütiyei, ŋga ranɨmbo-hünda moaruwai-mbeyeiamboane mehu hoafɨ ra tükümefeyondürɨ. Mare yahurai-ane Nindou mamɨ ahandɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranɨmbo-hünda muŋguambo nindou ranaheimbo Godɨndɨ hɨmboahü se mbumundɨ nindou-anei hoafɨ ranane asu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo-ane muŋguambo tükümefeyondürɨ. 19 Nindou mamɨ ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate-mayu asu ranɨmbo-hünda nindou afɨndɨ ranai hohoanɨmo moaruwaiyeimbɨ tükümehindɨ. Mare yahurai-ane Nindou mamɨ ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgure haya asu ranɨmbo-hünda nindou afɨndɨ ranai Godɨndɨ hɨmboahü hohoanɨmo mbumundɨyeimbɨ nindou tükündahimboyei. 20 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨ afɨndɨ tüküfembohünda tükümefeyo. Ŋga asu moaruwai hohoanɨmo ranai afɨndɨ tükümefeyo-wamboyo Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranai afɨndɨ hamɨndɨ tükümefeyo. 21 Asu hoafɨ ra rahurai-ane, horombo moaruwai hohoanɨmo ranai nindoumbo hɨfandɨmarandürɨ asu ranɨsüŋgu yɨfɨ hohoanɨmo tükümefeyondürɨ. Mare yahurai-ane haponda Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranai nindoumbo hɨfandɨrandüra ranɨ-süŋgu nindou Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ tükehindɨ. Ranɨhündane yaŋgɨrɨ koadürümbo anɨmboei sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu.  









6

1   Asu

Moaruwai hohoanɨmo süŋgumbo yɨfɨmbo nahuraimayefɨ, ŋga Kraisɨndɨ süŋgu yaŋgɨrɨ anɨmboefɨ

refe ana sɨhɨrɨ nüŋgu mambɨsefa? Sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ randɨhu ŋgefa Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranai afɨndɨ tükümbɨfeyo-wamboane, mbɨsefɨ hoafɨmandefɨyo? 2 Ranɨmoatükunɨ ra ai ŋgɨrɨ randɨfeyo, ŋga wanɨ! Sapo sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo yɨfɨ nahuraimayefɨ. Asu nüŋgundɨhu moaruwai hohoanɨmo ra süŋgumandɨhu ŋgefa? 3 Sɨhɨrɨ Sisas Krais-babɨdɨ nɨmboefɨmboyefɨ hɨmonɨ hundürɨmayefɨ ra. Ranana asu sɨhɨrɨ ai-babɨdɨ yɨfɨmayefɨ ra se moai fɨfɨrɨhindɨyo? 4 Sɨhɨrɨ hɨmonɨ hundürɨmayefɨ ra ai-babɨdɨmbo yɨfɨyefa asu ai-babɨdɨmbo masamboareamunɨ nou-ane. Ranɨmbo-hündambo Apendɨ ŋgɨnɨndɨ afɨndɨ ranɨnambo Kraisɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ yahurai-ane asu sɨhɨrɨ amboanɨ sɨmborɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgundɨhumboane.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 427

Rom 6

5  Sɨhɨrɨ

ai-babɨdɨ mamɨ yɨfɨmayefɨ sapo ai yɨfɨmayu nou. Ranana asu sɨhɨrɨ ai-babɨdɨ mamɨ yɨfɨhündɨ botɨndahumboane ai botɨmefiyu nou. 6  Asu

Sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ yaŋgɨrɨ nɨmboemboyefɨ

sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ nda, sɨhefɨ wamɨndafɨ hohoanɨmo ra aidɨbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fihɨ yɨfɨmayo, moaruwai hohoanɨmo sapo sɨhefɨ fiambe hoaŋgohü ratüpurɨyo arandɨ ra ahandɨ ŋgɨnɨndɨ ra raguanambo-fembohünda. Asu ranɨmbo-hündambo ŋgɨrɨ sɨhefɨmbo moaruwai hohoanɨmo ranai hɨbadamunɨ ŋgo. 7 Ŋga nindou düdi ai yɨfayu ana, asu moaruwai hohoanɨmondɨ ŋgɨnɨndɨ ranahambo aboedambofih-ani. 8 Asu sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ yɨfɨ-yefeimbɨhündɨ nouehundɨ ana, ranɨmoatükunɨ ra sɨhɨrɨ anɨhondümbo-rɨhu fɨfɨrɨhumboanefɨ, ranana awi sɨhɨrɨ ai-babɨdɨ yaŋgɨrɨ nɨmboemboyefɨ. 9 Krais ai yɨfɨhündɨ botɨfi hayambo wambo asükaindu ŋgɨrɨ yɨfɨndu. Asu yɨfɨmbo hohoanɨmo ranai ŋgɨrɨ ahambo ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo hɨbadɨrɨ ŋgo. Ŋga sɨhɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo fɨfɨrɨhumboanefɨ. 10 Sapo ai muŋguambo moaruwai hohoanɨmo ra hɨfɨnambofembo mamɨmbo yaŋgɨrɨ yɨfɨmayu. Ŋga asu haponda ai yaŋgɨrɨ anüŋgu ranɨmbo kameihɨyo. Ŋga haponda ai yaŋgɨrɨ anüŋgu ranana God-dɨbo-ani anüŋgu. 11 Mamɨ ranɨ-süŋgumboanɨmbo se sɨhei fimbo hohoanɨmondei, se moaruwai hohoanɨmo ranahambo yɨfɨmayei nou asu ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hoarehɨ moai nɨboadei hei, ŋga wanɨ. Ŋga se sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ahandɨ süŋgu God-babɨdɨ yaŋgɨrɨ anɨboadei. 12 Rananɨmbo asu se sɨhei yɨfɨyo-randeimbɨ fi ra moaruwai hohoanɨmo ranai hɨbadarümboe, ŋga yowanɨ. Moaruwai hohoanɨmo ranai sɨheimbo hühündeiranɨ asu se sɨhei wamɨndafɨ hohoanɨmo ahandɨ yifirɨ moaruwai ranahambo süŋgundɨhimboyei, ŋga yowanɨ. 13 Asu se sɨhei fi mamɨ bɨdɨfɨrɨ amboanɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo hɨnɨŋgɨndowandanɨ ndemɨndɨmboe. Mamɨkarɨ hohoanɨmo moaruwai fɨfanɨŋgareimbɨ ra refembohünda hohoanɨmondeimboyei. Ŋga se sɨheihoarɨ Godɨmbo ndahündo sapo se nindou yɨfɨhündɨ botɨfi yaŋgɨrɨ anüŋgu nou-anei. Asu sɨhei bɨdɨfɨrɨ fi muŋguambo ra ahambo hɨnɨŋgɨndɨhindo mbumundɨ hohoanɨmo refembohünda. 14 Ŋga moaruwai hohoanɨmo ranai sɨheimbo hɨbadarü ŋgomboe, ŋga yowanɨ. Nɨmboe sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ahandɨ hoarehɨ se moai nɨboadei, ŋga se Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranahandɨ hoarehɨ anɨmboei.  















15  Ranana

Sɨhɨrɨ ana mbumundɨ hohoanɨmondɨ moanɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-anefɨ

asu sɨhɨrɨ ra nüŋgumandahuwa? Haponda sɨhɨrɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranɨ hoarehɨ nɨŋgokoate, ŋga sɨhɨrɨ Godɨndɨ moanɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 6​, ​7  428

hɨpoambofe hohoanɨmo ranɨ hoarehɨ anɨmboefɨ. Asu ranɨmbo-hünda sɨhɨrɨ ra moaruwai hohoanɨmondefɨ mandɨhundɨyo? Ranɨ hohoanɨmo ra sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ randɨhundɨ, ŋga wanane! 16 Se nindou ŋgoründɨ hoarehɨ nɨboadeimbo ahandɨ hoafɨ hɨmborayei ana, asu se ahandɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nahurai-anei. Asu se moai ranɨmbo fɨfɨrɨhindɨyo? Se moaruwai hohoanɨmondɨ hoafɨ süŋguarɨhündɨ ana, asu ranɨmbo yɨfɨndeimboyei, ŋga se Godɨndɨ hoafɨ süŋguarɨhündɨ ana, asu ranɨmbo ahandɨ hɨmboahü mbumundɨ nɨmandeimboyei. 17 Yɨnɨ, horombo ana se moaruwai hohoanɨmo ranahandɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nindou manɨmboei-anei. Ŋga asu hapondanɨ ana se anɨhondü yamundɨfe hoafɨ masahümündi ra sɨhei muŋguambo hohoanɨmo ra süŋgurɨhindühanei. Ŋga ranɨmbo-hündambo-anɨmbo God ahambo hɨhɨfɨndɨhurɨmboane! 18 Seana moaruwai hohoanɨmondɨ ŋgɨnɨndɨ ranambeahɨndɨ aboedamboyahi hehimboane asu mbumundɨ hohoanɨmo ranahandɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nindou-yahimboanei. 19 Ranɨ hoafɨ ranai hɨmborɨmbo sɨheimbo tɨŋümb-ane ranɨmboane asu ro moanɨ nindou sɨhefɨ hohoanɨmonambo ndarɨhe hoafayahandürɨ. Horombo ana sɨhei fi ra moaruwai hohoanɨmo refembohünda rarɨhi hɨnɨŋgɨrɨhi hehimbo moaruwai hohoanɨmo ra rasüŋgumarɨhi hei. Mamɨ yahuraiane hapondanɨ ana sɨhei muŋguambo fi ra randɨhi hɨnɨŋgɨndɨhindɨ mbumundɨ hohoanɨmo asu sürühoeimbɨ hohoanɨmo refembohünda. 20 Horombo se moaruwai hohoanɨmo ranahandɨ ratüpurɨ moanɨ ratüpurɨyeiambe se moai aboedɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranahandɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nɨboadei. 21 Amoanɨŋgeimbɨ moatükunɨ se ramarɨhinda ra-süŋgumbo asu nɨne moatükunɨ aboedɨ tükümefoyowa? Hohoanɨmo ranɨhündɨ yɨfɨ yaŋgɨr-ane tükefe arandɨ. 22 Ŋga hapondanɨ ana se moaruwai hohoanɨmo ranambeahɨndɨ aboedamboyahi tüküyahi hehi Godɨndɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ yaŋgɨrɨ nindou tüküyahimboanei. Hohoanɨmo ranɨhündɨ se sürühoeimbɨ hohoanɨmo sahümündi asu yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo hohoanɨmo ra tüküfeyondürɨ arandɨ. 23 Ŋga moaruwai hohoanɨmo ra ahandɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ ahei ratüpurɨ süŋgu ranɨ takɨnɨ sagadürɨ arandɨ, sapo takɨnɨ ra ai yɨfɨ hohoanɨmo ranane. Ŋga asu God ai moanɨ sɨhefɨmbo sai arandɨ ahandɨ moanɨ saimbo moatükunɨ ra sapo yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo ranane, sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu.  















7

1   Wandafɨ

Sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgufe

mamɨ, ro haponda nɨnɨ hoafɨyo hoafɨmbo sa heheamboayahɨ nda, se fɨfɨrɨhimboanei sapo seana muŋguambo hɨfɨnɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ra fɨfɨrɨhi hehimbo wambo. Nindou ai yaŋgɨrɨ nüŋguambe yaŋgɨr-ane ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai ahambo hɨfandɨrɨrɨ arandɨ. Ŋga nindou ai yifɨnduwanɨ, ahɨnümbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 429

Rom 7

hohoanɨmo ranai ana ŋgɨrɨ asükaindo ahambo hɨfandɨndɨrɨ. 2 Mamɨ moatükunɨ yahurai-ane, nɨmorehɨ mamɨ ai ahandɨ nindowenihɨ anüŋgu ana, ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai ahambo ahandɨ nindowenihɨ ra-dɨbo kɨkɨhɨramɨndoanɨ ai moanɨ ahandɨ nindowenihɨ-dɨbo yaŋgɨrɨ nɨŋgomboane. Ŋga asu ahandɨ nindowenihɨ ai yɨfayu ana, asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo nindowenihɨ ahandɨ ranɨ-dɨbo kɨkɨhɨmaramɨndo ranai ranɨ hohoanɨmo ranambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨreamboane. 3 Ahandɨ nindowenihɨ nüŋguanɨ nindowenihɨ ŋgorü-dɨboefeyo ana, nɨmorehɨ ranahambo nindowenihɨ bɨrabɨrɨyo-randeimb-ane mbɨsei. Ŋga asu ahandɨ nindowenihɨ ranai yɨfɨyuwanɨ, nɨmorehɨ ranai nindowenihɨ ŋgorü aserɨmɨndo ana, ai nindowenihɨ bɨrabɨrɨyohɨ-yopoanɨ, sapo ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨre tüküfe hayambo wambo. 4 Wandafɨ mamɨ, mare yahurai hohoanɨmo-ane sɨheimbo-so amboanɨ eŋgorondürɨ. Seana Krais-babɨdɨ nɨboadei hehi asu ranɨmbo-hünda ai-babɨdɨ yɨfɨmayei nou. Ranɨnambo asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai sɨheimbo moai kɨkɨhɨra-mündündürɨ. Ranɨmbo wambo asu se hapondanɨ ana nindowenihɨ ŋgorü sahorɨmɨndeimbo nahurai-anei sapo God ai yɨfɨhündɨ botɨmareir-ane sɨhɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo ra süŋgufembohünda. 5 Ŋga horombo sɨhɨrɨ wamɨndafɨ hohoanɨmo ranambe nɨmboefambeyo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranai sɨhefɨ findɨ moaruwai hohoaŋɨ hohoanɨmo botɨreamuna asu sɨhɨrɨ ranɨnambo moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨ aho ra rarɨhu marɨhundɨ. Asu hohoanɨmo ra yɨfɨ hohoanɨmo yaŋgɨr-ane yare marandɨ. 6 Ŋga asu hapondanambe ana sɨhɨrɨ yɨfɨyefɨ mburɨhumbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo kɨkɨhamɨndɨmunɨ manɨŋgo ranambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨ-rɨhumboanefɨ. Ranɨmboane asu hapondanɨ ana sɨhɨrɨ moai wamɨndafɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo sürü paru masɨhoemo ranɨsüŋgurɨhu ratüpurɨyefɨ, ŋga sɨhɨrɨ Yifiafɨndɨ-mayo sɨmborɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgurɨhu ratüpurɨyefɨ arɨhundɨ.  









Moaruwai hohoanɨmo ai sɨhefɨmbo moaruwaimbo-mareamunɨ

7 Asu

ranɨmbo sɨhɨrɨ nüŋgumambɨsefa? Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra moaruwai hohoanɨmoyo? Ranana ai wanɨ! Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranaiyo wambo moaruwai hohoanɨmo ranahambo hoafɨyowohü nafuimendɨra ro fɨfɨrɨmarɨheandɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra yahurai-ane: Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai hoafɨyowohüya, se nindou ŋgoründɨ napo hohoaŋɨ-ndowamboyafɨ, hoafɨ ra nafuiyondɨrɨhü hoafɨyondɨrɨkoatembe-mbonana, asu ro ŋgɨrɨ nindou ŋgoründɨ napo hohoaŋɨfe hohoanɨmo ranahambo fɨfɨrɨheandɨ. 8 Ŋga moaruwai hohoanɨmo ranaiyo ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨ ranɨ süŋgu nafɨ ranahambo kokofoare semɨndɨ haya asu ai wandɨ ŋgusüfoambe mamɨkarambo hohoaŋɨfeimbɨ hohoanɨmo ranahambo botɨre marandɨ. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai yaŋgorɨkoate-mbembonana, asu moaruwai hohoanɨmo ranai ŋgɨrɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 7  430

ŋgɨnɨndɨyo. 9 Horombo ana ro ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrɨfekoateyahambe yaŋgɨrɨ aboedɨ manɨmboahɨ. Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨ ranai tüküfihüyo wambo-so, moaruwai hohoanɨmo ranai yaŋgɨrɨ botɨfe manɨŋgowa asu ro yɨfɨyambo nahuraimayahɨ. 10 Asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai nindou yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo saimbo ra nɨmɨndühɨyo, ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu moai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo sai-randɨ, ŋga sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo süŋgu yɨfɨndafɨ yaho marandɨ. 11 Ŋga moaruwai hohoanɨmo ranai ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨ ranɨ-süŋgu ahambo kokofoare masemɨndo ranahandamboyo hoafɨ ranai wambo yirɨmo-marandɨra asu ro ranɨ-süŋgumarɨheanda wambo moaruwai hohoanɨmo ranai hɨfokoamareandɨra ro yɨfɨyambo nahuraimayahɨ. 12 Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranai ana Godɨndɨ-mayo-ane. Asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨ ranai-amboanɨ Godɨndɨ-mayo wambo mbumundɨyo haya aboed-ane. 13 Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo aboedɨ ranai wambo ramareandɨra ro yɨfɨyahai? Ai ra wanɨ! Ŋga moaruwai hohoanɨmo aboedɨ moatükunɨ süŋgu ramareandɨra yɨfɨmayahɨ. Asu ranɨnambo moaruwai hohoanɨmo ai moaruwai hamɨndɨ moatükun-ane ra weindahɨmefeyo. Ranɨmboane asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu sɨhɨrɨ ndondɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane, moaruwai hohoanɨmo ranana ai muŋguna moaruwai hamɨndɨ moatükun-ane.  









14  Sɨhɨrɨ

Moaruwai hohoanɨmo ai sɨhefɨ hohoanɨmo ranahambo kɨkɨhamɨ-ndɨmboane

fɨfɨrɨhundɨ, ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana Godɨndɨ moatükunane. Ŋga asu roana sümbuyo-randeimbɨ fiambeahɨndɨ nindou-anahɨ. Rananahɨ asu moaruwai hohoanɨmo ahandɨ hoarehɨ nɨmboamboyahɨ ahandɨ moanɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ-mayahɨ. 15 Roana ratüpurayahɨ ranahambo fɨfɨrɨheandühɨ-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro hohoanɨmo refembo yifirayahɨ ra moai rarɨhe rɨhandɨ. Ŋga hohoanɨmo yiboarukoayahɨ ra asu ro rarɨhe rɨhandühanahɨ. 16 Nɨne-moatükunɨ ro refembo yɨboarukoayahɨ ra rawarɨheandɨ. Asu ro rarɨhe hoafɨyahühɨya, ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana anɨhondü aboed-ane sa arɨhandɨ. 17 Asu ro ranɨ-moatükunɨ ratüpurɨya arɨhandɨ ranana wandɨ-hoarɨyahɨpoanɨ. Ŋga moaruwai hohoanɨmo wandɨ fiambe amaro ranai-ane moaruwai ranɨ hohoanɨmoyo arandɨ. 18 Ro fɨfɨrɨheamboanahɨ, wandɨ fiambe ana aboedɨ hohoanɨmo moai nɨmaro, sapo wandɨ wamɨndafɨ hohoanɨmo moaruwai ranambeahɨndɨ wamboanahɨ asahɨ. Ŋga ro aboedɨ hohoanɨmo ra refembo sa hehea hohoanɨmo-yahühanahɨsɨ, ŋga asu ro ŋgɨrɨ ranɨmoatükunɨ ra randɨheandɨ. 19 Ro aboedɨ mbumundɨ ratüpurɨ refembo sahehea hohoanɨmoayahɨ ranana asu ro ŋgɨrɨ randɨheandɨ. Ŋga asu nɨne moaruwai fɨfanɨŋgarimbɨ hohoanɨmo ratüpurɨ ro refembo moei-asahɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 431

Rom 7​, ​8

ranane rarɨhe arɨhandɨ. 20 Ro moei saheimbɨ hohoanɨmo rawarɨheandɨ ana, ro wandɨhoarɨ-yahɨpoanɨ ranɨ-moatükunɨ ra rawarɨheandɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sapo moaruwai hohoanɨmo wandɨ fiambe amaro ranai-ane wambo yaro yahoanɨ rawarɨheandɨ. 21 Ranane asu ro hoeirɨheandanɨ nɨne hohoanɨmo aboedɨ ra refembo sa heheamboyahanɨ, asu fɨfanɨŋgarimbɨ, moaruwai hohoanɨmo amaro ra aboedɨ hohoanɨmo ranahambo semɨndɨ gɨgɨranambore arandɨ. 22 Wandɨ hohoanɨmo ragu asaŋgoro ranai ana Godɨndɨ hohoanɨmo ranɨmbo yaŋgɨr-ane süŋgufembo hohoanɨmoya habodarɨhandɨ. 23 Ŋga asu ro hoeirɨheandanɨ hohoanɨmo ŋgorü wandɨ fiambe amaro asu ŋgorü hohoanɨmo ranai wandɨ fiambe ragu asaŋgoro ranɨ-dɨbo sɨmborɨsɨmborɨyafe arɨnandɨ. Ranane asu wandɨ fiambe moaruwai hohoanɨmo amaro ranahandɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranai wambo kɨkɨhamɨndɨndɨrɨ anɨŋgo. 24 Roana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨkoate nindou hamɨnd-anahɨ! Nindou dɨdai wambo yɨfɨmbo hohoanɨmo ranambeahɨndɨ aboedambo-mandeandɨra? 25 Godɨmbo hɨhɨfarɨhünɨ. Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu ai wambo aboedambo-ndeandɨrɨmbui! Asu ndanana moanɨ wandɨ hohoanɨmo-ane: Roana yaŋgɨrɨ Godɨndɨ hohoanɨmo ranɨ hoarehɨ anɨmboahɨ, ŋga asu wandɨ wamɨndafɨ hohoanɨmo ranai moaruwai hohoanɨmo ranahandɨ hoarehɨ nɨŋgombo ahandɨ hohoanɨmo ratüpurɨyo ho arandɨ.  











8

Yifiafɨ Aboedɨndɨ süŋgu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoaf-ane nda

1   Ranɨmboane

asu haponda nindou dɨdɨyei Sisas Krais-babɨdɨ anɨmboei aheimbo ana se hütiyei, ŋga yɨfɨndeimboyei yaho papɨhoafɨ ra moai yaŋgoro, ŋga wanɨ. 2 Ŋga Krais Sisasɨndɨ süŋgu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sai-randeimbɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo ranai wambo moaruwai hohoanɨmo-ane asu yɨfɨyorambo hohoanɨmo-ane ranambeahɨndɨ hümarɨhendɨra aboedambo-meheandɨ. 3 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨmbo fɨfɨrɨfembo ranɨ-süŋgu sɨhɨrɨ moai moaruwai hohoanɨmo ranahambo aboedambo-yahundɨ sapo wamɨndafɨ hohoanɨmo sɨhefɨ ra ŋgɨrɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgundɨhündɨ, ŋga ranɨmbo wambo. Ŋga asu ranɨ-moatükunɨ ra ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai ŋgɨrɨ randeandɨ, ranɨ-moatükunɨ ana God ai ahandɨhoarɨyu ramareandɨ. Sapo ai ahandɨ Nɨmorɨ mamɨ koamarɨheira nindou sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmoyefeimbɨ sɨhefɨ fi hɨmboyimbü tüküfi manüŋgu. Nɨmorɨ ra moaruwai hohoanɨmo ahandɨ ŋgɨnɨndɨ muŋgufembo-hündamboyu kusü yɨfɨmayu. 4 Mbumundɨ hohoanɨmo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hoafayo ranai sɨhefɨ fiambe tükümbɨfeyo-wamboane yahuhayamboyu ai ranɨ moatükunɨ ra ramareandɨ. Ranɨmbo-hündambo haponda nɨne hoafɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai mbumundɨ hohoanɨmo ranahambo hoafayo, ra sɨhɨrɨ süŋgundɨhumboyefɨ. Sapo Yifiafɨ Aboedɨ ranahandɨ hohoanɨmo rasüŋgu hefɨ arɨhundɨ, ŋga wamɨndafɨ hohoanɨmo sɨhefɨ fiambe amaro ra moai süŋgurɨhundɨ.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 8  432 5  Nindou

dɨdɨyei wamɨndafɨ hohoanɨmo süŋgu ahahabodei ranai ana wamɨndafɨ hohoanɨmo ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo-yeihanei. Ŋga asu nindou dɨdɨyei Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo süŋgu ahahabodei ranai ana Yifiafɨ Aboedɨndɨ moatükunɨ ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyeihanei. 6 Nindou ahandɨ hohoanɨmo wamɨndafɨ ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayu ana, ai yɨfɨndɨmbui. Ŋga nindou Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayu ana, yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo asu ŋgusüfoambe afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ ndemündü nüŋgumbui. 7 Ŋga nindou wamɨndafɨ hohoanɨmo süŋguareandɨ ana, Godɨndɨ hürütümb-ani nɨmboe ai ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ hoarehɨ ŋgɨrɨ nüŋgu. 8 Nindou dɨdɨyei ai ahei wamɨndafɨ hohoanɨmo ranahambo süŋgurɨhindühɨ ahahabodei ranai God ai refembo yifirayu ra ŋgɨrɨ randɨhindɨ. 9 Ŋga asu seana sɨhei wamɨndafɨ hohoanɨmo moai süŋgurɨhindɨ. Ŋga Godɨndɨ Yifiafɨ sɨhei fiambe amaro ana, se Yifiafɨndɨ hohoanɨmo ra süŋgundɨhimboyei. Asu düdi ai Kraisɨndɨ Yifiafɨ ra ahandɨ fiambe nɨmarɨndokoate-ayo ana, nindou ranai Kraisɨndɨyupoanɨ, ŋga wanɨ. 10 Ŋga Krais ai sɨhei fiambe amaru ana, sɨhei fi ranana moaruwai hohoanɨmo ranɨmbo-hündambo yɨfɨndowohü sümbondɨmboesɨ, ŋga sɨhei yifiafɨ ranai ana yaŋgɨrɨ aboedɨ nɨŋgomboe sapo se Kraisɨndɨ süŋgu Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨyeihɨ wambo. 11 Sapo God Sisasɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ahandɨ Yifiafɨ ranai sɨhei fiambe amarondürɨ ana, asu mare God Kraisɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranai süŋgunambo ahandɨ Yifiafɨ ranɨ-süŋgu sɨhei yɨfɨyo-randeimbɨ fi ranahambo yaŋgɨrɨndeambui.  











12  Ŋga

Yifiafɨ Aboedɨ ai Godɨndɨ nɨmorɨmbo-areamunɨ

ranɨmboane wandafɨ mamɨ, sɨhɨrɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo ra süŋgundɨhumboane, ŋga sɨhefɨ wamɨndafɨ hohoanɨmo ai hoafemunɨ ra ŋgɨrɨ süŋgundɨhu ŋgefɨ. 13 Ŋga se sɨhei wamɨndafɨ hohoanɨmo ranɨsüŋgu ahabodei ana, se yɨfɨndeimboyei. Ŋga asu se Yifiafɨ ranɨ-süŋgu sɨhei fiambe moaruwai hohoanɨmo amaro ra hɨnɨŋgarɨhindɨ ana, asu yaŋgɨrɨ aboedɨ nɨmboeimboyei. 14 Nindou dɨdɨyei Godɨndɨ Yifiafɨ nafuiyandüranɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ ranai ana Godɨndɨ nɨmor-anei. 15 Ŋga Yifiafɨ se masahümündi ranai moai sɨheimbo rareandüra se moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ tüküyahindühɨ yɨhɨmboyei, ŋga wanɨ. Ŋga se sapo Yifiafɨ sɨheimbo Godɨndɨ nɨmorɨmbo reiranɨ masahümündi ranɨsüŋgu sɨhɨrɨ Godɨmbo Ape yɨhoefɨ Afɨndɨ sefühanefɨ. 16 Yifiafɨ ranai-ane sɨhefɨ yifiafɨ-babɨdɨmbo sɨhefɨmbo ragu ŋgusüfoambe weindahɨ yare hoafɨyowohüya, Se Godɨndɨ nɨmor-anei yaho arandɨ. 17 Asu sɨhɨrɨ God ahandɨ nɨmorɨmboyahu anɨboadefɨ ana, süŋgunambo sɨhefɨ Ape God ai ahandɨ nɨmorɨmbo ahandɨ aboedɨ moatükunɨ dɨbonɨyu sɨhai gɨgɨnɨmayu ra ndahumɨndemboyefɨ. Asu sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ tɨŋɨrɨfombü moatükunɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 433

Rom 8

ai masemündu nou asahumɨndefɨ ana, aboedɨ ndüreimbɨ nɨmarɨmbo moatükunɨ ai-babɨdɨmbo ndahumündemboyefɨ. Süŋgunambo aboedɨ ndüreimbɨ nɨmarɨmbo moatükunɨ ndahumɨnde-mboyefɨ

18  Ŋga

ro ranahamboanahɨ hohoanɨmoayahɨ nda, haponda ndanɨ sɨmboa sɨhɨrɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tɨŋɨrɨfoayefɨ habodefɨ ranana moanane. Ŋga Godɨndɨ aboedɨ ndüreimbɨ nɨmarɨmbo moatükunɨ sɨhefɨmbo weindahɨ tüküfemunɨmboayo ranana adükarɨ hamɨnd-ane. 19 Muŋguambo moatükunɨ God nafɨmarandɨ ranai tüküfe yaŋgorɨ hɨmboyowohü ai ahandɨ nɨmorɨ muŋguambo weindahɨ tüküfemboayo si ra tükümbɨfeyowa yahohaya hɨmboayo. 20 Hapondanambe ana sapo muŋgu-moatükunɨ God nafɨmarandɨ ranai moaruwaimbofe burɨyombo sümboyorandühane. Ranɨ-moatükunɨ refe arandɨ ra ahandɨhoarɨ hohoanɨmoyo hayambo refe-randühɨyopoanɨ, ŋga God ai ahandɨhoarɨ hüti ranɨ-süŋgundafoandɨ mehuamboane refe arandɨ. Ŋga asu aboedɨ moatükunɨ ranahambo hɨmbondohü yagodomboe. 21 Süŋgunambo God nafɨmarandɨ ranai sümbuyo-randeimbɨ hohoanɨmo kɨkɨhamɨndɨ anɨŋgo ranambeahɨndɨ aboedambo-ndeambui asu ranɨ-sɨmboanɨ ai Godɨndɨ nɨmorɨmbondahi tükündahi aboedɨ safɨ nɨŋgo ranambe keboehi nɨmboemboyei. 22 Ŋga sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ horombo peyo haya ho-hombo hapondanambe ana muŋguambo moatükunɨ God nafɨmarandɨ ranai nɨmorehɨ nɨmorɨ wakemɨndɨmbo hoafɨferandühɨ amaro nahurai hɨmboyohü eŋgoro. 23 Ŋga ranɨ-moatükunɨ ra muŋgu Godɨndɨ warɨhü tükümefeyowambo ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. God ai ahandɨ-mayo Yifiafɨ sapo ahandɨ weaŋgurühɨ moanɨ saimbo moatükunɨ ŋgorü ra masemunɨ. Ŋga sɨhɨrɨ amboanɨ kameihanefɨ raguambe ŋɨpoyefɨ habodefühɨ God ai sɨhefɨ fi ra ahandɨ nɨmorɨmboreamunɨ aboedambo-mbɨreamunɨ sefɨ hohu hɨmboayefɨ habodefɨ. 24 Ŋga sɨhefɨ ranahambo anɨhondümbo asu hɨmbombo hohoanɨmo ranɨmbo wambo God ai sɨhefɨmbo aboedambo-mareamunɨ. Ŋga asu nɨne moatükunɨ sɨhɨrɨ hoeirɨhundeimbɨ-mayo ranahambo tüküfeyoanɨ hoeifembo sefɨ hohu hɨmboayefɨ ana, ranɨ hɨmbo sɨhefɨ ra hɨmbo hondüyopoanɨ. Ŋga nindou dɨdai hoeireandeimbɨ moatükunɨ ra tükündɨfeyoanɨ hoendɨhea mbüsü haya hɨmbomanda? 25 Ŋga asu sɨhɨrɨ nɨne-moatükunɨ hoeifekoate-yefeimbɨ hɨmboayefɨ ana, moanɨ sɨhɨrɨ sɨsɨkoate tükümbɨfeyowa mbɨsefɨ hohu hɨfandarɨhundɨ. 26 Mare yahurai-ane nindou sɨhɨrɨ ŋgɨnɨndɨ nɨŋgokoate-yefanɨ Yifiafɨ ranai-amboanɨ tüküfe farɨhemunɨ arandɨ. Sɨhɨrɨ moai wudɨpoapofe Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo fɨfɨrɨhundɨ, ŋga asu Yifiafɨ ranai ahandɨhoarɨ sɨhefɨmbo farɨhemunühɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfemunɨ arandɨ ra ŋgɨrɨ weindahɨ hoafɨndo. 27 Asu God, sapo nindou-yei ŋgusüfoambe hoeire-randeimbɨ-mayu, ranai Yifiafɨ ai hohoanɨmoyohü hoafɨmbo 

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 8  434

mayo ranamboanɨ fɨfɨreandɨ. Ŋga Yifiafɨ ranai Godɨndɨ nindou ranaheimbohünda ahambo hoafɨyondombo ahandɨ hohoanɨmo süŋgu yahohaya hohoanɨmoayo. 28 Asu sɨhɨrɨ rarɨhu fɨfɨrɨhumboanefɨ, nindou dɨdɨyei ai God ahambo ŋgusüfo parɨhorɨ arɨhündɨ ranaheimbo ana muŋgu-moatükunɨ tükɨfeyoanɨ God ai rareandanɨ aheimbohünda aboedɨ tükefeyo. Sapo ranaheimbo God ai ahandɨ hohoanɨmoyu masɨhendɨ süŋgu aheimbo mborai mehundürɨ. 29 Ŋga nindou dɨdɨyei God ai aheimbo horombonambo fɨfɨmareandürɨ ranaheimbo amboanɨ dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨrɨmareandürɨ. Wandɨ nɨmorɨndɨ hohoanɨmo nahurai hondüre tükümbɨyahindamboane asu ranahandɨ ana Nɨmorɨ ranai nindou afɨndɨ ranahei amoŋgo nɨmorɨmbofi mbɨnüŋguwamboane yahuhayamboyu ramareandɨ. 30 Ranɨyu asu nindou dɨdɨyei God ai ahambohünda dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ ranaheimbo amboanɨ ahambo sowanambo hombo mborai mehundürɨ. Asu nindou daboe God ai mborai mehundürɨ ranaheimbo amboanɨ aiana wandɨ hɨmboahü nindou mbumund-anei mehundürɨ. Asu nindou dɨdɨyei aheimbo mbumund-anei mehundürɨ ranaheimbo ai ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ra masagadürɨ.  





Godɨndɨ hɨpoambo ai ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndeamunɨ

31 Ranɨ-moatükunɨ

ra God ai ramareandɨ ranahambo sɨhɨrɨ nüŋgumambɨsefa? God ai sɨhefɨmbo yare yahurai farɨhemunɨ arandɨ ra, asu nindou dɨdɨ nɨmorɨ ai sɨhefɨmbo moaruwaimbo-mandeamuna? 32 God ai moai ahandɨ Nɨmorɨ ranahambo warambe kɨkɨhɨrɨmündu, ŋga ai muŋguambo sɨhefɨmbohünda koamarɨheira nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu. Asu ai sɨhefɨmbo ahandɨ Nɨmorɨ ra asemunɨ ana, asu ai bɨdɨfɨrɨ muŋgu-moatükunɨ moanɨ ranɨwamɨ nandeamunümbui. 33 God ai nindou wand-anei yahundüreimbɨhündɨ ranaheimbo ra, nindou dɨdai hoafɨmandündüra? God ai ahandɨhoarɨ anɨmbo aheimbo hoafɨyundürühɨya, ai wandɨ hɨmboahü ana mbumund-anei yahu arandɨ. 34 Asu nindou dɨdai aheimbo papɨ-hoafɨyondürɨhɨ se hɨtɨyei asu ranɨmbo-hündambo se asübusɨ afɨndɨ ndahümündimboyei hoafɨ ra hoafɨmandündüra? Wanɨ. Krais Sisas sapo ai yɨfɨyu asu yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨfi mbura Godɨndɨ haŋgɨfoanɨ anüŋgu, ai yaŋgɨr-ani sɨhefɨmbo farɨhefemunɨmbohünda Godɨmbo hoafɨyu arandɨ. 35 Ranane asu nindou dɨdai sɨhefɨmbo Kraisɨndɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranambeahɨndɨ yikürübü-mandeamuna? Asu nɨne tɨŋɨrɨfo tükündɨfemunühane, asübusümbɨ hohoanɨmo-ane, nindou ai moaruwaimbo-ndɨhimunühane, wembombondefühane, safɨ yaŋgɨrɨndefühane, nɨnɨ-moatükunɨ ai sɨhefɨmbo moaruwaimbo-femunɨmbo yahohaya aho-ane asu sɨhefɨmboso hɨfokoefe moatükunɨ tükündɨfeyowohane, ranɨ-moatükunɨ ranai  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 435

Rom 8​, ​9

sɨhefɨmbo Kraisɨndɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranambeahɨndɨ yikürübümandeamunɨyo? Wanɨ. 36 Anɨhond-ane, yahurai ranɨ-moatükunɨ sɨhefɨmbo tüküfearandɨ ra Buk Baibor ai ranahambo yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Sɨhambo-hündamboanefɨ ro moaruwaiambe yɨfɨmbo yaŋgɨrɨ muŋguambo si ra hefɨ arɨhundɨ. Roana sapo sipsip hɨfokoefembo sei hehi rawehindɨ nahurai hɨmboyefomboanefɨ,’  Buk Song 44:22 meho. 37 Ŋga asu muŋguambo ranɨ-moatükunɨ sɨhefɨmbo tükefeyomunɨ ai daboadan-ane, ŋga sapo Nindou düdi ai sɨhefɨmbo ŋgusüfo pamareamunɨ ranai ana farɨhemunɨ randanɨ aboedɨ hamɨndɨ harɨhehu tüküyahundühanefɨ! 38-39 Ŋga Ro anɨhondümbo fɨfɨrɨheandɨ, ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ ai ahandɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranambeahɨndɨ yikürübü-ndeamunɨ: Yɨfɨ hohoanɨmo-ane, yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo-ane, Godɨndɨ nend-anemo, sünambeahɨndɨ bogor-anei, hɨfɨnɨndɨ bogor-anei, nɨne-moatükunɨ haponda tükefeyo-ane, süŋguna tüküfemboayoane, nɨne-moatükunɨ nɨmoamo anɨŋgo-ane, asu nɨne-moatükunɨ hɨfɨ hoarehɨ ragu eŋgoro ranane. Nɨne-moatükunɨ muŋguambo God ai nafɨrandeimbɨhündɨ ranai ŋgɨrɨ Godɨndɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu ranambeahɨndɨ yikürübü-ndeamunɨ. Ŋga wanɨ.  





9

1   Ro

Por ai Israerɨmbo afɨndɨ hohoanɨmo-ayundürɨ

anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ. Ro Kraisɨndɨ nindouya hehea ŋgɨrɨ ro tɨkai hoafɨndahɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ai wandɨ ŋgusüfoambe hɨfandarandɨ asu wandɨ ŋgusüfoambe wandɨ hoafɨ ranahambo anɨhondane yahohane. 2 Ro wandɨ mamɨsɨrɨ Sudahündɨ nindou ranaheimbo muŋguambo si aho ra ŋgusüfo afɨndɨ kürüheandühɨ afɨndɨ hamɨndɨ hohoanɨmo amarondɨrɨ. 3 God ai wambo moaruwaimbo-reandɨra asu Israer, wandɨ mamɨsɨrɨ hondü, ai anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindoumboyahi tükümbeyahi-mbonana ra aboed-ane sa. 4 Ranɨyu God ai Israer ranaheimbo wandɨ nɨmor-anei yahuhaya asu ai ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ moatükunɨ ra hoeimarɨhindɨ. Asu God ai hoafɨ fɨramündü masɨhendɨ ranane asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranane ra masahümündi. Asu Godɨmbo ndofe hohoanɨmombo hohoanɨmo ranane asu God ai horombo hoafɨre masɨhendɨ hohoanɨmo ranane ai ra masahümündi. 5 Amoao mamɨ horombo weaŋgurühɨ manɨŋgomo ranai ana ahei amoao mam-anemo. Suda ahei sɨrambeahɨyu Krais ai nindoumbofi tüküfi manüŋgu. Ranani asu Krais ai muŋgu-moatükunɨ burayo ranahei mbɨroyu haya hɨfandarandɨ. Aiana God hond-ani, ŋga ranɨmbo-hündambo-anɨmbo muŋguambo si aho ra ahambo Adükar-ani mbɨsefomboane! Anɨhond-ane.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 9  436 God ai ahandɨ nendɨ ranaheimbo wandanei ehundürɨ

6  Israerɨhündɨ

muŋguambo Israerɨhündɨ hondüyeipoanɨ. Ŋga Godɨndɨ horombo hoafɨ ra moai peyo, ŋga wanɨ. 7 Abrahamɨndɨ ahuirɨmamɨ ranai ana muŋguambo ahandɨ ahuirɨ hondüyeipoanɨ. Ŋga sapo God ai Abrahamɨmbo yahuya, ‘Aisakɨndɨ ahuirɨmamɨ yaŋgɨr-anɨmbo sɨhafɨ sɨrɨmbo-ndahimboyei,’ mehundo. 8 Asu ranane nindou Abrahamɨndɨ ahuirɨmamɨ ranai muŋguamboyopoanɨ Godɨndɨ nɨmorɨ hond-ayei, ŋga nindou ai Godɨmbo horombo hoafɨre masɨhendɨhündɨ tükümehindɨ rananei ai Abrahamɨndɨ ahuirɨ hond-ayei. 9 Ŋga Godɨndɨ horombo hoafɨ ranai ndare hoafɨmayo, ‘Sapo ro hoafɨya masɨheheandɨ ranɨ-sɨmboananɨmbo ro asükainda tükündaheandühɨ asu Abrahamɨndɨ nɨmorehɨ Sara ai nindowenihɨ nɨmorɨ nderɨmɨndɨmboe,’ meho. 10 Ŋga asu ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ. Ŋga asu süŋgunambo Aisakɨndɨ nɨmorehɨ Rebekandɨ mboafo nɨmorɨ yimbu afɨndɨ mamɨ ranahandambo masepɨrɨmɨndo. Ŋga ahafandɨ afɨndɨ mamɨ aiana Aisak sapo sɨhefɨ amoao-ani. 11-12 Nɨmorɨ yimbu tüküfekoate-yafandambe God ai nɨmorɨ mamɨ ranahambo dɨbonɨmayundo moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ hamɨnd-ane. Sapo Godɨndɨ nindoumbo dɨbonɨmayu hohoanɨmo ra nindou nɨne rareanda tükɨfemboyopoanɨ, ŋga God ai ahandɨhoarɨyu nindoumbo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨrirɨ arandɨ. Ranɨmboane asu nɨmorɨ yimbu ranai tüküfe nɨne ratüpurɨ aboedɨyo moaruwaiyo ra refekoateyafandambeyu, God ai Rebekambo hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Amoŋgo nɨmorɨ ai akɨdandɨ hoarehɨ mbɨnüŋguwamboane,’ mehu. 13 Rahurai God ai ‘Sekopɨmbo ŋgusüfo pamarɨhinɨ, ŋga Isombo yɨboaruko-marɨhinɨ,’ mehu hoafɨ ra Bukambe yare hoafɨmayo. 14 Asu ranɨmbo sɨhɨrɨ nüŋgumambɨsefa? God aiana moai ndore ratüpurɨyu-randɨ mambɨsefɨyo? Ŋgɨrɨ ra-mbɨsefɨ, ŋga wanɨ. 15 Ai Mosesɨmbo yare hoafɨyundowohü yahuya, ‘Nindou daboe ro wandɨ hohoanɨmonambo ahambo amboawi yahando-mboayahɨ ana, asu ro amboawi mbɨsahandomboyahɨ. Asu nindou daboe ro wandɨ hohoanɨmonambo hɨpoambofimboayahɨ ana, ro hɨpoambo-ndɨhinɨmboyahɨ,’   Kisim Bek 33:19 yahu hoafɨmeindo. 16 Ranahandamboane God ai nindou dɨbonayu ra nɨne-moatükunɨ nindou ai hohoanɨmoayu-ane asu rawareandɨ ranane ranɨ hohoanɨmo süŋguyopoanɨ, ŋga Godɨndɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranɨnamboane dɨbonayu. 17 Ŋga Bukambe hoafɨ ranai God ai Isip-yafe nindou bogorɨ Ferombo hoafɨmeindo ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Ro wandɨ ŋgɨnɨndɨ ra muŋguambo nindou ranaheimbo nafuindahüranɨ asu wandɨ ndürɨ ranahambo muŋguambo hɨfɨ ndanɨhü bokarɨmbɨrɨhehind-amboane samboanahɨ. Ranɨmbo-hündamboane ro sɨhambo  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 437

Rom 9

bogorɨmbo-rɨheanɨnɨ hɨnɨŋgarɨheanɨnɨ,’ meho. 18 Asu ranɨmboane sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ God ai moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ nindou daboe amboawi yahuhani, asu nindou daboe ahambo afɨndɨ-afɨndeimbɨ tükümbɨfiyu-wamboane yahuhaya ranahambo randeandanɨ afɨndɨafɨndeimbɨ tükündɨfimbui.  

Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo asu hɨpoambofe hohoanɨmo

19 Ranɨmbo-anɨmbo

nindou mamɨ se hoafɨ-ndafɨndɨrühɨ anɨmboya, asu refe ana, nɨmboe God ai nindou moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranaheimbo ai hüti-anei mambüsa? Nindou dɨdai Godɨndɨ yifirɨ ranahambo daboadɨ hɨhɨrɨmandɨhinda? 20 Ŋga nindou se dɨdeyafɨ se ra Godɨmbo afɨndɨ-afɨndeimbɨ yahurai hoafɨ-mandafɨndoyo? Wambürɨ ai nindou düdi sapo wambürɨ sümarandɨ ranahamboya, ‘Se nɨmboe wambo ndaro sümarandɨrɨ?’ mambɨsɨyo. 21 Nindou düdi süra-randeimbɨ ranai purükinɨ ra kandamündühɨ moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo purükinɨ mamɨ ranahand-ambohündɨ wambürɨ yimbu sündapɨrɨmbui. Rananɨmbo asu wambürɨ yimbu ra ŋgorü aboedɨ safɨ ahandɨ hohoaŋɨreandeimbɨ ra raranɨ hoafühɨ sesɨ ranambe raraofe rambohünda ndonde dɨgembui. Ŋga asu ŋgorü moanɨ yahurɨ ŋgoahurɨ nahurai ra moanɨndühɨ yafɨsühumɨ ranambe raraofe-rambohünda dɨgembui. 22 Mare yahurai God ai ahandɨ hürütü hohoanɨmo ra weindahɨ nafuimbo yahuhayambo asu ai muŋguambo nindou ahandɨ ŋgɨnɨndɨ ranahambo fɨfɨrɨmbɨrɨhind-amboane yahuhayambo hohoanɨmoayusɨ. Ŋga asu awi ai nindou ŋgɨnɨndayundürɨ ranaheimbo afurɨ gedühɨ hɨfandarandürɨ. Ŋga nindou ranaheimbo moaruwaimbo-fendürɨmbohündambo nafɨmara-mündɨndürɨ. 23 Asu God ai nindou muŋguambo ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ra nafuimbohündambo afurɨ gedühɨ hɨfandarandürɨ. Nindou daboe ai hɨpoamboareandürɨ ranaheimbo ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ra segudürɨmbo yahumboani. Ai ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ moatükunɨ ra semɨndɨmbohünda nafɨmaramündɨndürɨ. 24 Sɨhɨrɨ amboa, God ai sɨhefɨmbo dɨbonɨyuhü mborai mehumunɨ. Sudahündɨ ranaheimbo yaŋgɨrɨpoanɨ, ŋga nindou ŋgorü sɨrɨhündɨ ranaheimbo kameihɨ mborai mehundürɨ. 25 God ai Hoseandɨ Buk ranambe ai ndare hoafɨyuhü yahuya, “Nindou dɨdɨyei wandɨ nendɨyeipoanɨ, ranaheimbo ana wandɨ nend-anei mbɨsaha-ndürɨmboyahɨ. Nindou daboe ro ŋgusüfo pefekoate-ayahɨ, ranaheimbo ro ŋgusüfo pandɨ-hearümboyahɨ.  Hosea 2:23 26 Asu nɨnɨ hɨfɨhündɨ-yei ranaheimbo hoafɨyahündürühɨ seiya, ‘Ai ana Godɨndɨ nendɨyeipoanɨ,’ masei, ŋga hɨfɨ ranɨh-anɨmbo nindou ranaheimboya ‘God yaŋgɨrɨ nüŋgurandeimbɨ ranahandɨ nɨmor-anei,’ mbɨseimboyei,” Hosea 1:10  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 9​, ​10  438

Hosea ra mehu. 27 Asu Aisaia ai Israer ranaheimbo yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou Israerɨhündɨ ai hɨmonɨndɨ gudi kɨkɨrɨ afɨndɨ nahurai afɨndɨyeisɨ, ŋga asu moanɨ yimbu mamɨ yaŋgɨr-anɨmbo aboedambo-ndahimboyei. 28 Ŋga Adükarɨ ai ŋgɨrɨ afɨndɨ hoafɨndu, ŋga nindou muŋguambo hɨfɨhü anɨboadei ranaheimbo nɨmai papɨ-hoafɨndandürɨhɨ ahei moaruwai hohoanɨmo ranɨmbohünda muŋguna ranɨ takɨnɨ tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui,’  Aisaia 10:22-23 mehu. 29 Horombo Aisaia ranahambo amboanɨ yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Adükarɨ Muŋguambo Ŋgɨnɨndeimbɨ ranai sɨhefɨ amoao mamɨ bɨdɨfɨrɨ ranaheimbo hɨnɨŋgɨfendürɨ-koatembei-mbonana, sɨhɨrɨ Sodomɨhündɨ nahurai tüküyahundühümbo asu Gomorahündɨ nahurai nɨmboefɨ,’  Aisaia 1:9 mehu. 30 Asu sɨhɨrɨ nüŋgumambɨsefa? Ranɨ-moatükunɨ ranana ndahurai ane: Suda-yafe ndɨfo sapo tɨŋɨrɨfoyokoate moanɨ mbumundɨ hohoanɨmo süŋgufemboayei ranai ana nindou mbumundɨ Godɨndɨ hɨmboahü tükümehindɨ. Sapo mbumundɨ hohoanɨmo ranaiyo anɨhondümbofe ranɨ-süŋgu tüküfe arandɨ. 31 Ŋga asu Sudahündɨ sapo tɨŋɨrɨfoyowohü mbumundɨ hohoanɨmo Godɨndɨ hɨmboahü semɨndɨmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgufembo ranɨ-süŋgu ana moai mbumundɨ nindou Godɨndɨ hɨmboahü tüküyahindɨ. 32 Nɨmboe sapo ai anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgu mbumundɨ hohoanɨmo ra semɨndɨmbo moai hohoanɨmoyei, ŋga wanɨ. Ŋga ai ahei moanɨ ratüpurɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨyo mbumundɨ hohoanɨmo ra semɨndɨmbo hohoanɨmoayei. Nɨmoei tɨŋarühɨ bemareandɨ ranɨnambo bendeiranɨ bübürɨndei ŋgei pɨndeimboyei. 33 Bukambe ranahambo yare hoafɨyowohüya, ‘Hoeirɨhi, ro Saion wafuambe Serusarem ŋgoafɨhü nɨmoei masɨhehinɨ, ŋga ranai-anɨmbo nindou ranaheimbo bendeiranɨ bübürɨndeimboyei, nɨmoei yɨtɨfo rananɨmbo aheimbo randeiranɨ ai pɨndeimboyei. Ŋga asu nindou düdi ai ahambo anɨhondümbo-arirɨ ana, nindou ranai ŋgɨrɨ amoanɨŋgɨ-ndu,’  Aisaia 8:14; 28:16 mehu.  











Israer ai moai Godɨndɨ-mayo mbumundɨ hohoanɨmo ra sahümündi

10

1   Wandafɨ

mamɨ, ro ŋgusüfoambe wandɨ nindou Israer ranai aboedambo-mbeahindɨ samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ!

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 439

Rom 10

Ranɨmboanahɨ ro aheimbohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨyahando arɨhandɨ. 2 Ŋga ro aheimbo ndorɨhe fɨfɨrɨhe heheamboanahɨ hoafayahɨ, ai ana awi Godɨndɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgufemboanei ŋgusüfo pararɨhindɨ. Ŋga ahei ŋgusüfo pefembo hohoanɨmo ra anɨhondü süŋgupoanɨ. 3 Aiana moai ndorɨhi fɨfɨrɨhindɨ God ai nindoumbo mbumund-anei yahu hohoanɨmoayu ranana, ŋga aiana aheipoanɨmbo mbumundɨ tüküfe hohoanɨmo-ane süŋgurɨhi arɨhündɨ. Ranane asu God ai nindou mbumundɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨmareandɨ ra moai sahümündi. 4 Ŋga sɨhɨrɨ fɨfɨrarɨhundɨ, nindou anɨhondümbo-arɨhorɨ ana, ranaheimbo ndeara Krais ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufe ho ra moendɨmareandɨ. Ranɨmboane asu nindou ai anɨhondümbo-arɨhorɨ ana, ai Godɨndɨ hɨmboahü mbumund-anei. 5 Moses ai nindou ahɨnümbɨ hohoanɨmo rasüŋgu mbumundɨ nindou tüküfemboayo ranahambo sürü pare masɨhendɨ. Ai yahuya, ‘Nindou düdi ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro muŋgu ranɨ-süŋgure huhü rananɨmbo ai yaŋgɨrɨ gedühɨ nüŋgumbui,’ mehu. 6 Ŋga asu nindou ai Godɨmbo anɨhondümbofiwanɨ asu God ai nindou ranahambo seana mbumundanafɨ yahu arandɨ. Mbumundɨ tüküfe hohoanɨmo ranana ndahurai-ane. Se ŋgɨrɨ randɨhi hohoanɨmondeihɨya, ‘Nindou dɨdai sünambe magafua?’ mbɨsei. Hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ‘Dɨdai sünambe gafu Krais sɨhefɨmbo nderümündü makuda?’ 7 Asu se ŋgɨrɨ randɨhi hohoanɨmondeihɨya, ‘Nindou dɨdai hɨfɨnɨ yɨfambe ranambe magada?’ mbɨsei. Hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ‘Dɨdai gadü hoŋguambeahɨndɨ Krais nderümündü madüfua?’ 8 Ŋga mbumundɨ tüküfembo hohoanɨmo hoafɨ ra ndahurai-ane: ‘Hoafɨ ranana akɨmɨ sɨhafɨ fikɨm-ane, sɨhafɨ yafambe hoearɨ ranɨwamɨ eŋgoro asu sɨhafɨ ŋgusüfo ranambe.’ Sapo anɨhondümbofe hohoanɨmo hoafɨ ranane ro bokarɨhehu arɨhundɨ ra. 9 Se sɨhafɨ yafambenambo weindahɨ yaro hoafɨyafɨhüya, ‘Sisas ai wandɨ Adükar-ani,’ safɨ mbura, asu sɨhafɨ ŋgusüfo ranambo God sapo Sisasɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranahambo anɨhondümbo-arowandɨ ana, se aboedambo-ndafoamboyafɨ. 10 Ŋga sɨhafɨ ŋgusüfoambe anɨhondümbo-rɨwandanɨ God ai nindou mbumund-anafɨ yahuhaya asu sɨhafɨ yafambe ranambo weindahɨ hoafɨyafanɨ God ai aboedambo-ndeanɨnɨmbui. 11 Bukambe hoafɨ ranai hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou düdi ahambo anɨhondümbo-arirɨ ana, nindou ranai ŋgɨrɨ amoanɨŋgɨndu,’ meho. 12 Suda-anei asu Suda-yafe ndɨfo rananei ranai ŋgorü-poanɨmbo ŋgorüpoanɨmbo-yahimboyeipoanɨ, ŋga nindou Godɨndɨ hɨmboahü mamɨ sɨsɨmogodɨ yaŋgɨr-anei. God aiana muŋguambo nindou ranahei Adükarani. Asu nindou muŋguambo dɨdɨyei ai ahamboya farɨhawandürɨ sei arɨhündɨ ranaheimbo aboedɨ-aboedɨreandürɨ arandɨ. 13 Ranɨmboyo Bukambe yare hoafɨyowohüya, ‘Muŋguambo nindou ai Adükarɨmboya farɨhawandürɨ sei hoafɨyei arɨhündɨ ana, ai aboedambo-ndahimboyei,’  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 10  440

meho. 14 Ŋga asu nindou ranai anɨhondümbofe-koatendeihɨ ana, ŋgɨrɨ ahambo hoafɨndahündo. Asu ai hoafɨ ranahambo hɨmborɨkoate-ndeihɨ ana, ŋgɨrɨ ahambo anɨhondümbo-ndɨhorɨ. Nindou ranai hoafɨ ra bokarɨ-hefekoate-ndɨmondanɨ asu ai ŋgɨrɨ hɨmborɨndei. 15 Asu nindou koehefepura hokoate-ayomo ana, ai ŋgɨrɨ bokandɨhoundɨ. Ŋga Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou aboedɨ hoafɨ sahümündi asɨnei ra aboedɨ safane,’ meho.  



Israer ai moai aboedɨ hoafɨ ranahambo sahümündihü süŋgurɨhindɨ

16  Ŋga

asu Suda yimbu-mamɨ yaŋgɨrɨ ai aboedɨ hoafɨ ranahambo sahümündi süŋgurɨhimboanei. Ŋga Aisaia ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Adükarɨ, nindou ai yɨhoefɨ-mayo hoafɨ ra moai anɨhondümborɨhindɨ,’ mehu. 17 Ŋga ranɨ-moatükunɨ ra ndahurai-ane: aboedɨ hoafɨ ra hɨmborɨyeihɨyei asu anɨhondümbofe tükümefeyo. Asu Krais ranahambo hoafɨ bokarɨhefembo aboedɨ hoafɨ ra hɨmborɨyeihanei. 18 Ŋga asu haponda ro düdueheandɨ, Anɨhondüyo Suda ai Godɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨkoate-mayei? Wanɨ. Hoafɨ ra ai anɨhondü hɨmborɨmayeisɨ. Ŋga Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Muŋgu-moatükunɨ God ai nafɨmarandɨ ranahandɨ hoafɨ ra muŋguambo hɨfɨ ranɨhü ho tükümefeyo, ahei hoafɨ muŋguambo hɨfɨ kaiyowohü ho tükümefeyo,’   Buk Song 19:4 meho. 19 Asükaiya ro düdueheandɨ, Awi Israer ai moai fɨfɨrɨhindɨyo? Ai fɨfɨrɨmarɨhindɨ. God ai Mosesɨndɨ süŋgure hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro Suda-yafe ndɨfo ai mamɨ ranɨnɨ-poedɨyefɨpoanɨ ranaheimbo fandɨheheiranɨ, asu Israer se ŋgusüfoambe moaruwai-ndeimboyei. Ro Suda-yafe ndɨfo ai fɨfɨrɨfekoate-yeimbɨ ranaheimbo fandɨhehe-andüranɨ, asu Israer se ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ-ndeimboyei,’  Ɨo 32:21 mehu. 20 Asu süŋgunambo Aisaia ana ai moai hoafɨmbo yɨhɨmboyu, ŋga God ai ahandɨ süŋgure yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou wambo kokoendɨrɨkoate-mayei ranɨyei wambo hoeimarɨhindɨrɨ. Roana nindou wambo hohoanɨmoyokoate-mayei ranaheimbo sowahɨ weindahɨ tükümeheandɨ,’  Aisaia 65:1 mehu. 21 Ŋga asu Israerɨmbo ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro nɨmbɨ-nɨmbɨsi nindou hoafɨ mbahɨrɨhe-hindeimbɨ asu hɨmborɨkoate-yeimbɨ ranaheimbo wandɨ warɨ kɨkɨhɨrɨha-mɨndɨndürɨ arɨhandɨ ai-babɨdɨ aboedɨ-aboedɨfembohünda,’  Aisaia 65:2 mehu.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 441

Rom 11

God ai Israer bɨdɨfɨrambo hɨpoambo-mareandürɨ

11

1   Ranɨmboanahɨ

asu ro rarɨhe düdueheandɨ nda, Asu God ai ahandɨ nindou Sudahündɨ muŋguambo daboadanambombareandürɨyo asu wanɨmbeiyo? Wanɨ! Ro Por amboanɨ Sudahünd-anahɨ. Ro Abrahamɨndɨ ahuir-anahɨ asu Bensaminɨndɨ sɨrambeahɨnd-anahɨ. 2 God ai ahandɨ nendɨ Sudahündɨ tüküfekoate-yeiambeahɨ fɨfɨreandürühɨ wand-anei mehu ranaheimbo ana moai daboadanambo-reandürɨ, ŋga wanɨ. Asu se hoafɨ Eraisa ai Sudambo papɨ-hoafɨrandürühɨ yare Godɨmbo dɨdɨbafɨmefiyu ra fɨfɨrɨhindai? Ai Godɨmbo yare dɨdɨbafɨndowohü yahuya, 3 ‘Adükarɨ, aiyomo nindou sɨhafɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ahamumbo muŋgu hɨfokoamarüpurɨ. Asu ai sɨhambo sesɨ sɨhefe dɨdɨbafɨferambo fondɨ ra bɨrɨmafoarundɨ. Ŋga ro mamɨ yaŋgɨr-anahɨ anɨmboahɨ. Asu ai wambo hɨfokoefendɨrɨmbo mehomo,’ mehu. 4 Ŋga asu God ai ahambo asükaiyu nüŋgure sɨmborɨ hoafɨyundoa? Ai hoafɨyundühɨ yahuya, ‘Ro 7,000 nindou wandambofimbɨ sahapurɨmɨndɨ anɨmboahɨ ai tɨkai god Ber ahambo yirɨ yimbu pusɨfekoate-mayei,’ mehu. 5 Rahurai-ane hapondanɨ amboanɨ nindou yimbu-mamɨ God ai ahandɨ moanɨ hɨpoambofe ranambo dɨbonɨmayuwa anɨboadei. 6 God ai aheimbo moanɨ hɨpoamboreandürühɨ dɨbonɨmayundürɨ, ŋga ai nɨne ratüpurɨmayei ranɨmbohünda dɨbonɨyu-ndürɨmboyupoanɨ. Ŋga nindou ranai ranɨ ratüpurɨyeianɨ God ai dɨbonɨ-mbeyundürɨ-mbonana, asu ŋgɨrɨ moanɨ hɨpoambofe ra moanɨ hɨpoambofe hondü tüküfeyo. 7 Asu ranɨmbo-hünda sɨhɨrɨ nüŋgumambɨsefa? Ranɨ-moatükunɨ ranahambo Israer ai hüti kokomarɨhündɨ ra asu ai moai sahümündi. Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ God ai dɨbonɨmayundürɨ ranai yaŋgɨrɨyei ranɨ-moatükunɨ ra masahümündi, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ranai hɨmbotühüfo papɨmareandürɨ Baibor yare hoafɨmayo nou. 8 Ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God ai aheimbo ramareandüra moai ŋgusüfoambe hohoanɨmo purɨhümündi. Asu ahei hɨmboarɨnambo ŋgɨrɨ hoeindɨhindɨ asu ahei hɨmboambenambo ŋgɨrɨ hɨmborɨndei, ŋga yare nɨŋgo hombo hapondanambe tükefeyo,’  Ɨo 29:4; Aisaia 29:10 meho. 9 Defit ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou aiana sesesɨ-ndeianɨ kinɨ tɨfɨŋambe ahanei nou mbɨhaneia asahɨ. Asu ahei hohoanɨmo moaruwai ranɨ-süŋgumbo nɨmoeifihɨ pɨmbeyeia asahɨ. 10 Ahei hɨmboarɨ amboanɨ dɨkɨreandürɨhɨmbo asu ai hoeifekoate-mbeyei-amboane. Asu se aheimbo daboahamɨndɨ pupurügurɨhi hehi yahurai koadürümbo-koadürümbo rarɨhi mbɨnɨmboeia samboanahɨ,’   Buk Song 69:22-23  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 11  442

mehu. 11 Ranɨmboane

God ai Suda-yafe ndɨfo masemündündürɨ

asu ro haponda düdueheandɨ nda, Sapo Suda ai bübürɨmayei peyehü muŋguna moaruwaimbo-reandürɨmboyo? Ai ra wanana! Ŋga sapo ai moaruwai hohoanɨmo-mayeiamboyu asu God ai Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo ŋgusüfoambe garɨbɨ-mbɨrɨhindür-amboane yahuhayamboyu ahei ndɨfo ranaheimbo aboedambo-mareandürɨ. 12 Suda ai moaruwai hohoanɨmo süŋgu-marɨhündamboyu asu God ai nindou muŋguambo ranaheimbo dɨdɨboado-mareandürɨ. Ai Godɨmbo daboadanambo-marɨhoramboyu asu God ai ahei ndɨfo ranaheimbo mafarɨhendürɨ. Ranɨmboane asu muŋguambo Suda ai God sowana asükai gugurɨndahindanɨ anɨmbo nindou muŋgu ai aboedɨ hamɨndɨ hondü nɨmandeimboyei. 13 Suda-yafe ndɨfo sɨheimbo haponda ro hoafehandürɨ nda. Sɨheimbohünda God ai wambo ahandɨ hoafɨ sahamɨndɨ harɨhandeimbɨ kamafoareandɨrɨ. Ranɨmboanahɨ asu ro ndanɨ ratüpurɨ nda ranahambo borɨyahühɨ yifirayahɨ. 14 Rananɨmbo asu wandɨ nendɨ ranai God ahei ndɨfo afarɨhendürɨ ra hoeindɨhindühɨmbo ranɨmbo ŋgusüfoambe garɨbɨndɨhimboyei. Rananɨmbo asu ro bɨdɨfɨrambo fandɨheiranɨ asu ai Ape sowana ŋgeianɨ aboedambo-ndearümbui. 15 God ai Sudambo daboadanambo-mareandürɨ asu ahei ndɨfo ranaheimbo ŋgunindɨmbomareandürɨ. God ai Sudambo asükai asemündündürɨ ana, ra nüŋgumandɨfea? Ai nindou yɨfɨhündɨ botefeyo nahurai-ane! 16 Bret mamɨ ranahandambo bɨdɨfɨrɨ kemündɨ Godɨmbo asayo ana, asu bret yɨpoate muŋgu ra ahandɨ yaŋgɨr-anendo. Asu nɨmɨ aharɨ mamɨ ranahandɨ ahambo asegodo ana, asu düdüdü ranamboanɨ ahandɨ yaŋgɨranendo. 17 Orif nɨmɨ hɨfɨfehündɨ ranahandambo düdüdü bɨdɨfɨrɨ ai tɨtaboarɨ-hendühɨyu asu nɨmambeahɨndɨ orif nɨmɨ düdüdü ranai ranɨfihɨ papɨmareandɨ. Suda-yafe ndɨfo seana nɨmambeahɨndɨ orif nɨmɨ nahuraianei. Ranane asu haponda se aboedɨ emündü momorɨyeihɨ Sudayei-mayo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ra hoe nahurai asahümündi. 18 Ranɨmbohündambo-anɨmbo asu Suda orif düdüdü nou tɨtaboarɨ-mefoehindɨ ranaheimbo se yɨboaruko-ndɨhindürɨmboyei. Nüŋgundahi borɨmandeia? Seana moanɨ düdüdü yaŋgɨr-anei, ŋga seana nɨmɨ aharɨ ranahambo tüpürɨhindühɨ-yeipoanɨ. Ŋga nɨmɨ aharɨ ranane sɨheimbo tüpareandürɨ. 19 Ŋga seanɨmbo hoafɨndeihɨya, Yɨnɨ, ŋga sapo düdüdü ranai tɨtaboarɨ-foarɨndühɨyo asu yɨhoefɨmbo ranɨ fondühɨmbo fondɨ hɨnɨŋgɨmareamun-ane, mbɨsei. 20 Yɨnɨ, ranana anɨhond-ane. Ai tɨtaboarɨmefoehindɨ ra Godɨmbo anɨhondümbofekoate-wamboyei ramehindɨ, ŋga asu seana ranɨhü rarɨhi anɨmboei ra anɨhondümbo-rɨhi hehimbowamboyei ahei fondühɨ anɨmboei. Ŋga asu se ranahambo afɨndɨ-afɨndeihɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 443

Rom 11

sɨheihoarɨmbo borɨndeimboyei, ŋga awi yɨhɨmbondei. 21 Suda ai düdüdü hond-anei, ŋga God ai aheimbo moai nɨmɨndühɨ hɨnɨŋgɨrearü, ŋga tɨtaboarɨ-mafoareandɨ. Ŋga se hɨbadɨhündɨ. Se düdüdü hondüyeipoanɨ, ŋga God ai sɨheimbo amboanɨ nɨmɨndühɨ ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndearü, ŋga tɨtaboarɨ-boadeandürɨmbui. 22 Godɨndɨ hɨpoambo hohoanɨmo asu ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ra sɨhɨrɨ dɨboadondɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane. Nindou ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyeisɨ, ŋga hɨnɨŋgɨmarɨhindɨ ranaheimbo ŋgɨnɨndɨndarümbui. Ŋga asu se Suda-yafe ndɨfo ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgu ahei ana, asu ai sɨheimbo hɨpoambo-ndearümbui. Ŋga se-amboanɨ ahandɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu hokoate-ayei ana, randɨhi tɨtaboarɨ-boegimboyei. 23 Suda ai anɨhondümbo-arɨhindɨ ana, God ai asükai aheimbo nɨmɨndɨhü papɨndearümbui. God ai yifirayu ana, asükai aheimbo koadürü nɨmɨndɨhü papɨnde hɨnɨŋgɨ-ndeandürɨmbui. 24 Sudayafe ndɨfo se-amboanɨ nɨmambeahɨndɨ orif düdüdü-aneisɨ, ŋga asu aboedɨ orif nɨmɨndɨ ranɨfihɨ papɨrɨhimboanei, ŋga ranahandɨ hondüyopoanɨ. Suda-anei ai hɨfɨfehündɨ orif nɨmɨndɨ hond-ayei. Ranɨmboane asu aheimbo ana God ai düdüdü hondü tɨtaboarɨ-mefoendɨ ra semündü asükaiyu koadürü nɨmɨndɨ hondüfihɨ papareandürɨ ana, ai asükai aboedɨ hamɨndɨ ranɨfihɨ penɨboadeimboyei.  







25  Wandafɨ

God ai nindou muŋguambo hɨpoamboareandürɨ

mamɨ, dɨbohɨndɨ hoafɨ ranɨmboanahɨ se fɨfɨrɨmbɨrɨhinda sahehea. Se sɨheihoarɨ randɨhi hohoanɨmondeihɨ hoafɨndeihɨya, ‘Roana fɨfɨrɨhu hohoanɨmo-yefeimb-anefɨ,’ mbɨseimboyei saheheamboanahɨ. Hoafɨ nda yahurai-ane, Israer bɨdɨfɨrɨ ana hoafɨ hɨmborɨkoate-yeimb-anei. Ranɨ hohoanɨmo ranana ahei ŋgusüfoambe nɨmandündürɨ ŋgo-ŋgombo asu Suda-yafe ndɨfo nüŋgunümbɨyei God ai dɨbonɨmayundürɨ ranai fondɨ ra sɨmoŋgorɨ-ndamɨndɨmboe. 26 Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo God ai Israer aheimbo aboedambo-ndearümbui. Buk Baibor ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Aboedambore-randeimbɨ ai Serusaremɨ-nɨpoedɨ kudü Sekopɨndɨ ahuirɨ Suda ranaheimbo randeandüranɨ, ahei Godɨmbo hohoanɨmo-koate hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhi-mboyei. 27 Rananɨmbo ro ahei hohoanɨmo moaruwai ra gogorɨndɨ-heheandühɨ ranɨ-sɨmboan-anɨmbo ai-babɨdɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ra randɨheamboyahɨ,’  Aisaia 59:20-21 meho. 28 Ŋga Suda ai aboedɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-mayei ranɨmboane asu God ai Suda-yafe ndɨfo sɨheimbo fehefembohündambo hohoanɨmomayu ranɨyo asu Suda ai ahandɨ hürütimb-anei. Ŋga God ai Sudambo dɨbonɨmendürɨ ranɨmboane asu ai ahandɨ horombo hoafɨmareandɨ Suda-yafe amoaombo ranahamumbo hohoanɨmoyuhü aheimbo ŋgusüfo pareandürɨ arandɨ. 29 Ŋga asu nindou God ai aheimbo aboedɨ moatükunɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 11​, ​12  444

masagadürɨ asu dɨbonɨmendürɨ ranaheimbo ŋgɨrɨ hohoanɨmo ŋgorüsüŋgundeandɨ, ŋga wanɨ. 30 Horombo se Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-mayei, ŋga hapoana God ai sɨheimbo hɨpoamboareandürɨ, Suda ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-mayei ranɨmbo-hündambo. 31 Asu hapoana God ai sɨheimbo hɨpoambomareandürɨ ranɨmboane asu Suda ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-mayei. Ranɨ-moatükunɨ tükümefeyondürɨ ra God ai aheimbo hɨpoambofendürɨmbo-hündamboyo. 32 God ai nindou muŋguambo aheimbo hɨpoambofe-ndürɨmbo yahuhaya ranɨyo asu nindou muŋguambo ahei hɨmborɨkoate hohoanɨmo ranɨna bobohɨramündürɨ hɨnɨŋgɨmarearü.  







God adükar-ani mbɨseiamboane

33 Godɨndɨ

ŋgasündeandeimbɨ hohoanɨmo ra adükarɨ hamɨnd-ane! Ahandɨ aboedɨ hohoanɨmo asu fɨfɨrɨfe ra hoandarɨ saf-ane! Nindou dɨdai ahandɨ hohoanɨmoyuhü hoafayu ra fɨfɨrɨnde hoafɨmanda? Asu dɨdai Godɨndɨ nafɨ muŋguambo ra fɨfɨrɨmandea? Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyohü yahoya, 34 ‘Dɨdɨ Adükarɨndɨ hohoanɨmoambe amaro ra fɨfɨreamboayua? Dɨdɨ nindou ai ahambo ratüpurɨmbo rasüŋguro rasüŋguro-meyundoa? 35 Nindou düdi Godɨmbo nɨnɨ-moatükunɨyo masagado, asükai ai süŋgunambo ahambo hɨhɨrɨfe segodɨmbo-hündamboa?’   Aisaia 40:13 meho. 36 Muŋgu-moatükunɨ ra God ai ahandɨhoarɨ nafɨmarand-ane asu ahandɨ ŋgɨnɨndɨnamboane anɨŋgo asu ahand-ane. Muŋguambo si Godɨmbo adükar-ani mbɨseiamboane. Ŋga anɨhond-ane.  

12

1   Wandafɨ

Sɨhefɨ fi ra Godɨmbo ndahundɨmboane

mamɨ, Godɨndɨ-mayo hɨpoambofe hohoanɨmo adükarɨ ranɨmbo-hündamboane ro sɨheimbo hoafehandürɨ nda. Sɨhei fi yaŋgɨrɨ nɨŋgoambe ra se moanɨ Godɨmbo ndahündo ahambo sesɨ asɨhefeyo nou. Se ahandɨ yaŋgɨrɨndeian-anɨmbo asu God ai ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndümbui. Se randɨhindüh-anɨmbo wudɨpoapondɨhi Godɨmbo hohoanɨmondahündo. 2 Se hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo süŋgundɨhimboyei, ŋga sɨhei hohoanɨmoambe sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ. Rananɨmbo God ai hohoanɨmoayu ra se ndondɨhi fɨfɨndɨhi mbundɨhü rasüŋgundɨhimboyei. Nɨnɨ-moatükunɨ ai aboedayo asu nɨne ai yifirayu asu nɨne ai aboedɨ ndorɨhoeimbɨ hamɨndɨ hondayo ra se fɨfɨndɨhimboyei.  

3  Ŋga

God ai sɨhefɨmbo hohoanɨmo moanɨ masendɨ ranambo ratüpurɨndefɨmboane

God ai wambo ahandɨ-mayo moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo masendɨ ranɨmbo muŋguambo sɨheimbo ro bɨdɨfɨrɨ hoafɨ hoafɨnda The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 445

Rom 12

samboanahɨ. Se sɨheihoarɨ sɨhei fi ranahambo yaŋgɨrɨ afɨndɨ hohoanɨmondeimboyei, ŋga wanɨ. Ŋga God ai sɨheimbo anɨhondümbofe hohoanɨmo masagadürɨ ranɨ sɨmoŋgorühɨ safɨ sɨhei fi ranahambo ndondɨhi hohoanɨmondei. 4 Sɨhɨrɨ ana fi mamamɨ ranɨfihɨ afɨndɨ moatükunɨ ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨ fi ra hɨfoareamboane. Ranane asu ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨmbo fi ranai ahandɨ ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨmbo ratüpurɨ mbeŋgorɨ. 5 Rahurai-mayowamboane asu sɨhɨrɨ nindou afɨnd-anefɨsɨ, ŋga asu Sisas Kraisɨndɨ finambo ana sɨhɨrɨ fi mamɨ rananefɨ. Ranɨmboane asu sɨhɨrɨ ana nindou ŋgorü-ŋgorü ra sɨhɨrɨ mamɨ wandafɨ mamɨ yaŋgɨr-anefɨ fi mamɨ ranɨfihɨ. 6 God ai sɨhefɨmbo moanɨ hɨpoambo-reamunühüyu asu ai nindou mamamɨ sɨhefɨmbo ranɨ-poanɨmbo ranɨ-poanɨmbo fɨfɨrɨfe moanɨ masemunɨ. Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbohünda nindoumbo ratüpurɨ ra segodoa asemündu ana, sapo anɨhondümbofe hohoanɨmo ai asemündu ranɨ-süŋgu anɨmbo hoafendomboane. 7 Düdi ai farɨhefembo ratüpurɨ ra asemündu ana, ai ndonde mbɨfarɨ-hendamboane. Asu yamundɨfembo ratüpurɨ ra asemündu ana, ndonde yamundɨ-mbɨreandamboane. 8 Nindou mamɨ ai ŋgusüfoambe kɨkɨmofoefendürɨmbo ratüpurɨ ra asemündu ana, asu ŋgusüfoambe kɨkɨmo-mbɨfoareandüramboane. Nindou düdi ai nɨnɨmoatükunɨ napoyo masɨhendɨ ra nindou bodɨmondambo yɨbobofe saimbo ratüpurɨ asemündu ana, ai afɨndɨ saimbo nɨmbonɨndu. Nindou düdi bogorɨmbofe nɨŋgombo ratüpurɨ ra asemündu ana, ai ratüpurɨ ra tɨŋɨrɨfombiyuwamboane. Düdi ai hɨpoambofe ratüpurɨ asemündu ana, ai moanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnambo nindou ŋgorümbo mbɨfarɨ-heiramboane.  









Wandafɨ mamɨmbo aboedɨ hohoanɨmoyondo hohoanɨmo

9 Nindou

ŋgorümbo anɨhondümbo ŋgusüfo pandɨhindɨ. Nɨne-moatükunɨ moaruwai-ayo ranahambo yɨboaruko-ndɨhindɨ. Nɨne-moatükunɨ aboedayo ranahambo kɨkɨhɨ-safɨndɨhümündi. 10 Se muŋguambo sɨmborɨ hohoanɨmurɨndei se sɨhei fikɨmɨnɨndɨmbo hohoanɨmoayei nou. Asu nindou amurɨ ranaheimbo wambo ŋgasündɨhi-ndɨreimbanei mbɨsei hohoanɨmondei. 11 Afɨndɨ tɨŋambombü ratüpurɨmbo hohoanɨmondei, ŋga asu se yɨboaruko-yɨboaruko-ndeimboyei. Se ratüpurayei ra Adükarɨmbohünda ratüpurɨndei. 12 Se Adükarɨmbo anɨhondümbondɨhorühɨ hɨbadɨhorühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei. Tɨŋɨrɨfo sɨheimbo tükündɨfeyoanɨ se afurɨndɨhindühɨ nɨmandei. Nɨmbɨ-nɨmbɨsi se Adükarɨmbo dɨdɨbafɨndahi ndɨhündɨ. 13 Sɨhei anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ wandafɨ mamɨ ai napo mbonɨmbondɨhümündianɨ se aheimbo sɨhei-mayo ndahündürɨ. Asu ndɨfo nindou tükündahindanɨwanɨ aheimbo amboanɨ worɨnɨndɨhindürɨ. 14 Nindou sɨheimbo moaruwaimbo-arɨhindürɨ ranaheimbo God ai aboedɨ-aboedɨ-mbɨreandüramboane mbɨsei hehi dɨdɨbafɨ-ndahindürɨ.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 12​, ​13  446

Godɨmboya aheimbo dɨdɨboado-mbɨreandüramboane mbɨsei, ŋga ŋgɨrɨ se Godɨmboya aheimbo moaruwaimbo-ndowandürɨ mbɨsei. 15 Nindou hɨhɨfɨhɨhɨfayei ranɨ-babɨdɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane, asu nindou aranayei ranɨ-babɨdɨmbo amboanɨ aranɨmbeyei-amboane. 16 Sɨhei wandafɨ mamɨ ranɨ-babɨdɨ wudɨwudɨndahindɨ. Se ŋgɨrɨ aboedɨ nindou yaŋgɨrɨ hohoanɨmondei wudɨndɨhindürɨ, ŋga se nindou moaruwai ranɨ-babɨdɨ nɨmboei. Asu se sɨhei fimbo hohoanɨmondeihɨ ro fɨfɨrɨheandeimb-anahɨ mbɨseimboyei. 17 Nindou ŋgorü ai sɨheimbo moaruwai-moaruwaimbo-ndɨhindüranɨ, asu se sɨmborɨ aheimbo moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei, ŋga yowanɨ. Nɨne hohoanɨmo nindou ai aboed-ane asei ana, se ranɨ yaŋgɨr-anɨmbo randɨhindɨ. 18 Se muŋguambo nindou-babɨdɨ aboedɨ nɨmarɨmbohündambo nafɨ kokondɨhündɨ. 19 Wandɨ wandafɨ, nindou ai sɨheimbo moaruwaimbondɨhindüranɨ asu se sɨheihoarɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo sɨmborɨ hɨhɨrɨndɨhi randɨhimboyei. Ŋga moanɨ randɨhi hɨnɨŋgɨndɨhindanɨ God ai aheimbo ŋgɨnɨndɨ-mbɨrandürɨmboane. Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou ŋgorümbo hɨhɨrɨfe moaruwaimbofe ranana wandɨ ratüpur-ane. Wandɨhoar-anɨmbo ro aheimbo sɨmborɨ moaruwaimbondɨhearümboyahɨ,’  Ɨo 32:35 mehu Adükarɨ ai. 20 Ŋga asu, Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou sɨhambo hürütüranɨnɨ-randeimbɨ ranai wembombonduanɨ, ahambo sesɨ dabado, asu amɨndanɨŋombo-nduanɨ, hoe dabado. Se ahambo randoworanɨ ana, ai sɨhambo ramareanɨnɨ ranɨmbo asu ai amoanɨŋgɨ-ndümbui,’  Sindaun 25:21-22 meho. 21 Moaruwai hohoanɨmo ai ŋgɨrɨ sɨhambo ŋgasündeanɨnɨ haya hɨfɨnambondeanɨnɨ. Ŋga se aboedɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgundowandühɨ ratüpurɨndafan-anɨmbo asu se moaruwai hohoanɨmo ranahambo hɨfɨnambondowamboyafɨ.  













13

Sɨhɨrɨ gafmanɨ-yomondɨ hoarehɨndefomboane

1   Nindou

muŋguambo gafmanɨ-yomondɨ hoareh-anɨmbo nɨŋgomboane. Ŋga moai gafman ai aimbo hoaŋgɨru tüküyafundɨ, ŋga Godɨndɨ hoafɨ süŋgu ahandɨ warɨhünd-anemo. Muŋguambo gafman ra God ai kafoare hɨnɨŋgɨmareapur-anemo. 2 Ranɨmbo-hündamboane nindou ai gafmanɨ-yomondɨ hoafɨ mbahɨrarɨhehindɨ ra asu Godɨndɨ hoafɨ kameih-ane mbahɨrarɨhehindɨ. Ranɨmbo wamboane asu ai tɨŋɨrɨfo ndahümündimboyei. 3 Gafman ai nindou aboedɨ hohoanɨmo ratüpurɨ rawarɨhindɨ aheimbo refendürɨmboyopoanɨ, ŋga nindou düdi ai moaruwai hohoanɨmoayu ranahambo refembo-hündamboanemo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 447

Rom 13

anɨŋgomo. Gafmanɨmbo yɨhɨmbombo se moeimboyafɨ? Refe ana, se moanɨ aboedɨ ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨr-anɨmbo süŋgundowandanɨ asu ai sɨhambo aboed-anafɨ mbɨsɨmo hoafɨndɨmboemo. 4 Gafman aiana Godɨndɨ ratüpurɨyomo-rundeimb-anemo se aboedɨ mbɨnɨmbafa yahomo houmbo anɨŋgomo. Ŋga asu se moaruwai ratüpurɨ randowandühɨ rananɨmbo se yɨhɨmbondafɨ ranahambo. Ŋga aiana moai moanɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ ra semündu. Aiana God kafoare hɨnɨŋgɨmareandɨ wambo asu ai Godɨndɨmayo ŋgɨnɨndɨ nindou moaruwai-mbofe hohoanɨmo ra semündümboani nindou ai moaruwai hohoanɨmoayei aheimbo moaruwaimbofendürɨmbohünda. 5 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu se gafmanɨndɨ hoarehɨ nɨmboei. Asu ranɨ-moatükunɨ süŋguefeyo ra moaruwai-mbofe ranahambohünda yɨhɨmbombo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga gafmanɨ-yomondɨ hoarehɨ nɨŋgo ra aboedɨ hohoanɨmo süŋgufe-ane. 6 Ranɨmbo-hündamboane asu se gafmanɨmbo takis pirɨhi arɨhündɨ. Gafman aiana Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyomondühɨ rananemo asu ai ranɨ ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ hɨfandɨru arundɨ. 7 Gafman nindou ranahamumbo nɨnɨ-moatükunɨyo segodürɨmboayei ana, aheimbo moanɨ ranɨ-moatükunɨ ra dagadürɨ. Gafman ai nɨnɨnɨ-moatükunɨ takisɨmboyo hoafɨndɨmondanɨ, se ahamumbo ndehindɨ. Asu bogorɨ nindou ranahandɨ hoarehɨndeihɨ asu ahambo ahɨnɨndei. Asu nindou ndürɨ adükarümbɨ ranahambo ndürɨ adükarümb-ani mbɨsei hohoanɨmondei.  







Sɨmborɨ ŋgusüfo pefembo hohoanɨmo

8  Se

nindou ŋgoründɨ-mayo nɨnɨ-moatükunɨ ndowandɨfɨ mbunda sɨmborɨ saimbo-mayo ra hɨŋgɨndowanda gedühɨ nɨŋgomboe, ŋga yowanɨ. Se sapo sɨmborɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨr-anɨmbo süŋgundɨhindɨ. Nindou düdi ai ŋgorümbo ŋgusüfo parareandɨ ana, ai muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ra süŋgureandeimbɨ nindou-ani. 9 Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nɨmorehɨ nindowenihɨ-yafe hohoanɨmo moaruwaimbofepoanɨ. Nindou hɨfokoefepoanɨ. Hümbuhünɨpoanɨ. Nindou ŋgoründɨ napo hohoaŋɨfepoanɨ,’ meho. Muŋgu ranɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranane asu amurɨ muŋguambo eŋgoro ranane muŋguambo mamambere haya nɨmɨndɨ hoafɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se nindou amurambo ŋgusüfo pandowandɨ se sɨhafɨ fimbo ŋgusüfo pararowandɨ nou,’ meho. 10 Nindou düdi ai nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pararirɨ ana, ai ŋgɨrɨ ahambo moaruwaimbo-ndirɨ. Ranɨmboane nindou ai ŋgorümbo ŋgusüfo pararirɨ ana, asu ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo hondü muŋguambo ra süŋgurandüh-ani.  



11 Se

Sɨhɨrɨ moanɨ mbumundɨ hahabodefomboane

fɨfɨrɨhimboanei haponda nɨnɨ siyo sɨhɨrɨ anɨmboefɨ ranɨmboane se ranɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ. Ndeara ranɨ si ra se mapoei-ane, The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 13​, ​14  448

ŋga hapondan-ana se botɨndahindɨ. Horombo sɨhɨrɨ Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbo-rɨhundeimbɨ nindou nɨmboefɨmbo God ai sɨhefɨmbo aboedɨreamuneimbɨ-mayu ranɨ si ra akɨmɨyo, ŋga hapondanɨ ana ndeara akɨmɨ safɨ tüküfembo yaŋgɨr-ane. 12 Nɨmbɨ ai ndeara muŋgumbo yaŋgɨrɨyowohü asu si ai ndeara akɨmɨ simbo yahomboane. Nɨmbokoanɨndɨ ratüpurɨ ra hɨnɨŋgɨfemboane, ŋga asu sɨrɨhündɨ yifiarɨ napo ra ndahumɨndefo-mboane. 13 Nindou sɨrɨhü aboedɨ anüŋgu nou sɨhɨrɨ nɨmboefomboane. Sɨhɨrɨ mamɨkarɨ hohoanɨmoyo wakɨfe asu bia sɨmɨndɨ hefe mamɨkarɨ hohoanɨmoyo wakɨfepoanɨ. Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyo wakɨfe asu moaruwai hohoanɨmoyo wakɨfepoanɨ. Watɨkoafɨ hoafɨyo asu nindou ŋgorümbo ŋgusüfoambe moaruwaimbo-fepoanɨ. 14 Ŋga se Sisas Kraisɨmbo yaŋgɨr-anɨmbo yifiarɨ nɨmɨnehoarɨmbo-ndɨhorɨ sɨheifihɨ güdɨhorɨ. Ŋga sɨhei horombodɨdɨ moaruwai hohoanɨmo ŋgusüfoambe amaro ranahambo süŋgundɨhimboyei.  





Wandafɨndandɨ hohoanɨmo ra sɨhɨrɨ yɨbobo-ndɨhumboyefɨ, ŋga wanɨ

14

1   Nindou

mamɨ ai Godɨmbo anɨhondümboriranɨ asu ahandɨ anɨhondümbofe ra kehurɨndoanɨ ana, asu se ahambo Godɨndɨ nendɨ sɨhei mbusümo ndahorɨmɨndei ŋgei. Asu ai nɨne hohoanɨmoayu ranahambo sɨmborɨ wataporɨmbo-ndühɨmboyei. 2 Nindou mamɨ ai ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ süŋguareandɨ ana, ai muŋguambo sesɨ ra sesühani, ŋga asu nindou ŋgorü ai ahandɨ anɨhondümbofe ra kehurayo ana, ai ŋgɨrɨ safɨ aboedɨ dedu, ŋga wandümo yaŋgɨrɨ sesühani. 3 Nindou ai muŋguambo sesɨ sesü-randeimbɨ ana, asu nindou moanɨ wandümo yaŋgɨrɨ sesümbɨ-mayu ranahambo yowanɨ moaruwai hohoanɨmo-yondopoanɨ. Asu nindou wandümo yaŋgɨrɨ sesü-randeimbɨ ranai nindou muŋgu-moatükunɨ sesümbɨ-mayu ranahamboya, aiana moaruwai hohoanɨmoyu-randeimb-ani yahopoanɨ. God ai nindou ranahambo amboanɨ serümündümboani mbohünda. 4 Nindou se dɨdɨyafɨ, asu se nindou ŋgoründɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindoumbo yɨboboarɨwora? Nindou sapo ahambo hɨfandarandɨ ai-anɨmbo ahandɨ ratüpurɨ ra aboedɨmbayo wanɨmbayo mbüsü yɨbobondeambui. Ŋga asu ratüpurɨyu-randeimbɨ ahandɨ ratüpurɨ aboedɨ ŋgomboe nɨmboe sapo Adükarɨ ai ahambo ŋgɨnɨrümündü nüŋgumbo wambo. 5 Nindou mamɨ aiananɨya mamɨ si ranana ai adükarɨ hamɨndɨyo haya amurɨ si aho ranahambo ŋgasündeamboane yahuhani. Ŋga asu nindou ŋgorü aiananɨya muŋguambo si aho ra sɨmogod-ane yahuhani. Nindou mamamɨ se sɨheihoarɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmondei hoendɨhindühanɨmbo hohoanɨmondei. 6 Nindou düdi ai mamɨ si ra adükarɨ si-ane yahuhɨ ana, ai Adükarɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo-yundowohani. Asu nindou düdi ai muŋguambo sesɨ sesü arandɨ ra ai Adükarɨmbo hohoanɨmoyuhani asesu. Ranɨ sesɨ ra Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mburamboani  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 449

Rom 14

asesu. Asu nindou düdi ai muŋguambo sesɨ wehayu ra Adükarɨmbo hohoanɨmo-yundowohani wehayu. Asu ai amboanɨ Godɨmbo hɨhɨfɨrürühani. 7 Nindou mamamɨ sɨhɨrɨ moai sɨhefɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ nɨmboefɨ. Asu mamamɨ sɨhɨrɨ moai sɨhefɨpoanɨmbo hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ yɨfɨyefɨ rɨhundɨ. 8 Sɨhɨrɨ yaŋgɨrɨ anɨmboefɨ ra Adükarɨmbo hohoanɨmo-yefühanefɨ. Asu sɨhɨrɨ yɨfayefɨ ra Adükarɨmbo hohoanɨmoyefühɨ yɨfayefɨ. Sɨhɨrɨ nɨmboefühɨndowanɨ asu yɨfɨndefühɨndowanɨ ra moanɨ sɨhɨrɨ Adükarɨndɨ yaŋgɨrɨ hamɨnd-anefɨ. 9 Ranahambo süŋguyo nindou yaŋgɨrɨ anɨmboei-anei asu yɨfɨmayei-anei ahei Adükarɨmbofe nɨŋgombo-hündamboyu Sisas amboanɨ yɨfɨyu mbura asu hoŋguambeahɨndɨ yaŋgɨrɨ botɨmefiyu. 10 Asu se, nɨmboe sɨhafɨ wandafɨndandɨ hohoanɨmo ranɨmbo yɨboboarɨwora? Asu se, nɨmboe sɨhafɨ wandafɨndambo yiboarukoarowora? Sɨhɨrɨ ranahambo fɨfɨrɨndɨhumboane, ŋga muŋguambo sɨhɨrɨ Godɨndɨ hɨmboahü nɨmboemboyefɨ ai sɨhefɨmbo yɨbobofemunɨmbohünda. 11 Bukambe hoafɨ ra yahoya, Adükarɨ ai yahuya, ‘Ro yaŋgɨrɨ nɨmboambo dabareheandɨ nindou muŋguambo ranai wambo yirüyimbu pusɨndühi-ndɨhümboyei asu nindou muŋguambo ahei yafambenambo weindahɨ hoafɨndahündürühɨ God Adükar-ani mbɨseimboyei,’   Aisaia 45:23 mehu. 12 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu muŋguambo sɨhɨrɨ süŋguna Godɨndɨ hɨmboahü sɨhɨrɨ nɨne ratüpurɨ ratüpurɨmayefɨ ranahambo hoafɨnda-hundɨmboyefɨ. 13 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu wandafɨ-babɨdɨ sɨmborɨ yɨboboferüpoanɨ, ŋga rühɨsafɨ hɨnɨŋgɨfemboane. Ŋga sɨhɨrɨ ŋgorü hohoanɨmo süŋgundɨhumboane. Sapo sɨhɨrɨ mamɨ moatükunɨ refeyoanɨ ana, wandafɨ ai bübüründühɨ moaruwai hohoanɨmo süŋgundɨfimbui ranɨ hohoanɨmo ana hɨnɨŋgɨfemboane. 14 Ro Adükarɨ dɨbo-anahɨ, ŋga ranɨmboanahɨ ranɨ-moatükunɨ ra ro fɨfɨrɨheamboanahɨ. Moai nɨnɨ sesɨ ai ahandɨhoarɨ moaruwaiyo. Nindou ai ranɨ-moatükunɨ ra moaruwai-ane ehu ana, moanɨ ai ahambo moaruwai-ane. 15 Ra ai yahurai-ane. Se nɨnɨmoatükunɨyo sowasɨfanɨ ranɨmbo-hünda sɨhafɨ wandafɨ ai hoeireanɨnühɨ afɨndɨ hohoanɨmoayu ana, asu se ahambo moai hohoanɨmoyafɨ. Sisas nindou ranahambohünda yɨfɨmayuane, ŋga asu sɨhafɨ sesɨ hohoanɨmo ranambo se nindou ra moaruwaimbo-ndɨworɨmboyafɨ. 16 Se mamɨ moatükunɨ ranahambo aboed-ane asafɨ ana, se hɨbadambo. Sɨhafɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨpo, ŋga moaruwai-ane mbɨseimboyei. 17 Sesɨ, sesɨ asu hoe sɨmɨndɨ hohoanɨmo ranana God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahandɨ nɨmɨndɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 14​, ​15  450

ranɨ nɨmɨndɨ hohoanɨmo-ane nda. Mbumundɨ hohoanɨmo, ŋgusüfo afurɨfimbɨ hohoanɨmo, asu Yifiafɨ Aboedɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo ra. 18 Nindou ai Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨmbo yaŋgɨrɨ ranɨ hohoanɨmo süŋgu anüŋgu ana, God ai ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndundowanɨ asu nindou amurɨ ai-amboanɨya ai nindou aboed-ani mbɨsahündomboyei. 19 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu muŋguambo ai sɨhefɨmbo mamambefemunɨ hohoanɨmo asu wandafɨ mamɨyei hohoanɨmo ŋgɨnemɨndündürɨ ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgunɨ-ndɨhumboane. 20 Se sesɨ ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmondeihɨ asu God ai nɨne-moatükunɨ ramareandɨ ranahambo moaruwaimbo-ndɨhimboyei. Muŋgu sesɨ moatükunɨ ranana aboed-ane. Ŋga asu se nɨne sesɨ sowasɨfanɨ nindou ŋgorü ai ranahambo ahandɨ fimbo moaruwai-ane yahu mbura asesu ana, ai moaruwai hohoanɨmoyuhani asu rananɨmbo se-amboanɨ moaruwai hohoanɨmo-yafühanafɨ. 21 Asu se nɨnɨhondɨ sowasɨfɨ, bia sɨmɨndɨfɨ, asu amurɨ moatükunɨ aho ra rarowandanɨ ranɨmbo sɨhafɨ wandafɨ ranai hohoanɨmo moaruwai hohoanɨmonduanɨ ana, asu se ranɨmoatükunɨ ra hɨnɨŋgɨndowandɨ. Ranane aboedayo. 22 Se nɨne hohoanɨmo anɨhondümbo-arowandɨ rananɨmbo God-dɨbo se yaŋgɨrɨ hohoanɨmondafɨ kɨkɨhɨndowandɨ. Nindou ai moanɨ ahandɨhoarɨ mamɨ moatükunɨmbo aboed-ane yahu hohoanɨmoayu ana, ra aboed-ane. Asu ranɨ hohoanɨmo ranai ahandɨ fi ranahambo papɨ-hoafɨkoate-ndoanɨ ana, asu ai hɨhɨfɨhɨhɨfɨmbiyu-wamboane! 23 Ŋga asu nindou ranai yimbu hohoanɨmo süŋgu sesɨ ra asesu ana, ai ra ahambo moaruwai-ane sapo ai nɨne sesɨ ranahambo moaruwai-ane yahuhaya asesu ranɨmbo-hünda. Nindou ai hohoanɨmo mamɨ ranahambo aboed-ane yaho anɨhondü-mbofekoateyu randühɨ yare arandɨ ana, asu ai moaruwai hohoanɨmo-yumboani.  











15

Kraisɨndɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ sɨhɨrɨ süŋgundɨhumboane

1   Nindou

sɨhɨrɨ dɨdɨyefɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ sahumündefeimbɨ sɨhɨrɨ nindou düdi ai anɨhondümbofe kehurɨ arandɨ ranahambo farɨhefimboane ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombohünda. Ŋga sɨhefɨ fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmopoanɨ. 2 Sɨhɨrɨ mamamɨ nindou sɨhefɨ wandafɨ ranaheimbo aboedɨ nɨŋgombohünda dɨdɨboado-ndɨhundüranɨ ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeimboyei. Rananɨmbo asu ai ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo anɨhondümbo-ndɨhimboyei. 3 Ŋga Sisas Krais ana ai moai ahandɨ fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyu. Ŋga asu ai ramefiyu ra, Bukambe hoafɨmayo nou, ‘Ape, nindou sɨhambo moaruwaimbo-marɨhinɨnɨ hoafɨ ra sɨnɨ wambo gabudɨ-mafoareandɨrɨ,’ mehu. 4 Muŋguambo hoafɨ horombo Bukambe sürü papɨmarandɨ ra sɨhefɨmbo yamundɨfe-munɨmbohündamboyo sürü papɨmarandɨ. Ranɨ hoafɨ ra sɨhefɨmbo ŋgusüfoambe ŋgɨnɨramɨndɨmunɨ asu afurɨhemuna anɨhondümbondɨhu hɨmbondefühɨ nɨmboemboyefɨ. Ranɨmboane asu sɨhɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhundühɨ nɨmboemboyefɨ. 5 God  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 451

Rom 15

ai ŋgusüfoambe ŋgɨnemɨndɨmbo asu afurɨfe nɨŋgombo hohoanɨmo ra sai arandɨ ai sɨheimbo mbɨfarɨhendür-amboane rananɨmbo asu se Sisas Kriasɨmbo süŋgurɨhi arɨhündɨ, sɨhei mbusümo mamɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgundɨhimboyei. 6 Rananɨmbo asu se hohoanɨmo, yafambe mamambendɨhi mbundɨhü, sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ God asu afɨndɨ ranahandambo adükar-ani mbɨsefɨmboane.  

Krais ai Suda asu Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo mafarɨheirü

7 Nindou

ai Godɨmbo aboed-ani hoafɨmbohündambo se sɨheihoarɨ ndahümündihündürɨ sapo Krais ai sɨheimbo masemɨndündürɨ nou. 8 Ŋga ro sɨheimbo hoafehandürɨ, Sisas ai Suda-yafe ratüpurɨyu-randeimbɨ nindoumbofi manüŋgu. Rananɨmbo asu God ai ahei amoao mamɨmbo horombo hoafɨre masɨhendɨ ra anɨhondümbo ramareandɨ ra nafuimbohünda Sisas tükümefiyu. 9 Rananɨmbo asu Suda-yafe ndɨfo ai-amboanɨ Godɨndɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranɨnambo ahambo adükar-ani mbɨseiya yahuhayamboyu ramefiyu. Sapo Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Rananɨmbo Suda-yafe ndɨfo ranahei hɨmboahü ndürɨ adükarümbani mbɨsa hoafɨndamboyahɨ. Asu sɨhafɨ ndürɨ herüna kakɨsaondɨ-hanɨnɨmboyahɨ,’ 2 Samueɨ 22:50 meho süŋgu. 10 Asükaiyo Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Suda-yafe ndɨfo se-amboanɨ Godɨndɨ nendɨ ranɨ-babɨdɨ hɨhɨfɨhɨhɨfɨndei,’  Ɨo 32:43 meho. 11 Asükai hoafɨyowohü yahoya, ‘Suda-yafe ndɨfo muŋgu se Adükarɨmbo ndürɨ adükarümb-ani mbɨsei. Asu muŋguambo nɨmorehɨ nindowenihɨ se ahandɨ ndürɨ herüna kakɨsaondɨhorɨ,’  Buk Song 117:1 meho. 12 Asükai Aisaia ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Sesindɨ ahuirɨ ai tükündüfimbui. Nindou ranai-anɨmbo Suda-yafe ndɨfo ranahei bogorɨmbondɨfi nüŋgumbui. Rananɨmbo nindou ranai ahambo anɨhondümbo-ndɨhorühɨ hɨbadɨhorühɨ nɨmboeimboyei,’  Aisaia 11:10 mehu. 13 God ai anɨhondümbofe hɨmboyondombo hohoanɨmo ra nɨmɨndühani. Se ahambo anɨhondümbo-rɨhorɨ arɨhündɨ ranɨmboanɨmbo asu ai sɨheimbo ahandɨ-mayo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ asu ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo ra afɨndɨ safɨ mbɨsagadür-amboane. Rananɨmbo Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo sɨhei Godɨmbo anɨhondümbo-fihɨ hɨmboyondombo hohoanɨmo ranai adükarɨ hamɨndɨ ŋgomboe.  











Por ai Suda-yafe ndɨfo-yafe ratüpurɨyu-randeimb-ani

14 Wandafɨ

mamɨ, ro ŋgusüfoambe anɨhondümbo-rɨheamboanahɨ se aboedɨ hohoanɨmo hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranɨmbo. Se muŋguambo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 15  452

mamamɨ fɨfɨrɨfe ra aboedɨ fɨfɨrɨhimbo wambo asu se sɨheihoarɨ sɨmborɨ yamundɨ-firɨndei. 15-16 Ro sɨhei hohoanɨmo asükainda botɨndɨhearü saheheamboanahɨ asu yɨhɨmbokoate bɨdɨfɨrɨ hoafɨ sɨheimbo sürü papɨmarɨhandɨ. Nɨmboe sapo God ai wambo ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨ masendɨ ranɨna Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨ Suda-yafe ndɨfo aheimbo farɨhefendürɨmbohünda. Roana Godɨmbo sesɨ sɨhai-randeimbɨ nahurai ahandɨ-mayo aboedɨ hoafɨ ra Suda asu ahei ndɨfo ranaheimbo hoafɨyahandürɨ arɨhandɨ. Ro ranaheimbo God sowana ndahamɨndɨ-handürɨ ŋgahanɨ asu Yifiafɨ Aboedɨ ranai randeira asu ai Godɨndɨ yaŋgɨrɨ tükümbeyahinda samboanahɨ. Rananɨmbo asu ro Godɨndɨ warɨhündɨ-hearümboyahɨ sapo ahambohünda nɨnɨhondɨ hɨfokoaru sɨhoemonda hɨhɨfefiyu nou. 17 Ranɨ ratüpurɨ ra Sisas Kraisɨ-dɨbo ratüpurayahɨ ana, asu ro Godɨndɨ ratüpurayahɨ ranɨmbohünda hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndamboyahɨ. 18-19 Ro ŋgɨrɨ amurɨ moatükunɨ ranahambo hoafɨndahɨ, ŋga nɨnɨ ratüpurɨyo Krais ai wambo ramareandɨ ranɨ-süŋguyu Suda-yafe ndɨfo Godɨndɨ hoafɨ süŋgumarɨhindɨ ranɨ yaŋgɨrɨmboanahɨ hoafɨnda sahehea. Ai wandɨ hoafɨ, ratüpurɨ ranahandamboyu farɨhendɨrɨ haya ratüpurɨmayahɨ. Ranɨyu asu Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo ai wambo mafarɨhendɨra hepünüfeimbɨ moatükunɨ asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ nafuimbo moatükunɨ ra ramarɨheandɨ. Ranɨmboyahɨ ro Serusarem ŋgoafɨhü peya hehea Kraisɨndɨ aboedɨ hoafɨ muŋguambo ra wataporɨmbo-rɨhɨ hambo asu Iririkum hɨfɨhü tükümeheandɨ. 20 Ranɨ ratüpurɨ ra nindou bɨdɨfɨrɨ ai Sisasɨndɨ ndürɨ hɨmborɨkoate-yeimbɨ ranaheimboanahɨ ro ho aboedɨ hoafɨ bokarɨhefembo hohoanɨmoayahɨ. Roana worɨ moanɨ ŋgorü nindoundɨ kambohoanɨwamɨ worɨmbombo-yahɨpoanɨ hohoanɨmoayahɨ, ŋga wanɨ. 21 Ŋga Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou dɨdɨyei ai Krais ahambo hoafɨyondürɨ-koate-memondürɨ aianɨmbo hoeindɨhorɨ-mboyei. Nindou dɨdɨyei ai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yeimbɨ ai anɨmbo ahambo fɨfɨrɨndɨhorɨmboyei,’  Aisaia 52:15 meho ranɨmboanahɨ refembo hohoanɨmoayahɨ.  









Por ai Spen hɨfɨna hombo hohoanɨmomayu

22  Ranɨmbo-hündamboanahɨ

asu ro sɨheimbo sowana afɨndɨmbo tüküfembo kɨkarɨheheandɨ. 23 Ŋga asu ndanɨ hɨfɨnɨ ro ratüpurɨmbo ratüpurɨ moai nɨŋgo. Afɨndɨ hɨmbanɨ maho ra ro sɨheimbo sɨfo hoeifendürɨmbo sahehea hohoanɨmomayahɨ. 24 Ŋga hapondanɨ ana awi refembo hɨmboayo. Ro Spen hɨfɨna gagühühɨ asu nafɨna sɨheimbo sɨnɨ hoeifendürɨ hefe homboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. Rananɨmbo awi ro dɨdɨ asu ranɨhü se-babɨdɨ akɨdou nɨmandɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnda sahehea. Sɨheimbo hoeindɨhe hɨnɨŋgɨndɨhearü heheambo-anɨmbo, asu se wambo Spenɨnambo hombo ranafɨ fandɨhehindɨra ŋgamboane.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 453

Rom 15​, ​16

25  Ŋga

awi haponda hamɨndɨ ana Serusaremɨnambo Godɨndɨ nindou ra farɨhefe-ndürɨmbo hahühanahɨ. 26 Godɨndɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ Serusaremɨyafe mbüsumo amarei ranai napokoate-mayeiamboyei Masedonia asu Akaiahündɨ Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhindeimbɨ ai kakɨ gugurɨfe mburümbo farɨhefe-ndürɨmbohündambo hoafɨ fɨrɨhümündi masɨhehindɨ. 27 Ai ahei hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ moanɨ kakɨ ra gugurɨhi masɨhehindɨ. Suda ai ahei ndɨfo nindou ranaheimbo Godɨndɨ aboedɨ hohoanɨmo ranɨnamboyo farɨhehindürɨhɨ dɨdɨboado-marɨhindürɨ. Ranɨmboane asu Suda-yafe ndɨfo ranamboanɨ Sudambo ahei fi nɨŋgo hohoanɨmo ranɨmbo sɨmborɨ mbɨfarɨhehi-ndüramboane. 28 Ranɨ-moatükunɨ ra ro muŋgundɨhe mbundühambo-anambo samboanahɨ. Ro kakɨ Suda Serusaremɨhündɨ ranahei warambe hɨnɨŋgɨndɨhe heheambo-anɨmbo, asu ro Spenɨna ŋgahühɨ nafɨna rühɨ dɨdɨ sɨheimbo hoeindɨ-hearümboyahɨ. 29 Sɨheimbo sowana asɨnɨhɨ ana, ro fɨfɨrɨheamboanahɨ Kraisɨndɨ-mayo dɨdɨboadofe hohoanɨmo ranɨ sɨmoŋgorühɨ dɨdɨmboyahɨ. 30 Wandafɨ mamɨ, Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu asu Yifiafɨ ai ŋgusüfo pefe sai-randeimb-ane ranɨ-süŋgu ro sɨhei ŋgusüfoambe botɨrɨheandühɨ sɨheimbo hoafehandürɨ nda: Se wambo fandɨhehindɨrɨ hehimbo Godɨmbo dɨdɨbafɨfembo ra tɨŋɨrɨfo-ndefomboane ai wambo farɨhefendɨrɨmbohünda. 31 Nindou Sudiahündɨ Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate amarei ra wambo-yɨndɨrɨmbo maseimbo se wambohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨ-ndahindanɨ anɨmbo asu ai wambo ahei warambeahɨndɨ aboedambo-mbɨreandɨramboane. Asu se dɨdɨbafɨ-ndahindan-anɨmbo ai wambo fandɨhendɨra Godɨndɨ nendɨ Serusarem ŋgoafɨhü amarei ranai wandɨ-mayo fehefe ratüpurɨ ra ndorɨhi mbɨsahümündi-amboane. 32 Ranɨmboane asu God ai yare hohoanɨmoayu ana, ro sɨheimbo sowana hɨhɨfɨ-hɨhɨfümbɨ dügühühɨmbo se-babɨdɨmbo fi handɨhe nɨmandɨmboyahɨ. 33 Sapo God, afurɨfimbɨ hohoanɨmo nɨmɨndühayu ranai muŋguambo se babɨdɨ mbɨnüŋguwamboane. Ŋga anɨhond-ane.  















16

Nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ aheimbo Por ai hɨhɨfɨmarandürɨ 1   Se

sɨhefɨ rehɨ Fibimbo fihɨndühümündi samboanahɨ hoafayahɨ. Sapo ai Senkria ŋgoafɨhündɨ anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ farɨhendürɨ-randeimbɨ-mayo ranahambo. 2 Se Adükarɨndɨ süŋgu Fibimbo fihɨndühümündi se-babɨdɨmbo sɨhei mbusümo mbɨnɨŋgo-wamboane. Ranɨ hohoanɨmo ranane aboedayo, ŋga Godɨndɨ nindou sɨhɨrɨ ranɨ hohoanɨmo rananɨmbo süŋgundɨhumboane. Asu nɨnɨmboyo ai mbonɨmbondamɨndowanɨ ra se ahambo fandɨhehindɨ. Nɨmboe ai nindou afɨndɨ ranaheimbo farɨhendürɨ marandɨ asu wambo amboanɨ mafarɨhendɨrɨ. 3 Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨ ro mamɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimbɨ Prisira, asu Akwirambo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahüpɨrɨ. 4 Nindou yimbu  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Rom 16  454

ai yɨfɨmbo moai yɨhɨmboyafe wambo farɨhefe-ndɨrɨmbohünda. Ranane asu ro yaŋgɨrɨyahɨpoanɨ ahafembo hɨhɨfarɨhapɨrɨ, ŋga wanɨ. Suda-yafe ndɨfo Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhindeimbɨ muŋgu ranamboanɨ ahafembo hɨhɨfɨrɨ-hüpɨrühanei. 5 Asu wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda nindou ahafe worambe fandɨhi arɨhündɨ aheimbo hoafɨndahündürɨ. Wandɨ wandafɨ hondü Epainetusɨmbo amboanɨ wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo. Nindou ra ai boateiyu Esia hɨfɨhündɨ Godɨndɨ hoafɨ masemündu. 6 Maria nɨmorehɨ sapo sɨheimbohünda ratüpurɨ tɨŋɨrɨfomayo ho ranahambo amboanɨ se wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo. 7 Wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda nindou yimbu Andronikus asu Suniasɨmbo hoafɨndahüpɨrɨ. Nindou yimbu aiana wandɨ sɨrambeahɨndɨ-anafanɨ, ŋga aiyafanɨ ro mamɨ muŋgu karabusambe manɨmboefɨ. Nindou aiana Godɨndɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ ahamundɨ mbusümo ndürɨmb-anafanɨ. Ai boateiyafanɨ wambo ŋgasündɨrɨneandɨrɨ hena asu ai Kraisɨmbo süŋgunɨmarɨnɨrɨ. 8 Ambriatus ai wandɨ wandafɨ hond-ani Adükarɨndɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu ahambo wandɨmayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo. 9 Urbanus ana Kraisɨndɨ ratüpurɨ ra mamɨ sɨhɨrɨ-babɨdɨmbo ratüpurɨyu-randeimb-ani. Asu wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda ahambo hoafɨndahündo. Asu Stakisɨmbo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo nɨmboe ai wandɨ wandafɨ hond-ani. 10 Aperes ahandɨ Kraisɨmbo süŋgufe hohoanɨmo ra rarɨhi hoeirɨhinda mayowa ŋgɨnɨnd-ane masei, ŋga ahambo wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo. Asu Aristoburusɨndɨ worambe nindou-anɨmboei aheimbo wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündürɨ. 11 Herodion, wandɨ sɨrambeahɨndɨ nindou, ahambo wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo. Asu Narsisusɨndɨ worambe nindou Adükarɨbabɨdɨ amarei ranaheimbo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündürɨ. 12 Adükarɨndɨ ratüpurɨ tɨŋɨrɨfoyafe-rɨnandeimbɨ Trifina asu Trifosa ahafembo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahüpɨrɨ. Persis wandɨ wandafɨ hond-ane asu ai-amboanɨ Adükarɨndɨ ratüpurɨ tɨŋamboyo-randeimb-ane ahambo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündo. 13 Rufus ana nindou aboedɨ hamɨnd-ani Adükarɨmbo süŋgufimbo. Asu ahandɨ hondɨ ai wambo amboanɨ ahandɨ nɨmorɨ hondümboreandɨrɨ haya dɨdɨboado-mareandɨrɨ. Ŋga ahafembo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahüpɨrɨ. 14 Asinkritus, Fregon, Hermes, Patrobas, asu Hermas-anemo asu wandafɨ mamɨ ai-babɨd anɨmboei ranaheimbo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündürɨ. 15 Firorogus Suria-anafe, Nereus, asu ahandɨ reh-ane, Orimbas asu Godɨndɨ nendɨ aibabɨd anɨmboei ranaheimbo wandɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündürɨ. 16 Godɨndɨ nendɨ-yafe hohoanɨmona wandafɨ mamɨ ranaheimbo sɨmborɨ wakɨkɨhɨ-ndürɨmboane. Muŋgu ai sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ.  























17 Wandafɨ

Kraisɨndɨ nendɨmbo yikürübɨru-rundeimbɨ

mamɨ, sɨheimbo ro hoafehandürɨ nindou yikürübɨru asu sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo moaruwai-mboru arundɨ ranahamumbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 455

Rom 16

se hɨbadɨhümbo. Asu anɨhondümbo hoafɨ se masahümündi ranahambo gogonɨmbofoaru-rundeimb-anemo se ahamumbo sowahɨ ŋgeimboyei, ŋga bündahindɨ. 18 Yahurai nindou ana sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ranahandɨ ratüpurɨ ra rarundühɨ-yomopoanɨ, ŋga moanɨ ahamundɨ fimbo hɨhɨfɨhɨhɨfɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨr-ane ratüpurɨyomo arundɨ. Ahamundɨ aboedɨ asu aparümbɨ hoafɨ ranambo asu nindou ai fɨfɨrɨfekoate-mayei ranaheimbo tɨkai hoafɨmemo. 19 Se Godɨndɨ hoafɨ süŋguarɨhündɨ ranɨmbo hoafɨ ra mahowa nindou ai hɨmborɨyei parɨhimboanei. Ranɨmboanahɨ ro sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. Ŋga roana sɨheimbo se aboedɨ hohoanɨmo ra fɨfɨrɨndɨhindɨ samboanahɨ, ŋga moaruwai hohoanɨmo se fɨfɨrɨndɨhimboyei, ŋga yowanɨ, saheheamboanahɨ hoafayahɨ. 20 God ana ŋgusüfoambe afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo ra nɨmɨndühani asu ŋgɨrɨ amɨtata Satanɨmbo yirüna pühɨndu sɨhei yirɨ hoarehɨ hɨfɨnambondirɨ. Sɨhefɨ Adükarɨndɨ-mayo hɨpoambofe hohoanɨmo ra se-babɨdɨ mbɨmarɨ-ndüramboane.  





Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Romohündambo hɨhɨfɨ hoafɨ koamarɨhehindɨ

21 Ro

mamɨ ratüpurɨye-rɨhoandeimbɨ Timoti ai sɨheimbo hɨhɨfarandürɨ. Asu Rusius, Seson, Sosipater mamɨ amboanɨ wandɨ sɨrambeahɨnd-anemo ai sɨheimbo hɨhɨfɨ hoafɨ hoafemondürɨ. 22 Ro Tertius-anahɨ. Ro Porɨndɨ yafambehündɨ hoafɨ nda sahamɨndɨ heheamboanahɨ sürü papɨmarɨhandɨ. Adükarɨndɨ ndürɨnambo ro sɨheimbo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafayahɨndürɨ. 23-24 Gaius ai sɨheimbo hɨhɨfɨ hoafɨ hoafeyundürɨ. Ro ahandɨ worambeane anɨmboahɨ. Asu nindou bɨdɨfɨrɨ Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhindeimbɨ ahandɨ worambe amboanɨ mare rarɨhi arɨhündɨ. Erastus ai gafmanɨyomondɨ kakɨ hɨfandɨ-randeimb-ani ndanɨ ŋgoafɨhü asu sɨhefɨ wandafɨ Kwartus-ani ai sɨheimbo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafefanɨ.  



Sɨhɨrɨ Godɨmbo aboed-ani mbɨsefɨmboane

25  Asu

ro Sisas Kraisɨmbo aboedɨ hoafɨ hoafɨya arɨhandɨ ranɨnambo sɨheimbo God ai ŋgɨnɨnda-mündürɨmbui. Dɨbo hoafɨ nda horombo ana dɨbo meŋgoroyo, ŋga asu hapondanɨyo God ai ra semündü weindahɨmareandɨ. 26 God koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbü ai hoafɨmayuwa asu ahandɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ hoafɨ sürü papɨru masɨhoemo ranɨnambo dɨbo hoafɨ ra weindahɨ tükümefeyo asu nindou ai ranahambo fɨfɨrɨmarɨhindɨ. Muŋguambo sɨrɨhündɨ ai hoafɨ ra anɨhondümbo-rɨhindühɨ süŋgumbɨrɨhindɨ yahuhayamboyu God ai ramareandɨ. 27 God mamɨ ai fɨfɨreandeimbɨ hond-ani asu Sisasɨndɨ süŋgu muŋguambo si ahambo aboed-ani mbɨsefɨmboane. Ŋga anɨhond-ane.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin

Pas mamɨ Por ai Korinɨhündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por-anahɨ God aiyu wambo Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ horambohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ. 2 Wandɨ wandafɨ Sostenes-dɨbo nɨmaremboanehɨ Kraisɨndɨ nendɨ Korin ŋgoafɨhü amarei sɨheimbo pas nda sürü paparɨhandɨ. God ai sɨheimbo Krais-dɨbo nɨŋgombohünda wandɨ yaŋgɨr-anei yahu hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Ranɨyu asu ai nindou muŋguambo sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨmbo dɨdɨbafɨyei arɨhündɨ ranaheimbo ai-babɨdɨmbo nɨŋgombohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Adükarɨ ranai ana ahei asu sɨhefɨ muŋguamboani. 3 Ape God asu sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨneandürɨhɨ asu ŋgusüfoambe afurɨfembü hohoanɨmo mbɨsabɨna-ndüramboane.  



4  Sisas

Por ai Godɨmbo hɨhɨfarürɨ

Kraisndɨ süŋguyu sɨheimbo God ai moanɨ hɨpoambo-mareandürɨ ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu ahambo sɨheimbohünda muŋguambo si hɨhɨfɨrɨhünɨ arɨhandɨ. 5-6 Kraisɨndɨ hoafɨ ro sɨheimbo hoafɨmehundürɨ ranana sɨhei ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ nɨmarɨndürɨmboane. Se Krais-babɨdɨ anɨboadei ranɨ-süŋgu God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyorambo asu ahambo fɨfɨrɨfembo moatükunɨ ra sɨheimbo masagadürɨ. 7 Ranɨmboanei asu se sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ai weindahɨ tüküfemboayu ranahambo hɨmboyeihɨ asu se-ana moai Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo moatükunɨ ra mbonɨmbo-rɨhümündi, ŋga wanɨ. 8 Asu ai sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨ-ndamündündürɨ nüŋgu ŋgumbo bɨdɨfɨranɨ si asu ai kosɨmbo tüküfiyuambe ŋgɨrɨ se hütiyei mbüsu. 9 Asu ai nɨnɨ-moatükunɨ hoafayu ai randeambui. Ahandɨ nɨmorɨ Sisas Krais sɨhefɨ Adükarɨ-babɨdɨ wudɨmbeyeia yahuhayamboyu ai sɨheimbo mborai mehundürɨ.  







456 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 457

1 Korin 1

Kraisɨndɨ nendɨ ai yikürübümehindɨ

10  Wandafɨ

mamɨ, sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu sɨheimbo hüti hoafayahandürɨ. Muŋguambo se mamɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨranɨmbo hohoanɨmondei. Ŋga asu se yikürübündei wakɨndɨhimboyei. Se moanɨ mamɨ hohoanɨmo süŋgu-anɨmbo moanɨ mamɨmbondahi nɨmboei. 11 Wandafɨ mamɨ, nindou bɨdɨfɨrɨ Kroendɨ worambeahɨndɨ ai hoafɨmehündürɨ sɨhei mbusümo sɨmborɨ hoafɨ hohoanɨmo eŋgoro ranahambo. 12 Awi ro ndarɨhe hoafayahɨ: Nindou mamamɨ se ranɨpoanɨmbo ranɨ-poanɨmbo hoafɨyo hoafɨmayei. Ŋgorü ai hoafɨyohü yahoya, “Roana Porɨndɨ süŋgueheandɨ,” ŋgorü ai, “Roana Aporosɨndɨ süŋgueheandɨ,” ŋgorü ai, “Roana Pitandɨ süŋgueheandɨ,” asu ŋgorü ai, “Roana Kraisɨndɨ süŋgueheandɨ,” ranɨ hoafɨ hoafɨmayei. 13 Asu Sisas Krais ai yikürübü-reandeimbɨyu? Asu Por ai sɨheimbo-hündambo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨyuwai? Porɨndɨ süŋgurɨhorɨrɨhündeimbɨmboyahi hundürɨyei-ai? 14 Ro moai sɨheimbo ana dabo hundürɨhandürɨ, ŋga Krispus asu Gaius ahafanɨmbo yaŋgɨrɨhapɨrɨ hundürɨ-marɨhapɨrɨ. Ranɨmbo-hündamboanahɨ ro Godɨmbo hɨhɨfarɨhünɨ. 15 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo nindou mamɨ ai ŋgɨrɨ wandɨ ndürɨnambo hɨmonɨ hundürɨmayei mbüsü haya hoafɨndu, ŋga wanɨ. 16 Awi yɨnɨ, ro Stefanosɨyu asu ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ aheimbo amboanɨ hundürɨ-marɨhandürɨ, ŋga nindou amurambo hundürɨ-yondürɨmbo ana, moai hohoanɨmoyahɨ. 17 Sisas Krais ai wambo moai nindou hundürɨ-yondürɨmbo koarɨhendɨrɨ, ŋga aboedɨ hoafɨ ra bokarɨhefembohündamboyo koamarɨhendɨrɨ. Ŋga roana, fɨfɨrundeimbɨ nindou tɨkai hoafɨyomo arundɨ nahurai ranɨ hoafɨ moai hoafɨya rɨhandɨ. Ranɨmbembonana asu Sisas Krais nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ yɨfɨmayu ranai ŋgɨnɨndɨmbeyu-poanɨ.  













18  Sisas

Krais ana Godɨndɨ ŋgɨnɨnd-ani

Krais nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu hoafɨ ranana nindou moaruwaimbo-femboayei ranaheimbo hɨhɨndɨ hohoanɨmoanendürɨ, ŋga asu nindou God ai aboedambo-reamuneimbɨ sɨhefɨmbo ana ranɨ hoafɨ ra Godɨndɨ ŋgɨnɨnd-anemunɨ. 19 Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, “Hɨfɨnɨndɨ ndorɨhi hohoanɨmoyeimbɨ-yei ndofe hohoanɨmo ranana moaruwaimbo-ndɨheandühɨ asu nindou hɨfɨnɨndɨ aboedɨ hohoanɨmoyomondeimbɨ-yafe hohoanɨmo ra gɨgɨranambo-ndɨheamboyahɨ,” meho. 20 Refe-anasɨ asu nahi ndoru hohoanɨmoyomo-rundeimbɨ manɨŋgomoa? Asu ahɨnümbɨ fɨfɨrundeimbɨ nindou amboanɨ nahiyomo anɨŋgomoa? Asu nahiyomo hɨfɨ ndanɨhündambo sɨmborɨ hoafɨ nafɨru-rundeimbɨ anɨŋgomoa? Nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨmboei ranahei ndofe hohoanɨmo ranahambo God ai hɨhɨndɨ hohoanɨmo-ane yahu nafuimayu!  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 1​, ​2  458 21 Godɨndɨ ndofe hohoanɨmo süŋguyo hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ndorɨhi

fɨfɨrɨhindeimbɨ ai ahei hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ ŋgɨrɨ Godɨmbo fɨfɨrɨndɨhorɨ. Hoafɨ ro hoafɨyefɨ arɨhundɨ ra nindou ranahambo hɨhɨndɨ hohoanɨmo-ane asei, ŋga God ai yifirɨyu haya nindou Kraisɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranaheimbo aboedambo-ndɨheandürɨ-mboyahɨ, mehu. 22 Hoafɨ ranahambo anɨhond-ane yahombohünda Suda ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ranɨmboanemo hoeindɨhu ehomo, ŋga asu Grik ai fɨfɨrɨfe hohoanɨmo ranɨmboanemo yifirayomo. 23 Ŋga sɨhefɨmbo ana Sisas Krais nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu ranahamboane ro bokarɨhehu arɨhundɨ. Ranɨ hoafɨ ranane Sudayomondɨ hohoanɨmo ranahambo mamɨkarapurɨ arandɨ. Asu Grik ana ndanɨ hoafɨ ndanahamboya ranɨ-moatükunɨ ana hɨhɨndɨ hohoanɨmo-ane yahomo houmbo hohoanɨmo-yomondühanemo. 24 Ŋga asu sɨhɨr-anefɨ, Sudahündanei asu Grikɨhünd-anei muŋguambo sɨhefɨmbo God ai mborai mehumunɨ ra hɨmborɨyeifembü sɨhefɨmbo ana Krais ai Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨyu haya, asu ahandɨ ndofe hohoanɨmo-ani. 25 God ai hɨhɨndɨ hohoanɨmombayumbonana, ahandɨ hohoanɨmo ra nindou-yei ndofe hohoanɨmo ŋgasünde. Asu God ai kehurɨmbeyu-mbonana, ahandɨ kehurɨ ra nindou-yei ŋgɨnɨndɨ ŋgasünde. 26 Wandafɨ mamɨ, se ndandɨhi hohoanɨmondei sapo horombo sɨheimbo God ai hoafɨmayundüra ahandɨ nindou tükümehindɨ ranɨmbo. Sɨhei mbusümo nindou afɨndɨ ai hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo fɨfɨrɨhindeimbɨ-yeipoanɨ. Nindou afɨndɨ ai ŋgɨnɨndɨ-yeipoanɨ. Nindou afɨndɨ ai adükarɨ ndürɨmbɨ-yeipoanɨ. 27Ŋga asu hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ai hohoanɨmoyeihɨ hɨhɨndɨ hohoanɨmoyeimb-anei masei ranaheimbo God ai moanɨ hohoanɨmoyu haya masemündündürɨ ndorɨhi hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ nindou aheimbo amoanɨŋgambo-fendürɨmbohünda. Asu hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ai ra ŋgɨnɨndɨkoate-yeimb-ane masei ranaheimbo God ai hohoanɨmoyu haya masemündündürɨ nindou ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨ-rɨhündeimbɨ aheimbo amoanɨŋgambo-fendürɨmbohünda. 28 Ranɨyu asu ai hɨfɨ ndanɨhü ndürɨkoate-yoweimbɨ moatükunɨ ranɨyo, asu nindou ai ranɨ-moatükunɨ ana moanane seihü yiboaruko-marɨhindɨ ra God ai masemündu nindou ai aboedɨ hamɨnd-ane masei ranahambo hɨfɨnambo-fembohünda. 29 Ranɨ-mayowamboane nindou mamɨ ai ŋgɨrɨ Godɨndɨ hɨmboahü ahandɨhoarɨmbo borɨndu. 30 Ŋga God ai sɨheimbo Sisas Krais-babɨdɨ hɨnɨŋgɨmarear-anei. God ai ahambo sɨhefɨ fɨfɨrɨfe hohoanɨmo, Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nɨŋgo hohoanɨmo, sürühoeimbɨ hohoanɨmo süŋgufembo hohoanɨmo, asu aboedambo-femunɨmbo hohoanɨmo ranahambo nɨmɨndɨmborirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 31 Ranɨmboane Godɨndɨ hoafɨ ai hoafɨyohü yahoya, “Nindou ai borɨmboayu ana, ai Adükarɨmbo yaŋgɨr-anɨmbo borɨmbiyuwamboane,” meho.  



















2

1   Wandafɨ

Por ai Sisas yɨfɨmayu ranahambo hoafɨmayu

mamɨ, sapo sɨheimbo sowana sühühühɨ Godɨndɨ-mayo dɨbohɨndɨ hoafɨ hoafɨyahühɨ ro moai ndorɨhoeimbɨ hamɨndɨ hoafɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 459

1 Korin 2

nahurai hoafɨyahɨ asu moai hohoanɨmo ndorɨheandeimb-anahɨ sahehea hoafɨyahɨ. 2 Ro se-babɨdɨ nɨmboambo ana rarɨhe hohoanɨmoyahühɨya, ŋgɨrɨ ŋgorü-moatükunɨmbo yamundɨheandɨ, ŋga Sisasɨmbo asu ai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu ranahambo yaŋgɨr-anɨmbo yamundɨheamboyahɨ, masahɨ. 3 Ro sɨheimbo-so nɨmboahambe hamɨndɨ kemɨndɨkoate-yahühɨ hɨhamɨndarɨ kapeihɨyahɨ manɨmboahɨ. 4 Ro yamundɨheandühɨ asu bokarɨ-marɨheheandɨ ra fɨfɨrundeimbɨ nindouyomondɨ-mayo fɨfɨrɨfe hoafɨnambo-yopoanɨ hoafɨmayahɨ. Ŋga ro hoafɨyahane Godɨndɨ Yifiafɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo ratüpurɨmayahɨ ranai wandɨ hoafɨ anɨhond-ane yaho nafuimeyondürɨ. 5 Sɨhei anɨhondümbofe ra se nindou-yei fɨfɨrɨfe hohoanɨmonambo tüküfembo moeisahɨ, ŋga Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo-anɨmbo tükümbɨfeyo-wamboane.  







Godɨndɨ ndofe hohoanɨmo

6  Ŋga

nindou ŋgɨnɨndɨmbo-yahindeimbɨ aheimboane ro ndofe hohoanɨmo hoafɨ ra hoafɨyahandürɨ arɨhandɨsɨ, ŋga ndofe hohoanɨmo ranana hɨfɨ ndanɨhündambo-yopoanɨ asu hɨfɨ ndanɨhündɨ bogorɨyafemayopoanɨ. Ŋga ahei ŋgɨnɨndɨ afure arandɨ. 7 Godɨndɨ ndofe hohoanɨmo-ane yamundɨhe arɨhandɨ. Hohoanɨmo ranana dɨbo meŋgoroane. God ai muŋgu-moatükunɨ nafɨkoate-yuambeyo ai ranɨ ndofe hohoanɨmo ranahambo sɨhefɨmbo ai ndürümbɨ mbɨmariamboane yahuhaya ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ hoafɨyu masɨhendɨ. 8 Hɨfɨ ndanɨhündambo nindou bogorɨ mamɨ ai-amboanɨ ndofe hohoanɨmo ra moai fɨfɨreandɨ. Asu ai fɨfɨrɨmbaru-mbonana ŋgɨrɨ nindou Adükarɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ-mayu ra sowaründümo houmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ parüwurɨ, ŋga wanɨ. 9 Ŋga Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou Godɨmbo hohoanɨmo parɨhorɨ-rɨhoreimbɨ ranaheimbo ai afɨndɨ moatükunɨ dɨdɨboadore masɨhendɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra hɨmboarɨ ai moai hoeireandɨ, hɨmboambe ai moai hɨmborɨyo asu nindou-yafe hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ moai tüküfeyo,”   Aisaia 64:4 meho. 10 Hoafɨ ra ai dɨbo meŋgoroyosɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ranahandɨ ratüpurɨnamboyo God ai ranɨ-moatükunɨ ra nafuimemunɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ranai ana Godɨndɨ hohoanɨmo dɨbo eŋgoro amboanɨ kokondambo hoeindeamboe. 11 Nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ ŋgoründɨ hohoanɨmo amaro ra fɨfɨrɨndeandɨ, ŋga yifiafɨ ahandɨ fiambe amarondo ranai-anɨmbo ahandɨhoarɨ fɨfɨrɨndeamboe. Mare yahuraiane nindou ai moai God hohoanɨmoayu ra fɨfɨrɨhindɨ, ŋga ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranane ahandɨ hohoanɨmo ra fɨfɨreamboayo. 12 Sɨhɨrɨ ana hɨfɨ ndanɨhündambo yifiafɨ ranana moai sahumɨndefɨ, ŋga Yifiafɨ God ai koamarɨhemunɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 2​, ​3  460

ranɨyo masahumɨndefɨ. Sapo God ai nɨne-moatükunɨ masemunɨ ra fɨfɨrɨferambohünda. 13 Ranɨmboane sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ hoafɨndefühɨ nindou-yafe hohoanɨmo hoafɨnambo yamundɨhundɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨndɨ yamundɨfe hoafɨ rananɨmbo nindou Godɨndɨ Yifiafɨ ahei fiambe nɨmarɨndüreimbɨ ranaheimbo Godɨndɨ moatükunɨ fɨfɨrɨfe hoafɨmboane. 14 Ŋga nindou Yifiafɨ ahandɨ fiambe nɨmarɨkoate-yondoweimbɨ ranai ŋgɨrɨ Godɨndɨ Yifiafɨ sai-randeimbɨ moatükunɨ ra ndemündu. Nindou aiana ranɨ-moatükunɨ ra ŋgɨrɨ ndonde fɨfɨrɨndeandɨ. Ŋga ahambo hɨhɨndɨ hohoanɨmo nahuraindɨmboe. Ŋga Yifiafɨndɨ warɨ-süŋgu yaŋgɨr-anɨmbo nindou ai ranɨ-moatükunɨ yɨbobondeandühɨ fɨfɨrɨndeambui. 15 Nindou düdi ai Yifiafɨ Aboedɨ ra ahandɨ fiambe amarondo ana, ai muŋguambo moatükunɨ yɨbobondeambui, ŋga asu nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ ahandɨ hohoanɨmo yɨbobondeandɨ. 16 Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou düdi Adükarɨndɨ hohoanɨmo fɨfɨreamboayu-a? Nindou dɨdai ahambo yamundɨmandira?” Ŋga sɨhefɨmbo ana awi Kraisɨndɨ hohoanɨmo ra ŋgusüfoambe nɨmarɨmunɨmboane.  







Kraisɨndɨ nendɨyafe ratüpurɨyu-randeimbɨ ana Godɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbani

3

1   Wandafɨ

mamɨ, horombo ana ro ŋgɨrɨ sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨ nɨmarɨndüreimbɨmbo hoafɨyahandürɨ arɨhandɨ nou hoafɨyahandürɨ. Ro nindou ai hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmoyeimbɨ asu nɨmoakɨdɨbou nahurai sɨheimbo hoafɨmehandürɨ. 2 Awi ro sɨheimbo kehurɨ sesɨ safɨyo moaŋgui-marɨhandürɨ, ŋga nɨmboe sapo se moai ŋgɨnɨndɨ sesɨ sesɨmbo tüküyahindɨ hapondanɨ amboanɨ. 3 Ŋga hapondanɨ ana awi se nindou hɨfɨ ndanɨhünda anɨmboei nahurai-anei. Wandafɨ ŋgorümbo moaruwaimbofi hohoanɨmo asu sɨheihoarɨ sɨmborɨ hoafɨ ranana awi sɨhei mbusümo yaŋgoromboane. Hohoanɨmo ranana nindou hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo asu wamɨndafɨ hohoanɨmo ranane hɨfandarɨhündɨ. 4 Nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, “Roana Porɨndɨ süŋgueheandɨ.” Asu ŋgorü ai hoafɨyuhüya, “Roana Aporosɨndɨ süŋgueheandɨ.” Ranɨ hohoanɨmo se hohoanɨmoayei ranana nindou hɨfɨ ndanɨ-hündamboyafe hohoanɨmo-ane hohoanɨmoayei. 5 Se ranahambo ndondɨhi hohoanɨmondei. Aporos ra nindou düdia? Asu ro Por nda ro dɨdɨyaha? Roana moanɨ Godɨndɨ ratüpurɨmbo yaŋgɨrɨ nindou-anehɨ. God ai yɨhoefɨmbo ratüpurɨ masemun-ane asu yɨhoefɨ ratüpurɨ ranɨ-süŋguyei se Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbomarɨhorɨ. 6 Ro nümbürɨ mamɨ ranambe hoarɨ hɨfɨ-kamarɨheandɨ. Asu Aporos ai wohɨmarɨhendɨ. Ŋga asu Ape God aiyu ranɨ-moatükunɨ ranahambo botɨmareanda adükarɨ tükümefeyo. 7 Ranɨmboane nindou ai nɨnɨ maŋgɨrɨyo hɨfɨ-karareand-ane asu woharɨhendɨ ranai ana ndürɨmbɨyupoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sapo God ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 461

1 Korin 3

botɨreandanɨ tükefeyo ranai yaŋgɨr-ani ndürümbɨ hamɨndayu. 8 Ŋga nindou düdi maŋgɨrɨ hɨfɨkare asu nindou düdi wohɨrɨhai arandɨ ranɨ yimbu ai moanɨ sɨmogodɨ nindou-anafanɨ. Ŋga nindou ranahafanɨmbo God ai ahandɨhoar-anɨmbo süŋguna nɨne ratüpurɨ ai ratüpurɨmefanɨ takɨnɨ dagapɨrɨmbui. 9 Roana mamɨmboyaho hohoa Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurayehɨ, ŋga seana Godɨndɨ nümbürɨ, asu worɨ nahurai-anei.  



10  Godɨndɨ

Godɨndɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimb ai worɨ worɨmboru-rundeimbɨ nahurai-anei

moanɨ hɨpoambofe-namboyahɨ ro nindou aboedɨ worɨmborarandeimbɨ nou tükümeheandɨ. Ranɨyahɨ asu ro kambohoanɨ boatei ŋgɨnɨndɨ mafeburaheandɨ. Ranɨyo asu nindou ŋgorü ai kambohoanɨ ranɨwamɨ worɨ mafondeandɨ. Ŋga nindou mamamɨ düdi worɨmboarandɨ ranai moanɨ ndonde hoeindeandühɨ worɨ ra worɨmbondandɨ. 11 God ai mbusümo kambohoanɨ hondü ŋgɨnɨndɨ mafondirɨ ra Sisas Krais-ani, ŋga asu kambohoanɨ ŋgɨrɨ asükai nindou ai yahurai fondeandɨ. 12 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai gor, sirfa, nɨmoei kakɨ afɨndɨ fihɨ koarɨhefembo ranɨmbo ranɨwamɨ worɨmbo-ndühümboyei. Ŋga asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai nɨmɨ, wohɨ asu ahurɨndambo nɨmɨndɨ ranɨnambo worɨmbo-ndühümboyei. 13 Rananɨmbo nindou ai nɨne-moatükunɨ nüŋgunahuraiyo ratüpurɨyei hɨnɨŋgɨmarɨhindɨ ra Krais tüküfi sɨmboanɨ weindahɨ tükündɨfemboe. Asu ranɨ si weindahɨ tüküfe sɨmboan-anɨmbo God ai hai nahurai ahei ratüpurɨ ra rande hoeinde-andürɨmbui. Rananɨmbo ai nahanɨyo aboedɨ safayo ranahambo hoeindeambui. 14 Asu nindou ai kambohoanɨ ranɨwamɨ worɨmbo-rɨhündanɨ asu worɨ ahei ranai hai tɨkɨrɨkoate-ayo ana, nindou ranai takɨnɨ ndahümündimboyei. 15 Ŋga asu nindou ahei ratüpurɨmayei ra hai tɨkɨrarandɨ ana, asu ai ranahandɨ takɨnɨ ŋgɨrɨ ndahümündi. Ŋga asu aheihoarɨ ana haiambeahɨndɨ hürarɨhehindɨ nouehindɨ ana, aboedambo-ndahimboyei.  









16  Se

Sɨhɨrɨ Godɨndɨ wor-anefɨ

fɨfɨrɨhindai, seana Godɨndɨ wor-anei, ŋga asu ranane Godɨndɨ Yifiafɨ ranai sɨhei mbusümo amaro. 17 Ŋga asu nindou düdi ai Godɨndɨ worɨ ra moaruwaimbo-areandɨ ana, asu sɨmborɨ God ai nindou ranahambo moaruwaimbo-ndirümbui. Godɨndɨ worɨ ana ahandɨ yaŋgɨrane asu seana ahandɨ wor-anei.  

18  Se

Sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ nindoumbo adükar-anei mbɨsefɨ

sɨhei fimbo tɨkai hoafɨndeimboyei. Sɨhei mbusümo nindou mamɨ ai hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo süŋgurandühɨ yare hohoanɨmoyuhüya, “Roana fɨfɨrɨheandeimb-anahɨ,” ehu ana, nindou ranai awi nindou-yei hɨmboahü hɨhɨndɨ hohoanɨmoyu-randeimbɨ nahurai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 3​, ​4  462

tükümbɨfi-yuwamboane. Rananɨmbo asu ai Godɨndɨ hohoanɨmoambe fɨfɨreandeimbɨ nindou hondü tükündɨfimbui. 19 Hɨfɨ ndanɨhündambo aboedɨ fɨfɨrɨfe ranana Godɨndɨ hɨmboahü hɨhɨndɨ hohoanɨmo nahuraiane. Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “Fɨfɨrundeimbɨ nindou ai wosɨhoaforɨ hoafɨyomo arundɨ, ŋga God ai ahamundɨ hohoanɨmo moaruwaimbo-ndeapurɨmbui,”   Job 5:13 meho. 20 Ŋga Godɨndɨ hoafɨ asükai yare hoafɨyowohü yahoya, “Adükarɨ ai fɨfɨreamboani fɨfɨrundeimbɨ nindou-yomondɨ hohoanɨmo ranana nɨmɨndɨ aboedɨ fɨfɨrɨfekoate-ane,”  Buk Song 94:11 meho. 21-22 Se ŋgɨrɨ ŋgorü nindou ranɨmbo borɨndei, ŋga Por, Aporos asu Pita muŋguambo ra sɨheimbo fehefembo awi sɨhei-anemo. Yɨnɨ, ŋga muŋguambo moatükunɨ sɨheimbo fehefembo sɨhei-ane. Hɨfɨ, yaŋgɨrɨ nɨŋgo, yɨfɨ, hapondan-ane asu süŋgunamboane muŋgu-moatükunɨ ra sɨhei-ane. 23 Asu se Kraisɨnd-anei asu Krais ai Godɨnd-ani.  







4

1   Se

Adükarɨ ai ahandɨhoar-ani ahandɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ ahamumbo fɨfɨreapurɨ arandɨ

yɨhoefɨmbo rahurai hohoanɨmondei: Ai Kraisɨndɨ ratüpurɨmbo nindou-anemo. Ai Godɨndɨ hoafɨ dɨbo meŋgoro ranahandɨ hɨfandɨrurundeimb-anemo. 2 Ŋga nindou hɨfandɨmboayu ahandɨ ratüpurɨmbo hohoanɨmo ana ndahurai-ane. Ai nɨne ratüpurɨ hɨfandɨmboayu ana, ai ndore aboedɨ hɨfandɨ-mbɨrandamboane. 3 Se-anei asu nindou hɨfɨhündɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ ai wandɨ hohoanɨmo ranahambo yɨboboareandɨ ana, ra moanane asahɨ, ŋga asu ro moai wandɨhoarɨ rarɨhe yɨboborɨhe rɨhandɨ. 4 Ro moai nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai ramarɨheandɨ ra hohoanɨmoyahɨ, ŋga asu ŋgɨrɨ ro wandɨhoarɨ randɨhe hoafɨndahühɨya, “Roana nindou mbumundɨ hamɨnd-anahɨ mbɨsahɨ, ŋga wanɨ.” Wandɨ ratüpurɨ yɨbobofe ra Adükarɨ yaŋgɨr-anɨmbo randeambui. 5 Ranɨmboane asu ranɨ si ra awi tüküfekoate-yoambe ana, se nindou ŋgoründɨ hohoanɨmo yɨbobofendürɨpoanɨ, ŋga Adükar-anɨmbo kusü sɨmboanɨ yɨbobondearɨmbui. Ai-anɨmbo muŋgu-moatükunɨ dɨbo eŋgoro ra ndemündü si nɨŋgoanɨ dɨgembui. Rananɨmbo asu ai muŋguambo nindou-yafe ŋgusüfoambe hohoanɨmo ra weindahɨndeambui. Ranɨsɨmboanɨ anɨmbo God ai nindou mamamɨ ahei hohoanɨmo ranahambo aboed-ane mbüsümbui. 6 Wandafɨ mamɨ, ro sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbo hohoanɨmoyahühanahɨ asu Aporos-dɨbo yɨhoehɨ fimbo muŋgu hoafɨ ranahambo hoafayahɨ. Se yɨhoehɨmbo hohoanɨmo-ndühɨmunüh-anɨmbo asu mbumundɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundɨhindɨ hoafɨ mamɨ hoafɨmayo nou  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 463

1 Korin 4

“Godɨndɨ bukambe hoafɨmayo ra wudɨpoapondɨhi süŋgundɨhündɨ,” meho. Ranɨmboane asu se nindou ŋgorümbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeihɨ asu ŋgorümbo moaruwaimbo-ndɨhorɨmboyei. 7 Wandafɨ mamɨ, moai nindou ŋgorü sɨhambo ŋgoründɨ hɨmboahü adükarɨmbore hɨnɨŋgɨreandürɨ. Asu se nɨnɨmoatükunɨ Godɨndɨ-mayo semɨndɨkoate-mayeia? Asu se Godɨndɨ-mayo yaŋgɨrɨ nɨne-moatükunɨ asahümündi ana, asu nɨmboe se ranɨ-moatükunɨ ra sɨheihoarɨ nɨmɨndɨhanefɨ sei hei sɨheihoarɨmbo borayeia? 8 Se rarɨhi hohoanɨmoyeihɨ seiya, “Roana ndeara muŋguambo moatükunɨ nafɨrɨhumɨ-ndefomboanefɨ. Roana Godɨndɨ-mayo aboedɨmoatükunɨ sahumɨndefɨ hohu afɨndeimbanefɨ. Roana ndeara adükarɨ bogorɨmboyahu tüküyahumboanefɨ,” maseisɨ, ŋga roana adükarɨ bogorɨkoate-anefɨ. Seana anɨhondümbo adükarɨ bogorɨmbondahi nɨboadei anɨmbo asu ro se-babɨdɨ bogorɨmbondahu nɨmboefomboanesɨ. 9 Ro rarɨhe hohoanɨmoayahɨ, Kraisɨndɨ hoafɨ sahumɨndefɨ hefɨrɨhundeimbɨ yɨhoefɨmbo ana God ai hɨfɨnɨ hondü hɨnɨŋgɨmareamunɨ. Roana kotambe papɨ-hoafɨyomunɨ mburɨmbo hɨfokoefemuna sünambeahɨndɨ nendɨ asu nindou-yei hɨmboahü yɨfɨmbo nahuraianefɨ. 10 Kraisɨmbo farɨhefembohünda ro hɨhɨndɨ hohoanɨmoyefeimbɨ nahurai-anefɨ, ŋga se rarɨhi hohoanɨmoyeihɨya, “Ro Kraisɨndɨ hohoanɨmo fɨfɨrɨhundeimbɨ nindou hondü tüküyahumboanefɨ,” maseisɨ. Roana ŋgɨnɨndɨyefɨpoanɨ, ŋga seana ŋgɨnɨndɨ saf-anei. Seana nindou ndürɨmbanei, ŋga roana nindou yɨhoefɨmbo moaruwaimborɨhimuneimb-anefɨ. 11 Horombo pɨyo haya ho-hombo hapondanɨ amboanɨ ro wembomboyefühɨ amɨndasümo kɨkɨre yaparɨmarɨhemunɨ. Asu hoearɨ amboanɨ wonɨmbɨ moaruwai magüdühundɨ. Ai yɨhoefɨmbo warɨ momondɨfekoate pakarɨhamunɨ marundɨ. Ro moai aboedɨ ndorɨhu nɨmarefɨ. 12 Roana yɨhoefɨ warɨnambo ratüpurɨ ra tɨŋɨrɨfoyefɨ marɨhundɨ. Ai yɨhoefɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨrɨhümunanɨ asu roana aheimbo sɨmborɨ aboedɨ hoafɨmehundürɨ. Ai yɨhoefɨmbo moaruwaimbo-rɨhimunanɨ asu moanane sefühɨ ŋgɨnɨndɨ manɨmboefɨ. 13 Ai yɨhoefɨmbo amoŋgonɨ hoafɨyahümunanɨ asu ro sɨmborɨ aheimbo hoafendühɨ hoafɨyahundürɨ marɨhundɨ. Roana muŋguambo nindou-yei hɨmboahü yafɨsühumɨ nahurai-ayefɨ. Ro horombo pɨyefɨ hohu düdübudeimbɨ nahurai-ayefɨ.  













Korinɨhündɨ ai Porɨndɨ hohoanɨmo ra süŋgumbɨrɨhind-amboane

14  Se

amoanɨŋgɨ-mbeyeiya saheheambo-yahɨpoanɨ ro pas nda sürü paparɨhandɨ. Ŋga sɨheimbo dɨdɨboadondɨhearü samboanahɨ se wandɨ ŋgusüfoahündɨ nɨmorɨ nou sürü nda paparɨhandɨ. 15 Kraisɨndɨ hohoanɨmo süŋgumbo sɨheimbo 10,000 nindou hɨfandɨyondürɨmbo anɨmboeisɨ, ŋga afɨndɨ hamɨndɨ yahurai boagɨreimbɨ-yeipoanɨ, ŋga wanɨ. Ro Godɨndɨ hoafɨ aboedɨ ra hoafɨmeha hɨmborɨyei mburɨhü Krais-babɨdɨ anɨmboei ranɨ-süŋgumbo ro mam-anahɨ sɨhei ape nahurai-ayahɨ. 16 Ranɨmboanahɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 4​, ​5  464

ro sɨheimbo hüti hoafayahandürɨ wandɨ-mayo hohoanɨmo nda sahümündi mburɨhü ranɨ-süŋgu mbɨhahabudia saheheambo. 17 Ranɨsüŋgumboanahɨ haponda ro sɨheimbo sowana Timoti koamarɨhehina asüfu. Aiana Adükarɨmbo süŋgunambo wandɨ ŋgusüfoahündɨ nɨmorɨ nahurai aboedɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani. Ai-anɨmbo ro Kraisɨndɨ sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgurɨhɨ asu ahandɨ nendɨ muŋguambo hɨfɨhü yamundɨhe arɨhandɨ ra sɨheimbo asükai hohoanɨmo botɨndearümbui. 18 Awi bɨdɨfɨrɨ aiana wamboya aiana ŋgɨrɨ yɨhoefɨmbo sowana düfu sei hehimboanei asu ai ahei fimbo borɨyei wakɨrɨhi arɨhündɨ. 19 Ŋga asu God ai yifirayu ana, ro sɨheimbo sowana nɨmai tükündaheamboyahɨ. Asu rananɨmbo nindou ahei fimbo borɨyeimbɨ-yei ŋgɨnɨndɨ ra ro türüboadɨhe fɨfɨrɨndɨ-heamboyahɨ. Ŋga ahei hoafɨ ranana moanane. 20 God ai ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana hoafɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ saf-ane. 21 Ŋga se nɨnɨ hohoanɨmomboyei hohoanɨmoayeia? Asu se sɨhei hohoanɨmo ra dɨdɨboadofekoate-yeiyanɨ ro nɨmɨharɨ semɨndɨ hefembo sɨheimbo dɨdɨboado-fendürɨmboyo hohoanɨmoayei? Asu se sɨhei hohoanɨmo ra dɨdɨboado-ndɨhindanɨ ro sɨheimbo hɨmboarɨ hoafendühɨ hɨpoambofe hohoanɨmo semɨndɨ hefembo sɨheimbo sowana sɨfombo ranɨmboyei hohoanɨmoayei?  









5

Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo Korin ŋgoafɨhü eŋgoro

1   Sɨhei

mbusümo ana nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo hoafɨ ranane yaŋgorɨ wakareandɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra moai nindou Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate ana rarɨhi rɨhündɨ. Nindou mamɨ ai afɨndandɨ nɨmorehɨ hüramündü marandɨ hoafɨ nahurai hɨmborɨmayahɨ! 2 Asu awi se sɨhei fimboanei borayei. Ŋga awi se afɨndɨ hohoanɨmondeihɨ aranɨndei. Asu sapo nindou düdi ai sɨhei mbusümo moaruwai ranɨ hohoanɨmomayu ranahambo sɨheiambeahɨndɨ hündɨhorɨmɨndei hɨmboranambo-ndɨhorɨ. 3 Roana wandɨ fi-ane aŋgunayahɨ, ŋga wandɨ hohoanɨmo ana se-babɨdɨmboane eŋgoro. Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ ndürɨnambo ro sapo nindou sɨhei mbusümo moaruwai hohoanɨmomayu ranahambo papɨrɨhinühɨ tɨŋɨrɨfo asahando mamɨ ranɨhü se-babɨdɨmbo nɨmboambo hoeirɨheambo nou. 4 Awi se mamɨ fandɨhindan-anɨmbo asu ro hohoanɨmonambo se babɨdɨ fandɨhundanɨ sɨhefɨ Adükarɨ Sisasɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranambo ai akɨmɨ sɨhɨrɨ-babɨdɨ nüŋgumbui. 5 Rananɨmbo asu se nindou ranahambo Satanɨndɨ warɨhündɨhorɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ranɨ-süŋguna ahandɨ fi ranai moaruwaimbo-ndɨfimbuisɨ, ŋga yifiafɨ ranai Adükarɨndɨ si tüküfe sɨmboanɨ aboedambo-mbɨfeyowamboane.  







Korin ai nindou moaruwai ranahambo yɨhɨrɨmbɨrɨ-horamboane

6  Awi

se borayei habudi ranana aboedɨ hamɨndɨ hohoanɨmoyopoanɨ! Se fɨfɨrɨhindɨ hoafɨ nda, “yis akɨdou praua ambe parefeyo ana, bret The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 465

1 Korin 5​, ​6

muŋguambo ra fufudɨgondɨmboe.” 7 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu se moaruwai hohoanɨmo yis wamɨndafɨ nahurai ra fɨfɨrɨndɨhümündi pindɨhindan-anɨmbo asu se bret sɨmborɨ nou aboedɨ hamɨndɨ tükündahimboyei. Sapo aboedambo-femunɨmbo sipsip nɨmorɨ Krais ra hɨfokoarüwurɨ sɨhawurɨmboanemo asu sɨhefɨ God aboedambofemunɨmbo sesesɨmbo si tükümefeyo. 8 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhɨrɨ ranɨ aboedambofembo si ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohündambo dɨdɨboado-ndɨhumboane. Sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo raguanambondɨhumboane Suda ai yis wamɨndafɨ pimarɨhindɨ nou. Sɨhɨrɨ yisɨkoate bret nahurai tükündahumboyefɨ sapo ra ai anɨhondümbo hoafɨmbo asu dɨdɨboadofe ratüpurɨmbo nou-ane. 9 Horombo ro pas sürü papɨrɨhɨ koarɨheheandühɨ sahɨya, “Se nindou nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyei-rɨhündeimbɨ babɨdɨ fiyimbu-ndeimboyei,” masahandürɨ. 10 Nindou muŋguambo hɨfɨ ndanɨhünda ai nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomo-rundeimbɨ, hohoaŋɨ-rɨhindeimbɨ, hümbuhünɨyeirɨhündeimbɨ asu tɨkai godɨmbo hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ, ranaheimbo muŋguambo hɨnɨŋgɨfe-ndürɨmboyopoanɨ hoafɨmayahɨ, ŋga wanɨ. Asu se nindou hɨfɨ ndanɨhündambo rahurai hɨnɨŋgɨfendürɨmbo hohoanɨmondeihɨ ana, hɨfɨ ndan-amboanɨ hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. 11 Ŋga roana ranahandambo nɨmɨndɨ hoafɨ sürü papɨrɨhandühɨ hoafɨmayahɨ ana, ndanɨ hoafɨ ndanahamboyahɨ hoafɨmayahɨ: Nindou mamɨ ranahambo se anɨhondümbore-randeimbɨ wandafɨ sahündoweimbɨ ai nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyu arand-ane, hohoaŋɨre arand-ane, tɨkai godɨmbo hohoanɨmoyu arand-ane, tɨrɨfoefe hoafɨyu arand-ane, asu bia sümündɨ haya mamɨkarɨ hohoanɨmoyu arand-ane, se ai-babɨdɨ fiyimbu-ndeimboyei. Ŋga aibabɨdɨ nɨmarɨ sesɨ sesɨmbo amboanɨ kapeihɨyahɨ yowanɨ masahɨ. 12 Ai nüŋgu-nahuraiyo ranɨ hohoanɨmo rana? Nindou düdi ai Godɨndɨ nindouyei mbusümo nɨŋgokoate hɨmboranɨ amaru ranahandɨ hohoanɨmo yɨbobofe ra wandɨ ratüpurɨmbaiyo? Ai ra wanɨ. Ŋga nindou dɨdɨyei sɨhei mbusümo anɨboadei ranahei hohoanɨmo yɨbobombɨrɨhi-ndamboane. 13 Nindou hɨmboranɨ amarei ahei hohoanɨmo ana God ai yaŋgɨr-anɨmbo yɨbobondea-ndürɨmbui. Ŋga Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyohü yahoya, “Se-ana nindou moaruwai sɨhei mbusümo anüŋgu ranahambo yɨhɨrɨndɨhorɨ,” meho.  













6

Kraisɨndɨ nindou ana wandafɨ ŋgorümbo anɨhondümbofekoateyeimbɨ-yei hɨmboahü papɨ-hoafɨyupoanɨ

1   Asu

Kraisndɨ nindou seambeahɨndɨ mamɨ ahambo hoafɨ eŋgoro ana, nindou ranai ŋgɨrɨ Godɨndɨ nindou seambeahɨndɨ fükakɨboendürɨ haya ŋgu nindou Godɨmbo fɨfɨrɨfekoate-ayei ahei hɨmboahü hoafɨ ahandɨ ra dɨdɨboadondeandɨ. 2 Godɨndɨ nindou sɨhɨrɨ süŋgunambo nindou hɨfɨ ndanɨhü-ndamboyei hohoanɨmo  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 6  466

yɨbobofendürɨmboayefɨ ranahambo awi se moai fɨfɨrɨhindɨyo? Anɨhond-ane, sapo se nindou hɨfɨ ndanɨhündambo ahei hohoanɨmo yɨbobofembomayei ana, moanɨ akɨdou hoafɨ yahurai tüküfeyoanɨ nɨmboe asu ra yɨbobofehü fɨfɨrɨfekoate-mayeia? 3 Asu sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ hohoanɨmo süŋguna sɨhɨrɨ yɨbobofemboayefɨ ra awi se moai fɨfɨrɨhindɨyo? Asu ra adükar-ane, ŋga ranɨmbo-hündambo anɨmbo haponda ndarɨhu nɨmboefambe akɨdou ndahurai moatükunɨ ra yɨbobondɨhumboane. 4 Asu akɨdou yahurai moatükunɨ tükündɨfeyoanɨ nindou Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate-mayei aheimbo sowana hoafɨ ra nɨmboe sahümündi aheia? 5 Seana amoanɨŋgɨkoate-anei, ŋga anɨhondane nda, sɨhei mbusümo sɨhei wandafɨ mamɨ ai fɨfɨreandeimbɨ mbanüŋgu nɨnɨyafanɨ Kristen apodoho ranai sɨmborɨ hoafɨyafandanɨ dɨdɨboadofepɨrɨmbohünda. 6 Asu ŋgorü Kristen ai ŋgorümbo papɨ-hoafɨmbo nindou Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate-mayei aheimbo sowana nindou ranai ahandɨ hoafɨ ra dɨdɨboado-fembohünda hu-marandɨ. 7 Se sɨhei wandafɨ ŋgorü ranahambo papɨ-hoafɨrɨhorühɨ sɨmborɨ hoafɨyei arɨhündɨ ranana awi Kraisɨndɨ hohoanɨmo ana muŋguna hɨfɨna hanimboanei. Asu se nɨmboe aheimbo hɨmboarɨ yaŋgɨrɨ hɨfandɨyondüra sɨheimbo moaruwaimbofendürɨkoate-mayeia? Asu se nɨmboe aheimbo hɨmboarɨ yaŋgɨrɨ hɨfandɨyondüranɨ sɨhei-mayo napo hümbuhünɨkoate-mayeia? 8 Ŋga asu sɨheihoarɨ-yei sɨmborɨ hümbuhünɨyeihɨ sɨmborɨ moaruwaimbo-firɨmayei, ŋga sɨhei Kristen wandaf-anei. 9-10 Anɨhondane, ŋga se ra fɨfɨrɨhindai, nindou moaruwai hamɨndayei ranai ana ŋgɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe ŋgei. Nindou dɨdɨyei ai nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmoyei, sanendɨ kabomombo dɨdɨbafɨyei, nɨmorehɨ nindowenihümbɨ sɨmborɨ himɨndɨyei, asu nindowenihɨ bogo fiyimbu sɨmborɨ moaruwai hohoanɨmoyomo, hümbuhünɨyei, nindou ŋgoründɨ napo hohoaŋɨrɨhi, bia sɨmɨndei hehi moaruwai mamɨkarɨ hohoanɨmoyei, nindou ŋgorümbo tɨrɨfoefe hoafɨyei asu nindou ŋgoründɨmayo napo fufurɨhümündi rarao-rɨhindeimbɨ nindou God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe ŋgɨrɨ ŋgei. 11 Horombo ana nindou bɨdɨfɨrɨ se yahurai manɨmboei-anei. Ŋga Adükarɨ Sisas Krais asu Yifiafɨ Aboedɨ ai sɨhei moaruwai hohoanɨmo ra popoai-marɨheneandüra haponda se Godɨndɨ yaŋgɨr-anei asu ahandɨ hɨmboahü mbumund-anei.  















12  Nindou

Sɨhefɨ fi ana Godɨndɨ sürühoeimbɨ ratüpurɨmboane

mamɨ ai hoafɨnduhüya, “Roana moanɨ ro hohoanɨmomayahɨ süŋgu nɨnɨ-moatükunɨyo refemboayahɨ ra randɨheamboyahɨ,” mbüsümbui. Yɨnɨ, ŋga refeana randowamboyafɨsɨ, ŋga muŋgumoatükunɨ se refemboayafɨ ranana sɨhambo aboedɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ. Yɨnɨ ranɨ-moatükunɨ ra, ro hoafɨndahühɨya, “Ro nɨnɨ-moatükunɨ refemboayahɨ ra randɨheamboyahɨsɨ, ŋga asu ro ŋgɨrɨ nɨne-moatükunɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 467

1 Korin 6​, ​7

wambo hɨfandɨndandɨrɨ,” asahɨ. 13 Nindou ŋgorü ai afɨndɨ sesɨmbo hohoanɨmonduhüya, “Sesɨ ana bodombo-hündamboane, asu bodo ana sesɨmbo-hündamboane,” ehu. Yɨnɨsɨ, ŋga asu ranɨ-moatükunɨ ana God ai bɨdɨfɨranambo si tükündɨfeyoanɨ yɨbobo moendɨ-ndeapɨrɨmbui. Nindou ranahandɨ fi ranana nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo fi-yopoanɨ, ŋga Adükarɨmbo ratüpurɨmbo fi yaŋgɨr-ane. Asu Adükarɨ ai fi ranahambo ratüpurɨyuhü wudɨpoapore arandɨ. 14 God ai Adükarɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu sɨhefɨmbo amboanɨ ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo mare yahurai botɨndeamunɨmbui. 15 Se fɨfɨrɨhindai, sapo sɨhei fi ranana Kraisɨndɨ fi bɨdɨfɨrɨ kameihane? Asu ro Kraisɨndɨ fi ra ndahamɨndɨ hehea nɨmorehɨmbo dɨbo ho hohoanɨmo ranambe ŋga madɨheheyo? Ŋgɨrɨndo ranana! 16 Nindou ahandɨ fi ra semündü haya hu nɨmorehɨmbo dɨbomborandühɨ ahandɨ fi ra nɨmorehɨ ranahandɨ fihɨ parareandɨ ra awi se fɨfɨrɨfekoate wamboyei? Hoafɨ mamɨ ranai Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya “Nindou yimbu ahafe fi ranai mamɨ nahurai tükündɨfemboe,” meho. 17 Ŋga ranɨmboane nindou düdi ai ahandɨ fi ra Adükarɨndɨ fihɨ parareandɨ ana, Adükarɨndɨ hohoanɨmoambe mam-anafanɨ. 18 Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo ra se refepoanɨ. Nindou ranai amurɨ moaruwai hohoanɨmoayu ranana ahandɨ fi ranɨfihɨ pareandühɨyupoanɨ, ŋga nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoayu ranana ahandɨhoarɨ ahandɨ fi ra moaruwaimbo-reandühani. 19-20 Sɨhei fi ra Yifiafɨ Aboedɨndɨ wor-ayo ra awi se moai fɨfɨrɨhindɨyo? Sapo God ai Yifiafɨ Aboedɨ masagadürɨ sɨhei fiambe amarondürɨ. Sɨhei fi ana sɨhei yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga Godɨnd-ane, sapo ai sɨheimbo kakɨ adükarɨnambo nahurai pemɨmayundürɨ. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhei fi ranɨmbo nɨne-moatükunɨ refembo Godɨmbo ahɨnɨndei.  













7

1   Haponda

Nɨmorehɨ semɨndɨ hohoanɨmo hoafɨ

ro pasambe hoafɨ sürü papɨmarɨhandɨ ranahambo dɨdɨboadondɨhe wataporɨmbo-ndɨhandürɨ samboanahɨ. Nindou mamɨ ai nɨmorehɨ semɨndɨkoate-ayu ana, ra aboedɨ saf-anesɨ. 2 Ŋga sɨhei mbusümo nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo asu nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmo adükarɨ eŋgoro ranɨmbo-hündambo-anɨmbo, mamamɨ nindowenihɨ ai nɨmorehümbɨ yaŋgɨrɨmbɨyomo-ndamboane. Asu nɨmorehɨ mamamɨ ai amboanɨ nindowenihümbɨ yaŋgɨrɨmbɨyei-amboane. 3 Nindowenihɨ ahandɨ fi ranana ahandɨ nɨmorehɨ ranahandɨ fi-ane, ŋga ranɨmbohündambo-anɨmbo nindowenihɨ ai ahandɨ fi ra kɨkɨhemɨndɨpoanɨ. Mare yahurai saf-ane nɨmorehɨndɨ fi amboanɨ ahandɨ nindowenihɨ ranahand-ane, ŋga ranɨmbo-hündambo-anɨmbo nɨmorehɨ ranaiamboanɨ ahandɨ fi ra kɨkɨhemɨndɨpoanɨ. 4 Nɨmorehɨ aiana ahandɨ fi ra ahandɨhoarɨ hɨfandamboyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ahandɨ nindowenihɨ ai-ani hɨfandamboayu. Mare yahurai-ani nindowenihɨ ai-amboanɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 7  468

ahandɨ fi ra ahandɨhoarɨ hɨfandamboyupoanɨ, ŋga ahandɨ nɨmorehɨ ai-ane hɨfandamboayo. 5 Se nɨmorehühɨ asu anamɨndühɨndafɨne hena, sɨhafehoarɨ sɨhafe fi ra sɨmborɨ dɨbokorürɨ-ndamboyafe. Yɨnɨ, asu se sɨhafehoarɨ fi ranahambo bodɨfohü kɨkɨhemɨndɨ mburümbo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-fembohünda hoafɨ fɨrandɨfe mburɨna, sɨhafe fi ra kɨkɨhɨrandɨfe anɨmbafe ana, i ra aboed-ane. Ŋga asu sɨhafe fi ra süŋgunambo mamambe-ndɨneandɨ. Ŋga asu se sɨhafe fi ra ndofe hɨfandɨkoate-ndafeanɨ asu Satan ai sɨhafembo rande hoeindeapɨrɨmbui. 6 Ndanɨ hoafɨ ndanana moai ro sɨheimbo randɨhindɨ sahɨ, ŋga sɨheimbo fehefembo se yifirayei ana, randɨhindɨ asahɨ. 7 Nüŋgurühɨ ana nindou muŋguambo ro nou anamɨndühɨfe asu nɨmorehühɨfekoate nɨboadei asahɨ, ŋga muŋguambo mamamɨ God ai ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ŋgɨnɨndɨ yimbumareand-ane. Ranɨyo nindou ŋgorü ai ŋgorü-poanɨmbo moatükunɨ semündü nindou ŋgorü ai ŋgorü-poanɨmbo semündü marandɨ. 8 Haponda yihoarɨfɨ hoarɨfɨ asu kai aheimbo hoafayahandürɨ: Ro raweheandɨ nou se-amboanɨ moanɨ rarɨhi anɨmboei hei ana, aboedane. 9 Ŋga asu se sɨhei hohoanɨmo ra ndofe hohoanɨmokoate fi sɨhei ra mamɨkar-arɨhündɨ ana, awi se nɨmorehühɨ asu anamɨndühɨndahindɨ. Se rawehindɨ ranana aboedɨ saf-ane. Se refekoate-ayei ana, sɨhei hohoanɨmo ranai moaruwai ratüpurɨ hohoanɨmo ranɨmbo ŋgusüfo botɨndearümboe. 10 Nɨmorehɨ nindowenihühɨ-yeimbɨ aheimboane ndanɨ hoafɨ nda randɨhindɨ asahɨ ranana wandɨ hoafɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ranana Adükarɨndɨ hoaf-ane. Hoafɨ ra yahurai-ane: Nɨmorehɨ ai ahandɨ nindowenihɨ ranahambo yowanɨ hɨnɨŋgɨnderɨmboe. 11 Nɨmorehɨ ai randɨfeyowohü ana, ai moanɨ nindowenihɨkoate nɨŋgombondowohü asu ahandɨ nindowenihɨ ra sowana hɨhɨrɨfe hombondowohü. Asu nindowenihɨ ai ahandɨ nɨmorehɨ ranahambo moei mbüsühɨ koandɨhembui, ŋga yowanɨ. 12 Ŋga nindou amurɨ ranaheimbo ana, royahɨ wandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ rarɨhe hoafɨmayahɨ, ŋga Adükarɨndɨ hoafɨyopoanɨ. Nindou anɨhondümbo-reandeimbɨ mamɨ ai nɨmorehümbayu ana, asu nɨmorehɨ ranai Godɨmbo anɨhondümbofe-koateayo ranai nindowenihɨ ranɨdɨbo nɨŋgombo hohoanɨmondoanɨ ana, asu nindowenihɨ ranai ahambo moei mbüsühɨ hɨnɨŋgɨndeambui, ŋga yowanɨ. 13 Asu mare anɨhondümbo-reandeimbɨ nɨmorehɨ ai Godɨmbo anɨhondümbofi-koate nindou serɨmɨndoanɨ, nindowenihɨ ranai nɨmorehɨ ranɨ-dɨbo nɨŋgombo hohoanɨmoayu ana, asu ahambo moei mbɨsowohü hɨnɨŋgɨnderɨmboe, ŋga yowanɨ. 14 Se ranahambo ndondɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ, nindou düdi Godɨmbo anɨhondümbofekoate-yumbü, ai ahandɨ nɨmorehɨ Godɨmbo anɨhondümbo-reandeimbɨ-mayondɨ fihɨ ahandɨ fi ra parareandɨ ana, nindou ranai Godɨndɨ hɨmboahü aboed-ani. Asu nɨmorehɨ Godɨmbo anɨhondümbofekoate-yoweimbɨ ai ho nindou Godɨmbo anɨhondümbo 



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 469

1 Korin 7

marirɨ ranahandɨ fihɨ ahandɨ fi ra parareandɨ ana, asu nɨmorehɨ ranai Godɨndɨ hɨmboahü aboed-ane. Asu ranɨ-moatükunɨ ra wanayo ana, nɨmorɨ ahafe ranai Godɨmbo anɨhondmbofekoate-yeimbɨ-yafe nɨmorɨ nahuraindɨmboe. Ŋga hapondanɨ ana ai Godɨndɨ hɨmboahü aboed-anei. 15 Ŋga asu, nindou ai Godɨmbo anɨhondmbofekoateyu haya, ahandɨ anɨhondümbo-reandeimbɨ nɨmorehɨ ra moei yahohefembo hɨnɨŋgɨfembo hohoanɨmoayu ana, ambesɨ, ŋga rambɨreandamboane. Ŋga mare nɨmorehɨ amboa mamɨ yahurai-ane. Yahurai moatükunɨ tükündɨfeyoanɨ ana, nindowenihɨyu asu nɨmorehɨyo Kraisɨmbo anɨhondümbo-reandeimbɨ nindou ranai nɨne hohoanɨmo ai hohoanɨmomayei süŋgu, rambürɨhindamboane, ŋga aheimbo moai nɨnɨ-moatükunɨ kɨkɨhamɨndɨndürɨ. Ŋga God ai se aboedɨ-aboedɨfe nɨmarɨmbohünda hɨnɨŋgɨmareandüranei. 16 Godɨmbo anɨhondümbo-rɨworeimbɨ nɨmorehɨ se nüŋgundo sɨhafɨ nindowenihɨ ranahambo fandɨhaworanɨ, asu ai-amboanɨ anɨhondümbo-reandeimbɨ tüküfembo fɨfɨrowandühɨyafa? Asu Godɨmbo anɨhondümbo-rɨworeimbɨ nindowenihɨ, se nüŋgundo sɨhafɨ nɨmorehɨ ranahambo fandɨhawandanɨ, asu ai-amboanɨ anɨhondümbo-reandeimbɨ tüküfembo ra fɨfɨrɨwandühɨyafa?  



God ai sɨhefɨmbo mborai mehu ranɨ hohoanɨmo süŋgu nɨmboefɨmboane 17 Ŋga

Adükarɨ Sisas ai nindoumbo muŋguambo nɨŋgombohünda hohoanɨmo yimbumareandürɨ. Ŋga nindou ranahambo God ai Krais sowana mborai ehu ana, moanɨ ai mamɨ ranɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgundandɨ. Yahurai hohoanɨmo ranɨyo ro muŋguambo ŋgoafɨhü Kraisɨndɨ nendɨ amarei ranaheimbo rarɨhe yamundɨhe arɨhandɨ. 18 Nindou mamɨ Sudahündɨ ahambo fi-hoearɨ karu tɨrɨhau-reimbɨhündɨ ahambo God ai Krais sowanambo mborai ehu ana, asu ai ŋgɨrɨ ranɨmoatükunɨ ra asükai koadürü-koadürü-ndeandühɨ dɨbonapɨndeandɨ. Asükai nindou ai ahandɨ fi-hoearɨ ra kefe tɨrɨhefekoate-yu haya, God ai ahambo Krais sowanambo mborai ehu ana, asu ai ŋgɨrɨ ahandɨ fi-hoearɨ ra kande tɨrɨndɨhendɨ. 19 Nindou fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo-ane asu fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefekoate nɨŋgo hohoanɨmo-ane, ranana moanane. Ŋga Godɨndɨ hoafɨ süŋgufe ho ranane ai moanɨ aboedɨ mbumündɨ hondayo. 20 Muŋguambo nindou ai nüŋgu-nahurai nindou-yei nɨboadeianɨ, God ai Krais sowana mborai ehu ana, ranɨhü moanɨ randɨhi mbɨnɨboadeiamboane. 21 Awi se moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nɨmboeianɨyo God ai sɨheimbo mborai ehua? Awi moanane, ŋga aboedambofembo nafɨ eŋgoro ana, se rasüŋgundahindɨ. 22 Ŋga asu nindou ranai moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nüŋguanɨ God ai ahambo Krais sowana mborai ehu ana, nindou ranai Godɨndɨ hɨmboahü moanɨ ratüpurɨyo-rakoateyurandeimb-ani. Mare yahurai-ane nindou düdi moanɨ ratüpurɨyo-rakoate nüŋguanɨ, Krais ai ahambo mborai ehu ana, nindou ranai Kraisɨndɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 7  470

moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nüŋgumboani. 23 God ai sɨheimbo kakɨ adükarɨnambo nahurai masemündündür-anei. Ŋga ranɨmbo-hündamboanɨmbo se ŋgɨrɨ nindouyafe hohoanɨmo süŋgundowandühɨ moanɨ ratüpurɨyafɨ-randeimbɨ nahuraindafɨ. 24 Wandafɨ mamɨ, mamamɨ se nɨnemoatükunɨ rarɨhinda God ai Krais sowana mborai ehu ana, se mamɨ ranɨ hohoanɨmo yaŋgɨr-anɨmbo randɨhindühɨ nɨmboei.  



25  Yihoarɨfɨ

Hoarɨfamborɨ asu kaisahoabedɨ ranahei hoafɨ

hoarɨfɨ ranaheimbo ro moai Adükarɨndɨ-mayo hoafɨ sahamɨndɨ heheambo-yahɨpoanɨ, ŋga moanɨ wandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨr-anahɨ ro ndarɨhe hoafayahɨ. God ai wambo hɨpoambo-reandɨrühɨ anɨhondümbo-reandɨrɨ haya ahandɨ ratüpurɨ masendɨrɨ. 26 Haponda tɨŋɨrɨfo afɨndɨ eŋgoro ranɨmbohünda nindou ai moanɨ yahurai-poanɨmbo mbɨnüŋguwamboane. 27 Se nɨmorehümbayafɨ ana, asu se nɨmorehɨ ranahambo moei mbɨsamboyafɨ. Awi asu se nɨmorehɨ semɨndɨkoateayafɨ ana, asu se nɨmorehɨmbo kokondamboyafɨ. 28 Ŋga asu se nɨmorehɨ asowandɨfɨ ranana moaruwai hohoanɨmoyopoanɨ. Nɨmorehɨ yihoarɨfɨ ranai ho nindowenihɨ aserɨmɨndo ana, ranɨ-moatükunɨ ra ai moaruwai hohoanɨmoyowohü-yopoanɨ. Ŋga nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai nɨmorehühɨ nindowenihühɨ-yahindeimbɨ ana, hɨfɨ ndanɨhü tɨŋɨrɨfo afɨndɨ ndahümündimboyei, ŋga ranɨmboanahɨ yahurai moatükunɨ ra sɨheimbo sowahɨ tüküfembo ro moei asahɨ. 29 Wandafɨ mamɨ, ro ndahurai-anahɨ ndarɨhe hohoanɨmoayahɨ. Adükarɨndɨ si ra hapondanɨ gedühɨyopoanɨ anɨŋgo. Awi hapoana hombo nindou nɨmorehümbɨ ai nɨmorehɨkoate anüŋgu nou yare yahurai mbünüŋguwamboane. 30 Nindou düdi aranɨ-aranɨyu-randeimbɨ, ai moanɨ afɨndɨ hohoanɨmokoateyu-randeimbɨ manüŋgu nahuraimbiyuwamboane. Nindou düdi hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyu-randeimbɨ ai nindou hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨkoateyu-randeimbɨ nahurai-mbiyuwamboane. Nindou düdi napo pemɨyu-randeimbɨ ai nindou napokoateyu-randeimbmayu nahurai-mbiyuwamboane. 31 Asu nindou hɨfɨ ndanɨhündambo ratüpurɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ, ai ŋgɨrɨ hɨfɨ ndanɨhündambo ratüpurɨ ranahambo yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pandɨhindɨ. Hɨfɨ haponda ndare anɨŋgo ra ŋgɨrɨ ndande gedühɨ hamɨndɨ nɨŋgo. 32 Se afɨndɨ hohoanɨmoyo wakɨfe ranahamboanahɨ ro moei asahɨ. Anɨhondümbo-reandeimbɨ nɨmorehɨkoate hoarɨfɨ anüŋgu ana, ai Adükarɨndɨ ratüpurɨ ranahamboani afɨndɨ hohoanɨmoyu arandɨ. Adükarɨ ai ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyuwa yahuhaya. 33 Ŋga asu nɨmorehühɨfimbɨ nindou ana hɨfɨ ndanɨhündambo moatükunɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoyu arandɨ nɨmorehɨ ai ranahambo hɨhɨfɨhɨhɨfɨmbeyowa yahuhaya. 34 Ranɨmboane asu hohoanɨmo ahandɨ ranai yimbumboareandɨ. Ŋga anɨhondümbo-reandeimbɨ nɨmorehɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 471

1 Korin 7​, ​8

nindowenihɨ-koate yihoarɨfɨ-mayo ranai ana hohoanɨmo ahandɨ ranai Adükarɨndɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranɨfihɨ yaŋgɨr-ane apenɨŋgondo, ai ahandɨ fi asu yifiafɨ ra Adükarɨndɨ yaŋgɨrɨ mbɨnɨŋgowa yahohaya. Ŋga asu nɨmorehɨ nindoweniheimbɨ ana, ai hɨfɨ ndanɨhündambo moatükunɨ ranahamboane hohoanɨmoyo arandɨ, ahandɨ nindowenihɨ ranahamboya ai hɨhɨfɨ-hɨhfɨmbiyuwa yahohaya. 35 Sɨheimbo ro ranɨ hoafɨ ranahambo yowanɨ sahandürɨhɨ-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ro sɨheimbo fehefendürɨmbo samboanahɨ hoafɨ ra hoafayahɨ. Asu rananɨmbo se mbumundɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindühɨ Adükarɨndɨ ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ randɨhindühɨ nɨmboeianɨ rananɨmbo, asu nɨnɨ-moatükunɨ ranai ŋgɨrɨ sɨheimbo fondamɨndɨndürɨ ŋgo saheheamboanahɨ hoafayahɨ. 36 Ŋga nindou ranai nɨmorehɨ semɨndɨmbo dɨbonɨyahündo-weimbɨ, ranahambo ŋgusüfoambe hohoanɨmoayu ana, asu ai nɨmorehɨ ranahambo semɨndɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoayu ana, ra moanɨ sɨsɨkoate mbɨsemündu-wamboane. Ranɨ hohoanɨmo ana moaruwai hohoanɨmoyopoanɨ. 37 Ŋga asu ranɨ hohoanɨmo ranahambo ahandɨ ŋgusüfoambe yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyuhü, asu ahambo ranɨ hohoanɨmo ra nɨmai botɨfekoate-ndowohü, ahandɨ hohoanɨmo ranai ŋgɨnɨndɨ nɨmarɨndowohü, nɨmorehɨ ra moanɨ mbɨnɨŋgo ehu ana, ra aboedane. 38 Nindou ranai sapo ahandɨ nɨmorehɨ dɨbonɨmayei ra asemündu ana, aboed-anesɨ, ŋga asu nindou düdi ai nɨmorehɨ moanɨ dɨbon-ayei ranahambo semɨndɨkoateayu ana, ra moanɨ aboedɨ hamɨnd-ane. 39 Nɨmorehɨ nindowenihümbɨ ana nɨne-hohoanɨmo ai hohoanɨmomayo ranɨ-süŋgu ŋgɨrɨ randeandɨ ahandɨ nindowenihɨ ai nüŋguambe ana. Ŋga nindowenihɨ ai yɨfɨnduan-anɨmbo, ai nindowenihɨ ŋgorü semündɨmbo hohoanɨmoayo amboanɨ ai rambɨfeyo-wamboane. Ŋga ai Adükarɨmbo anɨhondümbo-rireimbɨ yaŋgɨr-anɨmbo nderɨmɨndo. 40 Asu ai moanɨ yare anɨŋgo ana, ai moanɨ mare aboedɨ ranɨhü rande hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨna nɨŋgomboe. Ranana moanɨ wandɨ hohoanɨmo-ane. Ŋga ro rarɨhe hohoanɨmoyahühɨ Godɨndɨ Yifiafɨ ranai fiambe nɨmarɨmbo farɨhendɨrɨ arandɨ asahɨ.  











8

Tɨkai godɨmbo nɨnɨhondɨ sɨhefeimbɨhündɨ sesɨmbo hoafɨ

1   Haponda

ro tɨkai godɨmbo sesɨ sɨhefeimbɨhündɨ ranahambo wataporɨmbondɨha samboanahɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Roana fɨfɨrɨhundeimb-anefɨ,” asei. Yɨnɨsɨ, ŋga fɨfɨrɨfe ranana afɨndɨ-afɨndümbɨ hohoanɨmo botɨreandühane, ŋga ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranane nindou ŋgorümbo ŋgɨnɨramɨndɨ arandɨ. 2 Nindou ranai nɨne-moatükunɨ ra anɨhondü hamɨndɨ fɨfɨrɨheandeimb-anahɨ ehu ana, awi nindou ranai muŋgu-moatükunɨ ra fɨfɨreandeimbɨ hamɨndɨyupoanɨ. 3 Ŋga asu nindou dɨdɨyei ai Godɨmbo hohoanɨmoayei ana, asu God ai nindou ranaheimbo fɨfɨreandürɨmboani.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 8​, ​9  472 4 Ŋga asu sapo nɨnɨhondɨ tɨkai godɨmbo sɨhefeimbɨhündɨ sesɨ ranahambo

ana ro rarɨhe hoafayahɨ: Sɨhɨrɨ ranahambo ndorɨhu fɨfɨrɨhumboanefɨ, tɨkai god ranana anɨhondü hondüyopoanɨ, ŋga sɨsamɨ yaŋgɨr-ane. Ŋga God hondü ana moanɨ mamɨ yaŋgɨrɨ hamɨnd-ani anüŋgu ranahambo sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhurɨmboanefɨ. 5-6 Asu afɨndɨ moatükunɨ ranahambo hoafɨyeihɨya “god” asei ane, asu afɨndɨ moatükunɨ ranahambo “adükarɨ” asei-ane. Muŋguambo ranɨ-moatükunɨ god asu adükarɨ ra nɨmoamo-ane hɨfɨn-ane ra anɨŋgo ana, I ra ambemboane, ŋga sɨhɨrɨ ana mamɨ God yaŋgɨr-ani sɨhefɨ Ape anüŋgu. Aiana muŋguambo moatükunɨ ra nɨmɨndühani asu sɨhɨrɨ ana ahand-anefɨ anɨmboefɨ. Adükarɨ aiana moanɨ mamɨ hamɨnd-ani anüŋgu asu aiana Sisas Krais-ani. Ahandɨ süŋguyo muŋguambo moatükunɨ ranai tükümefeyo. Asu ahandɨ süŋguna sɨhɨrɨ amboanɨ anɨmboefɨ. 7Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ana ranahandambo hohoanɨmo ra moai fɨfɨrɨhindɨ. Aiana tɨkai god horombodɨdɨ ranahambo süŋgumarɨhündɨ. Ranɨmboanei asu tɨkai godɨmbo nɨnɨhondɨ sɨhefeɨmbɨhündɨ ra anɨhondü hond-ane masei. Aiana türüfoarɨhi fɨfɨrɨhindühɨ-yeipoanɨ. Ranane asu ai sesɨ sahüsihü, ranahambo ahei ŋgusüfoambe moaruwai-anefɨ asei. 8 Anɨhond-ane, ŋga asu sesɨ aseso ra ŋgɨrɨ God sowana akɨmɨ ndemɨndɨndürɨ ŋgo. Sɨhɨrɨ sesɨ ra sesɨkoate-ayefɨ ana, ŋgɨrɨ Godɨndɨ hɨmboahü moaruwai tükündahundɨ. Ŋga asu sɨhɨrɨ asahusifɨ ana, ŋgɨrɨ ahandɨ hɨmboahü aboedɨ tükündahundɨ. 9 Ŋga asu se ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨbadɨhümbo. Se nɨne hohoanɨmo refemboayei ra randɨhindanɨ, asu nindou düdi ai ahandɨ Godɨmbo anɨhondümbofe akɨdou safayo ranai hoeindɨhindanɨwanɨ, asu ai-amboa refembo hohoanɨmoayei ana, ai moaruwai hohoanɨmo-ndeimboyei. 10 Nindou fɨfɨrɨwandeimbɨ se tɨkai godɨndɨ worɨ ranambe hafɨ nɨmarɨfɨmbo sesɨ sowasɨfanɨ, nindou Godɨmbo akɨdou yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-reandeimbɨmayu ranai hoeiareanɨnɨ ana, asu ai tɨkai godɨmbo nɨnɨhondɨ sɨhefeimbɨhündɨ ra sesɨmbo hohoanɨmondümbui. 11 Rananɨmbo asu sɨhafɨ hohoanɨmo ranai sɨhafɨ wandafɨ ahambohündambo kameihɨ Sisas Krais yɨfɨmayu, sapo akɨdou yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-reandeimbɨ-mayu ranahambo moaruwaimbo-nderɨmboe! 12 Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo asu se sɨhafɨ wandafɨ ranahambo hohoanɨmo moaruwaimborowandoanɨ, ai ahandɨ ŋgusüfoambe nɨnɨ-moatükunɨyo aboedɨyo asu moaruwaiyo türüfoefe hohoanɨmo ra moaruwaimbo-arowandɨ. Ranɨmboane asu se Kraisɨmbo hohoanɨmo moaruwaimbo-marowando. 13 Ranɨmboane asu nɨnɨ sesɨ wandɨ wandafɨ ranahambo rareranɨ moaruwai hohoanɨmo asemündu ana, ro ŋgɨrɨ sesɨ ra asükainda dagadɨhɨ, wandɨ wandafɨ ai moaruwai hohoanɨmondümbuimbohünda.  















9

1   Ro

Por amboanɨ Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homorundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ nahurai-ani

nindou-yafe hohoanɨmo süŋgufekoate-anahɨ moanɨ aboedɨ anɨmboahɨ. Ro Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimbɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 473

1 Korin 9

anɨmboahɨ asu Sisas sɨhefɨ Adükarɨ hoeimarɨhinɨ. Ro Adükarɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨmayahɨ süŋguyo muŋguambo seana anɨhondümborɨhindeimbɨ tükümehindɨ. 2 Asu wambo nindou bɨdɨfɨrɨ ai Godɨndɨ hoafɨ semündü hu-randeimbɨyupoanɨ masei. Ŋga se fɨfɨrɨhimboanei, wandɨ ratüpurɨ ranambo se anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ tükümehindɨ ranɨna ro Adükarɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ ranahambo nafuimayo. 3 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai wandɨ hohoanɨmo ra yɨboborɨhinda ranɨ hoafɨ ranane sɨmborɨ hoafɨyahandürɨ arɨhandɨ. 4 Kraisɨndɨ hoafɨ sahumɨndefɨ hefɨ-rɨhundeimbɨ ro yɨhoefɨ ratüpurɨ ranɨmbohünda sesɨ, sesɨ asu hoe sɨmɨndɨmbo, ra ahɨnümbɨyo? 5 Asu Adükarɨndɨ akɨhoandɨ-yomo, Pitayu bɨdɨfɨrɨ Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-yomo ai ramefundɨ nou anɨhondümbo-reandeimbɨ nɨmorehɨ-dɨbo hoafɨ semɨndɨ hoahoaŋgombo ra ahɨnümbɨyosɨ? 6 Awi Barnabas-dɨbo ro yaŋgɨrɨ yɨhoehɨ fi farɨhefembo kakɨ semɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyoanɨ, asu amurɨ Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ranai wanɨmboyosɨ? 7 Nindou mamɨ ai amimbofi anüŋgu ra ahandɨhoarɨ sesɨ kokombo-mandɨfiyosɨ? Nindou ai nümbürɨ hɨfareandɨ ra ahandɨhoarɨ sesɨ yimuŋgu-remɨndɨkoatemandüyosɨ? Asu nindou ai burmakau moaŋguiarandɨ ra ahandɨhoarɨ burmakau tɨtɨ boboe ra sɨmɨndɨkoate-mandüyosɨ? 8 Roana nindou-yafe hohoanɨmo süŋgu yaŋgɨrɨyahɨpoanɨ hoafayahɨ. Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo amboanɨ yahurai hoafɨmayo. 9 Ŋga Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranambe sürü papɨrandühɨ yahoya, “Burmakau ai wit hɨpɨrɨ fɨfɨrɨgendanɨ se yowanɨ ahandɨ yafambe kɨkɨhemɨndɨpoanɨ, bɨdɨfɨrɨ wit dedɨmboe yaho hefembo,” meho. Asu God ai burmakaumbo yaŋgɨrɨ hoafɨyuwaisɨ? 10 Ranana yɨhoefɨmboyu hoafɨmayu. Anɨhond-ane, Bukambe hoafɨmayo ra sɨhefɨmbo rambɨrɨhinda yahohayamboyo. Nindou ŋgorü ai nümbürɨ hɨfɨreandanɨyo, asu ŋgorü ai yimuŋgu-ramünduanɨyo, ranai sapo ahafandɨ ratüpurayafanɨ ranɨmbohünda sesɨ ra bɨdɨfɨrɨ semɨndɨmbo hohoanɨmo-mbeyafandamboane. 11 Ro sɨhei mbusümo Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo hoarɨ ra hɨfɨ kamarɨhundɨ, ranɨmbohünda se yɨhoefɨmbo fi farɨhefembo bɨdɨfɨrɨ sesɨ saimbo ra yowanɨmandɨyosɨ? 12 Sapo se nindou bɨdɨfɨrambo sɨhei-mayo napo semɨndɨmbo yɨnɨ, asei ana, asu yɨhoefɨmbo amboanɨ afɨndɨmbo yɨnɨ, mbɨseiamboane. Ro sɨhei-mayo napo semɨndɨ ra nafɨ yaŋgorosɨ, ŋga ambe masefɨ. Ro semɨndɨkoate-mayefɨ ra, sapo Kraisɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra nafɨ gifepoanɨ, sefɨ hoahumboyefɨ. Ranɨmboane ro tɨŋɨrɨfo afɨndɨ sahumɨndefɨ arɨhundɨ, ŋga ranɨmbo moanane asefɨ. 13 Se fɨfɨrɨhindai, nindou Godɨndɨ adükarɨ worambe ratüpurɨyomo arundɨ, ranai ranɨfihɨnd-ane sesɨ sowandümo arundɨ. Nindou Godɨmbo nɨnɨhondɨ hɨfokoaru sɨhou-rundeimbɨ fondɨ ranɨwamɨ ratüpurɨyomo arundɨ, ranai sɨhefembo fondɨ ranɨwamɨnɨndane nɨnɨhondɨ bɨdɨfɨrɨ sowandümo arundɨ. Awi ra se moai fɨfɨrɨhindɨyo?  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 9  474 14  Mamɨ

ranɨ-süŋguyo, Adükarɨ ai yahuya, “Nindou aboedɨ hoafɨ wataporɨmbo-arundɨ ranai nindou wataporɨmbo-arundürɨ ahei-mayo bɨdɨfɨrɨ napo ahamundɨ fi fehefembo mbɨsahüpur-amboane,” mehu. 15 Ŋga ro moai rasüŋgurɨhundɨ. Asu hapondanɨ amboanɨ sɨhei-mayo napo semɨndɨmbo-yahɨpoanɨ pas nda sürü paparɨhandɨ, ŋga wanɨ. Ro napo semɨndɨkoate ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ, asu ŋgɨrɨ ŋgorü nindou ai ro hɨhɨfɨhɨhɨfayahɨ nafɨ ra gündeandɨ. Ai rambarea-mbonana, ro yɨfayahɨ ra aboed-ane. 16 Ro Aboedɨ hoafɨ hoafɨndahühɨ ra ŋgɨrɨ wandɨ fimbo borɨndahühɨ roana aboedɨ hohoanɨmo süŋgurɨheandeimb-anahɨ mbɨsahɨ, ŋga wanɨ. Sapo Aboedɨ hoafɨ hoafɨmbo ranana wandɨ ratüpurɨ wambo ro ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndɨheandɨ. Ro aboedɨ hoafɨ hoafɨkoate-yahɨ-mbonana, ro ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmboahɨ. 17Ro wandɨ hohoanɨmo süŋgu ratüpurayahɨ ana, ranɨfihɨ takɨnɨ ndahamɨndɨmboyahɨ. Ŋga Adükarɨ ai wambo ranɨ ratüpurɨ ra masendɨramboanahɨ ro ratüpurayahɨ. 18 Asu ro nɨnɨ takɨnɨ wandɨ ratüpurɨ ranɨmbohünda mandahamɨndɨha? Ro takɨnɨ semɨndɨmbo-mayahɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨya arɨhandɨ ranɨmbo-hündambo ranana moai nɨnɨ-moatükunɨ sahamɨndɨhɨ. Nɨmorehɨ nindowenihɨmbo moanɨ hoafɨmbo ranahambo takɨnɨ nahurai-ane.  







Por ai muŋguambo nindou-yei moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨmbofi manüŋgu

19 Ro

nindou ŋgoründɨ moanɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ-yahɨpoanɨsɨ. Ŋga asu ro wandɨ hohoanɨmonambo Kraisɨndɨ nindou tüküfembohünda nindou afɨndɨ safɨ semɨndɨmbo ahei moanɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ nahurai anɨmboahɨ. 20 Ranɨmboane ro Suda-dɨbo nɨmboambo ahei hohoanɨmo süŋguarɨheandɨ, Suda aheimbo aboedambo-fendürɨmbohünda. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra moai wambo hɨfandɨrandɨrɨ, ŋga nindou-yei hɨmboahü ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨheandühɨ nou-ayahɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ aheimbo aboedambo-fendürɨmbohünda. 21 Asu Suda-yafe ndɨfo ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufekoate-ayei, ranaheimbo ro-amboanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufekoate-ayahɨ aheimbo aboedambo-fendürɨmbohünda. Ŋga asu ro moai Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ana hɨnɨŋgɨrɨheandɨ. Wanɨ, ŋga Kraisɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ana süŋgurɨ-heandühanahɨ. 22 Asu dɨdɨyei ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbofekoate-ayei, ranaheimbo semɨndɨ-ndürɨmbohünda ro-amboanɨ ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-fekoate nahurai-ayahɨ. Ro nindou bɨdɨfɨrɨ aboedambofendürɨmbohünda nafɨ kokombo muŋguambo nindou-yei hohoanɨmo süŋgurɨhe arɨhandɨ. 23 Ro ranɨ ratüpurɨ ra rarɨhe marɨhandɨ, Sisasɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra ŋgɨnɨndɨ tükümbɨfeyowa sahehea. Rananɨmbo ro-amboanɨ Adükarɨ ai aboedɨ hoafɨndɨ aboedɨ moatükunɨ nindou ranaheimbo saimbo napɨre masɨhendɨ ra ndahamɨndɨ sahehea.  







24  Sapo

Sɨhɨrɨ napo semɨndɨmbo pɨpɨndefomboane

se fɨfɨrɨhindɨ napo semɨndɨmbo pɨpɨ ranambe muŋguambo nindou pɨpɨyeihanei, ŋga mamɨ yaŋgɨr-anɨmbo pɨpɨ ranahandɨ napo ra The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 475

1 Korin 9​, ​10

ndemündümbui. Ŋga ranɨmboane se-amboanɨ napo semɨndɨmbo pɨpɨ ra tɨŋɨrɨfondei. 25 Muŋguambo nindou pɨpɨ ranambe napo semɨndɨmboayei ana, ahei fimbo hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi, napo semɨndɨmbo pɨpɨ ranambe tɨŋɨrɨfoyeihanei. Aiana awarɨhoei-randeimbɨ napo semɨndɨmbo tɨŋɨrɨfoyei arɨhündɨ, ŋga ro awarɨhoefekoateyo-randeimbɨ napo semɨndɨmbo tɨŋɨrɨfoyefɨ arɨhundɨ. 26 Ranɨmboane ro nindou napo semɨndɨmbo pɨpɨyuhü amurɨ hɨmbokoate ahu nahurai-ayahɨ. Asu nindou fɨfahɨ yaŋgoambe dɨboadore yaŋgora arandɨ nou raweheandɨ, ŋga moai mamɨkarɨ yaŋgorɨhandɨ, ŋga wanɨ. 27 Ŋga ro hohoanɨmoayahɨ süŋgufembo tɨŋɨrɨfoyahühɨ wandɨ fi yamundɨhe arɨhandɨ.  





10

Ŋgɨrɨ sɨhɨrɨ Israer hohoanɨmomayei süŋgundɨhundɨ

1   Wandafɨ

mamɨ, sɨhefɨ amoao mamɨ ai Moses süŋguhoranɨ, nɨne-moatükunɨ aheimbo-so tükümefeyondürɨ ranahamboanɨmbo hoeindɨhirühɨ ndondɨhi hohoanɨmo ra türɨboadɨhindɨ. Aiana hamburɨ sɨrɨwara aboeda bamarɨhehindɨ muŋguambo mburüŋgai mamɨ ranɨhoarehɨ nɨmboeimbo. 2 Mburɨŋgai-ambeyo asu sɨrɨwara-ambeyo ra ai Mosesɨndɨ süŋgurɨhündei-mbɨmboyahi hundürɨmayei. 3-4 Nindou muŋguambo ai God sesɨ masendɨ ra sahüsi asu, God hoe masendɨ ra sɨmɨndei marɨhündɨ. Asu ai hoe ra masɨmɨndei Godɨndɨ nɨmoei aboedambeahɨndɨ asu nɨmoei ra ahei süŋgu maho. Nɨmoei ranana Krais-ani. 5 Ŋga asu God ai nindou afɨndɨ aheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨkoateyundürɨhɨ, asu ranɨmboyo nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ yɨfɨsafɨyeihɨ, ahei yɨfɨnɨmoko ranai moanɨ mamɨkare kurɨmayo. 6-7 Ranɨ-moatükunɨ aheimbo tükümefeyondürɨ ranana sɨhɨrɨ hoeifembohünda nafuimboane. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai moaruwai moatükunɨ ra süŋgumarɨhündɨ asu sɨsamɨ god ranahambo süŋgurɨhi marɨhündɨ, ranɨmboyo se-amboanɨ ranɨ-moatükunɨ ra yowanɨ ranɨ-süŋgufepoanɨ yaho haya yare nafui-mayo. Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou ai sesesɨyo asu wain hoe sɨmɨndɨrambo nɨmareimbo, asu ai botɨyahi hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyei marɨhündɨ,” meho. 8 Sɨhɨrɨ ana nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmoyopoanɨ, nindou bɨdɨfɨrɨ ramehindɨ nou. Ranɨyo mamɨ-sɨmboanɨ 23,000 nindou ai yɨfɨsafɨ kurɨmayei. 9 Ranɨmboane asu sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ Adükarɨ ahambo sɨsɨndɨndɨhurühɨ, randɨhurɨ hoeindɨhurɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahambo ramarɨhorɨ nou. Aiana ramarɨhorɨ ranɨmboyei aheimbo amoasɨrɨ ai tɨkɨrɨmarandüra yifɨsafɨmayei. 10 Nindou bɨdɨfɨrɨ ramehindɨ nou, sɨhɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ tüküfeyoanɨ hoafɨyo hoaŋgopoanɨ. Ŋga ranɨmboyo nindou bɨdɨfɨrɨ ranai ramehinda sünambeahɨndɨ nendɨ nindou hɨfokoarerandeimbɨ ai aheimbo moaruwaimbo-mareandürɨ. 11 Ranɨ-moatükunɨ aheimbo tükümefeyondürɨ ra nindou bɨdɨfɨrambo nafuimbo nahuraiyo, ŋga ranɨmboyo asu ranɨ-moatükunɨ ranahambo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 10  476

sɨhefɨmbo ahɨnɨ hoafombohünda sürü papɨru masɨhoemo. Sɨhɨrɨ ana ndeara bɨdɨfɨranambo si tüküfembo bɨdɨfɨrühanefɨ anɨmboefɨ nda. 12 Ranɨmboane asu nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, “Roana ŋgɨnɨndɨ nɨmboambo-anahɨ,” ehu ana, moanɨ ai hɨbadambo-anɨmbo nüŋgu, ŋga asu ai pündümbui. 13 Nɨne refe hoeifembo moatükunɨ sɨheimbo sowahɨ tükümefeyondürɨ, ranana ranɨ-poanɨmbo moatükunɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Sɨheimbo sowahɨ tükefeyondürɨ ra bɨdɨfɨrambo amboanɨ tüküfendürɨ arandɨ nahurai-ane. God ai hoafɨyu masɨhendɨ hohoanɨmo rasüŋguareandɨ ana, asu ŋgɨrɨ nɨnɨmoatükunɨ sɨheimbo refe hoeifembo tükefeyo ranai sɨhei ŋgɨnɨndɨ ranahambo ŋgasündeandɨ, ŋga God ai sɨheimbo ŋgorü-süŋgunde fandɨheirɨmbui. God ai-anɨmbo sɨheimbo ŋgɨnɨndamündü-ndüranɨ, asu se ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimboyei nɨne-moatükunɨ sɨheimbo refe hoeifembo tüküfe sɨmboanɨ. Rananɨmbo asu ai sɨheimbo aboedɨ nafɨ koandɨheira tükündahimboyei.  



Sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ God asu moaruwai nendɨ yɨbobo süŋgundɨhundɨ

14 Wandafɨ

mamɨ hondü, ranɨmbo-anɨmbo se moaruwai nendambo dɨdɨbafɨfe ranɨ fikɨmɨ hopoanɨ. 15 Se fɨfɨrɨhindeimbɨ nindou-aneisɨ, ŋga ro sɨheimbo hoafɨ nda hoafehandürɨ, ŋga ro hoafayahɨ nda se sɨheihoarɨ türüboadɨhindɨ. 16 Adükarɨndɨ kap nda Godɨmbo dɨdɨbafɨyahu hɨhɨfɨrɨhurɨ mburɨhu sɨmɨndefɨ arɨhundɨ ra sɨhefɨmbo Kraisɨndɨ horɨnambo mamɨhüreamunɨ arandɨ. Sapo bret bɨdɨfɨrɨ hɨfɨtɨrɨhu arɨhundɨ ra Kraisɨndɨ fi ranɨfihɨ mamɨhüreamunɨ arandɨ. 17Sapo bret mamɨ eŋgoro ranɨmbohündambo wamboane, asu nɨmorehɨ nindowenihɨ sɨhɨrɨ afɨnd-anefɨ, ŋga fi mamayefɨ. Sapo muŋguambo sɨhɨrɨ bret mamɨ ranahandamboane sahusifɨ arɨhundɨ. 18 Se Israer nindou ranaheimbo hohoanɨmo-ndahündürɨ. Ranɨhündambo nindou ana ai Godɨmbo fondɨwamɨ sesɨ sɨhefeimbɨndambo sahüsimbɨ, ranai ana sapo sesɨ Godɨmbo sɨhefeimbɨ babɨdɨmboyei ai mamühɨyahi marɨhündɨ. 19 Se ŋgɨrɨ randɨhi hohoanɨmondeihɨya, Ro Por tɨkai godɨmbo sesɨ saimbo ra anɨhond-ane asahɨ mbɨsei. Roana moai tɨkai god ranahambo anɨhond-ane sahɨ. 20 Wanɨ, ŋga ro rarɨhe hoafayahɨ: Nɨne-moatükunɨ Godɨmbo süŋgufekoate nindou ai sesɨ asɨhehindɨ, ranana ai moaruwai nendɨ ranaheimbo hohoanɨmoyahündürɨhanei aheimbo asɨhehindɨ, ŋga Godɨmbo ana wanɨ. Ranɨmboanahɨ ro sɨheimbo moaruwai nendɨ ranɨ-babɨdɨmbo mamɨhüfembo yowanɨ asahandürɨ. 21 Se ŋgɨrɨ Adükarɨndɨ kap ranambe ndɨmɨndei asu moaruwai nendɨ-yafe kapambe ndɨmɨndei ndɨhündɨ. Asu se ŋgɨrɨ Adükarɨndɨ sesɨ dagüdi asu moaruwai nendɨ-yafe sesɨ ra dagüdi ndɨhündɨ. 22 Awi sɨhɨrɨ randɨhundanɨ, Adükarɨ ai sɨhefɨmbo ŋgusüfoambe moaruwaimbo-mbɨreamunɨ sefɨmboyefa? Asu sɨhefɨ ŋgɨnɨndɨ ra ahandɨ ŋgɨnɨndɨmbo ŋgasündeamboyo?  















Muŋguambo si aho ra Godɨmbo aboed-ani yahomboane

23  Bɨdɨfɨrɨ

seiya, “Muŋguambo moatükunɨ ra sɨhɨrɨ randɨhumboane,” asei. Yɨnɨsɨ, ŋga asu ŋgɨrɨ muŋguambo moatükunɨ sɨhɨrɨ rawarɨhu hefɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 477

1 Korin 10​, ​11

ranai sɨhefɨmbo fandɨhemunɨ. Bɨdɨfɨrɨ seiya, “Muŋguambo moatükunɨ ra sɨhɨrɨ randɨhumboane,” asei. Yɨnɨsɨ, ŋga asu muŋguambo moatükunɨ sɨhɨrɨ rawarɨhundɨ ranai ŋgɨrɨ fandɨhemuna ŋgɨnɨndɨ nɨmboefɨ. 24 Nindou mamɨ ai ŋgɨrɨ ahandɨ fimbo yaŋgɨrɨ hɨbadandɨ, ŋga wanɨ. Nindou muŋguambo ai ŋgorümbo fehefembo hohoanɨmondei. 25 Muŋguambo maketambe nɨnɨhondɨ safɨ sahümündeimbɨ ranana dagüdi, ŋga ranahambo aboedɨmbayo mbɨsei hehi afɨndɨ hohoanɨmondeihɨ düdu-düdundei wakɨndɨhimboyei. 26 Ŋga Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, “Hɨfɨ ndan-ane asu muŋgu-moatükunɨ hɨfɨ ranɨfihɨ eŋgoro, ranane muŋguambo ra Adükarɨndɨ yaŋgɨr-ane,” meho. 27 Asu nindou mamɨ Godɨmbo anɨhondümbofe-koateyuweimbɨ ai sɨheimbo ho ahandɨ worambe sesɨmbo hoafɨnduanɨ, asu se hombo hohoanɨmoayei ana, nɨne sesɨ sɨheimbo asahündürɨ ra se dagüdi. Ŋga asu se ranahambo afɨndɨ hohoanɨmondeihü, düdu-düdundei wakɨndɨhimboyei. 28 Ŋga asu nindou mamɨ ai hoafɨyundürühɨya, “Sesɨ ndanana moaruwai nendambo sɨhefeimbɨhünd-ane,” mbüsüwanɨ ana, se sesɨ ra dagüdimboyei, nindou ai yare hoafɨmayu mbɨsei hehi asu ŋgusüfoambe moaruwai-ane yaho hohoanɨmombohünda. 29 Ro sɨhei ŋgusüfoambe moaruwai-ane yaho hohoanɨmombo-yahɨpoanɨ. Ŋga nindou ŋgorü ai ŋgusüfoambe ranahambo moaruwai-ane mbüsümbui ranɨmbo hohoanɨmoayahɨ. Ro wandɨhoarɨ ana sesɨ ra dagadɨmboyahɨ, ŋga asu nindou ŋgorü ai moaruwai-ane ehu ana, ŋgɨrɨ wandɨ ratüpurɨ ra gündeandɨ. 30 Asu ro Godɨmbo hɨhɨfɨrɨhünɨ hehea sesɨ ra sahasɨhanɨ, asu nɨmboe nindou ŋgorü ai ro hɨhɨfɨmarɨhünɨ ranahambo moaruwai-ane ehua? 31 Ranɨmboane asu se sesɨ ra dagüdi, hoe ndɨmɨndei, asu nɨnemoatükunɨ aho ra rawarɨhindɨ ra, muŋguambo Godɨmbo adükar-ani yahombo-hündambo-anɨmbo randɨhindɨ. 32 Se nɨnɨ-moatükunɨ randɨhindühɨ Suda-anei, ahei ndɨfo-anei, asu Godɨndɨ nend-anei ranaheimbo hoeindɨhindühɨ moaruwai-ane mbɨseimboyei. 33 Ro-amboanɨ muŋguambo nindou ai refemboayei ranɨ hohoanɨmo-ane rarɨhe arɨhandɨ. Roana wandɨ fi ranahambo farɨhefembo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyopoanɨ rarɨhe arɨhandɨ, ŋga wanɨ. Roana muŋguambo nindou ranaheimbo God ai aboedambo-mbɨreandürɨ hohoanɨmo ranane ratüpurɨya arɨhandɨ. 1 Se wandɨ hohoanɨmo ra süŋgundɨhi ŋgei, ro Kraisɨndɨ hohoanɨmo süŋgurɨhe arɨhandɨ nou.  



















11 2  Ro



Nɨmorehɨ ai mbɨro gabudɨfembo hoaf-ane

sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahandürɨ, sapo se muŋguambo si aho ra wambo hohoanɨmo-yahündɨrühɨ, asu ro sɨheimbo yamundɨhearühɨ sɨhei warambe masahandürɨ, ra süŋgurɨhü hei marɨhündambo. 3 Ŋga ro sɨheimbo ndanɨ-moatükunɨ ndanɨmboanahɨ ndondɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ asahɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 11  478

ra ndahurai-ane: Krais ai muŋguambo nindou-yei mbɨro-ani, nindowenihɨ ai ahandɨ nɨmorehɨ ranahandɨ mbɨro-ani, asu God ai Kraisɨndɨ mbɨroani. 4 Ranɨmboane nindou düdi ai nindou hɨmboahü mbɨro gabude haya, Godɨmbo dɨdɨbafɨfi asu Godɨndɨ hoafɨ hoafayu-ane ra Kraisɨmbo moaruwaimbo-rirühɨ nou-ani. 5 Ŋga asu nɨmorehɨ mamɨ ai ahandɨ mbɨro ra gabudɨfekoate dɨdɨbafɨfe arand-ane, asu Godɨndɨ hoafɨ hoafayo-ane ra ai ahandɨ anamɨndɨ ranahambo moaruwaimbo-rerɨhü nou-ane. Nɨmorehɨ ranai ana sapo amoanɨŋgɨ-mbeyowa sei hehi, mbɨro foarɨhehindeimbɨ moanɨ anɨŋgo nahurai-ane. 6 Nɨmorehɨ ranai ahandɨ mbɨro ranahambo gabudɨfembo wanɨndowohü ana, ai mbɨrɨnaŋɨ ra bodɨfo kɨkɨrandühɨ tüpurɨmbɨrɨhendamboane. Ŋga asu nɨmorehɨ ranai ahandɨ mbɨro ra kɨkɨyo foarɨhefembo amoanɨŋgɨndowohü ana, asu ai mbɨro ra gabudɨ-mbɨreandamboane. 7 Ŋga asu nindowenihɨ aiana ahandɨ mbɨro ra gabudeambui. Aiana sapo Godɨndɨ ndüreimbɨ asu ŋgɨnɨndɨ nafuimbo sɨsamɨ nahurai-ani. Ŋga asu nɨmorehɨ ahandɨ ra süŋgumbo nindowenihɨ ai ndüreimbɨ-ndümbui. 8 Ŋga moai nindowenihɨ ai nɨmorehɨndɨ hamɨndɨnambo tüküfiyu, ŋga nɨmorehɨyo nindowenihɨ ranahandɨ hamɨndɨnambo tükümefeyo. 9 God ai moai nindowenihɨ ranahambo nafɨrürɨ nɨmorehɨ ranahambo fehefembohünda, ŋga wanɨ. Ŋga nindowenihɨ ranahambo fehefembo-hündamboyo nɨmorehɨ ra nafɨmarandɨ. 10 Ranɨ-mayowamboane sünambeahɨndɨ nendɨ ai hoeifeyoanɨ, nɨmorehɨ ranai Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurayo ra nafuimbohünda, ai ahandɨ mbɨro ra gabudɨ-mbɨreandamboane. 11 Ŋga Adükarɨ-babɨdɨ anɨmboefɨ ranana nɨmorehɨ ai moai aheipoanɨmbo nɨboadei rɨhündɨ. Asu nindowenihɨ ai moai ahamundɨ-poanɨmbo nɨŋgomo rundɨ, ŋga wanɨ. 12 Ŋga God ai nɨmorehɨ ranahambo nindowenihɨ ranahandɨ finambo randɨ nafɨmaranda, nɨmorehɨ ranai tükümefeyo. Ŋga asu God ai haponda nindou ranahamumbo nɨmorehɨ-yei furambe nafɨrapurɨ arandɨ. Asu muŋgu-moatükunɨ ra Godɨndɨ süŋgu-ane tüküfearandɨ. 13 Sɨheihoarɨ hoafɨ ndanahambo türüboadɨhindɨ: Ranɨmboane asu nɨmorehɨ ai ahandɨ mbɨro ra gabudɨfekoate, nindou hɨmboahü Godɨmbo dɨdɨbafɨfe hoafɨ ra aboedɨyo? 14 Nindou sɨhefɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨr-ane sɨheimbo rahurai nafuiyoarandɨ. Nindowenihɨ ai mbɨrɨnaŋɨ hoandarümbɨ ana, aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ. 15 Ŋga asu nɨmorehɨ ai mbɨrɨnaŋɨ hoandarümbayo ana, ranamboanɨ aboedɨ hɨmbombeyo-wamboane. Sapo ranɨ-moatükunɨ ra God ai ahandɨ mbɨro gabudɨfembohünda masagado-ane. 16 Ŋga nindou mamɨ ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo hoafɨndu hoaŋguhü ana, ai ranahambo ndore tümbɨfoareand-amboane: Roanahɨ asu Godɨndɨ nend-anei ro moai ŋgorü hohoanɨmo süŋgurɨhu rɨhundɨ.  

























17 Ŋga

Adükarɨndɨ sesɨ sesɨmbo

hapoana ro sɨheimbo bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ yamundɨheandürɨ samboanahɨ, ŋga asu se nɨne-moatükunɨ ratüpurɨyei arɨhündɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 479

1 Korin 11

ranahambohünda ŋgɨrɨ ro sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndahandürɨ. Se Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo fandɨhindühɨ, asu se moaruwai hohoanɨmo afɨndɨ hohoanɨmoayei ra moai nindou farɨhendürɨ randɨ. 18 Sɨheimbo ndanɨ hoafɨ nda boatei hoafɨnda samboanahɨ: Asu seana fandɨhindühɨ yikürübüyei wakɨrɨhi-ndühanei. Ro ranɨ hoafɨ ra rarɨhe rahurai hɨmborɨmayahɨ, ŋga asu ro hoafɨ ranahambo akɨdou anɨhondümbo-marɨheandɨ. 19 Ŋga awi anɨhondü yikürübüfe hohoanɨmo tükümbɨfeyo-wamboane, sapo düdi sɨhei mbusümo anɨmboei ranai Godɨndɨ hohoanɨmo süŋguarɨhindɨ ra ndorɨhi hoeimbɨrɨ-hindamboane. 20 Ranɨmboanei asu se mamɨ fandɨhindühɨ, asu Adükarɨndɨ sesɨ ra ndofe mamɨ nɨmarɨmbo sesɨkoate-mayei. 21 Rananei asu nindou mamamɨ se sesɨ ra sɨheipoanɨmbo sahümündi hehimbo, nɨmai sahüsi arɨhündɨ. Ranane asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai moanɨ wembopo nɨmareianɨ, asu bɨdɨfɨrɨ ai afɨndɨ hamɨndɨ sahüsihɨ, hoe sɨmɨndeihɨ, hohoanɨmo mamɨkararandürɨ arandɨ. 22 Awi se sesɨ, sesɨ asu hoe sɨmɨndɨ rambo ra worɨkoate-wamboyei? Asu se Godɨndɨ nendɨ ranaheimbo moananei seimboyei, wandafɨ mamɨ bɨdɨfɨrɨ ranaheimbo sesɨ napokoate ai mamareia, amoanɨŋgambo-arɨhindürɨ. Ro sɨheimbo nüŋgundɨhe hoafɨmandahandür-a? Awi ro sɨheimbo hɨhɨfɨhɨhɨfɨ-mandandürɨyo? Wanɨ yaŋgɨr-ane. 23-24 Yamundɨfe hohoanɨmo nda Adükarɨndɨ-mayo sahamɨndɨ heheambo-anahɨ, asu sɨheimbo masahandürɨ: Ranɨ nɨmbokoanɨ Sudas ai Adükarɨ Sisasɨmbo hürütümbɨ nindou-yomondɨ warɨhümariramboyu asu ai bret mamɨ ra semündü haya, Godɨmbo hɨhɨfɨrürɨ mbura, hɨfɨtɨre haya, hoafɨyuhü yahuya, “Bret nda wandɨ fisaf-ane, sɨhamumbo farɨhefepurɨ-mbohünda. Ndanɨ-moatükunɨ nda se randu ndundɨ, wambo hohoanɨmombohünda,” mehu. 25 Ranɨyu asu sesɨ ra sowasümo mburu, mare yare yahurai kap amboanɨ semündü haya, hoafɨyuhü yahuya, “Kap ndanana Godɨndɨ sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe moatükun-ane, asu wandɨ horɨnambo ŋgɨnɨndɨ tükündɨfemboe. Ndanɨ-moatükunɨ nda se nɨnɨ-sɨmboanɨ-yomo asɨmɨndɨmo ra se randu ndundɨ wambo hohoanɨmoyondɨrɨmbohünda,” mehu. 26 Muŋguambo si ra se bret nda sahüsi asu kap ndanambe sɨmɨndi arɨhündɨ ana, Adükarɨ ai yɨfɨmayu ranahambo weindahɨ hoafɨyei rɨhündühanei. Ranɨ-moatükunɨ ra se randɨhi ŋgeianɨ, asu Adükarɨ ai hɨhɨrɨfi mbɨkusuwamboane  















Nindou ai Adükarɨndɨ sesɨ moaruwaimbo-areandɨ ana, ai hüti-ani

27 Ranɨmboane

nindou düdi ai ndofe hohoanɨmo-koateyuhü, ai bret ra sesü, asu kap ranambe hoe sümündü arandɨ ana, Adükarɨndɨ fi asu horɨ ra moaruwaimbo-reandühani, asu nindou ranai ahandɨ fi hüti-anandɨ. 28 Nindou ai moanɨ ahandɨ fi ranahambo hohoanɨmondu hoeindeandühɨ anɨmbo, ai bret ra dedü asu kap ranambe hoe ndümündü ndandɨ. 29 Ranɨ-moatükunɨ ra rahurai-ane: Nindou düdi ai Adükarɨndɨ fi  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 11​, ​12  480

ranahambo ndofe hohoanɨmo türüfoefekoateyu haya, moanɨ sesɨ ra sesü, kap ranambo hoe sɨmündɨ arandɨ ana, ai ahandɨ fi ra ahandɨhoarɨ hütianandɨ. 30 Sapo ranɨmboanei nindou afɨndɨ se aŋgünɨmboyeihɨ, hamɨndɨ kemɨndɨkoate-yeihɨ, asu bɨdɨfɨrɨ ai yɨfɨmayei. 31 Asu sɨhɨrɨ sɨhefɨhoarɨ sɨhefɨ fi ranahambo türüfoarɨhundühɨ, bret sahusifɨ, asu hoe asɨmɨndefɨ ana, Godɨndɨ hɨmboahü ŋgɨrɨ hütindefɨ. 32 Ŋga asu Adükarɨ ai sɨhefɨ hohoanɨmo ranahambo türüfoare-amunühɨ, aboedɨkoate-mayowambo sɨhefɨ hohoanɨmo ŋgorü-süŋgure arandɨ. Ai sɨhefɨmbo rawareamunanɨmbo, asu sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ hɨfɨ ndanɨhündambo nindou rawehindɨ nou, ai-babɨdɨ awarɨndɨhehundɨ. 33 Wandafɨ mamɨ, ranɨ-mayoamboane, asu se sesɨmbohünda fandɨhindühɨ ana, awi se sesɨmbo mbɨseimbo ra bɨdɨfɨrambo hɨbadɨhündürɨ hehimbo anɨmbo, mamɨ dagüdi. 34 Nindou düdi ai wembombonduhɨ ana, ai ahandɨ worambe anɨmbo mbɨsesüwamboane. Rananɨmbo asu se mamɨ fandɨhindühɨ amboanɨ, asu ŋgɨrɨ Godɨndɨ papɨ-hoafɨ ranambe ŋgei. Bɨdɨfɨrɨ hoafɨ awi eŋgorosɨ, ŋga asükainda tükündaheandüh-anɨmbo ranamboanɨ dɨdɨboado-ndɨheamboyahɨ.  









Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ratüpurɨ moatükunɨ

12

1   Wandafɨ

mamɨ, ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ratüpurɨ Yifiafɨ Aboedɨ sai-arandɨ ranahambo se ndorɨhi fɨfɨrɨmbɨrɨhinda samboanahɨ. 2 Horombo se Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate nɨmboeiambe, ranɨ-sɨmboanɨ ana muŋguambo si maho ra sɨsamɨ god hoafɨkoate, yɨfɨ nahurai meŋgoro, ranɨ sowanamboyo ai sɨheimbo hürɨhümündi-hündürɨ hei marɨhünda, asu ranɨ-süŋgu hei marɨhündɨ ra se fɨfɨrɨhimboanei. 3 Ranɨmboanahɨ asu se ndanɨ-moatükunɨ ranahambo fɨfɨrɨndɨhindɨ asahɨ, ra ndahurai-ane. Asu Yifiafɨ Aboedɨ ranai nindou ŋgoründɨ fiambe amaro-ana, nindou ranai ŋgɨrɨ hoafɨndühɨya, “Sisas ai moaruwaimbo-mbɨfiyu-wamboane,” mbüsu. Ŋga asu nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, “Sisas ai Adükar-ani,” ehu ana, asu ai Yifiafɨ Aboedɨndɨ süŋgu yaŋgɨr-ane hoafɨyu arandɨ. 4 Yifiafɨ Aboedɨndɨ ratüpurɨ ra afɨnd-ane eŋgorosɨ, ŋga asu awi Yifiafɨ ranana mamɨ ranɨ yaŋgɨr-ane sagadürɨ arandɨ. 5 Adükarɨndɨ ratüpurɨ ra ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ratüpur-anesɨ, ŋga asu Adükarɨ mamɨ ranahamboane ratüpurɨyei arɨhündɨ. 6 Ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ratüpurɨ ŋgɨnɨnd-ane, ŋga God mamɨ ranai-ani nindou muŋgu ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ ra sagadürɨ arandɨ. 7 Yifiafɨ Aboedɨ ranane ahandɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ra nindou mamamɨ ranaheimbo tüküfe arandɨ nindou muŋguambo farɨhefe-ndürɨmbohünda. 8 Nindou ŋgorümbo Yifiafɨ Aboedɨ ranai ŋgɨnɨndɨ sagadowohane ndofe hohoanɨmo wataporɨmbo-yondürɨmbohünda. Ŋga asu nindou ŋgorümbo mare Yifiafɨ mamɨ ranai ŋgɨnɨndɨ sagadowohane ndofe fɨfɨrɨfe ranahambo wataporɨmbo-yondürɨmbohünda. 9 Yifiafɨ mamɨ ranane nindou ŋgorümbo  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 481

1 Korin 12

anɨhondümbofe hohoanɨmo ra sagado arandɨ. Asu mare Yifiyafɨ mamɨ ranane ai nindou ŋgorümbo nindou aŋgünümbo-yeimbɨmbo dɨdɨboadofendürɨ-rambo ŋgɨnɨndɨ ra sagado arandɨ. 10 Asu nindou ŋgorümbo hepünɨfeimbɨ moatükunɨ refembo ŋgɨnɨndɨ ra sagado arandɨ. Asu nindou ŋgorümbo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyo rambo ŋgɨnɨndɨ ra sagado arandɨ. Asu ŋgorümbo ai Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayoyo asu moaruwai nendɨyeimayoyo ratüpurɨ ra türüfoefembohünda ŋgɨnɨndɨ ra sagado arandɨ. Nindou ŋgorümbo ranɨ-poanɨmbo hoafɨ hoafɨmbo ŋgɨnɨndɨ ra sagado arandɨ. Asu ŋgorümbo ranɨ-poanɨmbo hoafɨ hɨhɨrɨfoefe hoafɨ ŋgɨnɨndɨ ra sagado arandɨ. 11 Yifiafɨ Aboedɨ mamɨ ranane ai ranɨ-poanɨmbo ranɨpoanɨmbo ŋgɨnɨndɨ ranahambo yare arandɨ asu ai-ane moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ nindou mamamɨ ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ yɨboborearü arandɨ.  



12  Fi

Muŋguambo sɨhɨrɨ fi mamɨ ranahandambo bɨdɨfɨr-anefɨ

ra mam-anesɨ, ŋga asu ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨ moatükunɨ ra ranɨfihɨ papɨreamboane. Ahandɨ ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨmbo moatükunɨ afɨnd-anesɨ, ŋga fi mamɨ ranɨfihɨ türemarand-ane. Krais ai rahurai-ani. 13 Mamɨ ranɨ-süŋgumboane muŋguambo sɨhɨrɨ, Suda, Suda-yafe ndɨfo, moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ, asu moanɨ nɨmboeimbɨ nindou, sɨhɨrɨ fi mamɨ ranɨnambo hundürɨmayefɨ. Asu muŋguambo sɨhefɨmbo God ai Yifiafɨ mamɨ ra masemunɨ. 14 Fi ranana moanɨ mamɨ moatükunɨnambo yaŋgɨrɨyopoanɨ pare haya anɨŋgo. Aiana afɨndɨ ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ moatükunɨ ra papɨre mburamboane fi ra mamɨ nahurai anɨŋgo. 15 Asu tɨŋarɨ ai hoafɨndowohüya, “Roana watɨŋarɨ-yahɨpoanɨ, ranɨmboane asu ro fi ranahandɨ-yahɨpoanɨ,” mbɨsɨmboesɨ, ŋga sapo aiana fi mamɨ ranahandamboane. 16 Asu hɨmboambe ai hoafɨndowohüya, “Roana hɨmboarɨyahɨpoanɨ, ranɨmboane roana fi mamɨ ranahandɨyahɨpoanɨ,” mbɨsɨmboesɨ, ŋga sapo aiana fi mamɨ ranahandamboane. 17 Asu fi muŋgu ranai hɨmboarɨ ranɨ yaŋgɨrayo ana, asu nüŋgunde hɨmborɨmanda? Asu fi muŋgu ranai hɨmboambe ranɨ yaŋgɨrayo ana, nüŋgunde fɨsɨŋarü kamadada? 18 Fi mamɨ ranana ai yahuraiyopoanɨ, ŋga God ai moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ moatükunɨ ra fi mamɨ ranɨfihɨ papɨmareand-ane. 19 Ŋga asu fi mamɨ ranahandambo moanɨ mamɨ ranɨ yaŋgɨrayo ana, asu fi ranai nahü manɨŋgoa? 20 Fi ranai moanɨ yare nɨŋgowan-ane, asu fi mamɨ ranɨfihɨ ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ moatükunɨ ranai papɨre haya anɨŋgo. 21 Ranɨmboane asu ŋgɨrɨ hɨmboarɨ ai watɨŋarɨmbo hoafɨndowohüya, “Ro ŋgɨrɨ sɨhambo ndahamɨndɨhanɨnɨ,” mbɨso, ŋga wanɨ. Asu ŋgɨrɨ mbɨro ai tɨŋarɨmbo hoafɨndowohüya, “Roana ŋgɨrɨ sɨhambo ndahamɨndɨhanɨnɨ,” mbɨso, ŋga wanɨ. 22 Ŋga awi sɨhɨrɨ nahanɨnɨyo sɨhefɨ fi ranahambo  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 12​, ​13  482

ranana ŋgɨnɨndeimbɨ-yopoanɨ asefɨ, ranɨ-moatükunɨ ranai fi ranɨfihɨ paiarɨkoate-ayo ana, asu ŋgɨrɨ fi ranai aboedɨ ndonde nɨŋgo, ŋga wanɨ. 23 Asu fi ranahandambo bɨdɨfɨrɨ moatükunɨmbo sɨhɨrɨ aboedɨ moatükunɨyopoanɨ asefɨ, ranahamboanefɨ sɨhɨrɨ aboedɨ yihuruhu arɨhundɨ. Ŋga asu fi ranahandambo bɨdɨfɨrɨ amoanɨŋgɨmbü moatükunɨ ranahamboane aboedɨ dɨdɨboado-arɨhundɨ. 24 Fi bɨdɨfɨrɨ aboedɨ ra moanɨ hɨnɨŋgɨrɨhu arɨhundɨ. Ŋga God aiyu ahandɨhoarɨ muŋguambo ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ fi bɨdɨfɨrɨ ra fi mamɨ ranɨfihɨ mamambere hɨnɨŋgɨmareandɨ. Ranɨyu asu fi bɨdɨfɨrɨ ranahambo moanane asei ranahambo ai ndorɨhoeimbɨ hɨnɨŋgɨre marandɨ. 25 Fi mamɨ ranai ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨmbeyo yahuhayambo yare hɨnɨŋgɨreambo-yupoanɨ, ŋga fi mamɨ bɨdɨfɨrɨ, mamɨ bɨdɨfɨrɨ ranai mamɨ hohoanɨmo süŋgu sɨmborɨ farɨhefirü-mbeyeia yahuhayamboyu yare hɨnɨŋgɨmareandɨ. 26 Ranɨmboane fi ra ŋgorü mamɨ bɨdɨfɨrɨ asübusɨmboayo ra, asu fi mamɨ muŋgu ranai-amboanɨ asübusɨyowohane. Asu fi ra mamɨ bɨdɨfɨrɨ aboed-ane asei ana, asu muŋguambo fi ranaiamboanɨ aboedɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyowohane. 27 Ranɨmboane muŋguambo nindou se Kraisɨndɨ fi-anei anɨmboei. Asu muŋguambo se ahandɨ fi bɨdɨfɨrɨ nou-ayei. 28 God ai bɨdɨfɨrambo Kraisɨndɨ nendɨ-mayei ranaheimbo rahurai yare hɨnɨŋgɨmarearü. Weaŋgurühɨdɨdɨ ranai Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ, ranɨkɨmɨnɨndɨ ranai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyei-rɨhündeimbɨ, asu ranɨkɨmɨ ra yamundu-rundeimbɨ, asu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarɨhi-rɨhündeimbɨ, asu nindou aŋgünümbɨ aboedɨrɨhi-rɨhündeimbɨ, asu nindou farɨhehirɨhündeimbɨ, asu muŋguambo ratüpurɨ aho ra hɨfandɨrühɨ-rɨhündeimbɨ, asu ŋgorü-poanɨmbo hoafɨ hoafɨyo-ramboanei ranaheimbo hɨnɨŋgɨmareandürɨ. 29 Awi nindou muŋguambo Kraisɨndɨ hoafɨ sahümündi hei-rɨhündeimbɨ yaŋgɨrɨyei anɨmboeia? Awi muŋguambo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyei-rɨhündeimbɨ nindou yaŋgɨrɨyei anɨmboeia? Awi muŋguambo yamundɨhi-rɨhündeimbɨ nindou yaŋgɨrɨyei anɨmboeia? Awi muŋguambo hepünüfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ yaŋgɨrɨyei anɨmbooeia? 30 Asu muŋguambo nindou ai aŋgünümboyeimbɨmbo aboedɨ-fendürɨmbo ŋgɨnɨndeimbɨ yaŋgɨrɨyeia? Muŋguambo nindou ai ŋgorü-poanɨmbo hoafɨ ra hoafɨyei-rɨhündeimbü yaŋgɨrɨyeia? Asu muŋguambo nindou ai hoafɨ ra hɨhɨrɨfoadɨhi hoafɨyei-rɨhündeimbü yaŋgɨrɨyeia? E! ranɨ-moatükunɨ ra ai wanɨ. 31 Se moanɨ aboedɨ hamɨndɨ moatükunɨ ranɨ yaŋgɨrɨ semɨndɨmbo ŋgusüfo pandɨhindɨ.  

















Sɨhɨrɨ nindou amurambo ŋgusüfo pandɨhumboane

Ŋga ro sɨheimbo nahanɨyo aboedɨ hamɨndɨ nafɨ aho ranahambo nafuindahandürɨ samboanahɨ. 1  Asu ro nindou ranaheimbo nindou-yei hoaf-ane, asu sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ hoafɨ ranane ra

13



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 483

1 Korin 13

hoafɨyahandürühɨ, asu ro nindou ranaheimbo ŋgusüfo pefekoateayahɨ ana, asu ro nümüsɨ fandɨyoanɨ, moanɨ hoafayo hoaŋgo nahurai-ndamboyahɨ. 2 Asu ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨndahandürühɨ, Godɨndɨ hohoanɨmo dɨbo eŋgoro ra muŋguambo fɨfɨrarɨheand-ane, asu muŋguambo fɨfɨrɨfe ra fɨfɨrarɨheand-ane, asu ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ anɨhondümbo-rɨheandühɨ asu nɨmoei-wafu nɨmaroanɨ hoafɨyahanɨ gorügoanɨnɨ aho-ane, asu ro nindou ranaheimbo ŋgusüfo pefekoate-ayahɨ ana, asu ro moan-anahɨ. 3 Ro wandɨ napo muŋguambo masɨheheandɨ ra napokoate-yeimbɨ nindou fehefendürɨmbo yimbondɨhe, asu wandɨ fi ra hɨnɨŋgɨ-ndɨheandanɨ nindou ai wambo haiambe mandundɨranɨ hai tɨkɨrɨnda-ndɨrɨmboesɨ, ŋga asu ro ŋgorü nindoumbo ŋgusüfo pefekoateayahɨ ana, ra ŋgɨrɨ wambo aboedɨ fandɨhendɨrɨ. 4 Ŋgorümbo ŋgusüfo pare-randeimbɨ ai warɨ hoafeandüh-reandühɨ farɨhendürɨ arandɨ. Asu ai moai nindou ŋgorümbo ŋgusüfoambe moaruwai hohoanɨmoyu randɨ, asu ahandɨ fimbo moai borɨyu randɨ, asu moai ahandɨ fimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyu randɨ. 5 Ai moai afɨndɨafɨndɨyurandɨ. Asu ai moai ahandɨ moatükunɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo pare randɨ, asu moai nɨmehünou ŋgɨnɨndɨyu randɨ. Asu ai moai nindou ahambo moaruwaimbo-marɨhorɨ ranahambo hohoanɨmoyu randɨ. 6 Asu ŋgorümbo ŋgusüfo pare-randeimbɨ aiana nɨne-moatükunɨ moaruwaiayo ranahambo moai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyu randɨ, ŋga aiana anɨhondü hohoanɨmo ranahamboane hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyu arandɨ. 7 Ai ana muŋguambo tɨŋɨrɨfo aho ra moanane yahu arandɨ, asu muŋguambo si aho ra Godɨmbo anɨhondümbo-rirɨ randühani. Muŋguambo si aho ra God ai fandɨhendɨrɨmbui yahuhaya, hɨfandandühɨ asu muŋguambo tɨŋɨrɨfo ra tüküfeyoanɨ, ai ŋgɨnɨndɨ nüŋgumboani. 8 Ŋgorümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra ai ŋgɨrɨ awarɨndɨhoayo. Ŋga Godɨndɨ hoafɨ hoafombo hohoanɨmo ranana kɨkɨndamɨndɨmboe. Ranɨ-poanɨmbo hoafɨna hoafɨ hohoanɨmo ranana moendɨndɨmboe. Fɨfɨrɨfe hohoanɨmo ranana awarɨndɨhoemboe. 9 Muŋgu-moatükunɨ aho ra moanɨ bɨdɨfɨrɨ-bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨr-ane fɨfɨrɨhumboayefɨ. Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo ranamboanɨ awi moanɨ bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨr-ane hefɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 10 Ŋga süŋgunambo nɨne-moatükunɨ aboedɨ hamɨndɨ-mayo ranai tükündɨfeihɨ anɨmbo, asu nɨne-moatükunɨ moanɨ bɨdɨfɨrɨ-bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨrɨ hohoanɨmomayefɨ ranai awarɨndɨhoemboe. 11 Horombo ro nɨmorɨ-yahambe ranɨ-sɨmboanɨ wandɨ hoafɨ, hohoanɨmo, fɨfɨrɨfe ranɨ-moatükunɨ ra nɨmorɨ nou rasüŋgumarɨheandɨ. Ŋga hapondanɨ ana ro adükarɨ-yahühɨ nɨmoakɨdɨbou-yei hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨheamboanahɨ. 12 Haponda muŋguambo moatükunɨ awi moai sɨhɨrɨ ndorɨhu fɨfɨrɨhundɨ, ŋga hoehɨmboambe nahurai-ane hoeirɨhu arɨhundɨ. Ŋga süŋgunambo anɨmbo sɨhɨrɨ Godɨmbo ndondɨhurɨ ahandɨ ŋgusümboarɨ ra hoeindɨhumboyefɨ. Hapondanɨ ana moanɨ bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨr 





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 13​, ​14  484

ane fɨfɨrarɨheandɨ. Ŋga süŋgunambo-anɨmbo ro ahambo ndondɨhinɨ fɨfɨrɨndɨ-hinɨmboyahɨ, ai wambo haponda ndore fɨfɨrareandɨrɨ nou. 13 Ŋga haponda ŋgɨmɨ moatükunɨ nda, Godɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo, Godɨmbo anɨhondümbofehü hɨmboyondombo hohoanɨmo, asu nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra moanɨ koadürümbo-koadürümbo yagodɨmboe. Ŋga ŋgɨmɨ hohoanɨmo ranahandambo, ŋgorümbo ŋgusüfo pefemboane ai adükarɨ hamɨndayo.  

14

Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo hohoanɨmo pandɨhumboane

1   Muŋguambo

si aho ra nindou bodɨmondambo ŋgusüfo pefembo hohoanɨmoyo homboane. Asu se Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ranɨ semɨndɨmbo hohoanɨmondei ŋgei. Ŋga Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyorambo ŋgɨnɨndɨ ranɨmbo se moanɨ ŋgusüfo pandɨhindɨ. 2 Nindou düdi ai ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafayu ana, nindou ranaheimbo hoafɨyundürühɨ-yupoanɨ, ŋga ai Godɨmbo yaŋgɨr-ani hoafayu. Sapo hoafɨ ra nindou ranai ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndɨhindɨ, ŋga ranana Yifiafɨ Aboedɨmayo ranahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo Godɨmbo yaŋgɨr-ani dɨbo hoafɨ hoafɨyundo arandɨ. 3 Ŋga asu nindou düdi ai Godɨndɨ hoafɨ hoafayu ana, asu ai nindou ranaheimbo anɨhondümbofe ra ŋgɨnemɨndɨndürühɨ farɨhendürühɨ, asu ŋgusüfoambe aboedɨ dɨdɨboado-rearühane. 4 Nindou düdi ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafayu ana, ai ahandɨ fi ŋgɨnemɨndɨmbo yaŋgɨr-ani hoafayu. Ŋga asu nindou düdi ai Godɨndɨ hoafɨ ra hoafayu ana, asu hoafɨ ranai Kraisɨndɨ nendɨ ranaheimbo ŋgɨnɨndamündürɨmboe. 5 Ro sɨheimbo muŋguambo ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafɨndei sahehea hohoanɨmoayahɨsɨ, ŋga awi ro sɨheimbo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyo-ramboanahɨ hohoanɨmoayahɨ habodɨhɨ. Nindou düdi ai ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafɨnduanɨ asu nindou ŋgorü ai hoafɨ ranahambo hɨhɨrɨfoefe hoafɨyoanɨ anɨmbo, asu Kraisɨndɨ nendɨ muŋguambo ranaheimbo hoafɨ ra fandɨhendürɨmboe. Ŋga nindou düdi ai Godɨndɨ hoafɨ weindahɨ hoafayu ranana ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafɨmbo ŋgasündeamboane. 6 Wandafɨ mamɨ, awi ro sɨheimbo sowahɨ tükündaheandühɨ ranɨpoanambo hoafɨnambo hoafɨndahandüranɨ ra ro ŋgɨrɨ sɨheimbo fandɨheandürɨ. Ŋga ro sɨheimbo God ai wambo bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ weindahɨ-mareandɨrɨ hoafɨ, fɨfɨrɨfembo moatükunɨ hoafɨ, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyorambo hoafɨ asu yamundɨfembo hoafɨ ra ndahandüran-anɨmbo, sɨheimbo fandɨhehe-andürɨmboyahɨ. 7 Hoahoaŋgo rakoate-randeimbɨ moatükunɨ, nümüsɨ, fufuŋɨ, mbonɨfaifai ranamboanɨ moanɨ mamɨ rahurai-ane. Ranɨ-moatükunɨ muŋguambo ranai mamɨkarɨ hoafɨndoanɨ ra nüŋgundɨhi nindou ai hɨmborɨmandei hoafɨ ahandɨ rana? 8 Nindou ai yifiarɨmbo yɨnafoaiyurandeimbɨ ai ndofe yɨnafoaikoate-ayu ra, asu nindou dɨdai yifiarɨmbo  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 485

1 Korin 14

napo ra dɨdɨboadomandea? 9 Moanɨ mare yahurai-ane, asu se ranɨpoanɨmbo hoafɨnambo hoafayei ra asu nindou amurɨ ai nüŋgundɨhi sɨhei hoafɨ fɨfɨrɨ-mandɨhinda? Ranana se moanɨpo hoafɨndamboyafɨ, ŋga sɨhafɨ hoafɨ ranai moanɨ werɨ-yafui nou nɨmoamo ŋgomboe! 10 Yɨnɨ, muŋguambo hɨfɨ ndanɨhü ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ hoafɨ afɨnd-ane eŋgoro. Ŋga asu moai mamamɨ hoafɨ ranai ranahandambo nɨmɨndɨ fɨfɨrɨfekoate yaŋgoro, ŋga wanɨ. 11 Ŋga asu ro hoafɨ wataporayu ranahandɨ nɨmɨndɨ ra fɨfɨrɨfekoate-ayahɨ ana, nindou hoafayu ranai wandɨ nindou amurɨnduanɨ asu ro-amboa ahandɨ nindou amurɨndamboyahɨ. Se ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo wataporɨndeianɨ sɨheimbo yahurai tükündɨfemboe. 12 Ŋga se-amboa Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ra semɨndɨmbo hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranɨmboane asu se Kraisɨndɨ nendɨ fehefembo ŋgɨnɨndɨ ra semɨndɨmbohünda tɨŋɨrɨfondei ŋgei. 13 Ranɨmboane nindou düdi ai ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafɨyurandeimbɨ ana, ai hoafayu ranahambo Kraisɨndɨ nendɨ ranaheimbo hɨhɨrɨfoefe hoafombohünda ŋgɨnɨndɨ ranahambo Godɨmbo dɨdɨbafɨmbɨfiyuwamboane. 14 Asu ro ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo dɨdɨbafeheandɨ ana, wandɨ yifiafɨ ranai-ane dɨdɨbafefeyo, ŋga asu wandɨ hohoanɨmo ranai ana moanɨ moaruwai tɨtanɨmbo-reamboane. 15 Asu randɨfeyoanɨ ra ro nüŋgumandɨhea? Ro wandɨ yifiafɨ ranambo dɨdɨbafɨnda-heamboyahɨsɨ, ŋga asu ro wandɨ hohoanɨmo ranambo amboanɨ dɨdɨbafɨndaheamboyahɨ. Ro wandɨ yifiafɨ ranambo heründa-mboyahɨsɨ, ŋga asu ro wandɨ hohoanɨmo ranambo amboanɨ heründamboyahɨ. 16 Godɨmbo se sɨhafɨ yifiafɨ ranambo yaŋgɨrɨ hɨhɨfarɨrɨ ana, asu moanɨndɨ nindoumayei ranai fandɨfeambe ŋgɨrɨ hoafɨndeihɨ, “Anɨhond-ane,” mbɨsei se hɨhɨfɨyafambe. Sapo se hoafayafɨ ranahambo ana nindou ranai moai fɨfɨrɨhindɨ. 17 Godɨmbo hɨhɨfɨmbo dɨdɨbafɨfe sɨhafɨ ra aboedɨ safanesɨ, ŋga ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ranahambo ŋgɨnɨnda-mɨndündürɨ. 18 Ro afɨndɨmboanahɨ ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo Godɨmbo hoafɨya arɨhandɨ ra sɨheimbo ŋgasündɨhea-ndürɨmboanahɨ asu ranɨmboanahɨ ro Godɨmbo hɨhɨfarɨhünɨ. 19 Ŋga Kraisɨndɨ nendɨ fandɨfeambe roana, moanɨ nindou ai fɨfɨrɨhindeimbɨ hondahüfeimbɨ (5) hoafɨ yaŋgɨrɨ yamundɨfe-ndürɨmbo hohoanɨmoayahɨ. Ŋga asu hoafɨ moanɨ afɨndɨ hamɨndɨ ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo wataporɨmboyo ho ana, aboedɨ hamɨndɨyopoanɨ. 20 Wandafɨ mamɨ, se nɨmoakɨdɨbou hohoanɨmoayei nou hohoanɨmondeimboyei. Moaruwai hohoanɨmo aho rananɨmbo se nɨmoakɨdɨbou nou hohoanɨmondeihɨ nɨmboei, ŋga asu sɨhei hohoanɨmo ranana nindou boagɨrɨ nahurai-anɨmbo se nɨmboei. 21 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo sürü papɨrandühɨ yahoya, “Ranɨ-poanɨmbo hoafɨ hoafümbɨ nindoundɨ yafambe süŋgu-ane, asu nindou amurɨyei yafambe süŋgu-ane, rananɨmbo nindou ndanaheimbo ro hoafɨndahandürɨ-mboyahɨsɨ, ŋga asu ai ŋgɨrɨ wambo hɨmborɨndei,” mehu Adükarɨ ai.  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 14  486 22  Ŋga

ranane asu ranɨ-poanɨmbo hoafɨ hoafɨmbo ŋgɨnɨndɨ ranai nindou Godɨmbo anɨhondümbofe-koate-mayei ranaheimbo nafuimbo moatükun-ane, ŋga asu anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ ranaheimbo ana wanɨ. Ŋga asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo ŋgɨnɨndɨ ahei mbusümo ranai anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ aheimbo nafuimbo moatükun-ane, ŋga Godɨmbo anɨhondümbofe-koate-mayei ranaheimbo ana wanɨ. 23 Ranɨmboane asu Kraisɨndɨ nendɨ ranai mamühɨ fandɨhindanɨ se ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafayei ana, asu fɨfɨrɨfekoateyeimbɨ asu anɨhondümbofe-koate yeimbɨ ranai tükündahi sɨheimbo hoeindɨhindürɨhɨ, ai ana hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨyeihanei mbɨseimboyei. 24 Ŋga muŋguambo Godɨndɨ hoafɨ ranɨ yaŋgɨrɨ hoafɨndeiananɨmbo, asu anɨhondümbofekoate-yumbü asu fɨfɨrɨfekoate-yumbü ai tükündɨfi-hündambo amboanɨ asu ai hoafɨ ra hɨmborɨndu haya moaruwai hohoanɨmomayu ranɨmbohünda ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmondɨmbui. 25 Rananɨmbo asu ahandɨ hohoanɨmo dɨbo meŋgoro ra weindahɨndeandühɨ, asu ai yirɨ yimbu pusɨnde nɨmandümbo Godɨmbo hohoanɨmonduwohü hoafɨndühümboya, “Awi anɨhond-ane, ŋga God ai se-babɨdɨ sɨhei mbusümo anüŋgu!” mbüsümbui.  





Godɨmbo ratüpurɨ hohoanɨmo ra aboedɨ mbɨhowamboane

26  Wandafɨ

mamɨ, asu se nüŋgundɨhi ramandɨhinda? Muŋguambo se fandɨfeambe, nindou ŋgorü ai herü hohoanɨmonduhane, ŋgorü ai yamundɨferambo hohoanɨmo hohoanɨmonduhane, ŋgorü ai God ai nɨnɨ-moatükunɨmboyo hoafɨmbohünda nafuimayundoane, ŋgorü ai ranɨpoanɨmbo hoafɨnambo hoafɨmboane, asu awi asükai sapo ai hoafɨyumbɨ hɨhɨrɨfe hoaf-ane, muŋgu ranɨ-moatükunɨ ra hoafɨmbeyei-amboane. Muŋgu-moatükunɨ ra Kraisɨndɨ nendɨ ranaheimbo ŋgɨnɨmbɨramɨndüramboane. 27 Ŋga asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafɨmbo hohoanɨmondeihɨ ana, moanɨ nindou yimbundafandanɨ asu ŋgɨmɨndɨmondanɨ yaŋgɨr-anɨmbo rambɨrundamboane. Ŋga asu moanɨ ŋgorü ai hoafɨndu kɨkɨndamünduanɨ, ŋgorü ai hoafɨyu-mbɨrandamboane. Rananɨmbo asu nindou ŋgorü ai nɨne hoafɨ ŋgorü ai hoafɨmayu ranahambo hɨhɨrɨfoare hoafɨmbiyu wamboane. 28 Ŋga asu nindou ŋgorü ai ranɨ-poanɨmbo hoafɨnambo hoafɨnduanɨ ranahambo hɨhɨrɨfe hoafɨmbo nindou ranɨhü nɨŋgokoate-nduanɨ ana, asu nindou ranai ranɨ hoafɨnambo hoafɨndümbui, ŋga moanɨ ai sɨsɨkoate nɨmandümbo-anɨmbo ahandɨ fimboane asu Godɨmboane ranɨ yaŋgɨrɨ hoafɨmbiyu-wamboane. 29 Yimbu ŋgɨmɨ nindou saf-anɨmbo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo-mayo ra hoafɨmbeyo-mondamboane. Ŋga asu amurɨ bɨdɨfɨrɨ ai moanɨ nɨmarɨmombo nɨne hoafɨ ai hoafayomo ranahambo tümbɨrundamboane. 30 Ŋga asu nindou mamɨ wataporambe amaru ahambo God ai nafuiduanɨ, asu nindou nüŋgumbo hoafayu ranai ahandɨ hoafɨ ra  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 487

1 Korin 14​, ​15

awi kɨkɨmbɨramündu-amboane. 31 Ranɨ-süŋgumbo-anɨmbo nindou muŋguambo mamamɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨndɨmondanɨ, asu nindou muŋgu amarei ranai hoafɨ ranahambo fɨfɨrɨhindühɨ ŋgɨnɨndɨ mbɨnɨmboeiamboane. 32 Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo ŋgɨnɨndɨ sowandümondeimbɨ nindou ana ai moanɨ ranahandɨ ŋgɨnɨndɨ ra hɨfandɨ-mbɨrundamboane. 33-34 Sapo God ai sɨhefɨmbo moai mamɨkarɨyo wakɨferambo yifirɨyu, ŋga moanɨ aboedɨ ndorɨhefe nɨŋgomboane yifirayu. Kraisɨndɨ nendɨ muŋgu ai fandɨfeambe ana, awi nɨmorehɨ ai wataporɨndeimboyei, ŋga moanɨ sɨsɨkoate nɨmandei. Kraisɨndɨ nendɨ muŋguambo yahurai-ane rarɨhi arɨhündɨ. Nɨmorehɨ aiana ŋgɨrɨ hoafɨndei sapo Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ hoafɨ hoafɨmayo süŋgu ai moanɨ nindowenihɨ-yomondɨ hoarehɨ nɨmboei. 35 Nɨmorehɨ ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo fɨfɨrɨfehü türüfoefembo mbɨseimbo ana, ai ahei nindowenihɨ ranahamumbo worambe düdumbeyahi-puramboane. Nɨmorehɨ ai Kraisɨndɨ nendɨ fandɨfeambe botɨfe hoafɨ ana, amoanɨŋgeimb-ane. 36 Awi Godɨndɨ-mayo hoafɨ ra sɨheimbo sowahɨndɨ botɨfe homboyo? Awi asu hoafɨ ra sɨheimbo yaŋgɨrɨ tüküfemboyo? 37 Ŋga asu nindou mamɨ ai rande hohoanɨmonduhüya, “Ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨya-rɨhandeimbanahɨ,” ehuyo, asu “Yifiafɨ Aboedɨndɨ fɨfɨrɨfe masahamɨndɨhɨ,” ehu ana, refeana ai fɨfɨrɨmbɨreand-amboane, ŋga Adükarɨ ai randɨhindɨ mehu hoaf-ane nda ro sɨheimbo sürü paparɨhandɨ. 38 Ŋga asu nindou ranɨ hoafɨ ranahambo hɨmborɨkoate-ayu ana, asu se ŋgɨrɨ ahambo hɨmborɨndei. 39 Ranɨmboane wandafɨ mamɨ, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo hohoanɨmo ranahambo yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pandɨhi ŋgei, ŋga asu se ranɨ-poanɨmbo hoafɨna hoafɨmbo yowanɨ mbɨseimboyei. 40 Kraisɨndɨ nendɨ fandɨfeambe muŋgu-moatükunɨ aho ra wudɨpoapondɨhi ndondɨhi randɨhindɨ.  

















15

Krais ai yɨfɨyu hayamboyu asükaiyu botɨmefiyu

1   Wandafɨ

mamɨ, haponda ro sɨheimbo aboedɨ hoafɨ masahandürɨ ra asükainda hohoanɨmo botɨndɨhendürɨ samboanahɨ. Aboedɨ hoafɨ ra se sahümündi hehimboyei asu se ranɨfihɨ ŋgɨnɨndɨ manɨboadei ranahamboanahɨ. 2 Aboedɨ hoafɨ sɨheimbo ro bokarɨmarɨ-heheandürɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨrɨhümündi anɨboadei hei ana, ranambo se aboedambo-ndahimboyei. Ŋga refekoate-ndeianɨ ana, ŋgɨrɨ fandɨhendürɨ. 3 Ro hoafɨ hɨmborɨya heheambo masahamɨndɨhɨ ra sɨheimbo masahandürɨ ra ai aboedɨ adükarɨ moatükunɨ hamɨnd-ane: Krais ai sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ra raguanambo-fembo-hündamboyu yɨfɨmayu, sapo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨmayo süŋgu. 4 Ahambo hoŋguambe sɨhehorane, asu ranambe ŋgɨmɨ nɨmbɨyu mbura asükaiyu botɨmefiyu, Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨmayo süŋgu. 5 Ranɨyu asu ai Pitambo-so boatei tüküfi mburamboyu asu süŋgunambo ahandɨ 12 süŋgururürundeimbɨmbo-so tükümefiyu. 6 Ranɨyu asükaiyu ahandɨ wandafɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 15  488

mamɨ 500 ŋgasündeandeimbɨ nindou ranaheimbo-so tükümefiyu. Nindou ra afɨndɨ ana anɨmboei, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ana yɨfɨsafɨmayei. 7 Ranɨyu ai Semsɨmbo-so tüküfi mburamboyu asu süŋgunambo ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-memo muŋguambo ahamumboso tükümefiyu. 8 Ranɨyu asu süŋgunambo hondü wambo-so amboa tükümefiyu. Asu ro furambe saŋgorambo hapoadümboyaha wakemɨndɨndɨrɨmbo nahurai-anahɨ. 9 Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-yomondɨ mbusümo ra akɨdou saf-anahɨ. Wambo ana Kraisɨndɨ hoafɨ semündü hu-randeimbɨ mbɨsei dükandɨhi-ndɨrɨmboyei sapo ro Godɨndɨ nendɨ ranaheimbo moaruwaimbo-marɨhearü hahɨ ranɨmbohünda. 10 Ŋga God ai wambo moanɨ hɨpoambo-mareandɨra ranɨmboanahɨ haponda ro Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimbayahɨ. Ŋga asu ahandɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranai moai moanɨmbofeyo, ŋga wanɨ. Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai muŋgu moai ro ratüpurayahɨ nou yaru tɨŋɨrɨfoyomo. Ŋga roana, wand-amboanɨ moai ratüpurɨya rɨhandɨ. Ŋga Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo wandɨ fiambe amarondɨrɨ ranane farɨhendɨra ro rawarɨheandɨ. 11 Ranane hoafɨ ra ro hoafɨyahembü hündɨyo asu ai hoafɨyomondeimbɨ hündɨyo ra sapo mamɨ ranɨ hoafɨ ranɨyo bokarɨ-marɨhehundɨ ranahambo se anɨhondümbo-marɨhindɨ.  









12  Krais

Sɨhɨrɨ yɨfɨhündɨ botɨfe hoafɨ

ai yɨfɨmayua asu God ai hoŋguambeahɨndɨ botɨmarirɨ hoafɨ ra ro afɨndɨmbo hoafɨyefɨ marɨhundɨ. Ŋga asu nɨmboe nindou bɨdɨfɨrɨ sɨhei mbusümo anɨmboei ranai hoafɨyeihɨya, “Nindou yɨfɨyoweimbɨ-hündɨ ana, ŋgɨrɨ asükaindo botɨndɨfeyo,” maseia? 13 Ranɨ hoafɨ ra anɨhondümbayombonana, God ai moai Kraisɨmbo hoŋguambeahɨndɨ botɨrirɨ. 14 Asu Krais ai yɨfɨhündɨ botɨfekoate-mbeimbonana asu ro ŋgɨrɨ nɨnɨmbo hoafɨyefɨ rɨhunda asu se ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨmbo anɨhondümbo-rɨhindɨ. 15 Rambefe-mbonanasɨ, asu ro Godɨmbo tɨkai hoafɨyefɨ-rɨhundeimbɨ nindou tükümbayahu. Sapo ro ahambo anɨhondümbo hoafɨyefühɨ sefɨya, “God ai Kraisɨmbo botɨmarirɨ,” asefɨ. Nindou yɨfɨhündɨ botɨfekoatembembonana, God ai ŋgɨrɨ Kraisɨmbo yɨfɨhündɨ botɨrirɨ. 16 Ŋga God ai nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ ranaheimbo botɨfendürɨra koatembei-mbonana, asu Krais ai-amboanɨ yɨfɨhündɨ botɨmbefipoanɨ. 17 Ŋga asu God ai Kraisɨmbo yɨfɨhündɨ botɨfikoateyu-mbonana, asu sɨhei anɨhondümbofe ranai sɨheimbo mbafarɨ-hendürɨpoanɨ. Ŋga seana sɨhei moaruwai hohoanɨmo ranaianɨmbo kɨkɨhɨndamɨndɨndürɨ nɨŋgomboe. 18 Asu anɨhondümbo rambefembonana, nindou dɨdɨyei Kraisɨmbo anɨhondümborɨhorɨ mburɨhü yɨfɨmayei ranai-amboanɨ moaruwaimboyahi. 19 Sɨhɨrɨ ana Kraisɨmboanefɨ anɨhondümbo-rɨhurühɨ hɨmboayahundo. Ŋga asu Krais ai sɨhefɨmbo ndanɨsɨmboanɨ yaŋgɨrɨ fehefemunɨmbo hɨmbombayefɨ 













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 489

1 Korin 15

mbonana, asu nindou bɨdɨfɨrɨ sɨhefɨmbo hɨpoanɨmboembou-anei sahümunɨ. 20 Hohoanɨmo ra yahuraiyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga anɨhondüyo Krais ai yɨfɨyu mbura hoŋguambeahɨndɨ God ai botɨmarirɨ. Nümbürambeahɨndɨ horombonambo sesɨmbo moatükunɨ boatei nafaramɨndo nahuraiyo God ai Kraisɨmbo boatei yɨfɨyeimbɨ nindou ai yaŋgɨrɨ botɨfekoate-yeiambe ahambo botɨmarirɨ. 21 Nindou mamɨ ahandɨ süŋgu yɨfɨmbo hohoanɨmo tükümefeyo asu nindou mamɨ ai-amboanɨ ahandɨ süŋgu yaŋgɨrɨ botɨfembo hohoanɨmo tükümefeyo. 22 Sapo nindou muŋgu ai ra Adamɨndɨ sɨrɨhünd-anei yɨfɨmayu süŋgu yɨfɨyei arɨhündɨ. Ŋga nindou muŋguambo Kraisɨndɨ sɨrɨhünd-anei botɨmefiyu süŋgu botɨyahi arɨhündɨ. 23 Ŋga muŋguambo nindou mamamɨ ahei botɨfeambe botɨndahumboyefɨ. Krais ai boateimayu asu ai asükaindu kudüwan-anɨmbo asu nindou ahandɨ sɨrɨmayei ra muŋgu botɨndahimboyei. 24 Ranɨ-sɨmboan-anɨmbo muŋgu-moatükunɨ muŋgumboayo si ranai tükündɨfemboe. Rananɨmbo asu Krais ai sanendɨ, ananɨ, kabomo ra hɨfandɨ-rundeimbɨ, muŋguambo ratüpurɨ bogorɨmboyafu-ndeimbɨ, asu muŋguambo ŋgɨnɨndɨ hɨfandu-ndeimbɨ ranahamumbo hɨfɨnambondeapurɨmbui. Rananɨmbo asu ai ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra Ape Godɨndɨ warɨwamɨ hɨnɨŋgɨndeambui. 25 Awi ranambe ana Krais ai bogorɨmbondüfi nüŋgu ŋgumbo anɨmbo, asu God ai moaruwai nendɨ ranaheimbo hɨfɨnambo-ndeandürɨ haya Kraisɨndɨ yirümbo hoarehɨ hɨnɨŋgɨndearümbui. 26 Amurɨ hürütümbɨ ranaheimbo hɨfɨnambondeandürɨ ŋgu-ŋgumbo anɨmbo, asu süŋgunambo hondü-anɨmbo yɨfɨ ranahambo amboanɨ hɨfɨnambo-ndeambui. 27 Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “God ai muŋgu-moatükunɨ ahandɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨmareandɨ,” meho. Ŋga God ai muŋguambo moatükunɨ ranambeyupoanɨ. Ranɨmbo-anɨmbo sɨhɨrɨ fɨfɨrɨndɨ-humboane, God ai muŋgu-moatükunɨ ra Kraisɨndɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨmareand-anesɨ, ŋga asu ai moai ahandɨ hoarehɨ nüŋgu, ŋga wanɨ. 28 Ŋga muŋgu-moatükunɨ ra Kraisɨndɨ hoarehɨ yaŋgɨrɨndoan-anɨmbo, asu Godɨndɨ Nɨmorɨ ranai sapo Afɨndɨ ai muŋgu-moatükunɨ ahandɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨmareandɨ ranɨhoarehɨndümbui. Rananɨmbo asu God ai ahandɨhoarɨ muŋgu-moatükunɨ aho ranahambo bogorɨ hondündümbui. 29 Ŋga asu yɨfɨyeimbɨ ai botɨfekoate-ayei ana, asu nindou bɨdɨfɨrɨ aheimbohünda hɨmonɨ hundürɨyei arɨhündɨ ranai nüŋgurɨhi-ndühɨyeia? Asu yɨfɨyeimbɨ ai botɨfekoate-ayei ana, asu nɨmboe nindou bɨdɨfɨrɨ ai aheimbo fehefe-dürɨmbohünda hɨmonɨ hundürɨyei arɨhünda? 30 Asu yɨhoefɨmbo amboa. Ro Krasɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨmayefɨ asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai muŋguambo si aho ra moaruwaimbo-rɨhimunɨ hei arɨhündɨ. Asu yɨfɨyeimbɨ nendɨ ranai asükaiyo botɨfekoatembo-ayei ana, asu ro nɨmboe moanɨ ndarɨhu anɨmboefa? 31 Wandafɨ mamɨ, muŋguambo si aho  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 15  490

ra ro yɨfɨmbo nahuraiya arɨhandɨ. Ra anɨhond-ane. Se muŋguambo Sisas Krais-babɨdɨ anɨboadei ranɨmboanahɨ ro sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyahühɨ weindahɨ rarɨhe hoafehandürɨ. 32 Efesus ŋgoafɨhü ro nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ-babɨdɨ nahurai yifiarɨmayahɨ. Ranɨmbo-hündambo nindouyafe hohoanɨmo süŋgu ro nɨnɨ-moatükunɨ aboedɨ mandahamɨndɨha? Ŋga asu yɨfɨyeimbɨhündɨ nindou ranai asükaindei ŋgɨrɨ botɨndahindɨ hoafɨ ra anɨhondayo ana, ambesɨ, ŋga sɨhɨrɨ moanɨ, “Sesɨ dagudifɨ, hoe ndɨmɨndefɨ raraondɨhu ŋgefɨmboane. Ŋga sümbu ana awi sɨhɨrɨ yɨfɨndemboyefɨ,” hoafɨ mamɨ hoafɨmayo süŋgu. 33 Se tɨkai hoafɨ anɨhondümbo-ndɨhimboyei. Sɨhɨrɨ sɨhefɨ wandafɨ moaruwai-mayei ranɨ-babɨdɨ ahahabodefɨ ana, asu ai sɨhefɨ hohoanɨmo aboedɨ ra moaruwaimbo-ndɨhimunɨmboyei. 34 Se wudɨpoapondɨhi hohoanɨmondeihɨ asu moaruwai hohoanɨmo ra rühüsafɨ hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ seana moai awi Godɨmbo fɨfɨrɨhorɨ. Ranahandambo se amoanɨŋgɨmbeyei-amboane.  





35  Nindou

Fi asükaiyo botefeyo ranana ŋgorü-poanɨmboane

bɨdɨfɨrɨ ai düdundahindühɨ anɨmboya, “Nindou yɨfɨhündɨ ra nüŋgundɨhi asükai botɨmandahinda? Fi ra asükaindo botɨndɨfeyowohü nüŋgu-nahurai fi ndemɨndɨ haya tükündɨfe manɨŋgoa?” mbɨseimboyei. 36 Ranana hɨhɨndɨ hoaf-ane? Se ra fɨfɨrowamboanafɨ nɨnɨ-moatükunɨ hoarɨ hɨfambe hɨfɨ kararowandɨ ranai yɨfɨkoate-nahuraiayo ana, asu ai ŋgɨrɨ yaŋgɨrɨ aboedɨ tükündɨfeyo. 37 Se konɨyo asu nɨnɨ maŋgɨrɨyo hɨfarowandɨ ra moai emündü düdüdü kameihɨ hɨfɨrowandɨ, ŋga hoarɨ yaŋgɨr-ane hɨfɨ kararowandɨ. 38 Ranana asu God ai hohoanɨmomayu süŋgu düdüdü emündü napo ra ranɨfihɨ papareandɨ. Ranai muŋgu nɨne-moatükunɨ mamamɨ hoarɨ ranaheimbo ranɨ-poanɨmbo ranɨpoanɨmbo düdüdü, emündü ra sagadürɨ arandɨ. 39 Muŋgu-moatükunɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo haya hoahoaŋgo-randeimbɨ ranahei fisafɨ ana mamɨ sɨmogodɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. Nindou ai ŋgorü-poanɨmbo fisaf-ane, nɨnɨhondɨ ai ŋgorü-poanɨmbo fisaf-ane, ndu napo ai ŋgorüpoanɨmboane. Asu kinɨ ai ŋgorü-poanɨmboane. 40 Sünambeahɨndɨ moatükunɨ fi-poanɨmboane, asu hɨfɨ ndanɨhündambo fi-poanɨmboane. Ŋga asu sünambeahɨndɨ moatükunɨ ranai ŋgorü-poanɨmbo fiyomboane, asu hɨfɨ ndanɨhündambo moatükunɨ ranai ŋgorü-poanɨmbo fiyomboane. 41 Hüfɨhamɨndɨ ai-amboanɨ ahandɨ ranɨ-poanɨmbo fi anandɨ. Amoamo ai-amboanɨ ahandɨ ranɨ-poanɨmbo fi anandɨ. Asu mupui amboanɨ ranɨ-poanɨmbo fi anandɨ, ŋga asu muŋguambo mupui ra bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorüpoanɨmbo fiyo asu bɨdɨfɨrɨ ai ŋgorü-poanɨmbo fiyo ra hoaŋgomboane. 42 Moanɨ yahurai-anɨmbo nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ asükaindei botɨndahinda tükündɨfemboe. Fi ra asamboefeyo rananɨmbo ai sümboyorandeimb-ane. Ŋga asu fi ranai yaŋgɨrambofe tükefeyo ranai ana  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 491

1 Korin 15

sümbokoateyo-randeimb-ane. 43 Fi asamboefeyo ranana wosɨhoaforɨ hɨmboyowohü hoafendɨyowohane. Ŋga asu fi yaŋgɨrɨ botefeyo ranana moanɨ aboedɨ hɨmboyowohü ŋgɨnɨndɨ tüküfeihane. 44 Fi asamboefeyo ranana hɨfɨ ndanɨhündambo fi yaŋgɨr-ane. Ŋga asu fi botefeyo ranana sünambeahɨndɨ fi-ane. Hɨfɨ ndanɨhündambo fi-poanɨmboane, asu sünambeahɨndɨ fipoanɨmboane rehayamboane anɨŋgo. 45 Sapo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Weaŋgurühɨdɨdɨ nindou, ahandɨ ndürɨ Adam ana, nindou yaŋgɨrɨ nɨŋgombo tükümefiyu,’ meho. Ŋga asu ŋgorü Adam, Krais, aiana yaŋgɨrɨ nɨŋgombo yifiafɨ saimboyu tükümefiyu. 46 Yifiafɨ hoearambe fi ranai moai raboatei tüküfeyo, ŋga wanɨ. Ŋga hɨfɨ ndanɨhündambo fi ranɨboatei tüküfeyoane, asu süŋgunambo yifiafɨ fi ranai tükümefeyo. 47 Weaŋgurühɨdɨdɨ Adam aiana hɨfɨhündɨyu tükümefiyu. Ŋga asu süŋgudɨdɨ Adam ana sünambeahɨndɨ tükümefiyu-ani. 48 Hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ana sapo nindou hɨfɨnambo nafɨyumbɨhündɨ-mayu nahurai-anei. Ŋga asu nindou sünambeahɨndɨ aiana sapo nindou sünambeahɨndɨ tükümefiyu nahurai-anei. 49 Hapondanɨ ana sɨhɨrɨ nindou hɨfɨnambo nafɨyumbɨ-mayu ranahandɨ fi-hoearɨ-yefomboanefɨ, ŋga mare yahurai-anɨmbo sɨhɨrɨ nindou sünambeahɨndɨ tükümefiyu rahurai fi-hoearɨ-ndemboyefɨ. 50 Wandafɨ mamɨ, hoafɨ nda ndahurai-mayowamboanahɨ hoafehandürɨ. Nindou hɨfɨ ndanɨhündambo safɨ horɨ ranɨ-finambo tüküfimbɨ nindou ranai ana ŋgɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe ŋgu. Asu nɨne-moatükunɨ sümboyo-randeimbɨ ra asu ŋgɨrɨ nɨne-moatükunɨ sümbokoateyo-randeimbɨ ra ndemündu. 51-52 Dɨbo hoafɨ meŋgoro nda hɨmborɨndei, nindou muŋguambo sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ yɨfɨndefɨ. Ŋga muŋguambo sɨhɨrɨ ŋgorü-süŋgundahundühɨ anɨmbo ranɨ-poanɨmbo findefɨ hohu tükündahumboyefɨ. Nɨmehünou, hɨmboarɨ dɨkɨrɨhu afarɨhumɨndefɨ nou bɨdɨfɨranambo fufuŋɨ ai hoafɨndoanɨ sɨmborɨ tükündahumboyefɨ. Sünambeahɨndɨ fufuŋɨ ranai hoafɨndoanɨ anɨmbo nindou yɨfɨyeimbɨhündɨ ranai asükaindei botɨndahimboyei, asu muŋguambo sɨhɨrɨ moanɨ ranɨ-poanɨmbo tükündahumboyefɨ. 53 Sümboyo-randeimbɨ fi ranana ŋgorü-poanɨmbo findo haya sümboyokoate-randeimbɨ tükümbɨfeyowamboane. Ŋga asu yɨfɨyo-randeimbɨ fi rananɨmbo ŋgorü-poanɨmbo findo haya yɨfɨyo-rakoate tükümbɨfeyo-wamboane. 54 Rananɨmbo sümboyo-randeimbɨ fi ranai sümboyo-rakoate findoanɨ, asu yɨfɨyorandeimbɨ fi ranai yɨfɨyo-rakoate findoan-anɨmbo, asu Baiborambeahɨndɨ hoafɨ ranai anɨhondü tükündɨfemboe. Ai yahoya, “Yɨfɨ ai awarɨhoeihü yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo ranai harɨhoai tükümefeyo!” meho. 55 “Yɨfɨ se, naha sɨhafɨ harɨhefembo ŋgɨnɨnda? Yɨfɨ se, naha sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ moaruwaimbofe ramboa?” 56 Moaruwai hohoanɨmo, ra yɨfɨndɨ moaruwaimbofe ŋgɨnɨndɨ nɨmɨndühane. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra nindou-yafe moaruwai  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Korin 15​, ​16  492

hohoanɨmo nafuiyo arandɨ rananɨmbo asu nindou ai moaruwaimbondahimboyei. 57 Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ ŋgɨnɨndɨnamboyu God ai sɨhefɨmbo ramareamuna yifiar-ambeahɨndɨ hamarɨhehundɨ. Ŋga ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhɨrɨ Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhurɨmboane! 58 Wandafɨ mamɨ, ranɨmboane se akɨdou-amboanɨ bübürɨndeimboyei, ŋga se moanɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ nɨboadei. Se muŋguambo si ahora Adükarɨndɨ ratüpurɨ tɨŋɨrɨfondei ndühündɨ, nɨmboe sapo ndanɨ-moatükunɨ nda se fɨfɨrɨhindɨ. Se Adükarɨmbo ratüpurayei ra ŋgɨrɨ moanɨmbondɨfeyo.  



16

1   Hapondanɨ

Godɨndɨ nendɨ fehefembo kakɨ

kakɨ Godɨndɨ nendɨ Sudia hɨfɨhü amarei ranaheimbo fehefe-ndürɨmbohünda gugurɨfembo hoafɨnda samboanahɨ. Kraisɨndɨ nendɨ Garesia hɨfɨhü amarei aheimbo hoafɨmayahɨ nou seamboanɨ rasüŋgundɨhindɨ. 2 Muŋguambo Sande aho rananɨmbo nindou muŋguambo mamamɨ se kakɨ masahümündi ranahandɨ saimbo sɨhei worambe bɨdɨfɨrɨ dɨgehindɨ. Rananɨmbo süŋgunambo ro tükündaheandanɨ, aheimbo kakɨ gugurɨfe segudürɨmbo ra se ŋgɨrɨ afurɨ kokopondühündɨ. 3 Ranɨhü ro tükündaheandüh-anɨmbo nindou se dɨbonɨmehüpurɨ ranai sɨhei-mayo kakɨ gugurɨmarɨhindɨ ra sowandümo houmbo koandɨheheapura wandɨ-mayo ahamundɨ fimbo pas kameihɨ Serusarem ŋgoafɨnambo mbɨhanɨmo-ndamboane. 4 Ŋga asu ro-amboa hohoanɨmo-yahanɨwanɨ ahanɨhɨ ana, nindou ranɨmemo ranai ro-dɨbo mbɨkosomo-ndamboane.  





Porɨndɨ hohoanɨmo

5  Awi

ro Masedonia hɨfɨ mbusümo nafɨndahe hehea sɨheimbo sowahɨ tükündaheamboyahɨ, ŋga ro Masedonia hɨfɨnafɨ homboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. 6 Awi ro moai fɨfɨrɨheandɨ, ŋga se-babɨdɨ akɨdou nɨmboahanɨ ŋgɨsɨharɨ tükefeyo ra aboedɨndoanɨ maŋgahɨyo, nüŋgumandahe. Se-babɨdɨ nɨmboa mbundɨha asu ro nɨnɨ-nafɨyo hombo hohoanɨmoarandɨrɨ rananɨmbo se wambo nafɨ hombo mbɨfarɨhehindɨramboane. 7 Roana se-babɨdɨmbo akɨdou yaŋgɨrɨ nɨmarɨmbo ana moeisahɨ. Ŋga awi roana se-babɨdɨ gedühɨ nɨŋgomboanahɨ hohoanɨmoayahɨ, Adükarɨ ai rawoyafo ehu ana. 8 Ŋga awi roana, Efesus ŋgoafɨhü ndanɨhü nɨmandɨhanɨ Suda-yafe adükarɨ si Pendikos a ra tükündɨfeyoan-anɨmbo ndamboyahɨ. 9 Nɨmboe sapo God ai nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ aheimbo ahandɨ nindoumbofe tüküfembohünda wambo fondɨ masendɨmbo wambo. Ŋga asu nindou afɨndɨ ai wambo ndanɨhü hürütarɨhündɨrɨ. 10 Ŋga asu Timoti ai rühɨ sɨhei nafɨndüfiyuanɨ wanɨ, se ndahorɨmɨndei worɨnɨndɨhoran-anɨmbo ai se-babɨdɨ aboedɨ  









a  16:8 Pendikos ai Suda-yafe adükarɨ si nümbürambeahɨndɨ sesɨ yimuŋgu-remɨndɨmbo si-ane.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 493

1 Korin 16

yɨhɨmbokoate mbɨnüŋguwamboane. Ŋga ai-amboanɨ mare ro raweheandɨ nou Adükarɨndɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani. 11 Ŋga asu nindou ŋgorü ai ahambo yowanɨ moanɨndɨ nindou-ani mbüsümbui. Ŋga se ahambo moanɨ aboedɨ fandɨhehoranɨ ŋgusüfoambe afure küre haya mbüsünüwamboane. Ŋga ai wandafɨ mamɨ bɨdɨfɨrɨ babɨdɨmbo mbɨsɨnɨmonda sahehea hɨmboyaha-purühanahɨ. 12 Haponda wandafɨ Aporosɨndɨ hoaf-ane sɨheimbo hoafayahɨ nda: Ro ahambo wandafɨ mamɨ bɨdɨfɨrɨ-babɨdɨ sɨheimbo sünɨ hoeimbɨreandürɨ sahehea hoafɨya-handowohanahɨ. Ŋga ai hombo moei yahumboani, awi hapondanambe ana. Ŋga awi ai nɨnɨsɨmboanɨyo hombo nafɨ eŋgoro ana, ai ŋgumbui.  



Bɨdɨfɨranambo hoafɨ

13 Se hɨbadɨhündühɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨndühümündi

nɨmboei. Se yɨhɨmbokoate moanɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboei. 14 Se ratüpurɨndeihɨ ra sɨhei ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranambo yaŋgɨr-anɨmbo ratüpurɨndei ŋgei. 15-16 Wandafɨ mamɨ, sapo se Stefanas asu ahandɨ worambeahɨndɨyei hoafɨ ra fɨfɨrɨhindɨ. Sapo ai boateiyei Akaia hɨfɨhü Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ tükümehind. Ai Godɨndɨ nendɨ ranaheimbo fehefendürɨmbo ratüpurɨ ra refembo afɨndɨ hohoanɨmoyei arɨhündɨ. Wandafɨ mamɨ, ro haponda sɨheimbo hüti-hoafayahandürɨ seamboanɨ yahurai nindou-yomondɨ hoarehɨ nɨmboei. Asu nindou düdi ai-babɨdɨ farɨhoundürɨhɨ houmbo ratüpurɨyomo arundɨ amboanɨ kameihɨ. 17 Stefanas, Fortunatus asu Akaikus ai sɨhei fondɨhümbo sapo se ndanɨhü sɨfokoate-mayei ranɨmbo asu ai wambo sowana masɨfomondamboanahɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. 18 Aiyomo wambo wandɨ ŋgusüfoambe ndoru kümarundɨrɨ sapo sɨheimbo ramarundürɨ nou. Nindou yahuraimboanɨmbo nindou aboed-anemo mbɨsefɨ hohoanɨmo-ndefomboane. 19 Esia hɨfambe Kraisɨndɨ nendɨ amarei ranai sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. Akwira, Prisira-anafe, asu Kraisɨndɨ nendɨ ahafe worambe fandɨhi nɨmarei arɨhündɨ ranai-amboanɨ Adükarɨndɨ ndürɨnambo sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. 20 Asu wandafɨ mamɨ muŋgu ndanɨhündambo amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. Se Kristenɨ-yafe hohoanɨmo süŋgu sɨmborɨ wakɨkɨhürɨndei. 21 Ro Por-anahɨ wandɨ warɨnambo sɨheimbo hɨhɨfɨ hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. 22 Nindou düdi ai Adükarɨmbo aboedɨ hohoanɨmo-yondokoate-ayu ana, ai moaruwaimbo-mbɨfiyuwamboane. Adükarɨ, se mborai! 23 Adükarɨ Sisas ai ana sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-mbɨreandüramboane. 24 Muŋguambo se Sisas Krais-babɨdɨ anɨmboei sɨheimbo ro ŋgusüfo pararɨheandürɨ.  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin

Pas yimbu Por ai Korinɨhündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Karɨhasɨhandürɨ,

wandafɨ mamɨ, ro Por-anahɨ sapo God ai wambo moanɨ ahandɨ yifirɨ süŋgu Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ ho rambohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ. Ro asu sɨhefɨ wandafɨ Timotidɨbo Godɨndɨ nendɨ se Korin ŋgoafɨhü amarei-anei, asu muŋguambo Akaia hɨfambe amarei rananei, sɨheimbo muŋguambo pas nda sürü papɨrɨho koararɨhehoandɨ. 2 Sɨhefɨ Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨneandürühɨ ŋgusüfoambe afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo mbɨsabɨnandür-amboane.  

Godɨmbo Por ai hɨhɨfɨmarürɨ

3  Awi

sɨhɨrɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ God asu Ape ranahambo aboedani mbɨsefɨmboane. Ai hɨpoambo-reandeimbɨ Ape-ani asu ŋgusüfoambe afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo muŋgu ra sai-randeimbɨ God-ani. 4 Aiani yɨhoefɨmbo-so nɨne tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tüküfeyoanɨ ŋgusüfoambe afure küreamunɨ arandɨ. Rananɨmbo asu ro mandɨho nɨndou bɨdɨfɨrɨ aheimbo sowahɨ tɨŋɨrɨfo tükefeyondürɨ ranaheimbo hohoanɨmondehühɨ ŋgusüfoambe afurɨndɨho kündɨhoa-ndürɨmboyehɨ sapo ro yɨhoehɨhoarɨ Godɨndɨ-mayo ŋgusüfoambe afurɨfe kife hohoanɨmo sahoamɨnde hohoambo nahurai wambo. 5 Kraisɨmbo sowahɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tüküfeyoanɨ semündü marandɨ asu ranane ro-amboanɨ sahoamɨnde arɨhoandɨ. Rahurai-ane Kraisɨndɨ ŋgusüfoambe afurɨfe kifimbɨ hohoanɨmo afɨndɨ ranai yɨhoehɨmbo-so tüküfeyomuna sahoamünde arɨhoandɨ. 6 Asu yɨhoehɨmbo-so tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfeyoanɨ ro sɨheimbo hohoanɨmondemboyehɨ sɨhei ŋgusüfoambe afurɨfe kifemboane, asu rananɨmbo God ai sɨheimbo aboedambo-ndeandürümbui. Ŋga asu  





494 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 495

2 Korin 1

God ai yɨhoehɨ ŋgusüfoambe afurɨfembü hohoanɨmo kürareamunɨ ana, asu sɨhei ŋgusüfoambe afurɨfendürɨmbo kameihane. Ranɨnambo ro tɨŋɨrɨfo masahoamɨndehɨ nahurai se moanane sei hehi ŋgɨnɨndɨ anɨmboei hei ana, God ai sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmo afure küre arandɨ. 7 Ro sɨheimboya se ŋgɨnɨndɨ mbɨnɨboadeia sehohoa anɨhondümborɨhorühanehɨ. Ranɨmbo-hündambo ro rarɨho fɨfɨrɨhoamboanehɨ, se ro-babɨdɨ tɨŋɨrɨfo sahümündianɨ asu se-amboanɨ ŋgusüfoambe afurɨfe kifimbɨ hohoanɨmo ra ro asahoamɨndehɨ nou ndahümündimboyei. 8 Tɨŋɨrɨfombü moatükunɨ Esia hɨfambe wambo tükümefendɨrɨ ranahamboanahɨ ro wandafɨ mamɨ sɨheimbo hoafɨndahandüra se ranahambo fɨfɨrɨmbɨrɨhinda saheheamboanahɨ. Ranühɨ wambo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ hamɨndɨ tüküfendɨrühɨyo asu wandɨ ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo ratüpurɨ hohoanɨmo ra muŋguna hɨfɨnamareandɨrɨ. Ranɨyahɨ asu ro ŋgɨrɨ yaŋgɨrɨ aboedɨ nɨmboahɨ sahehea hoanɨmomayahɨ. 9 Ranɨyahɨ asu ro hohoanɨmoyahanɨ wandɨ fiambe tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükümefeyowa yɨfɨndamboyafɨ masahɨ sapo nindou kot hɨfandɨ-randeimbɨ ai hoafɨyuhüya, se yɨfɨndamboyafɨ, ehu nahuraiyo tükümefeyondɨrɨ. Ŋga asu ranɨ-moatükunɨ yɨhoefɨmbo tükɨmefeyo ra yɨhoefɨ fimbo hohoanɨmokoate-ndehühɨ, ro God yɨfɨhündɨ botɨre-randeimbɨ-mayu ranahambo yaŋgɨrɨ-anɨmbo hohoanɨmo-ndefomboane. 10-11 Ranɨmoatükunɨ moaruwai ranai yɨhoefɨmbo hɨfokoefemunɨmbo mayoyosɨ, ŋga asu God ai yɨhoefɨmbo ranambeahɨndɨ aboedambo-mareamunɨ. Mande ai-anɨmbo süŋgunambo aboedambo-ndeamunɨmbui. Asu se yɨhoefɨmbo farɨhehimunühɨ Godɨmbo dɨdɨbafayahündo ana, ro ahambo ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-rɨhurühɨ sefɨya, “Ai yɨhoefɨmbo aboedambo-ndeamunɨ ŋgu,” asefɨ. Rananɨmbo hohoanɨmo-yahümunühɨ amboanɨ asu Godɨmbo hɨhɨfɨ-mbɨrɨhor-amboane ai yɨhoefɨmbo afarɨhemunɨ ranɨmbohünda. Ai nindou afɨndɨyei dɨdɨbafɨfe süŋgu yɨhoefɨmbo hɨpoamboreamunühɨ mafarɨhemunɨ.  







Por ai hohoanɨmo ŋgorü-süŋgumareandɨ

12  Ndanɨ-moatükunɨ

ndanahamboanahɨ ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨya arɨhandɨ: Wandɨ hohoanɨmoambe yare hoafɨmeyondɨrɨ ro Godɨndɨ-mayo sürühoeimbɨ hohoanɨmo hohoanɨmoya marɨhandɨ. Hɨfɨ ndanɨhündambo nindou-yafe fɨfɨrɨfenambo wambo moai ranɨ hohoanɨmo ranai rareandɨra tüküfeyondɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga Godɨndɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranai wambo ramareandɨra asu ro nindou-yei mbusümo mbumundɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ mahahabodɨhɨ. Sɨheimbo-poanɨmbo ro yahurai ramarɨheandürɨ hahɨ. 13-14 Ro sɨheimbo pas sürü papɨrɨho arɨhoandɨ ra se hoeindɨhi mbundɨhü hoafɨ ra fɨfɨrɨndɨhimboyei. Hapoana hoafɨ ra se akɨdou yaŋgɨrɨ fɨfɨrɨhindɨ. Ŋga se ro hoafayehɨ nda muŋguambo fɨfɨrɨndɨhindühɨ hohoanɨmombeyei-amboane sehehoamboanehɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 1​, ​2  496

Ranɨmbo Adükarɨ ai kosɨmbo si ra tüküfeyoambe-anɨmbo ro sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnda-hoandürɨmboyehɨ mare yahurai-anɨmbo se yɨhoehɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnda-hümunɨmboyei. 15-16 Ro rarɨhe hohoanɨmoyahɨya, ai wandɨ hohoanɨmo wudɨpoapondɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ sahehea horombo ro sɨheimbo sowana sɨfomboanahɨ masahɨ. Ro Masedonia hɨfɨnambo hafohü kosohü sɨheimbo hoeifendürɨmbo asahɨ, asu se wambo Sudia hɨfɨnambo hombo mbɨfarɨ-hehindɨramboane saheheamboyahɨ hohoanɨmomayahɨ. Rananɨmbo se wambo yimbumbo hoeindɨhindɨrühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane masahɨ. 17 Horombo ro sɨheimbo yimbumbo hoeifendürɨ horombo hoafɨrɨhe masɨheheandɨyosɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro wandɨ hohoanɨmo ŋgorü-süŋgumarɨheandɨ. Ro yimbu hohoanɨmo-yaheimbɨ-mbayahɨyo? Ro hɨfɨ ndanɨhündambo nindou nou moai mamɨ sɨmboanɨ wandɨ horombo hoafɨrɨhe masɨheheandɨ ranahambo yɨnɨ sa asu wanɨ sa rɨhandɨ, ŋga wanɨ. 18 Sɨhɨrɨ Godɨmbo anɨhondümbo-arɨhurɨ nou asu se wandɨ hoafɨ amboa anɨhondümbo-ndɨhimboyei. Muŋguambo hoafɨ ro sɨheimbo asahandürɨ ra yɨnɨ ranane asu wanɨ ranane ra ai wanɨ. 19 Ro Sairas, Timoti-babɨdɨ sɨheimbo Godɨndɨ Nɨmorɨ Sisas Krais ranahambo hoafɨmehundürɨ, aiana yɨnɨ yahu, wanɨ yahu-randeimbɨyupoanɨ. Ŋga mamɨ hohoanɨmo yaŋgɨrani hohoanɨmoyu arandɨ. 20 Ŋga asu Godɨndɨ horombo hoafɨ afɨndɨ ra yaŋgoromboane, ŋga ranane asu Sisas Kraisɨndɨ süŋgu-ane horombo hoafɨ muŋgu ra anɨhondümbo tüküfe arandɨ. Ranane asu sɨhɨrɨ Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨyefühɨ asu Sisas Kraisɨndɨ süŋgu hoafɨyefühɨ, “Anɨhond-ane,” asefɨ God ai adükar-ani hoafɨmbohünda. 21 God aiani yɨhoefɨmbo sebabɨdɨmbo ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨramündümuna asu sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ ŋgɨnɨndɨ anɨmboefɨ. Asu ai sɨhefɨmbo ahandɨ ratüpurɨmbo amboanɨ kafoare hɨnɨŋgɨmareamun-anefɨ. 22 Aiyu ai ahandɨhoarɨ sɨhefɨmbo dɨbonɨyumunɨ hɨnɨŋgɨreamunɨ haya asu ai Yifiafɨ Aboedɨ ra sɨhefɨ hohoanɨmoambe hɨnɨŋgɨmareandɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ranana sapo God ai sɨhefɨmbo aboedambo-femunɨmboayo ranahambo nafuimbo-hündamboane.  













23  Ŋga

Por ai moai aheimbo sowana asükai hu

ro anɨhondümbo hoafɨ hoafayahɨ nda God ai anɨhond-ane mbüsü ŋgɨnɨndamündümbui. Ŋga ro sɨheimbo dɨdɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ segudürɨpoanɨ saheheamboyahɨ asu ro hombo hoafɨmayahɨ sɨhei ŋgoafɨ Korinɨnambo asükai sɨnɨkoate-mayahɨ. 24 Sɨhei anɨhondümbofe ranana ro hɨfandɨ-handürühɨyahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranamboanei se-amboanɨ sɨheihoarɨ ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨrɨhümündi anɨmboei. Rananehɨ asu ro sɨhei hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo ra botɨfembohünda sebabɨdɨmbo ratüpurɨye arɨhoandɨ. 1  Ranɨmboyahɨ ro moanɨ wandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨya, awi ro ŋgɨrɨ aheimbo sowana gadɨ asükainda ŋgɨnɨndɨfimbɨ hoafɨndahandüranɨ,  

2



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 497

2 Korin 2

afɨndɨ hohoanɨmondei sahehea hohoanɨmomayahɨ. 2 Asu ro sühühühɨ sɨheimbo ŋgusüfoambe afɨndɨ kifimbɨ hohoanɨmo mbasahandürɨ-mbonana, asu nindou mamɨ ai ŋgɨrɨ wambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohünda farɨhendɨrɨ. Ŋga se yaŋgɨr-anei wambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ moatükunɨ randɨhinda hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. 3 Seana wambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyahündɨrɨ-rühündeimbɨ nindou-anei. Ranɨmboanahɨ asu ro sɨheimbo sowana sɨnɨ sɨheimbo ŋgusüfoambe afɨndɨ kifimbɨ hohoanɨmo ra segodürɨmbo moei asahɨ. Ranɨmbo-hündamboyahɨ ro horombo sɨheimbo pas sürü papɨrɨhɨ koamarɨheheandɨ. Ro nɨnɨ-moatükunɨmboyo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ ana, asu se-amboanɨ ro-babɨdɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihanei. Ranɨ moatükunɨmbo sɨheimbo muŋguambo anɨhondümbo-rɨheandürɨmboanahɨ. 4 Horombo sɨheimbo pas sürü papɨrɨhɨ koarɨheheandɨ sɨmboanɨ ana wandɨ ŋgusüfoambe tɨŋɨrɨfo afɨndɨ nɨmarɨwohüyo asu asübusümbɨ hohoanɨmo ranai tüküfihɨyo ro aranɨmbo-aranɨmboya wakɨmarɨheandɨ. Se tɨŋɨrɨfombü hohoanɨmo-mbeyeia sahehea pas ra sürü papɨrɨhambo-yahɨpoanɨ. Ŋga se wambo ro sɨheimbo hohoanɨmo afɨndɨ hohoanɨmo-arɨhandürɨ ra fɨfɨrɨmbɨrɨhinda saheheamboyahɨ parɨhe koamarɨheheandɨ.  





5 Nindou

Nindou ai sɨheimbo moaruwaimbo-mareandürɨ ranahambo amboawi mbɨsei-amboane

ai ŋgusüfoambe afɨndɨ kifimbɨ hohoanɨmo wambo yaŋgɨrɨyopoanɨ masendɨrɨ, ŋga sɨheimbo muŋguamboyu masagadürɨ. Ro ranɨ moatükunɨmbo afɨndɨ hoafɨmbo moeisahɨ, ŋga ranɨmboanahɨ moanɨ bɨdɨfɨrɨ yaŋgɨrɨ hoafayahɨ. 6 Nindou ranahambo nindou afɨndɨ se tɨŋɨrɨfombü ratüpurɨ masahündo ra awi rühü safɨ ahambo hɨnɨŋgɨndɨhorɨ. 7Ŋga awi se ahandɨ hohoanɨmo moaruwai ranahambo amboawi sahündowohü asu ŋgusüfoambe afurɨfe kifimbɨ hohoanɨmo ndahündo. Ŋga asu ŋgusüfoambe afɨndɨ hamɨndɨ kifimbɨ hohoanɨmo ai ahambo muŋguna moaruwaimbo-nderɨmboe. 8 Ranɨmboane ro sɨheimbo hoafɨ nda hoafehandürɨ, se ahambo sɨhei-mayo hɨpoambofe ra nafuindahündoan-anɨmbo ai fɨfɨrɨ-mbɨreandamboane. 9 Ro horombo pas sürü papɨrɨhɨ koamarɨ-heheandürɨ moanɨ sɨheimbo refe hoeife-ndürɨmbohünda. Wandɨ-mayo hoafɨ se süŋgurɨhündühɨ muŋgu moatükunɨ ra rarɨhi mbarɨhündɨyo wanɨmbaiyo? Ŋga se ahambo tɨŋɨrɨfo masahündo. 10 Asu se nindou düdi ai sɨheimbo moaruwai hohoanɨmoayundürɨ ranahambo amboawi asei ana, asu ro-amboanɨ ahambo amboawi mbɨsahandomboyahɨ. Moaruwai hohoanɨmo eŋgoro ana, ranahambo ro amboawi asahɨ ana, Kraisɨndɨ hɨmboahü sɨheimbo fehefe-ndürɨmbohünda amboawi sahühanahɨ. 11 Satan ai sɨhefɨmbo tɨkai hoafɨndɨmunɨ-mbui sahehea ramarɨheandɨ ra. Ahandɨ dɨbohɨndɨ hohoanɨmo ra sapo sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhumboanefɨ.  











12  Ro

Troas ŋgoafɨhü Por ai tɨŋɨrɨfo afɨndɨ masemündu

sɨheimbo hɨnɨŋgɨrɨheirɨ hehea Troas ŋgoafɨhü Godɨndɨ hoafɨ hoafombohünda tüküyaheandühɨ hoeirɨheandane asu Adükarɨ ai wambo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 2​, ​3  498

ranɨhü ratüpurɨmbohünda aboedɨ hohoanɨmo nafuimayundɨrɨ. 13 Ŋga ro sɨhefɨ wandafɨ Taitus ranɨhü hoefikoate-yahühɨ asu ŋgusüfo afɨndɨ kürɨheandühɨ afɨndɨ hohoanɨmomayahɨ. Ranɨyahɨ asu ro nindou ranɨhü amarei aheimbo hɨhɨfɨrɨharü hɨnɨŋgɨrɨhearü hehea, asu ro Masedonia hɨfɨnambo mahahɨ, ŋga sɨheimbo sowana moai asükai sühühɨ.  

14  Ŋga

Kraisɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo ro ŋgasündɨ-hurɨmboanefɨ

Godɨmbo hɨhɨfɨndɨ-hurɨmboane nɨmboe sapo aiani Krais-babɨdɨ nɨmboefanɨ muŋguambo si aho ra sɨhefɨmbo aboedɨ nafɨ semündümunɨ huhü asu nɨne-moatükunɨ ranai sɨhefɨmbo moaruwaimbo-femunɨmbo aho ra ŋgasündɨhu aboedühɨ tükehundɨ. Yɨhoefɨ ratüpurɨ ranahamboani God ai hoafɨyuanɨ asu nindou ai Krais ranahambo fɨfɨrarɨhorɨ. Kraisɨmbo fɨfɨrɨfe ranana aparümbɨ fɨsɨŋarü yaŋgorɨ wakareandɨ nahurai-ane. 15 Sɨhɨrɨ amboanɨ aparümbɨ fɨsɨŋarü Kraisɨndɨ-mayo Godɨndɨ aboedɨ sesɨ mandɨfe fondɨ wamɨnɨndɨ aboedɨ tüküfe hafo arandɨ tüküfe haya God sowana aho nahurai-anefɨ. Fɨsɨŋarü ranane nindou Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhindeimb-ayei asu ahandɨ hoafɨ süŋgufekoate-ayei ahei mbusümo yaŋgorü wakareandɨ. 16 Nindou dɨdɨyei Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate anɨmboei aheimbo ana yɨfɨ fɨsɨŋɨrɨ nahurai-ane. Sapo fɨsɨŋarü ranaiane aheimbo hɨfokoarearü arandɨ. Ŋga asu nindou Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhindeimbɨ aheimbo ana fɨsɨŋarü ranai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sagadürɨ arandɨ. Nindou muŋguambo aiana ŋgɨrɨ aheihoarɨ Godɨndɨ ratüpurɨ ra randɨhindɨ. 17 Ŋga se fɨfɨrɨhimboanei, roana nindou afɨndɨ ai homo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomondühɨ kakɨ sowandümo arundɨ nahurai nindouyefɨpoanɨ. Ŋga God ai yɨhoefɨmbo ratüpurɨ ra masemuna asu ro moai ahandɨ ratüpurɨ ranahambo tɨkai hoafɨyefɨ rɨhundɨ. Ŋga roana Kraisbabɨdɨ hohoanɨmo mamɨ süŋgurɨ-hundühanefɨ asu Godɨndɨ hɨmboarühɨ hoafɨ ra mbumundɨ süŋgu yaŋgɨrɨ hoafɨyefɨ arɨhu hefɨ.  





3

Sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefembo ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou 1   Ro

Godɨndɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-anefɨ masefɨ ra awi asükai yɨhoefɨhoarɨ yɨhoefɨ fimbo borɨyefɨhümbo se yɨhoefɨmbo aboedanemo mbɨseiya sefɨmbo mbaiyefɨyo? Asu awi ro nindou bɨdɨfɨrɨ nou ai pas sürü papɨrɨhü-ndeimbɨhündɨ sɨheimbo saiyoanɨ asu se yɨhoefɨmbo aboed-anemo yahombohünda mbayefɨyo? Asu se yɨhoefɨmbo farɨhefemunɨmbohünda pas yahurai sürü papɨmboyo? Ŋga wanɨ. 2 Seanei yɨhoehɨmbo nindou muŋgu aboed-anafanɨ yahomunɨmbohünda pas nahurai-ayei. Pas ranahambo sürü papɨmarɨhündɨ ranana sɨhei ŋgusüfoambe-ane amaro. Muŋguambo nindou ranai pas ranahambo fɨfɨrɨhi hehi asu ai hoeiferambo-hündamboane. 3 Ranɨ-moatükunɨ ra dɨbohɨndɨyopoanɨ, ŋga ai yahurai-ane. Krais ahandɨhoarɨ randɨ pas ra sürü papɨra mbura yɨhoefɨ süŋgu koamarɨhendɨ. Pas ra moai  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 499

2 Korin 3

penɨnambo sürü papɨrandɨ, ŋga God yaŋgɨrɨ koadürümbo nüŋgurandeimbɨ ranahandɨ Yifiafɨnambo sürü papɨmarandɨ. Asu moai God horombo ramareandɨ nou nɨmoeifihɨ sürü papɨrandɨ, ŋga nindou-yei hohoanɨmoambeahɨyo sürü papɨmarandɨ. 4 Ro ranɨ hoafɨ hoafayehɨ ra sapo Kraisɨndɨ süŋgu ro Godɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ. 5 Asu ŋgɨrɨ yɨhoefɨhoarɨ yaŋgɨrɨ ana ranɨ ratüpurɨ ra randɨhundɨ, ŋga ranɨmboane asu ro ŋgɨrɨ hoafɨndefühüya, yɨhoefɨhoarɨ rɨhundɨ ranɨ ratüpurɨ ra ramarɨhundɨ mbɨsefɨ. Ŋga Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ sahumɨndefɨ hohumboanefɨ ratüpurɨyefɨ arɨhundɨ. 6 God ai ahandɨhoarɨ yɨhoefɨmbo se randumboemo mehuwa, asu ro sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ratüpurɨ ranɨ nindoumboyahu anɨmboefɨ. Ratüpurɨ ranana horombo sürü papɨru sɨhoemombo-yomopoanɨ. Ŋga Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnamboyo sürü papɨra masɨhendɨ. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo sürü papɨru masɨhoemo ranɨ-süŋgu ana nindou ai yɨfɨyei arɨhündɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ana nindoumbo gedühɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo sendühane. 7 God ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra nɨmoeifihɨ sürü papɨmarandɨ. Ŋga asu ranɨyo ranɨ-moatükunɨ ra Godɨndɨ-mayo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ranɨ bɨtapɨre tükümefeyo. Ranɨyo asu Mosesɨndɨ ŋgusümboarɨ ranai hɨmboamupuimbo-maranda asu Israerɨhündɨ ai ahandɨ ŋgusümborɨ ra ŋgɨrɨ ndondɨhi hoeindɨhindɨ. Ŋga asu süŋguna homboyo ranɨ-moatükunɨ ranai afurɨmarɨhoayo. 8 Ranɨmboane Yifiafɨ Aboedɨndɨ ratüpurɨ ra ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo ŋgasünde haya hɨmboamupuirandeimb-ane. 9 Ahɨnümbɨ hohoanɨmondɨ ratüpurɨ ranana nindoumbo papɨ-hoafɨmboane, ŋga asu Godɨndɨ-mayo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ranɨ-dɨbo meŋgoro. Ranɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋguyo nindou ai yɨfɨyei arɨhündɨ. Ŋga asu nindoumbo Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ tüküfembo ratüpurɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ranɨ-dɨbo eŋgoro ra ŋgasündeamboane. 10 Anɨhond-ane, horombodɨdɨ ratüpurɨ ranahandɨ hɨmboamupui-randeimbɨ si adükarɨmayosɨ, ŋga ndeara dɨkɨrɨfemboane. Nɨmboe sapo hapoana aboedɨ hoafɨndɨ ratüpurɨndɨ hɨmboamupuimborandeimbɨ si adükarɨ hamɨnd-ane. 11 Ahɨnümbɨ hohoanɨmondɨ ratüpurɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si kameihɨ tükümefeyosɨ, ŋga moai gedühɨ yaŋgoro. Ŋga aboedɨ hoafɨndɨ ratüpurɨ koadürümbo-koadürümbo yagodomboe ranɨmboane asu ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ra adükarɨ hamɨndɨ-mbeyowamboane. 12 Aboedɨ hoafɨndɨ ratüpurɨ ranana ŋgɨrɨ muŋgundo ranahambo ro anɨhondümbo-rɨhu hohu anɨmboefɨ. Ranɨmboane asu ro yɨhɨmbokoate ranahambo hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 13 Roana Moses yare marandɨ nou moai yarɨhu rɨhundɨ. Aiyu ahandɨ ŋgusümboarɨ ra hoearɨnambo gabudɨmareandɨ. Rananɨmbo Israerɨhündɨ ai sapo hɨmboamupuimborandeimbɨ si ra ahandɨ ŋgusümboarambe tükümefeyo ra ŋgɨrɨ hoeindɨhinda afurɨnde gado. 14 Ŋga asu ahei hohoanɨmo ra moai  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 3​, ​4  500

hoeireandürɨ. Ranɨyei asu ai horombodɨdɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ra hoeirɨhindühɨ asu ahei ŋgusümboarambe hoearɨ nou ranai ahei ŋgusüfoambe gabudɨfoareandürɨ haya ho-hombo haponda tükefeyo. Ai moai ranɨ-moatükunɨ ra raguanambo-rɨhindɨ, ŋga wanɨ. Krais mamɨ ranahandɨ süŋgunambo yaŋgɨr-anɨmbo God ai hoearɨ ŋgusüfoambe gabudareandɨ ra raguanambo-ndeambui. 15 Horombo peyo haya hohombo hapondan-amboanɨ ai Mosesɨndɨ hoafɨ hoeirühi marühɨ hei ra hoearɨ ranai ahei hohoanɨmo ranahambo gabudɨmareandüra asu hoafɨ nɨmɨndɨ ra moai fɨfɨrɨhindɨ. 16 Ŋga nindou ai Adükarɨ sowanambo hɨhɨrɨyahi ahei ana, hoearɨ ra Adükarɨ ai raguanambo-ndeambui. 17 Adükarɨ ndanai ana Yifiaf-ani. Ŋga asu Adükarɨndɨ Yifiafɨ ranai nindou ranahandɨ fiambe amarondo ana, asu nindou ranai moanɨ aboedambo-ndüfimbui. 18 Muŋguambo sɨhɨrɨ ana moai sɨhefɨmbo nɨnɨmoatükunɨ ai ŋgusümboarɨ gabudeamunɨ. Ranane asu Adükarɨndɨ-mayo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ranai sɨhefɨmbo tapara-mɨndɨmunühɨ asu sɨhɨrɨ hoehɨmbo nou nindou ranahei fihɨ hefɨ taparɨhu-mɨndefɨmbo nou-ayefɨ. Rananefɨ muŋguambo si aho ra hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ranai adükarɨ tüküfe howohü sɨhefɨmbo ŋgorü-süŋgureamunɨ hoanɨ sɨhɨrɨ Adükarɨ anüŋgu nou nɨmboefɨ arɨhundɨ. Adükarɨ sɨhefɨ ranai Yifiafɨ wamboani ai rasüŋgure arandɨ.  







4

Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai hɨfɨna nafümbɨ hɨpɨrɨ nahurai-anemo

1   Sapo

God ai yɨhoefɨmbo hɨpoambo-reamunɨ hayambo-wamboyu ratüpurɨ ra masemunɨ ro refembohünda, ranɨmboane asu ro moai yiboaruko-yiboaruko-yahundühɨ ambe sefɨ hɨnɨŋgɨrɨhundɨ, ŋga wanɨ. 2 Ranɨmbo-hündamboyefɨ asu ro amoanɨŋgümbɨ ratüpurɨ dɨbo eŋgoro nindou ai yaru marundɨ ra daboadanambo-marɨhundɨ. Roana moai tɨkai hoafɨ hohoanɨmo süŋgurɨhu hefɨ rɨhundɨ asu moai Godɨndɨ hoafɨ ra ŋgorü-süŋgurɨhu rɨhundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga roana nindou ranai yɨhoefɨ ratüpurɨ Godɨndɨ hɨmboahü ra hoeirɨhindühɨ ahei hohoanɨmoambe ratüpurɨ ranahambo aboed-ane mbɨseiya sefɨmboanefɨ asu hoafɨ hondü ra weindahɨ hefɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 3 Godɨndɨ hoafɨ ro hoafɨyefɨ arɨhundɨ ranai dɨbo eŋgoro ana, sapo nindou ahandɨ hoafɨ hɨmborɨkoateyei heimbo awarɨhefemboayei aheimbo-anendürɨ. 4 Nindou ranai ana hoafɨ ranahambo moai anɨhondümbo-rɨhindɨ, sapo ahei hohoanɨmoambe nɨmbɨ amaro hɨfɨ ndanɨhündambo tɨkai god nüŋgumbü Satan ai gabudɨ-foareandürɨ hayambo wambo. Rananei asu ai Krais sapo Godɨndɨ sɨsamɨ hondü nahurai aiyu ranahandɨ aboedɨ hoafɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ra moai hoeirɨhorɨ rɨhündɨ. 5 Ro bokararɨheheandɨ ra moai yɨhoefɨ fimbo hoafɨyefɨ rɨhundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga Krais ai Adükar-ani sefɨ hoahumboanefɨ asu ro ahandɨ süŋguyo  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 501

2 Korin 4

sɨhei ratüpurɨyefɨ rɨhundeimbɨ anɨmboefɨ ranahambo hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 6 Sapo God hɨfɨ sünü nafɨrandambe ai hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmbɨ yare nɨmaroambe si ranai simbeyo-wamboane,” mehu. Asu God mamɨ ranani sɨhefɨ hohoanɨmoambe si ramareanda afɨndɨ hamɨndɨ tükümefeyo asu sɨhefɨ ŋgusüfoambe ranai aboedɨ si nahurai eŋgoro. Ro si ranahambo fɨfɨrɨhumboanefɨ sapo Godɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si Sisas Kraisɨndɨ ŋgusümboarambe apenɨŋgo ranahambo. 7 Ŋga roana sapo aboedɨ hoafɨ ŋgɨnɨndɨ napo nahurai hɨfɨna nafümbɨ hɨpɨrambe afoero nahurai-anefɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra nindou ai yarɨhi fɨfɨrɨhindühɨ ndanɨ-moatükunɨ ŋgɨnɨndɨ afɨndɨ nda Godɨndɨmayoane, ŋga asu yɨhoefɨ-mayopoanɨ mbɨsei-yambohündamboane ra. 8 Yɨhoefɨmbo afɨndɨ tɨŋɨrɨfo ranai moaruwaimbo-reamunɨsɨ, ŋga asu awi moai muŋgunambo moaruwaimbo-reamunɨ. Afɨndɨ moatükunɨ ranai yɨhoefɨ hohoanɨmo ranahambo kɨkɨhɨramɨndɨ-munühanesɨ, ŋga asu awi yɨhoefɨ hohoanɨmo ra moai muŋgunambo hamɨndɨ peyo randɨ. 9 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmbo moaruwaimbo-rɨhimunɨ marɨhündɨsɨ, ŋga asu God ai yɨhoefɨmbo moai hɨnɨŋgɨreamunɨ randɨ. Ai yɨhoefɨmbo harɨyahümunɨ marɨhündɨsɨ, ŋga asu ro moai moaruwaimbo-yahu rɨhundɨ. 10 Muŋguambo si maho ra Sisas yɨfɨmayu nou yɨhoefɨ fimbo amboanɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrɨ nahurai-mayefɨ. Ranɨmboane asu Kraisɨndɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra yɨhoefɨ fiambe hoeimbɨrɨhind-amboane. 11 Ro yaŋgɨrɨ nɨmboefühɨ Sisasɨndɨ ratüpurɨ, ratüpurɨyefanɨ, nindou ai yɨhoefɨmbo hɨfokoefemunɨmbo sei hehi raraomarɨhümunɨ. Rananɨmbo asu Sisas ai hɨfɨ ndanɨhü manüŋgu ahandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo amboanɨ yɨhoefɨ yɨfɨmbo fiambe weindahɨ tükümbɨfeyo-wamboane. 12 Ranane asu yɨfɨmbo hohoanɨmo ra yɨhoefɨmbo sowahɨ eŋgoro, ŋga yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo sɨheimbo sowahɨ eŋgoro. 13 Godɨndɨ hoafɨ yahoya, “Ro anɨhondümbo-rɨhe heheambo wamboanahɨ hoafayahɨ,” meho. Mare yahurai-ane ro-amboanɨ mamɨ anɨhondümbofe-namboanefɨ hoafayefɨ. 14 God ai Sisasɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranahambo fɨfɨrɨhumboanefɨ. Ranɨmbo-hündamboanɨmbo asu yɨhoefɨmbo amboanɨ Sisas ramefiyu nou botɨndeamunɨ haya, ndemündümunɨ sɨheimbo kameihɨ gafu ahandɨ fikɨmɨ hɨnɨŋgɨndeamunɨmbui. 15 Ŋga asu sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmboane muŋgu tɨŋɨrɨfombü ranɨ-moatükunɨ yɨhoefɨmbo sowahɨ tüküfe arandɨ. Süŋgunamboanɨmbo Godɨndɨ hɨpoambo hohoanɨmo ranai nindou afɨndɨ ahei ŋgusüfoambe tükündɨfendürɨ ndandanɨ asu ai Godɨmbo afɨndɨ hɨhɨfɨndɨhorühɨ ahambo aboed-ani sei mbɨrɨhünd-amboane. 16 Roana ranɨmbo hohoanɨmoyefɨ hoeirɨhundühanefɨ asu ro Godɨndɨ ratüpurɨmbo ra moai mbosɨyefɨ rɨhundɨ. Yɨhoefɨ fi ranai moaruwaiyowohanesɨ, ŋga asu yɨhoefɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo ranai muŋguambo si aho ra aboedɨ sɨmborɨ tüküfeyoanɨ ndorɨhu hohoanɨmo-yefühanefɨ.  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 4​, ​5  502 17 Ranɨ-moatükunɨ

ra ai ndahurai-ane: Tɨŋɨrɨfo yɨhoefɨmbo sowahɨ tüküfe arandɨ ra afɨndɨ hamɨndɨyopoanɨ, ŋga ranɨmbo wambo asu ŋgɨrɨ amɨtata moendɨndo. Ŋga asu süŋgunamboanɨmbo sünambe moanɨ aboedɨ hamɨndɨ ŋgorü-süŋgundahu koadürümbo-koadürümbo nɨmandemboyefɨ. Sünambe süŋgunambo aboedɨ hamɨndɨ nɨmarɨ ranai-anɨmbo asu haponda hɨfɨ ndanɨhü tɨŋɨrɨfo akɨdou eŋgoro ranahambo ŋgasündeamboe. 18 Sɨhɨrɨ ana moai nɨne-moatükunɨ hɨmboarɨnambo hoeife-randeimbɨ moatükunɨ ranahamboyopoanɨ kokorɨhu hefɨ arɨhundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sɨhɨrɨ ana nɨne-moatükunɨ hɨmboarɨnambo hoeifekoate-yefɨ arɨhundɨ ranahamboane hohoanɨmo parɨhu arɨhundɨ. Sapo nɨne-moatükunɨ sɨhefɨ hɨmboarɨnambo hoeirɨhu arɨhundɨ ranana ŋgɨrɨ gedühɨ yagodo, ŋga nɨne-moatükunɨ sɨhɨrɨ sɨhefɨ hɨmboarɨnambo hoeifekoate-yefɨ arɨhundɨ ranai-anɨmbo gedühɨ koadürümbo-koadürümbo yagodɨmboe. 1  Sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhumboanefɨ hɨfɨ ndanɨhü dago ndanambe anɨmboefɨ ndanana kandɨhoeyoanɨ asu ŋgoasümboanɨ ana God ai worɨ hondü sünambe sɨhɨrɨ nɨŋgombohünda hɨnɨŋgɨmareandɨ ranambeanɨmbo nɨmboemboyefɨ. Worɨ ranana nindou moai worɨmboarundɨ, ŋga moanɨ koadürümbo fondarɨmboane. 2 Hapondanana sɨhɨrɨ worɨ aboedɨ hamɨndɨ sɨhefɨmbo sünambeahɨndɨ nou gabudɨ-foareamunɨmbo afondaro ranahamboanefɨ sɨhɨrɨ haŋafumboyefühɨ hohoanɨmo pararɨhundɨ. 3 Sɨhɨrɨ ranɨ-moatükunɨ aboedɨ ra fi ranahambo gabudafoarɨhundɨ ana, asu sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ fi safɨ yaŋgɨrɨ nɨmboefɨ. 4 Yɨnɨ, awi sɨhɨrɨ haponda dago ndanambe nɨmboefomboanefɨ haŋafumboyefühɨ afɨndɨ hohoanɨmoayefɨ. Asu sɨhɨrɨ rawehundɨ ra sɨhefɨ fi-hoearɨ wamɨndafɨ ra raguanambo-fembo sefɨ hohumboyefɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sɨhefɨ fi-hoearɨ sɨmborɨ ra sapo hoearɨ hondü sɨmborɨ nahurai güdɨfemboane. Asu rananɨmbo sɨhefɨ fi sümboyorandeimbɨ ranai aboedɨ yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨŋgombo ra mbɨsemɨndowambo sefɨ hohumboanefɨ. 5 God ai ahandɨhoarɨyu sapo sɨhɨrɨ yaŋgɨrɨ semɨndɨ hefe nɨŋgombo ra dɨdɨboadore masɨhendɨ. Ranɨyu asu ai sɨhefɨmbo Yifiafɨ Aboedɨ ra masemunɨ. Yifiafɨ Aboedɨ masemunɨ ranana sapo muŋgua aboedɨ moatükunɨ süŋgunambo God ai sɨhefɨmbo refemunɨmboayu ranahandambo weaŋgurühɨdɨdɨ bɨdɨfɨrɨyo. 6 Ranane sɨhefɨ fiambe ŋgɨnɨndɨ tüküfemunɨ arandɨ. Haponda sɨhɨrɨ ra randɨhu fɨfɨrɨndɨ-humboane sɨhefɨ fi nda sɨhefɨ worɨ nahurai ranambe anɨmboefɨsɨ, ŋga sɨhɨrɨ Adükarɨndɨ worɨ ranahambo aŋgun-anefɨ anɨmboefɨ. 7 Hapondanambe sɨhɨrɨ moanɨ Adükarɨmbo anɨhondümborɨhurühanefɨ anɨmboefɨ. Ŋga nɨnɨ-moatükunɨyo hoeifembo ranahambo hohoanɨmo parɨhu-ndühɨyefɨpoanɨ anɨmboefɨ. 8 Sɨhefɨ hohoanɨmo ranai ŋgɨnɨndɨ tüküfemunühane asu roana yɨhoefɨ fi nda hɨfɨ ndanɨhü hɨŋgɨfe hefembo hafo Adükarɨ-babɨdɨ ŋgoafɨ hondühɨ nɨmarɨmbo rananefɨ hohoanɨmoayefɨ. 9 Ranɨmboanefɨ sɨhɨrɨ ana ŋgoafɨ hondühɨ nɨmboefühɨndoan-ane asu ndühɨ nɨmboefühɨ-ndoan-ane ra ro moanɨ nɨne hohoanɨmo  

5



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 503

2 Korin 5

Adükarɨ ai hohoanɨmoayu ra süŋgufembo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayefɨ. 10 Muŋguambo sɨhɨrɨ Adükarɨ ai yɨboboreandɨ sɨmboanɨ ra ahandɨ hɨmboahü tükündahumboyefɨ. Rananɨmbo ranɨ-sɨmboanɨ sɨhɨrɨ fi ndarɨhu nɨmboefambe aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨmayef-ane, asu moaruwai ratüpurɨmayef-ane, ranɨmbo muŋguambo sɨhɨrɨ mamamɨ nɨne-moatükunɨ ramarɨhundɨ sɨmoŋgorühɨ Adükarɨ ai ndemunümbui.  

Nindou ai Kraisɨndɨ süŋgu Godɨndɨ ŋgunindɨmbofe tüküfemboane

11 Ranɨmboane

roana Adükarɨmbo yɨhɨmboyefühɨ, ahandɨ hoarehɨ nɨmboefühɨ nindou bɨdɨfɨrambo hoafɨyefɨ habodefɨ arɨhundɨ ahei hohoanɨmo botɨfendüranɨ ai Adükarɨmbo anɨhondümbo-fimbohünda. God ai yɨhoefɨmbo ndore fɨfɨreamunɨmboani. Mare yahurai-ane sɨhei hohoanɨmoambe se yɨhoefɨmbo ndorɨhi fɨfɨrɨmbɨrɨhimunamboane asefɨ. 12 Ro asükai sɨheimbo ndanɨ hoafɨ hoafayefɨ nda se yɨhoefɨmbo aboed-anemo yahombo-hündamboyopoanɨ, ŋga se yɨhoefɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-mbeyahümuna sefɨmboyefɨ. Rananɨmbo asu se nindou bɨdɨfɨrɨ-yafe hohoanɨmo ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayei, ŋga nindou-yafe hohoanɨmo ranahambo moai hohoanɨmoyei se sɨmborɨ hoafɨmbohünda hoafayahandürɨ. 13 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmbo hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨ-yomondühanemo masei. Ro hɨhɨndɨ-hɨhɨndayefɨ ana, Godɨmbo-hündamboanefɨ. Ŋga asu haponda ro ndorɨhu hohoanɨmoayefɨ ana, ra sɨheimbo farɨhefendürɨmbo-hündamboane. 14 Krais yɨhoefɨmbo hɨpoambo-mareamunɨ hohoanɨmo ra yɨhoefɨ ratüpurɨ ranahambo hɨfandarandɨ. Ra yarɨhu fɨfɨrɨhundɨ nindou mamɨ ai nindou muŋguambo ranaheimbo süŋguna yɨfɨmayu ranɨ-süŋgunambo-anɨmbo nindou mamamɨ sɨhɨrɨ amboanɨ yɨfɨyefɨmbo nahurai-anefɨ. 15 Ai nindou muŋguambo sɨhefɨ süŋguna yɨfɨmayu. Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo nindou sɨhɨrɨ ndarɨhu yaŋgɨrɨ nɨmboefambe ra sɨhɨrɨ hohoanɨmomayefɨ süŋgu yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyohü hoahoaŋgopoanɨ, ŋga yowanɨ. Ŋga sapo ai sɨhefɨ süŋguna yɨfɨyu mbura asükaiyu botɨfi mahafu ranɨmbo sɨhɨrɨ ndondɨhu hohoanɨmondefüh-anɨmbo hahabodefomboane. 16 Ranɨ-mayowamboane roana ŋgɨrɨ nindou-yafe hohoanɨmo ra süŋgundɨhundühɨ asu nindou ŋgoründɨ hohoanɨmo türüboadɨhu ŋgefɨ. Yɨnɨ, horomboyefɨ sɨhɨrɨ nindou-yafe hohoanɨmo ra yarɨhu hohoanɨmoyefühɨ Kraisɨmbo tümafoarɨhurɨ hefɨsɨ. Ŋga asu hapondanɨ ana sɨhɨrɨ moai ahambo ranɨ hohoanɨmoyahundo rɨhundɨ. 17 Hɨmborɨyei. Nindou mamɨ ai Krais-dɨbo anüŋgu ana, God ai nindou ranahambo sɨmborɨ nindoumbondirɨ hɨnɨŋgɨndirümbui. Wamɨndafɨ hohoanɨmo awarɨmarɨhoayo, ŋga asu sɨmborɨ hohoanɨmo tüküfemboane. 18 Ran-moatükunɨ ranana God aiani nɨmɨndühɨyu haya yare arandɨ. Horombo ana sɨhɨrɨ ahandɨ hürütümbü nindoumboyahu manɨmboefɨyosɨ, ŋga asu hapondanɨyu Kraisɨndɨ süŋgu sɨhefɨmbo God ai aboedɨ 













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 5​, ​6  504

aboedɨ-mareamunɨ. Ranɨyu asu Godɨndɨ hürütümbü ranaheimbo farɨhefendüranɨ asu ai God-babɨdɨmbo wudɨ-wudɨfembo ratüpurɨ ra yɨhoefɨmbo masemunɨ. 19 Sɨheimbo ro ndarɨhu hoafehundürɨ: God ai nindou muŋguambo Kraisɨndɨ süŋguyu ŋgunindɨmbore arandɨ. Asu ai moai nɨnɨ-moatükunɨyo moaruwai hohoanɨmoyei marɨhündɨ ranahambo hohoanɨmoyu sɨhairandɨ, ŋga wanɨ. Asu ai nindoumbo wudɨ-wudɨfembo hoafɨ ra hoafɨmbo ratüpurɨ masemunɨ. 20 Ranɨmboanefɨ ro Kraisɨndɨ yasɨmondühɨndɨ hoafɨ ra sahumɨndefɨ hohu hoafayefɨ. God ai ahandɨhoarɨyu yɨhoefɨ yasɨmondɨ süŋgure haya muŋguambo nindou ranaheimbo wudɨ-wudɨndahindɨ yahundürɨ arandɨ. Rananefɨ ro Kraisɨndɨ fondɨ sahumɨndefɨ hohu hoafɨyahu-ndürühɨya, “Awi se Godbabɨdɨ hürütümbü hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi asu wudɨ-wudɨyahi,” sefɨ hohu hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 21 Krais ai moai moaruwai hohoanɨmoyu randɨ. Ŋga asu God aiyu sɨhefɨ-mayo moaruwai hohoanɨmo ra ahandɨ wamɨ semündü manandeandɨ. Ranɨyu asu Sisas ai nindou moaruwai hohoanɨmoyumbü nou tükümefiyu. Sɨhefɨmboya, ai wambo-so nɨmboeimbo wandɨ ŋgɨnɨndɨnambo Godɨndɨ nindoumboyahi moanɨ aboedɨ mbumundɨ safɨ mbɨnɨmboei-amboane yahuhayamboyu ai ranɨmoatükunɨ ra ramareandɨ. 1  Ro God-babɨdɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboefombo ratüpurɨyefɨ rɨhundeimbɨanefɨ nda sɨheimbo hüti-hoafehundürɨ, “Sapo se Godɨndɨ-mayo hɨpoambo hohoanɨmo masahümündi-ane, ŋga asu se ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ-yeimbündühümboyei,” asefɨ. 2 God ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ranɨ si hamɨndɨ hondü ro sɨhei hoafɨ hɨmborɨmayahɨ. Asu sɨheimbo ro aboedambofe-ndürɨmboayahɨ ranɨ si tüküfeyoambe mafarɨheheandürɨ,” mehu. Se hoafɨ ra hɨmborɨyei! God ai sɨheimbo fehefembo aboedɨ siane tükefeyo. Hapondanana God ai sɨheimbo aboedambo-fendürɨmbo yahumboani. 3 Roana nindou bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨ ratüpurɨ ranahambo moaruwai-ane mbɨseimboyei sefɨ hohumboanefɨ. Asu ro ŋgɨrɨ nindou ranahei hɨmboahü moaruwai ratüpurɨ randɨhundanɨ ai hoeindɨhindühɨ ranana moaruwai hohoanɨmoane mbɨsei. 4 Ŋga roana Godɨndɨ ratüpurɨmbo nindoumboyahu nɨmboefombo wambo, asu muŋguambo si aho ra yɨhoefɨ aboedɨ ratüpurɨ ranɨ-yaŋgɨr-ane muŋguambo nindou ranaheimbo yarɨhu nafuiyahundürɨ arɨhundɨ. Rananefɨ asu roana nɨne tɨŋɨrɨfo yɨhoefɨmbo-so tükefeyoane, asu afɨndɨ hohoanɨmo tükefeyoane, ra moanane sefɨ hohu ŋgɨnɨndɨ anɨmboefɨ. 5 Nindou ai yɨhoefɨmbo harɨyahümunɨ, karabusɨrɨhimunɨ, asu mamɨ afɨndɨ gugurɨhi mburɨhü moaruwaimbo-rɨhimunɨ arɨhündɨ. Asu ro gedühɨ ratüpurɨmayefɨ hefɨ ranɨyefɨ ndofe apo, sesɨ, sesɨ raraokoateyefɨ arɨhundɨ. 6 Asu ro sürühoeimbɨ hohoanɨmoyefühɨ yɨhoefɨ Godɨmbo fɨfɨrɨfe ra ndorɨhu kɨkɨhɨrɨhumɨndefɨ arɨhündɨ. Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranai yɨhoefɨ fiambe nɨmarowohüyo asu ro nindoumbo aboedɨ ndondorɨhundürɨ arɨhundɨ. Asu  





6













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 505

2 Korin 6

ro nindou ranaheimbo Godɨndɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-anefɨ sefɨ hohu nafuiyefɨ arɨhundɨ. 7 Ro Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo nɨmboefomboanefɨ asu ahandɨ-mayo hoafɨ hondü ra hoafɨyefɨ arɨhundɨ. Ro mbumundɨ hohoanɨmo ra yifiarɨ, nɨmɨnehoarɨ nou sahumɨndefɨ hohumboanefɨ anɨmboefɨ ranɨmoatükunɨ ra ranɨnambo yifiarɨyo rambohünda. 8 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmbo dɨdɨboado-rɨhimunühɨ aboed-anemo sei, asu bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmbo moaruwai-anemo sei arɨhündɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmbo amoŋgonɨ hoafɨyahümunɨ, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ ai nindou bɨdɨfɨramboya, aiana aboedɨ ratüpur-ane ratüpuremo sahümunɨ arɨhündɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmboya, aiana wosɨhoaforɨ hoafɨyomo-rundeimbanemo sahümunɨsɨ, ŋga asu roana hoafɨ hondü ranɨ-yaŋgɨr-ane hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 9 Ro Kraisɨndɨ hoafɨ sahumɨndefɨ hefɨ-rɨhundeimbɨ-mayefɨ ra nindou bɨdɨfɨrɨ ai moai fɨfɨrɨhimunɨ, ŋga asu afɨndɨ ai se rananemo sei hehi fɨfɨrarɨhimunɨ. Roana nindou ndeara yɨfɨmbo yaŋgɨrɨyefɨsɨ, ŋga asu awi aboedɨ yaŋgɨrɨ anɨmboefɨ. Yɨhoefɨmbo tɨŋɨrɨfo masemunɨyosɨ, ŋga asu awi ro moai moaruwaimbo-yahundɨ. 10 Ro afɨndɨ hohoanɨmoyefɨ arɨhundɨyosɨ, ŋga asu muŋguambo si ra hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefɨ arɨhundɨ. Ro nindou moaruwai safɨ anɨmboefɨsɨ, ŋga awi ro muŋguambo nindou ranaheimbo afɨndɨ moatükunɨ aboedɨ sahundürɨ arɨhundɨ. Ro nindou kakɨkoate-ayefɨsɨ, ŋga asu ro napo afɨndeimbɨ nahurai-ayefɨ. 11 Wandafɨ mamɨ Korinɨhündɨ, ro sɨheimbo hoafɨ nda hɨmboahü hoafehundürɨ. Ro sɨheimbo yɨhoefɨ ŋgusüfoambe afɨndɨ hamɨndɨ hohoanɨmo-ayahundürɨ. 12 Roana sɨheimbo hohoanɨmo kɨkɨrɨhumɨndefɨ hɨmboyefühɨ-yefɨpoanɨ, ŋga asu sɨmborɨ seanei yɨhoefɨmbo moai yahurai hohoanɨmoyahümunɨ. 13 Ro haponda sɨheimbo wandɨ nɨmorɨmbo nou hoafehandürɨ: Sɨhei hohoanɨmo ra yɨhoefɨmbo ŋgusüfo pandɨhimunɨ sɨmborɨ ro sɨheimbo rawehundɨ nou.  













Sɨhɨrɨ ana Godɨndɨ wor-anefɨ

14  Godɨndɨ

hoafɨ anɨhondü-mbofekoate nindou ranɨ-babɨdɨmbo ana se mamɨ ŋgeimboyei, ŋga yowanɨ. Nüŋgundɨne mbumundɨ hohoanɨmo asu hohoanɨmo moaruwai ra mamambemandɨnea? Nüŋgundɨne siane asu nɨmb-ane ra mamɨ manɨmbafea? 15 Nüŋgundɨne Krais-ani asu Satan-ani ai hohoanɨmo mamɨ süŋgumandɨnea? Asu nüŋgundɨne nindou ai Kraisɨmbo anɨhondümborirɨ-randeimb-ani asu nindou ai ahambo anɨhondümbofe-koateyu-randeimbɨ ranai hohoanɨmo mamɨ süŋgumandɨnea? 16 Nüŋgundɨhu Godɨndɨ worɨ ra sanendɨ kabomo worɨ ranɨ-dɨbo mamambe-mandɨfepɨra? Ŋga sɨhɨrɨ ana God Yaŋgɨrɨ Nüŋgumbü ahandɨ wor-anefɨ! God ai ahandɨhoarɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ro wandɨ worɨ ra wandɨ nindou ranɨ-babɨdɨ worɨmbondɨhɨ mbundɨha ahei mbusümo nɨmandɨmboyahɨ. Rananɨmbo ro ahei Godɨndahanɨ asu ai wandɨ nendɨndeimboyei,” mehu. 17 Ranɨmboane asu Adükarɨ ai hoafɨyuhü yahuya,  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 6​, ​7  506

“Se aheimbo hɨnɨŋgɨndɨhindürɨ hehi sepoanɨmbo ŋgei nɨmandei. Ŋga asu se moaruwai hohoanɨmo ra randɨhimboyei. Ŋga rananɨmbo asu ro sɨheimbo wandɨhoarɨ ndahamɨndɨharümboyahɨ.  Aisaia 52:11 18 Rananɨmbo asu ro sɨhei apembondahe nɨmboahanɨ, asu se wandɨ nɨmorehɨ asu nindowenihɨ nɨmorɨmbondahi nɨmboeimboyei,”  2 Samueɨ 7:14 Adükarɨ Muŋguambo Ŋgɨnɨndɨ Hɨfandandeimbɨ ai ramehu. 1  Wandafɨ mamɨ, Godɨndɨ-mayo hoafɨ ndanana sapo sɨhefɨmbo hoafɨyu masɨhend-ane. Ranɨ-mayowamboane awi sɨhɨrɨ Godɨmbo yɨhɨmbondefühɨ, sɨhefɨ fiambe-ane asu hohoanɨmoambe-ane nɨne moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhu hohu moanɨ aboedɨ sürühoeimbɨ yaŋgɨrɨ hamɨndɨ nɨmboefomboane.

7



2  Se

Korinɨhündɨ ai ŋgor-süŋgumarɨhindɨ ranahambo Por ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu

wambo sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmo pandɨhindɨrɨ. Roana moai nindou ŋgorümbo moaruwai hohoanɨmoyahando rɨhandɨ. Asu ro moai nindou ŋgorümbo moaruwai hohoanɨmo süŋgufembo yarɨhe rɨhandɨ. Moai ro nindou ŋgorümbo tɨkai hoafɨyahandowohü asu ahandɨ napo kiahe hüsihamɨndɨ rɨhandɨ. 3 Ro sɨhei wamɨ papɨfendürɨ hoafombohünda ndarɨhe hoafɨyahühɨ-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga horombo hoafɨmayahɨ nou sɨheimbo ŋgusüfoambe pandɨhurɨ ŋgefombo yɨfɨndemboyefɨ. 4 Ro sɨheimbo weindahɨ nda hoafehandürɨ. Roana sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ nafɨrɨhamɨndɨ-harümboanahɨ! Wambo-so tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükefeyoamboanɨ, asu ro sɨheimbo hohoanɨmo-yahandürühɨ, asu wandɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo fufurɨfoa-reandɨranɨ ranɨmbo ro afɨndɨ hɨhɨfɨhɨhɨfɨya arɨhandɨ. 5 Horombo ro sɨheimbo hɨnɨŋgɨrɨhundürɨ hohu Masedonia hɨfɨhü hefɨ tükümehundɨ amboa ranɨhü ro moai fi harɨhu nɨmarefɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ranɨhü ana yɨhoefɨmbo-so tɨŋɨrɨfombü hohoanɨmo afɨndɨ ranai tüküfeyowohüyo, nindou ŋgorü-babɨdɨ sɨmborɨ hoafɨyefühɨyefɨ ŋgusüfoambe yɨhɨmbomaramunɨ. 6 Ŋga awi God ai nindou düdi ai tɨŋɨrɨfombü hohoanɨmo ahandɨ fiambe tüküfeyoanɨ aboedɨ fufurɨfoarerandeimb-ani. Ranɨyo ranɨ-sɨmboanɨ God ai Taitusɨmbo koamarɨheira yɨhoefɨmbo-so sünɨ tükümefiyuwa asu yɨhoefɨ ŋgusüfoambe fufurɨ-mafoareamunɨ. 7 Ai yɨhoefɨmbo sowana masünu ranɨmbo yaŋgɨrɨyefɨpoanɨ ramehundɨ, ŋga se ahambo sapo ŋgusüfoambe dɨdɨboado-marɨhorɨ hoafɨ ra semündü sünɨ hoafɨmemun-amboyefɨ asu yɨhoefɨmbo God ai ŋgusüfoambe fufurɨma-foareamunɨ. Taitus ai yɨhoefɨmbo hoafɨmemunɨ sapo se wambo hoeifendɨrühɨ mamɨ hohoanɨmo  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 507

2 Korin 7

süŋgufembo afɨndɨ hohoanɨmomayei asu se wambo fehefendɨrɨmbo sei hehi hohoanɨmoayei habodei. Asu ranɨmboanahɨ ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ habodɨhɨ. 8 Ro pas sɨheimbo parɨhe koamarɨ-heheandamboyei se moai hɨhɨfɨhɨhɨfɨyeisɨ, ŋga asu ro moai ranɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoyahɨ. Horombo ana ro afɨndɨ hohoanɨmoyahɨsɨ, ŋga hapondanɨ ana aboed-anahɨ. Ro fɨfɨrɨheandɨ, pas ra sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmo mbasagadürɨsɨ, ŋga ranana moanɨ bodɨfoahü yaŋgɨr-ane. 9 Haponda ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ se afɨndɨ hohoanɨmomayei ranahambo-yahɨpoanɨ, ŋga afɨndɨ hohoanɨmo ranai sɨhei hohoanɨmo ra aboedɨ ŋgorü-süŋgumareandüra aboedɨ hohoanɨmoayei ranɨmboanahɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. God ai ahandɨhoarɨ randürɨ sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmo ra masagadürɨ, ŋga ranɨmboyo asu wandɨ-mayo hoafɨ ranai moai sɨheimbo moaruwaimbo-reandürɨ. 10 Wanɨ, ŋga afɨndɨ hohoanɨmo God ai sɨheimbo rareandürɨ arandɨ ranana se ŋgorü-süŋgurɨhindanɨ asu ai sɨheimbo aboedambofe-ndürɨmboayu ranɨmboane rareandürɨ arandɨ. Ranɨmboane se ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyo hoaŋgopoanɨ. Ŋga hɨfɨ ndanɨhündambo afɨndɨ hohoanɨmo ranai nindoumbo moaruwaimbore arandɨ. 11 God ai sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmo masagadürɨ ranɨnamboyo sɨheimbo aboedɨ hohoanɨmo tükümefeyo. Afɨndɨ hohoanɨmo ra sɨheimbo botɨmareandüra se botɨyahi sɨhei hoafɨ ra dɨdɨboadofembo hohoanɨmomayei. Asu nindou ai moaruwai hohoanɨmomayu ranahambo ŋgɨnɨndɨ hoafɨmayahündo asu se Godɨmbo yɨhɨmboyei marɨhündɨ. Asu se wambo nɨmai hoafendɨrɨmbo hohoanɨmomayei. Asu nindou moaruwai hohoanɨmomayu ranahambo tɨŋɨrɨfo saimbo hohoanɨmoayei habodei. Ranɨyo asu sɨhei hohoanɨmo ra yare weindahɨ tükümefeyo: Asu seana sɨheihoarɨ hütiyeipoanɨ. 12 Ro horombo pas ra sɨheimbo parɨhe koamarɨheheandɨsɨ. Ŋga asu roana moai nindou moaruwai hohoanɨmomayu asu ŋgorümbo moaruwaimbo-marirɨ ranahambo hohoanɨmo-yahahüyapoanɨ hoafɨyahɨ. Se yɨhoefɨmbo hohoanɨmoehümunɨ habodei ra God ai sɨheimbo nafuimbohünda ro pas sɨheimbo parɨhe koamarɨheheandɨ. 13 Ranane asu sɨhei ranɨ hohoanɨmo süŋguyo yɨhoefɨmbo ŋgusüfoambe afurɨmareamunɨ. Ro ŋgusüfoambe afurɨhu kürɨhu mamarefɨ yaŋgɨrɨyosɨ, ŋga asu ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayefɨ amboanɨ. Sapo muŋguambo se Taitusɨmbo hɨhɨfɨhɨhɨfɨ-yahündowohü dɨdɨboado-marɨhorɨ ranɨmboyu ai-amboanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu. 14 Ro Taitusɨndɨ hɨmboahü sɨheimbohünda borɨmayahɨ asu se ahambo aboedɨ hohoanɨmomehündo ranɨmboyei se moai wambo amoanɨŋgɨyahündɨrɨ. Roana sɨheimbo moanɨ anɨhondü hoafɨ hondüyo hoafɨyahandürɨ marɨhandɨ. Ranɨ-süŋgumboyo sɨheimbohünda Taitusɨmbo borɨmayahɨ ra anɨhondümayo. 15 Taitus ai sɨheimbo sowahɨ tükümefiyuwa se yɨhɨmboyeihɨ hɨhamɨndarɨyei ahambo masahorɨmɨndei.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 7​, ​8  508

Ranɨyei asu muŋgambo se ahandɨ hoafɨ ra süŋgumarɨhindɨ. Se ahambo ramarɨhorɨ ranɨmbo hohoanɨmoyuhüyu ai sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmomarandürɨ hu. 16 Ro fɨfɨrɨheamboanahɨ se aboedɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundɨhi ŋgeimboyei. Ŋga ranɨmboanahɨ ro sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ nafarɨha-mɨndɨhandürɨ.  

Godɨndɨ nendɨ fehefembohünda kakɨ gugurɨmarɨhindɨ

8

1   Wandafɨ

mamɨ, ro sɨheimbo Godɨndɨ hɨpoambo aboedɨ Kraisɨndɨ nendɨ Masedonia hɨfɨhü amarei aheimbo masagadürɨ ranahambo hoafɨndahundürɨ sefomboanefɨ. 2 Aheimbo-so tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükümefeyondüra ai moaruwai napo-koate manɨmboeiyosɨ, ŋga asu ai afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ Godɨndɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ ranaheimbo farɨhefendürɨmbohünda kakɨ gugurɨmarɨhindɨ. 3 Ranɨ-moatükunɨ ra ro fɨfɨrɨhe heheamboanahɨ sɨheimbo weindahɨ nda hoafayahɨ. Ai kakɨ nüŋgunümbɨyo saimbo masei ra masehündürɨyosɨ, ŋga asu ranɨwamɨ bɨdɨfɨrɨ parɨhi mburɨhümboyei masahündürɨ. 4 Godɨndɨ nendɨ Sudia hɨfambe amarei ranaheimbo farɨhefendürɨmbo sei hehi ahei hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ yɨhoefɨmboya, se ranahambo yɨnɨ yahomondan-anɨmbo randɨhu sei hehi hoafɨmehümunɨ habodei. 5 Horombo ro ai kakɨ dɨgegimboyei sefɨ hohu hohoanɨmomayefɨ. Ŋga asu ai moai ranɨ yaŋgɨrɨ rarɨhindɨ. Boatei ai Adükarɨndɨ yifirɨ ra süŋgufembo hohoanɨmomayei asu mare Godɨndɨ hohoanɨmonambo yɨhoefɨ yifirɨ ran-amboanɨ süŋgufembo hohoanɨmomayei. 6 Horombo Taitus ai hɨpoambofe hohoanɨmo ra sɨhei mbusümo botɨmareandɨ. Ranɨyefɨ asu ro ahambo ranɨ ratüpurɨ ra mando rando ŋgafɨ moendɨndowandɨ sefɨ hohu hüti-hütimarɨhurɨ. 7 Muŋgambo moatükunɨ se yarɨhi arɨhündɨ ranana aboedɨ hamɨnd-ane. Sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo, sɨhei sürühoeyoweimbɨ hoafɨ, sɨhei fɨfɨrɨfe, sɨhei Godɨndɨ ratüpurɨmbo yifirɨ hohoanɨmo, asu yɨhoefɨmbo ŋgusüfo pefemunɨ hohoanɨmo, muŋguambo ra aboedɨ saf-ane. Mandɨhi yahurai hamɨnd-anɨmbo nindou fehefendürɨmbo kakɨ gugurɨndɨhindɨ asefɨ. 8 Ro sɨheimboya, “Se randɨhindɨ,” saheheambo-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai aboedɨ ratüpurɨ ranahambo refembo sei hehi hohoanɨmoayei habodei asu ro sɨhei hohoanɨmo ra ai hohoanɨmoayei nou hohoanɨmombayeiyo, asu nüŋgumbehi sahehea moanɨ yarɨhe hoeiarɨheandɨ. 9 Seana sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra fɨfɨrɨhimboanei. Aiana muŋgu-moatükunɨmboyu manüŋgu, ŋga asu sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbo ranɨmboyu ai nindou moaruwai napokoate nahurai tükümefiyu. Se muŋguambo aboedɨ moatükunɨ afɨndeimbɨmbeyeia yahuhayamboyu asu ai nindou napokoate nou manüŋgu. 10 Haponda wandɨ hohoanɨmo-ane nda sɨheimbo hoafehandürɨ. Ŋgorü hɨmbanɨfihɨyo se nindou fehefembo kakɨ gugurɨfe ratüpurɨ botɨmarɨhindɨ.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 509

2 Korin 8

Ŋga asu se ranɨ ratüpurɨ ra refembo boatei hohoanɨmomayei. 11 Se ratüpurɨ botɨmarɨhindɨ ra haponda moendɨndɨhindɨ. Horombo seana ratüpurɨ ra refembo hohoanɨmomayei habodei. Yahurai-anɨmbo hapondanɨ amboanɨ nɨne kakɨ eŋgoro ranambo ratüpurɨ ra moendɨfembo amboanɨ hohoanɨmondei habodei. 12 Nindou ai nɨne-moatükunɨ akɨdouyo, adükarɨyo, nindou ŋgorümbo saimbo hohoanɨmoyuhü asɨhendɨ ra asendɨ ana, Godɨndɨ hɨmboahü aboed-ane. Asu kakɨ akɨdouyoweimbɨ ai kakɨ akɨdou asendɨ ana, Godɨndɨ hɨmboahü moaruwaiyopoanɨ. 13 Roana se tɨŋɨrɨfo sahümündi nɨmareianɨ asu bɨdɨfɨrɨ ai aboedɨ mbɨmari samboyahɨpoanɨ, ŋga se muŋgambo mamɨ ndorɨhi mbɨmarei samboanahɨ. 14 Hapondanambe ana sɨhei-mayo afɨndɨ napo ra nindou bɨdɨfɨrɨ ai mbonɨmboarɨhümündi ranaheimbo fehefendürɨmbo ra aboedane. Ranɨmbo-anɨmbo asu se-amboa mbonɨmboarɨhümündi ana, asu ai afɨndɨ dɨgegindühɨ amboanɨ sɨheimbo mbɨfarɨhe-hindüramboane. Ranɨ hohoanɨmo süŋguarɨhind-anɨmbo muŋguambo mamɨ ndondɨhi nɨmandeimboyei. 15 Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou düdi ai afɨndɨ sesɨ asemündu ana, ai ŋgɨrɨ afɨndɨ fondanɨ dɨgendɨ. Ŋga nindou düdi ai akɨdou sesɨ asemündu ai-anɨmbo ŋgɨrɨ mbonɨmbondamündu,” meho.  









Por ai kakɨ gugurɨfembohünda nindou Korinɨnambo koamarɨhepurɨ

16  God

ai Taitusɨmbo hohoanɨmo botɨmarira marɨhu ro hohoanɨmoayefɨ nou hohoanɨmomayua ranɨmbo ro Godɨmbo hɨhɨfɨmarɨhünɨ. Ai-amboanɨ sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmboani hohoanɨmoayu. 17 Ro ahamboya, ai ho sɨheimbo fehefendürɨmbo yifirɨmayefɨsɨ, ŋga ai ahandɨ hohoanɨmonambo sɨheimbo sowana masüfu. 18 Asu rananefɨ ro yɨhoefɨ wandafɨ mamɨ Taitusɨndɨ süŋgu koarɨhehura asühüfanɨ. Muŋguambo Kraisɨndɨ nendɨyei hɨmboahü nindou ndanai ana aboedɨ hoafɨ hoafɨmbo ra ndürɨmb-ani. 19 Asu ranɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga ro nindou fehefembohünda hahabodefühɨ ratüpurɨyefɨ arɨhundɨ, asu Kraisɨndɨ nendɨ ai ahambo ro-babɨdɨ hombo amboanɨ koamarɨhehorɨ. Ro ranɨ ratüpurɨ rawarɨhundɨ ra Godɨndɨ ndürɨ aboed-ane yahombohünda ro nindou fehefendürɨmbo hohoanɨmoayefɨ ra aheimbo nafuiyo-ndürɨmbohünda. 20 Kakɨ afɨndɨ masɨhendɨ ra ro hɨfandɨmbo ranahambo nindou ai hoafɨndei habodeimboyei sefɨmboane ahɨnɨyefühɨ nindou ra sahurɨmɨndefɨ ahefɨ. 21 Roana aboedɨ mbumundɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ra Adükarɨndɨ hɨmboahü yaŋgɨrɨ ndofe refembo hohoanɨmoyefühɨyefɨpoanɨ, ŋga muŋguambo nindou ahei hɨmboahü kameih-anefɨ refembo asefɨ. 22 Ranɨmboanefɨ asu ro yɨhoefɨ wandafɨ nda ahafandɨ süŋgu koararɨhehurɨ. Ro ahambo afɨndɨmbo ratüpurɨ ra refembohünda yarɨhurɨ hoeirɨhurane, asu ai ranɨ-moatükunɨ refembo yahuhaya ŋgusüfo  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 8​, ​9  510

pamareandɨ. Hapondanɨ ana se mbumundɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgumbɨrɨhinda yahuhayamboani ŋgɨnɨndɨ anɨhondümboareandɨ. Ranɨmboane asu ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo refembo ra ŋgusüfo parareandɨ. 23 Taitusɨmbo se randɨhorɨ fɨfɨndɨhorɨ. Aiana wandɨ wandafɨyu haya, asu sɨheimbo farɨhefe-ndürɨrambo ro mamɨ ratüpurɨyerɨhoandeimb-ani. Ŋga asu yɨhoefɨ wandafɨ yimbu ranahafanɨmbo-anɨmbo se randɨhi fɨfɨrɨndɨhipɨrɨ: Nindou yimbu aiana Godɨndɨ nindouyei ratüpurɨ ratüpurɨyafanɨ rɨnandühɨ asu ai ahafandɨ ratüpurɨ ranɨnambo Adükarɨmbo ndürɨ adükarümb-ani safanɨ-rɨnandeimb-anafanɨ. 24 Se ahafanɨmbo sɨhei hɨpoambofe hohoanɨmo ra nafuindahüpɨrɨ. Rananɨmbo asu Kraisɨndɨ nendɨ muŋguambo ranai sɨhei hɨpoambo hohoanɨmo asu ro sɨheimbo moanɨ borɨ yaŋgɨrɨ borɨyefühɨ-yefɨpoanɨ ra ndorɨhi fɨfɨrɨmbɨrɨhind-amboane.  



9

Godɨndɨ nendambo farɨhefembo kakɨ gugurɨ-ndɨhimboyei

1   Godɨndɨ

nendambo farɨhefembo kakɨ gugurɨhi arɨhündɨ ranahambo se fɨfɨrɨhimboanei. Ŋga ranɨmayowamboane asu ro ŋgɨrɨ sɨheimbo asükainda pas pandɨhe koandɨheheandɨ. 2 Ro fɨfɨrɨhearümboanahɨ sɨhei hohoanɨmoambe nindou ŋgorümbo fehefembo hohoanɨmoayei ra. Ŋga ranɨmboyahɨ ro Masedoniayei hɨmboahü sɨheimbo borɨmayahandürɨ. Ro aheimbo rarɨhe hoafɨyahandürühɨ sahɨya, “Ŋgorü hɨmbanɨfihɨyo wandafɨ mamɨ Akaia a hɨfɨhü amarei ai ranɨ ratüpurɨ ra süŋgufemboane sei hehimbomayei,” masahɨ. Ranɨyei asu se ranɨ hohoanɨmo botɨfembo hohoanɨmomayei hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi asu ranɨ-moatükunɨ ra ai-amboanɨ refembo sei hehi ŋgusüfoambe botɨmareandürɨ. 3 Ro sɨheimbohünda borɨmayahɨ ra hoafɨ yaŋgɨrɨ tüküfembo moeisahɨ. Ŋga se farɨhefe-mbohünda kakɨ ra nafɨndɨhümɨndi nɨmandei, ŋga ro nindou ndanahambo hoafɨmayahapurɨ. Ro ranahambo hohoanɨmoya hoeirɨheanda mayowamboanahɨ asu ro wandafɨ mamɨ ŋgɨmɨ ndanahamumbo sɨheimbo sowana koandɨheheapura dɨfomboemo. 4 Ro anɨhondümbo-rɨhumboanefɨ se nɨne-moatükunɨ sairambo ra nafɨrɨhümɨndi mbamarei. Asu Masedonia ai ro-babɨdɨ kosɨmo hoeirundüranɨ, se nafemɨndɨ nɨmarɨkoate-ndeianɨ, ro amoanɨŋgɨ-ndemboyefɨ asu se-amboanɨ amoanɨŋgɨ-ndeimboyei. 5 Ranɨmboanahɨ ro hohoanɨmoya hoeirɨheanda mayoa asu wandafɨ mamɨ ŋgɨmɨ nda boatei sɨheimbo sowana mbɨkosomonda sahehea hohoanɨmoayahɨ habodɨhɨ. Rananɨmbo asu ai dɨfomo sɨheimbo-so tükündafu sɨheimbo fandɨhoundürɨ mbundu sapo se nɨne-moatükunɨ saimbo masei ra dɨdɨboadondɨhi dɨgehindɨ. Rananɨmbo asu ai randu fɨfɨrɨndumboemo ranɨ-moatükunɨ sɨhei hohoanɨmonambo masɨhehindɨ, ŋga ro sɨhei-mayo moanɨ sahumündefühɨ-yefɨpoanɨ.  







a

 9:2 Korin ŋgoafɨ ai Akaia hɨfɨh-ane anaŋgo. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 511

2 Korin 9

6  Wandafɨ

mamɨ, se randɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ: Nindou düdi ai nɨnɨmoatükunɨ maŋgɨrɨyo akɨdou safɨ hɨfareandɨ ranai ana süŋgunambo ranahandambo sesɨ safɨ ra akɨdou ndemündümbui. Ŋga asu nindou düdi ai maŋgɨrɨ adükarɨ hɨfareandɨ ranai-anɨmbo sesɨ ranahandambo adükarɨ hɨsɨndowa ndemündümbui. 7 Nindou muŋguambo mamamɨ se sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmondei hoeindɨhindüh-anɨmbo, asu se ranɨmoatükunɨ saimbo masei ra moanɨ ndehindɨ. Ŋga asu nindou mamɨ ai ahandɨ ŋgusüfoambe moaruwaimbo-nderühɨ ranɨ-moatükunɨ saimbo ranahamboya, nindou ai wambo hüti-hütimaründɨr-amboanahɨ ro wandɨ ranɨ-moatükunɨ ra maseheandɨ mbüsümbui. Ŋga wanɨ. Ŋga God aiana nindou hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhü moanɨ saimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoayu ranahamboani hohoanɨmo pararirɨ. 8 God aiana sɨheimbo muŋguambo afɨndɨ aboedɨ moatükunɨ ra dagadüranɨ asu se aboedɨ moatükunɨ afɨndeimbɨ-ndeimboyei. Rananɨmbo muŋguambo si aho ra mbonɨmboemɨndɨkoate afɨndɨ dɨgehimboyei asu nindou farɨhefembo ra afɨndɨ yagodomboe. 9 Godɨndɨ hoafɨ ranahambo yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou düdi ai nindou napo-koate-mayei aheimbo warambe kɨkɨhemɨndɨkoate-ayu ra nindou ahurɨ bubufoareandɨ nahurai-ani. Ahandɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranai koadürümbo-koadürümbo yagodɨmboe,”  Buk Song 112:9 meho. 10 God ai sesɨ maŋgɨrɨ nindou nümbürɨra-randeimbɨ ranahambo sagado asu mamɨkarambo sesɨ sesɨmbo sagadürɨ arandɨ. Ranɨmbohündambo-anɨmbo asu God ai sɨheimbo afɨndɨ moatükunɨ dagadüranɨ asu se dɨgehi hehi ahandɨ nendɨ ranaheimbo fandɨhehi-ndürɨmboyei. Rananɨmbo sɨhei fehefembo hohoanɨmo ranai afɨndɨ hamɨndɨ tükündɨfemboe nindou nümbürambeahɨndɨ moatükunɨ hɨfɨreanda afɨndɨ hɨsayo nou. 11 God ai sɨheimbo afɨndɨ aboedɨ moatükunɨ dagadüranɨ asu se muŋgambo si warambe kɨkɨhemɨndɨkoate ndehimboyei. Rananɨmbo asu sɨhei-mayo kakɨ aheimbo asehindɨ yɨhoefɨ warɨhü ra ndahümündi hehi asu Godɨmbo hɨhɨfɨ-ndɨhorɨmboyei. 12 Se ranɨ ratüpurɨ rawarɨhindɨ ra Godɨndɨ nindou ranai nɨne moatükunɨ mbonɨmboarɨhümündi ranahambo farɨhefe-ndürɨmbo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga ai ranɨ-moatükunɨ ra hoeirɨhindühɨ Godɨmbo afɨndɨ hɨhɨfɨmbɨrɨhorambo kameihane. 13 Ranɨ ratüpurɨ se rawarɨhindɨ ranana sɨhefɨ wandafɨ mamɨ ranaheimbo farɨhefe-ndürɨmboane, ŋga asu rananɨmbo ranɨ-moatükunɨ ranai weindahɨ hamɨndɨ tükündɨfemboe. Rananɨmbo asu wandafɨ mamɨ ranai randɨhi fɨfɨrɨndɨ-hindühɨmboya, seana Kraisɨndɨ aboedɨ hoafɨ ranahambo ndorɨhi süŋgurɨ-hindühanei mbɨsahündürɨ-mboyei. Asu muŋguambo nindou se aheimbo kakɨ sɨhei hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ warambe kɨkɨhemɨndɨkoate asehindɨ ranɨmbo ai rarɨhi hoeirɨhindanɨ wanɨ asu ai Godɨndɨ ndürɨ ranahambo aboed-ani mbɨsei 













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 9​, ​10  512

amboane. 14 Rananɨmbo Godɨndɨ hɨpoambo hohoanɨmo sɨhei fiambe amaro ra ai hoeimbɨrɨhind-amboane. Rananɨmbo asu ai sɨheimbo hohoanɨmo-ndühɨndürühɨ amboanɨ asu ai Godɨmbo sɨheimbohünda dɨdɨbafɨmbe-yahündowamboane. 15 God ai moanɨ aboedɨ hamɨndɨ moatükunɨ masemunɨ ranahambo ŋgɨrɨ sɨhɨrɨ wudɨpoapondɨhu nɨmɨndɨ hoafɨ ra wataporɨmbo-ndɨhundɨ, ŋga ahambo hɨhɨfɨ yaŋgɨrɨ hɨhɨfɨndɨhurɨmboane.  



Nindou ai Porɨmboya aiana Kraisɨndɨ hoafɨ semündü hu-randeimbɨ hondüyupoanɨ masei ranaheimbo sɨmborɨ hoafɨmayu

10

1   Nindou

bɨdɨfɨrɨ ai wamboya, “Por ai ro-dɨbo nüŋguambe afure manüŋgu, ŋga ai-poanɨmbo nüŋguambe ranɨ-sɨmboanɨ yaŋgɨrɨ yɨhoefɨmbo pasambe ŋgɨnɨndɨ hoafɨyumunɨ marandɨ,” asei. Ro Poranahɨ haponda wandɨhoarɨ pas ndanambe sɨheimbo Krais ramefiyu nou hɨmboarɨ hoafendahü hɨpoamborɨhearühɨ hoafayahandürɨ. 2 Ro sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ hoafɨmbo moeisahɨ, ŋga se wambo amoŋgonɨ hoafɨndeianɨ ana, asu ro sɨheimbo-so dügühanɨ sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ hoafɨndamboyahɨ. Ŋga nindou dɨdɨyei ai wamboya, aiana hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo ranane süŋguare hu asei ranaheimbo-anɨmbo ro yɨhɨmbokoate ŋgɨnɨndɨ hoafɨndaha-ndürɨmboyahɨ. 3 Ro nindou yaŋgɨr-anefɨsɨ, ŋga asu ro moai nindou-yafe hohoanɨmo süŋgurɨhundühɨ yifiarɨyefɨ rɨhundɨ. 4 Muŋguambo yifiarɨ nɨmɨnehoarɨ sahumɨ-ndefɨmboayefɨ ra hɨfɨ ndanɨhündambo-yopoanɨ. Ŋga wanɨ. Ŋga ranana Godɨnd-mayo ŋgɨnɨndɨ yifiarɨ nɨmɨnehoar-ane. Ranana hürütümbü nindou-yafe ŋgɨnɨndɨ hɨfɨnambondeamboe. Ranamboane wosɨhoaforɨ hohoanɨmo ra raguanambo-arɨhundɨ. 5 Asu nɨne-moatükunɨ ai Godɨmbo fɨfɨrɨfimbomayo ranahambo nafɨ gürareandɨ ra hɨfɨnambo-ndɨhumboyefɨ. Asu muŋguambo sɨhefɨ hohoanɨmo kɨkɨhɨrɨ-hümündeihɨ Kraisɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo pambɨrɨhinda asefɨ. 6 Se Kraisɨndɨ hoafɨ ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundɨhi mbundɨhümbo-anɨmbo asu sehündɨ bɨdɨfɨrɨ ai süŋgufekoateayei ranaheimbo tɨŋümbɨ hohoanɨmo ndahu-ndürɨmboyefɨ. 7 Seana nɨne-moatükunɨ hoeiarɨhindɨ ranahambo wudɨpoapondɨhi türüboadɨhi hohoanɨmondei. Nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, roana Kraisɨndɨ nindou hond-anahɨ ehu ana, awi ai rande wudɨpoaponde hohoanɨmonduhü ro-amboanɨ ai rawefiyu nou Kraisɨndɨ nindou-anefɨ mbeyahu-wamboane. 8 Sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra ŋgɨnemɨndɨndürɨmbo-hündamboyu Adükarɨ ai yɨhoefɨmbo ndanɨ ratüpurɨ nda masemunɨ. Ranɨ-moatükunɨ ranana sɨheimbo moaruwaimbofendürɨmbo-yopoanɨ. Ŋga asu ro ndanɨ ratüpurɨ ranɨmbo wandɨhoarɨ akɨdou borayahɨ ana, asu ranɨmbo ro moai amoanɨŋgɨyahɨ. 9 Se randɨhi hohoanɨmondeihɨya, “Por aiana ahandɨ pasambe hoafɨ ranɨnambo yɨhɨmboaramunɨ,” mbɨseimboyei. 10 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai randɨhi hoafɨndeihɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 513

2 Korin 10​, ​11

anɨmboya, “Porɨndɨ-mayo pas ranana tɨŋümbɨ saf-ane. Ŋga ai sɨhefɨ fikɨmɨ nüŋgumbo ana, ai hɨmboarɨ hoafendɨ safɨ nüŋgumbo asu hoafɨ ahandɨ ra ndorɨhefekoate-ane,” sei arɨhündɨ. 11 Nindou düdi yahurai hoafɨyu arandɨ ranai ana rande ndonde hohoanɨmondühɨ türüboadeandɨ. Ro aŋgunɨ nɨmboefɨmbo pasambe hoafayef-ane, asu sɨheimbo-so ranɨhü nɨmboefɨmbo hoafehundür-ane, ranɨ moatükunɨ ra ŋgorüpoanɨmboyopoanɨ, ŋga wanɨ. 12 Roana ŋgɨrɨ yɨhoefɨhoarɨ yɨhoefɨ fi ra sɨmoŋgorɨndɨhu hoeindɨhu ndɨhundɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahamundɨ fimbo borayomo nou. Nindou ranai ana moanɨ ahamundɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨr-anemo ai ahamundɨhoarɨ ŋgorü ahandɨ hohoanɨmo ra ŋgoründɨ-mayo hohoanɨmo ranɨfihɨ sɨmoŋgoru hoeiru arundɨ. Yahurai nendɨ ana fɨfɨrɨfekoateanemo! 13 Ŋga asu ro yɨhoefɨ fimbo ana ratüpurɨ yɨhoefɨ ranahambo sɨmoŋgorɨ ra ŋgasündɨfe hefe borɨyo ho ranahambo moei asefɨ. Ŋga nɨne-moatükunɨ ratüpurɨ God ai yɨhoefɨmbo masemunɨ ranɨ sɨmoŋgorühɨ anɨmbo ŋgemboyefɨ sɨheimbo-so ratüpurɨmbo kameihɨ amboanɨ. 14 God ai yɨhoefɨmbo ratüpurɨ masemunɨ ranɨ hoarehɨ se anɨmboei. Ranɨsɨmboanɨ ro sɨheimbo sowahɨ tüküyahundühɨ Kraisɨndɨ Aboedɨ Hoafɨ ra sahumɨndefɨ hohu sɨheimbo hoafɨmehundürɨ. Ranɨnambo God ai yɨhoefɨmbo ratüpurɨ masemunɨ ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgumarɨhundɨ. 15 Roana moai God ai ratüpurɨ nindou ŋgorümbo masagadürɨ ranahambo borɨyefɨ hefɨ rɨhundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga roana sɨhei anɨhondümbofe ranai ŋgoanɨ asu ro sɨhei mbusümo ratüpurɨmbohünda God ai ranɨ ratüpurɨ masɨhendɨ ra refeyowanɨ aboedɨ adükarɨ tüküfembo ranahamboane anɨhondümbo hɨmboayefɨ. 16 Rananɨmbo asu ro aboedɨ hoafɨ ra ndahumɨndefɨ nindou bɨdɨfɨrɨ sɨhei hɨfɨ daboadanɨ amarei ranaheimbo hoafɨndahundürɨmboyefɨ. Asu ro ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ai ratüpurɨmayu ranahambo borɨndefɨ. 17 Bukambe yare hoafɨyowohü yahoya, “Nindou düdi ai borɨmbo hohoanɨmoayu ana, moanɨ Adükarɨ ai nɨne-moatükunɨ ramareandɨ ranahambo yaŋgɨr-anɨmbo borɨmbiyu-wamboane,” meho. 18 Nindou düdi ai sapo nɨne-moatükunɨ ramareandɨ ranɨmbo ahandɨhoarɨ borayu ana, Godɨndɨ homboahü ndürɨmbüyupoanɨ. Ŋga asu Adükarɨ ai nindou daboe ndürɨmb-ani ehu ana, nindou ranai ndürɨmb-ani.  















11

Por ai se Kraisɨndɨ hoafɨ wosɨhoaforɨ hoafɨyomorundeimbɨ ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨyo-poanɨ mehu

1   Awi

se wambo rarɨhi hɨnɨŋgɨrɨhindɨranɨ-anɨmbo asu ro hɨhɨndɨ hoafɨ hoafɨnda. Ŋga se wambo hɨnɨŋgɨrɨ-hindɨrɨmboanei. 2 Awi ro ŋgusüfo pararɨheandürɨ God ai sɨheimbo ŋgusüfo parareandürɨ hu nou. Seana moanɨ nɨmorehɨ yihoarɨfɨ hamɨndɨ nindowenihɨ mamɨ ranahambo yaŋgɨrɨ segodombo sei hehi dɨbonɨyei hɨnɨŋgarɨhindɨ nahurai-anei.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 11  514

Nindowenihɨ mamɨ ranai ana Krais ranani. 3 Sapo amoasɨrɨ tɨkai hoafɨ fɨfɨreandeimbɨ hamɨndɨyo haya Ifɨmbo tɨkai hoafɨmendo ranahamboanahɨ ro afɨndɨ hohoanɨmoayahɨ. Sɨheimbo-so amboa hohoanɨmo yahurai tükündɨfendüranɨ, asu sɨhei Kraisɨmbo hohoanɨmo aboedɨ ŋgusüfo pamarɨhorɨ ranai moaruwaimbo-ndɨfemboe saheheamboanahɨ ro yɨhɨmboayahɨ. 4 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨheimbo-so tüküyafu Sisas sapo ro bokarɨhehu arɨhundɨ ranahamboemopoanɨ, ŋga ŋgorü-poanɨmbo Sisas ranahambo bokarɨhou rundühanemo. Asu se ŋgorü-poanɨmbo yifiafɨ masahümündi, ŋga ro Yifiafɨ Aboedɨ ranahambo hoafɨyefɨ arɨhundɨyopoanɨ masahümündi. Asu se ŋgorü-poanɨmbo aboedɨ hoaf-ane sahümündi arɨhündɨ, ŋga aboedɨ hoafɨ ro sɨnefɨ hoafɨyahundürɨ marɨhundɨ ranɨyopoanɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai ranɨ hoafɨ ra hoafɨyomondüranɨ asu se rarɨhi hɨnɨŋgɨrɨhipuranɨ yahurai hoafɨ ra hoafɨyomo arundɨ. 5 Ro sɨheimbo hoafehandürɨ, nindou ranahamumbo Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ nindou bogor-anemo asei ranahamundɨ hoarehɨ nɨmboambo-yahɨpoanɨ. 6 Yɨnɨ anɨhond-ane, hoafɨ hoafɨyorambo ra ro aboedɨ hamɨndɨ-yahɨpoanɨ, ŋga fɨfɨrɨfe ranana ro moai mbonɨmborɨhamɨndɨhɨ. Muŋguambo moatükunɨ hohoanɨmo ro rarɨhu marɨhundɨ ra sɨheimbo ranɨ fɨfɨrɨfe ranɨyo muŋguambo nafuiyahundürɨ marɨhundɨ. 7 Se fɨfɨrɨhindɨ roana sɨheimbo Godɨndɨ-mayo aboedɨ hoafɨ hoafɨyahandürɨ marɨhandɨ ranɨmbo-hünda moai kakɨ napombo semɨndɨmbo warɨyarɨhandɨ. Ro sɨheimboya, ai-anɨmbo nindou aboedɨ hamɨndɨ tükümbeyahindɨ sahehea asu wandɨ fimbo ro hɨfɨnambo-rɨheandühɨ hɨmboarɨ hoafendühɨ hoafɨya marɨhand-ane. Asu ranɨ-moatükunɨ ra nɨmboea? Refe-ana awi wandɨ hohoanɨmo ranambo ro moaruwai hohoanɨmombayahɨyo? 8 Ro sɨheimbo farɨhefendürɨmbohünda Godɨndɨ nendɨ ŋgorü ŋgoafɨhü amarei ranai wambo kakɨ akɨdou sehi rɨhünda masahamɨndɨhɨ. Ranɨmbo-hündamboyahɨ ro ahei-mayo kakɨ ra moanɨ hümbuhünɨmbo fufurɨhamɨndɨmbo nahuraimayahɨ. 9 Ro se-babɨdɨmbo ranɨhü nɨmboahɨ sɨmboanɨ ana ro kakɨ-napo yahurai sɨhefe-koate mbonɨmbo-rɨhamɨndɨhühɨ moai nindou mamɨ sɨhei mbusümo ahambo tɨŋɨrɨfo sahando, ŋga wanɨ. Ŋga wandafɨ mamɨ Masedoniahündɨ ndanɨhü sühüsi tükümehindɨ aiyei nɨne napo ro sɨhefembo mbonɨmbo-marɨhamɨndɨhɨ ra masehindɨrɨ. Horombo maho-ane, asu süŋgunamboane ro ŋgɨrɨ sɨheimbo tɨŋɨrɨfo ndahandürɨ. Ŋga ro ranɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨ-heandühanahɨ. 10 Kraisɨndɨ hoafɨ hondü ra wandɨ ŋgusüfoambe nɨmarɨmboane, ranane asu ro sɨheimbo anɨhondümbo hoafehandürɨ: Hohoanɨmo ra ro süŋgurɨhe arɨhandɨ ranahambo borayahɨ ra ŋgɨrɨ Akaia hɨfɨhü ŋgorü nindou ai wandɨ borɨ hoafɨ ra kɨkɨndeandɨ. 11 Nɨmboe ro sɨheimbo tɨŋɨrɨfo saikoate-ayaha? Ro sɨheimbo ŋgusüfo pefindürɨkoate-wamboyahɨ? Ŋga wanɨ. God ai fɨfɨreamboani ro sɨheimbo ŋgusüfo parɨhendürɨ arɨhandɨ ra.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 515

2 Korin 11

12 Ro haponda nɨne ratüpurɨ rawarɨheandɨ ra ro moanɨ ranɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨ-

yahühanahɨ, nindou bɨdɨfɨrɨ ranahamumbo nafɨ gifepurɨmbohünda. Ai ŋgomondühɨya, roana Por mamɨ ratüpurɨyomo arundɨ yahurai-anefɨ ratüpurɨyefɨ arɨhundɨ mbɨsɨmo houmbo borɨndɨmboemo sahehea. 13 Nindou ranai ana, Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ hondüyomopoanɨ. Aiana ahamundɨ ratüpurɨyomo arundɨ ranahamumbo tɨkai hoafɨyomo rundühanemo nindou amurɨ ranaheimboya, ai Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ hondanemo sei hoafɨmbɨyeiya yahomo houmbo. 14 E! Asu se ahamundɨ hohoanɨmo ranahambo afɨndɨ hohoanɨmo-ndeimboyei. Satan ai-amboanɨ ahandɨ fi ra ŋgorüsüŋgure haya sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ si ranɨmbofi haya tüküfi arandɨ. 15 Ranɨmboane Satan ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou ranai nindou ahei hɨmboahü aboedɨ mbumundɨ ratüpurɨ-yomondeimbɨ ranɨ hoearambeyafu tüküyafunda ranahambo hepünɨfepoanɨ. Nindou ranai ana süŋgunambo ranɨmoatükunɨ ramarundɨ sɨmoŋgorühɨ asübusɨ ndowandümboemo.  





16  Ro

Por ai Godɨndɨ ratüpurɨmbofi nüŋgumbo tɨŋɨrɨfo masemündu

asükai hoafayahɨ: Nindou mamɨ ai wamboya, aiana hɨhɨndɨhɨndɨndɨyuhani mbüsü haya hohoanɨmondɨmbui, ŋga yowanɨ. Se wambo randɨhi hohoanɨmombondeihɨ ana, ambesɨ, ŋga wamboya, aiana hɨhɨndɨhɨhɨndɨyumb-ani mbɨsahündɨran-anɨmbo asu wandɨ fimbo borɨnda habodɨmboanesɨ. 17 Ro haponda ndarɨhe hoafayahɨ nda: Adükarɨndɨ hohoanɨmo süŋgu hoafɨyambo-yahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro moanɨ wandɨhoarɨ hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨyahühɨyahɨ ro rarɨhe borɨyahühɨ hoafayahɨ. 18 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo süŋgu homondühɨ sɨheimbo-so homo ahamundɨ fimbo borɨyomo arundɨ rananɨmbo asu roamboanɨ wandɨ fimbo mandɨhe yahurai borɨndamboyahɨ. 19 Seana sɨheihoarɨmboya, “Ro hohoanɨmo aboedɨ fɨfɨrɨhu-ndeimbanefɨ,” aseisɨ, ŋga ranɨmboanei se hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨyomondeimbɨ nindou ranahamumboya, “Ambemo, ŋga moanɨ ai ranɨ hoafɨmbeyomo,” asei. 20 Seana nindou ranai sɨheimbo moanɨ hoafemo süŋgufembo yaŋgɨr-anei hohoanɨmoayei. Asu sɨhei-mayo napo fufemɨndɨ, ahamundɨ wosɨhoaforɨ hoafɨ ranambo sɨheimbo semündündürane, sɨheimbo moaruwai-moaruwaimbo-arundürane, asu ŋgusümboarambe pakararɨhoundür-ane, ranɨ-moatükunɨ ra rarundan-ane asu seana ahamumboya, ai ambemo asei. 21 Ranɨ-moatükunɨ hohoanɨmo ai rawarundɨ ranahambo ana awi ro ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨyefɨpoanɨ. Ŋga asu nindou ŋgorü ai ahandɨ fimbo borɨmbo ehu-ana, ro-amboanɨ, awi hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨyahühɨ hoafayahɨ, ŋga wandɨfimbo borɨndamboyahɨ. 22 Nindou ra Hibruhündɨ-yomosɨ? Ŋga ro-amboanɨ Hibruhünd-anahɨsɨ. Asu ai Israerɨhündɨ-yomosɨ? Asu ro-amboanɨ Israerɨhünd-anahɨsɨ. b 23 Ai Kraisɨndɨ  













b  11:22 Hibruhündɨ ai Abrahamɨndɨ ahuirɨ hond-anei. Israeɨrɨhündɨ ai Suda-yafe Godɨmbo hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhünd-anei.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 11​, ​12  516

ratüpurɨyomo-rundeimbɨ-yomosɨ? Awi ro hohoanɨmokoate nindou-anahɨ, ŋga roana ratüpurɨ ra refembo ahamumbo ŋgasündɨ-heapurɨmboanahɨ. Roana ratüpurɨ ra afɨndɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfoya, afɨndɨmbo karabusɨyahe, afɨndɨmbo wambo buburundɨrɨ, raramarundɨr-anesɨ. 24 Wambo hondahüfeimbɨmbo wofɨ bogorɨnambo Suda 39 amberamɨndeimbɨyo bubumarundɨrɨ. 25 Romɨhündɨ ai wambo ŋgɨmɨmbo nɨmɨharɨnambo buburundɨrɨ. Asu mamɨmbo nɨmoeinamborundɨrɨ, asu ŋgɨmɨmbo ro nɨmarɨheimbɨ sip ranai hɨmonɨ hɨhɨrɨmafoareandɨ asu ro mamɨ si hɨmonɨ yaŋgɨrɨ boborɨya wakɨmarɨheand-ane. 26 Ro afɨndɨmbo hahabodɨ marɨhandɨ ranambe hohoambumbo ha asu hümbuhünɨ nendɨ afɨndɨ yaŋgorambe ha marɨhandɨ. Asu ranambe yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga Sudahündɨ wandafɨ mamayei asu Suda-yafe ndɨfoyei ai wambo moaruwaimbo-marɨhindɨrɨ. Adükarɨ ŋgoafɨhüyo asu nɨmambe nindou nɨŋgokoate-reandühɨ ranamboanɨ ro moaruwaimbo-fembo yaŋgɨrɨya marɨhandɨ. Sɨrɨwara hɨmoyo asu tɨkai ŋgunindɨyomo ranambe ro moaruwaimbo-fembo yaŋgɨrɨya ha marɨhandane. 27Ro ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ratüpurɨ afɨndɨ safɨyo ratüpurɨya marɨhandɨ. Afɨndɨmbo ro nɨmbokoanɨ gedühɨ moai ndorɨhe apo rɨhandɨ. Wembomboyarɨhandühɨ asu wandɨ amɨndasümo ranai hoe sɨmɨndɨmbo kɨkɨre-yaparɨhoai marandɨ. Ro sesɨ afɨndɨ sɨhefe, worɨ aboedambe nɨmarɨ, hoearɨ aboedɨ güdüfe raraokoate-ya marɨhand-ane. 28 Ranɨ-moatükunɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ wambo-so tüküfe marandɨ, ŋga wanɨ. Muŋguambo si maho ra Godɨndɨ nindou ŋgorü ŋgoafɨhü amarei ranaheimbo hɨfandɨyondürɨmbo hohoanɨmo ranai-amboanɨ tüküfeyo-anɨyahɨ ro tɨŋümbɨ hohoanɨmo sahamɨndɨ marɨhandɨ. 29 Nindou düdi ai ŋgɨnemɨndɨ-koate-ayu ana, asu ro-amboanɨ ŋgɨnemɨndɨ-koate-anahɨ. Nindou ŋgorü ai rareanda ŋgorü ai moaruwai hohoanɨmoayu ana, asu ro ŋgusüfo nɨmbɨyahühɨ nɨmarɨ arɨhandɨ. 30 Ro borɨmbo asahɨ ana, sapo ro ŋgɨnemɨndɨ nɨŋgokoate anɨmboahɨ ranahambo-anɨmbo borɨnda habodɨmboyahɨ. 31 God ai God-ani asu Adükarɨ Sisasɨndɨ Afɨnd-ani ranahandɨ ndürɨ koadürümbokoadürümbo aboed-ani seihanei. Ai wambo fɨfɨreandɨrɨ ro tɨkai hoafɨyo rakoate anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ nda. 32 Ro Damaskus ŋgoafɨhü nɨmarɨhambe bogorɨ nindou ranɨ ŋgoafɨ hɨfanda-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ Arestasɨndɨ hoarehɨ mamaru. Nindou ranai wambo kɨkɨhemɨndɨ mburɨmbo karabusɨ-fendɨrɨmbohünda ami bɨdɨfɨrɨ ŋgoafɨ ginɨrɨ nafɨtambe fikɨmɨ hɨnɨŋgɨ-mareapura manɨŋgomo. 33 Ŋga asu wambo ŋgoafɨ ginɨrɨ ranambe nafɨ wandafɨ mamɨ bodɨmondɨ ai basketambe wofɨ küru mburu foarundɨrɨ houmbo masafoarundɨra aboedambomeheandɨ.  



















12

1   Ro

God ai Porɨmbo afɨndɨ moatükunɨ nafuimeindo

borɨnda ŋgamboyahɨsɨ, ŋga asu ranana ŋgɨrɨ sɨheimbo fandɨhendɨ. Ambesɨ, ŋga hapondan-ana wambo Adükarɨ ai yafogoadɨnambo nahurai muŋgu-moatükunɨ süŋguna weindahɨ tüküfemboayo weindahɨ-mareandɨrɨ ra sɨheimbo wataporɨnda samboanahɨ. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 517

2 Korin 12

2  Ro

nindou mamɨ Krais-dɨbo nüŋgumbü fɨfɨrarɨhinɨ, ŋga 14 hɨmbanɨ maho ranambe ranahambo God ai serümündü nɨmoamo hondü sünambe mahafu. Ranɨ-moatükunɨ ra roana moai fɨfɨrɨheandɨ, ŋga moanɨ nindou safɨmbayo asu yifiafɨ yaŋgɨrɨmbayo, ŋga God aiani ra fɨfɨreamboayu. 3 Ro fɨfɨrɨheandɨ nindou ranai Godɨndɨ ŋgoafɨ sünambe moanɨ aboedɨ hamɨndɨ ranambe nɨmehünou hasɨfi tüküfi mahafu. Ŋga asükai ranahambo amboa ro moai fɨfɨrɨheandɨ, nindou safɨmbayo asu yifiafɨ yaŋgɨrɨmbayo, ŋga God aiani ranahambo fɨfɨreamboayu. 4 Ranɨyu asu dɨbohɨndɨ moatükunɨ nindou ranahambo ŋgɨrɨ hoafɨndei hoafɨ ra ahandɨ hɨmboambenambo hɨmborɨmayu. 5 Ro nindou ranahambo-anɨmbo borɨndamboyahɨ, ŋga wandɨ fimbo ŋgɨrɨ borɨndahɨ. Ŋga wandɨ fi ŋgɨnɨndɨkoate-yaheimbɨ ranahambo yaŋgɨrɨ wandɨ fimbo borɨndamboyahɨ. 6 Ro nɨnɨ-moatükunɨmboyo borɨmbo mbasahɨ-mbonana, asu ro ŋgɨrɨ hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨyaheimbɨ nindou-anahɨ mbɨsahɨ sapo ro raranɨ-moatükunɨ ranahambo anɨhondümbo-anɨmbo hoafɨndamboyahɨ. Ŋga wandɨhoarɨ borɨmbo moei asahɨ rananɨmbo nindou ŋgɨrɨ wambo aboed-ani mbɨsahündɨrɨ. Ŋga ro nɨne ratüpurɨ rawarɨheandane, asu nɨne hoafɨ hoafayah-ane, ranɨmbo nindou ai hoeirɨhindɨrühɨ wambo wudɨpoapondɨhi fɨfɨrɨndɨ-hindɨrɨmboyei.  







7 God

Porɨndɨ fihɨ tɨhoarɨ nahurai kamarerɨ

ai wamboya, nɨnɨ ŋgorü-poanɨmbo moatükunɨ ai hoeimareandɨ ranahambo ahandɨ fimbo borɨndɨmbui yahuhamboyu, mamɨ moatükunɨ tɨhoarɨ nahurai wandɨ fihü futɨmareandɨrɨ. Ranɨ-moatükunɨ ramareandɨ ranana Satanɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou nahuraiyu wamboya, ahandɨ fimbo borɨndu hoaŋgumbui yahuhaya hɨfɨnambofendɨrɨmbohünda harɨyondɨrɨmbo mehu. 8 Adükarɨmbo ranɨ-moatükunɨ ra fɨmbɨrɨhenda sahehea ro ŋgɨmɨmbo dɨdɨbafɨmeheando. 9 Ranɨyu asu ai wambo sɨmborɨ yare hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Wanɨ, ŋga wandɨmayo hɨpoambofe hohoanɨmo ranana awi se-dɨbo ndear-ane, ŋga wandɨ ŋgɨnɨndɨ ranana nindou hamɨndɨ kemɨndɨkoate-ayei ranaheimbo so-ane tüküfe arandɨ,” mehuamboyahɨ. Asu ro sahɨya, hapondan-ana ro hamɨndɨ kemɨndɨkoate-anahɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndahühɨ borɨndamboyahɨ Adükarɨndɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ai wambo hamɨndɨ ŋgɨnemɨndɨndɨrambohünda. 10 Ranane asu ro hamɨndɨ kemɨndɨkoate-ayahɨ, nindou ai wambo moaruwaimbo-rɨhindɨrɨ, tɨŋgümbɨ hohoanɨmo tükefeyondɨrɨ, nindou ai moaruwaimbo-moaruwaimbo-arɨhindɨrɨ hei, ranahambo Kraisɨmbohündambo ro hɨhɨhfɨ-hɨhɨfayahɨ. Ro hamɨndɨ kemɨndɨkoateayahɨ ana, asu rasɨmboanɨ ro ŋgɨnɨndɨ nɨmboamboanahɨ.  





11 Ro

Por ai Korinɨhündambo afɨndɨ hohoanɨmo-ayundürɨ

ndanɨ hoafɨ hoafɨmayahɨ ra hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨyaheimbɨ nindou nouyahɨ hoafɨmayahɨ, ŋga wambo se ŋgusüfoambe botɨmarɨhiThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 12  518

ndɨramboyahɨ ranɨ hoafɨ ra hoafɨmayahɨ. Ŋga sɨmborɨ se-anɨmbo wandɨ aboedɨ hohoanɨmo ranahambo hoafɨndahündɨrɨ, ŋga asu se moai rarɨhindɨ, ranɨmboyahɨ asu wandɨhoarɨ ranɨ hoafɨ ra hoafɨmayahɨ. Yɨnɨ, anɨhond-anesɨ, roana ndorɨhehea-ndeimbɨ nindou hondüyahɨpoanɨ, ŋga Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ nindou “ranɨpoanɨmbo” asei sɨhei mbüsumo anɨŋgomo ranahamundɨ hoarehɨ nɨmboamboyahɨpoanɨ. 12 Ro hohoanɨmoya kɨkɨhɨrɨhe heheamboyahɨ Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ ho-rambo ratüpurɨ sɨhei mbusümo nɨmboambo ranɨ ratüpurɨ ra ramarɨheandɨ. Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ nafuimbo ratüpurɨ asu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨ ra sɨhei mbusümo ramarɨheandɨ Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ sahehea nafuimayahɨ. 13 Sɨheimbo ramarɨheandürɨ nou-ane asu Kraisɨndɨ nendɨ ŋgorü ŋgoafɨhü amarei aheimbo amboanɨ rarɨheandürɨ arɨhandɨ. Ro moai sɨheimboya, wambo sesɨ-napo sehindɨrɨ sahehea sɨheimbo tɨŋɨrɨfo sahandürɨ, ŋga wanɨ. Karɨhasɨhandürɨ, ŋga se wambo amboawi mbɨsahündɨrɨ ro sɨheimbo tɨŋɨrɨfo segodürükoate-mayahɨ ranɨmbo-hünda. 14 Hapoana ŋgɨmɨmboanahɨ nda ro sɨheimbo sowana sɨfombo saheheamboayahɨ, ŋga asu ro ŋgɨrɨ sɨhei-mayo napofihɨ yaŋgɨrɨ kiarɨmbohünda tɨŋɨrɨfo-ndahandürɨ. Ŋga roana sɨhei kakɨ-napo semɨndɨmboyahɨpoanɨ, ŋga sɨheimbo fehefendürɨmbo yaŋgɨr-anahɨ. Raranɨ moatükunɨ ra se fɨfɨrɨhindɨ nɨmorɨ akɨdɨbou aiana boagɨrambo fehefe-ndürɨmbohünda ŋgɨrɨ sesɨ-napo kokoboadɨhi ndahümündi tükündahi dɨgehindɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sɨmborɨ boagɨrɨ ai-anɨmbo nɨmorambo ranɨ-moatükunɨ ra dɨdɨboadofe sɨhefemboane. 15 Sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbohündambo ana wandɨ-mayo napo eŋgoro ra segudürɨmbo wandɨ fimbo kameihɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyamboanahɨ. Ro sɨheimbo afɨndɨmbo ŋgusüfo pandɨheandüranɨ asu se sɨmborɨ wambo akɨdou yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pamandɨhindɨrɨyo? 16 Anɨhond-ane, ro sɨhei-mayo kakɨ-napo semɨndɨmbohünda moai sɨheimbo tɨŋɨrɨfo sahandürɨ. Ŋga asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai seiya, “Yɨnɨsɨ, ŋga sɨhefɨ kakɨ-napo semɨndɨmbo-ana, ai tɨkarehayambo ŋgorü-süŋgundeamunɨ mbunda ndemündümbui,” masei. 17 Ŋga asu nüŋgufemboyoa? Asu ro wandɨ nindou bɨdɨfɨrɨ sɨheimbo sowana koamarɨheheapurɨ ranai sɨhei-mayo napo ra moai kiafu hüsindümo. 18 Ro Taitusɨmbo sɨheimbo sowana sɨnɨmbohünda hoafɨyahando habodɨhühɨ asu ahandɨ süŋgu wandafɨ mamɨ koamarɨhehina masɨnu asu Taitus sɨhei-mayo napo kifi hüsiamünduwai? Ŋga ra ai wanɨ. Nindou ranai ro hohoanɨmoayahɨ hohoanɨmo süŋgure hayambo ro rawarɨheandɨ ranɨ-süŋgu yare randühɨyu? Asu ro ai-dɨbo mamɨ hohoanɨmo süŋgurɨhoandühɨ nɨne-moatükunɨ rarɨhoandühɨyehɨ. 19 Se hoafɨ ra rarɨhi hoeirɨhindühɨyo yɨhoefɨmboya, aiana ahamundɨhoarɨ aboedɨ hoafɨmbohünda sürü papɨmbarundɨ seimboyei?  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 519

2 Korin 12​, ​13

I, ra wanɨ. Ro haponda sɨheimbo hoafehandürɨ roana Kraisɨndɨ nindou hondümboyaho nɨmboemboanehɨ, ranane asu ranɨ hoafɨ ra Godɨndɨ hɨmboahü sɨhei ŋgusüfo ra ŋgɨnɨnemɨndürɨmbo-hündamboanahɨ rarɨhe hoafehandürɨ, ŋga yɨhoefɨ fimbo hoafɨyambo-yahɨpoanɨ. 20 Ro sɨheimboso tükeheandɨ ra asu sɨheimbo aboedɨ hoeifendürɨmbo samboanahɨ, ŋga asu se ŋgɨrɨ aboedɨ nɨmandei sahehea ranɨmbo yɨhɨmboyahɨ. Asu sɨmborɨ amboanɨ se wambo hoeindɨhindɨranɨ nindou yahurai se hoeifembo sei hehi hohoanɨmoayei yahurai nɨŋgokoate-ndamboyahɨ. Ro akɨdou yɨhɨmboyahüh-anahɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo ro ndarɨhe hoafayahɨ. Sɨhei mbusümo yifiarɨ, wandafɨ ŋgorümbo hohoanɨmo moaruwai hohoanɨmoyondo, sɨmborɨ watɨkoafɨ, afɨndɨ-afɨndɨ hohoanɨmo, tɨrɨfoefe hoafɨ, daboadanɨ hoafɨ, ahandɨ fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo, mamɨkarɨ hohoanɨmo muŋgu-moatükunɨ ra yahurai tükündɨfemboe sahehea yɨhɨmboyahühɨ hoafayahɨ. 21 Ro sɨheimbo sowana dügühanɨ wandɨ God ranai wambo sɨhei hɨmboahü amoanɨŋgambo-ndeandɨrɨmbui samboanahɨ ro yɨhɨmboayahɨ. Asu ro nindou bɨdɨfɨrɨ horombo moaruwai hohoanɨmoyei mburɨhümbo asu ai nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmo, ŋgusüfoambe botɨfe hohoanɨmo ranahambo daboadanambofe-koate-mayei ranaheimbo, hoeindɨhe-andüranɨ wanɨ amoanɨŋgɨndahühɨ aranɨndamboyahɨ. Ranahambo wambo God ai hɨfɨnambo-ndeandɨrɨmbui saheheamboanahɨ akɨdou yɨhɨmboayahɨ.  



Bɨdɨfɨranambo ahɨnɨ hoafɨ asu hɨhɨfɨ hoaf-ane

13

1   Haponda

ndeara ŋgɨmɨmboanahɨ sɨheimbo hoeifendürɨmbo sɨfombo asahɨ. Bukambeahɨndɨ hoafɨ ranai yare hoafɨyomunühɨ yahoya, “Nindou yimbuyo ŋgɨmɨyo ai anɨhondümbo hoafɨndomondühɨya, ‘Ro hoeirɨhumboanefɨ nindou mamɨ ai moaruwai hohoanɨmomayuwa,’ mbɨsɨmondan-anɨmbo, awi sɨhɨrɨ ranɨ hoafɨ ra dɨdɨboado-femboane,” meho. 2 Nindou dɨdɨyei horombo moaruwai hohoanɨmomayei ranaheimbo haponda asükainda hoafɨnda samboanahɨ nindou amurɨ ranaheimbo kameihɨ amboanɨ. Horombo ro yimbumbo sühɨ sɨheimbo ahɨnɨ hoafɨ hoafɨyahandürɨsɨ, ŋga hapondanɨ amboanɨ ro asükainda ahɨnɨ hoafɨndahandürɨ samboanahɨ ro aŋgunɨ ndarɨhe anɨmboahɨ amboanɨ. Ro asükaiya sɨheimbo sowana asɨhühɨ ana, nindou moaruwai hohoanɨmomayei ranai mamɨ ai-amboanɨ tɨŋɨrɨfombü ratüpurɨ ra ŋgɨrɨ gübüsüboadea-ndürɨ. 3 Ranɨmboyu se randɨhi anɨhondümbo fɨfɨrɨndɨhimboyei Krais ai wandɨ yafambe süŋgufi haya hoafɨndümbui se fɨfɨrɨfembo masei. Ŋga wandɨ warɨ süŋgu Krais ai se-babɨdɨmbo nüŋgumbo sɨheimbo farɨhefendürɨmbo ana, ŋgɨrɨ ai mbosɨ-mbosɨndu. Ŋga asu aiana ahandɨ ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨ adükarɨ ra sɨheimbo nafuiyundürühani. 4 Yɨnɨ, ra anɨhond-ane, horombo ai hamɨndɨ ŋgɨnemɨndɨkoateyu ranɨmboyomo nindou nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ tɨkorundümo pamarü-wura yɨfɨmayu. Ŋga asu hapondanɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Korin 13  520

ana Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ adükarɨ hamɨndɨ ranambo botɨmarira asu ai yaŋgɨrɨ botɨfi anüŋgu. Asu ro-amboanɨ ai-dɨbo nɨmboefɨmboanefɨ hamɨndɨ kemɨndɨkoate-ayefɨ. Ŋga asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranambo-anɨmbo mare roamboanɨ sɨheimbohündambo ai-babɨdɨ yaŋgɨrɨ nɨmboemboyefɨ. 5 Se sɨheihoarɨ ro hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-mbarɨhuyo asu wanɨmbayefɨyo mbɨsei hehi hohoanɨmondei hoeindɨhindɨ. Moanɨ sɨheihoarɨ yaŋgɨr-anɨmbo hohoanɨmo ra randɨhi hohoanɨmondei hoeindɨhindɨ. Sisas Krais ai sɨhei hohoanɨmoambe anüŋgu ra fɨfɨrɨhindai? Se ahambo fɨfɨrɨfikoate-ayei ana, awi se ahambo wudɨpoapofe anɨhondümbofe hohoanɨmo aho ra fɨfɨrɨfekoate-wamboanei. 6 Se hoafɨndeihɨya, ai Kraisɨndɨ anɨhondü ratüpurɨyomo-rundeimb-anemo mbɨsei hohoanɨmondei sahehea ro anɨhondü fɨfɨrɨheamboanahɨ. 7 God ai sɨheimbo farɨheiranɨ asu se moaruwai hohoanɨmo süŋgufekoate moanɨ aboedɨ yaŋgɨrɨ mbɨnɨmboeia sefɨ hohumboanefɨ ro ahambo sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda dɨdɨbafɨyahundo arɨhundɨ. Se yɨhoefɨmboya, aiana Kraisɨndɨ aboedɨ ratüpurɨyomo-rundeimb-anemo nafuimbo yɨhoefɨ fimbo hoafɨyefühɨyefɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga bɨdɨfɨrɨ nindou yɨhoefɨmboya, “Ai Godɨndɨ ratüpurɨmbo moai aboedɨ ratüpurɨyomo,” asei ana, ambesɨ, ŋga se aboedɨ hohoanɨmo ra süŋgumbɨrɨhi heiya sefɨmboanefɨ dɨdɨbafɨyahu arɨhundɨ. 8 Roana ŋgɨrɨ hoafɨ hondü ranahambo gɨgɨranambofembo moatükunɨ hohoanɨmo ana randɨhundɨ, ŋga hoafɨ hondü ranahambo yaŋgɨr-anefɨ hohoanɨmo parɨhu hefühɨ rawarɨhu hefɨ. 9 Ro hamɨndɨ kemɨndɨkoate-yefanɨ ana, asu se ŋgɨnɨndɨ aboedɨ nɨmboeianɨ ro ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefühanefɨ. Asu ro sɨheimboya, hohoanɨmo moaruwai hɨnɨŋgɨrɨhi hehi dɨdɨboadorɨhi hohoanɨmombeyeia sefɨ hohu Godɨmbo sɨheimbohünda dɨdɨbafɨyahundühanefɨ. 10 Ranɨmboanahɨ ro aŋgunɨ ndanɨhü nɨmboambo sɨheimbo pas nda sürü papɨrɨhandühɨ hoafayahandürɨ. Asu rananɨmbo ro sɨheimbo-so tükündaheandühɨ amboanɨ Adükarɨ ai wambo ŋgɨnɨndɨ masendɨrɨ ranɨ hohoanɨmonambo sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ hoafɨmbo moei asahɨ. Ŋgɨnɨndɨ ai wambo masendɨrɨ ra sɨheimbo moaruwaimbo-fendürɨmbohündamboyopoanɨ, ŋga sɨheimbo ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmboane. Ranɨmboanahɨ ro sɨheimbo pas nda sürü paparɨhandürɨ.  











11 Ŋga

Bɨdɨfɨranambo hɨhɨfɨ hoafɨ

karɨhasɨhandürɨ. Hohoanɨmo moaruwai hɨnɨŋgɨndɨhi hehi dɨdɨboadɨndɨhi hohoanɨmondei. Ro hoafayahɨ ranahambo hɨmborɨndeihɨ ranɨ-süŋgundɨhindɨ. Mamɨ hohoanɨmondeihɨ aboedɨ sɨsɨ-koate nɨmboei. God nindou hɨpoamboreandühɨ aboedɨyu-randeimbɨ asu afurɨfe hohoanɨmo sai-randeimbɨ ai se-babɨdɨ nüŋgumbui. 12 Se Godɨndɨ nendɨ-yafe hohoanɨmo süŋgu wandafɨ-wandafɨndeihɨ sɨmborɨ wakɨkɨhürɨndei-ndühündɨ. 13 Godɨndɨ nendɨ muŋguambo aiamboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 521

2 Korin 13

14  Sɨhefɨ

Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo hɨpoambombɨreandüramboane asu God ai sɨheimbo ŋgusüfo pambɨreandür-amboane asu Yifiafɨ Aboedɨ ai sɨhei ŋgusüfoambe mamambe-mbɨreandür-amboane.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia

Pas nda Por ai Garesiahündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por-anahɨ. Nindou ai moai ahei hohoanɨmonambo wambo Kraisɨndɨ hoafɨ ndowandɨfɨ ŋgafɨ ndandɨ sei hehi kafoarɨhindɨrɨ mburɨhü koarɨhehindɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga Sisas Krais asu Ape God sapo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ ranɨ dɨboyafanɨ wambo ahafandɨ hohoanɨmonambo ahandɨ hoafɨ semɨndɨ ho rambohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ. 2 Muŋguambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ndanɨhü ro-babɨdɨmbo anɨboadei ai-amboanɨ Kraisɨndɨ nendɨ Garesia hɨfɨhü amarei sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. 3 God sɨhefɨ Ape asu Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨneandürühɨ asu ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo ra mbɨsabɨnandür-amboane. 4 Sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo raguanambofembohünda asu nɨne moaruwai hohoanɨmo hɨfɨ ndanɨhü eŋgoro ranambeahɨndɨ aboedafe-munɨmbohünda Krais ai sɨhefɨ Ape Godɨndɨ yifirɨ süŋguyu ahandɨ fi masagado. 5 Ranɨmboane asu sɨhɨrɨ muŋguambo si aho ra Godɨmbo aboed-ani mbɨsefɨ hohoanɨmo-ndefɨmboane. Ŋga anɨhond-ane.  







6  God

Aboedɨ hoafɨ mamɨ ranɨ yaŋgɨr-ane eŋgoro

ai sɨheimbo Kraisɨndɨ moanɨ hɨpoambofe süŋguyu dɨbonɨyundürühɨya, wand-anei mehuyosɨ, ŋga asu moai se gedühɨ hoafɨ ra süŋgurɨhindɨ. Ŋga asu ŋgorü ranɨ-poanɨmbo aboedɨ hoafɨ ra süŋgurɨhindühɨ asu ahandɨ fikɨmɨ nɨŋgokoate-mayei. Ranɨyo asu ro ranɨmoatükunɨ ramarɨhindɨ ranahambo mahepünaheandɨ! 7 Anɨhond-ane, moai ŋgorü ranɨ-poanɨmbo aboedɨ hoafɨ yaŋgoro. Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨhei hohoanɨmo ra mamɨkarɨyo wakɨfihɨ asu ai Kraisɨmbo aboedɨ  

522 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 523

Garesia 1

hoafɨ ra ŋgorü-süŋgu ŋgorü-süŋgufe wakɨfembo hohoanɨmoyomo arundɨ. Ranɨmboanahɨ ro ndarɨhe hoafayahɨ. 8 Ŋga ro-anefɨ asu sünambeahɨndɨ nend-ani aboedɨ hoafɨ ra hoafɨnduanɨ sapo sɨheimbo hefɨ hoafɨmayefɨ yahurai hoafɨkoate ranɨ-poanɨmbo fiyoweimbɨ hoafayu ana, nindou ranahambo God ai hai ŋgoafɨ moaruwai ranɨnambo koambɨrɨheiramboane. 9 Sɨheimbo ranɨ hoafɨ ra horombo hoafɨyahundüreimb-anesɨ, ŋga asükaiya ro hapondanɨ sɨheimbo hoafehandürɨ: Nindou ŋgorü ai ŋgu sɨheimbo aboedɨ hoafɨ ra, sapo horombo ro hoafɨmefa se anɨhondümbomarɨhindɨ, yahurai hoafɨkoate moanɨ ranɨ-poanɨmbo hoafeyundürɨ ana, nindou ranahambo God ai hai ŋgoafɨ moaruwai ranɨnambo koambɨrɨheiramboane. 10 Ro ndanɨ hoafɨ hoafayahɨ nda, nindou wambo aboed-ani yahombohündamboyo? Wanɨ, ŋga Godɨmbo yaŋgɨr-anahɨ. Ro ranɨmoatükunɨ ra anɨhondü refembo sahehea rambarɨhea-mbonana, asu ro Kraisɨndɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ nindouyahɨpoanɨ.  





Por ai Godɨndɨ hoafɨ semɨndɨ horambo tükümefiyu hoafɨ

11 Wandafɨ

mamɨ, awi sɨheimbo randɨhe hoafɨndahandürɨ, ro sɨheimbo aboedɨ hoafɨ ra ha hoafɨyahandürɨ arɨhandɨ ranana nindou-yafe hohoanɨmonambo hoafɨyopoanɨ. 12 Ranɨ-moatükunɨ ra nindou-yei-mayo moai sahamɨndɨhɨ asu moai nindou mamɨ ai wambo yamundeandɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga Sisas Krais ahandɨhoarɨ randɨrɨ ranɨ hoafɨ ra wambo weindahɨ-mareandɨrɨ. 13 Ro horombo Suda-yafe Godɨmbo hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgurɨhandühɨ nɨmboahambe ana, ro Kraisɨndɨ nendɨ ranaheimbo moaruwaimbo-rɨhearühɨ muŋgunambo awarɨhefendürɨmbo hohoanɨmomayahɨ. Ranɨ hoafɨ ra se horombo hɨmborɨyeimb-ane. 14 Wandafɨ mamɨ, Sudahündɨ ranahei mbusümo nindou akohoandɨ ro dɨbombo-memo ranahamumbo ŋgasündɨ-heapurɨmboanahɨ. Roana moanɨ Suda-yafe hohoanɨmo hondü ranahambo süŋgufembo nindou hamɨndɨyahɨ ranɨ-poanɨmbo manɨmboahɨ. Ranɨyahɨ asu ro moanɨ yɨhoefɨ amoao-yafe hohoanɨmo ranɨmbo yaŋgɨrɨ süŋgufe hombo ŋgusüfo pamarɨheandɨ. 15 Ŋga asu ro nɨŋgokoate-yahambeahɨyo God ai wambo moanɨ hɨpoambo-reandɨrühɨ ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbohünda kafoare hɨnɨŋgɨmareandɨrɨ. 16 Ranɨyo asu ro ahandɨ-mayo aboedɨ hoafɨ ra semɨndɨ ho Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo bokarɨ-hefembohünda ahandɨ nɨmorɨ wandɨ hohoanɨmoambe ndore korɨmafoareandɨrɨ. Ro moai nindou ŋgorümbo-so dɨdɨboadore hoafɨmbiyundɨrɨ sahehea tüküyaheandɨ. 17 Asu ro moai Serusaremɨnambo Kraisɨndɨ hoafɨ horomboyafu sowandümo homo-rundeimbɨ ranahamumbo sowana ndüfosimbo hahühɨ. Ŋga roana nɨmehünou Arebia hɨfɨnambo yaŋgɨrɨyahɨ ha mburɨha asu asükaiya Damaskus ŋgoafɨna hɨhɨrɨma-rɨheheandɨ. 18 Ranɨyo asu ŋgɨmɨ hɨmbanɨ hoane, ranɨ mbusümo ro Serusarem ŋgoafɨnambo Pitandɨ-mayo  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 1​, ​2  524

bɨdɨfɨrɨ wataporɨ hɨmborɨmbo mahahühɨ. Ranɨyahɨ asu ro ranɨhü ai-dɨbo yimbu wik yaŋgɨrɨ manɨmboahɨ. 19 Ranɨhü ro moai Adükarɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ hoeirɨheapurɨ, ŋga Sems Adükarɨndɨ akɨdɨ yaŋgɨrɨyu hoeimarɨhinɨ. 20 Ro sɨheimbo pasambe nda anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ. God ai hoafɨ ranahambo fɨfɨreamboani, ŋga ro tɨkai hoafɨyahühɨ-yahɨpoanɨ! 21 Ranɨyahɨ asu süŋgunambo ranɨhünda botɨyahe hehea Siria, Sirisia hɨfambe mahahɨ. 22 Asu Kraisɨndɨ nendɨ Sudia-yafeambe amarei ranai moai wambo ndorɨhi fɨfɨrɨhindɨrɨ. 23 Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai wambo hoafɨ yaŋgɨrɨ hɨmborɨmayei. Bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨyeihɨya, nindou sapo ndan-aiyu sɨhefɨmbo moaruwaimbo-reamunɨ marandɨ ranani anɨhondümbofe hohoanɨmo ra awarɨhefembo yahuhaya hohoanɨmomayu. Ŋga asu ranane haponda ai ranɨ hoafɨ ra bokarɨhai arandɨ, masei. 24 Ranɨyei asu ai wandɨ süŋguyo Godɨmbo aboed-ani masei.  











2

1   14

Por ai Adükarɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ nindou bɨdɨfɨrɨ babɨdɨ hohoanɨmo mamɨ süŋguarundɨ

hɨmbanɨ süŋguna asükai hɨhɨrɨyahe Serusarem ŋgoafɨnambo wandafɨ Barnabas-dɨbo hahihühɨyehɨ Taitusɨmbo fihɨmarɨhorɨmɨndehɨ. 2 Ro ranɨ ŋgoafɨna mahahühɨ ra God ai wambo nafuimarandɨr-amboyahɨ mahahɨ. Ranɨyahɨ ro ranɨhü tüküyahe nɨmboambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ-yei bogorɨ nindoumbo anɨŋgomo ahamumbo poanɨmborɨheapurɨ mburɨha ro Suda-yafe ndɨfo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨya marɨhandɨ ranahambo hoafɨmehapurɨ. Ro nɨne ratüpurɨ horombo ramarɨheandɨ asu haponda rawarɨheandɨ ranai moanɨ ŋgo afurɨndɨhoemboe saheheamboyahɨ ramarɨheandɨ. 3 Wandafɨ Taitus ai Grikɨhündüyu ro-dɨbo mahehɨ, ŋga asu ahambo moai sɨhafɨ fi-hoearɨ ra kando tɨndɨhawandɨ yahomo houmbo hüti-hütirurɨ. 4 Tɨŋɨrɨfo tükümefeyo ra tɨkaruhou anɨhondümbo-rundeimbɨ nahurai nindou yɨhoefɨ mbusümo dɨbo hasiyafu tüküyafu masɨfomo. Ai ramefundɨ ra sapo sɨhefɨmbo Krais ai Suda-yafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo-ambeahɨndɨ aboedambo-mareamuna asu sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨmbo aboedamboyahu anɨmboefɨ. Ranɨ hoafɨ hɨhɨmborɨyo mburümbo asu sɨhefɨmboya, ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ hoarehɨ mbɨnɨboadei-amboane moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nou yahomo houmboemo dɨbo masɨfomo. 5 Godɨndɨ aboedɨ hoafɨ hondü ranai sɨheimbo-so koadürümbo mbeyaŋgorowa sefɨ hohumbo wambo asu ro moai ahamundɨ hoafɨ ranɨ hoarehɨyefɨ. Asu Taitusɨmbo fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefembo ranɨ hoafɨ ahamundɨ-mayo ranahambo moai yɨnɨ sefɨ, ŋga wanɨ. 6 Nindou bɨdɨfɨrɨ ahamumbo ndüreimb-anemo masei. Ai bogorɨmboefundɨyo wanayomoyo ra ambe. Ŋga Godɨndɨ hɨmboahü nindou muŋguambo sɨmogod-anei. Nindou ranai moai nɨnɨ sɨmborɨ hoafɨfimbɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 525

Garesia 2

wandɨ aboedɨ hoafɨ ranɨfihɨ türu hoafɨyomo, ŋga wanɨ. 7 Ŋga ai yaru fɨfɨrɨmarundɨ God ai wambo Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo aboedɨ hoafɨ ra hoafɨmbohünda koamarɨhendɨrɨ, sapo ai Pitambo Suda ranaheimbo ahandɨ hoafɨ hoafɨmbohünda koamarɨherü nou. 8 Ŋga sapo God ai Pitambo Suda ranaheimbo hoafɨ semɨndɨ ho hoafɨyondürɨ-rambo ramarirɨ nou ai wambo ŋgɨnɨndɨ masendɨ Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo Kraisɨmbo aboedɨ hoafɨ semɨndɨ ho hoafɨyo-rambohünda. 9 God ai ahandɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨyorambo ranɨ-poanɨmbo ratüpurɨ masendɨrɨ ra nindou ranai fɨfɨrɨmarundɨ. Ranɨyomo Sems, Pita, asu Son ai bogorɨ nindoumboyafu nɨŋgomombo Barnabas-dɨbo yɨhoehɨmbo warɨ fumafoarümunɨ sɨhɨrɨ mamɨ ranɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-anefɨ yahomo houmbo. Ranɨyefɨ asu ro mbɨro fokoakomayefɨ Barnabas-dɨbo ro Sudayafe ndɨfo-yei mbusümo ratüpurɨndehanɨ asu ai Suda-yei mbusümo ratüpurɨndɨmboemo sefɨ hohu. 10 Ai mamɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ yɨhoehɨmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Awi se nindou moaruwai rananɨkoatemayei ranaheimbo-anɨmbo farɨhefendürɨmbo hohoanɨmondafanɨ,’ mehomondamboyahɨ asu ro amboanɨ kameihɨ ranahambo refembo hɨhɨfɨhɨhɨfɨyahühɨ hohoanɨmomaya hahɨ.  







Por ai Andiok ŋgoafɨhü Pitandɨ moaruwai hohoanɨmo weindahɨmareandɨ 11 Pita

ai Andiok ŋgoafɨhü tükümefiyu-amboyahɨ asu ro ahandɨ hɨmboahü ŋgɨnɨndɨ hoafɨmehando ahandɨ hɨhɨndɨ hohoanɨmo ranahambo. 12 Sapo ranɨ ŋgoafɨhü nindou bɨdɨfɨrɨ Sems koamarɨhepurɨ ranai tüküfekoate-yomondambe ana, Pita ai Suda-yafe ndɨfo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranɨ-babɨdɨmbo sahüsihü nɨmarü marandɨ. Ŋga asu nindou ranai tükümefundamboyu ai Suda-yafe ndɨfo-babɨdɨ ranɨhü piyu haya moai nɨmarü sesü randɨ Sudambo yɨhɨmborapurühɨ wambo. 13 Ranɨyomo asu Sudahündɨ wandafɨ mamɨ bɨdɨfɨrɨ ranai Pita hohoanɨmomayu süŋgu hohoanɨmomemo. Ranɨyo asu ahamundɨ ranɨ hohoanɨmo ranai Barnabasɨndɨ hohoanɨmo ranahambo mamɨkarɨmarɨra ranɨ-süŋgumareandɨ. 14 Ranɨyahɨ asu ro ahamumbo hoeirɨheapura aboedɨ hoafɨ anɨhondü meŋgoro ranɨ-nafɨ süŋgufe ho-rakoate-memonda, asu ro nindou muŋguambo ahei hɨmboahü Pitambo hoafɨyahandowohü sahɨya, “Pita, seana Sudahünd-anafɨ, ŋga moai se Suda-yafe hohoanɨmo süŋgurowandɨ, ŋga Suda-yafe ndɨfo nahurai-anafɨ. Ŋga nɨmboe se Sudayafe ndɨfo ranaheimboya, ‘Se Suda-yafe hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ,’ asafɨ,” sa hoafɨmehando.  





15  Ro

Nindou ai Sisasɨmbo anɨhondümboarɨhorɨ ana, ai nindou mbumundɨ hamɨndɨ nɨmboemboyei

Sudahünd-anefɨ yɨhoefɨmbo hoafayahɨmunɨ, sapo roana Suda-yafe sɨrambeahɨndɨ tükümehund-anesɨ. Ŋga roana yɨhoefɨ The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 2​, ​3  526

ndɨfo sɨrambeahɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgukoate-yeimbɨ moai tüküyahundɨ, ŋga wanɨ. 16 Ro rarɨhu fɨfɨrɨhumboanefɨ, God aiana moai nindou düdi ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ra süŋgure huanɨ ranɨmbo nindou mbumund-ani yahu randɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindou moanɨ Sisas Kraisɨmbo anɨhondümboarɨhorɨ ranaheimboani nindou mbumund-anei yahu arandɨ. 17 God ai Sudahündɨ yɨhoefɨmbo nindou mbumund-anei mbeyahumuna sefɨ hohu asu ro Kraisɨmbo anɨhondümborɨhurɨ hefühɨ ahɨnümbɨ süŋgukoate-yefeimbɨ nahurai tükümehundɨ nindou amurɨ rawehindɨ nou. Ŋga ranɨmboane asu ro randɨhu hoafɨndefɨhüya, ‘Krais-ana moaruwai hohoanɨmo nɨmɨndɨhani,’ mbɨsefɨ hoafɨmandefɨyo? Ŋgɨrɨ randɨhu hoafɨndefɨ, ŋga wanɨ. 18 Ro mbumundɨ nɨŋgombohünda ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufembo ra hɨnɨŋgɨrɨhe mburɨha asükai hɨhɨrɨyahe asahamɨndɨhɨ ana, ro nindoumbo moaruwai hohoanɨmoayahɨ ra nafuiya arɨhandɨ. 19 Godɨndɨ hoarehɨ nɨmarɨmbohünda ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahandɨ süŋguyo ro yɨfɨ nahurai-mayahɨ ranɨmbo-hündambo-anɨmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ŋgɨrɨ wambo hɨbadandɨrɨ. 20 Ranane asu ro nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ Krais-dɨbo yɨfɨyamboanahɨ, ŋga hapondanambe ana ro moai yaŋgɨrɨ nɨmboahühɨ wandɨhoarɨ hɨfandɨrɨhandɨ, ŋga Kraisɨndɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo wandɨ fiambe nɨmarɨmbo wambo hɨfandarandɨrɨ. Ranane asu Godɨndɨ Nɨmorɨ ai wambo hɨpoamboreandɨrɨ haya nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ yɨfɨmayu aboedambofe-ndɨrɨmbohünda ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo ro yaŋgɨrɨ anɨmboahɨ. 21 Ro rarɨhe hoafɨyahanɨ moai Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranahambo yɨboaruko-rɨheandɨ. Ŋga sɨhɨrɨ Suda-yafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋguarɨhundɨ ranɨnambo sɨhɨrɨ Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nɨmboefɨ-mbonana, asu Krais sɨhefɨmbohünda yɨfɨmayu ra moanɨmbore.  











Ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufe asu anɨhondümbofe hohoanɨmo süŋgufe

3

1   Garesiahündɨ

seana hohoanɨmokoate-anei! Nindou dɨdai sɨheimbo ŋgorü-süŋgumarundür-amboyei se hohoanɨmokoate-ayeia? Ro sɨhei hɨmboahü sapo Sisas Krais ai sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmbohünda nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ yɨfɨmayu ra hoafɨmayaha se wudɨpoaporɨhi hɨmborɨmayei. 2 Ro sɨheimbo mamɨ hoafɨ ndanahambo düdundaheandürɨ samboanahɨ, ŋga se wambo ranɨ-moatükunɨ ra hoafɨndahündɨrɨ. Se Yifiafɨ Aboedɨ ra nüŋgurɨhi sahümündimboyeia? Ahɨnümbɨ hohoanɨmo eŋgoro ra süŋgurɨhindühɨ ranɨ-süŋgumbo sahümündimboyei, asu Godɨndɨ hoafɨ ra anɨhondümborɨhi hehi süŋgurɨhindühɨ sahümündimboyei nüŋgurɨhimboyeia? Anɨhondümbofe süŋgu! 3 Awi se hɨhɨndɨ hohoanɨmo-yeihɨyeia? Se Godɨndɨ-mayo Yifiafɨ Aboedɨ ranahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo pɨyei hehi Kraisɨmbo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 527

Garesia 3

süŋgumarɨhorɨ hei asu haponda se moanɨ sɨhei ŋgɨnɨndɨnambo ranɨ ratüpurɨ ra moendɨmandɨhiyo? 4 Se horombo Godɨndɨ hoafɨ ranahambo semɨndɨmbo tɨŋɨrɨfomayei hei, ŋga asu tɨŋɨrɨfo ra moanɨmbo-mandɨfeyo wanɨmandɨyo? Ro sɨheimbo hoafehandürɨ ranɨ-moatükunɨ ranai ana ŋgɨrɨ moanɨmbondɨfeyo. 5 Nɨmboe God ai sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨ sagadürɨ asu sɨhei mbusümo hepünüfeimbɨ moatükunɨ ra ratüpurɨyu arandɨ? Ra sapo se ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindanɨyo asu ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyei anɨhondümbo-rɨhi hehi süŋgurɨhindanɨyo? Anɨhondümbofe süŋgu-ane. 6 Sapo Abraham ramefiyu ranahambo-anɨmbo hohoanɨmomboane. Sapo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Abraham ai Godɨmbo anɨhondümbomarira ai ahamboya nindou mbumund-anafɨ mehundo,’ meho. 7 Awi se ranahambo ndondɨhi türüboadɨhindɨ, ŋga sapo nindou dɨdɨyei ai Godɨmbo anɨhondümborɨhorɨ arɨhündɨ ranai ana Abrahamɨndɨ ahuirɨ mam-anei. 8 Horombo hondü God ai Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo fɨfɨrɨmareandürɨ nindou ranai ana süŋguna aboedɨ hoafɨ ra anɨhondümbo-ndɨhimboyei ranɨmboane ai ranaheimbo aiana nindou mbumundɨ hamɨnd-anei mbɨsamboyahɨ mehu. Ranɨyo asu horombo God ai aboedɨ hoafɨ ra Abrahamɨmbo yare hoafɨmayundo sapo ahandɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, “Sɨhafɨ süŋgu-anɨmbo süŋgunambo ro muŋguambo nindou ranaheimbo aboedɨ-aboedɨndɨ-heandürɨmboyahɨ,”  Stat 12:3 meho. 9 Sapo Abraham ai Godɨmbo anɨhondümbomarira God ai ahambo aboedɨ-aboedɨ-marirɨ nou-anɨmbo asu nindou dɨdɨyei anɨhondümboarɨhorɨ ranaheimbo amboanɨ Abrahamɨmbo ramefiyu nou God ai aboedɨ-aboedɨ-ndeandürɨmbui. 10 Nindou dɨdɨyei hohoanɨmoyeihɨya, ro ahɨnümbɨ hohoanɨmo muŋgu süŋguarɨhundɨ ana, God ai yɨhoefɨmboya, ‘seana mbumund-anei,’ mbüsümbui asei ana, awi God ai aheimbo moaruwaimbo-ndearümbui. Nɨmboe sapo Baibor ai yare hoafɨyohüya, ‘Dɨdɨyei muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo Bukambe eŋgoro ra mamamɨ amboanɨ süŋgukoate-ayei ana, God ai nindou ranaheimbo moaruwaimbo-ndearümbui,’ meho. 11 Nda muŋguambo fɨfɨrɨhimboanei ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufe ranɨ nɨmɨndɨ süŋgu ŋgɨrɨ nindou ai Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nüŋgu. Ranɨmoatükunɨ ra sapo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou düdi ai Godɨmbo anɨhondümboarirɨ ranai-anɨmbo Godɨndɨ hɨmboahü nindou mbumundɨ tükündüfi nüŋgumbui,’ meho. 12 Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai ana anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ-dɨbo sɨmogodɨyafepoanɨ. Sapo Baibor ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou düdi ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋguare hu-anɨmbo yaŋgɨrɨ nüŋgumbui,’ meho. 13 Sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgundɨhundɨ, ŋga ranɨmboane asu sɨhɨrɨ moaruwaimbo-ndahumboyefɨ. Ŋga Krais ai sɨhefɨmbo moaruwaimbo-fembo ranambeahɨndɨ aboedambo 



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 3  528

femunɨmbohünda ai moaruwaimbo-mefiyu. Sapo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou daboe ahambo hɨfɨkoefembohünda kambohoanɨ-fihɨ pararɨhorɨ ana, ahambo God ai moaruwaimbondirümbui,’ meho. 14 God ai Abrahamɨmbo aboedɨ-aboedɨfe hohoanɨmo masagado ranahandɨhündɨyo Sisas Kraisɨndɨ süŋgu Suda-yafe ndɨfo aheimbo-so amboanɨ tükümbɨfeyo-wamboane yahuhayamboyu aboedambo-mareandürɨ. Sapo horombo God ai hoafɨmayu süŋgu, sɨhefɨmboya ai Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhindühɨ asu ai Yifiafɨ Aboedɨ ra mbɨsahümündi-amboane yahuhayamboyu ramareandɨ.  

Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ana God ai horombo hoafɨreandeimbɨhündɨ ra ŋgɨrɨ raguanambo-ndeandɨ

15  Wandafɨ

mamɨ, awi nindou sɨhɨrɨ muŋguambo si aho ra rarɨhu arɨhundɨ yahurai hoafɨnda samboanahɨ: Sapo nindou yimbu ai nɨnɨmoatükunɨmboyo hoafɨ fɨfɨrɨne mburüna ranahambo ndearɨ hoaf-ane ranɨhüsɨ safandeimbɨ-hündɨ ra, asu nindou dɨdai hoafɨ ranahambo ŋgorüsüŋgunde asu bɨdɨfɨrɨ hoafɨ ranɨfihɨ taparɨmanda-mündɨpoanɨ, ŋga wanɨ. 16 God ai Abraham asu ahandɨ nɨmorɨ mamɨ ranahafanɨmbo süŋgunambo aboedɨ moatükunɨ tükündɨfemboe yahuhaya horombo hoafɨmareapɨrɨ. Asu ai moai ahuirɨ afɨndɨ ranaheimbo hoafɨyu, ŋga wanɨ. Ŋga ai moanɨ ahuirɨ mamɨ ranahamboyu yare hoafɨyuhü yahuya, ‘sɨhafɨ ahuirambo’ mehu. Ahuirɨ ranana Sisas Krais ranahamboyu yare hoafɨmayu. 17 Ro hoafɨmayahɨ ra yahurai-ane: Horombo God ai Abrahamɨmbo horombo hoafɨrirühɨ hoafɨ fɨramündɨ masɨhend-ane. Ŋga asu süŋgunambo 430 hɨmbanɨ ai hoanɨyo ranambe, ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai tükümefeyo. Ranɨmboane asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgunɨ tükümefeyo ranai ŋgɨrɨ horombo God ai hoafɨ fɨramündɨ masɨhendɨ ranahambo yɨhɨrɨnde pandeandɨ. Asu ŋgɨrɨ horombo God ai horombo hoafɨrea-ndeimbɨhündɨ ranahambo raguanambo-ndeandɨ. 18 Nɨne-moatükunɨ God ai sɨhefɨmbo saimbo horombo hoafɨmareamunɨ ra ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ nafɨ süŋgu sahumɨndefɨ mbarɨhu-mbonana, asu sɨhɨrɨ sapo God ai horombo hoafɨmareamunɨ ranɨ-süŋgu ŋgɨrɨ sahumɨndefɨ. Ŋga horombo hoafɨ yaŋgɨrɨ süŋguyo God ai Abrahamɨmbo moanɨ aboedɨ-aboedɨmarirɨ. 19 Ŋga asu nɨmboe ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai tüküfe meŋgoroa? Moaruwai hohoanɨmo nɨmɨndɨ aho ranai weindahɨfembo-hündamboyo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra tükümefeyo. Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra ho-hombo ranɨ-poanɨmbo nɨmorɨ God ai Abrahamɨmbo horɨmbo hoafɨmarirɨ ra tükümefiyu. Ŋga asu God ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo sünambeahɨndɨ nendɨ ranahamumbo hoafɨmayupura asu ai Mosesɨmbo hoafɨmemonda asu Moses hoafɨ semündü hu semündü hu-randeimbɨ nindou ranai Sudambo hoafɨmayundürɨ. 20 Mamɨ nindou ahandɨhoarɨ hoafɨmboaiyu ana, ai ŋgɨrɨ hoafɨ semündü hu semündü hu-randeimbɨmbo hoafɨndündo. God ai  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 529

Garesia 3​, ​4

ahandɨhoarɨ hoafɨyu marandɨ. Ŋga God mamɨ ai yaŋgɨrɨyu Abrahamɨmbo horɨmbo hoafɨre masagado ranɨmboane asu horɨmbo hoafɨ ranai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ŋgasündeamboane. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana sɨhefɨmbo Krais sowana semɨndɨmunɨ hombo moaŋgui boagɨrɨ nahurai-ane

21 Ranayo

ana, asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai sapo horombo God ai Abrahamɨmbo horombo hoafɨmareandɨ ranahambo hɨfɨnambomandeyo? Ai ra wanɨ. Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgu God ai sɨhefɨmbo koadürü yaŋgɨrɨ nɨŋgombo mbasemunɨ-mbonana, sɨhɨrɨ anɨhondümbo Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nɨmboefɨ. 22 Ŋga asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyowohü yahoya, ‘Muŋguambo nindou ranai moaruwai hohoanɨmondɨ ŋgɨnɨndɨ ranɨ hoareh-anei,’ meho. God ai yare hoafɨmayu ra sapo ai yifirɨyu nindou düdi Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ ana, ai yaŋgɨranɨmbo nɨnɨ-moatükunɨyo ai Abrahamɨmbo horombo hoafɨmarirɨ ra ndahümündi-mboyei. 23 Kraisɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo ranai tüküfekoateyoambeahɨyo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai sɨhefɨmbo tüküfe kɨkɨhɨramɨndɨmunɨ ho-hombo anɨhondümbofe hohoanɨmo ra weindahɨ tükümefeyo. 24 Ranɨyo asu sɨhefɨmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai sɨhɨrɨ Krais sowana hombohünda hɨfandɨmaramunɨ. Sɨhɨrɨ ahambo anɨhondümbondɨhurühɨ Godɨndɨ hɨmboahü nindou mbumundɨ tüküfembohünda hɨfandɨmaramunɨ. 25 Ranɨmboane asu sɨhɨrɨ Kraisɨmbo anɨhondümbofe nafɨ ranana hapondanɨ ndanɨhü eŋgoro. Ranɨmboane asu ŋgɨrɨ hapondanambe ana, ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai hɨbadamunɨ ŋgo. 26 Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgumboane muŋguambo se ai-babɨdɨ nɨmboeimbo asu Godɨndɨ nɨmorɨmboyahi anɨmboei. 27 Se dɨdɨyei Krais-babɨdɨ hundürɨmayei ranɨmboyei asu se ahandɨ hohoanɨmo masahümündi. 28 Ranɨmboane asu Kraisɨndɨ nendɨmbofe ra Sudahünd-anei asu ahei ndɨfo rananei muŋguambo ra ŋgorü-poanɨmbo fiyeimbɨ-yeipoanɨ. Nindou moanɨ ratüpurɨyeimbɨ rananei asu moanɨ aboedɨ-poanɨmbo anɨmboei rananei ai ŋgorü-poanɨmbo fiyeimbɨ-yeipoanɨ. Asu nɨmorehɨ, nindowenihɨ ai ŋgorüpoanɨmbo fiyeimbɨ-yeipoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga muŋguambo se Sisas Krais babɨdɨ anɨmboei seana mam-anei. 29 Asu se Kraisɨndɨ nend-ayei ana, Abrahamɨndɨ ahuirɨ mamɨndei hehi asu se nɨnɨ-moatükunɨmboyu God ai saimbo yahuhaya horɨmbo hoafɨre masɨhendɨ ra ndahümündi-mboyei.  















4

Sisas Kraisɨndɨ süŋguyefɨ sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmorɨmbomehundɨ

1   Ŋga

hoafɨ ra ndahurai-ane: Nindou nɨmorɨ anüŋgu ana, sapo ai ahandɨ afɨndandɨ-mayo muŋgu-moatükunɨ ra ndemümdümbui. Ai muŋgu-moatükunɨ hɨbadambuisɨ, ŋga asu awi ai akɨdouyu-ambe

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 4  530

ana, ŋgɨrɨ ai hɨbadandɨ, ŋga ai moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nahurai nüŋgumbui. 2 Nindou nɨmorɨ ranai akɨdouyu-ambe ana, ai moaŋgui afɨndɨ asu hɨfandɨ-randeimbɨ ranahafandɨ hoarehɨ nüŋgu ŋgumbo asu ai nɨnɨ-sɨmboanɨyo afɨndɨ ai ahambo hɨfandɨmbɨrand-amboane mehu ranɨ-sɨmboanɨ dagadombui. 3 Mare yahurai safane sɨhɨrɨ horombo nɨmorɨ akɨdou nahurai hɨfɨ ndanɨhündambo moatükunɨ ranahandɨ moanɨ ratüpurɨyefeimbɨ manɨmboefɨ. 4-5 Ŋga asu ndeara si ra tüküfembo yaŋgɨrɨyoambeyo God ai ahandɨ Nɨmorɨ ra hɨfɨna koamarɨherü. Nɨmorehɨ ai ahambo wakɨmarɨmɨndo asu ai Suda-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranɨ-hoarehɨ manüŋgu. Nindou dɨdɨyei ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ-hoarehɨ anɨmboei ranaheimbo aboedambo-fembohünda God ai ahambo koamarɨherü. Rananɨmbo asu sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmorɨmbondahu burɨndemboyefɨ. 6 God ai sɨhefɨmboya, ai wandɨ nɨmorɨ-mbeyeiamboane yahuhayamboyu. Ranɨmboane asu ahandɨ Nɨmorɨndɨ Yifiafɨ sɨhefɨ ŋgusüfoambe koamarɨhendɨ, sapo Yifiafɨ ranai ramareamuna sɨhɨrɨ Ape, wandɨ Ape, sefɨ arɨhundɨ. 7 Ranɨmbo-hündamboane asu se hapondanɨ ana nindou ŋgoründɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nindou-yeipoanɨ, ŋga Godɨndɨ nɨmor-anei. Asu se ahandɨ nɨmorɨmbo-mehindambo-wambo ai nɨnɨ-moatükunɨ ahandɨ nɨmorambo napɨre masɨhendɨ ra dagadürɨmbui. 8 Horombo maho ana awi se moai Godɨmbo fɨfɨrɨhorɨ. Ŋga ranɨmboyei se God hondü nɨŋgokoate amurɨ godɨ-mayei ranahei moanɨ ratüpurɨyei marɨhündɨ. 9 Ŋga asu hapondanɨ ana se Godɨmbo ndorɨhorɨ fɨfɨrɨhorɨmboanei. Ŋga awi asu God ai sɨheimbo fɨfɨrea-ndürɨmboani. Ranɨmboane asu se nɨmboe asükai hɨfɨ ndanɨhündambo moatükunɨ eŋgoro ranahambo hɨhɨrɨyahi aheia? Asu se nɨmboe hɨfɨ ndanɨhündambo ŋgɨnɨndɨ-koate ranahambo moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nɨŋgombo hohoanɨmoayeia? 10 Seana Suda-yafe hohoanɨmo süŋgurɨhindühɨ ranɨpoanɨmbo si, amoamo, hoembo, yahɨmombo asu hɨmbanɨ ranahambo afɨndɨ hohoanɨmoyei rɨhündühanei. 11 Roana sɨheimbo yɨhɨmboarɨharü. Ro sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda ratüpurɨ afɨndɨ tɨŋɨrɨfoayahɨ ra hɨfɨnɨ pɨndɨmboe samboanahɨ hohoanɨmoayahɨ. 12 Karɨhasɨhandürɨ wandafɨ mamɨ, ro sɨheimbo hüti-hoafehandürɨ. Se awi ro ahɨnümbo hohoanɨmo süŋgufekoate anɨmboahɨ nahuraindei. Horombo ana roamboa se ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufekoate manɨmboei nahurai tükümeheandane. Horombo se moai wambo nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai hohoanɨmoyahündɨrɨ, ŋga wanɨ. 13 Wambo aŋgününambomarandɨra sɨheimbo sowahɨ boatei sühɨ aboedɨ hoafɨ sɨheimbo hoafɨmehandüra se fɨfɨrarɨhindɨ. 14 Wandɨ fiambe ra moai ndoreandɨrɨ asu se ranɨmboyei tɨŋɨrɨfomayei, ŋga asu se wambo moai daboadɨ hɨhɨrɨhindɨrühɨmbo yɨboaruko-rɨhindɨrɨ, ŋga wanɨ. Ŋga se moanɨ wambo masahümündi-ndɨrɨ Godɨndɨ-mayo sünambeahɨndɨ nendɨyu asu Sisas Krais ahandɨhoarɨyu semɨndɨmbo nou. 15 Se ranɨ-sɨmboanɨ wambohünda  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 531

Garesia 4

hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei, ŋga haponda asu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ra nahana? Horombo se wambo fehefembo afɨndɨ hohoanɨmomayei. Ŋga asu se sɨhei hɨmboarɨ ra himɨndɨmbombe-mbonana, se wambo hürühümündi sehi. 16 Awi ro sɨheimbo aboedɨ hoafɨ ra anɨhondümbo hoafayahandürɨ ra ro sɨhei hürütümbɨ-mbaiyahɨyo ndane? 17 Yɨnɨ, nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahamundɨ hohoanɨmo süŋgufembohünda sɨheimbo hühümaründürɨ hoaŋgomosɨ, ŋga aboedɨ hohoanɨmokoateyomondühɨ ramarundürɨ. Ŋga ai ramefundɨ ra sɨheimboya, Por mamɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨhipurühɨ asu yɨhoefɨmbo ŋgɨnɨndɨ süŋgumbɨhimuna yahomo houmboemo. 18 Sɨhɨrɨ nindou fehefembo afɨndɨ hohoanɨmondefanɨ ra aboed-ane. Muŋguambo si se randɨhindɨ ro sebabɨdɨmbo nɨŋgokoate-yahambe amboanɨ. 19 Wandɨ nɨmorɨ mamɨ, sapo nɨmorehɨ ai nɨmorɨ wakemɨndɨmbo nɨmɨnɨ nɨmarɨmbo asübusɨmboayo yahurai-ane wandɨ ŋgusüfoambe asübusɨ amaro. Ro moanɨ yahurai hamɨnd-anɨmbo sɨheimbo asübusɨmbonda ŋga-ŋgambo se Godɨndɨ nɨmorɨ Sisas Krais nahurai tükündahimboyei. 20 Karɨhasɨhandürɨ, haponda ro se-babɨdɨmbo nɨŋgombo afɨndɨ hohoanɨmoayahɨ. Awi asükai sɨheimbo afurɨndɨhe hoafɨndahandürɨ samboanahɨ. Awi hapondanambe ana ro sɨhei hohoanɨmo ranahambo ŋgusüfo afɨndɨ kürüheamboanahɨ.  









21 Awi

Hagar Sara-yafe kafoefe hoafɨ

haponda ro nindou se dɨdɨyei ahɨnümbɨ hohoanɨmo eŋgoro ranahandɨ hoarehɨ nɨmboefɨmbo asei sɨheimbo düdundaheandürɨ samboanahɨ: Awi se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai hoafɨmayo ra hɨmborɨkoate-wamboyei? 22 Sapo Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, Abraham ai nindowenihɨ nɨmorɨ yimbumarapɨrɨ. Ŋgorü nɨmorehɨ moanɨ ratüpurɨyo-randeimbɨndɨyu asu ŋgorü ahandɨ nɨmorehɨ hondündɨmayu. 23 Abrahamɨndɨ nɨmorɨ ra nɨmorehɨ moanɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ Hagarɨndɨ-mayu ranai koadürü nɨmorɨ wakɨrɨhümündi arɨhündɨ süŋgu tükümefiyu. Ŋga asu nɨmorehɨ aboedɨ nɨŋgo-randeimbɨ Sarandɨ-mayu ranai God horombo hoafɨmareandɨ ranɨ-süŋgu tükümefiyu. 24 Hoafɨ ai yare hoafɨmayo ranahambo refe türüfoefemboane, ŋga kafoefe hoaf-ane ra. Nɨmorehɨ yimbu ra God ahandɨ nindou-babɨdɨ hoafɨ femɨndɨ asɨhefeyo yahurai-anafe. Ŋgorü hoafɨ femɨndɨ asɨhefeyo ranana God ai Mosesɨmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo masagado nahurai Sainai wafu amaro ranahandane. Sainai wafuwamɨ Moses ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo masemündu. Asu nindou ranai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ hoarehɨ nɨmareimbo moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nahurai-anei. Ranɨmboane Hagar ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨ femɨndɨ asɨhefeyo nahurai-ane. 25 Hagar ai Sainai Arebia-yomondɨ hɨfɨ wafu asu Suda-yomondɨ adükarɨ ŋgoafɨ Serusarem nahurai-ane. Ranɨmboane asu Serusarem ŋgoafɨ ranai nindou ranɨ ŋgoafɨhü amarei ranɨ-badɨdɨmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmondɨ hoarehɨ moanɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 4​, ​5  532

ratüpurɨyei-rɨhündeimb-anei. 26 Ŋga asu ŋgorü Serusarem sünambe anaŋgo ranai ana moanɨ aboedɨ nɨmarɨ-randeimbɨ ŋgoaf-ane. Ŋgoafɨ ranai ana anɨhondümbo-rɨhundeimbɨ sɨhefɨ me-ane. 27 Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, “Nɨmorehɨ ra seana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyafɨ. Serusarem se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyafɨ. Se nɨmorɨ wakemɨndɨkoate nahurai-anafɨ. Se heiründafühɨ asu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndafühɨ hoafɨ puküna hoafɨndafɨ. Se nɨmorɨ wakemɨndɨmbo sɨmboanɨ asübusɨ afɨndɨ semɨndɨkoate-ayafɨ. Se nɨmorehɨ nindowenihɨ hɨnɨŋgɨreandeimbɨ nahurai-anafɨ, ŋga se nɨmorehɨ nindoweniheimbɨ aheimbo ŋgasündɨworɨ hawa nɨmorɨ afɨndeimbɨ-ndamboyafɨ,”  Aisaia 54:1 meho. 28 Wandafɨ mamɨ, seana Aisak nou Godɨndɨ nɨmor-anei horombo Abrahamɨmbo horombo hoafɨmareandɨ süŋgu. 29 Ŋga asu nɨmorɨ mamɨ sapo hondɨ ai nindou sɨhefɨ hohoanɨmo süŋgu wakɨmarɨmɨndo ranaiyu nɨmorehɨ nɨmorɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨ süŋgu wakɨmarɨmɨndo ranahambo tɨŋɨrɨfo masagado. Hapondanɨ amboanɨ mamɨ yahurai ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ ai anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ aheimbo tɨŋɨrɨfo sahündürɨ arɨhündɨ. 30 Ŋga asu Baiborambe hoafɨ ra nüŋgure hoafɨyowa? Ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nɨmorehɨ moanɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ ra ahandɨ nɨmorɨ ranɨ-dɨbo hefoarɨhipɨrɨ. Ŋga ahandɨ-mayu nɨmorɨ ranai ana ŋgɨrɨ afɨndandɨ-mayo napo nɨmorehɨ aboedɨ nɨŋgo-randeimbɨndɨ-mayu ranɨ-dɨbo yɨbobondandɨfanɨ,’ meho. 31 Wandafɨ mamɨ, muŋgu-moatükunɨ sɨhɨrɨ ranɨ nɨmɨndɨhündɨ fɨfɨrarɨhundɨ ana, moanɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ nɨmorehɨ ranahandɨ nɨmorɨyefɨpoanɨ, ŋga sɨhɨrɨ ana nɨmorehɨ aboedɨ nɨŋgoweimbɨndɨ nɨmor-anefɨ.  











Sɨhɨrɨ aboedɨ anɨmboefɨ yahurai yaŋgɨrɨ nɨmboefɨmboane

5

1   Sɨhɨrɨ

aboedɨ nɨŋgombohünda Sisas Krais ai sɨhefɨmbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo-ambeahɨndɨ aboedambo-mareamunɨ. Ranɨmbohündamboane asu se ŋgɨnɨndɨhümündi nɨmboei. Ŋga asu se asükaindei ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ hoarehɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ tükündahimboyei. 2 Se hɨmborɨndei! Ro Por-anahɨ nda sɨheimbo ndarɨhe hoafehandürɨ. Se ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufembohünda sɨhamundɨhoarɨ fihoearɨ ra kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo süŋguarundɨ ana, Sisas Krais ai ŋgɨrɨ sɨhamumbo fandɨhepurɨ, ŋga wanɨ. 3 Nindou düdi ai ahandɨ fihoearɨ ra kare tɨrarɨhoayu ana, awi ro ahambo ahɨnɨ hoafehando: Asu se ranɨ hohoanɨmo süŋguarandɨ ana, se ahɨnümbɨ hohoanɨmo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 533

Garesia 5

muŋguambo eŋgoro ra kameih-anɨmbo süŋgunda ŋgafɨ. 4 Ŋga asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgufeyoanɨ ranɨmbohünda God ai sɨheimbo mbumund-anei mbeyahua sei hehi hohoanɨmoayei ana, awi se Kraisɨmbo hɨnɨŋgɨrɨhorühɨ asu Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ sɨheimbo fandɨhendürɨ. 5 Ŋga ro Yifiafɨ Aboedɨ ranahandɨ ŋgɨnɨndɨnamboanefɨ Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhurühɨ yɨhoefɨmbo nindou mbumund-anei mbeyahumunɨ sefɨ hohu ranahambo hɨmboayefɨ. 6 Ŋga asu nindou ai Sisas Krais dɨboehindɨ ana, fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo-ane asu nindou fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefekoate hohoanɨmo-ane ranana awi moanane yahomboane. Ŋga anɨhondümbofe hohoanɨmo ai nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranahambo botareandɨ ana, ranɨ hohoanɨmo ra ai ndorɨhoeimbɨ hamɨnd-ane. 7 Se horombo ana Kraisɨndɨ hohoanɨmo rasüŋgu aboedɨ maheiyo! Ŋga asu düdi nɨmorɨ ai sɨheimbo ranɨnafɨ ra gümareandüra asu se anɨhondü hohoanɨmo ra süŋgufekoate-mayeia? 8 God sapo sɨheimbo wand-anei mehu ranai moai nafɨ güreandürɨ. Ŋga wanɨ. 9 Hɨbadɨhümbo! Akɨdou hɨhɨndɨ hohoanɨmo ra afɨndɨ nindou-yafe hohoanɨmo mamɨkarɨndandürɨmboe tapoko akɨdou sesambe apaiaro ana, asu sesɨ muŋgu hühüti yaŋgɨrɨ nahuraiyohane. 10 Se Krais-dɨbo manɨmboei-amboanahɨ asu ro yarɨhe hohoanɨmoayahɨ, ŋgɨrɨ se ŋgorü hohoanɨmo ndahümündi, ŋga wandɨ hohoanɨmo-anɨmbo ndahümündi-mboyei, asahɨ. Nindou düdi ai sɨhei hohoanɨmo haponda ŋgorü-süŋgu ŋgorü-süŋguarandürɨ ranana God ai ahambo tɨŋɨrɨfo dagadombui. 11 Ŋga wandafɨ mamɨ, ro fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe hoafɨ ra bokarɨhehembarɨhɨ hahɨ-mbonana, asu wambo ŋgɨrɨ moaruwaimbo-rundɨrɨ. Ŋga ro hoafɨ ra bokarɨhehe-mbarɨhɨ hahɨ-mbonana, asu ro Krais ai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ yɨfɨmayu ranahambo bokarɨhehe arɨhandɨ rananɨmbo Suda ai ŋgɨrɨ ŋgusüfoambe yɨboaruko-rɨhindɨrɨ. 12 Nindou dɨdɨyei sɨhei hohoanɨmo ra ŋgorü-süŋgu ŋgorü-süŋgu arundɨ ranai ana, awi ai ahamundɨhoarɨ fi-hoearɨ yaŋgɨrɨ karu tɨrɨhoemo asu tɨmoefɨ kameihɨ kambɨrupur-amboane. 13 Wandafɨ mamɨ, sɨheimbo ana God ai aboedambo mbɨnɨmboeia yahuhayambo sɨnei yahundɨreimb-anei. Haponda se aboedambo anɨmbeisɨ, ŋga asu se ranahambo ŋgɨrɨ hohoanɨmondeihɨ hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo ra warɨndahi ndahümündi. Ŋga se sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndeihɨ fandɨhehindürɨ ndühündɨ. 14 Muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo eŋgoro ra hoafɨ mamɨ ranɨ nɨmɨndɨfih-ane türefɨramɨndɨmboayo. Ai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pandowandɨ sapo se sɨhafɨ fimbo rawarowandɨ nou,’ meho. 15 Ŋga asu se nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ burayei nou hohoanɨmoyeihɨ sɨheihoarɨ sɨmborɨ hoafürayei ana, awi se ranahambo hɨbadɨhümbo. Ŋga asu awi se sɨheihoarɨ sɨmborɨ moaruwaimbo-firɨndeimboyei.  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 5  534 Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo asu hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo

16  Wandɨ

hoafɨ ro hoafayahɨ nda ndahurai-ane. Sɨhei hohoanɨmo ra Yifiafɨ Aboedɨ ranai-anɨmbo hɨfandɨ-mbɨrandürɨ howamboane. Rananɨmbo asu se ŋgɨrɨ horombodɨdɨ hohoanɨmo ŋgusüfoambe amarondürɨ ranahandɨ yifirɨ süŋgundɨhi ŋgei. 17 Awi sɨhɨrɨ randɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane, horombodɨdɨ hohoanɨmo ranai Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo ra pühɨyo hɨfɨnambofembo yaho haya refeyoan-ane, asu sɨmborɨ Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo ranai horombodɨdɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo hɨfɨnambofembo hohoanɨmoayo. Rananafe yimbu moatükunɨ ranai sɨmborɨ ŋgɨnɨndürefe hafe. Ranɨmboane nɨnɨ-moatükunɨ se refembo sei hehi hohoanɨmoayei ra ŋgɨrɨ randɨhindɨ. 18 Sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨ ranai semɨndɨndürɨ aho ana, asu se ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahandɨ hoarehɨyeipoanɨ. 19-21 Horombodɨdɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo ranana se fɨfɨrɨhimboanei. Ranɨ-moatükunɨ ra ndahurai-ane: Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmo, ŋgusüfoambe moaruwai botɨfe hohoanɨmo, tɨkai godɨmbo hohoanɨmombo, sanendɨ kabomombo dɨdɨbafɨfe hohoanɨmo, yiboarukofe hohoanɨmo, hohoaŋɨfe hohoanɨmo, watɨkoafɨ hohoanɨmo, dɨbokorɨ hohoanɨmo, sɨmborɨ hoafɨ hohoanɨmo, yikürübürɨhefe nɨmarɨ hohoanɨmo, ŋgorümbo ŋgusüfoambe moaruwaimbofe hohoanɨmo, bia sɨmɨndɨ hohoanɨmo, patiambe bia sɨmɨndɨ hefe ho hohoanɨmo, rahurai hohoanɨmo aho ra. Horombo sɨheimbo hoafɨmehandürɨ yahurai-ane asükaiya ahɨnɨ hoafehandürɨ. Muŋguambo nindou ai yahurai hohoanɨmo süŋguarɨhi hei ana, ai ŋgɨrɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe ŋgei, ŋga wanɨ. 22-23 Ŋga asu Yifiafɨ Aboedɨ aiana aboedɨ hohoanɨmo ndahurai ŋgusüfoambe botɨre randühane. Ŋgusüfo pefe hohoanɨmo, hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo, ŋgusüfoambe afurɨfe kife hohoanɨmo, nindou ŋgorü ai sɨhefɨmbo moaruwaimbo-rɨhimunanɨ ambɨrɨhümunɨ yaho hohoanɨmo, fehefe hohoanɨmo, nindou ndondofe hohoanɨmo, asu moanɨ aboedɨ mbumundɨ ho hohoanɨmo, hɨnɨŋgɨrou safɨ nɨŋgo hohoanɨmo, hohoanɨmo ndofe kife hohoanɨmo aho ra. Moai ahɨnümbɨ hohoanɨmo mam-amboanɨ ranɨ hohoanɨmo ranahambo yowanɨ yaho, ŋga wanɨ. 24 Nindou dɨdɨyei ai Kraisɨndayei ana, ai ahei horombodɨdɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo ra ahandɨ yifirɨ asu hohoaŋɨfe hohoanɨmo ranɨ kameihɨ raguanambo-marɨhind-ane. 25 Yifiafɨ Aboedɨ ranai sɨhefɨmbo yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo masemunɨ. Ranɨmboane asu randɨhu hɨnɨŋgɨndɨhunda Yifiafɨ Aboedɨ ai sɨhefɨ hohoanɨmo ra hɨfandɨmbɨra howamboane. 26 Awi ŋgɨrɨ sɨhefɨ fi ranahambo moanɨ hoaŋgɨrɨndɨhu sɨhɨrɨ borɨndefɨ. Asu ŋgɨrɨ nindou ŋgoründɨ ŋgusüfoambe moaruwaimbo-fembohünda hohoanɨmo botɨndɨhundɨ. Asu ŋgɨrɨ ŋgorümbo ŋgusüfoambe moaruwaindefühɨ hohoanɨmo-mbondefɨ.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 535

6

1   Wandafɨ

Garesia 6

Sɨhɨrɨ sɨmborɨ farɨhefirɨ-ndefomboane

mamɨ, asu nindou ŋgorü ai moaruwai hohoanɨmo ranambo hɨmondarɨmɨndo ana, nindou sapo dɨdɨyei Yifiafɨ Aboedɨndɨ hohoanɨmo süŋgurɨ-hindeimbɨ se nindou ranahambo warɨ hoafendühɨ aboedɨ ndondondɨhorɨ hɨnɨŋgɨndɨhorɨ. Randɨhindühɨ asu se sɨheihoarɨ hɨbadɨhümbo, ŋga asu ranɨ hohoanɨmo ranai sɨheimbo amboanɨ rande hoeindeandüranɨ moaruwai hohoanɨmo-ndeimboyei. 2 Se nindou ŋgorümbo tɨŋɨrɨfo tükefeyo ra sɨmborɨ farɨhefiründei. Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo asu se Kraisɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo eŋgoro ra süŋgundɨhimboyei. 3 Nindou mamɨ ai ndürɨkoate-ani, ŋga ai ro ndürümbanahɨ, ehu ana, nindou ranai ahandɨ fimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyuhani. 4 Nindou mamamɨ sɨheihoar-anɨmbo nɨne hohoanɨmo ranahambo aboedɨyo moaruwaiyo rawarɨheandɨ mbɨsei hehi türüboadɨhindɨ. Ŋga se sɨhei hohoanɨmo nindou ŋgoründɨ hohoanɨmo ra mamühɨndɨhi yɨbobondɨhimboyei. Asu se sɨheihoarɨ nɨnɨ-moatükunɨyo ramarɨhindɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeimboyei. 5 Nɨmboe nindou muŋguambo mamamɨ ai aheihoar-anɨmbo ahei ratüpurɨ ranahambo wudɨpoaporɨhi hɨfandɨmbɨrɨhünd-amboane. 6 Nindou düdi Godɨndɨ hoafɨ yamunde-randeimbɨmayu ahandɨ yamundea-ndüreimbɨ ahambo bɨdɨfɨrɨ napo mbɨsahündo-wamboane. 7 Awi se sɨheihoarɨ sɨhei fi ranahambo tɨkai hoafɨndeimboyei. Nindou dɨdai-amboanɨ ŋgɨrɨ Godɨmbo tɨkai hoafɨndundo. Nindou nɨnɨ-moatükunɨ maŋgɨrɨ nümbür-ambe hɨfareandɨ ana, asu süŋgunambo mare hɨfɨmareandɨ yahurai-anɨmbo asükaindu hündɨhembui. 8 Nindou ranai nɨne moaruwai hohoanɨmo maŋgɨrɨ nahurai hɨfareandɨ ana, yɨfayu amboanɨ süŋgunambo rahurai safɨndowanɨ hündɨhembui. Ŋga asu ai Yifiafɨ Aboedɨ ranahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo aboedɨ hohoanɨmo hɨfareandɨ ana, asu süŋgunambo ai Yifiafɨ Aboedɨ ranɨnambo yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgoweimbɨ safɨndowanɨ hündɨhembui. 9 Ranɨmboane awi sɨhɨrɨ aboedɨ mbumundɨ hamɨndɨ ratüpurɨ ranahambo refembo garɨbɨpoanɨ. Sɨhɨrɨ ranɨmbo garɨbɨkoate ranɨ-fihɨ hamɨndɨ tütüŋgarɨhundɨ ranɨnambo süŋgunambo ranahandambohündɨ sesɨ ranai safɨndowanɨ aboedɨ hündɨhehumboyefɨ. 10 Ranɨmboane nɨnɨ-sɨmboanɨyo sɨhɨrɨ nindou amurambo fehefendürɨmboayo, rasüŋgundɨ-hurɨmboane. Randɨhu-ndühɨndowanɨ sapo wandafɨ mamɨ dɨdɨyei Adükarɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ aheimbo ranɨ-poanɨmbo hamɨndɨ fandɨhehu-ndürɨmboane.  

















11 Hoafɨ

Por ai Krais yɨfɨyuweimbɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayu

nda ro wandɨhoarɨ sürü paparɨhandɨ. Se hoeindɨhindɨ ro wandɨhoarɨ sürü boagɨrɨ-boagɨrɨ pamarɨheandɨ. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Garesia 6  536 12  Nindou

bɨdɨfɨrɨ ai sɨhamumbo fi-hoearɨ karu tɨrɨhou yahomo hüti-hütiarüpurɨ rananɨmbo Suda ai aboed-anemo mbɨseiya mehomo. Nindou ranai yɨhɨmboyomondühɨ yahomoya, ‘Ro Krais yɨhoefɨmbo nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu ranahambo yaŋgɨrɨ anɨhondümboarɨhundɨ ana, Suda ai yɨhoefɨmbo moaruwaimbo-ndümunɨmboemo,’ mehomo. 13 Nindou ranai sapo Suda-yomondɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra sowandümo-ndeimb-anemosɨ, ŋga asu ai moai ahamundɨhoarɨ ranɨmoatükunɨ ra ndoru süŋguru homo rundɨ. Ŋga aiana sɨhamundɨ fi-hoearɨ ra kefe tɨrɨhefihü asu ranahambo borɨndefo yahomo houmboanemo hohoanɨmoayomo. 14 Ŋga wandɨ fimbo ana, awi ro sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ yɨfɨmayu ranahambo yaŋgɨr-anɨmbo borɨnda ŋgamboyahɨ. Ranɨ-süŋguane hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo ra wandɨ hohoanɨmoambe moanane asahɨ. Ranɨyahɨ asu ro-amboanɨ marɨhe nindou hɨfɨnɨndɨ ahei hohoanɨmo ranɨmbohünda yɨfɨmayaha nindou ai wandɨ hohoanɨmo ranahambo moanane asei. 15 Fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo asu fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefekoate hohoanɨmo ra yɨboboambo Godɨndɨ hɨmboahü moanane. Ŋga sɨhefɨmbo God ai sɨmborɨ nindoumboreamunɨ hɨnɨŋgɨmareamunɨ ranane ai aboedɨ hamɨndɨ hondayo. 16 Nindou muŋguambo ai ranɨ hohoanɨmo eŋgoro ra süŋguarɨhi hei ranaheimbo God ai hɨpoambo-reandürühɨ ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo mbɨsagadür-amboane. Asu Godɨndɨ nendɨ muŋguambo ranaheimbo amboa mbɨsagadür-amboane. 17 Ndeara bɨdɨfɨranambo hoafɨ hoafayahɨ: Nindou mamɨ ai wambo tɨŋümbɨ hohoanɨmo ŋgɨrɨ ndendɨrɨ, ŋga yowanɨ. Nindou ai wambo harɨmemondɨra sɨfo anaŋgondɨrɨ ranɨ-süŋgunambo muŋguambo fɨfɨrɨhindɨ ro Sisas Kraisɨndɨ yaŋgɨr-anahɨ. 18 Wandafɨ mamɨ, sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-mbɨreandürɨmboane. Ŋga anɨhond-ane.  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus

Pas nda Por ai Efesusɨhündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por, Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ. God ai ahandɨ hohoanɨmonambo wambo ahandɨ hoafɨ semɨndɨ hombohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ. Se Efesusɨhündɨ Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ sɨheimbo God ai wand-anei, yahuenüŋgu kamafoareandür-anei. 2 Sɨhefɨ Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨneandüra, asu sɨhei hohoanɨmo afundɨhi kündɨhi hehi mbɨmariya samboanahɨ.  

3  Sɨhɨrɨ

Kraisɨndɨ süŋgüyu God ai sɨhefɨ hohoanɨmoambe aboedɨ moatükunɨ masemunɨ

sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ God asu Ape-mayu ranahambo aboed-ani, mbɨsefɨmboane. Sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ manɨmboefamboyu asu God ai sɨhefɨ hohoanɨmoambe sünambeahɨndɨ moatükunɨ muŋgu ranɨmbo aboedɨ-aboedɨreamunɨ arandɨ. 4 Sapo God ai hɨfɨ, sünü nafɨkoateyu-ambeahɨyu sɨhefɨmbo ahandɨ sürühehindeimbɨ nindou-yeihɨ asu ahandɨ hɨmboahü hütikoate-mbeyeiya yahuhaya dɨbonɨmayumunɨ. 5 Horombo hondü God ai ahandɨ hɨpoambofe süŋgu sɨhefɨmbo Sisas Kraisɨndɨ süŋguyu ahandɨ nɨmorɨmbore kamafoareamunɨ. Ahandɨhoarɨ yifirɨmayu rasüŋgu ramefeyuwa asu ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu. 6 Ai ahandɨ ŋgusüfo parireimbɨ nɨmorɨndɨ süŋgu sɨhefɨmbo hɨpoambomareamunɨ ranɨmbo-anɨmbo asu sɨhɨrɨ ahandɨ ranɨ-poanɨmbo hondü moanɨ hɨpoambombofe ranahambo aboed-ane, mbɨsefɨmboane. 7-9 Krais ai yifɨyuhüyu, asu ahandɨ horɨnambo sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo God ai amboawiyei yahuhaya aboedambo-mareamunɨ ai sɨhefɨmbo afɨndɨ hamɨndɨ hɨpoambo-reamunühɨ-wambo. Ŋga Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra adükarɨ hamɨndɨ hondane! Horombo God ai Kraisɨndɨ warɨ-süŋgu ro randɨheamboyahɨ  







537 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus 1  538

mehu ra dɨbo meŋgoroyosɨ, ŋga ai dɨboadore fɨfɨreandühɨ yifiriyuhü ahandɨ hohoanɨmo ra sɨhefɨmbo weindahɨ-mareamunɨ. 10 God ai ahandɨhoarɨ aboedɨ hohoanɨmo nda yare hohoanɨmoyu masɨhendane, ŋga rasɨmboanɨ refembo si tükündɨfeyoanɨ muŋguambo hɨfɨnɨndɨ asu sünambeahɨndɨ moatükunɨ ra mamambe-ndeandüh-anɨmbo asu Krais ai bogorɨmbondɨfi hɨbadarümbui, mehu. 11 Nɨnɨ-moatükunɨ God ai yifirɨyu haya hohoanɨmoyu masɨhendɨ ra yare-randa tüküfe arandɨ. Horombo God ai hohoanɨmoyu masɨhendɨ ra hapondanɨ ana rasüŋgureandühɨ asu Kraisɨ-babɨdɨ Suda yɨhoefɨmbo ahandɨ nendɨmbore kamafoareamunɨ. 12 Ranane asu Suda ro boatei Kraisɨmbo hɨfandɨrɨhurɨ manɨmboefɨ ra God ai wambo aboedɨ hamɨndɨ ndürɨ adükarümb-ani mbɨsei, yahuhaya kamafoareamunɨ. 13 Aboedɨ hoafɨ ndanambo-anɨmbo Suda-yafe ndɨfo sɨheimbo amboanɨ God ai aboedambo-ndɨheandürɨmboyahɨ mehu. Se hoafɨ ra hɨmborɨyei hehi, anɨhondümbo-marɨhindɨ asu se Krais-babɨdɨ mamɨ anɨmboei. God ai horombo hoafɨre masɨhendɨ süŋgu sɨheimbo wand-anei mehu ra nafuimbohündambo ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ masagadürɨ. 14 God ai sɨhefɨmbo ahandɨ nouehundɨ ranɨmbo muŋgu aboedɨ moatükunɨ horombo hoafɨmareamunɨ, ŋga asu ai ndaiamunümbui. Ŋga ranɨmboanefɨ sɨhɨrɨ hɨfandarɨhundɨ ra fɨfɨrɨfembo-hündambo ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ masemunɨ. Süŋgunambo ai sɨhefɨmbo aboedɨndeamuna aboedɨ hamɨndɨ nɨŋgomboayefɨ rasɨmboanɨ ndahumündemboyefɨ. Ranɨmbo-anɨmbo süŋgunambo ai ndürümbɨndühɨ asu ahambo aboedɨ hamɨnd-ani mbɨseimboyei.  









15-17 Ranɨmboyahɨ

Porɨndɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfe hoafɨ

asu se Adükarɨ Sisasɨmbo anɨhondümborɨhorɨ arɨhündɨ, asu ahandɨ nendɨ muŋguambo hɨpoambo-rɨhindürɨ arɨhündɨ, ranɨ-hoafɨ ranahambo hɨmborɨya hehea, sɨheimbohündambo Godɨmbo hɨhɨfɨ hoafɨ kɨkɨrɨhamɨndɨ hɨmboyahühɨ-yahɨpoanɨ. Nɨmbɨnɨmbɨsi sɨheimbo hohoanɨmoyahühɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ God asu sɨhefɨ Aboedɨ Hamɨndɨ Ape ahambo dɨdɨbafɨ-yaheandühɨ sahɨya, ‘Se aheimbo sɨhafɨ Yifiafɨ Aboedɨ dabadürühɨ, ranambo asu aheimbo dɨboadorɨhoeimbɨ hohoanɨmo dagadürühɨ, asu sɨhafɨ hohoanɨmo nafui-ndafɨndüranɨ rananɨmbo asu sɨhambo dɨboadondɨhi fɨfɨndɨhinɨnɨmboane. 18 Ape, se aheimbo ŋgusüfoambe sürühoeimbɨ hohoanɨmo dabadüranɨ anɨmbo asu se nɨnɨ-moatükunɨmboyo hoafɨmayafɨndürɨ ra ai hɨmboayei ranahambo fɨfɨrɨmbɨrɨhind-amboane. Ape, se sɨhafɨ nendɨ ranaheimbo aboedɨ hamɨndɨ nɨŋgombo dɨbonɨyafɨ hɨnɨŋgɨmarɨwandürɨ ranahambo fɨfɨrɨfembo-hündambo fandɨhawandürɨ. 19 Asu sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ adükarɨ hamɨndɨ anɨhondümborɨhi-rɨhündeimbɨ nindou ranaheimbo fehefembohünda ratüpurɨyo arandɨ ranahambo fɨfɨrɨfembo-hündambo fandɨhawandürɨ.’ Yahurai sɨheimbohündambo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 539

Efesus 1​, ​2

Godɨmbo dɨdɨbafɨyahe arɨhandɨ. Asu Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ra akɨdouyo, ŋga adükarɨ saf-ane. 20 Ŋgɨnɨndɨ ra sɨhefɨmbo ratɨpurayo ra rahuraiane, God ai ranamboyu Krais yɨfɨhündɨ botɨrirɨ haya, bogorɨmborirɨ ahandɨ warɨhondü waranɨ sünambe hɨnɨŋgɨmarira amaru. 21 Krais ai nɨmoamo saf-ani, ŋga sünambeahɨndɨ moatükunɨ ŋgɨnɨndeimbɨ, bogorɨ, ndürümbɨ ra muŋguambo ahandɨ hoareh-ane. Muŋgu-moatükunɨ ndürümbayo ranamboa, ahandɨ hoareh-ane, hapondanɨ asu süŋgunambo amboanɨ. 22 God ai muŋgu moatükunɨ ra Kraisɨndɨ hoarehɨ sɨhai mbura asu ahandɨ nend-ayei ranaheimbo bogorɨmborirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 23 Kraisɨndɨ nendɨ ra ahandɨ fi-ane, ŋga ai ahei mbɨro-ani. Ai muŋgu moatükunɨ nafɨramündümboani asu ahandɨ nendɨ ahambo amboanɨ nafɨrɨhorɨ-mɨndeimboanei.  







2

Sɨhɨrɨ yɨfɨhündɨ nahuraimefa God ai yaŋgɨrɨ-mareamunɨ

1   Horombo

se Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yeihɨ, hohoanɨmo moaruwai süŋgurɨhi marɨhündɨ, ranɨyei se yɨfɨhündɨ nahurai-mayei. 2 Rasɨmboa se ndanɨ hɨfɨnɨndɨ moaruwai hohoanɨmo ra süŋgurɨhindühɨ, asu moaruwai nendɨ nɨmoamo sünambe amarei ahei bogorɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhi marɨhündɨ. Asu haponda ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoateyeimbɨ muŋgu hɨfandarandürɨ. 3 Horombo sɨhɨrɨ amboanɨ ai ramehindɨ nahurai-mayefɨ. Sɨhɨrɨ sɨhefɨ hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo süŋgurɨhundühɨ asu nɨnɨ-moatükunɨ sɨhefɨ fiambe hohoanɨmo yifirayo ra rarɨhu süŋgurɨhu marɨhundɨ. Asu bodɨmondambo ramefeyo nou, sɨhefɨmbo amboa God ai ŋgɨnɨndɨ-ndamunühɨ tɨŋɨrɨfo mbɨsayamun-amboane. 4-5 Yɨnɨ, ro Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yefühɨ yɨfɨhündɨ nahurai-yefɨ, ŋga Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe ra adükarɨ hamɨnd-ane asu ai sɨhefɨmbo afɨndɨ ŋgusüfo pareamunühɨ Krais-babɨdɨ yaŋgɨrɨ-mareamunɨ. Ahandɨ moanɨ hɨpoambo-nambo yaŋgɨrɨ sɨhefɨmbo farɨhemunühɨ aboedambomareamunɨ. 6 Asu sɨhefɨmbo Krais-babɨdɨ yaŋgɨreamunühɨ sünambe nɨmoamo hɨnɨŋgɨ-mareamuna, ai-babɨdɨmbo bogorɨndɨ fondɨhü amarefɨ. 7 Ai afɨndɨ hamɨndɨ moanɨ hɨpoambo-reamunühɨ Kraisɨndɨ süŋguyo sɨhefɨmbo aboedɨ hohoanɨmomemunɨ. Ra koadürümbokoadürümbo süŋgunambo nafuimbohünda Krais-babɨdɨ ahandɨ fondɨhü nɨmoamo hɨnɨŋgɨmareamunɨ. 8 Se anɨhondümbo-marɨhind-amboyu asu God ai ahandɨ hɨpoambofena aboedambo-mareandürɨ. God ai moanɨ masagadür-ane sɨheimbo, ŋga sɨheihoarɨ moai ranɨ-moatükunɨ ra rarɨhindɨ. 9 God ai moai se aboedɨ ratüpurɨ ramarɨhindɨ ranɨmbo hohoanɨmoyuhü aboedambo-reandürɨ. Ranɨmayo-wamboane, asu ŋgɨrɨ se sɨheihoarɨ ranɨmbo borɨndei. 10 Sɨhefɨmbo nafɨramunühɨ asu Kraisbabɨdɨ mamambereamunühɨ, aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo-hündambo nafɨmaramun-anefɨ. Horombo God ai aboedɨ hohoanɨmo ra hohoanɨmoyu masɨhend-ane, sɨhɨrɨ rasüŋgufembo-hündambo.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus 2​, ​3  540 Krais ai Suda-yei ndɨfo aheimbo mamühɨmarearü

11 Ranɨmboane asu se ndanahambo hohoanɨmondei. Suda ai ahamundɨ

warɨna fi-hoearɨ karu tɨrɨhoemo arundɨ. Ŋga seana Suda-yafe ndɨfo-anei asu moai sɨhamundɨ fi-hoearɨ karu tɨrɨhoemo rundɨ. Asu Suda ai sɨheimbo sɨsɨndɨ hoafɨrundürühɨ seiya fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe-koateyomo-rundeimb-anemo sei dükamarɨhipurɨ. 12 Se ndanahambo hohoanɨmondei. Horombo se Kraisbabɨdɨ moai nɨboadei. Se nindou amur-anei, ŋga se nindou God ai dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ ranɨyei-poanɨ. God ai Sudambo horombo hoafɨmareandürɨ rasüŋgumbo aheimbo hoafɨ fɨramündü masɨhendɨ, ŋga sɨheimbo-ana, wanɨ. Se hɨfɨ ndanɨhü ana Godɨ-koate-ayei asu God sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmboayu moai hɨfandühɨ nɨmarei. 13 Horombo se Godɨndɨ fikɨmɨ moai nɨmboei, ŋga haponda God ai sɨheimbo, Sisas Kraisɨndɨ horɨ ranɨnambo, ai-babɨdɨ mamambemareandüra, Godɨndɨ fikɨmɨ anɨmboei. 14 Krais ai Suda, asu Suda-yafe ndɨfo mamambe-reamunühɨ, sɨhefɨmbo wudɨmbohünda mafarɨhemunɨ. Horombo sɨmborɨ ŋgɨnɨndürɨyefühɨ nɨmboefɨmbo asu sɨmborɨ yiboaruko-firɨyefühɨ ranɨ-moatükunɨ ra ginɨrɨ nou mbusümo mapaiaro. Krais ai sɨmborɨ ŋgɨnɨndürɨ ra mbusümo kɨkɨmareandɨ. 15 Suda-yafe ahɨnümbɨ ai yowanɨ yahomo asu randɨhindɨ yahomo marundɨ, ŋga Krais yɨfɨmayu ranɨnambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra awamarɨhoayo. Suda asu Suda-yafe ndɨfo ai-babɨdɨ mamambefepɨrɨmbo, sɨmborɨ nindou mamɨ nahurai tüküfembohünda Krais yɨfɨmayua, asu yimbu ai wudɨmayei. 16 Ahei sɨmborɨ ŋgɨnɨndürɨ kɨkɨfembohünda, asu yimbu mamambefepɨrɨ sepɨrɨmɨndɨ God sowana hombohünda, ai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu. 17Suda ai Godɨndɨ fikɨmɨ manɨmboei, ŋga Sudayafe ndɨfo se ahandɨ fikɨmɨ aŋgunɨ manɨmboei, ŋga Krais ai kusü yimbu ranahafembo yahuya, ‘Se God-dɨbo wudɨndafɨneandühɨ asu sɨheihoarɨ amboa wudɨndei ndɨhündɨ,’ mehu 18 Kraisɨndɨ süŋguyo ro Suda, asu se Suda-yafe ndɨfo Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranɨnambo nafɨ masɨhemunambo wambo asu sɨhɨrɨ Ape sowana hefɨ arɨhundɨ. 19 Ranɨmboane asu hapondanɨ ana Suda-yafe ndɨfo se Godɨndɨ hɨmboahü nindou ranɨ-poanɨmbo asu amurɨ-yeipoanɨ, ŋga moanɨ se Godɨndɨ nindou yaŋgɨr-anei asu se muŋguambo ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ yaŋgɨranei. 20 Se Godɨndɨ worɨ nahura-anei. Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ, asu Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai hawesafɨ nahuraianemo, asu Sisas Krais ai bogɨmondɨ nahurai-ani. 21 Krais ai nɨmɨ muŋgu ra mamambemareanda ŋgɨnɨndɨ manɨŋgo. God ai worɨ ra worɨmbo-randühani adükarɨ tükündɨfewanɨ asu Adükarɨ ai wandɨ yaŋgɨr-ane mbüsümbui. 22 God ai sɨheimbo amboa Kraisɨndɨ nendɨ asu Krais-babɨdɨ mamambe-reandürühɨ, ahandɨ Yifiafɨ ranambe nɨmarɨmbohünda worɨ ra worɨmboarandɨ.  





















3

Por ai Suda-yafe ndɨfombo aboedɨ hoafɨ hoafɨmendürɨ

1   Raneahɨ

asu ro Por sɨheimbohündambo Godɨmbo hoafɨya arɨhandɨ. Ro Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨya, Suda-yafe ndɨfo sɨheimbo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 541

Efesus 3

Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmayahɨ, ranɨyo asu wambo karabusɨ-marundɨrɨ. 2 Se ra hɨmborɨmbeyeiyo, God ai sɨheimbo moanɨ hɨpoamboreandürühɨ ahandɨ hɨpoambo hohoanɨmo ra nafuimbohündambo wambo ranɨpoanɨ ratüpurɨ masendɨrɨ. 3 Ai hohoanɨmoyu masɨhendɨ hoafɨ ra horombo dɨbo meŋgoro, ŋga haponda ai wambo hoafɨ ra weindahɨ-mareandɨ. Horombo ro ranɨmbo akɨdou sürü papɨmarɨhandɨ. 4 Ŋga se wandɨ hoafɨ ra hoeiarɨhindɨ ana, se fɨfɨndɨhimboyei, ro Kraisɨmbo dɨborɨhündɨ hoafɨ meŋgoro God weindahɨ-mareandɨ ra ndorɨhe fɨfɨrɨmarɨheandɨ. 5 Horombo God ai ahandɨ dɨbo hohoanɨmo ra moai nindoumbo hoafɨyundürɨ, ŋga haponda ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ, asu Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ, ranahamumbo hohoanɨmo ra weindahɨ nafuimarapurɨ. 6 Dɨborɨhɨndɨ hoafɨ God ai weindahɨmareandɨ ra ndahurai-ane: Suda-yafe ndɨfo amboa ahandɨ aboedɨ hoafɨ anɨhondümboarɨhindɨ ana, ai sɨhɨrɨ Suda nahurai, Godɨndɨ aboedɨ moatükunɨ ndahümündeimboyei. Ai-amboa Kraisɨndɨ fi-anei. Asu koadürü yaŋgɨrɨ nɨŋgombo God ai horombo hoafɨmareandɨ, ranamboa Sisas Kraisɨndɨ warɨsüŋgunde aheimbo dagadürɨmbui. 7 Ai wambo moanɨ hɨpoambo-reandɨrühɨ, ahandɨ ŋgɨnɨndɨ sendɨrɨ hayambo, ahandɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨmbohündambo ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ kamafoareandɨrɨ. 8 Godɨndɨ nendɨ-yafe mbusümo ro bɨdɨfɨranɨ hamɨnd-anahɨ, ŋga God ai moanɨ hɨpoambo-reandɨrühɨ, ranɨpoanɨ ratüpurɨ masendɨrɨ. Ro Suda-yafe ndɨfombo God ai sɨhefɨmbo afɨndɨ hamɨndɨ dɨdɨboado-reamunühɨ Krais masemunɨ ranɨmbo aboedɨ hoafɨ ra hoafɨyondürɨmbo-hündambo ratüpurɨ ra masendɨrɨ. Ŋga ahandɨ aboedambofe hohoanɨmo afɨndɨ hamɨndɨ wambo ŋgɨrɨ muŋguambo fɨfɨndɨhundɨ. 9 God ai muŋgu moatükunɨ nafɨmarandɨ, ŋga horombo hondü peyo-haya hombo ahandɨ hohoanɨmo ra dɨbo meŋgoro. Ŋga asu haponda wambo ahandɨ hohoanɨmo ra weindahɨ nafuimbohündambo ratüpurɨ ra masendɨrɨ. 10 God ai hohoanɨmoyuhü yahuya, ‘Sünambeahɨndɨ bogorɨmboyafundeimbɨ asu ŋgɨnɨndeimbɨ ai wandɨ ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨmbo ndofe fɨfɨrɨfe ra fɨfɨrɨ-mbɨrund-amboane,’ yahuhaya Kraisɨndɨ nendɨ-yafe warɨna ranahamumbo nafuirapurühani. 11 Horombo hondü God ai hohoanɨmo ra hohoanɨmoyu masɨhendɨ, ŋga asu sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ warɨ-süŋguyu hohoanɨmo ra, rasüŋgumareandɨ. 12 Sɨhɨrɨ Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhurühɨ ai-babɨdɨ amarefɨ ranɨ-süŋgumboane sɨhɨrɨ moanɨ yɨhɨmbokoate Godɨmbo yimiyamboarɨhurɨ. 13 Ranɨyo asu sɨheimbo hoafɨyahandürühɨ sahea, ‘Ro sɨheimbo mafarɨhe-heandürambo asu wambo sowahɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükefeyo. Ŋga se ŋgɨrɨ ranɨmbo ŋgusüfoambe moaruwaindei, ŋga ranɨnambo se ndüreimbɨ-ndeimboyei,’ asahɨ.  























Kraisɨndɨ hɨpoambofe hohoanɨmo

14  Ranɨyo

asu ro Apembo yirɨ yimbu pusɨrɨhe nɨmarɨmbo dɨdɨbafɨyahe arɨhandɨ. 15 Ai sünambeahɨndɨ nendɨ, hɨfɨnɨndɨ nendɨ, mamɨsɨrɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus 3​, ​4  542

muŋgu ranahei nɨmɨndɨh-ani. 16 Ro ahambo sɨheimbohündambo dɨdɨbafɨyahe hoafɨyahühɨ, ‘Ape, se muŋgu aboedɨ moatükunɨ nɨmɨndɨhanafɨ, asu sɨhafɨ Yifiafɨ Aboedɨnambo aheimbo ŋgɨnɨndɨ dabadüranɨ, asu ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ kürühi hehi mbɨmarei-amboane. 17 Asu ai Kraisɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ rananɨmbo, ahei ŋgusüfoambe mbɨmarɨndür-amboane. Ai ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranambe, ŋgɨnɨndɨ mbɨnɨmboei-amboane, nɨmɨ aharɨ hɨfambe hanɨ ŋgɨnɨndɨ anɨŋgo nou. 18 Rananɨmbo ai nafɨndɨhümündihɨ asu Kraisɨndɨ ŋgusüfo pefe ra, Godɨndɨ nendɨ-babɨdɨmbo muŋguambo, dɨboadondɨhi fɨfɨrɨmbɨrɨhindamboane. Ŋgusüfo pefe ra afɨndɨ hamɨndɨyo hayambo, hoandarɨ, hanɨ, ho asu hafomboane. 19 Yɨnɨ, ai ahandɨ ŋgusüfo pefe fɨfɨrɨmbɨrɨhindamboane, ŋga nindou ŋgɨrɨ ŋgusüfo pefe ra muŋgu hamɨndɨ fɨfɨndɨhindɨ. Ai ra fɨfɨndɨhindanɨ, sɨhafɨ aboedɨ hohoanɨmo aheimbo hafo tükündɨfemboe sɨhafɨ ŋgusüfoambe hafo tükümefeyo nou,’ asahɨ. 20 God ai ŋgɨnɨnd-ani. Asu nɨnɨ-moatükunɨ sɨhɨrɨ ahambo düduwehundo, asu hohoanɨmoayefɨ ra, Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ai ŋgasündeamboane. Ŋga hapo ŋgɨnɨndɨ ra sɨhefɨ ŋgusüfoambe ratüpurɨyo arandɨ. 21 Kraisɨndɨ nendɨ Godɨmbo, koadürümbo-koadürümbo aboed-ani, mbɨsei-amboane. Anɨhond-ane.  











4

1   Ro

Kraisɨndɨ fi mam-ane

Adükarɨndɨ ratüpurɨ süŋguyahɨ karabusɨ-meheandɨ. God ai sɨheimbo ahandɨ mbumundɨ hohoanɨmo süŋgufembo yahuhaya mborai sɨnei mehundürɨ. Ranɨmboane asu ro sɨheimbo hüti-hütiarɨharü se Godɨndɨ mbumundɨ hohoanɨmo ra ndondɨhi süŋgundɨhi ŋgei asahɨ. 2 Se sɨheihoarɨ fi hɨfɨnambofe, warɨ hoafendühɨfe asu tɨŋɨrɨfo tükündɨfewanɨ moanane yaho hohoanɨmo ra süŋgundɨhi ŋgei. Asu Kristen bɨdɨfɨrɨ ai sɨheimbo tɨŋɨrɨfo ndehindüranɨ-wanɨ, se moanane mbɨsei hehi, ranaheimbo ŋgusüfo pandɨhindürɨ. 3 Ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ai dɨboado-mareamuna asu sɨhɨrɨ hohoanɨmo mamɨ süŋgufeihü wudɨwudɨfe-mbohünda wofɨ nɨnɨnɨ-moatükunɨ mamambere hühareandɨ nou. Ŋga se mamɨ yahurai hohoanɨmo-anɨmbo tɨŋɨrɨfondeihɨ süŋgundɨhindɨ. 4 Kraisɨndɨ fi mam-ane asu Godɨndɨ Yifiafɨ mam-ane. Asu God ai sɨhefɨmbo ‘Mborai ro sɨheimbo aboedambo-fendürɨmbo ra hɨbadühɨ nɨmandei,’ mehu ranɨ-moatükunɨ mamɨ ranahamboane hɨfandarɨhundɨ. 5 Adükarɨ mam-ani, Kraisɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo mamane asu hundürümbo hohoanɨmo ra mam-ane. 6 Asu God mam-ani, nindou muŋguambo-yei Ape-ani, muŋguambo-yei Adükar-ani asu ai muŋguambo-yei mbusümo ratüpurɨyu arandɨ, asu muŋguambo moatükunɨ ranɨ-mbusümo amaru. 7 Krais ai ahandɨ afɨndɨ hamɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra ranɨ-poanɨmbo aboedɨ ratüpurɨ sɨhefɨmbo sɨmogodɨ yimbumareamunɨ. 8 Ranahambo Godɨndɨ hoafɨ ai yahoya,  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 543

Efesus 4

‘Ai ahandɨ hürütümbɨmbo ŋgasündirɨ mburambo, nindou yifiarambe ŋgasündɨmareapurɨ ai sepurɨmündü haya, nɨmoamo hamɨndɨ hafuhü, asu nindoumbo aboedɨ moatükunɨ masagadürɨ,’ meho. 9 Mamɨ hoafɨ ‘ai mahafu’ ra nüŋgufimboyu mahafuwa? Ranane ra, ai rahurai-ane, ai moai sünambe nɨmoamo yaŋgɨrɨ hafu, ŋga boatei kusü mbura hɨfɨnɨ hɨfambeambe ragu hamɨndɨ amboa mahanu. 10 Nindou mahanu ra, mamɨ ranaiyu asu sünambe nɨmoamo hamɨndɨ mahafu, muŋguambo hɨfɨ, sünü ranɨfihɨ nɨŋgombo-mayo ranɨmbo. 11 Ai ahandɨhoarɨ bɨdɨfɨrambo ahandɨ hoafɨ semɨndɨ ho ratüpurɨ ra sagapurɨ, bɨdɨfɨrambo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo ratüpurɨ ra sagapurɨ, bɨdɨfɨrambo ho aboedɨ hoafɨ hoafɨyo-rambo ratüpurɨ asu bɨdɨfɨrambo ahandɨ nendɨ ranaheimbo moaŋguindürɨmbo asu yamundɨfembo ratüpurɨ ra masagapurɨ. 12 Krais ai ahandɨ fi ra afɨndɨ kokoendühɨ asu ŋgɨndɨmbeyowa yahuhaya Godɨndɨ nendambo farɨhefe ratüpurɨ ranɨmbo dɨboado-fembohündambo ranɨ-poanɨmbo ratüpurɨ ra masagadürɨ. 13 Sɨhɨrɨ randɨhu ŋgefombo, Godɨndɨ nɨmorɨ wudɨpoapondɨhu anɨhondümbo-ndɨhurɨhümbo fɨfɨndɨhurühɨ, mamɨ hohoanɨmo süŋgundɨhumboyefɨ. Sɨhɨrɨ randɨhundühɨ, Krais nahurai dɨboadorɨhehundeimbɨ hondü nɨmboemboyefɨ nɨmorɨ heimbo ŋgɨnarɨhehindɨ nou. 14 Sɨhɨrɨ randɨhundanɨ, ŋgɨrɨ nɨmoakɨdɨbou nahurai nɨmandefɨ. Asu nindou ai sɨhefɨmbo mamɨkarambo sɨmborɨ yamundɨfe hoafɨnambo tɨkai hoafɨndɨhümunanɨ sɨhɨrɨ ahei hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ süŋgundɨhundɨ. Nindou ai tɨkai hoafɨ süŋgufembo-hündambo ai hoafɨ nafɨrɨhi rɨhündühanei. Asu ahei tɨkai yamundɨfe hoafɨ ra ŋgɨrɨ sɨhefɨmbo yamundɨhimunühɨ werɨnambo nɨmɨ fondamɨndɨ ho fondamɨndɨ ho arandɨ nahuraindefɨ. 15 Wanɨ, ŋga sɨhɨrɨ nindoumbo ŋgusüfo pandɨhu ŋgefühɨ, asu anɨhondü hoafɨ hoafɨnda-hundürɨmboane. Asu sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨmbo afɨndɨkokoe nahurai nindou adükarɨ dɨboadorɨ-hehundeimbɨ-ndefomboane. Ŋga ai sɨhefɨ mbɨro-ani. 16 Mbɨro ranai fi-safɨ muŋgu hɨfandarandɨ asu mandüharɨ ai fi muŋgu türe-türe arandɨ. Asu fi-safɨ napo ŋgorü-ŋgoanɨnɨ, ŋgorü-ŋgoanɨnɨ, ahei ratüpurɨ wudɨpoapondɨhi ratüpurɨndeianɨ asu fi afɨndɨ kokoendühɨ ŋgusüfo pefenambo ŋgɨnɨndɨ tükündɨfemboe.  















Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai sɨmborɨ hohoanɨmo süŋguarɨhindɨ

17 Ranɨmboane

asu sɨheimbo Adükarɨndɨ süŋgu ahɨnɨ hoafayahandürɨ nda, se Godɨmbo fɨfɨrɨfe-koateyeimbɨ-yafe hohoanɨmo ra asükaindei süŋgundɨhimboyei, ŋga ahei hohoanɨmo ra nɨmɨndɨ fɨfɨrɨfe-koateane. 18 Asu ai ŋgusüfoambe dɨboadofe fɨfɨrɨfe-koateyeimb-anei. Asu Godɨndɨ-mayo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra ranɨkoate-anei. Sapo ai ŋgusüfo hohoanɨmo-koate-anei asu hɨmboambe hɨmborɨ-koate-anei. 19 Ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo amoanɨŋgɨ-koate hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ. Asu ŋgusüfo hɨhɨrɨ wakɨrɨhi kürɨhi hehi, hohoanɨmo moaruwai hamɨndɨ ra yahuraimbo hɨmboyeihɨ süŋguarɨhindɨ.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus 4​, ​5  544 20  Ŋga

sɨheimbo Kraisɨmbo horombo yamundɨmarundürɨ ranana yahuraiyopoanɨ. 21 Krais ranahambo hoafɨ hɨmborɨmayeisɨ, ŋga se ahambo süŋgurɨhoranɨ Sisasɨmbo anɨhondü aboedɨ hoafɨ ra sɨheimbo yamundɨmarundürɨ. 22 Se sɨhei horombodɨdɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo ra raguanambo-fembo yamundɨmarundürɨ. Ai sɨheimbo hɨfandɨrandürɨ marandamboyei asu se moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhi marɨhündɨ. Horombodɨdɨ hohoanɨmo ra nindoumbo tɨkarehaya ŋgusüfoambe botɨreandürɨ arandɨ, ŋga ai aheimbo awarɨhendürɨ arandɨ. 23 Ŋga sɨhei ŋgusüfoambe ra sɨmborɨ tükümbɨfe-ndüramboane. 24 Asu se sɨmborɨ hohoanɨmo ra ndahümündi kɨkɨboadɨhindɨ, ŋga hohoanɨmo sɨmborɨ ra God ai ahandɨhoarɨ ramareanda ahandɨ hohoanɨmo yahurai tükümefeyo. Sɨmborɨ hohoanɨmo ra sürühoeimbɨ asu aboedɨ dɨboadorɨhoeyoweimbɨ hond-ane. 25 Ranɨmboane asu se tɨkai hoafɨ hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. Ŋga wandafɨ mamɨmbo anɨhondümbo yaŋgɨrɨ hoafɨndei, nɨmboe sɨhɨrɨ muŋgu Kraisɨndɨ fi-anefɨ. 26 Se ŋgɨnɨndɨndeianɨ hɨbadɨhümbo, ŋga se moaruwai hohoanɨmo-ndeimboyei. Se mamɨ ŋgɨnɨndɨndei ŋgeimbo hüfɨhamɨndɨ hündamɨndɨmboe, ŋga yowanɨ. 27 Se Satanɨmbo nafɨ nafɨndɨ-hehimboyei. 28 Hümbuhünɨ nendɨ asükaiyo hümbuhünɨmbopoanɨ, ŋga yimbukoarɨ warɨnambo ratüpurɨ aboedɨ ratüpurɨyo mburɨmbo-anɨmbo kakɨ asu sesɨ semɨndɨ mburɨmbo, nindou mbonɨmbo-arɨhümündi aheimbo farɨhefe-ndürɨmboane. 29 Se moaruwai hoafɨ hoafɨndeimboyei, ŋga nindou farɨhefe-mbohündambo asu ŋgɨnemɨndürɨmbo aboedɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ hoafɨndeian-anɨmbo, asu sɨhei hoafɨ ra ahei hohoanɨmoambe mbonɨmbo-arɨhümündi ranahambo dɨdɨboado-ndearümboe. 30 Se moaruwai hohoanɨmo ra refe-poanɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ai afɨndɨ hohoanɨmondomboe. God ai sɨheimbo dɨbonɨmayundürɨ asu ra nafuimbohünda Yifiafɨ Aboedɨ masagadürɨ. Rananɨmbo se wudɨpoaporɨhi fɨfɨrɨhindɨ bɨdɨfɨranɨ si tüküfeyo-ambe God ai sɨheimbo aboedambo-ndearümbui. 31 Ŋgusüfoambe yiboarukofimbɨ, ŋgɨnɨndɨ hoafümbɨ, paipaife hoafümbɨ, tɨrɨfoefe hoafümbɨ, asu ŋgusüfoambe moaruwaimbofe hoafɨ muŋgu hohoanɨmo moaruwai ra hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. 32 Ŋga se wandafɨ mamɨmbo hɨpoambo-ndɨhindürühɨ asu afufurɨfoefimbɨ hohoanɨmo hohoanɨmo-ndahündürɨ. Bodɨmondɨ ai sɨheimbo moaruwai hohoanɨmondeianɨ, asu moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawiyei mbɨsei God ai Kraisɨndɨ süŋgu sɨhei hohoanɨmo moaruwai ranahambo amboawiyei mehu nou.  























5

Sɨhɨrɨ sihɨ yaŋgɨrɨhü ŋgefɨmboane

1   Se

Godɨndɨ nɨmor-anei, asu sɨheimbo hohoanɨmo pamareandürɨ. Ranɨmboane asu se ai ahandɨ hohoanɨmoayu nahurai ra süŋgundɨhindɨ. 2 Se ŋgusüfo pandɨhi ndühündɨ, Krais ai sɨhefɨmbo ramareamunɨ nou. Sɨheimbo farɨhefe-mbohünda yɨfɨyuhü, ahandɨ fi  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 545

Efesus 5

Godɨmbo masagado ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohündambo nindou sesɨ asu aboedɨ fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ Godɨmbo asayo nahurai. 3 Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, anɨmɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨ, ŋgusüfo moaruwai hohoanɨmo, hohoaŋɨ hohoanɨmo, moaruwai hohoanɨmo muŋgu ra ŋgɨrɨ sɨhei mbusümo nɨmando, nɨmboe se Godɨndɨ sürühoeimbɨ nindou-anei. 4 Se hohoanɨmo-koate hoafɨ, amoanɨŋgümbɨ hoafɨ, asu sɨsɨndɨ hoafɨ, hoafɨndeimboyei. Hoafɨ ra refembo aboedɨ-yopoanɨ, ŋga Godɨmbo hɨhɨfɨmbo aboed-ane. 5 Se ra fɨfɨrɨhindɨ! Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmombü, anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨreimbɨ, hohoaŋümbü, ŋgɨrɨ Krais God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarɨnandɨ ranambeahɨ ŋgei. Ŋga asu hohoaŋɨ hohoanɨmo ra tɨkai godɨmbo süŋgufe randeimb-ane. 6 Se hɨbadɨhümbo, ŋga nindou sɨheimbo hɨhɨndɨ hoafɨ ranɨ-süŋgu ndahümündihündürɨ ŋgeimboyei. Ŋga asu nindou Godɨndɨ hoafɨ ranahambo gɨgɨrana-mboarɨhindɨ ana, asu God ai ranaheimbo ŋgɨnɨndandürɨmbui. 7 Ŋga se ai-babɨdɨmbo wudɨndeimboyei. 8 Horombo se nɨmbokoanɨ nahurai mamarei, ŋga asu haponda se Adükarɨndɨ nɨmorɨmboyahi mburɨhümbo asu sihɨ anɨboadei. Rananɨmbo asu se sɨrɨhündɨ nindou rawehindɨ nou randɨhindɨ. 9 Aboedɨ hohoanɨmo, dɨboadofe hohoanɨmo, anɨhondümbofe hohoanɨmo ra si ai botɨmareandane. 10 Nɨne hohoanɨmo Adükarɨ ai yifirayu ranahanambo kokondɨhündɨ. 11 Nindou ai nɨmbokoanɨ hahabodei arɨhündɨ, ra-babɨdɨmbo se ŋgeimboyei, ŋga asu ranɨ hohoanɨmo ranana ŋgɨrɨ hɨsɨ aboedɨ hɨsɨndo, ŋga wanɨ. Ŋga se hohoanɨmo ra weindahɨndɨhindɨ. 12 Nindou ranai moaruwai hohoanɨmo dɨbo ratɨpurayei arɨhündɨ ranahambo hoafɨmbo ro amoanɨŋgayahɨ. 13 Muŋgua hohoanɨmo ra sihɨ tükefeyo ranahandɨ nɨmɨndɨhündɨ ra weindahɨ-reandühane. 14 Asu hohoanɨmo ra weindahɨndɨfewanɨ nindou ai ahandɨ nɨmɨndɨ fɨfɨrɨndɨhimboyei. Ŋga asu ranɨmboane hoafɨ nda hoafayo, ‘Nindou se apoei ra se botɨndahindɨ, asu yɨfɨhündɨ hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. Rananɨmbo asu Krais ai sɨhei wamɨ sindümbui,’ meho. 15 Se sɨhei ahabodei ra hɨbadɨhümbo. Se nindou hohoanɨmokoate ahabodei nahurai ŋgeimboyei, ŋga fɨfɨrɨhindeimbɨ ahei rahurai ŋgei. 16 Haponda moaruwai hohoanɨmo eŋgoro, ranɨmboane asu aboedɨ ratüpurɨ nafɨ eŋgoro ana, asu se ra süŋgundɨhindɨ. 17 Ranɨmboane asu se hɨhɨndɨ-hɨhɨndɨ-ndeimboyei, ŋga ranɨmboane se wudɨpoapondɨhi fɨfɨndɨhindɨ hohoanɨmo Adükarɨ ai ahandɨhoarɨ yifirayu rasüŋgu. 18 Se bia hoe ndɨmɨndei hehi, mamɨkarɨ hohoanɨmo-ndeimboyei, ŋga ai sɨheimbo moaruwaimbo-ndearümboe. Ŋga se Yifiafɨ Aboedɨ ai sɨheimbo hɨfandɨmbɨramun-amboane mbɨsei. 19 Se wandafɨ mamɨbabɨdɨ wataporɨmbo-ndühündühɨ bukambeahɨndɨ herü asu Sisasɨmbo kakɨsaombo herü asu Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo herü hoafɨ ranɨnambo wataporɨmbondɨhü ndühündɨ. Asu ŋgusüfoambe Adükarɨmbo  

































The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus 5​, ​6  546

hohoanɨmondeihɨ adükar-ani mbɨsei hehi herüna horɨ-horɨndɨhorɨ ndühündɨ. 20 Nɨmbɨ-nɨmbɨsi se muŋgua moatükunɨ ranahambo Ape Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ ndühündɨ sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ warɨ-süŋgu.  

Nɨmorehɨ nindowenihɨ ahafe hoaf-ane nda

21 Se

Kraisɨmbo ahɨnɨndeihɨ ŋgoründɨ hoarehɨndei. 22 Nɨmorehɨ, se sɨhei nindowenihɨ-yafe hoarehɨndei, se Adükarɨmbo rawehindɨ nou. 23 Ŋga nɨmboe, nindowenihɨ ai nɨmorehɨ hɨfandarandɨ, asu ahandɨ mbɨro-ani, Krais ai ahandɨ nendɨ hɨfandɨrandɨ asu ahandɨ mbɨroayu nou. Kraisɨndɨ nendɨ ai ahandɨ fi-anei, asu ai aheimbo aboedamboreandürɨ-randeimb-ani. 24 Ranane asu nɨmorehɨ se nindowenihɨ-yafe hoarehɨndei, Kraisɨndɨ nendɨ ahandɨ hoarehayei nou. 25 Nindowenihɨ, se sɨhamundɨ nɨmorehɨ ranaheimbo ŋgusüfo pandundürɨ, Krais ai ahandɨ nendambo ŋgusüfo pareandürühɨmbo aheimbohündambo yɨfɨmayu nou. 26 Krais ai aheimbo Godɨmbo yaŋgɨrɨ saimbohünda ramefiyu. Ai ahandɨ hoafɨnambo hoenambo nahurai ahandɨ nendɨmbo hundürümarandüra aboedɨmayei. 27 Krais ai ahandɨ nendambo ahandɨ hɨmboahü aboedɨ hamɨndɨmbeyeia yahuhayambo yɨfɨmayu. Ai sürühoeimbɨ, hütikoateyeimbü, moaruwai hohoanɨmo-koate, aboedɨ yaŋgɨrɨ mbɨdɨboadia yahuhaya dɨboadofembohünda yɨfɨmayu. 28 Mamɨ ranɨ-süŋgumboanɨmbo nindowenihɨ sɨhamundɨ nɨmorehɨmbo ŋgusüfo pandundürɨ, sɨhamundɨ fimbo ŋgusüfo pararundɨ nou. Ŋga asu nindowenihɨ ai ahandɨ nɨmorehɨ ŋgusüfo pare arandɨ ana, ai ahandɨ fimbo ŋgusüfo pare arandɨ. 29-30 Nindou ai ŋgɨrɨ ahandɨ fimbo yiboarukondeandɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ai ahandɨ fimbo dɨboadoreandühɨ, sesɨ moaŋguirandühani. Krais ai ahandɨ nendambo yahurai rawareandɨ nɨmboe sapo sɨhɨrɨ ahandɨ fi safɨ bɨdɨfɨrɨ nahurai-anefɨ. 31 Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨmayo, ‘Ranane asu nindowenihɨ ahandɨ hond-afɨndɨ hɨnɨŋgɨndeapɨrɨ haya, nɨmorehɨ-dɨbo nɨmandɨmboyafe asu yimbu ai-anafe fi mamɨndamboyafe,’ meho. 32 Dɨborɨhɨndɨ hoafɨ ra ndorɨhoayoweimb-ane, ŋga ro rarɨhe hohoanɨmoayahɨ, hoafɨ ra Krais ahandɨ nendɨ-babɨdɨ ranahambo hoafɨmayo. 33 Ŋga asu sɨhefɨmbo kameihɨyo yare hoafɨmayo, ‘Se sɨhamundɨ nɨmorehɨmbo ŋgusüfo pandundürɨ, se mamamɨ sɨhamundɨhoarɨ ŋgusüfo pararundɨ nou. Ŋga asu mare nɨmorehɨ ai ahandɨ nindowenihɨmbo ahɨnɨndo.  





















6

Nɨmoakɨdɨbou asu hondafɨndɨ aheimbo hoaf-ane nda

1   Nɨmoakɨdɨbou,

se Adükarɨndɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindühɨ, sɨhei meape-yafe hoafɨ hɨmborɨndeihɨ ra süŋgundɨhindɨ. Hohoanɨmo ra dɨboadorɨhoeimbɨ hohoanɨmo-ane. 2-3 Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Se sɨhei meapembo ahɨnɨndei,’ meho. Ahɨnümbɨ hoafɨ ra God ai weaŋgurühɨ horombonambore ranɨ bɨtapɨre masɨhendɨ. ‘Se randɨhindanɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 547

Efesus 6

rananɨmbo se aboedɨ yaŋgɨrɨ nɨboadeimbo, asu hɨfɨ ndanɨhü gedühɨ nɨmboeimboyei,’ meho. 4 Ŋga boagɨrɨ, se sɨhei nɨmorambo ŋgɨnɨndɨ hɨmbondɨhehindüra nɨmorɨ ai ŋgusüfoambe ŋgɨnɨndɨ-ndeimboyei, ŋga yowanɨ. Ŋga Adükarɨndɨ hoafɨ ra dɨboado-ndɨhindürühɨ yamundɨhindürɨ.  

5  Moanɨ

Moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ asu hɨfandɨrurundeimbɨ aheimbo hoaf-ane nda

ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ, se sɨhei hɨfandɨru-rundeimbɨmbo ahɨnɨndeihɨ yɨhɨmbo sɨsɨrɨndahindühɨ ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨndei. Moanɨ mamɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindühɨ, ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨndei, se Kraisɨndɨ hoafɨ rawehindɨ nou. 6 Ai sɨhei ratüpurɨ ranahambo aboed-ane mbɨsɨmonda mbɨsei hehi ahamundɨ hɨmboahü yaŋgɨrɨ aboedɨ ratüpurɨ-ndeimboyei, ŋga yowanɨ. Se Kraisɨndɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nahurai nɨboadeimbo nɨnɨ-moatükunɨ God ai yifirayu ra hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeihɨ süŋgundɨhindɨ. 7 Se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeihɨ, moanɨ ratüpurɨ ra dɨboadondɨhi ratüpurɨndei. Se nindoumbo ratüpurayei nahurai-yopoanɨ, ŋga Adükarɨmbo ratüpurayei nahurai ratüpurɨndei. 8 Se ra fɨfɨrɨhindɨ, Adükarɨ ai ahandɨ takɨnɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ asu moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ aheimbo muŋguambo dagadürɨmbui. 9 Hɨfandɨru-rundeimbɨ, se sɨhamundɨ moanɨ ratüpurɨyeirɨhündeimbɨmbo aboedɨ-aboedɨndundürɨ, ŋga se aheimbo ŋgɨnɨndɨ hoafɨndɨmboemo. Adükarɨ ai sünambe amaru ra, sɨhamundɨ asu ahei muŋguambo hɨfandɨra-ndüreimb-ani. Asu ai moai nindou ŋgorümbo ŋgorü-poanɨ ŋgorü-poanɨ hohoanɨmoyu, ŋga ahandɨ hɨmboahü mam-anei.  







10  Asu

Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai Godɨndɨ ami nahurai-anei

hapoana ro hoafɨ nda muŋgufembo samboanahɨ. Adükarɨ ai ŋgɨnɨnd-ani asu ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo ŋgɨnɨndɨ nɨboadei. 11 Se Godɨndɨmayo yifiarɨmbo napo ra ndahümündi hehimbo Satan ai sɨheimbo sɨsɨhɨmo-ndandüranɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboei. 12 Ŋga asu sɨhɨrɨ moai nindoubabɨdɨmbo yaŋgɨrɨ yifiarɨyefühɨ-yefɨpoanɨ, ŋga muŋgu moaruwai nendɨ sünambe amarei ra-babɨdɨmboanefɨ yifiarayefɨ. Moaruwai nendɨ-yafe bogorɨ, ŋgɨnɨndɨ nendɨ, asu hɨfɨnɨndɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨfandundeimbɨ muŋguambo ai-babɨdɨmbo yifiarɨyefɨ arɨhundɨ. 13 Ranɨmboane asu Godɨndɨ-mayo yifiarɨmbo napo ra ndahümündi. Rananambo asu moaruwai tükündɨfewanɨ, se ŋgɨnɨndɨ nɨboadeimbo yifiarɨndei ŋgeimbo, se harɨndɨhehi nɨboadeimboyei. 14 Yɨnɨ, se randɨhi nɨboadei, anɨhondü hohoanɨmo rananambo sɨhei botɨfohü retɨmbondɨhi güdühindɨ. Asu sürühoembɨ hohoanɨmo ranɨnambo nɨmɨnehoarɨ nahurai güdühindɨ. 15 Godɨndɨ hoafɨ aboedɨ hoafɨmbo dɨboadondɨhi hehi nɨmandei. God ai nindou-babɨdɨ wudɨmbo yahumboani hoafɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Efesus 6  548

ra su nahurai güdühindɨ. 16 Muŋguambo moatükunɨ ra ndahümündi hehi Godɨmbo anɨhondümbo-fembo hohoanɨmo ran-amboa nɨmafümɨ nahurai ndahümündi mbundɨhümbo, rananɨmbo Satanɨndɨ yifiarɨ hai ra pakandɨhehindɨ. 17 God ai sɨheimbo aboedambo-mareandürɨ, ranambo yifiarɨmbo at ra kɨkɨboadɨhindɨ. Godɨndɨ hoafɨ ra Yifiafɨ Aboedɨndɨ nɨmerɨ nahurai-ane, se ra ndahümündi. 18 Nɨmbɨ-nɨmbɨsi Yifiafɨ Aboedɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo se dɨdɨbafɨ-ndahindühɨ ranɨ-poanɨmbo dɨdɨbafɨfe ranambo Godɨmbo düdundahindühɨ se fandɨhawamunɨ mbɨsei ndühündɨ. Se ŋgɨrɨ afurɨndɨhindɨ, ŋga nɨmbɨ-nɨmbɨsi Godɨndɨ nendɨmbohündambo ahambo dɨdɨbafɨndei. 19 Se ndandɨhi dɨdɨbafɨndahindɨ: God ai wambo hoafɨ ndendɨranɨ ro yɨhɨmbokoate nɨmboambo ahandɨ dɨborɨhɨndɨ aboedɨ hoafɨ weindahɨ-mareandɨ ra hoafɨndamboyahɨ. 20 Ro Godɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra hoafɨya-rɨhandeimbanahɨ ranɨyahɨ, asu ro ranɨmbo-hündambo karabusɨ-meheandɨ. Ŋga se wambohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨndeian-anɨmbo, ro yɨhɨmbokoate aboedɨ hoafɨ ra hoafɨnd-amboane God ai yifirayu süŋgu.  









Bɨdɨfɨrana hoafɨ

21 Tikikus

sɨhefɨ wandafɨ asu Adükarɨndɨ dɨboadore ratüpurɨyurandeimbɨ ai hoafɨndündürɨmbui ro ratɨpurayahɨ asu nüŋgurɨheamboyahɨ anɨmboahɨ ranɨmbo se-amboa dɨboadondɨhi fɨfɨrɨndɨhimboyei. 22 Ranɨmboyahɨ ahambo koarɨhehina asüfu, ro nɨnüŋgu-yahumboyefɨ anɨboadefɨ ranɨmbo-hündambo fɨfɨrɨndɨhimboyei. Asu ai ŋgusüfoambe kɨkɨmo-boadearümbui. 23 Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais ai, se muŋgu wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo, anɨhondümbofe hohoanɨmo, ŋgusüfoambe afurɨfe kife hohoanɨmo mbɨseneand-amboane. 24 Nindou sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨmbo ŋgusüfo parɨhorɨ arɨhündɨ, ranaheimbo God ai moanɨ hɨpoambo-mbɨreandür-amboane.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firipai

Pas nda Por ai Firipaihündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Por

ro Timoti-dɨbo Sisas Kraisɨndɨ moanɨ ratüpurɨye-rɨhoandeimbanehɨ. Se Godɨndɨ nendɨ Firipaihündɨ Sisas Krais-babɨdɨ anɨboadei asu anɨhondümbo-rɨhindeimbɨmbo hɨfandɨ-rundeimbɨ asu farɨhourundeimbɨ babɨdɨmbo se muŋguambo karɨhasɨhandür-anei. 2 Sɨhefɨ Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨneandürühɨ ŋgusüfoambe afurɨfimbɨ hohoanɨmo mbɨsabɨnandür-amboane.  

3  Ro

Por ai Godɨmbo hɨhɨfɨmarürɨ

sɨheimbo hohoanɨmo-yahandürühɨ-ana sɨheimbohünda wandɨ Godɨmbo hɨhɨfɨrɨhünɨ arɨhandɨ. 4 Ro sɨheimbo muŋguambohünda muŋguambo si Godɨmbo dɨdɨbafɨ-yahandowohü hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨya arɨhandɨ. 5 Horombo se Kraisɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ ra hei-heimbo haponda asu ro aboedɨ hoafɨ bokarɨ-hefembohünda wambo farɨhehindɨrɨ arɨhündɨ ranɨmboanahɨ ro Godɨmbo hɨhɨfarɨhünɨ. 6 God ai ranɨ-sɨmboanɨ piyu haya sɨhei ŋgusüfoambe aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨyu humbo asu süŋgunambo Sisas Krais asükaindu kuduanɨ ratüpurɨ ra moendɨndeambui, ro ranahambo türüfoarɨhe anɨhondümbo-rɨheandɨ. 7 Ranɨmboane ro sɨheimbo yahurai hohoanɨmoayahɨ ra aboedane. Ro sɨheimbo ŋgusüfo pararɨheandürɨ. God ai sɨhefɨmbo moanɨ hɨpoamboa-reamunühɨ ratüpurɨ mamɨ masemunɨ. Ŋga ro haponda karabus-ambe anɨmboahɨyo asu horombo karabusɨ-fekoate-yaheandambe manɨmboahɨyo aboedɨ hoafɨ ranahambo anɨhondü nafuimbo asu nindou ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-fembo farɨhehe arɨhandɨ ra se wambo farɨhehindɨrɨ arɨhündɨ. 8 Ro sɨheimbo ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmoayahandürɨ asu ranɨ hohoanɨmo ra Sisas Kraisɨndɨ-mayo-ane. Ro ranɨmbo anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ, ŋga God ai wandɨ hoafɨ ra anɨhond-ane mbüsümbui.  









549 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firipai 1  550 9 Ro

Godɨmbo dɨdɨbafɨ-yaheandühɨ sahɨya, sɨhei ŋgusüfoambe nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pefe ra afɨndɨ hamɨndɨ tükümbɨfendür-amboane. Asu rananɨmbo se aboedɨ fɨfɨrɨndɨhindühɨ asu sɨhei hohoanɨmoambe ra sündɨhoe-ndürɨmboe. 10 Rananɨmbo se hohoanɨmo yɨbobondɨhindühɨ aboedɨ hohoanɨmo ra fɨfɨndɨhimboyei. Süŋgunambo Krais kusü sɨmboanɨ ra se sürühehi-ndeimbɨ asu hütikoate-ndeimboyei. 11 Sisas Kraisɨndɨ warɨ-süŋgu mbumundɨ hohoanɨmo sɨhei hohoanɨmoambe tükündɨfewanɨ asu nɨmorehɨ nindowenihɨ ai hoeindɨhindühɨ Godɨmbo aboed-ani mbɨseimboyei.  



12  Wandafɨ

Por ai karabusɨmefiyu ranɨyo asu nindou afɨndɨ ai aboedɨ hoafɨ hɨmborɨmayei

mamɨ, se ra fɨfɨrɨmbɨhinda samboanahɨ, wambo karabusɨmarundɨrɨ ra aboedɨ hoafɨ hoafɨyo hombo mafarɨhendɨ. 13 Ranɨmboane asu muŋgu prisman ai Rom adükarɨ bogorɨ Sisarɨndɨ worɨ hɨfandɨmbo, asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ amboanɨ ai fɨfɨrɨhindɨ ro Kraisɨndɨ hoafɨ süŋguarɨhandɨ ranɨmbo-hündamboyo wambo karabusɨ-marundɨrɨ. 14 Anɨhondümborɨhindeimbɨ wandafɨ afɨndɨ ai ro karabusɨ-meheandɨ ranɨmbo hohoanɨmomayei. Ranɨmboane asu Adükarɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ ŋgusüfoambe kɨkɨmɨfoarɨhi hehi yɨhɨmbokoate-yeihɨ asu Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmborɨhü arɨhündɨ. 15 Ŋga bodɨmondɨ nindou ai sɨmborɨ hɨfɨnambofe-yomondühɨ wambo ŋgusüfoambe moaruwaimbo-rundɨrühɨ Kraisɨndɨ hoafɨ bokarɨhou arundɨ. Ŋga bodɨmondɨ ai dɨboadoru hohoanɨmo-yomondühɨ Kraisɨndɨ hoafɨ bokarɨhou arundɨ. 16 Ŋga ro aboedɨ hoafɨ anɨhondü nafuimbohünda anɨmboahɨ ra nindou ranai yaru fɨfɨrundɨ. Ranɨmboane asu ai wambo ŋgusüfo parundɨrühɨ Kraisɨndɨ hoafɨ bokarɨhou arundɨ. 17 Ŋga bodɨmondɨ ai ahamundɨ-hoarɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo-yomondühɨ moai dɨboadoru Kraisɨndɨ hoafɨ bokarɨhou rundɨ. Ai hohoanɨmo-yomondühɨya, ‘Ro randɨhundan-anɨmbo Porɨmbo karabus-ambe tɨŋɨrɨfo tükümbɨfendowamboane,’ mehomo. 18 Ŋga ambe, moanane masahɨ. Aboedɨ hohoanɨmonamboyo asu moaruwai hohoanɨmonamboyo, ai muŋguambo Kraisɨmbo bokarɨhou arundɨ. Ranɨmboanahɨ ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. Ranɨmboane asu ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnda ŋgamboyahɨ. 19 Ŋga asu ro yarɨhe fɨfɨrɨheandɨ sɨhafɨ dɨdɨbafɨfe asu Sisas Kraisɨndɨ Yifiafɨndɨ fehefe ranɨnambo süŋgunambo karabus hɨnɨŋgɨndɨhe hehea tükündaheamboyahɨ. 20 Ro afɨndɨ yifirayahɨ ra Kraisɨndɨ ratüpurɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨheandühɨ amoanɨŋgɨ-ndamboyahɨ sahehea, ŋga haponda hamɨndɨ ro yɨhɨmbokoate Kraisɨndɨ hohoanɨmo süŋgundɨhe ŋgamboyahɨ horombo yarɨhe marɨhandɨ nou. Rananɨmbo ro yaŋgɨrɨ anɨmboahɨyo asu yɨfayahɨyo ra Kraisɨmbo aboed-ani mbɨseimboyei. 21 Asu nɨmboe ro yaŋgɨrɨ anɨmboahɨ? Ro yaŋgɨrɨ anɨmboahɨ ra Kraisɨmbo-hündamboane.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 551

Firipai 1​, ​2

Ŋga ro yɨfɨndahanɨ, ra wambo aboedɨ saf-ane. 22 Ro yaŋgɨrɨ anɨmboahɨ ana, rananɨ ratüpurɨ aboedɨ ratüpurɨ-ndamboyahɨ. Ro yɨfayahɨyo asu yaŋgɨrɨ anɨmboahɨyo nɨne aboedayo ra moai fɨfɨrɨheandɨ, ŋga nahanɨmbai? 23 Ranahambo ro yɨboboarɨhandɨ. Ro Krais sowanambo hafo ai-dɨbo nɨmarɨmbo asahɨ, ra aboed-ane. 24 Ŋga asu sɨheimbo fehefendürɨmbo hɨfɨ ndanɨhü anɨmboahɨ ranai ŋgasünde-amboane. 25 Ro wudɨpoaporɨhe fɨfɨrarɨheandɨ nda, ro ndanɨhü se-babɨdɨmbo nɨmboambo sɨhei hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ asu anɨhondümbofe ra ho-hombo afɨndɨ tüküfembohünda fandɨhe-heandürɨmboyahɨ. 26 Ranɨmboane asükai sɨheimbo sowahɨ ŋgahanɨ se wandɨ süŋgu Kraisɨmbo afɨndɨ hamɨndɨ siaondahindühɨ ŋgusüfoambe fufurɨboadɨ-himboyei.  









Firipaihündɨ Por-babɨdɨmbo ranɨ ratüpurɨmbo tɨŋɨrɨfo-mbeyei-amboane 27 Ŋga

se aboedɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgundɨhi ndühündɨ, Kraisɨndɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨmayo nou. Ŋga ranɨnambo ro sɨheimbo sowahɨ tükünda-heandühɨndoanɨ wanɨndoanɨ, hoafɨ nda randɨhe hɨmborɨnda samboanahɨ. Se mamɨ moatükunɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyeihɨ ŋgɨnɨndɨhümɨndi nɨboadei. Asu aboedɨ hoafɨ ra anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahandɨ nɨmɨndɨhane, ŋga se mamɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ sɨŋgurɨhindühɨ anɨhondümbofe ra fehefembo tɨŋɨrɨfoyei arɨhündɨ ra hɨmborɨnda samboanahɨ. 28 Ŋga se sɨhei hürütümbɨmbo yɨhɨmbokoate ŋgei. Se randahindanɨ ana, aheimbo nafuinda-hündürɨmboyei ai awandɨhehimboyei, ŋga se aboedambondahi handɨhehimboyei. Ŋga God ai ra randeambui. 29 Sapo se Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhinda God ai Kraisɨmbohünda sɨheimbo ndondomareandürɨ. Se Kraisɨmbo anɨhondümbofembo yaŋgɨrɨyo-poanɨ, ŋga asu ahambohündambo asübusɨ semɨndɨmbo kapeihɨyo ndondomareandürɨ. 30 Ŋga asu horombo ro se-babɨdɨ nɨmboah-ambe ro Godɨndɨ ratüpurɨ tɨŋɨrɨfomayahɨ ra se hoeimarɨhindɨ. Ŋga haponda ro ahandɨ ratüpurɨ tɨŋɨrɨfoayahɨ ra se hɨmborayei. Ŋga haponda se ro nahurai tɨŋɨrɨfoayei.  





2

Sɨhɨrɨ sɨhefɨhoarɨ moananefɨ mbɨsefüh-anɨmbo wandafɨ mamɨmbo hohoanɨmo-ndahundürɨ-mboane

1   Krais

se-babɨdɨ nüŋgumbo sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ sagadürɨ arandɨ ranɨnambo se ŋgɨnɨndɨ anɨboadei. Ai sɨheimbo ŋgusüfo pareandüra se ŋgusüfoambe afurɨhi amarei. Se Yifiafɨ Aboedɨ-babɨdɨ wudɨyeihɨ asu se nindou ŋgorümbo aboedɨ hohoanɨmoyeihɨ hɨpoamboarɨhindɨ. 2 Ranɨmboane asu wambo afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohündambo, mamɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindühɨ, sɨheihoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndeihɨ, mamɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ. 3 Se sɨheihoarɨ yaŋgɨrɨ hohoanɨmondeihɨ nɨŋondɨ-ndeimboyei. Ŋga se sɨhei fi hɨfɨnambondɨhindühɨ bodɨmondamboya, ai ndearɨ hamɨnd-anei mbɨsei. 4 Se sɨhei  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firipai 2  552

rananɨ moatükunɨmbo yaŋgɨrɨ dɨboadofemboane mbɨseimboyei, ŋga bodɨmondɨ-yafe rananɨ moatükunɨ kapeihü dɨboadofemboane mbɨsei hohoanɨmondei. Krais ai ahandɨhoarɨ fi hɨfɨnambo-mareanda God ai adükarɨmbomarirɨ

5  Sisas

Krais ai hohoanɨmomayu rahurai se mandɨhi süŋgundɨhindɨ. Krais ai God-ani, ŋga ai moai God nahurai nɨŋgombo ra kɨkɨhamɨndu, ŋga moanɨ hɨnɨŋgɨmareandɨ. 7 Ŋga God nahurai nɨŋgombo ra ai ahandɨhoarɨ hɨnɨŋgɨmareandɨ, asu moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nahurai hohoanɨmo masemündu. Nindoumbofi tüküfi nüŋgumbo, asu nindou-yafe fi wusɨndamündü manüŋgu. 8 Nindou ranahambo nindou nahuraiyu hoeimarɨhorɨ, ŋga ahandɨ fi hɨfɨnambore hayambo Godɨndɨ hoafɨ süŋgura humbo yɨfɨmayu. Yɨnɨ, nɨmɨ keimbɨ karɨhe-ndeimbɨfihɨ yɨfɨmayu. 9 Ranɨmboane asu God ai ahambo serümündü hafu nɨmoamo hɨnɨŋgɨrirühɨ, asu muŋguambo ŋgasündeandeimbɨ bogorɨ kamafoarirɨ. 10 Ranɨmboane asu nɨmoamonɨndɨ, hɨfɨnɨndɨ, hɨfɨ hoarehɨndɨ nendɨ muŋguambo ai yirɨmbo pusɨndɨhi Kraisɨndɨ hoarehɨ nɨmandeimboyei. 11 Asu muŋguambo ai Sisas Krais Adükarɨ Bogor-ani mbɨseimboyei. Ranɨmbo-hündamboane ndürɨ adükarümb-ani mbɨseimboyei. 6  Koadürümbo-koadürümbo  









Sɨhɨrɨ ŋgorü nindou-yafe mbusümo si nahurai-ndefomboane

12  Ranɨmboane

asu ŋgusüfo parɨheandüreimbɨ mamɨ, ro se-babɨdɨmbo nɨmboahambe se nɨmbɨ-nɨmbɨsi wandɨ hoafɨ hɨmborɨ-yei marɨhündɨ. Ŋga haponda se-babɨdɨ nɨmarɨkoate-yahambe se wandɨ hoafɨ ra süŋgundɨhi ŋgei. God ai sɨheimbo aboedambo-mareandürɨ, ŋga ratüpurɨ ra moendɨfembohünda se aboedɨ hamɨndɨ nɨmarɨmbohündambo bübürɨŋɨndahi ŋgei. 13 Sapo nɨnɨ-moatükunɨmboyu God ai yifirayu ra se yifirɨyo hefe ratüpurɨmbohünda farɨhendürɨ arandɨ. 14 Muŋguambo moatükunɨ se ratüpurɨndeihɨ ŋgɨrɨ yiboaruko hoafɨndeihɨmbo sɨmborɨ-sɨmborɨndei. 15 Ranɨmbo-hündambo se moaruwai hohoanɨmokoate-yeimbɨndeihɨ asu Godɨndɨ aboedɨ sürühehindeimbɨ nɨmorɨ nɨmboeimboyei. Hɨfɨnɨndɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ai dɨboadofekoate-yeimbɨ moaruwai hohoanɨmoyeirɨhündeimb-anei. Ŋga se aheimbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoafɨ hoafɨndeianɨ, se ahei mbüsumo nɨboadeimbo sindeimboyei mupui nɨmbokoanɨ siayo nahurai. 16 Se rahurai randɨhindanɨ, aheimbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoafɨ hoafɨndeianɨ, Krais ai asükai kuduanɨ, rasɨmboanɨ ro sɨhembohündambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndahühɨ hoafɨndamboyahɨ, ‘Ro moanɨ hoaŋgɨrɨhe tɨŋɨrɨfoyahühɨyahɨpoanɨ.’ 17 Se Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ ratüpurɨyei arɨhündɨ ranɨmbo God ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfayu se ahambo sesɨ sɨhefembo nahurai-ane. Wambo hɨfokoarahindɨrɨ ana, ra ro se-babɨdɨ Godɨmbo sesɨ  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 553

Firipai 2

sɨhefembo nahuraindɨmboe asu se-babɨdɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndamboyahɨ. 18 Ranɨnambo asu se-amboanɨ ranahambo ro-dɨbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei.  

Timotindɨ hoaf-ane

19 Adükarɨ

Sisas ai yifirayu ana, ŋgɨrɨ amɨtata Timoti sɨheimbo sowanambo koandɨhehina düdu sahehea hohoanɨmoayahɨ. Rananɨmbo asu ai asükai düdü sɨheimbohündambo wambo hoafɨnduanɨ, ro ŋgusüfoambe hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndamboyahɨ. 20 Nindou ŋgorü moai rahurai nüŋgu, ŋga Timoti yaŋgɨr-ani ro mamɨ hohoanɨmo süŋguarɨhoandɨ. Sɨheimbo farɨhefendürɨmbo ai afɨndɨ hohoanɨmoayu. 21 Bodɨmondɨ ai aheihoarɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyei arɨhündɨ, ŋga Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨmbo moai hohoanɨmoyei. 22 Ŋga se yarɨhi fɨfɨrɨhindɨ, Timoti ai nindou aboed-ani. Aboedɨ hoafɨ hoafɨmbo wambo mafarɨhendɨrɨ, nɨmorɨ ai rananɨ moatükunɨ ratüpurɨmbo afɨndambo afarɨheirü nou. 23 Ranɨmboane asu nɨnɨmoatükunɨ tüküfemboayo ra nüŋgundɨhe fɨfɨndɨhe mbundɨhambo-anɨmbo, nɨmai koandɨhehinanɨ sɨheimbo sowanambo mbüsünuwa asahɨ. 24 Ro türüfoarɨhe anɨhondümbo-rɨheandɨ Adükarɨ ai yifirayu ana, ŋgɨrɨ amɨtata ro-amboanɨ sɨheimbo sowana dɨdɨhɨ.  









25  Epafroditusɨmbo

Epafroditusɨndɨ hoaf-ane

sɨheimbo sowanambo koehefiwa sɨnɨmbo hohoanɨmoayahɨ. Ai sɨhefɨ wandaf-ani, ŋga ai ami nahurai wandɨ mamɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani. Wambo farɨhefe-ndɨrɨmbo sei hehi, koamarɨhehora wambo sünɨmbo mafarɨhendɨrɨ. 26 Sɨheimbo hoeifembo afɨndɨ hohoanɨmoayu. Se ahambo aŋgünɨmbomayu hoafɨ hɨmborɨmayei ranahambo fɨfɨre hayambo asu sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmo-mayundürɨ. 27 Anɨhond-ane, horombo aŋgünɨmboyuhü ndearambo akɨmɨ hamɨndɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrɨmayu. Ŋga asu God ai ahambo hɨpoamborirühɨ dɨboadomarira asu aboedɨmefiyu. God ai moai ahambo yaŋgɨrɨ hɨpoamborirɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ai wambo amboanɨ hɨpoambo-mareandɨrɨ, nɨmboe ro afɨndɨ hohoanɨmomayahɨ, ŋga asu ai yɨfɨmbei-mbonana, ro afɨndɨ hamɨndɨ hohoanɨmoya. 28 Ranɨmboanahɨ ahambo koehefimbo afɨndɨ hamɨndɨ hohoanɨmoayahɨ rananɨmbo se asükai hoeindɨhorühɨ hɨhɨfɨ-hɨhfɨndeimboyei. Rananɨmbo asu ro sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmokoate-ndamboane. 29 Ranɨmboane asu se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨnambo Epafroditus ndahorɨmɨndei Adükarɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ ai anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ asahorɨmɨndei nou. Se yahurai nindoumbo ndüreimb-anemo mbɨsei. 30 Ai Kraisɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyuhü ndeara akɨmɨ hamɨndɨ yɨfɨyuane, ŋga ai moai ahandɨ fimbo ndorɨhefe nɨŋgombo hohoanɨmoyu. Ŋga wanɨ. Se wambo fehefendɨrɨmbo masei, ŋga ŋgɨrɨndei. Ŋga sɨhei-mayo fehefe ra wambo saimbohünda ahandɨ aŋgünɨ ra karefarɨhoei hayambo ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨmayu.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firipai 3  554

3

1   Wandafɨ

Nindou dɨdɨyei Kraisɨmbo anɨhondümboarɨhorɨ ana, ai mbumundɨ hamɨnd-anei

mamɨ, hoafɨ nda moendɨfembohünda randɨhe hoafɨnda samboanahɨ: Se Adükarɨ-babɨdɨ anɨmboei asu ranahambo se hɨhɨfɨhɨhɨfɨndei. Ranɨ-moatükunɨmbo asükai sɨheimbo sürü papɨmbo ro moai yiboarukoyahɨ, ŋga ro sɨheimbo fandɨhe-heandürɨmboyahɨ. 2 Nindou afoendɨ yaforɨ nahurai ratüpurɨ moaruwai ratüpurɨyomorundeimbɨ ahamumbo se hɨbadɨhümbo. Ranɨ nindou ai hüti-hütirundürühɨ hoafɨyomondühɨya, ‘Sɨhɨrɨ muŋguambo Suda rarɨhi arɨhündɨ süŋgu sɨhefɨ fi-hoearɨ kandɨhu tɨndɨhehumboane,’ mehomondürɨ. 3-4 Ŋga Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhurɨ arɨhundɨ sɨhɨrɨ Godɨndɨ mamɨsɨrɨ hond-anefɨ. Nɨmboe sɨhɨrɨ ahandɨ Yifiafɨnambo ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbo kakɨsaorɨhurühɨ asu Sisas Kraisɨmbo ndürɨ adükareimbani sefɨ arɨhundɨ. Nindou düdi ahandɨ fimbo moatükunɨmbo yaŋgɨrɨ türüfoare anɨhondümbo-areandɨ ranahambo ro ŋgasündɨ-hinɨmboanahɨ. 5 Wambo me ai wakɨmara-mɨndɨndɨrɨ ra 8 siyo hayamboyoane, wandɨ fi-hoearɨ karu tɨrɨmarɨ-hoemondɨrɨ. Ŋga asu ro Israerɨhündɨ Bensaminɨndɨ sɨrambeahɨnd-anahɨ. Ro Hibruhünd-anahɨ asu wandɨ meape amboa Hibruhünd-anafe. Ŋga ro ndorɨhe Farisi-yafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhe marɨhɨ hahɨ. 6 Ro ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufembo hüti-hütiya habodɨhühɨyahɨ asu Kraisɨndɨ nendɨ aheimbo moaruwaimbomarɨheandürɨ. Nindou ai Suda-yafe ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hohoanɨmoyei asu wandɨ hohoanɨmo ranahambo yɨbobomarɨhindɨ ranahambo ro hütikoate-yahɨ. 7 Horombo ranɨ-moatükunɨ ra wambo ndorɨhoayo-weimbɨ hondü hamɨndɨ-mayo, ŋga asu haponda Kraisɨndɨ süŋgumbo ranɨ-moatükunɨ ra moanane asahɨ. 8 Roana Suda-yafe moatükunɨ ranahambo moanane yahombo yaŋgɨrɨyahɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga muŋguambo moatükunɨ ranahambo moanane asahɨ Sisas Krais wandɨ Adükarɨmbo fɨfɨrarɨhinɨmbohünda. Ranɨ-moatükun-ane ai afɨndɨ hamɨndɨ hondayo, ŋga asu muŋguambo aboedɨ moatükunɨ hɨfɨ ndanɨhünd-ambo ranana ai yafɨsühumɨ nahurai-ane. Roana Kraisɨmbo yaŋgɨr-anahɨ süŋgumbo hohoanɨmoayahɨ, ŋga asu bɨdɨfɨrɨ amurɨ moatükunɨ ranana hɨnɨŋgɨ-marɨheandɨ, ŋga asu rananɨmbo ro Kraisɨmbo yaŋgɨrɨ kɨkɨhɨsafɨndɨ-hümɨndɨmboyahɨ. 9 Ro ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋguarɨheandɨ ana, wambo mbumund-ani mbɨseianɨ, ra moanane, asahɨ. Ŋga ro Kraisɨmbo anɨhondümbo-arɨheandɨ ana, God ai wambo mbumund-ani mbüsuanɨ, ra aboed-ane. 10 Ro Kraisɨmbo ndondɨhinɨ fɨfɨrɨndɨhinɨ samboanahɨ. Ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu, ranɨ ŋgɨnɨndɨ ra fɨfɨrɨndɨhea samboanahɨ. Krais ai tɨŋɨrɨfo masemündua asu ro-amboanɨ waboadɨhinɨmbo tɨŋɨrɨfo ndahamɨndɨ samboanahɨ. Ai hohoanɨmoyu  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 555

Firipai 3​, ​4

mbura, yɨfɨmayu nou, ro-amboa ranɨ süŋgundahea samboanahɨ. 11 Ro ranɨsüŋgundɨhe heheambo-anɨmbo ro-amboanɨ yɨfɨhündɨ botɨndaheamboyahɨ sahehea-mboanahɨ hohoanɨmoayahɨ.  

12  Ro

Por ai tüküfembo-yowamɨ tüküfembohünda pɨpɨmayu hu

Kraisɨndɨ hohoanɨmo moai muŋguambo süŋgurɨheandɨ asu nafɨrɨhamɨndɨhɨ, ŋga wanɨ. Ranɨmbo-hünda awi ro tɨŋɨrɨfoayahɨ muŋgumboyowamɨ tüküfihɨ takɨnɨ semɨndɨmbohünda. Ŋga ranɨmbohündamboyu Krais ai wambo wand-ani, mehu. 13 Ŋga wandafɨ mamɨ, ro hohoanɨmoayahɨ, moai awi muŋguambo tüküyaheandɨ, ŋga ro mamɨ moatükunɨ yaŋgɨr-ane süŋgurɨhe arɨhandɨ. Wandɨ horombodɨdɨ hohoanɨmo ra moanane asahɨ, asu süŋgunambo Krais nahurai ndorɨhoeimbɨ nɨŋgombo ranɨ hohoanɨmo tɨŋɨrɨfoayahɨ. 14 Ro muŋgumboyowamɨ tüküfembo hüti-hütiayahɨ napo semɨndɨmbohündambo nahurai. God ai Kraisɨndɨ warɨ-süŋguyu wambo hoafɨmeindɨrɨ sünambe God-dɨbo nɨŋgombohünda ra napo nahurai-ane. 15 Sɨhɨrɨ dɨdɨyefɨ hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ kükühɨ-foarɨhundeimbayefɨ ana, sɨhɨrɨ amboa hohoanɨmo yahurai randɨhu hohoanɨmo-ndefomboane. Ŋga bɨdɨfɨrɨ se hohoanɨmo ra mamɨ süŋgufekoate-ayei ana, God ai sɨheimbo ranɨ hohoanɨmo ranahambo korɨboadeandürümbui. 16 Ŋga sɨhɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo sahumɨndefɨmboanefɨ ranɨ hohoanɨmo ra kɨkɨhɨsafɨ-ndɨhumɨndefɨmboane. 17 Wandafɨ mamɨ, se muŋguambo wandɨ hohoanɨmo ndanɨsüŋgundɨhindɨ. Sɨheimbo aboedɨ hohoanɨmo nafuimarɨ-hundürɨ. Nindou ai ranɨ hohoanɨmo rasüŋgurɨhi arɨhündɨ ranaheimbo dɨboadondɨhi hoeindɨhindürɨ mbundɨhü-mboanɨmbo, se-amboa rasüŋgundɨhi ndühündɨ. 18 Horombo sɨheimbo afɨndɨmbo hoafɨmehandürɨ, ŋga haponda aranɨ hɨmboahombo-rɨhamɨndɨhühɨ hoafayahɨ. Nindou afɨndɨ ai moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ asu ranɨnambo Krais nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmayu ranahambo daboadɨ hɨhɨrɨma-rɨhindɨ. 19 Süŋgunambo nindou ranai ana awarɨndɨ-hehimboyei. Nɨnɨ-moatükunɨ ai yifirayei ranɨmoatükunɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyei arɨhündɨ ra ahei god nahurai-ane. Ahei amoanɨŋgümbɨ hohoanɨmo ranahambo borɨyei rɨhündühɨ asu hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyei arɨhündɨ. 20 Ŋga sɨhefɨ ŋgoafɨ hondü ana sünambe-ane. Adükarɨ Sisas Krais sɨhefɨmbo aboedamboreamunɨrandeimbɨ ai sünambeahɨndɨ kosɨmboayu ra hɨfandarɨhundɨ. 21 Ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo ai muŋgu-moatükunɨ ra ahandɨ hoarehɨndɨmboe. Asu mamɨ ranɨ ŋgɨnɨndɨnambo ai sɨhefɨ fi moaruwai fiyoweimbɨ ra hɨhɨrɨ-boadeanda asu ahandɨ ranɨ-poanɨmbo fiayu nahurai tükündahu-mboyefɨ.  

















4

Hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndeihɨ wudɨndeihɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ

1   Ranɨmboane

asu se Adükarɨ-dɨbo anɨboadei ra se ŋgɨnɨndɨhümündi nɨboadei. Ŋgusüfo parɨheandüreimbɨ, ro sɨheimbo afɨndɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firipai 4  556

hohoanɨmoayahɨ. Sɨheimbo ro hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyahühɨ asu ŋgusüfoambe yibɨdafoa-rɨheandɨ. 2 Yuodia-ane asu Sindiki-ane, sɨhafembo hüti-hoafayahɨ, se Adükarɨdɨbo anɨmbafe, ŋga se wudɨ-wudɨndafɨneandɨ. 3 Ŋga se ro-dɨbo ratüpurɨyafɨ-randeimb-anafɨ sɨhambo hoafayahanɨnɨ, “Nɨmorehɨ yimbu ra fandɨhawapɨrɨ,” masahɨ. Kremen asu wandɨ mamɨ ratüpurɨyeirɨhündeimbɨ babɨdɨ nɨmorehɨ yimbu ai tɨŋɨrɨfo-mayafe aboedɨ hoafɨ hoafɨmbohünda. Horombo God ai ahei ndürɨ muŋgu koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo bukambe sürü papɨmarandɨ. 4 Se Adükarɨ-dɨbo amarei, ŋga rananɨmbo muŋguambo si hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei. Asükai hoafayahɨ, se hɨhɨfɨhɨhɨfɨndei. 5 Nindou bodɨmondɨ sɨhei hɨmboarɨ hoafendɨ hohoanɨmo hoeimbɨrɨhind-amboane. Ŋga ŋgɨrɨ amɨtata Adükarɨ ai kudu. 6 Se ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨmbo afɨndɨ hohoanɨmondei. Ŋga nɨnɨ-moatükunɨ sɨheimbo fehefembohündambo se Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨhü dɨdɨbafɨndahindo. 7 Rananɨmbo asu se Krais-dɨbo nɨmandeimbo Godɨndɨ afurɨfe hohoanɨmo ranai sɨhei hohoanɨmoambe asu ŋgusüfoambe ra ŋgɨnɨndamɨndɨmboe. Afurɨfe hohoanɨmo ra nindou ai ŋgɨrɨ aboedɨ fɨfɨndɨhindɨ. 8 Ŋga wandɨ bɨdɨfɨranɨ hoaf-ane nda: Aboedɨ hohoanɨmo asu hohoanɨmo ranahambo nindou aboed-ane sei arɨhündɨ ranahambo se hohoanɨmondei ndühündɨ. Hohoanɨmo ra anɨhond-ane, ndondofeimb-ane, dɨboadorɨhoeimb-ane, sürühoeimb-ane, aboedɨ saf-ane asu hohoanɨmo ranahambo aboed-ane asei, ranɨ hohoanɨmo ranahambo nɨmbɨ-nɨmbɨsi se hohoanɨmondei. 9 Ro wataporɨmbo-marɨhandɨ asu yamundɨ-marɨhandürɨ ra se fɨfɨrɨhimboane asu nɨnɨ-moatükunɨyo ro ramarɨheandɨ ranahambo hɨmborɨmayeiyo asu hoeimarɨhindɨyo muŋguambo ra se süŋgundɨhi ndühündɨ. Se randɨhindanɨ, God afurɨfe hohoanɨmo saimunɨ-randeimbɨ ai se-babɨdɨ nɨmandümbui.  















Ahei-mayo fehefe ranahambo Por ai hɨhɨfɨmarandürɨ

10  Haponda

se asükaiyei wambo hohoanɨmoyeihɨ mafarɨhehindɨrɨ. Ranɨmboanahɨ Adükarɨ-dɨbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. Horombo se wambo farɨhefe-ndɨrɨmbo sei marɨhündɨ, ŋga nüŋgundɨhi mafandɨhehindɨrɨ. 11 Ro moai rananɨnɨ moatükunɨmbo mbonɨmbo-rɨhamɨndɨ hehea hoafɨyahɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ro fɨfɨrɨhe-amboanahɨ nɨnɨ-moatükunɨ wambo tükefeyo ranahambo ro moai afɨndɨ hohoanɨmoyahɨ. 12 Ŋgorü-sɨmboa ro napo mbonɨmbo-rɨhamɨndɨ, asu ŋgorü-sɨmboa napo afɨndeimbɨya ranɨmoatükunɨ ranahambo ŋgɨrɨ afɨndɨ hohoanɨmondahɨ. Nɨnɨ-moatükunɨ tüküfeyo ranahambo ro moai afɨndɨ hohoanɨmoyahɨ, ŋga aboedɨ nɨmarɨ arɨhandɨ ra ro fɨfɨrɨheandɨ. Ro sahasɨ heheambo nahurai-mbayahɨyo wembopo nahurai-mbayahɨyo, afɨndɨmbayo akɨdoumbayo ranɨmoatükunɨmbo waŋgei-ane asahɨ. 13 Krais ai wambo ŋgɨnɨndɨ masendɨra, asu ranɨna ro muŋgu moatükunɨ ra randɨheamboyahɨ.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 557

Firipai 4

14  Ŋga

wambo moaruwai tükümefeyoa, se mafarɨhehindɨrɨ ra aboedane. 15 Firipaihündɨ se-amboa yarɨhi aboedɨ fɨfɨrɨhindɨ, horombo ro peya hehea, Godɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra bokarɨ-hefembohünda, Masedonia hɨfɨ hɨnɨŋgɨ-marɨheandɨ. Rasɨmboa Kraisɨndɨ nendɨ ŋgorü ŋgoafɨhündɨ wambo moai farɨhehindɨrɨ, ŋga se yaŋgɨrɨ farɨhehindɨrɨ hehi wambo kakɨ masehindɨrɨ. 16 Ro Tesaronaikahü nɨmarɨhambe bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ mbonɨmbo-marɨhamɨndɨha, rasɨmboanɨ se yahunümbɨmbo farɨhehindɨrɨ marɨhündɨ. 17 Ro moai sɨhei-mayo napo semɨndɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyahɨ, ŋga wanɨ. Ŋga se wambo mafarɨhehindɨrɨ ranahambo God ai sɨheimbo aboedɨmbɨreandür-amboane asahɨ. 18 Sɨhei-mayo muŋgua-moatükunɨ masahamɨndɨhɨ. Ra akɨdouyopoanɨ, ŋga adükar-ane. Epafroditus sɨhei-mayo moatükunɨ semündü sünɨ wambo masendɨra, ranane asu ro afɨndɨ eŋgoro. Sɨhei-mayo moatükunɨ wambo masehindɨrɨ ra Godɨmbo aboedɨ fɨsɨŋarü moatükunɨ saimbo nahurai-ane. Ranɨ hohoanɨmo ranahambo God ai aboed-ane yahuhaya hɨhɨfɨ-hɨhɨfayu. 19 Se nɨnɨ-moatükunɨ mbonɨmboa-rɨhümündi ra wandɨ God ai ahandɨ napo afɨndeimbɨ saf-ane ra Kraisɨndɨ süŋgu sɨheimbo dagadürɨmbui. 20 Sɨhefɨ Ape Godɨmbo koadürümbo-koadürümbo aboed-ani mbɨsefomboane. Anɨhond-ane.  











Hɨhɨfɨ hoafɨ

21 Godɨndɨ

nendɨ Krais Sisas-babɨdɨ anɨboadei aheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. Bodɨmondɨ wandafɨ mamɨ ro-babɨdɨ amarei, sɨheimbo amboanɨ hɨhɨfarɨhündürɨ. 22 Godɨndɨ nendɨ ndanɨhü amarei sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. Romɨ-yafe bogorɨ adükarɨ Sisarɨndɨ worambe ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ ai-amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. 23 Adükarɨ Sisas Krais ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-mbɨreandür-amboane.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Korosi

Pas nda Por ai Korosihündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ. God ai ahandɨ hohoanɨmonambo wambo Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ hombohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ. 2 Wandɨ wandafɨ, Timoti dɨboanehɨ pas nda sürü papɨrɨho Godɨndɨ nendɨ Sisasɨmbo anɨhondümborɨhoreimbɨ Korosi ŋgoafɨhü amarei sɨheimbo koararɨhehoandɨ. Sɨhefɨ Ape God ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndearühɨ ŋgusüfoambe afurɨfe kifimbɨ hohoanɨmo mbɨsagadür-amboane.  

God ai Korosi nendambo anɨhondümbofe hohoanɨmo botɨmareandürɨ

3  Yɨhoehɨ

dɨdɨbafɨfe hoafɨ ranambe sɨheimbohünda muŋguambo si Godɨmbo sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ afɨndɨ ranahambo hɨhɨfɨrɨhorɨhü hoafɨyahoando rɨhoandüh-anehɨ. 4 Se Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ asu Godɨndɨ nendɨ amurɨ anɨmboei aheimbo ŋgusüfo parɨhi marɨhündɨ hoafɨ ra ro hɨmborɨmayehɨ ranɨmboyehɨ ro Godɨmbo hɨhɨfɨmarɨhorɨ. 5 Nɨmboe sapo se anɨhondü hoafɨ asu aboedɨ hoafɨ ranai tüküfeyoanɨ aboedɨ moatükunɨ God ai sünambe masɨhendɨ ranahambo hɨmborɨyei hehi semɨndɨmbohünda anɨhondümborɨhi nɨmoamo hɨmboyei arɨhündɨ. Asu ranana sɨhei hɨpoambofe asu ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranahandɨ nɨmɨndɨhane. 6 Muŋguambo hɨfɨhü ai bokamarɨhoemo ranɨyo nɨmorehɨ nindowenihɨ afɨndɨ anɨhondümbo-rɨhindühɨ süŋgumarɨhindɨ asu ranɨyo ahei hohoanɨmo ra aboedɨ tükümefeyo sɨheimbo rawareandɨ nou. Aboedɨ hoafɨ ra weaŋgurühɨ sɨheimbo sowahɨ tükümefeyoa hɨmborɨyeihɨ asu ranɨmbo Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra anɨhondümbo fɨfɨrɨmarɨhindɨ. 7 Epafras ai Godɨndɨ-mayo moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo hoafɨ ra yamundɨ-mareandürɨ ra se fɨfɨrɨhimboanei. Nindou ranai ro-dɨbo Sisasɨndɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-ani asu ai yɨhoehɨmbo farɨhemunɨ arandɨ ahambo ŋgusüfo pamarɨhorɨ. 8 Yifiafɨ Aboedɨ ranai sɨheimbo  









558 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 559

Korosi 1

nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo masagadürɨ ra Epafras ai yɨhoehɨmbo wataporɨmbo-marandɨ. God ai Korosimbo ŋgɨnɨmbɨ-ramündürɨ yahuhaya Por ai dɨdɨbafɨmefindo

9 Ranɨmbo-hündamboyehɨ

ro sɨheimbo hɨmborɨye hohoa muŋguambo si ra sɨheimbohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨye arɨhoandɨ. Ranɨyehɨ ro Godɨmboya ai Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo aboedɨ fɨfɨrɨfe dagadüranɨ asu se nɨnɨ-moatükunɨ ai yifirayu ra fɨfɨrɨ-mbɨrɨhinda se hohoa dɨdɨbafɨyahoando arɨhoandɨ. 10 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu se Adükarɨndɨ nendɨ nahurai hahabodeihü asu nɨnɨ hohoanɨmo se rawarɨhindɨ ra hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndümbui. Rananɨmbo asu se nɨmboeimbo ahandɨ-mayo aboedɨ ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundɨhi ndühündɨ asu sɨhei Godɨmbo fɨfɨrɨfe ra ŋgombo adükarɨndɨmboe. 11 Ro rarɨho dɨdɨbafɨ-yahoandühɨ sehɨya: God ai sɨheimbo ahandɨ hepünüfeimbɨ ŋgɨnɨndɨnambo ŋgusüfoambe ŋgɨnamɨndürɨ-mboane. Ranɨmboane asu ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo muŋguambo tɨŋɨrɨfo ranahambo moanane mbɨseihü hɨhɨfɨhɨhɨfɨndeihɨ Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ asehɨ. 12 Ai sɨheimbo ramareandüra se aboedɨ hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ ranɨmboane asu aboedɨ moatükunɨ semɨndɨmbo dɨbonɨyu masɨhendürɨ ranɨnambo süŋgunambo ndahümündimboyei. Rananɨmbo Godɨndɨ nendɨ muŋguambo si God hɨfandɨrandɨ ranɨfihɨ anɨmboei ranɨ-babɨdɨ ranɨ-moatükunɨ ra se ndahümündimboyei. Ranahambo se Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ. 13 God aiyu sɨhefɨmbo nɨmbɨ nɨmarɨwanɨpoedɨ hüramündümunɨ tüküfi aboedambo ahandɨ nɨmorɨ mamɨ ranahandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrand-ambe hɨnɨŋgɨmareamunɨ. 14 Ahandɨ süŋguyefɨ sɨhɨrɨ aboedambo tüküyahundühɨ sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawiyei mehumunɨ.  









Sisas asu ahandɨ ratüpurɨ hohoanɨmo

15  Godɨndɨ

nɨmorɨ Krais-ana sapo God hoeifekoate-ayefɨ yahurai sɨsamɨ hamɨnd-ani. Aiana weaŋgurühɨ hondü tüküfi haya asu muŋguambo moatükunɨ God ai nafɨmarandɨ ra ai ŋgasündɨfe nɨmɨndɨhani. 16 Ahandɨ süŋguyo God ai muŋgu moatükunɨ nɨmoamo sünambe asu hɨfɨnɨ ra nafɨmarandɨ. Ai hoeifeimbɨ asu hoeifekoateimbɨ moatükunɨ ŋgɨnɨndɨ muŋguambo nafɨmarandɨ. Ranɨyu muŋgu moatükunɨ ra ahandɨ süŋgu ahambohünda nafɨmarandɨ. 17 Ranɨyu Sisas Krais ai boatei muŋgu moatükunɨ tüküfekoate-yoambe manüŋgu asu ranɨ-moatükunɨ ranai ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo aboedɨ tüküfe eŋgoro. 18 Ranɨmboane asu ai ahandɨ nendɨ-yafe fi ranahambo mbɨroyuhü asu fi ranahambo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndɨhayu. Ai boatei weaŋgurühɨ tükümefiyu asu muŋgu moatükunɨ ranahambo bogorɨ nɨŋgombohünda ai boatei yɨfɨhündɨ botɨmefiyu. 19 God ai ahandɨ muŋguambo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Korosi 1  560

asu ŋgɨnɨndɨ ra ahandɨ Nɨmorɨndɨ fiambe mbɨmarowamboane mehu. 20 Muŋgu moatükunɨ hɨfɨ ndanɨhünda asu sünambeahɨndɨ ra Godɨmbo hürütimb-anei, ŋga ahandɨ nɨmorɨndɨ süŋguyu ai muŋgua moatükunɨ ra ai randeambui asu God-babɨdɨ wudɨndeimboyei. Ranɨmboyo Sisasɨndɨ horɨ ranai nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ fɨhɨ kamefoenda asu God ai sɨhefɨ hürütimbü hohoanɨmo ra hɨfɨnambo-mareandɨ. 21 Horombo ana God ai aŋgunɨ manüŋgu asu se aŋgunɨ manɨmboei. Ranɨyei asu se ahambo hohoanɨmoambe hürütümarɨhorɨ. Sapo se moaruwai hohoanɨmo ra süŋgurɨhindühɨ wambo. 22 Ŋga asu Sisas ai nɨmɨ keimbɨ karɨhe-ndeimbɨfihɨ yifɨyuhü ranɨ-süŋgunamboyu God aidɨbo nɨŋgombo mamambe-mareandürɨ. Sɨheimboya, ai wambo sowana sühüsihümbo asu ai aboedɨ sürühehindeimbɨ nɨmboeimbo moaruwai hohoanɨmo ra nɨmarɨkoate-mbeyondürɨ yahuhayamboyu ramareandɨ. 23 Se anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨnambo kɨkɨhɨsafɨ-rɨhümündihɨ moanɨ ŋgɨnɨndɨ anɨmboei ana, ranɨ-moatükunɨ sɨheimbo tükündɨfemboe. Ŋga moaruwai ratüpurɨ hohoanɨmo ranai sɨheimbo hühündeiranɨ asu se aboedɨ hoafɨ hɨmborɨyei hehi anɨhondümbo-marɨhindɨ ra hɨnɨŋgɨ-ndɨhimboyei. Ro Por aboedɨ hoafɨ ranahandɨ ratüpurɨyarɨhandeimb-anahɨ asu hɨfɨ ndanɨhü nindou muŋguambo ranaheimbo ranɨ hoafɨ ra hoafɨya marɨhandɨ.  







Por ai Korosimbo mafarɨhendürɨ

24  Haponda

ro sɨheimbo farɨhefendürühɨ nɨne tɨŋɨrɨfo ra wandɨ finambofe semɨndɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfeheandɨ. Roana Kraisɨndɨ nendɨ ahandɨ fi nouayo ranɨmbo fehefembo samboanahɨ. Kraisɨndɨ asübusɨ ahandɨ nendɨ ranaheimbo farɨhefembo ra awi mbeŋgorɨ. Asübusɨ ra ro semɨndɨmboayahɨ nda Sisasɨndɨ asübusɨ ranɨ-dɨbo sɨmoŋgorɨndɨhea samboanahɨ. 25 God ai ahandɨhoarɨ kamafoareandɨr-amboyahɨ ro Kraisɨndɨ nendɨ-yafe ratüpurɨyo-rambo sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda tükümeheandɨ. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu ro Godɨndɨ hoafɨ eŋgoro ra muŋgu wataporɨmbo-ndɨhamboyahɨ. 26 Muŋguambo si maho ra horombo ana hoafɨ ra muŋguambo nindou ranahei hɨmboahü dɨbo meŋgoroyo. Ŋga hapondanɨ ana Godɨndɨ nendɨ ranahei hɨmboahü weindahɨ hamɨndɨ tüküfemboane. 27 God ai hoafɨ dɨbo eŋgoro ra Sudayafe ndɨfo ranaheimbo nafuimbo yahumboani. Hoafɨ dɨbo hamɨndɨ meŋgoro, ŋga God ai weindahɨmareandɨ ra ndahurai-ane: Sisas ai sebabɨdɨ manüŋgu-wamboanei asu se ahambo hɨfandarɨhorɨ. Nɨmboe ai sɨheimbo semɨndɨndürɨ hafo ai-babɨdɨ aboedɨ napo ahandɨ-mayo sünambe eŋgoro ra semɨndɨmbohünda. 28 Roana Sisasɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra muŋguambo nindou mamamɨ ranaheimbo hoafɨyefɨ-rɨhundeimb-anefɨ. Rananefɨ ro nindou muŋguambo ranaheimbo wudɨpoaporɨhu yamundɨrɨhurühɨ ahɨnɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 561

Korosi 1​, ​2

Asu ro aboedɨ hamɨndɨ fɨfɨrɨfenambo yamundɨhundürɨ arɨhundɨ sapo ai ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ süŋgurɨhindeimbɨ tükündahindanɨ asu ro Godɨmbo sowana semɨndɨndürɨ hombohünda. 29 Ranɨmbo-hündamboane asu ro Adükarɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo tɨŋamboyahühɨ ratüpurayahɨ. Krais aiyu ranɨ ŋgɨnɨndɨ ra wandɨ fiambe hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ.  

2

Ai ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-ndɨhindühɨ tɨkai hoafɨ yɨhɨrɨ-mbɨrɨhind-amboane

1   Ro

sɨheimbo yarɨhi fɨfɨrɨmbɨrɨhinda samboanahɨ afɨndɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfoayahɨ se-anei adükarɨ ŋgoafɨ Raodisiahünd-anei asu Godɨndɨ nendɨ wandɨ ŋgusümboarɨ hoeifekoate-mayei-anei fehefembohünda. 2 Ahei hohoanɨmo ra ŋgɨnɨndɨ tükɨndɨfehümbo ŋgusüfo pefirɨndeihɨ aboedɨ hohoanɨmo sahümündihümbo asu ranɨ hohoanɨmo ranai ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo ŋgɨnɨmbɨ-ramɨndɨndüra samboanahɨ. Asu Godɨndɨ dɨbo hoafɨ horombo meŋgoro ranamboanɨ ai fɨfɨrɨmbɨrɨhinda samboanahɨ. Ŋga Krais-ani ai ahandɨhoarɨ hoafɨ ranahambo nɨmɨndɨhayu. 3 Godɨndɨ muŋguambo fɨfɨrɨfe asu hohoanɨmo ra Krais ahandɨ hohoanɨmoambe tüküfemboane ŋgɨnɨndɨ napo arambe tükefeyo nou. 4 Nindou ŋgorü ai sɨheimbo sɨsɨndɨ hoafɨnambo tɨkai hoafɨnda-hündürɨmboyei saheheamboanahɨ hoafɨ nda sɨheimbo hoafayahɨ. 5 Ro se-babɨdɨmbo nɨmboambo-yahɨpoanɨ, ŋga wandɨ hohoanɨmo ana se-babɨdɨmboane eŋgoro. Rananahɨ ro se Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ aboedɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo ratüpurayei ranahambo fɨfɨrɨhe hehea hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ.  







6  Ŋga

Sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ nɨboadefüh-anɨmbo yaŋgɨrɨ nɨŋgo hondü ra ndahumɨndefɨ-mboane

asu se Sisas Kraisɨmbo yɨhoefɨ Adükar-ani seihü masahorɨmɨndei ranɨmboane asu se ai-babɨdɨ nɨmboei ŋgei. 7 Rananɨmbo se ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo nɨmboei sapo nɨmɨ aharɨ hɨfambe hanɨhü ŋgɨnɨndɨ anɨŋgo-ane asu worɨ kambohoanɨ ŋgɨnɨndɨwamɨ ŋgɨnɨndɨ afondaro nahurai nɨmboei. Ro sɨheimbo aboedɨ hoafɨ yamundarɨhundürɨ ranɨ yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhindühɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo asu se Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ ndühündɨ. 8 Asu se randɨhindühɨ hɨbadɨhümbo. Ŋga nindou ŋgorü ai sɨheimbo hoafɨ nɨmɨndɨ fɨfɨrɨfekoate hoafɨnambo tɨkai hoafɨndandürümbui. Yahurai nindou-ana ahamundɨ amoao-yomondɨmayo asu moaruwai nendɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ-yomondɨ-mayo hohoanɨmo masemündu, ŋga ai moai Adükarɨndɨ hohoanɨmo süŋgureandɨ. Ŋga wanɨ. 9 Muŋguambo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo Godɨndɨ-mayo ranana Kraisɨndɨ fiambe tüküfemboane. 10 Krais ai muŋgu-moatükunɨ ŋgɨnɨndeimbɨ ranahei mbɨro-ani. Se Kraisɨnd-anei, ranɨmboyu God ai sɨheimbo yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo masagadüra sɨhei fiambe  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Korosi 2  562

tüküfemboane. 11 Se Krais-dɨbo anɨmboadei ranɨmbo-hündamboyo se fi-hoearɨ kefetɨrɨhefe hohoanɨmo hondü süŋguarɨhindɨ. Ranɨ-moatükunɨ ranana fi-hoearɨndɨ-yopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ranɨ-moatükunɨ ranana Kraisɨndɨ süŋguyo sɨhefɨ yaboateihündɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo ra raguanambo-fembohünda ramarɨhindɨ fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe nou. Ranɨmoatükunɨ ranana Kraisɨndɨ-mayo fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe hohoanɨmo hond-ane. 12 Se hundürayei ana, se Krais-babɨdɨ hɨfambe masamboerei nahurai-ane, asu se ai-babɨdɨ botɨmehindɨ. Se Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ Sisasɨmbo botɨmarirɨ ranahambo anɨhondümbo-marɨhinda ranɨmbo God ai sɨheimbo botɨmareandürɨ. 13 Horombo ana se moaruwai hohoanɨmo süŋgumarühɨ hei. Ranɨyei asu se yaboateihündɨ hohoanɨmo ra moai raguanambo-rɨhindɨ, ŋga asu ranai sɨheimbo hɨfokoa-mareandürɨ noumehindɨ. Ŋga asu sɨheimbo God ai ahandɨ hɨpoambona Kraisɨndɨfihɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ranambo botɨreandürɨ pamareandürɨ. Ranɨyu asu ai ranɨ-sɨmboanɨ sɨhei moaruwai hohoanɨmo mamarondürɨ ra raguanambo-mareandürɨ. 14 Ranɨyo muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai sɨhefɨmbo papɨhoafɨreamunɨ mbura sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ra weindahɨ-mareandɨ. Nɨne hohoanɨmo moaruwai ratüpurɨyefɨ marɨhundɨ ranana papɨ-hoafɨ sürü pefe sɨhefewa eŋgoro, ŋga asu God ai ranɨ-moatükunɨ ra nɨmɨ keimbɨ karɨhe-ndeimbɨfihɨ pare tɨkoramündühɨ muŋgu moendɨmareandɨ. 15 Ranɨyu God ai moaruwai nendɨ, asu ŋgɨnɨndɨ bogorɨmboyafundeimbɨ hɨfɨnambo-mareapurɨ. Nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ God ai muŋguambo nindou-yafe hɨmboahü nafuimayu Krais ai ahamumbo ŋgasündɨ-mareapura asu ai ŋgɨnɨndɨkoate-memo.  









Sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ yɨfɨmayefɨ

16  Ranɨmbo-hündamboane

nindou ŋgorü ai ŋgɨrɨ sɨheimbo papɨhoafɨndandürɨ sesɨ sesɨ, hoe sɨmɨndɨ, adükarɨ rotumbo si asu sɨmborɨ amoamofihɨ rotumbo asu moanɨ ŋgoafɨmbo nɨmarɨmbo si ahɨnümbɨ ranɨmbo. 17 Horombo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana nɨnɨ-moatükunɨyo süŋgunambo tüküfemboayo ranahambo sɨsamɨ nahurai-ane, ŋga haponda Krais-ani ai anɨhondü hamɨndɨ hondayu. 18 Se hɨbadɨhümbo nindou mamɨ ai sɨheimbo papɨ-hoafɨndandüranɨ anɨmbo se ŋgɨrɨ Godɨndɨ takɨnɨ ndahümündi. Ai tɨkarehaya ahei ndürɨ hɨfɨnambo-mareandɨ, ŋga asu sünambeahɨndɨ nendɨ ranaheimbo adükar-anei sei hehi ahei ŋgusüfo ranaheimbo parɨhi arɨhündɨ ranɨ hohoanɨmo ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyei arɨhündɨ. Nindou ranai nɨnɨ-moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai hoeirɨhi hehi ranahambo afɨndɨ wataporɨmbo-arɨhündɨ ahei-hoarɨ ndüreimbanefɨ asei. Ŋga ai nindou-yafe hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgurɨhindühɨ fɨfɨrɨhundeimb-anefɨ asei. 19 Rananei asu nindou ranai Krais mbɨro hondü ranahambo moai ndorɨhi kɨkɨhɨrɨhomɨndei. Kraisɨndɨ nendɨ ai ahandɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 563

Korosi 2​, ​3

fi-ane asu Krais ai mandüharɨ fisafɨ ranai türe-türe ra haya fi afɨndɨ tükefeyo God ai ramareandambo wambo. 20-21 Seana Krais-babɨdɨ yɨfɨyei mburɨhü asu ranɨ-sɨmboanɨ hɨfɨ ndanɨhünda hohoanɨmo moaruwai ra ndeara hɨnɨŋgɨ-marɨhind-ane. Ŋga asu nɨmboeyei haponda se nindou hɨfɨ ndanɨhündambo hahabudi arɨhündɨ nahurai tükehinda? Asu nɨmboeyei se muŋguambo hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo ndahurai meŋgoro ranɨ-hoarehɨ anɨmboei ra sapo yare hoafɨyowohüya, ‘Ranɨ-moatükunɨ ra refepoanɨ, ranɨ-moatükunɨ ra sesɨpoanɨ, ranɨ moatüɨkunɨ ra sündɨfepoanɨ,’ yaho arandɨ. 22 Se muŋgu moatükunɨ ra randɨhinda moendɨndɨmboe. Nindou aiyomo ranɨ hohoanɨmo ra moanɨ ahamundɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyomo houmbo sɨhefɨmbo yamundɨmarümunɨ. 23 Anɨhondane, ranɨ hohoanɨmo ranɨramunɨ sɨhefɨmbo ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo botɨreamunanɨ asu sɨhɨrɨ sünambeahɨndɨ nendambo dɨdɨbafɨ-yahundühɨ sɨhefɨ hohoanɨmo ranahambo hɨfɨnambo-reamunühɨ asu sɨhefɨ fi ranahambo asübusɨ semunɨ marandɨ. Ranɨmboyo asu sɨhefɨ hɨmboahü ana ranɨ-moatükunɨ ra ai aboedɨ mbumundɨ hamɨndɨ hɨmbomayo. Ŋga asu ranɨ-moatükunɨ ranana moaruwai hohoanɨmo sɨhefɨ ŋgusüfoambe botɨfe ranahambo ŋgɨrɨ hɨfɨnambo-ndeandɨ, ŋga wanɨ.  





3

God ai Krais-babɨdɨ botɨmareamunɨ

1   God

ai Krais-babɨdɨ sɨhefɨmbo botɨreamunɨmboani. Ranɨmbohündambo-anɨmbo asu nɨnɨ-moatükunɨ hohoanɨmo nɨmoamo sünambe eŋgoro ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmondei. Nɨmoamo ranɨhü ana Krais ai muŋguambo moatükunɨ ranahambo bogorɨmbofi Godɨndɨ warɨ hondünɨ nɨmarümboani. 2 Muŋguambo si aho ra se sünambeahɨndɨ moatükunɨmbo yaŋgɨr-anɨmbo hohoanɨmo pandɨhindɨ, ŋga hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ ranɨyopoanɨ. 3 Seana Krais-babɨdɨ yɨfɨmayei, ranɨmbowambo asu sɨhei koadürü yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ranai-ana dɨbo mbeŋgorɨ Krais-dɨbo Godɨndɨ fikɨmɨ, ŋga awi moai weindahɨ yaŋgoro. 4 Krais-ana sɨhei yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ranahambo nɨmɨndɨhani. Süŋgunambo ai weindahɨ tüküfiyu-ambe-anɨmbo asu se ai-babɨdɨ Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ eŋgoro ra ndahümündi hehimbo ranɨhü weindahɨ tükündahimboyei.  





Se sɨmborɨ hohoanɨmo sahümündi-mboanei

5  Ranɨmboane

se sɨhei hohoanɨmoambe hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo amarondürɨ ra raguanambo-ndɨhindɨ. Ro hoafehandürɨ moaruwai hohoanɨmo nda ndahurai-ane: Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmo, ŋgusüfo botɨreandeimbɨ moaruwai hohoanɨmo asu nindou ŋgoründɨ napo hohoaŋɨfe hohoanɨmo. Hohoaŋɨfe hohoanɨmo ranana tɨkai godɨmbo süŋgufe hohoanɨmoane. 6 Nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Korosi 3  564

düdi ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate ranɨ-moatükunɨ hohoanɨmo süŋguareandɨ ana, asu God ai nindou ranahambo ŋgɨnɨndɨndürühɨ moaruwaimbo-ndirümbui. 7 Horombo se-amboanɨ nindou ranɨ-babɨdɨ nɨmboeimbo muŋguambo moaruwai hohoanɨmo ra süŋgumarɨhündane. 8 Ŋga haponda se hohoanɨmo nda muŋguambo hɨnɨŋgɨndɨhindɨ: Ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo, watɨkoafɨ hohoanɨmo, nindou ŋgorümbo moaruwaimbofe hohoanɨmo, amoŋgonɨ hoafɨ, muŋguambo moaruwai hoafɨ ranana se muŋgu hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. 9 Se mamamɨ sɨmborɨ tɨkai hoafürɨ-ndeimboyei sapo ndeara yaboateihündɨ moaruwai hohoanɨmo ra sɨhei ŋgusüfoambe-ahɨndɨ hɨnɨŋgɨ-rɨhimboanei. 10 Ŋga asu hapondanana se sɨmborɨ nindou tüküyahimboanei. God aiyu ahandɨhoarɨ nindou sɨmborɨ ra nafɨmarandɨ. Ranɨyu asu ai sɨheimbo hohoanɨmo sɨmborɨ sɨmborɨreandürɨ hɨnɨŋgɨreandürɨ arandɨ se God muŋguambo moatükunɨ nafɨra-randeimbɨ ranahambo dɨboadofe fɨfɨrɨfimbohünda. 11 Ranɨmboane asu Godɨndɨ sɨmborɨ hohoanɨmo süŋgu sɨhɨrɨ ahandɨ hɨmboahü mamanefɨ. Suda asu Suda-yafe ndɨfo ranɨ-poanɨmboyopoanɨ, nindou fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefeimbɨ asu nindou fi-hoearɨ kefe tɨrɨhefe-koateimbɨ ranɨpoanɨmboyopoanɨ. Ndɨfo asu nɨmambeahɨndɨ burɨyeimbɨ nindou, kakɨ semɨndɨkoate ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou asu nindou moanɨ aboedɨ nɨŋgomondeimbɨ ra ranɨ-poanɨmboyopoanɨ. Ŋga Krais ai yaŋgɨrɨ adükarɨ moatükun-ani asu muŋguambo sɨhefɨ fiambe amarumunɨ. 12 God ai sɨheimbo wand-anei yahu hɨnɨŋgɨma-reandür-amboani, asu se ahandɨ nindoumboyahi manɨmboei-amboanei asu ai sɨheimbo muŋguambo si ŋgusüfo pareandürɨ arandɨ. Ranɨmboane asu se hohoanɨmo ndahurai ndahümündi: Hɨpoambofe hohoanɨmo, nindou dɨdɨboadɨfe hohoanɨmo, afurɨfe hohoanɨmo, warɨ hoafeandühɨfe hohoanɨmo, sɨmborɨ hoafɨkoate hohoanɨmo. Ranɨ-hohoanɨmo ra se süŋgundɨhi ndühündɨ. 13 Nindou ŋgorü ai sɨheimbo moaruwaimboareandürɨ ana, asu se amboawi mbɨsei. Nindou ŋgorü ai ŋgorümbo moaruwaimboarirɨ ana, nindou ranai ŋgɨrɨ ahambo sɨmborɨ hoafɨndu. Sisas Krais ai sɨhei hohoanɨmo moaruwai ranahambo amboawi mehu nahurai-anɨmbo asu se-amboanɨ ranɨ-süŋgumbo nindou ranaheimbo amboawi mbɨsei. 14 Amurɨ hohoanɨmo muŋgu ra ranahambo kapeihɨ ŋgusüfo pefirɨndei. Ranane ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra muŋguambo mamambere hɨnɨŋgɨreanda ŋgɨnɨndɨ anɨŋgo. 15 Sisas Kraisɨndɨ-mayo ŋgusüfoambe afurɨfimbɨ hohoanɨmo masemunɨ ranai sɨhei ŋgusüfo ranahambo ndore hɨfandɨmbɨrandüramboane. Se fi mamɨ nahurai-anei asu God ai sɨheimbo afurɨfe küfimbɨ hohoanɨmondei yahuhaya mborai mehundürɨ. Asu se Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ ndühündɨ. 16 Kraisɨndɨ hoafɨ ra sɨhei hohoanɨmoambe ŋgɨnɨndɨ mbɨmarɨndür-amboane. Se sɨheihoarɨ ndondɨhi fɨfɨrɨndɨhindühɨ sɨmborɨ yamundɨfirɨndei. Se Herü Bukambeahɨndɨ herü, Sisasɨmbo  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 565

Korosi 3​, ​4

kakɨsaombo herü asu Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo herü ra heründeihɨ sɨhei hohoanɨmoambe Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ. 17 Rananɨmbo asu se muŋgu moatükunɨ hoafɨ hoafayei-ane asu nɨne ratüpurɨ ratüpurayei-ane ra Sisas Adükarɨ yifirayu süŋgu ratüpurɨndei. Krais ai sɨheimbo mafarɨhendürɨ ranɨmbo-hündambo se Ape Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ.  

Nɨmorehɨ nindowenihɨ asu ahei nɨmorɨ ranaheimbo hoafɨ

18  Nɨmorehɨ

se, sɨhei nindowenihɨ ranahamundɨ hoarehɨ nɨmboei. Ranɨ hohoanɨmo ranane Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ hamɨndayo. 19 Nindowenihɨ se-amboanɨ, nɨmorehɨ sɨhamundɨ ranaheimbo ŋgusüfo pandundürühɨ sɨsɨ-koate ndowandümondürɨ nɨŋgomo. 20 Nɨmorɨ se-amboanɨ muŋgua moatükunɨ sɨhei boagɨrɨ ai hoafayei ahei hoarehɨ nɨboadei. God ai ranɨ hohoanɨmo ranahamboani hɨhɨfɨ-hɨhɨfayu. 21 Asu afɨndɨ se-amboanɨ sɨhamundɨ nɨmorɨ ranaheimbo randüwuranɨ asu ai ŋgɨnɨndɨŋgɨnɨndɨndeihɨ dɨgorɨ-dɨgorɨndahimboyei.  





Ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ asu hɨfandu-rundeimbɨ-yafe hoafɨ

22  Ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ

se sɨhei hɨfandündürɨ-rundeimbɨ ahamundɨ hoafɨ ranɨ-yaŋgɨrɨ süŋgundɨhindɨ. Se ahamundɨ hɨmboahü yaŋgɨrɨ ai hoeirundühɨ aboed-anei mbɨsɨmonda mbɨsei hehi ratüpurɨ aboedɨ ratüpurɨ-ndeimboyei. Ŋga se Adükarɨmbo yɨhɨmbondeih-anɨmbo asu sɨhei hohoanɨmo ra ratüpurɨ aboedɨ ranahambo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo pandɨhindɨ. 23 Se nɨne ratüpurɨ ratupurayei ra ndondɨhi ratüpurɨndei. Sapo se muŋgu ratüpurɨ ratüpurayei ra Adükarɨmbohünda ratüpurayei, ŋga nindou-yeiyopoanɨ. 24 Se fɨfɨrɨhimboanei, süŋgunambo ana Adükarɨ ai sɨheimbo takɨnɨ dagadürɨmbui. Ai nɨnɨ-moatükunɨyo sɨheimbo segudürɨmboayu ra napɨre sɨhaiamboani. Se Kraisɨndɨ ratüpurɨyorambohünda nɨmboei. Aiana sɨhei Adükar-ani. 25 Nindou ai moaruwai hohoanɨmoayei ana, asu God ai aheimbo sɨmborɨ moaruwaimbondearümbui. Ŋga God ai nɨmorehɨ nindowenihɨ-yafe hohoanɨmo ra mamɨ sɨmogodühɨ yɨbobore randühani. 1  Ratüpurɨ hɨfandündeimbɨ bogorɨ se-amboanɨ sɨhamundɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nindou ranaheimbo aboedɨ ndondundürɨ hɨbadündürɨ. Se fɨfɨrumboanemo, Bogorɨ sɨhamundɨ ranai-amboanɨ sünambe mbamarü. 2 Godɨmbo dɨdɨbafɨfendombo hohoanɨmo ra se ndondɨhi kɨkɨhɨndɨhümündi. Se dɨdɨbafɨfembo ra ndondɨhi hohoanɨmondeihɨ Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ. 3 Se yɨhoefɨmbo kameihɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨndahindowanɨ asu ai yɨhoefɨmbo nafɨ nafuinduanɨ ro Kraisɨndɨ hoafɨ weindahɨ bokarɨndɨ-hehumboane. Hoafɨ ranahandamboyo wambo karabusambe hɨnɨŋgɨma-rɨhindɨrɨ. 4 Se dɨdɨbafɨ-ndahindan-anɨmbo asu ro Sisasɨndɨ-mayo hoafɨ ra ndondɨhe türɨboadɨhe hoafɨndahanɨ weindahɨ  





4









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Korosi 4  566

tükümbɨfeyo-wamboane God ai ranahambo hohoanɨmoayu süŋgu. 5 Se nindou Godɨmbo süŋgufekoate-yeimbɨ babɨdɨ nɨmboeimbo ndondɨhi hohoanɨmondeihɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ ahei hɨmboahü. Se muŋguambo si hɨbadɨhündühɨ Kraisɨndɨ hohoanɨmo nafuindahündürɨ. 6 Muŋguambo si se aboedɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ hoafɨndei. Yahurai hoafɨ ranɨmboanei nindou ai hɨmborɨmbo yifirayei. Rananɨmbo se nindou-yafe düdufe hoafɨ ra sɨmborɨ hoafɨmbo wudɨndɨhi fɨfɨrɨndɨhi hoafɨndeimboyei.  



Por ai Tikikus Onesimusɨmbo Korosinambo koamarɨhepɨrɨ

7 Tikikus

ai sɨheimbo muŋgua ratüpurɨ ro ratüpurɨmayahɨ ranahambo hoafɨndündürɨmbui. Nindou ndanana aboedɨ anɨhondümbo Adükarɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani asu ro-dɨbo sɨhefɨ ratüpurɨyefɨrɨhundeimbɨ wandaf-ani. 8 Ranɨmboanahɨ ro ahambo sɨheimbo sowana koararɨhehinɨ, ai sɨnɨ ro nɨne ratüpurɨ ratüpurayefɨ ranɨmbo hoafɨyondürɨmbohünda. Ranɨnambo sɨhei ŋgusüfo ŋgɨnɨndamɨndɨ-ndürɨmboe. 9 Onesimus amboanɨ ai-dɨbo koararɨhehinɨ. Ai sehünd-ani asu sɨhefɨ aboedɨ hamɨndɨ wandaf-ani. Ai-anɨmbo sɨheimbo nɨne-moatükunɨ ndanɨhü tüküfe arandɨ ranahambo wataporɨmbo-ndɨnarümboyafanɨ.  



10 Aristarkus

Por ai Korosimbo karɨhasɨhandürɨ ehundürɨ

ro-dɨbo karabusambe anüŋgu ai-amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarandürɨ. Mak, Barnabasɨndɨ asandɨ, ranai-amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarandürɨ. Ai sɨheimbo sowana düduwanɨ ana, ahambo se ndahorɨmɨndei sapo ro sɨheimbo hoafɨmayahandürɨ ranɨmbohünda. 11 Sisas Sastus sahündo-rɨhündeimbɨ ai-amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarandürɨ. Ai yaŋgɨrɨ Sudahünd-anemo ro-babɨdɨ God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranahambo ratüpurɨmayefɨ. Aiyomo wambo aboedɨ hamɨndɨ mafarɨhoundɨrɨ. 12 Epafras sehündɨ ai Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani sɨheimbo hɨhɨfarandürɨ. Muŋguambo si aho ra aiani sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ nüŋgumbo sɨheimbohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨfi arandɨ. Ai sɨheimboya, nindou hondü nɨmboeimbo sɨhei hohoanɨmo ranai God hohoanɨmoayu ra fɨfɨrɨhindühɨ ŋgɨnɨndɨ mbɨnɨboadeia yahuhayamboani Godɨmbo dɨdɨbafɨfi arandɨ. 13 Ro yarɨhe sɨheimbo hoafayahandürɨ, Raodisia-hündɨ, Hiroporisɨ-hündɨ ai sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda afɨndɨ ratüpurɨ tɨŋɨrɨfoyei arɨhündɨ. 14 Ruk yɨhoefɨ dokta asu Dimas ai-amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarɨnandürɨ. 15 Wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ nda se wandafɨ mamɨ Raodisia adükarɨ ŋgoafɨhü amarei aheimbo hoafɨndahündürɨ. Nimfa asu Kraisɨndɨ nendɨ ahandɨ worambe fandɨhirɨhündeimbɨ ranaheimbo yɨhoefɨ-mayo hɨfɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündürɨ. 16 Pas nda se hoeindɨhi mbundɨhümbo-anɨmbo asu nindou Raodisia ŋgoafɨhü amarei aheimbo sowana koandɨhehinda ai-amboanɨ hoeimbɨrɨhind-amboane. Asu se-amboanɨ wandɨ-mayo pas Raodisiahündambo koamarɨheheandɨ ra hoeindɨhindɨ.  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 567

Korosi 4

17 Ŋga

asu se Arkipusɨmbo randɨhi hoafɨndahündowohü anɨmboya, ‘Sapo ratüpurɨ Adükarɨndɨ-mayo masowandɨfɨ ranahambo se hɨbadambo anɨmbo ndondo ratüpurɨndafɨ,’ mbɨsahündo. 18 Ro Por-anahɨ wandɨ warɨnambo sɨheimbo hɨhɨfɨ hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. Se wambo hohoanɨmo-ndahündɨrɨ, ŋga ro karabusambeanahɨ anɨmboahɨ. Ŋga Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra sɨheimbo sowahɨ mbeyaŋgoro-wamboane, ŋga karɨhasɨhandürɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Tesaronaika

Pas mamɨ Por ai Tesaronaikahündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por, Sairas, Timoti-anefɨ, Kraisɨndɨ nendɨ Tesaronaikahü amarei sɨheimbo pas nda sürü paparɨhundɨ. Se Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais-yafand-anei. God ai sɨheimbo hɨpoambo-reandürühɨ, afurɨfe hohoanɨmo mbɨsagadür-amboane. 2 Muŋguambo si sɨheimbohündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-yahundürühɨ hɨhɨfɨ-rɨhurühanefɨ. 3 Se anɨhondümbo-rɨhindühɨ aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨyeihɨ, ŋgusüfo parɨhindühɨ tɨŋɨrɨfoyeihɨ, asu Adükarɨ Sisas Krais ai kosomboayu ranɨmbo hɨmboyeihɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboei arɨhündɨ. Ranɨmbo ro hohoanɨmoyefühɨ, nɨmbɨ-nɨmbɨsi sɨheimbohündambo sɨhefɨ Ape Godɨmbo hɨhɨfɨrɨhurühɨ dɨdɨbafɨyefɨ arɨhundɨ. 4-5 Wandafɨ mamɨ, yɨhoefɨ hoafɨ aboedɨ nda hoafɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ sɨheimbo tükefeyo, ŋga ŋgɨnɨndɨnambo tükümefeyo-ane. Yifiafɨ Aboedɨ ai mafarɨhemuna aboedɨ hoafɨ ra hoafɨmayefɨ, asu ranɨmboane se ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-marɨhindɨ. God ai sɨheimbo ŋgusüfo pareandürühɨ, ahandɨhoarɨ sɨheimbo kamafoareandürɨ, ra ro yarɨhu fɨfɨrɨhu mburɨhu hɨhɨfarɨhurɨ. Sɨhei mbüsumo nɨmboefombo sɨheimbo fehefendürɨmbohünda hohoanɨmomayefɨ, ra se fɨfɨrɨhindɨ. 6 Se Godɨndɨ hoafɨ masahümündia hohoanɨmo afɨndɨ tükümefeyondürɨsɨ, ŋga Yifiafɨ Aboedɨ ai mafarɨhendüra hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. Se yɨhoefɨ hohoanɨmo asu Adükarɨndɨ hohoanɨmo ra dɨboadorɨhi süŋgurɨhi marɨhündɨ. 7 Ranɨyo asu se Masedonia hɨfɨhündɨ, Akaia hɨfɨhündɨ anɨhondmborɨhindeimbɨ ranaheimbo aboedɨ hohoanɨmo nafuimehündüra asu ai ranɨ-süŋgumarɨhindɨ. 8 Sehündɨ Adükarɨndɨ hoafɨ ra fufuŋayomo rahurai maho. Masedonia Akaia hɨfɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga muŋgu hɨfɨ se Godɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ hoafɨ ra maho. Ranane asu ro asükaindefɨ ranɨmbo ŋgɨrɨ aheimbo hoafɨndefɨ. 9 Ŋga aheihoarɨ ranahambo fɨfɨrɨhindühɨ hoafɨyei arɨhündɨ nahurai: Ro sɨheimbo sowana  













568 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 569

1 Tesaronaika 1​, ​2

tükümehunda Godɨndɨ hoafɨ sahümündi hehi, tɨkai god hɨnɨŋgɨrɨhi hehi, anɨhondü God ai yaŋgɨrɨ nüŋgumbɨ ranahambo süŋgumarɨhindɨ ranɨmbo wataporɨyei arɨhündɨ. 10 Asu God ranani ai ahandɨ nɨmorɨ Sisas yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ sünambeahɨndɨ kosomboayu ranɨmbo se hɨfandarɨhorɨ. Sisas ai Godɨndɨ hürütümbɨ yɨbobofe si ra tükündɨfemboe sɨhefɨmbo ranambeahɨndɨ aboedambo-reamunɨ arandɨ.  

Por ai Tesaronaikahü ratüpurɨmayu ranahambo hoafɨmayu

2

1   Wandafɨ

mamɨ, horombo ro sɨheimbo sowanambo masɨnefɨ rasɨmboanɨ yɨhoefɨ ratüpurɨ moai moanɨ tüküfeyo, ŋga ra se fɨfɨrɨhindɨ. 2 Horombo Firipai ŋgoafɨhü yɨhoefɨmbo moaruwaimborɨhimunühɨ asu yɨhoefɨmbo amoanɨŋgümbɨ hoafɨ hoafɨmayei, ra se fɨfɨrɨhindɨ. Asu bɨdɨfɨrɨ ai yɨhoefɨmbo gümarɨhimunɨsɨ, ŋga ro Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhurühɨ, yɨhɨmbokoate aboedɨ hoafɨ sɨheimbo bokamarɨhehundürɨ. 3 Sɨheimbo moai mamɨkarambo hoafɨ hoafɨyahundürɨ, asu moai moaruwai hohoanɨmoyefühɨ wosɨhoaforɨ hoafɨyahundürɨ, ŋga wanɨ. 4 Ŋga God ai yɨhoefɨmbo yare hoeireamuna mayoa aboed-anemo yahuhaya, ranɨmbo yɨhoefɨmbo anɨhondümbo-reamunühɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨmbo ratüpurɨ ra masemunɨ. Asu nindou yɨhoefɨmbo siaombeyahümunambo sefɨ hohumbo-yefɨpoanɨ aboedɨ hoafɨ hoafayefɨ, ŋga God ai siaombüfiyuwa sefɨ hohumboanefɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ. Godani ahandɨhoarɨ yɨhoefɨ ŋgusüfo yare hore arandɨ. 5 Asu yɨhoefɨ hoafɨ ra ŋgorü-süŋgufe hoafɨyo, ŋgorü-süŋgufe hoafɨyo-ramboyefɨpoanɨ, se ra fɨfɨrɨhindɨ. Asu ro yɨhoefɨ hohoaŋɨ hohoanɨmo ra gabudɨhundühɨ moai hoafɨyefɨ, ŋga God ai ranɨmbo fɨfɨreandɨ. 6 Nindou bɨdɨfɨrɨ asu se, yɨhoefɨmbo aboedɨ mbumund-anemo mbɨseiya sefɨ hohumbo-yefɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ro Kraisɨndɨ hoafɨ sahumɨndefɨ hefɨ-rɨhundeimb-anefɨ, ŋga se yɨhoefɨmbo afarɨhehimunɨ ra aboed-anesɨ. 7 Ŋga se-babɨdɨ mamarefɨ ra warɨ hoafendühɨ dɨboado-marɨhundürɨ, hondɨ ai nɨmorɨmbo dɨboadoarɨhindürɨ nou. 8 Ro sɨheimbo afɨndɨmbo ŋgusüfo parɨhundürühɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨyondürɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayefɨ. Ranɨ-yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga fehefe-ndürɨmbohündambo amboanɨ hohoanɨmomayefɨ. Sapo se ŋgunindɨ hondü-mayeiambo. 9 Wandafɨ mamɨ, ro afɨndɨ tɨŋɨrɨfomayefɨ ra se fɨfɨrɨhindɨ. Sɨheimbo aboedɨ hoafɨ bokarɨ-hehundürühɨ se yɨhoefɨmbo sesɨmbuimbɨ saimbo ra tɨŋɨrɨfo-ndahimboyei sefɨ hohu ranɨmboyefɨ asu nɨmbɨ-nɨmbɨsi afɨndɨ tɨŋɨrɨfomayefɨ yɨhoefɨhoarɨ fehefembohünda. 10 Horombo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ babɨdɨ nɨmboefambe, ro moai moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhundɨ, ŋga mbumundɨ hohoanɨmo süŋgurɨhu marɨhundɨ rananefɨ hütikoate-ayefɨ. Ranɨmbo se Godɨmbo fɨfɨrɨhorɨ. 11 Afɨndɨ ai ahandɨ nɨmorɨ dɨdɨboadoarirɨ nou-ane, ro sɨheimbo mamamɨ rarɨhundürɨ marɨhundɨ, ra se fɨfɨrɨhindɨ. 12 Ro sɨhei  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Tesaronaika 2​, ​3  570

ŋgusüfoambe kɨkɨmɨfoarɨ-hundürühɨ, ŋgusüfoambe botɨrɨhundürühɨ hütihoafɨmehundürɨ. Ŋga se Godɨndɨ hoafɨ süŋgundɨhindanɨ, God ai sɨheimbo aboed-anei mbüsündüra sefɨ hohumboanefɨ hoafɨ ra hoafɨmehundürɨ. Ŋga God-ani sɨheimbo ahandɨ sɨmbamɨndɨ hamɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandambe kefoefembohündambo kamafoareandürɨ. Ai Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhindühɨ taborɨhehi nɨboadei arɨhündɨ

13  Ro

horombo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmayefa se nindou-yafe hoafɨ yaŋgɨrɨyo, ŋga Godɨndɨ-mayo hoaf-ane sei hehi masahümündi ranɨmbo ro muŋguambo si Godɨmbo hɨhɨfɨrɨhurɨ arɨhundɨ. Ŋga anɨhond-ane, hoafɨ ra Godɨndɨ hoaf-ane. Se anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ hoafɨ ra sɨhei ŋgusüfoambe amarondürɨ ranai ŋgɨnɨndɨ ratüpurɨyo arandɨ. 14 Wandafɨ mamɨ, Godɨndɨ nendɨ Sudia hɨfɨhü amarei se ahei hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ. Ŋga sɨhei ŋgoafɨhündɨ sɨheimbo moaruwaimbomarɨhindürɨ, Sudahündɨ ai aheimbo moaruwaimbo-marɨhindürɨ nou. 15 Sudahündɨ ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ asu Adükarɨ Sisas ahamumbo hɨfokoa-marɨhipurɨ, asu yɨhoefɨmbo hemafoarɨhimunɨ. Ranɨyu God ai aheimbo ŋgɨnɨndɨ-marandüra asu ai nindou muŋguambo hürütarɨhündürɨ. 16 God ai Suda-yafe ndɨfombo aboedambofendürɨmbo moei asei ranɨmboane asu ai yɨhoefɨmbo Godɨndɨ hoafɨ bokarɨ-hefendürɨmbo gümarɨhimunɨ. Ranɨnambo ahei moaruwai hohoanɨmo afɨndɨ tükümefeyowa haponda Godɨndɨ hürütü ranaheimbo tüküfendürɨmboane.  





Por ai Tesaronaikahündɨ ndüfosimbo asükai hɨhɨrɨfe hombo mehu

17 Wandafɨ

mamɨ, Suda ai gümarɨhimuna asu moai akɨdou gabusümo se-babɨdɨ nɨmarefɨ, ŋga sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmoayefɨ. Yɨhoefɨ ŋgusüfo ana se-babɨdɨmboane, ŋga roana fi safɨ yaŋgɨr-anefɨ. Ranɨyo asu sɨheimbo hohoanɨmoyefühɨ nɨnɨ-nafɨndahu ŋgefɨ hoeindɨhundürɨ sefɨ hohu hütihütiayefɨ. 18 Sɨheimbo sowanambo ndüfosimbo hɨhɨrɨfe hombo masefɨ, ŋga Por ro yimbumbo-mbaiyahɨyo, ŋgɨmɨmbo-mbaiyahɨyo sɨheimbo sowana sɨnɨmbo masahɨ, ŋga Satan ai yɨhoefɨmbo gümareamunɨ. 19 Adükarɨ Sisas ai kuduanɨ, rasɨmboanɨ nɨnɨ-moatükunɨmbo anɨhondümbo-ndɨhundühɨ hɨbadɨmandɨhunda? Se ro-babɨdɨ nɨmarefambe ra. Dabohündambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmandefa? Sɨheimbohündambo. Yɨhoefɨ ratüpurɨ ra aboed-ane nafuimbohünda ro aboedɨ nɨnɨ-moatükunɨ mandahumɨndefa? Sɨheimbo. 20 Ŋga sɨheimbohündambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfayefɨ asu ndürɨmb-anefɨ.  





Por ai Timotimbo koamarɨheira hu ahei ŋgusüfo kɨkɨmɨ-mafoareandürɨ

3

1-2   Asu

sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmoyefühɨ sɨhei hoafɨ fɨfɨrɨfembohündambo ŋgɨrɨ gedühɨ hamɨndɨ hɨbadɨhundɨ, ŋga ro yimbu Atens

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 571

1 Tesaronaika 3​, ​4

ŋgoafɨhü nɨmarɨmbo sehühɨ, Timoti sɨheimbo sowana koarɨhefiyuanɨ hombo masehɨ. Timoti ai sɨhefɨ wandaf-ani, asu ai Kraisɨndɨ hoafɨ aboedɨ hoafɨyu randühɨ, Godɨndɨ ratüpurɨyu-randeimb-ani. Sɨheimbo kɨkɨmɨfoefendürühɨ, asu ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmbo koamarɨhehora masünu. 3 Tɨŋɨrɨfo sɨheimbo tükündɨfewanɨ se ŋgɨrɨ kɨkɨrɨfɨndei, ŋga se sɨheihoarɨ fɨfɨrɨhindɨ God ai sɨhefɨmbo tɨŋɨrɨfo ra yifirɨmayu süŋgumbo. 4 Yɨnɨ, horombo ro se-babɨdɨ nɨmboefambe yarɨhu hoafɨyahu-ndürahɨya, ‘Sɨhefɨmbo tɨŋɨrɨfo tükündɨfemboe,’ masefɨ ra tükümefeyo. 5 Ranɨ süŋgumboyo asu ro moai gedühɨ hɨfandɨhandɨ, ŋga asu Timoti koamarɨhehina masünu ra ro sɨhei anɨhondümbofe fɨfɨrɨfe-ndürɨmbohündambo. Sɨsɨhɨmore hoeire-randeimbɨ ai sɨheimbo sɨsɨhɨmonde hoeindeandüranɨ asu yɨhoefɨ ratüpurɨ sɨhei mbusümo ra wanɨndɨmboe sefɨ hohu moei-asefɨ.  





Timoti ai Kraisɨndɨ nendɨ Tesaronaika ŋgoafɨhü aboed-anei mehua Por ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayu

6 Ŋga haponda Timoti ai hɨhɨrɨfi sünümboani sɨheimbo sowahɨdɨdɨ ranɨyu

ai se anɨhondümborɨhi asu ŋgusüfo parɨhi arɨhündɨ ranahambo hoafɨ semündü masünu. Ai yare hoafɨyuhü yahuya, muŋguambo si se yɨhoefɨmbo hohoanɨmoyeihɨ yɨhoefɨmbo hoeifembo afɨndɨ hohoanɨmomayei ro sɨheimbo ramehundɨ nou. 7Wandafɨ mamɨ, moaruwai moatükunɨ asu tɨŋɨrɨfo yɨhoefɨmbo tükümefeyo, ŋga se aboedɨ anɨhondümbo-marɨhindɨ ra ro hɨmborɨyeifühɨ ranɨ hoafɨ yɨhoefɨmbo kɨkɨmɨma-foareamunɨ. 8 Ŋga se Adükarɨ-babɨdɨ ŋgɨnɨndɨ manɨboadei ranɨmboane asu ro aboedɨ safɨ amarefɨ. 9 Sɨhefɨ Godɨndɨ hɨmboahü sɨheimbohündambo afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfarɨhundürɨ ranɨmboanefɨ asu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ranahambo ro Godɨmbo afɨndɨmbo hɨhɨfɨmarɨhurɨ. 10 Nɨmbɨ-nɨmbɨsi sɨheimbo hoeifembohündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨyahu arɨhundɨ. Asu sɨhei anɨhondümbofe ra mbonɨmbo-ndɨhümündianɨ, ro ranɨmbohünda fandɨhehu-ndürɨmboyefɨ.  







Por ai aheimbo sowana hombo ahafanɨmbo fehefepɨrɨmbohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨmefiyu

11 Sɨhefɨ Ape asu God ahandɨhoarɨ sɨhefɨ Adükarɨ Sisas ai sɨheimbo sowana

nafɨ ndondɨneamunanɨ dɨgimboane. 12 Asu Adükarɨ ai sɨheimbo fandɨhendüranɨ sɨhei ŋgusüfo pefe hohoanɨmo adükarɨ mbɨhowamboane. Ranɨmboane asu se apodoho-apodoho asu muŋguambo nindou aheimbo afɨndɨ ŋgusüfo pandɨhindürɨ ndühündɨ, ro sɨheimbo ŋgusüfo pararɨhundürɨ nou. 13 Rananɨmbo ai sɨhei ŋgusüfoambe kɨkɨmɨ-mbɨfoareandür-amboane asu süŋgunambo-anɨmbo sɨhefɨ Adükarɨ Sisas ahandɨ nendɨ-babɨdɨ kuduanɨ, rasɨmboanɨ se sɨhefɨ Ape Godɨndɨ hɨmboahü sürühehindeimbɨ hütikoate nɨboadeimboyei.  



4

Hohoanɨmo God ai yifirayu ra süŋgundɨhi ndühündɨ

1   Wandafɨ

mamɨ, hohoanɨmo God ai yifirayu ra sɨheimbo yamundɨma-rɨhundürɨ asu se ra süŋgurɨhi arɨhündɨ. Adükarɨ

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Tesaronaika 4  572

Sisasɨndɨ süŋgu sɨheimbo ŋgɨnemɨndürɨmbo se hohoanɨmo aboedɨ safɨ ranɨ-süŋgundɨhi ŋgei asefɨ. 2 Sisasɨndɨ dɨbafɨ hoafɨ ro horombo sɨheimbo hoafɨmayefɨ ra se fɨfɨrarɨhindɨ. 3 God ai yare hohoanɨmoyuhü, se dɨboadondɨhehi nɨboadeimbo, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, anɨmɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨ, ranɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhi hehi nɨboadei, mehu. 4 Se mamamɨ nindou muŋguambo ai nɨmorehühɨ-ndafundüh, nɨmorehɨmbo aboedɨ hohoanɨmo-ndɨmondürühɨ dɨboadondüwurɨ. 5 Nindou Godɨmbo fɨfɨrɨfekoate-yeimbɨ, Suda-yafe ndɨfo ai nɨmorehɨmbo ŋgusüfoambe hohoaŋɨrundürühɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomo marundɨ. Ŋga se ahamundɨ hohoanɨmo rasüŋgundu hohoanɨmondɨmboemo. 6 Se wandafɨ mamɨmbo moaruwaimbo-ndüpurühɨ ahamundɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo-ndümboemo. Ŋga nindou ai rawareandɨ ana, God ai ahambo sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo dagadombui. Ŋga horombo sɨheimbo ranahambo ro ahɨnɨ hoafɨmehundürɨ. 7 Ŋga God ai moaruwai hohoanɨmo süŋgufembo yahumboyupoanɨ sɨhefɨmbo hoafɨmemunɨ, ŋga sürühoeimbɨ hohoanɨmo süŋgufembo yahumboyu hoafɨmemunɨ. 8 Ranɨmboane asu nindou ai hoafɨ ranahambo daboadanambo-ndɨhindanɨ, nindoumboyopoanɨ, ŋga God Yifiafɨ Aboedɨ sai-randeimbɨmbo anɨhorɨ daboadanambo-arɨhorɨ. 9 Wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranana ro ŋgɨrɨ sɨheimbo pas ndanambe sürü papɨndɨhundɨ. Sapo God ai sɨheimbo hohoanɨmo ra yamundɨ-mareandürɨ. 10 Yɨnɨ, Masedonia hɨfɨ muŋguambo, apodoho mamɨ ranɨhü muŋguambo se ŋgusüfo pandɨhindürɨ. Ŋga wandafɨ, se yandɨhi süŋgundɨhi ŋgei sefɨ hohumboanefɨ ro sɨheimbo hütihütiayefɨ. 11 Se yandɨhi dɨboadondɨhi hohoanɨmondeihɨ, afufurɨboadɨhi hohoanɨmondeihɨ, sɨheihoarɨmbo yaŋgɨrɨ dɨboadondɨhi hɨbadɨhündɨ. Moanɨ nɨmandeimboyei, ŋga yimbokoarɨ warɨnambo ratüpurɨndei, horombo sɨheimbo yarɨhu hoafɨmehundürɨ nou. 12 Rananɨmbo se ŋgɨrɨ ŋgoründɨfihɨ kündarei. Ranɨmboane asu Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoateyeimbɨ ranai yandɨhi hondɨhindüranɨ, sɨheimbo ahɨnɨndeimboyei.  





















13  Wandafɨ

Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ yɨfɨhündɨ botɨfe aheimbo hoaf-ane nda

mamɨ, Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhindeimbɨ yifɨsafɨmayei ranɨmbo fɨfɨrɨmbɨrɨhindɨ sefɨ hohumboanefɨ. Se ranaheimbo afɨndɨ hohoanɨmo-ndeimboyei nindou ai anɨhondümbofe-koate ramehindɨ nou. 14 Ŋga Sisas yifɨyu mbura, asükai botɨmefiyu ra anɨhondümbo-arɨhundɨ. Ranɨmboane asu ndan-amboanɨ anɨhondümbo-arɨhundɨ. Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ yɨfɨmayei ra God ai aheimbo ndemündündürɨ haya, Sisas-babɨdɨmbo kodeimboyei. 15 Ŋga Adükarɨndɨ-mayo hoafɨ sɨheimbo hoafayefɨndürɨ ra ndahuraiane: Adükarɨ ai asükai kuduanɨ, yaŋgɨrɨ anɨboadefɨ sɨhɨrɨ Sisasɨmbo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 573

1 Tesaronaika 4​, ​5

anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ yɨfɨmayei ranaheimbo ŋgɨrɨ ŋgasündɨhundürɨ hohu gagifɨ, ŋga wanɨ. 16 Ŋga ranɨ-sihɨ Adükarɨ ai ahandɨhoarɨ sünü hɨnɨŋgɨnde haya kudümbui. Rasɨmboan-anɨmbo ai puküna hoafɨnduanɨ, sünambeahɨndɨ nendɨ bogorɨ ai mɨŋgɨnduanɨ, asu Godɨndɨ fufuŋɨ ai hoafɨndɨmboe. Ŋga Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ horombo yɨfɨmayei ranai boatei botɨndahimboyei. 17 Ŋga süŋgunɨ sɨhɨrɨ yaŋgɨrɨ anɨboadefɨ ai-babɨdɨ Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo sünambe mamambendeamunɨ hayambo-anɨmbo, Adükarɨ babɨdɨ mamühɨndahu, asu koadürümbo-koadürümbo ai-babɨdɨmbo nɨmandeimboyefɨ. 18 Ŋga hoafɨ ranɨnambo ŋgusüfoambe kɨkɨmɨ-foefirɨndei.  





5

Adükarɨ ai kudümbui ranɨmbo-hündambo sɨhɨrɨ dɨboadondɨhehu nɨmandefomboane

1   Wandafɨ

mamɨ, nɨnɨ-sihɨyo nɨnɨ-sɨmboanɨyo ranɨ-moatükunɨ tükündɨfemboe ranahambo ro ŋgɨrɨ sɨheimbo hoafɨ sürü papɨndɨhundɨ. 2 Sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ ranɨ-sɨmboanɨ fɨfɨndɨhundɨ. Ŋga Adükarɨ ai kusü sɨmboanɨ ra moanɨ nɨmai tükündɨfemboe, nɨmboambo hümbuhünɨ nendɨ tükayafundɨ nou, se sɨheihoarɨ ranahambo aboedɨ fɨfɨrɨhindɨ. 3 Nindou ai hoafɨndeihɨya, ‘Aboedɨ hoafühane,’ asu ‘Hapoana aboedɨ amarefɨ,’ rambɨseianɨ, ranɨ-sɨmboan-anɨmbo moaruwai moatükunɨ aheimbo moaruwaimbo-ndearümboe, nɨmorehɨ ai nɨmorɨ wakemɨndɨmbo nɨmai taŋgüfürɨ arandɨ nou. Ŋga ai ŋgɨrɨ ranahambo taborɨndɨ-hehindühɨ bündahindɨ. 4 Ŋga wandafɨ mamɨ, seana nɨmbokoanɨ moai nɨmarei, ŋga ranɨmboanɨmbo Sisas kusü sɨmboanɨ se ŋgɨrɨ hepünɨndahindɨ hümbuhünɨ nendɨ tüküfewanɨ nindou ai hepünehindɨ nou. 5 Ŋga se ra muŋgu nɨmbokoanɨ hahabudei-rɨhündeimbɨ-yeipoanɨ, ŋga sɨrɨhü hahabudei-rɨhündeimb-anei. 6 Ranɨmboane sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ apoefɨ bodɨmondɨ ai rawehindɨ nou, ŋga sɨhɨrɨ ana hɨbadɨhundühɨ muŋgu ranahambo dɨboadondɨhu hohoanɨmo-ndefomboane. 7 Ŋga yapombohɨmbombü ai nɨmboambo apoeihanei asu sɨmɨndei-rɨhündeimbɨ ai nɨmboambo sɨmɨndei hehi afɨndɨ-afɨndɨyei rɨhündühanei. 8 Sɨhɨrɨ sɨrɨhüdɨdɨ nindou-anefɨ, ranɨmboane asu sɨrɨhü hahabodefühɨ dɨboadondɨhu hɨbadɨndɨ-humboane. Sɨhɨrɨ anɨhondümbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra güdɨhumboane nɨmɨnehoarɨ agüdundɨ nou. God ai sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmboayu rasɨmboan-anɨmbo ranɨmbo hɨmbondefomboane, rananɨmbo randɨhundanɨ, sɨhefɨmbo ŋgosaŋgonɨndɨmboe kapa at ŋgɨnɨndɨ ami yifiarɨmbohünda kɨkafoarundɨ nou. 9 God ai sɨhefɨmbo ŋgɨnɨndɨyimunɨmbo moai kafoareamunɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sɨhefɨmbo ana sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais aboedambofemunɨmbohündambo kamafoareamun-ane. 10 Sisas ai sɨhefɨmbo fehefe-munɨmbohündambo yɨfɨmayu. Rananɨmbo asu sɨhɨrɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Tesaronaika 5  574

yaŋgɨrɨ nɨboadefühɨyo asu yɨfɨndefühɨyo ai-babɨdɨ nɨmboemboyefɨ. 11 Ranɨmboane asu se sɨheihoarɨ sɨmborɨ kɨkɨmɨfoe-firɨndeihɨ, aboedɨ hoafɨnambo fehefiründei, ra se rawarɨhindɨ nou.  

Bɨdɨfɨranɨmbo Hoafɨ

12  Wandafɨ

mamɨ, ro hoafɨ nda hoafehundürɨ, nindou ai sebabɨdɨ Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo dɨboadondɨhipurɨ. Ai sɨheimbo hɨfandɨmbohündambo Adükarɨ ai kamafoareapura, sɨheimbo aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo hoafɨyomondürɨ arundɨ. 13 Ahamundɨ ratüpurɨmbo hohoanɨmondeihɨ, se ahɨnɨndeihɨ hohoanɨmondahüpurɨ. Se wandafɨ mamɨ-babɨdɨ sɨmborɨsɨmborɨ wudɨndei. 14 Wandafɨ mamɨ, ro sɨheimbo hoafehundürɨ nda, nindou ai yiboaruko-yiboarukondeianɨ, aheimbo ahɨnɨ hoafɨndahündürɨ. Nindou ahɨnɨyei-rɨhündeimbɨ kɨkɨmɨboadɨhindürɨ. Nindou ai Godɨndɨ hoafɨ akɨdou yaŋgɨrɨ süŋgundɨhindanɨ ranaheimbo fandɨhehindürɨ asu nindou muŋguambo warɨ hoafendühɨndɨ-hindürɨ. 15 Se hɨbadɨhündɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨheimbo moaruwaimbo-ndɨhindüranɨ, asu aheimbo sɨmborɨ moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei. Ŋga wanɨ. Muŋguambo si sɨheihoarɨ sɨmborɨ fehefirɨndeihɨ, asu nindou muŋguambo fandɨhehindürɨ. 16 Muŋguambo si hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei ndühündɨ. 17 Muŋguambo si Godɨmbo dɨdɨbafɨndei ndühündɨ. 18 Nɨnɨ-moatükunɨ tükümandɨfe ranahambo se Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ. Sapo se Sisas Kraisɨnd-anei asu God muŋgu ra refemboane mehu. 19 Se Yifiafɨ Aboedɨ hai nou dɨkɨrɨndɨhimboyei. 20 Nindou Godɨndɨmayo hoafɨ hoafɨndeianɨ, se hoafɨ ranahambo moanane mbɨsemboyei. 21 Ŋga muŋgu-moatükunɨ ra randɨhi hoeindɨhinda aboedɨndoanɨ ana, ranahambo kɨkɨhɨ-safɨndɨhümündi. 22 Ŋga moaruwaindoanɨ ana, ranahambo bündahindɨ. 23 God ai afurɨfe hohoanɨmo ra nɨmɨndɨhani. Ai ahandɨhoarɨ sɨheimbo muŋgunambo dɨdɨboado-mbɨreandür-amboane asu se sürühehindeimbɨ nɨmboeimboyei. Ŋga sɨhei ŋgusüfo, yifiafɨ, fi ra hɨfandɨmbɨrand-amboane rananɨmbo asu sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais kuduanɨ, se hütipoanɨ, ŋga aboedɨ mbumündɨ hamɨndɨ nɨmboeimboyei asefɨ. 24 Ŋga God ai randeambui nɨmboe sapo ai anɨhondümbo mamani sɨheimbo wand-anei mehundürɨ. 25 Wandafɨ mamɨ, se yɨhoefɨmbo-hündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨndei. 26 Se apodoho-apodoho muŋguambo se yɨhoefɨmbo-hündambo karɨhasɨhandürɨ mbɨsei. 27 Adükarɨndɨ ŋgɨnɨndɨ süŋgu ro hoafehandürɨ nda: Se pas nda muŋguambo apodoho-apodohombo hoeindɨhi hehi hoafɨndei. 28 Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais sɨheimbo hɨpoambo-mbɨreandür-amboane.  































The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Tesaronaika

Pas yimbu Por ai Tesaronaikahündambo sürü papɨmarandɨ

1

1   Por,

Sairas, Timoti, ro pas nda Kraisɨndɨ nendɨ Tesaronaika-hündɨ sɨheimbo sürü paparɨhundɨ. Se sɨhefɨ Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais-yafand-anei. 2 Ape God asu Adükarɨ Sisas Krais ai moanɨ hɨpoambombɨrɨneandür-amboane asu se ŋgusüfoambe afundɨhi kündɨhi nɨmandei.  

3  Wandafɨ

Por ai Godɨmbo hɨhɨfarürɨ

mamɨ, muŋguambo si sɨheimbohündambo Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhurɨ ndɨhumboyefɨ. Ra aboed-ane, nɨmboe sapo sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo adükarɨ tüküfe arandɨ asu sɨheihoarɨ sɨmborɨ hɨpoambofirɨyeihɨ hei asu ranɨ hohoanɨmo afɨndɨ tüküfe arandɨ. 4 Ranahambohünda ŋgorü ŋgoafɨ, ŋgorü ŋgoafɨ Kraisɨndɨ nendɨ sɨheimbo aboed-anei asei. Sɨhei hürütümbɨ moaruwaimbo-marɨhindüra sɨheimbo tɨŋɨrɨfo tükümefeyo. Ŋga se ranahambo moanane sei hehi Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhindühɨ ŋgɨnɨndɨ anɨboadei. Ranahambo ro Kraisɨndɨ nendambo sɨheimbo hoafɨyahundürɨ arɨhundɨ.  

God ai sɨhefɨmbo mbumundɨ hohoanɨmo süŋgu yɨboboreandühani

5  God

ai ahandɨ mbumundɨ yɨbobofe hohoanɨmo ndahurai nafuiaramunɨ. Se God ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandɨ ranahambo ratüpurɨyei arɨhündɨ ranɨmboane asu nindou ai sɨheimbo moaruwaimbo-marɨhindürɨ. Asu rananɨmbo God ai sɨheimbo ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandɨ ranambe nɨŋgombo ra nafɨndamündɨ-ndürɨmbui. 6 Nindou sɨheimbo moaruwaimbomarɨhindürɨ ranaheimbo God ai mbumundɨ hohoanɨmo süŋgundeandühɨ sɨmborɨ moaruwaimbo-ndearümbui. 7 Se tɨŋɨrɨfo masahümündi ra God ai moendɨnde mbunda asu sɨheimbo ai-babɨdɨ aboedɨ nɨmarɨmbohünda fandɨherümbui. Adükarɨ Sisas ai hai kameihɨ ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgɨnɨndɨ-babɨdɨmbo sünü hɨnɨŋgɨnde weindahɨ kuduanɨ rasɨmboanɨ  



575 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Tesaronaika 1​, ​2  576

God ai fandɨhemunümbui. 8 Nindou ai Godɨmbo fɨfɨrɨfekoate-ayei asu Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ aboedɨ hoafɨ süŋgufekoate-ayei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui. 9 God ai aheimbo sɨmborɨ moaruwaimbo-ndeiranɨ ai Adükarɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ŋgɨnɨndɨ-kɨmɨ ŋgɨrɨ nɨmandei asu ai koadürümbo-koadürümbo moaruwai nɨmandeimboyei. 10 Adükarɨ Sisas ai kuduanɨ ahandɨ nendɨ muŋgu ahambo aboed-ani mbɨsemboyei rasɨmboanɨ ra tükündɨfemboe. Asu muŋguambo nindou ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranai ranahambo hepünɨndahimboyei. Se-amboa randɨhimboyei anɨhondü hoafɨ sɨheimbo hoafɨmayefɨ ra se anɨhondümbomarɨhindɨ wambo. 11 Ranɨmbo hohoanɨmoyefühɨ sɨheimbohündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨyefühɨ sefɨya, ‘Ape God, se aheimbo sɨhafɨ hohoanɨmo süŋgufembo hoafɨ-mayafɨndürɨ asu se dɨboadondo-wandüranɨ rasüŋgumbɨrɨhind-amboane. Aheimbo ŋgɨnɨndɨ dabadüran-anɨmbo aboedɨ hohoanɨmo ai süŋgufembo asei rasüŋgumbɨrɨhind-amboane. Asu ai Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ ahandɨ ratüpurɨ muŋgu-mbɨrɨhindamboane,’ asefɨ. 12 Rananɨmbo se Adükarɨ Sisas Kraisɨmbo aboed-ani mbɨsei, ŋga ai-amboa sɨheimbo aboed-anei mbüsümbui. God asu Sisas Krais sɨheimbo moaɨ hɨpoambo-ndɨneandürühɨ rambɨrɨneandür-amboane.  









2

1   Wandafɨ

Godɨndɨ hohoanɨmo daboadanamborerandeimbɨ ai weindahɨ tükündɨfimbui

mamɨ, sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais asükai kudümbui asu sɨhefɨmbo ai-babɨdɨ mamambe-ndeamunɨmbui ranahambo ro sɨheimbo hoafayefɨ. 2 Nindou ai hoafɨndühɨya, ‘Adükarɨndɨ si tüküfemboane asu Adükarɨ ai kusümboani,’ mbüsuanɨ se ŋgɨrɨ afɨndɨ hohoanɨmondeihɨ, ŋgusüfoambe hepünɨndahindɨ. Ranɨ hoafɨ ra nindou ŋgorü ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ nahurai hoafɨyumbo-mbeiyo, asu nindou ŋgorü ai ahandɨhoarɨ hohoanɨmoyu haya hoafɨyumbombeiyo, asu nindou ŋgorü ai yahuhaya, ‘Por, Sairas, Timoti ai yaru hoafɨmemo,’ yahumbo-mbeiyo? 3 Se nindoumbo hɨmboana wandɨhündüranɨ sɨheimbo tɨkai hoafɨndeimboyei. Awi Adükarɨndɨ si ra ŋgɨrɨ moanɨ hoaŋgɨnde tükündɨfeyo. Ŋga boatei nindou afɨndɨ Godɨndɨ hoafɨ moaruwaimbo-ndɨhindühɨ getündɨhe-himboyei. Asu moaruwai hohoanɨmoyumbü ahambo God ai moaruwaimbo-ndearümbui ranai weindahɨ tükündɨfiyuanɨ asu süŋgunambo-anɨmbo Krais ai kudümbui. 4 Moaruwai hohoanɨmoyumbü ra ai muŋguambo moatükunɨ ranahambo nindou ai hohoanɨmo-yahündowohü dükarɨhi god sei-arɨhündɨ ranahambo ai hürütündarümbui. Ranɨ-moatükunɨmbo ‘moanane’ mbüsühɨ ahandɨ fimbo yaŋgɨrɨ adükar-ane mbüsümbui. Ai Godɨndɨ worambe nɨmandümbo, ‘Ro God-anahɨ,’ mbüsümbui. 5 Hoafɨ horombo ro sɨheimbo sowahɨ nɨmboahambeyahɨ hoafɨmayahɨ ra se mɨtanɨrɨhümündi-ai? 6 Ranɨ-moatükunɨ ai moaruwai  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 577

2 Tesaronaika 2​, ​3

hohoanɨmoyumbündɨ nafɨ gürareandɨ ra se fɨfɨrɨhindɨ. Ahandɨ nafɨ gündeandanɨ ŋgombo-anɨmbo nɨnɨ-sɨmboanɨyo God ai yirifayu ranɨsɨmboan-anɨmbo ai weindahɨ tükündɨfimbui. 7 Awi getürühoeimbɨ hohoanɨmo haponda dɨbo ratüpurɨyo arandɨ. Ŋga nindou ai moaruwai hohoanɨmo-yumbündɨ nafɨ gürareandɨ ana, God ai ahambo nderümünduanɨ asu ai nafɨ gifekoate-nduanɨ ra-sɨmboanɨ muŋgu moatükunɨ ŋgɨrɨ dɨbo yagodo. 8 Asu moaruwai hohoanɨmoyumbü ai weindahɨ tükündɨfimbui. Asu Adükarɨ Sisas ai kuduanɨ ai moaruwai hohoanɨmo-yumbümbo ahandɨ yafuinambo hɨfokoandirühɨ asu ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ranambo moaruwaimbo-ndirümbui. 9 Satan ai moaruwai hohoanɨmoyumbümbo ŋgɨnɨndɨ dagadombui asu nindou ranai ŋgɨnɨndɨ tükündɨfi haya ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ asu hepünɨfeimbɨ moatükunɨ tɨkai ratüpurɨndümbui. 10 Nindou ai awarɨhefemboayei ranaheimbo moaruwai hohoanɨmondühɨmbo tɨkai hoafɨndürümbui. Ŋga nindou ranai awandɨhehimboyei nɨmboe sapo ai anɨhondü hohoanɨmo ranahambo ŋgɨrɨ yifirɨndei asu God ai ŋgɨrɨ aheimbo aboedambondearü. 11 Ranɨmboane asu God ai ahei hohoanɨmo ŋgorüsüŋgundeandanɨ rananɨmbo ai tɨkai hoafɨ ra anɨhondümbo-ndɨhimboyei. 12 Ranɨmboane asu nindou muŋgu ai anɨhondü hoafɨ anɨhondümbofe-koateyeihɨ hohoanɨmo moaruwai ranahambo yifirayei ranaheimbo God ai ahandɨ yɨbobofe-ambe moaruwaimbo-ndearümbui.  











God ai sɨheimbo kamafoareandürɨ wambo aboedambo-ndearümbui

13  Wandafɨ

mamɨ, Adükarɨ ai sɨheimbo ŋgusüfo pareandürɨ arandɨ. God ai weaŋgurühɨ hondü sɨheimbo aboedambo-fendürɨmbo kamafoareandürɨ. Ranɨmboanefɨ sɨheimbohündambo Godɨmbo hɨhɨfɨrɨhurɨ arɨhundɨ. Ai sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨ masagadürɨ ranɨmbo-hündamboane asu se Godɨndɨ yaŋgɨr-anei asu se anɨhondü hoafɨ anɨhondümbo-marɨhindɨ. Ranɨsüŋgumbo-anɨmbo God ai aboedambo-ndearümbui. 14 Ai sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ sɨheimbo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ sürühoeimbɨ moatükunɨ ranambefendürɨmbo yahumboani. Ro sɨheimbo hoafɨ aboedɨ nda hoafɨmayefɨ ranɨnambo God ai sɨheimbo mborai mehu. 15 Ranɨmboane asu, wandafɨ mamɨ, se ŋgɨnɨndɨhümündi nɨboadei. Godɨndɨ hoafɨ muŋgu sɨheimbo yafambenambo, pasɨnambo yamundarɨhundürɨ ra se kɨkɨhɨndɨhümündi. 16 Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais asu Ape God ai sɨhefɨmbo ŋgusüfo parɨneamunühɨ moanɨ ŋgusüfoambe kɨkɨmɨ-mafoarɨneamuna sɨhɨrɨ ahambo anɨhondümbo-rɨhurühɨ hɨfandarɨhurɨ. 17 Ŋga God ai sɨhei ŋgusüfo kɨkɨmɨ-boadeandürühɨ ŋgɨnɨndɨ mbɨsagadür-amboane ranɨmboane asu se hohoanɨmo aboedɨ süŋgundɨhindühɨ hoafɨ aboedɨ hoafɨndeimboyei.  







3

Yɨhoefɨmbo farɨhefe-munɨmbohündambo se Godɨmbo dɨdɨbafɨndei 1   Wandafɨ

mamɨ, nda ndeara bɨdɨfɨranɨmbo hoaf-ane. Yɨhoefɨmbo farɨhefe-munɨmbohündambo se Godɨmbo dɨdɨbafɨndei ndühündɨ.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Tesaronaika 3  578

Rananɨmbo Godɨmbo hoafɨ ra nɨmehünou ŋgorü ŋgoafɨ, ŋgorü ŋgoafɨ mbɨhowamboane asu ahandɨ hoafɨmbo aboed-ane mbɨsei-amboane sɨhei mbusümo ramefeyo nou. 2 Yɨhoefɨmbo farɨhefe-munɨmbohündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨndei ndühündɨ rananɨmbo asu nindou moaruwai hohoanɨmoyomorundeimbɨ ai ŋgɨrɨ yɨhoefɨmbo kɨkɨhɨnda-mündɨmunɨ. Nɨmboe sapo afɨndɨ nindou moai anɨhondümbo-rɨhindɨ. 3 Ŋga Adükarɨ ai hohoanɨmo hondü aboed-ane yare arandɨ. Ranɨmboane asu ai sɨheimbo ŋgɨnɨndɨ dagadürühɨ hɨbadandüranɨ Satan ai ŋgɨrɨ sɨheimbo moaruwaimbo-ndearü. 4 Adükarɨ ai ramareamuna ro fɨfɨrɨhundɨ nda: Hoafɨ sɨheimbo hoafɨmayefɨ ra hapo se rasüŋgurɨhi arɨhündɨ, ŋga asu süŋgunambo amboa randɨhimboyei. 5 Adükarɨ ai sɨheimbo aboedɨ hohoanɨmo sagadüranɨ ranɨmboane asu Ape Godɨndɨ nindoumbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra fɨfɨrɨndɨhindɨ asu se ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo tɨŋɨrɨfo ranahambo moanane mbɨsei hehi ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimboyei Krais ramefiyu nou.  







Nɨmorehɨ nindowenihɨ muŋgu ai ratüpurɨ-mbeyei-amboane

6 Wandafɨ mamɨ, sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ ŋgɨnɨndɨ süŋgu ro sɨheimbo

randɨhindɨ asefɨ. Muŋguambo wandafɨ ŋgorü ai ratüpurɨkoate-yeihɨ hohoanɨmo sɨheimbo yamundɨma-rɨhundürɨ ra süŋgufekoate-yeianɨ se ahei fikɨmɨ papühɨndahimboyei. 7Se yɨhoefɨ hohoanɨmo nda süŋgundɨhindɨ. Yɨhoefɨ ratüpurɨmbo se fɨfɨrɨhindɨ asu ro se-babɨdɨ nɨmarefɨmbo moai yiboaruko-yiboarukoyefɨ. 8 Sesɨ se masehimunɨ ra pemɨmayefɨ. Se yɨhoefɨmbohünda tɨŋɨrɨfo-ndahimboyei sefɨ hohu sɨrɨhü nɨmboambo ro ratüpurɨmbo tɨŋɨrɨfomayefɨ. 9 Sɨhei-mayo sesɨ ndahumɨ-ndemboyefɨsɨ, ŋga asu moai sahumɨndefɨ. Ŋga sɨheimbo aboedɨ ratüpurɨ nafuindefanɨ asu se aboedɨ hohoanɨmo ra süŋgumbɨhinda sefɨ hohumboyefɨ sesɨ semɨndɨkoate tɨŋɨrɨfomayefɨ. 10 Ŋga se-babɨdɨ nɨmboefɨmbo ro sefɨya, ‘Nindou ratüpurɨ-koateyuanɨ ŋgɨrɨ sesɨ ndemündu,’ masefɨ. 11 Ŋga ro hɨmborɨmayefɨ ra semayei bodɨmondɨ moanɨ ratüpurɨkoate nɨmarei mburɨhümbo ŋgoründɨ ratüpurɨ sefe farɨhefendürɨmbo hoafɨyei arɨhündɨ. 12 Nindou ra aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo sefɨ hoahu Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋgu hoafɨyahundürɨya, ‘Se sɨheihoarɨ sesɨ semɨndɨmbo-hündambo moanɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨndei,’ asefɨ. 13 Wandafɨ mamɨ, se aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo ra yiboaruko-yiboaruko-ndeimboyei. 14 Hoafɨ pas ndanambe sürü papɨmarɨhundɨ nda nindou ai rasüŋgufekoate-ndeianɨ ranaheimbo se türüboadɨhi fɨfɨrɨndɨ-hindürühɨ ai-babɨdɨ wudɨndeimboyei, ŋga yowanɨ. Rananɨmbo asu ai amoanɨŋgɨ-mbeyei-amboane. 15 Ŋga se yandɨhi hohoanɨmondeihɨya, ‘Yɨhoefɨ hürütümb-anei,’ mbɨsemboyei, ŋga yɨhoefɨ wandaf-anei mbɨsei hehimbo aheimbo ahɨnɨndahündürɨ.  

















16  Adükarɨ

Bɨdɨfɨranɨ hoafɨ

ai afurɨfe hohoanɨmo ra nɨmɨndɨh-ani. Muŋguambo si muŋguambo moatükunɨ tükündɨfeyoanɨ ai sɨheimbo mbɨfarɨhendürThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 579

2 Tesaronaika 3

amboane asu ŋgusüfoambe afundɨhi kündɨhi hehi nɨmandei. Adükarɨ ai muŋguambo se-babɨdɨ mbɨnüŋguwamboane. 17 Ro Por-anahɨ sɨheimbo karɨhasɨhandürɨ asahɨ hoafɨ ra wandɨhoarɨ sürü paparɨhandɨ ro wandɨ pas muŋgu sürü papɨmarɨhandɨ nou. 18 Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais sɨheimbo muŋguambo hɨpoambo-mbɨreandür-amboane.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Timoti

Pas mamɨ Por ai Timotimbo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ. God sɨhefɨmbo aboedamboreamunɨ-randeimbɨ asu Sisas Krais ranahambo anɨhondümbo-rɨhurühɨ hɨmboayefɨ aiyafanɨ wambo hoafɨ semɨndɨ hombohünda kafoarɨne hɨnɨŋgɨ-marɨneandɨrɨ. 2 Timoti, wandɨ süŋgumboyo se anɨhondümbo-marɨworɨ asu se wandɨ nɨmorɨ hondü nahurai-anafɨ. Pas nda sɨhambo sürü papɨrɨhɨ koararɨheheandɨ. Ape God asu ahandɨ nɨmorɨ Sisas Krais ai sɨhambo moanɨ hɨpoambondɨne hohoanɨmo-ndɨnanɨhü ŋgusüfoambe afurɨfe küfimbɨ hohoanɨmo mbɨsabɨnanɨn-amboane.  

3  Ro

Tɨkai yamundɨfe hoafɨ ra raguanambo-ndɨhumboane

Masedonia hɨfɨna hahühɨ asu sɨhambo Efesus ŋgoafɨhü mbɨnɨmbafa sahehea hoafɨmehanɨnɨ ranane asükai haponda sɨhambo hoafehanɨnɨ. Se ranɨhü nɨmbafɨmbo nindou bɨdɨfɨrɨ ai tɨkai hoafɨ süŋgufe hohoanɨmo yamundarundürɨ ra yowanɨ mbɨsafɨpurɨ saheheamboyahɨ hoafɨmehanɨnɨ. 4 Rananɨmbo se hoafɨndafɨ-ndüranɨ ai ŋgɨrɨ tɨkai hoafɨndei asu ahei hürütühoafɨ, ahuirɨhoandɨ ndürɨmbo türüfoefe ho wataporɨ hohoanɨmo ra mbɨsɨhehind-amboane. Ŋga yahurai yamundɨfe hoafɨ ana sɨmborɨ hoafɨ tüküfe arandɨ, ŋga asu ranɨ hohoanɨmo ranai ana ŋgɨrɨ aheimbo Godɨmbo anɨhondümbofihɨ ahandɨ ratüpurɨ fɨfɨrɨfembohünda fandɨhendürɨ, ŋga wanɨ. Ŋga anɨhondümbofe hohoanɨmo yaŋgɨrɨ randeamboe. 5 Ro ŋgusüfo pefe hohoanɨmo botɨfembohünda hoafɨ ra hoafayahanɨnɨ. Ŋgusüfoambe sürühoeimbɨ hohoanɨmo, Godɨndɨ hɨmboahü hüti-koateimbɨ hohoanɨmo asu anɨhondümbofe hohoanɨmo muŋguambo ra ŋgusüfo pefe hohoanɨmo nɨmɨndɨh-ane. 6 Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ana hohoanɨmo ranahambo muŋguna daboadanamborɨhi hehimboanei, asu hɨhɨndɨ wataporɨ ranahambo  





580 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 581

1 Timoti 1

yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyei hei arɨhündɨ. 7 Aiana Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahamboanemo yamundɨhu-rɨhundeimbɨ-ndefɨmbo mehomo. Ŋga ai ahamundɨ hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨhündɨ asu ai rananɨ moatükunɨmbo anɨhondümboanefɨ hoafayefɨ mehomo ra moai fɨfɨrundɨ. 8 Sɨhɨrɨ yarɨhu fɨfɨrɨhundɨ God ai nindou-yafe hohoanɨmo dɨboadofembo-hündambo ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨmareandɨ. Asu nindou ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahandɨ ratüpurɨ hondü rawarɨhindɨ ana, ra aboed-ane. 9 Ŋga sɨhɨrɨ ndanahambo ndondɨhu yandɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane: God ai nindou aboedɨ ranaheimbo-yopoanɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨmareandɨ, ŋga wanɨ. Ndanɨ-moatükunɨ ranana nindou ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo gogonɨmbɨrɨhehi-ndeimbɨ, bogorɨmboyafu-ndeimbɨmbo hɨfɨnambo-rɨhipureimbɨ, Godɨmbo daboadanambo-rɨhoreimbɨ, moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨhi-ndeimbɨ, Godɨndɨ hohoanɨmo ana ambe sei-rɨhündeimbɨ, hɨfɨ ndanɨhünda hohoanɨmo süŋgufemboane seimbɨ, boagɨrambo hɨfɨkoarɨhindürɨrɨhündeimbɨ asu nindou hɨfɨkoarɨ-hindeimbɨ muŋguambo ranaheimbo God ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨ-mareandɨ. 10 Asu nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyeimbɨ, nindowenihɨ bogo moaruwai hohoanɨmoyomo-rundeimbɨ, nindoumbo hümbuhünɨyomo sowandümo homo kakɨ fihɨmbo koarɨhourundeimbɨ, tɨkai hoafɨyei-rɨhündeimbɨ, asu moanɨ hoaŋgɨrɨhi hehi nɨmoamo nda sei-rɨhündeimbɨ, yamundɨfe hoafɨ aboedɨ ranahambo daboadɨ hɨhɨrɨhindeimbɨ, nindou muŋguambo ranaheimbo God ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨ-mareandɨ. Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo ndanana ranɨ-moatükunɨ, asu amurɨ moaruwai hohoanɨmo aho ranai aboedɨ hohoanɨmo ranahambo gabudeamboembo-hünda gifembohündamboane. 11 Hoafɨ hondü ranana aboedɨ hoafɨ God ai wandɨ warɨhü masendɨ ranɨ-dɨbo sɨmogod-ane. Hoafɨ aboedɨ ranahambo aboed-ane asei asu God ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo nɨmɨndɨhayu ra hoafɨmemunɨ.  









Por Godɨmbo hɨhɨfarürɨ

12  Sɨhefɨ

Adükarɨ Sisas Krais ai wambo hohoanɨmo-yundɨrühɨ, wandɨ ratüpurɨ nda wudɨpoaponde randeambui yahuhaya, wambo ahandɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ra masendɨra-mboanahɨ, asu ro ranahambo hɨhɨfarɨhünɨ. 13 Yɨnɨ, ro horombo ahambo hoafɨyahandowohü tɨrɨfoarɨhinühɨ moaruwaimbo-rɨhinühɨ ahambo hürütümarɨhünɨ, ŋga ro ahambo anɨhondümbofi asu fɨfɨrɨfekoate manɨmboaha ranɨmboyu ai wambo hɨpoambo-mareandɨrɨ. 14 Adükarɨ ranai wambo hɨpoambomareandɨramboyahɨ, ro Sisas Krais-dɨbo anɨmboahɨ. Ranɨyu wambo anɨhondümbofe asu hɨpoambofe hohoanɨmo afɨndɨ masendɨrɨ. 15 Hoafɨ nda anɨhondü hond-ane asu muŋgu ai anɨhondümbo-mbɨrɨhind-amboane. Sisas Krais ai moaruwai hohoanɨmoyefembü sɨhefɨmbo aboedambofemunɨmbo makusu, ŋga moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Timoti 1​, ​2  582

ranaheimbo muŋguambo ŋgasündɨ-heandürɨmboanahɨ. 16 Ŋga Sisas Krais ai moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ hɨmboana wamarandürɨ hu ra nafuimbohünda ŋgasündɨhearü hehea moaruwai hohoanɨmoyarɨhandeimbɨ wambo boatei hɨpoambo-mareandɨrɨ. Nindou dɨdɨyei Kraisɨmbo anɨhondümbo-ndɨhoranɨ asu süŋgunambo koadürümbokoadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo semɨndɨmboayei ranaheimbo ro sɨsamɨ nahurai-anahɨ. 17 Aiana Bogorɨ adükarɨ hondü koadürümbo-koadürümbo nüŋgumboani. Aiana yɨfɨkoateyu-randeimb-ani, asu ahambo nindou ai hoeife-koateyu-randeimb-ani. Ai mam-ani God hondayu asu ahambo ndürɨ adükarümb-ani asu ai koadürümbo-koadürümbo bogorɨ hond-ani mbɨsefɨmboane, ŋga anɨhond-ane.  



Timoti ai ŋgɨnɨndɨ nüŋgumbo yifiarɨmbiyu-wamboane

18-19 Timoti,

se wandɨ nɨmorɨ nahurai-anafɨ. Horombo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ ai sɨhambo nɨnɨ-moatükunɨ süŋgunambo refemboayafɨ ranahambo hoafɨmayu asu ro hoafɨ ranahambo hohoanɨmoya hehea, haponda se randowandɨ asahanɨnɨ. Se hoafɨ ra ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨndandɨfɨ nɨmbafɨmbo-anɨmbo asu sɨhafɨ ŋgusüfoambe hütikoate-ndafühɨ anɨhondümbo-ndɨworühɨ moaruwai hohoanɨmo dɨbo yifiarɨmbohünda tɨŋɨrɨfondafɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ ahei ŋgusüfoambe ra moaruwai-ane asei, ŋga ranahambo raguanambo-marɨhindɨ ranɨmboanei asu ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra mahanondürɨ sip ho nɨmoeifihɨ tɨrɨmondeandühɨ hɨmonɨ ahano nou. 20 Nindou yimbu yahurai-anafanɨ ahafandɨ ndürɨ Himeneus, Areksander ahafanɨmbo ro Satanɨndɨ warɨhümarɨheapɨrɨ. Nindou yimbu ai randafɨneandühɨ karɨnɨ asu ai Godɨmbo tɨrɨfoefe hoafɨkoate-mbeyafanda sahehea.  

2

Godɨmbo dɨdɨbafɨfe hohoanɨmo

1   Boatei

se anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ aheimbo hoafɨndafɨndürühɨ anɨmboya, se nindou muŋguambo fehefe-ndürɨmbohünda Godɨmbo dɨdɨbafɨ-ndahindowohü hɨhɨfɨndɨhorɨ, mbɨsafɨ. 2 Adükarɨ bogorɨmboyafundeimbɨ, asu muŋguambo gafman ranahambo-hündambo Godɨmbo hoafɨmbeyafɨndo-wamboane sɨhɨrɨ aboedɨ nɨmarɨmbohünda. Rananɨmbo asu sɨhɨrɨ Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgundɨhu nindoumbo hohoanɨmondefɨ ŋgefɨmboane. 3 Sɨhɨrɨ hoafɨ yahurai hoafayef-anɨmbo ra aboed-ane asu God sɨhefɨmbo aboedamboreamunɨ-randeimbɨ ai ranahambo yifirayu. 4 Ai nindou muŋguambo aboedambo-ndɨheandürühɨ asu anɨhondü hoafɨ ra fɨfɨrɨmbɨ-rɨhinda yahumboani. 5 God mam-ani asu hoafɨ semündü hu semündü hu-randeimbɨ nindou mam-ani. Aiani God asu nindoumbo sowana hoafɨ semündü hu semündü hu arandɨ. Nindou ra Krais Sisasani. 6 Ai muŋguambo nindou aboedambofe-ndürɨmbohünda ahandɨ fi Godɨmbo masagado. Nɨnɨ-sɨmboanɨyo God ai yifɨrɨmayu ra ai nindou  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 583

1 Timoti 2​, ​3

aboedambo-fendürɨmbo yahumboani sɨhefɨmbo nafuimbohünda Krais ai ahandɨ fi masagado. 7 God aiyu ahandɨhoarɨ ranɨ hoafɨ ra semɨndɨ ho Suda-yafe ndɨfombo bokarɨhefe-ndürühɨ yamundɨfe-ndürɨmbo kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandɨrɨ. Ranahambo ro tɨkarɨheambo-yahɨpoanɨ, ŋga anɨhondümboanahɨ hoafayahɨ. Rananɨmbo Suda-yafe ndɨfo ai Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ asu anɨhondü hohoanɨmo fɨfɨrɨmbɨrɨhind-amboane. 8 Muŋguambo nindowenihɨ ŋgoafɨ-ŋgoafɨ ranɨhünda ai warɨ botɨrundühɨ dɨdɨbafɨmbemonda sahehea hohoanɨmoayahɨ. Ai sürühoeimbɨ nɨŋgomombo asu sɨmborɨ hoafɨkoate-ndɨmondühɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨndafundɨ.  



Nɨmorehɨ-yei hoaf-ane

9 Nɨmorehɨ

ai hoearɨ ndorɨhoayo-weimbɨ güdühindühɨ afɨnd-afɨndɨkoate asu ahei fi hɨfɨnambo-ndɨhindɨ. Ai ahei mbɨrɨnaŋɨ dɨdɨboadofe yihuru asu gorɨnambo nafɨru-ndeimbɨhündɨ ranambo fi yihuru-ane asu hoearɨ kakɨ adükarɨfihɨ semɨndümbɨ yihuru-ane ra moeisahɨ. 10 Ŋga nɨmorehɨ ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgumbo seimbo ana, ai ratüpurɨ aboedɨ ratüpurɨmbeyei-amboane ranane nɨmorehɨyei yihuru hondayo. 11 Nɨmorehɨ ai hɨfandɨ-rundeimbɨ-yomondɨ hoarehɨndeihɨ sɨsɨkoate nɨmandeimbo Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbeyei-amboane. 12 Ro ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨheandüra nindowenihambo hɨbadühüpurɨ asu Godɨndɨ hoafɨ yamundɨhipurɨ ndühündɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nɨmorehɨ ana moanɨ sɨsɨkoate nɨmarɨmbo Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨmbo yaŋgɨr-anei. 13 Nɨmboe sapo God ai Adamɨmbo boatei nafɨrürɨ mburamboyu, asükaiyu süŋgunambo Ifɨmbo nafɨmarandɨ. 14 Ŋga asu Adam ai moai tɨkai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-reandɨ, ŋga wanɨ. Nɨmorehɨ aiyo tɨkai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-mareandɨ ranɨyo asu ai moaruwai hohoanɨmomayo. 15 Ŋga nɨmorehɨ ana nɨmorɨ wakemɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbeyei-amboane. Asu ai yarɨhindühɨ Godɨmbo muŋguambo si aho ra anɨhondümbo-rɨhorühɨ, nindoumbo hɨpoambofe hohoanɨmo ra süŋgurɨhündühɨ, sürühoeimbɨ hohoanɨmoyeihɨ asu ahei fi hɨfɨnambo-arɨhindɨ ana, God ai aheimbo aboedambo-ndearümbui.  











3

Kraisɨndɨ nendambo hɨfandɨ-rundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ

1   Hoafɨ

nda tɨkaiyopoanɨ, ŋga anɨhond-ane: Nindou düdi ai Kraisɨndɨ nendɨ aheimbo hɨfandɨyondürɨmbo hohoanɨmoayu ana, asu ai ratüpurɨ aboedɨ ranahambo yifirɨyu hayamboani. 2 Hɨfandɨrandürɨrandeimbɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahandɨ moaruwai hohoanɨmo nɨmarɨkoate-ayo ranahambo türüfoefe hoeifekoate-mbɨyei-amboane. Asu moanɨ nɨmorehɨ mamɨ semündümb-anɨmbo mbünüŋgu-wamboane. Nindou ranai ahandɨ fi dɨboadore hɨfandɨmbɨrand-amboane asu ndore nüŋguanɨ nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Timoti 3  584

ai ahambo aboed-ani mbɨsei-amboane. Asu nindou ahandɨ worɨna tükehindɨ ra ndore hɨfandɨmbɨrandür-amboane. Asu ai aboedɨ yamundeandeimbɨmbiyu-wamboane. 3 Asu ai ŋgɨrɨ bia afɨndɨ ndümündü asu ai ŋgɨrɨ harɨmbo hohoanɨmondu, ŋga hɨmboarɨ hoafendühɨ sɨmborɨ hoafɨkoate nindoumbiyu-wamboane. Asu aiana ŋgɨrɨ kakɨ afɨndɨ semɨndɨmbo hohoanɨmondu. 4 Ai ahandɨ aborüdɨ ranaheimbo dɨdɨboado-ndearühɨ asu nɨmoakɨdɨbou ai ahambo ahɨnɨyeihɨ ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyeihɨ süŋgumbɨrɨhind-amboane. 5 Nindou ranai ahandɨ aborüdɨ ranaheimbo dɨdɨboadofekoate-ayu ana, asu ai nüŋgunde Kraisɨndɨ nendɨ ranaheimbo hɨbadɨmandandüra? 6 Anɨhondümbo-reandeimbɨ nindou sɨmborɨ aiana nɨmai hɨfandɨ-randeimbɨmbofe-poanɨsɨ, ŋga ai ahandɨ fimbo borɨndu asu God ai ahambo Satanɨmbo ramarirɨ nou tɨŋɨrɨfo dagadombui. 7 Ŋga nindou düdi Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-mayei ahei mbusümo aboedɨ mbumundɨ anüŋgu ai-anɨmbo hɨfandɨ-randeimbɨmbofi mbɨmaru-amboane. Ŋga asu nindou ranai ahei hɨmboahü mbumundɨ nɨŋgokoate-ayu ana, asu nindou ranai yɨboaruko-ndɨhoranɨ asu Satanɨndɨ andürambe keboembui.  









Kraisɨndɨ nendɨ-yei ratüpurɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ hoafɨ

8  Mamɨ

yahurai-ane Kraisɨndɨ nendɨ-yafe ratüpurɨyomo-rundeimbɨ amboanɨ ai ahamundɨ ratüpurɨ ranahambo ndondu hohoanɨmombemondamboane. Nindou ranai ŋgɨrɨ afɨndɨ bia ndɨmɨndɨmo asu ŋgɨrɨ nümüsɨ nou moaruwai hoafɨndɨmo aboedɨ hoafɨndɨmo ndundɨ. Asu ai ŋgɨrɨ nindou bɨdɨfɨrɨ-yeimayo kakɨ semɨndɨrambo hohoanɨmondɨmo. 9 Rananɨmbo asu ai Godɨndɨ hɨmboahü hütikoate-yomondühɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo dɨbo meŋgoro God ai sɨhefɨmbo nafuimayu ranahambo kɨkɨhɨsafɨ-mbɨrundɨmund-amboane. 10 Weaŋgurühɨ ahamundɨ hohoanɨmo ranahambo yandu hoeindundanɨ, asu ranɨ hohoanɨmo aboedɨ mbumundɨ ŋgoan-anɨmbo asu se ahamumbo ratüpurɨyomorundeimbɨmbo-ndüpurɨ hɨnɨŋgɨ-mbɨrupur-amboane. 11 Mamɨ yahurai-ane nɨmorehɨ amboanɨ ai ahei ratüpurɨ ranahambo ndondɨhi hohoanɨmombeyei-amboane. Ai ŋgorümbo daboadanɨ hoafɨndeimboyei. Ai ahei fi hɨfɨnambo-ndɨhindühɨ anɨhondümbo ratüpurɨmbeyeiamboane. 12 Ratüpurɨyomo-rundeimbɨ aiana nɨmorehɨ mamɨ yaŋgɨrɨ sowandümondeimbɨ-mbemond-amboane. Asu ai ahamundɨ aborüdɨ ranaheimbo ndondundürɨ hɨfandɨmbɨrundür-amboane. 13 Ratüpurɨyomorundeimbɨ ai aboedɨ ratüpurɨ ratüpuremo ana, nindou ranahamundɨ ndürɨ aboedɨ yagodɨmboe. Rananɨmbo ai ahamundɨ Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbofe ranahambo hoafɨmbo yɨhɨmbokoate-ndɨmboemo.  









14  Timoti,

Godɨndɨ hohoanɨmo nɨmɨndɨhündɨ hoafɨ

ro sɨhambo sowana nɨmehünou sɨnɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoayahahɨ, ŋga asu ndanɨ moatükunɨmbo pas nda sürü paparɨhandɨ. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 585

1 Timoti 3​, ​4

15  Ranɨmboanahɨ

asu ro nɨmai sɨnɨkoate-ndahanɨ ana, asu se hoafɨ nda hoeindo hawa aboedɨ hohoanɨmo Godɨndɨ nendɨ sɨhɨrɨ sɨŋgufemboayo ra fɨfɨrɨndo-wamboyafɨ. Ranɨ nindou sɨhɨrɨ ana yaŋgɨrɨ koadürümbo nüŋgumbü Godɨndɨ nendɨ fandɨhi arɨhündɨ ranaheimbo kambohoanɨ nahurai anɨhondümbofe hohoanɨmo ra ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmboanefɨ. Kraisɨmbo herü

16  Sɨhɨrɨ

ndondɨhu fɨfɨrɨndɨhumboane, ŋga Godɨndɨ nɨmɨndɨ hoafɨ hohoanɨmo ra ndorɨhoeimbɨ hamɨnd-ane. God ai dɨbo-hoafɨ weindahɨmareandɨ ra ndahurai-ane. Nindou nɨmorɨmbofi tükümefiyuwa hoeimarɨhorɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ai nafuimayo ahandɨ hohoanɨmo mbumund-ane. Sünambeahɨndɨ nendɨ ai hoeimarüwurɨ. Ahambohünda Suda-yafe ndɨfoambo hoafɨ bokamarɨhoemo. Hɨfɨnɨndɨ nɨmorehɨ nindowenihɨ ai ahambo anɨhondümbo-marɨhorɨ. God ai sünambe serümündü mahafu.

4

Tɨkai hoafümbɨ nendɨ-yafe hoafɨ

1   Yifiafɨ

Aboedɨ ranai wudɨpoapore hoafɨyowohü yahoya: Süŋgunambo ana nindou bɨdɨfɨrɨ ai anɨhondümbofe hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨ-ndɨhimboyei. Asu ai tɨkai hoafümbɨ sanendɨ kabomo ranahei yafambehündɨ hɨmborɨndeihɨ asu ranahei yamundɨfe hoafɨ ranahambo süŋgundühimboyei, meho. 2 Yamundɨfe hoafɨ ra tɨkai hoafɨyomorundeimbɨ-yomondɨ-mayo hoaf-ane. Ahamundɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo ra mamɨkarɨ-ndapurüh-anɨmbo asu ahamundɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo ŋgɨrɨ amoanɨŋgɨ-ndɨmo ndundɨ. 3 Ranɨ nindou ranai nɨmorehɨ semɨndɨkoate hohoanɨmo asu bɨdɨfɨrɨ sesɨ wehɨsaombo hohoanɨmo ra refemboane mbɨsɨmboemo. Ŋga nindou dɨdɨyei ahambo anɨhondümboarɨhorɨ asu hoafɨ hondü fɨfɨrarɨhindɨ ranai sesɨ sahüsihɨ asu ahambo hɨhɨfɨmbohünda God ai sesɨ ra nafɨmarand-ane. 4 Ŋga asu muŋguambo moatükunɨ God ai nafɨmarandɨ ra aboed-ane. Ŋga se ranɨ-moatükunɨ ranahambo moaruwai-ane mbɨseimboyei, ŋga Godɨmbo hɨhɨfarɨhorɨ ana, ndahümündi. 5 Ŋga asu Godɨndɨ hoafɨ süŋgu sɨhefɨ dɨdɨbafɨfe hoafɨ rasüŋgunambo muŋguambo sesɨ ra Godɨndɨ yaŋgɨrɨ tükündɨfemboe.  







Timoti ai Sisasɨndɨ ratüpurɨmbo aboedɨ mbünüŋgu-wamboane

6  Asu

se ndanɨ hoafɨ ra wandafɨ mamɨ ranaheimbo hoafayafɨndürɨ ana, asu se Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨyafɨ-randeimbɨ aboedɨ safɨ nɨmboamboyafɨ. Anɨhondümbofe hoafɨ asu yamundɨfe hoafɨ aboedɨ ra se süŋguaro hafɨ ranɨ-süŋgu se ŋgɨnɨndɨ nɨmandɨmboyafɨ. 7 Asu se hɨhɨndɨ wataporɨ moaruwai ranahambo ana daboadanambo-ndowandɨ. Ŋga se Godɨndɨ hohoanɨmo ranahambo yaŋgɨr-anɨmbo yamundɨ-yamundɨ-ndowandɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Timoti 4​, ​5  586 8  Sɨhefɨ

fi yamundɨ-yamundɨfe hohoanɨmo ndanana moanɨ akɨdou fandɨhemunɨmboe. Ŋga asu Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufembo yamundɨyamundɨfe ra sɨhefɨmbo afɨndɨ safɨ fandɨhemunɨmboe. Ranɨ-moatükunɨ anɨmbo yaŋgɨrɨ anɨmboefɨ ndanɨ-sɨmboanɨ fandɨhemunɨ asu süŋgunambo koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo semɨndɨmbo ranɨ-sɨmboanɨ amboanɨ fandɨhemunɨ raraondamboe. 9 Hoafɨ ra anɨhondü hamɨnd-ane, ŋga muŋguambo ra anɨhondümbo-mbɨrɨhind-amboane. 10 Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufembo ra ratüpurɨyefühɨ hüti-hütiayefɨ. Sapo ro yaŋgɨrɨ nüŋgumbü Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhurühɨ hɨmboayefɨ. Ŋga nindou dɨdɨyei ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranaheimbo aboedambo-reandüreimb-ani. 11 Ŋga se nindou ranaheimbo hoafɨ ra dabadürühɨ yamundowandürɨ arandɨ rananɨmbo süŋgumbɨrɨhind-amboane. 12 Ahei hɨmboahü ana se nindou akohoand-anafɨ, ŋga asu ai sɨhamboya aiana nindou yaŋgɨr-ani mbɨsahünɨnɨmboyei, ŋga wanɨ. Ŋga se nindou aboedɨ mbumundɨ hamɨndɨ nɨmbafan-anɨmbo, asu anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai sɨhafɨ hoafɨ, nɨŋgo, hɨpoambofe hohoanɨmo, anɨhondümbofe hohoanɨmo asu sürühoeimbɨ hohoanɨmo ra sɨhambo hoeirɨhinɨnɨ hehimbo süŋgumbɨrɨhind-amboane. 13 Ro tüküfekoate-yahambe nindou hɨmboahü Godɨndɨ hoafɨ hoeindo wataporɨmbo-ndandühɨ, kɨkɨmɨboadowa-ndürühɨ asu ahandɨ hoafɨ yamundowandürɨ ndandɨ. 14 Horombo hɨfandɨ-rundeimbɨ ai sɨhambo warɨ wamɨnɨ nandunɨnanɨ God ai ahandɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨndɨ hoafɨ-süŋgu sɨhambo ranɨpoanɨ ratüpurɨ masaganɨnɨ. Ŋga se ratüpurɨ ra mbosɨndamboyafɨ. 15 Muŋguambo ratüpurɨ ranahambo sɨhambo hoafɨmayahɨ ra se ndondo hɨbadandɨ ratüpurɨ aboedɨ ra tüküfembohünda tɨŋɨrɨfondafɨ. Rananɨmbo asu muŋguambo nindou-yei hɨmboahü sɨhafɨ hohoanɨmo ra aboedɨ tükümbɨfeyo-wamboane. 16 Se nindou aheimbo yamundaro-wandürane, asu sɨhafɨ hohoanɨmo ranane ranahambo ndondo hɨbadandɨ. Se yaro ŋgɨnɨndɨ nɨmbafɨ. Se randowandühɨ ana, se-anafɨ asu sɨhafɨ hoafɨ hɨmborɨyeimbɨ ra muŋguambo aboedambo-ndahimboyei.  















5

Ŋgorü nindoumbo dɨdɨboadofe hoafɨ

1   Se

boagɨrɨ nindoumbo ŋgɨnɨndɨ hoafɨndamboyafɨ, ŋga sɨhafɨ apembo hɨnɨŋgɨrou safɨ dɨdɨboado-arɨworɨ nou-anɨmbo asu ahamumbo amboanɨ randowapurɨ. Asu akohoandambo amboanɨ sɨhafɨ akɨdambo rawaroworɨ nou rando dɨdɨboado-ndowapurɨ. 2 Se nɨmorehɨ boagɨrambo amboanɨ dɨdɨboado-ndowandürɨ sɨhafɨ me hondü rawarowandɨ nou. Asu se yihoarɨf-amborɨmbo dɨdɨboado-ndowandürɨ sürühoeyoweimbɨ hohoanɨmo süŋgu sɨhafɨ rehɨ hondümbo rawarowandɨ nou.  

Nɨmorehɨ kaisahoabedɨyei hoafɨ

3  Se

nɨmorehɨ kaisahoabedɨ ranaheimbo aheiamboa hamɨndɨ nɨboadeia ndondondɨworü. 4 Ŋga asu nɨmorehɨ ranai nɨmoreimbɨ-ndowohü  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 587

1 Timoti 5

ahuirɨhoandeimbɨ-ndowanɨ ana, nɨmorɨ ai boatei ahei hondɨ asu asarɨ ranaheimbo mbɨfarɨhe-hindür-amboane. Ranɨ hohoanɨmo ra Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufe-ane, ŋga yamundowandürɨ. Asu ai nɨmorehɨ ranahambo ndondɨhi hɨbadɨhündühɨ horombo moaŋguimarandürɨ ranɨsüŋgumbo sɨmborɨ amboanɨ mbɨfarɨhe-hindamboane. Ranɨ hohoanɨmo ranɨmbo-ani God ai yifirayu. 5 Nɨmorehɨ ranai nindowenihambo dɨgerɨ haya ai-yaŋgɨrɨ hamɨndɨ nɨŋgombo ana, ai Godɨmbo hɨbadɨrɨhü nɨmbɨnɨmbɨsi ahambo fehefe ranahambo dɨdɨbafɨndo pɨndo nda ŋgomboe. 6 Ŋga nɨmorehɨ kai ai moanɨ ahandɨ fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyo süŋgure arandɨ ana, nɨmorehɨ ra yɨfɨyombo nahurai-ane. 7 Se anɨhondümborɨhindeimbɨ ranaheimbo ranɨ hohoanɨmo ra randɨhindɨ mbɨsafan-anɨmbo asu ai ranahambo süŋgundühɨ ŋgeianɨ asu nindou ŋgɨrɨ aheimbo moaruwai hoafɨndahündürɨ. 8 Nindou düdi ai ahandɨ mamɨsɨrɨ asu ahandɨ fikɨmɨnɨndɨ ranaheimbo-poanɨmbo dɨdɨboado-fendürɨkoateayu ana, nindou ranai anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo daboadɨ hɨhɨreamboani. Ŋga nindou ranai anɨhondümbofe-koateyeimbɨ ranaheimbo ŋgasündearü haya ai moaruwai hamɨndɨ nüŋgumbui. 9 Kaisahoabedɨ ai 60 hɨmbanɨ ŋgasündeandeimbɨ nindowenihɨ mamɨ yaŋgɨrɨ serɨmɨndoweimbɨ ranahambo aboedɨ hohoanɨmo süŋgureandeimb-ane asei nɨmorehɨ yahurai yaŋgɨr-anɨmbo kaisahoabedɨyafe fehefembo bukambe ndürɨ pefendürɨmboane. 10 Ai aboedɨ hohoanɨmoyo-randeimb-ane mbɨsei-amboane. Ranɨ-ratüpurɨ aboedɨ yahuraimboanahɨ hoafayahɨ ai ahandɨ nɨmorɨ ndore hɨfandɨmbɨrandamboane asu nindou semɨndɨ worɨnambo-mbɨreand-amboane, anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ-yafe tɨŋarɨ popoai-mbɨrɨhend-amboane, nindou tɨŋɨrɨfo tükündɨfeyoanɨ mbɨfarɨhendür-amboane asu muŋguambo aboedɨ ratüpurɨ aho ra rambɨreand-amboane. 11 Ŋga se kaisahoabedɨ akɨdou nɨmorɨ safɨ aheimbo fehefembohündambo ahei ndürɨ pandowandürɨmboyafɨ. Ai hoafɨndeihɨ anɨmboya, ‘Ro Kraisɨndɨ ratüpurɨmboanefɨ’ mbɨsei hehi, asu ahei fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmondeihɨ anamɨndɨ ŋgorü semündümbo mbɨsei hehi Kraisɨndɨ ratüpurɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhimboyei. 12 Asu sapo ai nɨnɨ-moatükunɨyo horombo hoafɨyeihɨ randɨhumboyefɨ masei ra refekoate-ayei ana, ai hütindeimboyei. 13 Asu ai ŋgorü hohoanɨmo yarɨhi arɨhündɨ ra ratüpurɨkoate-ndeihɨ moanɨ worɨnɨ-worɨnɨndeimboyei. Asu ratüpurɨ-koate yaŋgɨrɨ-poanɨ, ŋga ai bodɨmondambo hahabodeihɨ daboadanɨ tehündɨhündürɨ asu bɨdɨfɨrɨ-yafe moatükunɨ ranahambo sefe fehefendürɨ nɨnɨ-moatükunɨ ai hoafɨkoate-mbomayo ra wataporɨmborɨhü arɨhündɨ. 14 Ranɨmboane kaisahoabedɨ akɨdou nɨmorɨ safɨ aiana asükai anamɨndɨhü-mbeyahindamboane asahɨ. Rananɨmbo nɨmorɨ wakɨndɨhümündi mbundɨhümbo asu ahei worɨ ra hɨbadɨhündɨ. Randahindan-anɨmbo nindou ai ŋgɨrɨ ahei moaruwai hohoanɨmo hoeindɨhindühɨ asu moaruwai hoafɨndei. 15 Ŋga  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Timoti 5  588

nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ ana ai daboadɨ hɨhɨrɨyahi hehimbo asu Satanɨndɨ süŋgu heimboanei. 16 Nɨmorehɨ anɨhondümbo-reandeimbɨ, nɨmorehɨ kai mamɨ ahandɨ worambe ai-dɨbombo anɨŋgo ana, nɨmorehɨ ranai ndonde hɨbadandɨ. Sapo nɨmorehɨ kai ranahambo ana anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ŋgɨrɨ ahambo hɨbadɨndɨhündɨ ranɨmbo-hünda. Ŋga nɨmorehɨ kai dɨdɨyei nindou ŋgorü ai-amboanɨ hɨfandɨyondürɨ-koate-ayei ranaheimboanɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai hɨbandɨ-hündürɨmboyei.  

17 Asu

Hɨfandɨ-rundeimbɨ nindou ai aboedɨ ratüpurɨndɨmonda ndondɨhu hɨbadɨhu-purɨmboane

hɨfandɨ-rundeimbɨ ai aboedɨ hɨfandarundɨ ranɨ-süŋgumbo ahamumbo aboed-anemo mbɨsahüpurüh-anɨmbo aboedɨ mbɨfarɨhehipurɨmboane. Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo asu yamundu-rundeimbɨ ahamumbo ranɨ-poanɨmbo hamɨndɨ mbɨfarɨ-hehipuramboane. 18 Sapo nindou ahandɨ ratüpurɨ ranahambo kakɨ saimbo ranahambohündambo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Burmakau ai wit hɨpɨrɨ fɨfɨrɨhendühɨ asu safɨ dedɨmboe sei hehi yafambe kɨkɨhɨndɨ-hümɨndimboyei,’ meho. a Asu ŋgorü hoafɨ yahoya, ‘Nindou ratüpurɨyu-randeimbɨ ranai ratüpurɨ ranɨ-süŋgunambo kakɨ ndemündümbui,’ meho. 19 Nindou mamɨ ai hɨfandɨ-randeimbɨ ranahambo papɨ-hoafɨndüranɨ ana, se ahandɨ hoafɨ hɨmborɨ-ndamboyafɨ. Ŋga yimbuyafanɨ asu ŋgɨmɨyomo ai hoafɨndɨmondan-anɨmbo hɨmborɨndafɨ. 20 Asu hɨfandɨrurundeimbɨ nindou bɨdɨfɨrɨ ai moaruwai hohoanɨmo-ndɨmondanɨ ana, se ranahamumbo hɨfandɨru-rundeimbɨ-yomondɨ hɨmboahü hoafɨndafɨhü dɨdɨboado-ndowapuran-anɨmbo asu hɨfandɨru-rundeimbɨ bɨdɨfɨrɨ ai amboanɨ yɨhɨmbo-mbeyomondamboane.  





21 Ro

Timoti ai ahandɨ hohoanɨmo ranahambo ndonde hɨbadandɨ

God, Sisas Krais asu God kafoareapureimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ahamundɨ hɨmboahü sɨhambo hoafayahanɨnɨ, se randowandɨ masahɨ mamɨ yahurai hohoanɨmo-anɨmbo muŋguambo nindou ndondo süŋgundandɨ. 22 Ŋga se yowanɨ nindou Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbohünda kafoefi hɨnɨŋgɨfimbo ra nɨmehünou warɨ ahandɨ wamɨ nandowamboyafɨ. Se Godɨndɨ hɨmboahü mbumundɨ nɨŋgombo hɨbadambo, ŋga ŋgorü ai moaruwai hohoanɨmoayu ra se ai-dɨbo mamambe-ndafamboyafɨ. Ŋga se sürühoeimbɨ nɨmbafɨ ŋgafɨ. 23 Se hoe  



a  5:18 Por ai hohoanɨmoyuhü yahuya, Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai ahei hɨfandɨrundeimbɨmbo kakɨ-napo mbɨfarɨhe-hipur-amboane, mehu. Ranɨ-hoafɨ ra weindahɨ-fembohünda ai Baiborambeahɨndɨ hoafɨ hoafɨmayu. 1 Korin 9:8-12, Ɨo 25:4, Ruk 10.7

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 589

1 Timoti 5​, ​6

yaŋgɨrɨ ndɨmɨndɨmboyafɨ, ŋga akɨdou wain hoe amboanɨ sɨhafɨ furɨ asu aŋgünɨ sowandɨfɨ arandɨ ra farɨhefe-nɨnɨmbohünda ndɨmɨndɨfɨ. 24 Asu nindou bɨdɨfɨrɨ-yei moaruwai hohoanɨmo ra aheimbo yɨbobofekoateyuambe weindahɨ adükarɨ tüküfe arandɨ. Asu nindou bodɨmondɨ-yei ai dɨbomboane eŋgoro, ŋga süŋgunambo weindahɨ tükündɨfemboe. 25 Mamɨ yahurai-ane aboedɨ hohoanɨmo amboanɨ weindahɨ tüküfe eŋgoro. Asu bɨdɨfɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo nɨmehünou weindahɨ tüküfekoate-ayo ra ŋgɨrɨ muŋgunambo dɨbo yagodo. 1  Muŋguambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ŋgorü nindou-yei moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨmbo-yahi anɨmboei ai ahei hɨfandɨrundürɨ-rundeimbɨ nindou ranahamumbo ahɨnɨndeihɨ ahamundɨ hoareihɨmbeyei-amboane. Rananɨmbo nindou ai ŋgɨrɨ Godɨndɨ ndürɨ asu sɨhefɨ yamundɨfe hohoanɨmo ranahambo moaruwai hoafɨndu. 2 Ŋga ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ-yei hɨfandɨrundürɨrundeimbɨ ranai anɨhondümbo-rundeimbɨ aiyomo ana, ai yowanɨ randɨhi hohoanɨmondeihɨya, ‘Ro mamɨ apodoho nahurai-anefɨ, ŋga ro ŋgɨrɨ ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨndefɨ,’ mbɨsei, ŋga wanɨ. Ŋga ai randɨhi hohoanɨmondeihɨ anɨmboya, ‘Nindou ndanahamumbo aboedɨ fehefembohünda ratüpurayefɨ nda ai anɨhondümbo-rundeimbɨmemondamboanefɨ ro ahamumbo hohoanɨmo pararɨhupurɨ,’ mbɨsei. Se nɨmorehɨ nindowenihɨ aheimbo aboedɨ hohoanɨmo ra yamundowandürühɨ asu rasüŋgufembo ŋgusüfo botɨndowandürɨ. 3 Sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ ai sɨhefɨmbo Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufembo yamundeamunɨ arandɨ. Asu nindou ŋgorü ai yamundɨfe hoafɨ ra hɨnɨŋgɨre haya ranɨ-poanɨmbo hoafɨ yamundareandürɨ ana, nindou ranai ahandɨ hohoanɨmo ranahambo yaŋgɨr-ani afɨndɨ hohoanɨmoyuhü hoafɨ hɨmborɨkoate-ayu. 4-5 Aiana fɨfɨrɨfe-koate nindou nahurai-anemo. Ŋga ai nɨnɨ akɨdoumbo ndürɨ asu nɨnɨ kaboadɨhumbo yaho hefe hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨmbo-anemo mamɨkarɨ hohoanɨmoemo. Ranɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgumboane ndanɨ hohoanɨmo tüküfe arandɨ: Nindou ŋgorümbo moaruwaimbofi, sɨmborɨ-sɨmborɨ, tɨrɨfoefi hoafɨ, ŋgusüfoambe nɨmbɨyo asu hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨ, muŋguambo hohoanɨmo ra tüküfe arandɨ. Nindou rasüŋguru arundɨ ana, ahamundɨ hohoanɨmo ra mamɨkarɨ-rapurühɨ moai akɨdou amboanɨ hoafɨ hondü ra wudɨpoaporu fɨfɨrundɨ. Ai Godɨmbo süŋgufe hohoanɨmo ana aboedɨ napo semɨndɨ nafɨmbai yahomo houmboanemo. 6 Anɨhondane, sɨhɨrɨ Godɨndɨ hohoanɨmo süŋguarɨhundɨ ana, asu nɨnɨ-moatükunɨ God ai sɨhefɨmbo semunɨ arandɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefühɨ aboedɨ napo nahurai sahumɨndefɨ arɨhundɨ. 7 Sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhumboanefɨ, sɨhefɨmbo sɨhefɨ boagɨrɨ ai wakɨrɨ-hümündimunɨ sɨmboanɨ moai nɨnɨ-moatükunɨ sahumɨndefɨ hoahumbo-yefɨpoanɨ tükümehundɨ. Ranɨ süŋgumboane asükai yɨfayefɨ amboanɨ ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ ndahumɨndefɨ ŋgefɨ. 8 Ŋga  



6















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Timoti 6  590

sesɨ hoearɨ napo sɨhefɨmbo eŋgoro ana, ra ndear-ane mbɨsefɨmboane. 9 Ŋga nindou ai kakɨ-napo afɨndɨ semɨndɨmbo hohoanɨmoayei ana, nɨnɨhondɨ andürambe pɨrayo nahurai randahimboyei. Ai afɨndɨ moaruwai moatükunɨ refembo hohoanɨmo-ndeimboyei asu ranɨ hohoanɨmo rananɨmbo aheimbo mamɨkarɨ-ndandürɨmboe. Ranɨ süŋgunamboanɨmbo ai moaruwaimbo-ndahimboyei. 10 Kakɨmbo hohoanɨmo pefe ana moaruwai hohoanɨmo afɨndɨ ranahandɨ nɨmɨndɨh-ane. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai kakɨ afɨndɨ semɨndɨmbo hohoanɨmoyeihɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨnɨŋgɨ-rɨhindühɨ afɨndɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo masahümündi. 11 Ŋga Timoti, Godɨndɨ nindou-anafɨ, ŋga se ranɨ-hohoanɨmo ranahambo feboawandɨ. Ŋga se mbumundɨ hohoanɨmo, Godɨmbo süŋgufe hohoanɨmo, ŋgusüfo pefe hohoanɨmo, tɨŋɨrɨfo tüküfeyoanɨ moanane yaho ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo hohoanɨmo, asu hɨmboarɨ hoafendühɨ hohoanɨmo muŋguambo ra se süŋgundandɨ. 12 Nindou Kraisɨmbo anɨhondü-mboarirɨ ana, sapo nindou napo semɨndɨ-mbohünda pɨpayomo nahurai-ane. Ranɨmbo-hündamboane se aboedɨ pɨpɨndafɨ ŋgafɨmbo yaŋgɨrɨ koadürü-koadürümbo nɨŋgombo ra ndowandɨfɨ. Se nɨmorehɨ nindowenihɨmbo sɨhafɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo hoafɨ-mayafɨndürɨ ranɨmbo God ai sɨhambo hoafɨyumboani yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgo ranɨ semɨndɨmbohünda. 13 God ai muŋguambo moatükunɨmbo yaŋgɨrɨ nɨŋgo sai arandɨ asu Sisas Krais ai Pondius Pairatɨndɨ hɨmboahü nüŋgumbo anɨhondümbo fɨfɨrɨfoare hoafɨmayu ahafandɨ hɨmboahü sɨhamboya ndahurai randowandɨ asahɨ. 14 Sɨhambo refembo hoafɨmayo ra hütikoate-ndafɨhü wudɨpoapondo yando ŋgafɨ Adükarɨ Sisas Krais ai kuduanɨ rananɨmbo asu ŋgɨrɨ hoafɨ yagodo. 15 Ai weindahɨ tüküfemboayu ra God ai ahambo tüküfembo hoafɨmayu ranɨ-süŋgu tükündɨfimbui. God aiana aboedɨ yaŋgɨrɨ nüŋgumb-ani asu ai mamani muŋgu-moatükunɨ hɨfandarandɨ. Aiana muŋguambo bogorɨ nindou-yei bogorɨ hond-ani asu hɨfandɨ-rundeimbɨ-yomondɨ Adükarɨ hondani. 16 Ai mamɨ yaŋgɨr-ani yɨfɨyo-rakoate-ayu. Aiana si afɨndɨ peyoanɨ ranɨfih-ani anüŋgu, ŋga ranɨ-fikɨmɨ nindou mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ ŋgu. Ŋga asu nindou mamɨ ai-amboanɨ moai horirɨ asu ŋgɨrɨ hondirɨ. Ranɨmboane muŋguambo si sɨhɨrɨ ahambo hohoanɨmo-ndɨhuranɨ ai muŋguambo ŋgɨnɨndeimbɨ-mbiyu-wamboane, ŋga anɨhond-ane. 17 Nindou hɨfɨ ndanɨhündambo napo afɨndeimbɨ ranaheimbo hoafɨndafɨndürɨ ai yowanɨ borɨndeimboyei. Ai nɨmehünou moaruwaiyorandeimbɨ napo ranahambo ŋgɨrɨ anɨhondümbo-ndɨhindɨ, ŋga yowanɨ. Ŋga God ai sɨhefɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohünda aboedɨ moatükunɨ saimunɨ arandɨ ranahambo anɨmbo anɨhondümbo-ndɨhurɨmboane. 18 Napo afɨndeimbɨ ai aboedɨ hohoanɨmonduhü aboedɨ ratüpurɨ afɨndeimbɨmbiyuwamboane asu sai-randeimbɨmbiyu-wamboane. 19 Ai rasüŋguarɨhindɨ ana, aheimbo süŋgunambo farɨhefembo napo gugurɨhindühɨ nahurai-ane aiana süŋgunambo yaŋgɨrɨ nɨŋgo hondü ra ndahümündimboyei.  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 591

1 Timoti 6

20  Timoti,

se God ratüpurɨ sɨhambo masendɨ ra wudɨpoapondo hɨbadandɨ. Muŋguambo nɨmɨndɨ fɨfɨrɨfe-koate hoafɨ ranahambo daboadanambo-ndowandɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai tɨkarɨhi hehi hoafɨyeihɨ seiya, ‘Hoafɨ nda nɨmɨndɨ fɨfɨreandeimbɨ hoaf-ane,’ mbɨseimboyei, ŋga se hoafɨ ranahambo hɨmborɨ-ndamboyafɨ. 21 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai ranɨ hoafɨ ranɨ-süŋgurɨhindühɨ anɨhondümbofe hohoanmo ra hɨnɨŋgɨ-rɨhimboanei. Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ai se-dɨbo mbeyaŋgorowamboane.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Timoti

Pas yimbu Por ai Timotimbo sürü papɨmarandɨ

1

Por ai Timotimbo pas sürü papɨmarandɨ

1   Ro

Por-anahɨ. God ai ahandɨhoarɨ Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ horambo kamafoareandɨrɨ. God ai wambo nindou Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhinda yaŋgɨrɨ koadürü nɨŋgoweimbɨ saimbo horombo hoafɨmareandɨ ranahambo wataporɨmboyo-rambohünda koamarɨhendɨrɨ. 2 Timoti, se wandɨ nɨmorɨ hondü nahurai-anafɨ, ro sɨhambo pas nda sürü paparɨhandɨ. Ape God asu sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ai sɨhambo aboedɨ hohoanɨmo-ndɨnanɨnühɨ hɨpoambo-ndɨneanɨna ŋgusüfoambe afure kümbearo-amboane.  

3  Ro

Sɨhɨrɨ yowanɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨmbo amoanɨŋgɨ-yopoanɨ

Godɨndɨ hɨmboahü hüti-koate ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨya arɨhandɨ wandɨ amoao mamɨ amboanɨ ranɨ-süŋguarɨhindɨ nou. Ro sɨrɨhü asu nɨmbokoanɨ sɨhambo hohoanɨmo-yahanɨnühɨ Godɨmbo hɨhɨfɨrɨhünühɨ dɨdɨbafɨ-yaheando arɨhandɨ. 4 Asu se wambohünda aranɨmayafɨ ranɨmbo hohoanɨmoyahanɨnühɨ ro sɨhambo hoeifenɨnɨmbo afɨndɨ hohoanɨmoayahɨ. Ro asükai hoeindɨheanɨnühɨ rananɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndamboyahɨ. 5 Ro sɨhafɨ Kraisɨmbo anɨhondümbofe hondü ranahambo asükai hohoanɨmoayahɨ. Sɨhafɨ asarɨ Rois asu sɨhafɨ me Yunis ai weyaŋgurühɨ anɨhondümborɨne marɨnandɨ, ŋga ro yarɨhe anɨhondümbo-arɨheandɨ sɨhafɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo amboa ahafe nahurai-ane. 6 Ranɨmbo-hündamboane sɨhafɨ hohoanɨmo botarɨheanɨnɨ. Ro wandɨ warɨ sɨhafɨ mbɨrowamɨ manandɨheandɨ ra God ai sɨhambo ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨ masaganɨnɨ. Rananɨmbo sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ ranai hai pɨpirowanda ahoro nahuraimbeyowa sahehea. 7 Sapo God ai sɨhefɨmbo Yifiafɨ masemunɨ ra yɨhɨmbo saiyamunɨ-randeimbɨ-yopoanɨ,  







592 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 593

2 Timoti 1

ŋga wanɨ. Yifiafɨ ranana sɨhefɨmbo ŋgɨnemɨndɨmunanɨ nindou ŋgorümbo ŋgusüfo pefe asu sɨhefɨ hohoanɨmo ndofe hɨfandɨmboyo hohoanɨmo ra masemunɨ. 8 Ranɨmbo-hündamboane se sɨhefɨ Adükarɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo amoanɨŋgɨ-ndamboyafɨ. Asu se wambo amoanɨŋgɨ-ndamboyafɨ, ŋga ro ahandɨ ratüpurɨ-mbohünda karabusɨ-meheand-ane. Ŋga se Godɨndɨmayo ŋgɨnɨndɨ ranɨnambo Aboedɨ hoafɨ bokarɨ-hefembohünda ro-dɨbo tɨŋɨrɨfondemboane. God ai ranɨmbo-hündamboyo ŋgɨnɨndɨ sayamunɨ arandɨ. 9 Asu ai aboedamboreamunɨ mbura ahandɨ sürühoeimbɨ nindoumbore kafoare hɨnɨŋgɨmareamunɨ. Ai ramareandɨ ra sɨhɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo-mayefamboyopoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ranana horombo hondü God ai hɨfɨ sünü nafɨ-koateyu-ambeyo Kraisɨndɨ süŋgu aboedɨ hohoanɨmo-memuna ahandɨ nindoumboyahu tükümehundɨ. 10 Ŋga asu hapondanɨ ana Sisas Krais sɨhefɨmbo aboedambo-reamuneimbɨ ranai ndeara weindahɨ tüküfimboani. Asu ahandɨ ratüpurɨ süŋgu Godɨndɨ nindoumbo aboedɨ hohoanɨmo amboanɨ weindahɨ tüküfemboane. Sisas Krais ai yɨfɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfɨnambo-mareanda yɨfɨ ai ŋgɨnɨndɨkoate-ane. Asu ahandɨ aboedɨ hoafɨ ranɨnambo muŋguambo nindou ai yɨfɨkoate yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo ra weindahɨ-mareandɨ. 11 Ai wambo kamafoareandɨrɨ aboedɨ hoafɨ wataporɨmboyo, Kraisɨndɨ hoafɨ semɨndɨ ho, asu nindoumbo Godɨndɨ hohoanɨmo yamundɨfe raraombohünda. 12 Ro tɨŋɨrɨfo asahamɨndɨhɨ aboedɨ hoafɨ hoafɨya arɨhandɨ ranɨmbo-hünda, ŋga ranahambo ro moai amoanɨŋgɨyahɨ. Sapo ro Nindou anɨhondümbo-arɨhinɨ ahambo fɨfɨrɨhinɨ. Asu ro fɨfɨrɨheandɨ ai wambo ranɨ ratüpurɨ masendɨ ra hɨbada ŋgumbo Sisasɨndɨ adükarɨ si ra tükündɨfemboe. 13 Ro yamundɨ-marɨheandɨ hɨmborɨmayafɨ ra aboedɨ sɨsamɨ nahuraiane asu se mamɨ yahurai nindoumbo yamundowandürɨ ndandɨ. Ranɨmboane se Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbo-ndɨworühɨ ŋgusüfo pandoworühɨ asu ranɨ-hoafɨ yamundo ndandɨ. 14 God ai aboedɨ hoafɨ sɨhafɨ warɨhümareandɨ ra aboedɨ moatükun-ane, ŋga se wudɨpoapondo hɨbadandɨ. Yifiafɨ Aboedɨ sɨhefɨ fiambe amaro ranai fandɨhenɨnɨmboe ranɨ ratüpurɨ ra hɨfandɨmbohünda. 15 Se fɨfɨrowandɨ muŋguambo nindou Esia hɨfɨhündɨ ai wambo hɨnɨŋgɨ-marɨhindɨrɨ. Asu Figerus weimbo Hemogenes amboanɨ hɨnɨŋgɨ-marɨneandɨrɨ. 16 Ro dɨdɨbafeheandɨ Adükarɨ ai Onesiforus ahandɨ aborüdɨ babɨdɨmbo hɨpoambo-mbɨreandür-amboane. Ai wambo karabusambe-ani yahu amoanɨŋgɨkoate sünɨ hoeireandɨrɨ randanɨ ŋgusüfo aboedɨ kürɨhe mamarɨhɨ. 17 Ai süfumbo Romohü wambo tɨŋɨrɨfoyuhü kokorandɨrɨmbo asu süŋguna hoeimareandɨrɨ. 18 Ro dɨdɨbafeheandɨ Adükarɨ ai Godɨndɨ yɨbobofe si tüküfe sɨmboanɨ hɨpoambo-mbɨrir-amboane. Se fɨfɨrowandɨ Onesiforus ai ro Efesusɨhü karabusɨyahe nɨmarɨhambe wambo fehefendɨrɨmbohünda afɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyu marandɨ.  





















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Timoti 2  594 Timoti ai Kraisɨndɨ ratüpurɨ wudɨpoaponde ratüpurɨmbiyu-wamboane

2

1   Asu

wandɨ nɨmorɨ Timoti, muŋguambo si Sisasɨndɨ-mayo aboedɨ hohoanɨmo ranai sɨhambo ŋgɨnɨmbɨ-ramɨndɨnɨn-amboane. 2 Asu yamundɨfe hoafɨ ro nindou afɨndɨ-yei hɨmboahü wataporɨmbo-marɨhandɨ ra se hɨmborɨmayafɨ. Ranɨ hoafɨ ra nindou Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbo kɨkɨhɨ-ründɨmondeimbɨ ahamundɨ warɨhündowapurɨ. Rananɨmbo asu ai asükai nindou bɨdɨfɨrambo yamundɨ-mbɨrundür-amboane. 3 Se Sisas Krisɨndɨ ami aboedɨ nahuraimbondafo nɨmbafɨ. Rananɨmbo se ro-dɨbo tɨŋɨrɨfo ra ndahoamɨnde-mboane. 4 Se ami-yomondɨ ratüpurɨ fɨfɨrowandɨ, sapo ai amimboyafu ratüpurayomo ra ŋgɨrɨ ŋgorü ratüpurɨ ndowandümo, ŋga wanɨ. Aiana moanɨ ami ratüpurɨ ranɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨ-ndɨmondanɨ ahamundɨ bogorɨ ai ahamundɨ ratüpurɨ ranahambo aboed-ane mbeyahua mbɨsɨmo hou ranɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨndɨmboemo. 5 Asu nindou ai napo semɨndɨmbo pɨpɨ ranambe pɨpayu ana, pɨpɨ ranahandɨ ahɨnɨ ra süŋgundeandɨ. Ai ra süŋgufekoate-ayu ana, ai pɨpɨmayu ranahambo napo semɨndɨmboayu amboanɨ ŋgɨrɨ ndemündu. 6 Nindou nümbürambe maŋgɨrɨ hɨfɨreandühɨ tɨŋɨrɨfoayu ai-boatei bɨdɨfɨrɨ sesɨ ra yimuŋgurɨ-mbɨramündu-wamboane. 7 Hoafɨ nda ro hoafɨmayahɨmbo se hohoanɨmondafɨ, ŋga Adükarɨ ai sɨhafɨ hohoanɨmoambe horɨndea-nɨnɨmbui. Asu rananɨmbo se hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra wudɨpoapondo fɨfɨrɨndo-wamboyafɨ. 8 Se hohoanɨmondafɨ fɨfɨrɨndowandɨ Sisas Krais yɨfɨhündɨ botɨmefiyu ranana Defit, Israerɨ-yafe adükarɨ bogorɨndɨ sɨrambeahɨnd-ani. Ranɨmboane aboedɨ hoafɨ ro wataporɨmbo-arɨhandɨ ranahambo hoafayahɨ. 9 Ro aboedɨ hoafɨ hoafɨya marɨhandɨ ranɨmboyo nindou ai wambo moaruwai nindou-ani yahomo houmbo mamɨkarambo tɨŋɨrɨfo saundɨrɨ mburümbo karabusɨ-marundɨrɨ. Ŋga Godɨndɨ hoafɨ ranana ŋgɨrɨ karabusɨndɨfeyo. 10 Ranɨmbo-hündamboane ro hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ kürɨheandühɨ muŋguambo tɨŋɨrɨfo ra asahamɨndɨhɨ nindou God ai wand-anei yahundüreimbɨ ranaheimbo fehefe-ndürɨmbohünda. Ranɨmboanahɨ ai-amboanɨ Sisas Krais ai aheimbo aboedambo-ndeandüra ai-dɨbo koadürümbo-koadürümbo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ kapeihü mbɨnɨmboeia sahehea hohoanɨmoayahɨ. 11 Sɨhɨrɨ hoafɨ nda anɨhondümbo-ndɨhumboane: Sɨhɨrɨ ai-dɨbo yɨfayefɨ ana, asükai sɨhɨrɨ ai-dɨbo yaŋgɨrɨ nɨmboemboyefɨ. 12 Sɨhɨrɨ ai-dɨbo tɨŋɨrɨfo asahumɨndefɨ ana, asu sɨhɨrɨ ai-babɨdɨmbo bogorɨmbondahu hɨbadɨhumboyefɨ. Ŋga asu sɨhɨrɨ ahambo daboadɨ hɨhɨrarɨhurɨ ana, ai sɨhefɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨndɨ-ndeamunümbui. 13 Sɨhɨrɨ ahambo süŋgufimbo hoafɨyefɨ mburɨhumbo  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 595

2 Timoti 2

asu süŋgufekoate-ayefɨ anasɨ, asu aiana ahandɨ hoafɨmayu ra süŋgundeambui. Aiana ŋgɨrɨ ahandɨ hohoanɨmo ra ŋgorü-süŋgundeandɨ, ŋga wanɨ. 14  Se

Timoti ai Godɨndɨ ratüpurɨyombo tɨŋɨrɨfombiyu-wamboane

nɨmorehɨ nindowenihɨ ranaheimbo ranɨ hoafɨ ranahambo hoafɨndafɨndürɨ nda ŋgafɨ. Asu Godɨndɨ hɨmboahü se aheimbo ahɨnɨ hoafɨndafɨndürɨ ai ŋgɨrɨ hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ ranahambo hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨndei. Ranɨ-moatükunɨ ranana nindoumbo famandɨheirɨpoanɨ, ŋga nindou hɨmborayei ranaheimbo moaruwaimbo-ndearümboe. 15 Se Godɨndɨ ratüpurɨyo-randeimbɨ nindoumbofe tüküfembo tɨŋɨrɨfondafɨ, rananɨmbo God ai sɨhafɨ ratüpurɨ ra aboed-ane yahombohünda. Rananɨmbo se Godɨndɨ ratüpurɨyafɨ-randeimbɨ amoanɨŋgɨkoate-ndafühɨ ahandɨ hoafɨ wudɨpoapondo yamundowandürɨmboyafɨ. 16 Se Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufekoate hoafɨ ranɨ-fikɨmɨ ŋgamboyafɨ, ŋga yowanɨ. Sapo hoafɨ moaruwai ranai ana nindoumbo Godɨndɨ süŋgufe aŋgunɨ ndemɨndɨndürɨ ŋgomboe. 17 Sapo hoafɨ ranana masɨmei moaruwai hamɨndɨ adükarɨ tükefeyo nahurai-ane, ŋga rananɨmbo nindoumbo moaruwaimbo-ndeamboe. Sapo Himeneus weimbo Firetus rawefɨne marɨnandɨ nou. 18 Nindou rahurai aiana hoafɨ hondü ra hɨnɨŋgɨrɨneambo anafandɨ, sapo ai hoafɨyafandühɨ safanɨya, ‘Sɨhɨrɨ ana yɨfɨhündɨ botɨmayahundane, ranɨmbo wambo asu ŋgɨrɨ süŋguna yɨfɨhündɨ botɨndahundɨ,’ safanɨ arɨnandɨ. Ranane hoafɨ ranai bodɨmondɨ-yafe Godɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo ra moaruwaimboreandürɨ arandɨ. 19 God ai Kraisɨndɨ nendɨ ŋgɨnemɨndɨmbo-hünda Krais kambohoanɨ nahurai mafondirɨ. Kambohoanɨ ranɨfihɨ sürü nda apenɨŋgo: ‘Adükarɨ ai ahandɨ nendambo ndore fɨfɨrea-ndürɨmboani.’ Asu ŋgorü sürü amboanɨ nda ‘Muŋguambo nindou ai seiya, “Ro Adükarɨnd-anefɨ,” asei ranai ana moaruwai hohoanɨmo ranahambo daboadɨ hɨhɨrɨ-mbɨrɨhind-amboane.’ 20 Adükarɨ worambe gor asu sirfa ranɨnambo hɨpɨrɨ nafɨrühɨ masɨhehindɨ. Gor sirfa ranɨnambo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga nɨmɨ asu hɨfɨ ranɨnambo amboanɨ nafɨmarɨhündɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra bɨdɨfɨrɨ ranɨpoanambo ratüpurɨmboyo asu bɨdɨfɨrɨ mamɨkarambo moatükunɨ ratüpurɨmboyo. 21 Ranɨmboane nindou düdi ai ranɨ mamɨkarambo hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨreandühɨ Godɨndɨ hɨmboahü aboedayu ana, ai ranɨ-poanɨmbo ratüpurɨmbo hɨpɨrɨ nahurai nüŋgumbui. Ai Adükarɨndɨ yaŋgɨrɨ nüŋguhü asu ahambo fandɨheirühɨ aboedɨ ratüpurɨmbo yaŋgɨrɨ nafɨramɨndɨ nɨŋgo marand-ane. 22 Ŋga ranɨmboane se nindou hoarɨfamborɨ-yafe moaruwai hohoanɨmo ranahambo feboawandɨ. Ŋga se mbumundɨ hohoanɨmo, Godɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo, ŋgusüfo pefe hohoanɨmo, ŋgusüfo afurɨfe  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Timoti 2​, ​3  596

kife hohoanɨmo, ranɨ hohoanɨmo-anɨmbo ndowandɨfɨ. Nindou dɨdɨyei Godɨndɨ hɨmboahü sürühehi-ndeimbɨyei asu Adükarɨndɨ ndürɨnambo dɨdɨbafɨyahi arɨhündɨ ai se-babɨdɨmbo ranɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ. 23 Asu se nindou ŋgusüfo hohoanɨmokoate hoafɨ ŋgorü-süŋgu ŋgorüsüŋgu-rɨhündeimbɨ ranahei fikɨmɨ ŋgamboyafɨ, ŋga yowanɨ. Ŋga se fɨfɨrowandɨ hoafɨ yahurai ranana hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨ tüküfe randühane. 24 Asu Adükarɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ana ŋgɨrɨ hoafɨnambo sɨmborɨ-sɨmborɨndu, ŋga wanɨ. Ŋga ai nindou muŋguambo afure hohoanɨmoyuhü ndore yamunde-randeimbɨyu haya hɨmboarɨ-yaŋgɨrɨ hɨfandɨ-randeimbɨmbiyu-wamboane. 25 Adükarɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ ai hɨmboarɨ hoafendɨnduhü, nindou mamɨ hohoanɨmo süŋgufekoate-yeimbɨ ranaheimbo yamundeandürɨ. Rananɨmbo God ai ahei ŋgusüfoambe hɨhɨrareandürɨ ana, anɨhondü yamundɨfe hoafɨ ra hɨmborɨ-ndeimboyei. 26 Nindou yahurai ranana Satan ai aheimbo ahandɨ andürambe masemündündürɨ ahandɨ hoafɨ süŋgufembohünda. Ŋga ai hoafɨ hondü ra fɨfɨrarɨhindɨ ana, Satanɨndɨ andürɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi moanambühɨ aboedambo tükündahimboyei.  







3

1   Se

Bɨdɨfɨranambo si tüküfeyoambe ana nindou ai moaruwai hohoanɨmo-ndeimboyei

fɨfɨrɨhindɨ bɨdɨfɨranambo si akɨmɨ tüküfembo-yoambe ana tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükündɨfemboe. 2 Nɨmboe sapo nindou ai ahei fimbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmondeihɨ, kakɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo pandɨhimboyei. Ai ahei fimbo yaŋgɨrɨ borɨndeihɨ asu ŋgorü nindoumbo hohoanɨmokoatendeihɨ nindou bodɨmondambo tɨrɨfoefe hoafɨndeihɨ, ŋgɨrɨ ahei boagɨrɨ-yei hoafɨ hɨmborɨndei ndühündɨ. Ŋgɨrɨ nindou ranaheimbo hɨhɨfɨndɨhündürɨ asu ai Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgufekoate-ndeimboyei. 3 Ai ŋgɨrɨ nindou bodɨmondambo hohoanɨmondei asu ŋgɨrɨ nindoumbo amboawiyei mbɨsei. Ŋga ai daboadanɨ nindou ŋgorümbo amoŋgonɨ hoafɨndeimboyei, asu ŋgɨrɨ ahei fi wudɨpoapondɨhi hɨbadɨhündɨ, ŋga ai hɨpoambofe-koatendeihɨ nɨne aboedayo ra moaruwaimbo-ndɨhimboyei. 4 Asu ai ahei ŋgunindambo amboanɨ hohoanɨmo-koatendeihɨ moaruwai moatükunɨ randɨhimboyei. Ai hohoanɨmoyo hoeifekoate ratüpurɨndeimboyei. Ai hohoanɨmo-ndeihɨya, roana bogorɨ nindou-anefɨ mbɨsei hehi Godɨmbo hohoanɨmokoate hɨfɨ ndanɨhündambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo-ndeimboyei. 5 Ai Godɨndɨ hoafɨ ra fi yaŋgɨrɨ süŋgundɨ-himboyei, ŋga ahandɨ ŋgɨnɨndɨ adükarɨ eŋgoro ra ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndɨhindɨ. Se nindou yahurai ranahei fikɨmɨ ho-poanɨ, ŋga yowanɨ. 6 Nindou yahurai aiana nɨmorehɨ hɨhɨndɨ hohoanɨmoyeimbɨ moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranahei worɨnambo ho ahei hohoanɨmo ŋgorüsüŋgufe hɨfandɨmbo ranɨmboane nafɨ kokoarundɨ. Moaruwai hohoanɨmo ai ahei ŋgusüfambe botɨreandüra ranɨ hohoanɨmo ra refembo hohoanɨmoyei  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 597

2 Timoti 3​, ​4

arɨhündɨ. 7 Asu nɨmorehɨ ranai sɨmborɨ yamundɨfe sahümündi arɨhündɨ, ŋga ai ŋgɨrɨ Godɨndɨ anɨhondü hohoanɨmo ra fɨfɨrɨndɨhindɨ. 8 Horombo Sanes weimbo Sambres ai Mosesɨndɨ hoafɨ daboadɨ hɨhɨrɨma-rɨneandɨ ranɨsüŋgumboane hapondanɨ amboanɨ anɨhondü hoafɨ ranahambo daboadɨ hɨhɨrarundɨ. Ranane ahamundɨ hohoanɨmo ranai mamɨkarɨ-yomondühɨ asu ahamundɨ Godɨmbo hohoanɨmo ra moanane. 9 Ŋga ahei ranɨ hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ adükarɨ tükündɨfeyo, ŋga wanɨ. Muŋguambo nindou ai hoeindɨhindanɨ ahamundɨ hohoanɨmo ai mamɨkarɨ-ndapurɨmboe sapo horombo Sanes weimbo Sambres ramefɨneandɨ nou.  





Timoti ai Godɨndɨ hoafɨ ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨmbɨ-ramündu-wamboane

10 Ŋga

seana wandɨ yamundɨfe, hahabodɨ marɨhandɨ asu wandɨ hoahoaŋgo ranahandɨ nɨmɨndɨ ra fɨfɨrowandühɨ süŋgumarowandɨ. Ro Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhinühɨ ŋgorü nindoumbo afurɨhe hohoanɨmoyahandürɨ asu nindoumbo ŋgusüfo parɨheandürühɨ tɨŋɨrɨfo tüküfeyowanɨ moanane sa ŋgɨnɨndɨ nɨmboa marɨhandɨ ra se fɨfɨrowandɨ. 11 Sapo ro Andiok, Aikoniam asu Ristra ŋgoafɨhü nindou ai wambo moaruwaimborɨhindɨrühɨ asübusɨ masehündɨ ra se fɨfɨrowandɨ. Ro ranɨ ŋgoafɨhü tɨŋɨrɨfo masahamɨndɨhɨyosɨ, ŋga Adükarɨ ai famarɨhendɨra aboedambo anɨmboahɨ. 12 Anɨhond-ane, muŋguambo nindou Sisas Kraisɨ dɨbo nɨmboadeimbo Godɨndɨ hohoanɨmo süŋguarɨhindɨ ana, nindou ai aheimbo moaruwaimbondɨhindürɨmboyei. 13 Ŋga nindou moaruwai Godɨndɨ hoafɨ fi yaŋgɨrɨ süŋgurundeimbɨ ahamundɨ hohoanɨmo ranai ŋgo-ŋgombo moaruwai hamɨndɨndɨmboe. Ai nindou bɨdɨfɨrɨ-yei hohoanɨmo mamɨkarɨ-rundürühanemo, ŋga asu ahamundɨ hohoanɨmo amboanɨ mamɨkararapurɨ. 14 Ro sɨhambo hoafehanɨnɨ, se hoafɨ hɨmborɨyafɨ mbura anɨhondümboarowandɨ ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundo ŋgafɨ. Hoafɨ ra anɨhond-ane, sapo nindou düdi sɨhambo yamundɨ-marɨhinɨnɨ ranaheimbo wudɨpoaporo fɨfɨrowandürɨ. 15 Asu se fɨfɨrowandɨ sapo se nɨmorɨ akɨdouyafambe hafɨmbo sɨhambo hohoanɨmo aboedɨ saimbo Godɨndɨ hohoanɨmo paiaroweimbɨ buk ranɨ-boatei fɨfɨrɨmarowandɨ. Buk rananɨmbo hohoanɨmo aboedɨ daganɨnanɨ Sisas Kraisɨmbo anɨhondümbo-ndɨworanɨ asu God ai sɨhambo aboedambo-ndeanɨnɨmbui. 16 God ahandɨ bukambe hoafɨ ra weindahɨ-mareandɨ. Asu yamundɨfembo, moaruwai hohoanɨmo nafuimbo, hohoanɨmo dɨdɨboado-fembo asu mbumundɨ hohoanɨmo süŋgufembo yamundɨfe-mbohündambo hoafɨ ra aboed-ane. 17 Rananɨmbo nindou dɨdɨyei Godɨndɨ hohoanɨmo süŋguarɨhindɨ ranai aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨ-mbohünda ndorɨhi fɨfɨrɨhimboanei.  













4

Timoti ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo ŋgɨnɨndɨ mbɨnüŋgu-wamboane

1   Sisas

Krais ai weindahɨ kuduanɨ asu ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra tükündɨfeyoanɨ ai yaŋgɨrɨ nɨboadeimbɨ asu yɨfɨyeimbɨ ra

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Timoti 4  598

yɨbobondearümbui. Ahandɨ asu Godɨndɨ hɨmboahü ndanahambo sɨhambo ahɨnɨ hoafehanɨnɨ. 2 Se aboedɨ hoafɨ ra bokarɨhefembo ŋgɨnɨndɨ nɨmbafɨ. Nindou ai hɨmborɨndeianɨyo asu wanɨndoanɨyo ra se bokandɨhao ndandɨ. Nindou ai ahei hohoanɨmo moaruwai hoeifembohünda hoafɨndafɨndürɨ. Ai moaruwai hohoanɨmo-ndeianɨ se ŋgɨnɨndɨ hoafɨndafɨndürɨ. Ahei ŋgusüfoambe kɨkɨmo-boadowandürɨ. Hɨnɨŋgɨrou hoafɨndafɨndürühɨ wudɨpoapondo yamundowandürɨ. 3 Hɨmborɨyafɨ, süŋgunambo ana nindou ai hoafɨ hondü ranahambo hɨmborɨkoate-ndeimboyei. Rananɨmbo ai nindou afɨndɨ aheimbo yamundɨfe-ndürɨmbo kokondɨhü-purɨmboyei nɨnɨ hoafɨyo ai hɨmborɨmbo hohoanɨmoyeimbɨ ra yamundɨfe-ndɨrümbohünda. 4 Rananɨmbo hoafɨ hondü ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi moanɨ hoafɨ yaŋgɨrɨ ra süŋgundɨhimboyei. 5 Ŋga se muŋguambo si wudɨpoapondo hohoanɨmondafɨ se tɨŋɨrɨfo ndowandɨfɨ asu nindoumbo aboedɨ hoafɨ ra wataporɨmbondandürɨ. Asu Godɨndɨ ratüpurɨ ra se anɨhondümbo hamɨndɨ ratüpurɨndafɨ.  







Por yɨfɨmbo akɨm-ani

6  Wandɨ

yaŋgɨrɨ nɨŋgo ra Godɨmbo sesɨ saimbo nahurai-ane, ŋga ndeara wandɨ yɨfɨmbo ra akɨm-ane. 7 Ro aboedɨ hamɨndɨ yifiarɨya, yaŋgɨrɨ nɨŋgo semɨndɨmbo ra pɨpɨmayahɨ ranane ro pɨpɨ moendɨfemboyo-wamɨ tüküyaheandühɨ wandɨ Godɨmbo anɨhondümbofe ra kɨkɨharɨ-hamɨndɨhɨ. 8 Hapoana napo pɨpambe horombofe hefe semɨndɨmbo ranai yaŋgorɨ hɨfandarandɨ. Napo ranana ndahurai-ane. Adükarɨ ai wambo mbumundɨ nindou mbüsümbui. Adükarɨ ai mbumundɨ hohoanɨmo süŋgu nindou yɨbobore arandɨ sapo ahandɨ adükarɨ yɨbobofe si ra tükündɨfeyoanɨ napo ra wambo ndendɨrɨmbui. Ai wambo yaŋgɨrɨyopoanɨ asendɨrɨ, ŋga nindou muŋguambo dɨdɨyei ahambo weindahɨ tükündɨfiyuanɨ hoeifimbo hɨmboyeihɨ amarei ranaheimbo amboa.  



9 Se

Timoti ai nɨmehünou Porɨmbo sowana mbüsünu-wamboane

wambo sowana nɨmehünou sɨnɨmbo tɨŋɨrɨfondafɨ. 10 Demas ai hɨfɨhündɨ hohoanɨmo süŋgufembo afɨndɨ hohoanɨmoyuhü wambo hɨnɨŋgɨreandɨrɨ haya Tesaronaika ŋgoafɨnambo mahu. Kresens ai Garasia hɨfɨna mahu asu Taitus ai Darmesia hɨfɨnambo mahu. 11 Asu Ruk mamɨ yaŋgɨr-ani ro-dɨbo anüŋgu, ranɨmbo-anɨmbo dügüfɨhü Mak ndowarɨndɨfɨ dügüfɨ. Rananɨmbo ai wandɨ ratüpurɨ ra farɨhendɨrɨ haya ratüpurɨmbiyuwamboane. 12 Ŋga Titikusɨmbo ana Efesusɨnambo koamarɨhehina mahu. 13 Asu se asühüfɨ ana, wandɨ ŋgɨsɨharɨ hoearɨ warɨ hoandarɨ Troas ŋgoafɨhü Karpusɨndɨ worambe masɨheheandɨ ra ndowandɨfɨ dügüfɨ, asu buk amboanɨ kapeihɨ. Sapo buk nɨnɨhondɨ hoearɨnambo nafɨyoweimbɨmayo ra. 14 Areksander napo bras kapanambo nafɨra-randeimbɨ ai wambo afɨndɨ moaruwaimbo-mareandɨrɨ. Ranɨmbo-hünda süŋgunambo Adükarɨ ai  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 599

2 Timoti 4

sɨmborɨ ahambo moaruwaimbo-mbɨrir-amboane. 15 Ŋga se-amboanɨ nindou ranahambo-anɨmbo hɨbadambo. Ŋga ai-ani yɨhoefɨ hoafɨ hɨfɨnambore arandɨ. 16 Weaŋgurühɨ ro kotambe sɨmborɨ hoafɨmayahɨ ra moai nindou dɨdaiamboanɨ farɨhendɨrɨ, ŋga muŋguambo nindou ai hɨnɨŋgɨ-marɨhindɨrɨ. Ŋga God ai aheimbo amboawiyei mbeyahuamboane. 17 Asu Adükarɨ ai ro-dɨbombo nüŋgumbo ŋgɨnɨndɨ masendɨra ro aboedɨ hoafɨ ra Sudayafe ndɨfo ranaheimbo dɨdɨboadondɨhe wataporɨmbo-ndɨhamboyahɨ. Ranɨyo God ai wambo nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ raion yahamonɨndɨ hümarɨhendɨrɨ. a 18 Mamɨ ranɨ-süŋgumboane Adükarɨ ai wambo nindou moaruwaimbo-fembo hohoanɨmoayei ranambeahɨndɨ aboedambondeandɨrɨmbui. Rananɨmbo ai sünambe ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe aboedambo ndemündündɨrɨ gafumbui. Koadürümbo-koadürümbo ahambo aboed-ani mbɨsefɨmboane. 19 Asu se wandɨ hɨhɨfɨ hoafɨ Prisira weimbo Akwirambo asu Onesiforusɨndɨ worambeahɨndɨ aheimbo hoafɨndafɨ. 20 Erastus ai Korin ŋgoafɨhü awi mbanüŋgu. Trofimus ai aŋgünɨmbomayua Muretus ŋgoafɨhü hɨnɨŋgɨmarɨhinɨ. 21 Asu se wambo sowanambo sɨfombo tɨŋɨrɨfondafɨ ŋgɨsɨharɨ tüküfekoate-yoambe. Yuburus, Pudens, Rinus, Krodia asu muŋguambo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai sɨhambo hɨhɨfɨ hoafɨ koararɨhehinɨnɨ. 22 Adükarɨ ai se-dɨbo mbɨnüŋgu-wamboane. Ŋga asu ahandɨ moanɨ hɨpoambofe ai se-dɨbo mbeyaŋgoro-wamboane.  















 4:17 Nda kafoefe hoaf-ane. Raion ai nindou bɨdɨfɨrɨ mbura arandɨ. Kafoefe hoafɨ nɨmɨndɨ ra Porɨmbo tɨŋɨrɨfo tükümefeyowa yɨfɨmbo yaŋgɨrɨmayu, ŋga God ai ahambo mafarɨheira aboedambomefiyu. a

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Taitus

Pas Por ai Taitusɨmbo sürü papɨmarandɨ

1

1   Ro

Por Godɨndɨ ratüpurɨya asu Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ. God ai nindoumbo wand-anei yahu-ndüreimbɨ ranahei anɨhondümbofe ra ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmbo asu Godɨndɨ mbumundɨ hohoanɨmo fɨfɨrɨfe süŋgufembohünda kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandür-ane. 2 Anɨhondümbofe asu fɨfɨrɨfe ranahandɨ nɨmɨndɨ ra yaŋgɨrɨ koadürükoadürümbo nɨŋgombo ranahambo hɨmboayefɨ ranane. Horombo hɨfɨ nafɨkoate-yuambe God tɨkai hoafɨkoateyu-randeimbɨ ranahambo horombo hoafɨmareandɨ. 3 God ai yifirɨmayu rasɨmboanɨ ai ahandɨ hoafɨ ra weindahɨ-mareandɨ. God sɨhefɨmbo aboedambo-reamunɨ-randeimbɨ ai randowandɨ yahuhü wandɨ warɨhü hoafɨ ra masɨhenda ro ahandɨ hoafɨsüŋgu randowandɨ bokarɨhehe arɨhandɨ. 4 Taitus, ro sɨhambo pas nda sürü paparɨhandɨ. Sɨhehɨ mamɨndɨhündɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨnambo wandɨ nɨmorɨ nahurai-anafɨ. Ŋga Ape God asu Sisas Krais aboedambore-randeimbɨ ai moanɨ hɨpoambofe asu ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo mbɨsabɨnanɨn-amboane.  





5 Bɨdɨfɨrɨ

Taitusɨndɨ ratüpurɨ Krit airanɨhü

ratüpurɨ moendɨfe-koate anɨŋgo ra moendɨfe asu muŋguambo adükarɨ ŋgoafɨhü anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ hɨfandɨmbo nindou kafoefe hɨnɨŋgɨ-fembohünda horombo hoafɨmayahɨ süŋgu ro sɨhambo airan Krit ranɨhü hɨnɨŋgɨ-marɨheanɨnɨ. 6 Hɨfandɨ-randeimbɨ nindou ranai nindou-yei hɨmboahü mbumundɨndu haya nɨmorehɨ mameimbɨndu. Asu ahandɨ nɨmorɨ amboanɨ Kraisɨmbo anɨhondümbo-mbɨrɨhind-amboane, ŋga ai yowanɨ boagɨrɨ-yei hoafɨ amboanɨ hɨmborɨkoate-ndeimboyei. 7Se fɨfɨrowandɨ, anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ hɨfandɨ-randeimbɨ ai Godɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbani. Ranɨmboane asu ahandɨ hoahoaŋgo ra aboedɨmbeyo-wamboane. Ai ŋgɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ahei hɨmboahü randeanda hoeindɨhindɨ asu  



600 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 601

Taitus 1​, ​2

ŋgɨrɨ afɨnd-afɨndɨndu. Asu ai ŋgɨrɨ ŋgusüfoambe nɨmai hüfɨndu. Asu ŋgɨrɨ bia ndümündü haya afɨnd-afɨndɨndu ndandɨ. Ai ŋgɨrɨ nindou harɨndu asu ŋgɨrɨ kakɨ napombo semɨndɨmbo hohoanɨmondu ndandɨ, ŋga yowanɨ. 8 Ai nindou ŋgorü ŋgoafɨhündɨ ahei ranaheimbo worɨnambo-mbɨreandür-amboane, ŋga asu ai aboedɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ hohoanɨmondühɨ sɨŋgumbɨreandamboane. Ŋga ai aboedɨ dɨboadorɨhoei nüŋgumbo Godɨndɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ hɨfandɨmbɨrand-amboane. Asu ai ahandɨ fi muŋgu ra wudɨpoapore hɨfandɨmbɨrand-amboane. 9 Ŋga asu ai anɨhondü hoafɨ yamundɨ-marüwurɨ ra kɨkɨhɨ-mbɨramündu-wamboane. Rananɨmbo asu ai nindou bɨdɨfɨrambo yamundɨ-ndeandürühɨ, ahei ŋgusɨfoambe kɨkɨmɨmbo-foareandür-amboane. Asu yamundɨfe hoafɨ aboedɨ rananɨmbo nindou ai anɨhondü yamundɨfe hoafɨ mbaharɨhehindɨ ranaheimbo ai ndore hoafɨmbiyundür-amboane. Rananɨmbo asu ahei moaruwai hohoanɨmo ra yarɨhi hoeimbɨrɨhind-amboane.  



Krit nindou ai afɨndɨ tɨkai hoafümb-anei

10 Yɨnɨ,

nindou afɨndɨ ai hoafɨ mbahɨbadɨ-rɨhoundeimbɨ anɨŋgomo, ŋga moanɨ hoafɨ yaŋɨr-anemo, asu nindou aheimbo tɨkaruhou wosɨhoaforɨ hoafɨyomo-rundeimb-anemo. Nindou afɨndɨ ai rawarundɨ ra ai Sudaanemo, nindou fi-hoearɨ karu tɨrɨhoemo-ndeimbɨ-yomondɨ mamɨsɨr-anemo. 11 Nindou yahurai ai hohoanɨmo yamundarundɨ ra sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ randɨhundɨ. Ranane asu nindou bɨdɨfɨrɨ mamɨ worambeahɨndɨ, ranaheimbo ŋgusüfo mamɨkararundürɨ kakɨ semɨndɨmbohünda. Ranɨmboane se nindou yahuraiyafe yafambe ra kɨkɨhɨndapundɨfɨ. 12 Horombo Kritɨhündɨ fɨfɨreandeimbɨ ahandɨhoarɨ hoafɨyuhü yahuya, ‘Kritɨhündɨ aiana tɨkai hoafɨyei arɨhündɨ. Ai nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ moaruwai nahurai ratüpurɨmbo yɨboarukoyeihɨ afɨndɨ sahüsi arɨhündɨ,’ mehu. 13 Ranɨ hoafɨ ra anɨhond-ane. Ranɨmboane se aheimbo ŋgɨnɨndɨ aboedɨ hoafɨndafɨndürɨ. Rananɨmbo asu Adükarɨmbo anɨhondümbofe ra ŋgɨnɨndɨmbeyo-wamboane. 14 Rananɨmbo Suda-yafe hürütühoafɨ yaŋgɨrɨ asu nindou ai hoafɨ hondümbo daboadɨ hɨhɨrarɨhindɨ ranahei ahɨnɨ hoafɨ ranahambo ŋgɨrɨ hohoanɨmondei. 15 Nindou dɨdɨyei ahei hohoanɨmo sürühoeimbayo ana, asu ranaheimbo muŋguambo moatükunɨ sürühoeimb-ane. Ŋga asu nindou ai moaruwai hohoanɨmoayei ra moai Kraisɨmbo anɨhondümbo-rɨhindɨ, ranaheimbo muŋguambo moatükunɨ sürühoeimbɨ-yopoanɨ. Ŋga ahei hohoanɨmo ŋgusüfoambe afoero ranamboanɨ moaruwai-ane. 16 Yafambe yaŋgɨrɨ ai yarɨhi hoafɨyeihɨ, ‘Ro Godɨmbo fɨfɨrɨhinɨ,’ asei. Ŋga asu ahei hohoanɨmo yarɨhi nafuiyeihɨ Godɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨhorühanei. God ai aheimbo moai wudɨreandürɨ. Ai hoafɨ kɨkɨhɨrɨhindühanei, ŋga ai ŋgɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo randɨhindɨ.  











2

1   Ŋga

Hoafɨ nda nɨmorehɨ nindowenihɨ boagɨrambo hoaf-ane

Taitus, se ndorɨhoeimbɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu nɨmorehɨ nindowenihɨmbo yamundowandürɨ. 2 Nindowenihɨ boagɨrɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Taitus 2  602

ranahamumbo hohoanɨmo nda süŋgufembo yamundowapurɨ. Ai ahamundɨhoarɨ ndondu hɨbadundühɨ, ŋgɨnɨndɨ-hamɨndɨ anɨhondümbondundɨ. Ai ŋgusüfo parundühɨ asu tɨŋɨrɨfo tükündɨfeyoanɨ moanane mbɨsɨmo ŋgɨnɨndɨ mbɨnɨŋgomond-amboane. 3 Mare yahuraianɨmbo nɨmorehɨ boagɨrɨmbo amboanɨ yamundowandürɨ. Ai aboedɨ sürühoeimbɨ yaŋgɨrɨ nɨboadeihɨ asu daboadanɨ amoŋgonɨmbo hoafɨndeimboyei. Asu aheimbo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ bia ra hɨbadarümboe, ŋga yowanɨ. Ŋga ai aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo ra yamundɨmbɨrɨhindamboane. 4 Asu nɨmorehɨ ŋgusüfo kɨkɨhɨrɨ-hindeimbɨ ranaheimbo yamundɨfe-ndürɨmboane aboedɨ hohoanɨmo ndahurai: Ai ahei nindowenihambo ŋgusüfo pandɨhipurɨ, asu ahei nɨmorambo amboanɨ mamɨ yahurai ŋgusüfo pambɨrɨhindür-amboane. 5 Asu ai ahei hohoanɨmo ra wudɨpoaporɨhi hɨfandɨrɨhündühɨ, mbumundɨ mbɨnɨboadei-amboane. Asu ahei worɨ ra dɨboadorɨhindühɨ hɨfandɨ-mbɨrühünd-amboane. Asu muŋguambo aboedɨ mbɨfarɨhehindür-amboane. Rananɨmbo asu ahei nindowenihɨ-yafe hoarehɨ mbɨnɨboadei-amboane. Ai ranɨ hohoanɨmo ra muŋgua süŋgumbɨrɨhünd-amboane. Rananɨmbo nindou ai ŋgɨrɨ Godɨndɨ yamundɨfe hoafɨ ranahambo tɨrɨboandɨhi hoafɨndei.  





6  Mamɨ

Hoafɨ nda hoarɨfamborɨmbo hoaf-ane

yahurai se hoafɨndafɨpurɨ, nindou akɨdou hoarɨfamborɨyomondeimbɨ ranahamumbo, ŋga ai-amboanɨ ahamundɨ hohoanɨmo ra ahamundɨhoarɨ wudɨpoaporu hɨfandɨmbɨrund-amboane. 7 Hohoanɨmo muŋguambo se rawarowandɨ ra, se-amboanɨ aboedɨ nafuimbo nɨmbafanɨ nindou ai sɨhambo horɨhinɨnɨhü süŋgu-mbɨrɨhinɨn-amboane. Nindou yamundɨfe ratüpurɨ ra anɨhondümbo hondü ndondo yamundowandɨ. 8 Asu se anɨhondümbo yaŋgɨrɨ hoafɨndafɨ ndandɨ. Rananɨmbo nindou ai ŋgɨrɨ sɨhambo moaruwai-ani mbɨsei. Ŋga rananɨmbo sɨhefɨmbo ŋgɨnɨndarɨhümunɨ ai amoanɨŋgɨ-ndeimboyei sapo sɨhefɨmbo moaruwai hoafɨmboayei ra nɨnɨ-moatükunɨ moaruwai moai rarɨhundɨ.  



9 Se

Hoafɨ nda moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨmbo hoaf-ane

moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ yando yamundowandürühɨ hoafɨndafɨndürɨ muŋguambo moatükunɨ ai ahei bogorɨ ranahandɨ hoarehɨmbeyei-amboane. Asu ai dɨboadondɨhi aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbeyei-amboane. Rananɨmbo ahei bogorɨ ranai ‘aboed-ane’ mbeyahomondür-amboane. Asu ai ŋgɨrɨ ahei bogorɨ ranahamumbo moaruwai hoafɨ sɨmborɨ hoafɨndahüpurɨ. 10 Asu ai ahamundɨ-mayo napo bɨdɨfɨrɨ moanɨ ndahümündimboyei, ŋga yowanɨ. Rananɨmbo bogorɨ ai aheimbo anɨhondümbo-ndundürɨmboemo. Ranɨnambo asu ahei ratüpurɨ muŋguambo ranɨnambo sɨhefɨ God aboedambo-reamuneimbɨ ahandɨ yamundɨfe hoafɨ ranahambo nindou ai aboed-ane mbɨseimboyei.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 603

Taitus 2​, ​3

Sɨhɨrɨ aboedɨ nɨboadefombo Kraisɨmbo hɨbadɨhurɨmboane

11 Sɨhɨrɨ

fɨfɨrɨhundɨ, nɨmorehɨ nindowenihɨ muŋgu aboedambofendürɨmbohünda Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe weindahɨ tükümefeyo. 12 God ai sɨhefɨmbo moanɨ hɨpoambo-mareamunɨ hohoanɨmo ranaiane sɨhefɨmbo yamundɨreamunɨ arandɨ. Godɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨfe hohoanɨmo asu muŋguambo hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo moaruwai ra hɨnɨŋgɨ-fembohünda yamundɨ-mareamunɨ. Sɨhɨrɨ wudɨpoapondɨhu hohoanɨmo-ndefomboane, ndasɨmboanɨ mbumundɨ hahabodefühɨ asu Godɨndɨ hohoanɨmo sɨŋgundɨ-humboane. 13 Sɨhɨrɨ yarɨhundanɨ anɨhondümbo-ndɨhundühɨ, sɨhefɨ God asu Aboedamboreamunɨrandeimbɨ Sisas Krais ai hɨmboamupuimbo-randeimbɨ dɨbofe weindahɨ tüküfemboayu ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefühɨ hɨfandarɨhundɨ. 14 Sisas ai sɨhefɨmbo muŋguambo moaruwai hohoanɨmo-ambeahɨndɨ aboedambofe-munɨmbo yɨfɨmayu ahandɨ yaŋgɨrɨ sürühoeimbɨ nindou nɨŋgombohünda. Nindou ranai aboedɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgufembo hohoanɨmondei ndühündɨ. 15 Hoafɨ ra yamundowandürɨ ndandɨ. Aheimbo ŋgɨnemɨndürɨmbo asu moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨ-fembohünda ŋgɨnɨndɨhündo hoafɨndafɨndürɨ ndandɨ. Ŋga asu sɨhambo nindou ai nindou yaŋgɨr-ani mbɨseimboyei.  







3

Sɨhɨrɨ aboedɨ hohoanɨmo ranahambo ŋgɨnɨndɨ nɨboadefɨmboane

1   Se

nɨmorehɨ nindowenihambo ŋgusüfoambe botɨndowandürɨ ndandan-anɨmbo, ai gafman asu gafmanɨ-yafe ratüpurɨyomorundeimbɨ-yafe hoarehɨyeihɨ ahamundɨ hoafɨ süŋgurɨhindühɨ nafɨndɨhümündi nɨmandeimbo aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨmbeyei-amboane. 2 Ŋga asu ai ŋgɨrɨ nindou ŋgorümbo moaruwai hoafɨndei. Asu ai ŋgɨrɨ yifiarɨndei, ŋga ai wudɨ-wudɨndeihɨ nindou-yafe hɨmboahü ahei fi hɨfɨnambo-ndɨhindɨ. 3 Ŋga se fɨfɨrowandɨ, horombo sɨhɨrɨ amboanɨ ŋgusüfokoate-yefɨ, hoafɨ hɨmborɨkoate-yefɨ asu Satan ai sɨhefɨmbo tɨkai hoafɨmemunɨ. Sɨhɨrɨ afɨndɨ moatükunɨ moaruwai hohoanɨmo ŋgusüfoambe botɨrea-ndeimbɨ, ranɨ-hoarehü manɨmboefɨ. Sɨhɨrɨ nindou moaruwaimbofe hohoanɨmo süŋgurɨhu asu napo hohoaŋɨrɨhu marɨhundɨ. Asu sɨhefɨhoarɨ amboanɨ sɨmborɨ ŋgɨnɨndürɨyefɨ rɨhundühɨ manɨboadefɨ. 4 Ŋga asu God Aboedamboreamunɨ-randeimbɨ ai sɨhefɨmbo hohoanɨmoyumunühɨ hɨpoambo-mareamunɨ ra weindahɨ tükümefeyo. 5 Sɨhɨrɨ moai aboedɨ hohoanɨmoyefanɨ-yupoanɨ ai sɨhefɨmbo aboedambo-mareamunɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ahandɨ hɨpoambofe ranamboyu sɨhefɨmbo aboedambomareamunɨ. Ai sɨhefɨmbo popoai-marɨhemuna, sɨhɨrɨ nɨmorɨ aboedɨ tükümehunda asu Yifiafɨ Aboedɨ ai sɨhefɨmbo sɨmborɨ yaŋgɨrɨ aboedɨ nɨŋgombo masemunɨ. 6 Sisas Krais Aboedamboreamunɨ-randeimbɨ ahandɨ süŋguyo God ai sɨhefɨmbo Yifiafɨ Aboedɨ afɨndɨ masemunɨ. 7 Kraisɨndɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Taitus 3  604

hɨpoambo ra sɨhefɨmbo mbumundɨ nindou yaho dükamareamunɨ. Ranɨmboane asu yaŋgɨrɨ koadürü-koadürümbo nɨŋgombohünda sɨhefɨmbo kamafoareamunɨ. Ranahambo anɨhondümbo-ndɨhundühɨ hɨbadɨhu nɨmboefɨmboane. 8 Ranɨ yamundɨfe ra anɨhond-ane. Ŋga se ranahambo hoafɨndafanɨ nindou aboedɨ fɨfɨrɨmbɨrɨhind-amboane samboanahɨ hoafayahɨ. Rananɨmbo asu Godɨmbo anɨhondümborɨhindeimbɨ ai aboedɨ hohoanɨmo süŋgufembo tɨŋɨrɨfombeyei-amboane. Ranɨ-moatükunɨ aboed-ane asu muŋguambo nindou fandɨhendürɨmboe. 9 Ŋga asu mamɨkarambo hɨhɨndɨ hoafɨ ra ai düdu-düduyei wakɨrɨhi-rɨhündühɨ, amoao mamɨ-yei ndürɨmbo wataporɨmborühɨ, asu ŋgɨnɨndɨyeihɨ Mosesɨndɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo hoafɨna sɨmborɨ-sɨmborayei, ŋga ranahambo se ŋgasündowandɨ. Ŋga sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ ranana ŋgɨrɨ sɨhefɨmbo fandɨhemunɨ asu ai ŋgɨrɨ sesɨ aboedɨ hɨsɨndo. 10 Nindou yikürübü-reandeimbɨ ahambo mamɨmboyo yimbumboyo ahɨnɨ hoafɨndafɨndo. Ŋga ai hoafɨ hɨmborɨkoate-nduanɨ, se ahambo daboadɨ hɨhɨndɨworɨ. 11 Se fɨfɨrowandɨ, nindou yahurai ra ai nafɨ aboedɨ hɨnɨŋgɨrundühɨ moaruwai hohoanɨmoyomo arundɨ. Asu ahamundɨ moaruwai hohoanɨmo ranai ahamumbo papɨ-hoafɨmarapurɨ.  







12  Süŋgunambo

Bɨdɨfɨranambo hoafɨ

Artemasɨyu asu Tikikusɨyu sɨhambo sowana koandɨhehinɨmboyahɨ, ŋga se wambo sowana Nikoporis ŋgoafɨnambo sɨfombo tɨŋɨrɨfondafɨ. Ŋga se fɨfɨrowandɨ, ŋgɨsɨharɨ tükɨfeyo-ambe ro Nikoporisɨhü nɨmboamboanahɨ masahɨ ra. 13 Se ahɨnümbɨ fɨfɨrundeimbɨ Sinas weimbo Aporosɨ yimbu ahafanɨmbo nafɨ ho ra wudɨndo fandɨhawapɨra ai ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨmbo mbonɨmbo-ndandɨfanɨ. 14 Sɨhefɨ nindou ai aboedɨ ratüpurɨ ranɨwamɨ nɨboadeimbo ra fɨfɨrɨmbɨrɨhind-amboane. Asu nindou mbonɨmbo-arɨhümündi, ranaheimbo mbɨfarɨhe-hindür-amboane, asu ai hɨfɨ ndanɨhü ŋgɨrɨ moanɨ nɨmboei. 15 Muŋguambo nɨmorehɨ nindowenihɨ ro-babɨdɨ anɨboadei nda ai sɨhambo hɨhɨfarɨhünɨnɨ. Anɨhondümborɨhindeimbɨ ai yɨhoefɨmbo hohoanɨmo-ayahümunɨ ranaheimbo hɨhɨfɨndandürɨ. Ŋga moanɨ hɨpoambo hohoanɨmo ra muŋguambo sebabɨdɨ mbeyaŋgoro-wamboane.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firemon

Pas Por ai Firemonɨmbo sürü papɨmarandɨ 1 Firemon,

sɨhambo pas nda ro Por-anahɨ sürü paparɨhandɨ sɨhefɨ wandafɨ Timoti dɨbo. Ro Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨ süŋgunambo karabusɨyahe nɨmboamboanahɨ asu yɨhoefɨ wandafɨ se ro-babɨdɨ mamɨ ratüpurɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-anafɨ. 2 Asu ro sɨhefɨ rehɨ Afiaane asu sɨhefɨ wandafɨ Arkipas ai ro-babɨdɨ ami nahurai Kraisɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimb-ani asu Kraisɨndɨ nendɨ sɨhafɨ worambe fandɨhi-rɨhündeimbɨ ranaheimbo amboanɨ pas nda sürü paparɨhandɨ. 3 Ape God Adükarɨ Sisas Krais-dɨbo ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo asu ŋgusüfo afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo ra mbɨsabɨnandür-amboane.  



Firemon ai Adükarɨmbo ŋgusüfo parirühɨ anɨhondümbo-rirühani

4-5  Se

Adükarɨmbo ŋgusüfo parɨworühɨ anɨhondümbo-rɨworɨ arandɨ asu Godɨndɨ nendɨ ranaheimbo amboanɨ ŋgusüfo parowandürɨ arandɨ hoafɨ ra hɨmborɨ-yahühanahɨ. Ranɨmboanahɨ muŋguambo si ro Godɨmbo dɨdɨbafɨyahühɨ ra sɨhambo hohoanɨmo-yahanɨnühɨ dükarɨheanɨnühanahɨ asu ranɨmbohünda ro wandɨ God ranahambo dɨdɨbafɨyahando arɨhandɨ. 6 Se ro-babɨdɨ anɨhondümbofe-rambo anɨmbafɨ. Ranɨmboanahɨ asu ro Godɨmbo dɨdɨbafɨyahando arɨhandɨ sɨhafɨ anɨhondümbofe ranai randeandanɨ aboedɨ sɨhafɨ hohoanɨmoambe tükümbɨfeyo sahehea. Sɨhɨrɨ Krais-babɨdɨ anɨmboefɨ asu ranɨnambo ahandɨ-mayo muŋguambo aboedɨ moatükunɨ sɨhɨrɨ masahumɨndefɨ ra se ndondo türüboadowandɨ sahehea dɨdɨbafɨyahando arɨhandɨ. 7 Karɨhasɨ wandafɨ, se Godɨndɨ nendɨ ranaheimbo ŋgusüfo parowandürɨ arandɨ ranɨmboane asu aheimbo ŋgusüfoambe ŋgɨnɨra-mɨndɨndürɨ arandɨ. Asu ranɨnambo afɨndɨ hɨhɨfɨ-hɨhfɨyahühɨ wandɨ ŋgusüfoambe afure akiaro.  



605 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Firemon  606 Firemon ai Onesimusɨmbo wandafɨmborirɨ mbɨserümandu-wamboane

8-9 Se

mamɨ moatükunɨ rambɨrowanda saheheamboanahɨ. Ro sɨhambo Kraisɨndɨ süŋgu randowandɨ randowandɨ-ndamboyahɨ ra yɨhɨmbokoate-anahɨsɨ, ŋga ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranɨ-süŋgu sɨhambo düduweheanɨnɨ. Sapo ro Por boagɨrɨ-yamboanahɨ asu ro Kraisɨndɨ fondühɨ ahandɨ hoafɨ semɨndɨ hombo-hündamboanahɨ, ŋga haponda ro karabusɨ-yaheamboanahɨ. Ŋga asu ro sɨhambo ŋgusüfo parɨheanɨnühɨ wamboanahɨ hɨnɨŋgɨrou safɨ ndarɨhe hoafɨyahanɨnɨ. 10 Ro sɨhambo ndarɨhe düduweheanɨnɨ Onesimusɨmbo-hündambo. Aiana wandɨ nɨmorɨ hond-ani Kraisɨndɨ süŋguna. Ro karabusɨyahe nɨmboambo Kraisɨmbo anɨhondümbo-fembo yamundɨmarɨhin-ani. 11 Horombo ana ai moai mamɨmbo amboanɨ sɨhambo aboedɨ farɨhenɨnɨ raranɨ ratüpurɨ ra, ŋga hapondan-ambe ana ai se-anafɨ asu ro-anahɨ sɨhehɨmbo aboedɨ nɨnɨnɨ ratüpurɨ fandɨhemunümbui. 12 Haponda ro ahambo sɨhambo sowana hɨhɨrɨhinɨ koararɨhehinɨ asu ai wandɨ ŋgusüfoahünd-ani. 13 Ro aboedɨ hoafɨ ra sahamɨndɨ hahabodɨhane ranɨhümbo wambo ndanɨhü karabusɨ-marundɨra anɨmboahɨ. Ranɨmboyahɨ asu ro Onesimusɨmbo ndanɨhü kɨkɨhɨndühü-mɨndɨhanɨ asu ai sɨhafɨ fondɨhü wambo mbɨfarɨhendɨra sahehea hohoanɨmoayahɨ. 14 Asu awi ro sɨhambo wambo farɨhefe-ndɨrɨmbo hüti-hütiyonɨnɨmbo ana moeisahɨ, ŋga moanɨ wambo se randowandɨ mbɨsafan-anɨmbo randɨheamboyahɨ. Se sɨhafɨ hohoanɨmonambo refemboanahɨ randowandɨ asahɨ. Ranɨmbo ana, ro ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ nɨnüŋgundɨheandɨ, ŋga nda wambo se randowandɨ mbɨsafan-anɨmbo randɨheamboyahɨ. 15 Ai sɨhambo akɨdou hɨnɨŋgɨ-mareanɨnɨ, ŋga awi refeanasɨ asükai se ndowarɨndɨfanɨ ai se-dɨbo gedühɨ mbɨnüŋgu-wamboane. 16 Ai se-dɨbo moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ-yupoanɨ, ŋga ŋgusüfo parɨworeimbɨ wandafɨmbɨyuwamboane. Ŋga ra aboedɨ safane. Se yahurai ahambo ndowarɨndɨfɨ. Ro ahambo ŋgusüfo pararɨhinɨ, ŋga sɨhambo ai moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ asu Kriasɨndɨ süŋgu sɨhafɨ wandafɨ kapeih-ani. Rananɨmbo se ahambo afɨndɨ safɨ ŋgusüfo pandɨworɨ. 17 Ŋga asu wambo se sɨhafɨ wandaf-anahɨ asafɨndɨrɨ ana, asu mare yahurai-safɨ ahambo amboanɨ wandɨ wandafɨ mbɨsafɨndowohü hühɨndɨworɨ. 18 Asu ai sɨhambo moaruwai hohoanɨmo-yunɨnühɨ sɨhafɨ-mayo bɨdɨfɨrɨ moatükunɨ moanɨ asemündu ana, se süŋgunambo ranɨ-moatükunɨ ranahambo wandɨ ndürɨ pando mbunda hoafɨndafɨndɨrɨ. 19 Ro Por wandɨ warɨnambo sɨmborɨ saimbo moatükunɨ sürü parɨhe asɨheheandɨ. Ro-anɨmbo sɨhafɨ nɨne-moatükunɨ ai ramareandɨ ranɨmbo sɨhambo hɨhɨrɨndɨhe ndahanɨnɨmboyahɨ. Ŋga se wandɨ süŋguyafɨ anɨhondümbo-rowandeimbɨ tükümefoandɨ ranɨ-nambo se sɨmborɨ wambo saimbo-aiyafɨ ranana sɨhafɨ fi nɨŋgo hohoanɨmo rananesɨ,  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 607

Firemon

ŋga asu ro ŋgɨrɨ ranahambo sɨhambo wataporɨ-mbondɨhanɨnɨ. 20 Ŋga wandafɨ, sɨhɨrɨ Adükarɨ-babɨdɨ anɨmboehɨ ranɨmboane asu se wambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndafɨndɨrɨ. Sɨhɨrɨ yɨbobo Kraisɨndɨ nindou-anehɨ, ŋga ranɨmbo-hünda se wandɨ ŋgusüfoambe ndondo kündowandürühɨ Onesimusɨmbo wandafɨ mbɨsafɨndowohü hühɨndɨworɨ. 21 Se wandɨ hoafɨ hɨmborɨ-ndamboyafɨ sahehea anɨhondümbo-rɨheanɨnühɨ pas nda sürü paparɨhanɨnɨ. Ro haponda sɨhambo ranɨ hohoanɨmo ra randowandɨ sahehea düduweheanɨnɨ. Ranɨ hohoanɨmo ra ŋgasündo hawa asu aboedɨ adükarɨ hamɨndɨ ranɨ-poanɨmbo randowamboyafɨ sahehea fɨfɨrɨ-heamboanahɨ. 22 Awi ro sɨhambo mamɨ hoafɨ ŋgorü hoafɨndahanɨnɨ samboanahɨ. Asu se randowandühɨ wambo sɨhafɨ worambe fondɨ nafɨndɨhao hɨnɨŋgɨndowandɨ. Ŋga ro fɨfɨrɨ-heamboanahɨ God ai sɨhei dɨdɨbafɨfe ra hɨmborɨndu haya asu wambo sɨheimbo sowana koandɨhendɨrɨ yahumboani.  





Hɨhɨfɨ hoafɨ bɨdɨfɨrɨ

23  Epafras

ai ro-dɨbo Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ süŋgunambo karabusɨyaho ndanɨhü anɨmboehɨ ai sɨhambo hɨhɨfaranɨnɨ. 24 Wandɨ Kraisɨndɨ ratüpurɨyefɨ-rɨhundeimbɨ Mak, Aristakus, Dimas asu Ruk ai-amboanɨ sɨhambo hɨhɨfarünɨnɨ. 25 Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ-mayo moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranai sɨhei ŋgusüfoambe mbɨmarondür-amboane.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru

Hibruhündɨ anɨhondümborɨhindeimbɨmbo pas sürü papɨmarandɨ God ai ahandɨ nɨmorɨndɨ süŋgu sɨhefɨmbo hoafɨmayu

1

1   Horombo

God ai afɨndɨmbo afɨndɨ moatükunɨ süŋgure haya sɨhefɨ amoao mamɨ ranaheimbo ahandɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨyomondɨ yafambe süŋgure haya hoafɨyundürɨ marandɨ. 2 Ŋga asu hapondanɨ bɨdɨfɨranɨ si ndanambe-ane God ai ahandɨ Nɨmorɨndɨ yafambe süŋgure haya hoafɨyumunɨmboani. Nɨmorɨndɨ süŋguyu God ai muŋguambo moatükunɨ sünü hɨfɨ ra nafɨmarandɨ. Ranɨyu asu ai Nɨmorɨmboya, ai muŋguambo moatükunɨ ra ahandɨ yaŋgɨrɨmbeyowamboane yahuhaya kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 3 Ranani asu Nɨmorɨ ranai God ahandɨ si adükarɨ ranambe hɨmboamupui-randeimb-ani. Ranani asu ai Afɨndandɨ fi wusɨndamündümbo nou anüŋgu. Ranane asu ahandɨ hoafɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranambo muŋgu moatükunɨ ra kɨkɨhamɨndɨ anɨŋgo. Ranane asu sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo foafoefembo ratüpurɨ ra moendɨre haya süŋgunambo hafu Bogorɨ Hondündɨ warɨ hondü waranɨ bogorɨ hondümbofi mamaru.  



4  Godɨndɨ

Nɨmorɨ ai sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgasündeamboani

Nɨmorɨ ai adükarɨmbofi tüküfiyuane asu sünambeahɨndɨ nendɨ ai ranɨ hoarehɨ tükümefundɨ. Mamɨ yare ra nou-ane Ape God ai ahambo ‘Wandɨ Nɨmorɨ’ yahu dükarirühɨ adükarɨ ndürɨ ra sagadowohü asu sünambeahɨndɨ nendambo ndürɨ akɨdou masagapurɨ. 5 Ŋga God ai mamɨ-sɨmboanɨ moai sünambeahɨndɨ nendɨ ranahamumbo mamɨmbo amboanɨ hoafɨyuhüya, “Hapo ro sahea, ‘Seana wandɨ nɨmor-anafɨ,  

608 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 609

Hibru 1

ŋga haponda ro sɨhafɨ Apembo-yaheamboanahɨ,” ’ asahɨ,   Buk Song 2:7 yahu. Asu asükai moai sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨmbo yahuya, “Ro ahandɨ afɨndɨndamboyahɨ, ŋga asu ai-amboanɨ wandɨ nɨmorɨndümbui,”  2 Samueɨ 7:14 yahu. 6 Ŋga ndeara ai ahandɨ amoŋgo nɨmorɨ mamɨ hɨfɨna koafoefimbo yahuhaya hohoanɨmoyuhü nɨmarümbo, asu ai mamɨ yare hoafɨyuhü yahuya, “Muŋguambo sünambeahɨndɨ nendɨ ranɨ amboanɨ moanɨ ahambo yaŋgɨr-anɨmbo hohoanɨmo-ndɨmondowohü, ‘Ai yaŋgɨr-ani adükarayu,’ mbɨsɨmo,”  Ɨo 32:43 mehu. 7 Hoafɨ nda ndahuraiyo ai sünambeahɨndɨ nendambo yare hoafɨyuhü yahuya, “Aiana sünambeahɨndɨ nendambo werɨ nahurai nafɨrapurühɨ, asu ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranahamumbo hai imami nahurai nafɨrapurɨ-randeimb-anemo,”  Buk Song 104:4 mehu. 8 Ŋga ahandɨ Nɨmorɨ ranahambo God ai yare hoafɨyuhü yahuya, “O God, sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranana koadürümbokoadürümbo hohane, Se sɨhafɨ nendɨ ranaheimbo mbumundɨ hohoanɨmo süŋgu anandɨ hɨfandɨrandürɨ arandɨ. 9 Seana nɨne-moatükunɨ mbumundayo ranahambo yafohorowandühanafɨ, ŋga asu nɨne-moatükunɨ farɨfarümbayo ranahambo yɨboaruko-rowandühanafɨ. Ranɨmbo-hündamboyo sɨhafɨ God ranai Adükarɨmbore dɨbonɨyunɨnɨ hɨnɨŋgɨmareanɨna hɨhɨfɨ-hɨhɨfayafɨ, sapo sɨhafɨ wandafɨ mamɨmbo yahurai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ segopurɨkoate-a,”  Buk Song 45:6-7 mehu. 10 Ai asükaiyu Nɨmorɨmbo yare hoafɨyuhü yahuya, “O Adükarɨ, horombo bɨdɨfɨranɨ hondü se hɨfɨ nafɨra mbura asu sɨhafɨ warɨnambo nɨmoamo sünü ra nafɨmarandɨ. 11 Ranɨ-moatükunɨ ranai ana awandɨhoemboe, ŋga seana moanɨ rando yahurai yaŋgɨrɨ nɨmboamboyafɨ. Ranɨ-moatükunɨ ranai ana muŋguambo sapo hoearɨ rawefeyo nou yahurai wonɨmbɨndɨmboe. 12 Asu se warambeimbɨ hoearɨ momondefeyo nou rando ranɨ-moatükunɨ ra momondo-wamboyafɨ. Asu se randowandanɨ ranɨ-moatükunɨ ranai nindou hoearɨ ŋgorü güdeandanɨ ŋgorü hɨmboayu nou randɨfemboe. Asu seana ŋgɨrɨ ŋgorüpoanɨ findafɨ,  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 1​, ​2  610

ŋga moanɨ koadürümbo-koadürümbo yahurai yaŋgɨrɨ nɨmbafɨmboanafɨ,”  Buk Song 102:25-27 mehu. 13 Ŋga God ai moai sünambeahɨndɨ nendambo mamɨmbo amboanɨ yare hoafɨyuhüya, “Wandɨ warɨ hondü waranɨ se nɨmarɨfɨ, ŋga rananɨmbo asu süŋgunambo sɨhafɨ hürütümbɨ nindou ranaheimbo sɨhafɨ yirümbo hoarehɨ hɨnɨŋgɨndɨheandüranɨ, asu se yirɨ pühɨndafɨ nɨmandɨfɨ,”  Buk Song 110:1 yahu. 14 Sünambeahɨndɨ nendɨ ra asu nɨnemoa? Aiana Godɨndɨ dɨborɨhɨndɨ nend-anemo. Aiana Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyomorundeimbɨ yaŋgɨr-anemo, asu ai koamarɨhepur-anemo sapo nindou aboedambofe-ndürɨmboayu ranaheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda.  



2

Nindoumbo aboedambofe ranana adükarɨ hamɨnd-ane

1   Ranɨmboane

awi sɨhɨrɨ moanɨ nɨne hoafɨ hɨmborɨmayefɨ ra ŋgɨnɨndɨ safɨ kɨkɨhɨndɨ-humɨndefɨ hohu ranahambo süŋgundɨhumboane. Rananɨmbo asu sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo gübüsüboadɨ-hundühɨ funɨndɨhehundɨ. 2 Horombo God ai sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ yafambe süŋgure ahɨnümbɨ hoafɨ hoafɨyumbühündɨ ŋgɨnɨndɨ meŋgoro ranahambo anɨhondümbo-femboane. Ŋga asu nindou düdi ai süŋgufekoate-ayu-ane asu hɨmborɨkoate-ayu-ane ranana nindou ranai nɨne-moatükunɨ moaruwai ramareandɨ sɨmogodühɨ tɨŋɨrɨfombü hohoanɨmo masahümündi. 3 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu adükarɨ hamɨndɨ aboedambofe-mayo ra sɨhɨrɨ hɨmborɨndefühɨ gɨgɨrana-mboefeyo ana, ra asu nüŋgundɨhu mafeboehua? Sapo Adükarɨ ai ahandɨhoarɨyu aboedambofe hohoanɨmo ranahambo weaŋgurühɨ hondü wataporɨmbomarand-ane. Ranɨyo asu nindou dɨdɨyei hɨmborɨ-mayei ranai ranana yɨhoefɨmbo anɨhond-anesɨ masei. 4 Mamɨ yare God ai ahandɨ aboedambofe hohoanɨmo anɨhond-anesɨ yaho hoafɨ ra ahei fihɨ türe haya adükarɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ, asu hepünüfeimbɨ moatükunɨ afɨndɨ ranambo ahei hoafɨ ra anɨhond-ane yahu nafuimemunɨ. Ranɨyu asükaiyu Yifiafɨ Aboedɨndɨ ranɨ-poanɨmbo ranɨ-poanɨmbo ŋgɨnɨndɨ ra moanɨ ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ nafɨramündɨ yɨbobo-mareandürɨ. Asu ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhɨrɨ gɨgɨrana-mbofepoanɨ, ŋga hɨmborayehɨ ra kɨkɨhɨsafɨ-yɨmɨndɨmboane.  





Aboedambofe-rambo Nindou bogorɨ

5  Sɨmborɨ

nɨŋgo hohoanɨmo tüküfemboayo ranahambo wataporɨmboarɨhundɨ ra God ai moai sünambeahɨndɨ nendɨ bogorɨmbofe hɨfandɨyo nɨŋgombo dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨreapurɨ, ŋga wanɨ. Ŋga nindoumboyu ramareandɨ. 6 Refembo-mayoyosɨ, ŋga asu Godɨndɨ bukambe ŋgorü-kɨmɨ yare hoafɨyowohü yahoya,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 611

Hibru 2

“Nindou ai sɨhafɨ hɨmboahü nɨnea, asu God se ranaheimbo hohoanɨmoyafai? Nindou nɨmorɨ ranai nɨnɨ-moatükunɨ-mayei-amboyafɨ se ranaheimbo dɨdɨboado-rowandürɨ hafarand-a? 7 Sapo se nindou aheimbo moanɨ bodɨfombo sünambeahɨndɨ nendɨ ranai nɨmoamo-yomondanɨ asu aheimbo ranɨ-hoarehɨ rowandürɨ hɨnɨŋgɨ-marowandür-anesɨ. Ŋga asu se ahambo ŋgɨnɨndɨ sabado hawa ai adükarɨ hamɨndɨ hondani safɨndo hawa, ai muŋgu moatükunɨ ranahambo bogorɨmbofi mbünɨŋgu-wamboane, 8 Se nindou ranaheimbo muŋgu moatükunɨ ra ahei hoarehɨmbeyowamboane safɨ hawa hɨnɨŋgɨ-marowandür-ane,”  Buk Song 8:4-6 meho. Ai ranɨ-moatükunɨ rareandühɨ muŋguambo moatükunɨ eŋgoro ra nindou hoarehɨ hɨnɨŋgɨ-mareandür-ane. Ŋga asu moai hapondanambe ana hoeirɨhunda nindou ai muŋguambo moatükunɨ eŋgoro ra hɨfandɨhündɨ, ŋga wanɨ. 9 Ŋga sɨhɨrɨ Sisasɨmbo hoeirɨhurɨ! Bodɨfomboyu God ai ahambo sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ hoarehɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. Asu ahandɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgunambo muŋguambo nindou ranaheimbo süŋguna yɨfɨmbiyu yahuhaya. Haponda sɨhɨrɨ hoeirɨhura Sisas anüŋgu God ai ahambo hɨmboamupui-randeimbɨ ŋgɨnɨndɨ sagado hayambo ai adükarɨ hamɨndɨ hond-ani ehundo sapo ai asübusɨ ranɨfihɨ yɨfɨmayu ranɨmbo-hündambo wambo. 10 God aiana muŋgu moatükunɨ ra nɨmɨndɨh-ani asu ai muŋguambo moatükunɨ ra nafɨmaranda tükümefeyo. Ai ahandɨ nɨmorɨ afɨndɨ ranaheimbo semündündürɨ hafo aboedambo-fendürɨmbo asu ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ranambo yɨbobofe-ndürɨmbo mehu. Ranɨmboane asu God ai Sisasɨmbo asübusɨ süŋguyo ahambo boatei hondü ndore nafɨrümündɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. Ranɨmboyu asu Sisas ai-anɨmbo nindou aboedambofe-rambohündambo horombofe bogor-ani. God ai ranɨ moatükunɨ ramareandɨ ra moanɨ mbumundɨ hamɨnd-ane. 11 Sapo Nindoumbo sürühoeimbɨ hohoanɨmo sagadürɨ-randeimbɨ ranani asu nindou sürühehindeimbɨ-mayei rananei muŋguambo aiana Afɨndɨ mamɨ ranahandɨ nɨmorɨ yaŋgɨr-anei. Ranɨmbohündambo wamboane asu Sisas ai ŋgɨrɨ aheimbo wandɨ akohoand-anei yahundürɨmbo amoanɨŋgɨ-ndu. 12 Asükaiyu ai hoafɨyuhü yahuya, “God, Ro wandɨ akohoandɨ ranaheimbo sɨhafɨ ratüpurɨ ranahambo wataporɨmbo-ndɨhandürɨmboyahɨ. Muŋgu afɨndɨ fandɨfe-ambe ro sɨhambo kakɨsaondɨ-hanɨnühɨ God adükar-ani mbɨsahanɨnɨ-mboyahɨ,”  Buk Song 22:22 mehu. 13 Asükaiyu ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ro ahambo yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pandɨhinühɨ anɨhondümbo-ndɨhinɨ ŋgamboyahɨ,”  Aisaia 8:17  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 2​, ​3  612

mehu. Asükaiyu yare hoafɨyuhü yahuya, “Ro ndanɨmboahɨ God ai wambo muŋguambo nɨmorɨ masendɨrɨ ranɨ-babɨdɨmbo,”  Aisaia 8:18 mehu. 14 Sapo nɨmorɨ ranai nindou fimboyahi nɨmboei-ambe asu Sisas ai-amboanɨ mamɨ yare ai ramehindɨ nahurai tüküfi nindoumbofi haya manüŋgu. Hɨfɨ ndanɨhü ahandɨ yɨfɨ süŋgu sapo Satan yɨfɨyorambo hohoanɨmo nɨmɨndɨhü anüŋgu ranahambo raguanambo-ndɨhinɨ yahuhayamboyu tükümefiyu. 15 Nindou yɨfɨmbo yɨhɨmboyei habodei marɨhündɨ. Muŋguambo si maho ra ai hɨfɨ ndanɨhü nɨmboei-ambe ra yɨfɨmbo yɨhɨmbombo ranai kɨkɨhɨsafɨ-ramɨndɨndürɨ manɨŋgo. Ranɨsüŋgumboyu Sisas ai hɨfɨ ndanɨhü yɨfɨmayu aheimbo yɨfɨ yɨhɨmbombo ranambeahɨndɨ aboedambofe-ndürɨmbohünda. 16 Sɨhɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ra fɨfɨrɨhundɨ, Sisas ai moai sünambeahɨndɨ nendɨ farɨhendürɨ randɨ, ŋga Abrahamɨndɨ ahuirɨ mamɨ farɨhendürɨ arandɨ. 17 Mamɨ ranɨsüŋgumboyu asu ai-amboanɨ ahandɨ wandafɨ mamɨ ramehindɨ nou muŋguambo moatükunɨ ra ahandɨ fi amboa mamɨ yare yahurai tükümefeyo. Ranɨyu ai hɨpoambore-randeimbɨ asu ndore hohoanɨmoyu Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨmbofe tüküfembohündambo nindoumbofi tükümefiyu. Ai ramefiyu ra sapo nindou ahei moaruwai hohoanɨmoyei arɨhündɨ ranahambo ahandɨ horɨnambo gogorɨhefendürɨmbo-hündamboyu. 18 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu nindou daboe nɨne moaruwai hohoanɨmo refe hoeifembo moatükunɨ tükefendürɨ ranaheimbo fandɨhendürɨmbui sapo ahambo amboanɨ ranɨ-moatükunɨ ra tükümefendowa tɨŋɨrɨfo ra marore hayambo wambo.  









3

Sisas ai Mosesɨmbo ŋgasündirɨmboani

1   Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo

sürühoeimbɨ wandafɨ mamɨ, sɨheimbo amboanɨ God ai wand-anei mehundür-anei. Awi se sapo Sisasɨmbo dɨboadondɨhi hohoanɨmondei. Ai Godɨndɨ hoafɨ semɨndɨ ho-randeimbɨ asu Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogor-ani. Sɨhɨrɨ ahambo anɨhondümborɨhu mburɨhu wataporɨmborɨhu arɨhundɨ. 2 God ai ahandɨ ratüpurɨmbo-hünda Sisas ahambo kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarir-ani. Ranani asu Sisas ai Godɨndɨ ratüpurɨ moanɨ ndore ratüpurɨyu-randeimbayu. Sapo Moses ai Godɨndɨ worɨmboyahi manɨboadei nendɨ-babɨdɨmbo moanɨ ndore ratüpurɨyu marandɨ nou-ani. 3 Sisas aiana Mosesɨndɨ ndürɨ ranahambo ŋgasündeandeimb-ani, sapo nindou worɨ worɨmboarandɨ ranai ndürümbɨyuwuhɨ asu worɨmbomarandɨ worɨ ranai moan-ane. 4 Awi sapo muŋguambo worɨ ra nindou mamɨ ai worɨmbondandanɨ anɨmbo fondarɨmboesɨ. Ŋga awi muŋguambo moatükunɨ ranamboanɨ God ai yaŋgɨr-anɨmbo nafɨramboani. 5 Moses ai Godɨndɨ ratüpurɨyurandeimbɨ nindouyu haya moanɨ ndore Godɨndɨ nendɨ muŋguambo ranaheimbo hɨfandɨmarandürɨ hu. Ramareandɨ rananɨmbo-anɨmbo asu  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 613

Hibru 3

God ai nɨnɨ-moatükunɨmboyu süŋgunambo wataporɨmboayu ranahambo nafuirandürɨ marandɨ. 6 Ŋga Krais ranai-ani Godɨndɨ Nɨmorɨyu haya moanɨ ndore Godɨndɨ worɨ nahurai-mayei ranaheimbo hɨfandarandürɨ. Ŋga ŋgɨnɨndɨ nɨŋgo hohoanɨmo ranahambo kɨkɨhɨsafɨ-rɨhumɨndifühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyefühɨ Adükarɨ ranahambo hɨmboayefɨ ana, asu sɨhɨrɨ ahandɨ worɨ nahurai-ayefɨ.  

Godɨndɨ nendɨ aheimbo harɨhefe nɨmarɨ hohoanɨmoane

7 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo

asu sɨhɨrɨ Yifiafɨ Aboedɨ hoafɨmemunɨmbo türüboadɨ-humboane. Ai yare hoafɨyowohü yahoya, “Asu haponda se Godɨndɨ yafambehündɨ hoafɨ hɨmborɨndeihɨ ana, 8 se ŋgɨrɨ hɨmbo-sɨhɨmondɨhehindɨ, sapo sɨhei amoao mamɨ horombo ai wosɨhoaforɨ hohoanɨmoyeihɨ wandɨ hoafɨ mbahɨrɨhehi marɨhündɨ nou. Nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ nɨmboei-ambe ai hɨmborɨ-koateyeihɨ wambo moanɨ yarɨhi sɨsɨndɨrɨhi hoeimarɨ-hindɨrɨ. 9 Ranɨhü ai nɨmboeimbo ro nɨne ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ 40 hɨmbanɨmbo ratüpurɨmayahɨ muŋguambo ra hoeimarɨ-hindɨyosɨ. Ŋga wambo sɨsɨndɨrɨ-hindɨrühɨ ai nüŋgu-nahurai-yuke masahündɨrɨ. 10 Ranɨyahɨ asu ro nindou wandɨ ratüpurɨ hoeimarɨhindɨ ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ-rɨharühɨ hoafɨya-handürühɨ sahɨya, ‘Aiana muŋguambo si ra ro hohoanɨmoayahɨ süŋgurɨ-hindühɨ-yeipoanɨ, ŋga ai wandɨ hoafɨyaheimbɨ ra yɨboaruko-rɨhindahanei,’ masahɨ. 11 Ranɨmboyahɨ asu ro ŋgɨnɨndɨ-rɨhandürühɨ dabarɨ-yaheandühɨ sahɨya, ‘Nindou ranai sapo ro aheimbo harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ masahandürɨ ranambe ŋgɨrɨ ŋgei,’ masahɨ,”  Buk Song 95:7-11 mehu. 12 Wandafɨ mamɨ, se hɨbadɨhümbo. Ŋga sɨhei mbusümo nindou mamɨ ai ahandɨ ŋgusüfoambe hohoanɨmo moaruwai tükündɨfendowohü anɨhondümbofe-koatendeihɨ asu ai sapo God yaŋgɨrɨ koadürümbo nüŋguwembɨ-mayu ranahambo hɨnɨŋgɨndirɨ haya hohoanɨmo ranɨ süŋgundüfimbui. 13 Ŋga sapo God ai si ranahambo hoafɨyuhü, ‘Hapo,’ mehu ra awi nɨŋgomboane. Ŋga rananɨmbo asu haponda ndefeambe se sɨheihoarɨ muŋguambo si aho ranɨfihɨ sɨmborɨ farɨhefiründei ŋgei. Ŋga hɨbadɨhümbo nindou mamɨ seambeahɨndɨ ai ahambo hohoanɨmo moaruwai tükündɨfendowohü tɨkai hoafɨndɨndoanɨ asu ai hoafɨ hɨmborɨkoate-ndühɨmbo mamɨkarɨ hohoanɨmondümbui. 14 Sapo horombo bɨdɨfɨrɨ si hoanɨ Kraisɨmbo ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-marɨhurɨ hefɨ nou yahurai hefɨ-hefɨmbo süŋgunambo bɨdɨfɨranɨ yɨfayefɨ ana, sɨhɨrɨ Kraisɨndɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 3​, ​4  614

ŋgunindɨmbo-ndahumboyefɨ. 15 Ŋga asu se ranɨ hoafɨ hɨmborɨmayei ra mɨtanɨndü-hümündimboyei, sapo ai yare hoafɨyowohü yahoya, “Haponda se Godɨndɨ yafambehündɨ hoafɨ hɨmborɨndeihɨ ana, se hɨmbo-sɨhomo-ndɨhehindɨ sapo horombo sɨhei amoao mamɨ ai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨkoate-yeihɨ mbahɨmarɨ-hehindɨ nou,”   Buk Song 95:7-8 meho. 16 Nindou dɨdɨyei sapo Godɨndɨ yafambehündɨ hoafɨ hɨmborɨyei hehi asu ranɨ-moatükunɨ ranahambo süŋgufekoate mbahɨmarɨ-hehinda? Nindou muŋgu ranai ana sapo Moses ai Isip hɨfambeahɨndɨ semündündürɨ mahu ranɨ-yei ramehindɨ. 17 Nindou daboe God ai 40 hɨmbanɨmbo ŋgɨnɨndɨmararü hu-a? Ai ramefiyu ana nindou sapo moaruwai hohoanɨmoyei hei asu ai nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ yɨfɨsafɨmayei ranaheimboyu ŋgɨnɨndɨmarandürɨ. 18 Asu nindou daboe God ai dabarɨfihɨ horombo hoafɨ hoafɨyuhüya, “Ai ŋgɨrɨ ro aheimbo harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ masahandürɨ ranambe ŋgei,” mehu-a? Sapo nindou ahandɨ hoafɨ yɨboaruko-rɨhindühɨ mbahɨmarɨhehindɨ ranaheimboyu yare hoafɨmayundürɨ. 19 Ranɨmbo-anɨmbo awi sɨhɨrɨ hoeindɨhumboane. Sapo ai Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbofekoatemayei ranɨmbo-hündambo wambo-anɨmbo asu ai ŋgɨrɨ harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ God hɨnɨŋgɨmareandɨ ranambe ŋgei.  









4

Godɨndɨ nendɨ-yei harɨhefe nɨmarɨmbo

1   Ŋga

God ai aheimboya, ai harɨhefe nɨmarɨmbo ranambe ŋgeimboyei yahuhaya horombo hoafɨmareandɨ ra yaŋgorombowambo sɨhɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo wataporɨmbo-marandɨ ra ndahumɨndemboyefɨ. Awi sɨhɨrɨ ranahambo ndondɨhu hɨbadɨhumboane, ŋga nindou mamɨ ai harɨhefe nɨmarɨmbo moatükunɨ ranambe hokoate-ndu haya bodɨboembui. 2 Ŋga sɨhɨrɨ amboanɨ Godɨndɨ aboedɨ hoafɨ ra hɨmborɨyefɨ-mboanefɨ, sapo amoao mamɨ-mayei ai yarɨhi hɨmborɨmayei nou. Ai hoafɨ ra hɨmborɨmayeiyosɨ, ŋga asu ai ranahambo anɨhondümbofe-koateyeihɨ süŋgufekoate-mayei ranɨmbo-wamboyo moai ndoreandürɨ. 3 Nindou sɨhɨrɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-rɨhundeimbɨ ana, harɨhefe nɨmarɨmbo ranambe hefɨ-rɨhundeimb-anefɨ. Sapo ranɨmoatükunɨ ranahambo God ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ro ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ-yahandürühɨ dabarɨ-yaheandühɨ sahɨya, ‘Ai ŋgɨrɨ sapo ro aheimbo harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ segudürümbomayahɨ ranambe tükündahindɨ,’ masahɨ,”  Buk Song 95:11 mehu. Ai Moses nüŋgu-ambe ranɨ hoafɨ ra hoafɨmayu. Ŋga horombo ai muŋguambo moatükunɨ nafɨramündɨ mbura ahandɨ ratüpurɨ ra muŋgumayo. 4 Ŋga Baiborambe ŋgoründühɨ rühɨ 7 si ranahambo sapo yare hoafɨyowohü yahoya,  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 615

Hibru 4

“God ai ratüpurɨyu humbo 7 si ranɨ-sɨmboanɨyu warɨ hare mamaru,”   Stat 2:2 meho. 5 Mare mamɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo asükaiyu yare hoafɨyuhü yahuya, “Nindou ranai ŋgɨrɨ sapo wandɨ harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ ranambe ŋgei,” mehu. 6 Israer nindou ranai weaŋgurühɨ hoafɨ aboedɨ ranahambo hɨmborɨmayei aiana moai harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ ranambe hei sapo ai ranɨ-moatükunɨ God ai hoafɨmayu ranahambo anɨhondümbofe-koatemayei ranɨmbo-wambo. Ŋga asu nindou amurɨmayei aiana ranambe ŋgeimboyei. 7 Ranɨmbo-hündamboyo asu süŋgunambo God ai asükaiyu ŋgorü si ra hɨnɨŋgɨ-mareandɨ, sapo si ranahambo dükareandühɨ “ndanɨ si” mehu ra. Godɨndɨ hoafɨ mbahɨrɨhefe si afɨndɨ hɨmbanɨ ra ho-ane ranɨ mbusümo Defitɨndɨ yafambe süŋgure haya God ai hoafɨyuhü yahuya, “Asu haponda se Godɨndɨ yafambehündɨ hoafɨ hɨmborɨndeihɨ ana, se ŋgɨrɨ hɨmbo-sɨhomondɨhehindɨ,”  Buk Song 95:7-8 mehu. 8 Ŋga asu Sosua ai nindou ranaheimbo sapo God ai harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ ra horombo hoafɨmayu mbasagadürü-mbonana, asu God ai ŋgɨrɨ asükaiyu süŋguna ŋgorü si tüküfemboayo ranahambo wataporɨmborandɨ. 9 Ra rawefeyo nou-ane asu Godɨndɨ nendɨ ranaheimbo amboanɨ harɨhefe nɨmarɨ si ra awi mbanɨŋgondürɨ sapo God 7 sihɨ warɨ hare mamaru nou. 10 Nindou düdi ai sapo Godɨndɨ harɨhefe nɨmarɨmbo hɨfɨ ranambe ahu ana, nindou ranai ahandɨhoarɨ ratüpurɨ moendɨre haya nɨmarümboani sapo God ai-amboanɨ muŋgu moatükunɨ nafɨra humbo warɨ hare mamaru nou. 11 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo awi sɨhɨrɨ amboanɨ ranɨ harɨhefe nɨmarɨmbo moatükunɨ hɨfɨ ranambe tüküfembo hütihütindefɨmboane. Rananɨmbo asu nindou mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ sɨhɨrɨ ranambeahɨ tüküfembo gübüsɨ-boadeamunɨ sapo nindou ai aheihoarɨ Godɨndɨ hoafɨ ranahambo süŋgufekoate-yeihɨ bodɨmefoehindɨ nou. 12 Godɨndɨ hoafɨ ranane yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ŋgɨnɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyohü anɨŋgo. Aiana yihɨmɨndɨ hamɨndɨyo hayamboane asu pisao yɨboboanɨ yihɨmɨndɨ-yoweimbɨ ranahambo ŋgasündeamboane. Godɨndɨ hoafɨ ranai ana ragu safambe kefoendühɨ sapo yifiafɨ asu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ahafe mamambe-marɨneandɨ, hamɨndɨ türiand-ambe asu efu nɨmaro-ambe amboanɨ ragu keboemboe. Ranane asu ai nindou-yafe ŋgusüfoambe hohoanɨmo ragu amaro ranahambo türüfoare arandɨ. 13 Ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ Godɨndɨ hɨmboahü dɨbonapɨndɨfe yagodo. Nindou muŋgu God ai nafɨmarandɨ ranai ana ahandɨ hɨmboahü weindahɨ yaŋgɨrane. Ŋga God ai süŋgunambo sɨhefɨ hohoanɨmo muŋgu yɨbobondeambui.  

















14  Sɨhefɨ

Sisas ai sɨhefɨ Godɨmbo saimbo bogorɨ adükar-ani

Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ Sisas, Godɨndɨ Nɨmorɨ, ranai sapo God amaru ranambe nɨmoamo mahafu. Ŋga awi The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 4​, ​5  616

sɨhɨrɨ ranɨmbo-anɨmbo nɨnɨ-moatükunɨmboyo anɨhondümbo-rɨhundühɨ weindahɨ wataporɨmborɨhu arɨhundɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨ-safɨ kɨkɨhɨndɨhumɨndefɨmboane. 15 Sɨhɨrɨ sɨhefɨhoarɨ ana moaruwai hohoanɨmo ranahambo hɨfɨnambofembo ŋgɨnɨndɨ-yefɨpoanɨ. Ŋga asu sɨhefɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ nindou ranai ana sapo nindou sɨhefɨmbo hɨpoambofemunɨ-koatemayu ra nahuraiyupoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga ranɨmoatükunɨ ra yahurai-ane, nindou ranai-amboanɨ sɨhɨrɨ rawehundɨ nou afɨndɨ mamɨkarambo moatükunɨ ranai yare hoeimarerɨyosɨ, ŋga ai moai moaruwai hohoanɨmoyu. 16 Ranɨmboane awi sɨhɨrɨ moanɨ mbɨro-koate God moanɨ hɨpoambore-randeimbɨ hɨfanda nɨmaruwanɨ ahambo sowana ŋgefɨmboane. Ranambe anɨmbo sɨhɨrɨ amboawiyei yaho hohoanɨmo asu moanɨ hɨpoambore arandɨ ra sɨhefɨmbo fehefembohünda ndahumündemboyefɨ sapo sɨhɨrɨ semɨndɨmbo hohoanɨmoayefɨ amboanɨ.  



5

Sɨhefɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ Sisas ai-anɨmbo aboedambo-ndeamunümbui

1   Muŋguambo

Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ nindou ana sapo nindou-yei mbusümonɨndɨ God ai kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirani. Ranani asu nindou ranai muŋguambo nindou ranahei moaruwai hohoanɨmo ranɨmbohünda Godɨmbo moanɨ saimbo asu ahambo nɨnɨhondɨ hɨfokoefe sɨhefembo-hündamboane kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 2 Ranane asu nindou ai fɨfɨrɨfekoate-yeihɨ mamɨkarɨyei arɨhündɨ ranaheimbo hɨmboarɨ hoafendühɨ hɨbadarümbui, sapo nindou-mayei ranai-amboanɨ aheihoarɨ ŋgɨnɨndɨ nɨŋgokoate-yeihɨ-wambo. 3 Ranɨmbo-wambo ai Godɨmbo nɨnemoatükunɨ hɨfokoare sɨhenda horɨ pɨrayo ra ŋgɨrɨ nindou dɨdɨyei moaruwai hohoanɨmomayei ranaheimbo-hündambo yaŋgɨrɨ randeandɨ. Ŋga aiamboanɨ ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ranɨmbo-hündambo kameihɨ rareandühani. 4 Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨmbofe ndürümbɨ moatükun-ane asu adükarɨ ratüpurɨ ra ŋgɨrɨ nindou mamɨ ai ahandɨhoarɨ ranɨmbondahe nɨmboambo mbüsu, ŋga wanɨ. Ŋga moanɨ God ahambo kafoarirɨmboani ranɨ ratüpurɨmbohünda sapo Aronɨmbo boatei Godɨmbo sai-randeimbɨmborirɨ kafoarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ nou. 5 Mamɨ yare yahuraiyo, Krais aiana Godɨmbo saimbo ra bogorɨmbofe adükarɨ ndürümbɨyo nɨŋgombo-mayu ra ahandɨhoarɨ moai bogorɨmbofi nüŋgu, ŋga wanɨ. Ŋga Godɨyu ahandɨ ndürɨ adükarɨ sagadowohü hoafɨyundühɨ yahuya, “Seana wandɨ nɨmor-anafɨ, ŋga haponda ro sɨhafɨ Apembo-yaheamboanahɨ,”  Buk Song 5:7 mehundo. 6 Asu God ai asükaiyu yare hoafɨyuhü yahuya, “Awi seana wambo sairambo bogorɨmbo-ndafo rando ndühümeambo nɨmboamboyafɨ sapo Merkisedek referambohünda manüŋgu ranɨfihɨ tündo hawambo,”  Buk Song 110:4  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 617

Hibru 5​, ​6

mehundo. 7 Sisas ai hɨfɨ ndanɨhü yaŋgɨrɨ nüŋguambe Godɨmbo sapo ahambo yɨfɨhündɨ aboedambofimbo-mayu ranahambo ai moanɨ puküna hoafɨyuhü aranɨhɨmboahɨ hümoarɨyuhü dɨdɨbafɨyundühɨ hoafɨyundo marandɨ. Sisas ai hɨmboarɨ hoafendɨyu haya Godɨndɨ hoarehɨ nüŋgumbowambo God ai ahandɨ hoafɨ ra hɨmborɨmayundo. 8 Sisas ai Godɨndɨ Nɨmorɨyusɨ, ŋga nɨnɨ-moatükunɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ ahambo tükümefendo ra ahambo yamundɨfiwanɨ asu ai Godɨndɨ hoafɨ ra süŋgufe hombohündamboyo tükümefendo. 9 Ranɨyu asu ai tɨŋɨrɨfo moatükunɨ ra ndeara yare nafamündɨ mbura rananɨmbo asu ai nindou dɨdɨyei ahandɨ hoafɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ ranaheimbo koadürümbo aboedambo-fendürɨmbo nɨmɨndɨhɨfi tükümefiyu. 10 Ranɨyu asu God ai ahambo fi sai-rambohünda Sisasɨmbo bogorɨ adükarɨmborirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ sapo Merkisedek rasüŋgure marandɨ ranɨfihɨ türe haya.  







11 Ranɨ

Se Godɨmbo anɨhondümbofe ho ra hɨnɨŋgɨfe-poanɨ

hoafɨ ranahambo sɨheimbo wataporɨmboyo-ndürɨmbo ra afɨnd-ane eŋgorosɨ, ŋga sɨheimbo wataporɨmboyo-ndürɨmbo ra awi akɨdou tɨŋümbɨ saf-ane, sapo se nɨmai hohoanɨmo ra puremɨndɨ-koateyei arɨhündɨ ranɨmbo. 12 Afɨndɨmbo maho ra se Godɨndɨ hoafɨ yamundɨferandeimbɨ nɨŋgombomayo-aneisɨ. Ŋga awi nindou ŋgorü ai-anɨmbo Godɨndɨ hoafɨ boakorɨ fɨfɨrɨfe ra asükai sɨheimbo yamundɨ-mbɨrɨhindüramboane. Se ŋgɨnɨndɨ sesɨ sesɨmboayei rananeisɨ, ŋga asu awi nindou ŋgorü ai sɨheimbo tɨtɨ yaŋgɨr-anɨmbo dagadürɨmbui. 13 Nindou düdi ai tɨtɨ yaŋgɨrɨ sɨmɨndɨmboayu ana, ai nɨmoakɨdou nou-ani, ŋga asu ai aboedɨ mbumundɨ hohoanɨmo aho ranahambo yamundɨfe ra moai türüfoareandɨ. 14 Sapo ŋgɨnɨndɨ sesɨ ranana nindou adükarɨmboehindɨ ranahei ses-ane. Nindou yahurai ana ahei hohoanɨmo ra ndorɨhi korɨfoarɨhi arɨhündɨ-wambo asu ai nɨne-moatükunɨ aboedayo-ane asu nɨne-moatükunɨ moaruwaiyo ranane ranɨ-moatükunɨ ranahambo türɨboadɨhi fɨfɨndɨhimboyei.  





6

1-2   Awi

Godɨmbo anɨhondümbofe ranahambo sɨhɨrɨ kɨkɨhɨ safɨndɨhu-mündefɨmboane

ranɨmbo-anɨmbo sɨhɨrɨ ŋgɨnɨndɨ yamundɨfe hoafɨ ranɨsowana sühündahundüh-anɨmbo asu Kristenɨ-yafe raboakorɨ hoafɨ yamundɨfembo eŋgoro ra daboadanambo-ndɨhumboane. Sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ kambohoanɨ ranɨ yaŋgɨrɨ fondɨhu asükaindefɨ fɨndɨhehu fondɨhu ndɨhundɨ. Asükaindefɨ ŋgɨrɨ sɨhɨrɨ ranahambo wataporɨmbondɨhu ŋgefɨ, ŋga ranana sapo nda: Ndorɨhefe-koate ratüpurɨ daboadanambofe, Godɨmbo anɨhondümbofe, ranɨ-poanɨmbo hɨmonɨ hundürü hohoanɨmo, nindou-yeiwamɨ warɨ nandɨfe hohoanɨmo, nindou yɨfɨhündɨ asükaiyo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 6  618

botɨfe hohoanɨmo asu Godɨndɨ nendɨ yɨbobofe hohoanɨmo ranɨ-sɨmboanɨ God yɨbobondeandanɨ asu bɨdɨfɨrɨ ai koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨmboeimboyei asu bɨdɨfɨrɨmbo God ai tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui. Ranɨ hoafɨ yamundɨfe yaŋgɨrɨ ŋgɨrɨ hɨhɨrɨndefɨ keboehu ndɨhundɨ, ŋga wanɨ. Ŋga sapo nindou boagɨrɨ-yafe yamundɨfe hoafɨ rananɨmbo hɨmborɨndefühɨ süŋgundɨhu ŋgefɨmboane. 3 God ai sɨhefɨmbo refembo hɨnɨŋgareamunɨ ana, sɨhɨrɨ randɨhumboane. 4 Nindou bɨdɨfɨrɨ ai Godɨndɨ sürühoeimbɨ hohoanɨmo ranambe nɨmboei, asu sünambeahɨndɨ moanɨ saimbo moatükunɨ ra ai yarɨhi hoeirɨhindɨ asu Yifiafɨ Aboedɨ ra ai-amboanɨ sahümündi manɨmboei. Asu nindou ranai rarɨhindeimbɨ ai ahei anɨhondümbofe ho ra randɨhi hɨnɨŋgɨndɨhi hehi, asu asükaindei nüŋgundɨhi hɨhɨrɨndahi Kraisɨmbo anɨhondümbo-mandɨhora? 5 Sapo ai Godɨndɨ hoafɨ aboedɨ hamɨnd-ayo ranahambo fɨfɨrɨhindɨ ai yarɨhi hoeirɨhimboane-wambo. Asu ai Godɨndɨ aboedɨ si süŋgunambo tüküfemboayo ranahandɨ ŋgɨnɨndɨ ra hoeirɨhimboanei. 6 Asu ai ahei Kraisɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo ra moanɨ yarɨhi hɨnɨŋgarɨhindɨ ana, ai ŋgɨrɨ asükai hɨhɨrɨndahi anɨhondümbondɨhindɨ, ŋga wanɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra refekoate-ayo ana, ŋgɨrɨ randɨfeyo sapo ai ahei-hoarɨ asükaiyei Godɨndɨ Nɨmorɨ ranahambo nɨmɨ keimbɨ karɨhe-ndeimbɨfihɨ nindou hɨmboahü hɨfokoarɨhorɨ pamarɨhorɨ noumayo-wambo. 7 Hoe ranai hɨfɨ ranɨ-wamɨ afɨndɨmbo peyoanɨ asu hɨfɨ ranai hoe ra semɨndühɨ nindou nümbürɨ-marɨhündɨ ranahei nümbürɨ ranambe sesɨ aboedɨ tükefeyo ana, God ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo aboedɨ dɨdɨboadore huhani. 8 Ŋga asu hɨfɨ ranɨ-wamɨ nümbürɨ ranai wohafɨ napo furɨyowohü wohɨ ai furayo ana, ŋgɨrɨ aboedɨndo. Ranɨmbo-anɨmbo asu ranɨ-moatükunɨ ranahambo God ai moaruwaimbo-ndeanda asu süŋguna hai-nambo tɨkɨrɨndandanɨ awarɨndɨhoemboe. 9 Ŋga wandafɨ mamɨ, ro hoafɨ afɨndɨ tɨŋümbɨ ndahurai hoafayefɨ ra awi sɨheimboanefɨ hoafayefɨsɨ, ŋga ro sɨheimbo ranɨ-moatükunɨ ranɨmbohünda fɨfɨrɨhundürɨ-mboanefɨ. Se ŋgɨrɨ randɨhi nindou amurɨ ramehindɨ nou moaruwaimbo-ndahindɨ, ŋga wanɨ. Ŋga awi sɨheimbo God ai aboedɨ dɨdɨboado-ndearümbui sapo ai sɨheimbo aboedambofe-ndürɨmboayu ranɨmbo-hündambo. 10 God aiana nindou hohoanɨmo mɨtanɨramündɨrandeimbɨyupoanɨ. Ranɨyu-anɨmbo asu ai nɨne ratüpurɨ se ratüpurayei-ane asu Godɨmbo ŋgusüfo parɨhorühɨ ahandɨ nendɨ ranaheimbo farɨhehi marɨhünd-ane asu hapondanɨ amboanɨ yarɨhi arɨhünd-ane ranahambo ŋgɨrɨ mɨtanɨ-ndamündündürɨ, ŋga wanɨ. 11 Yɨhoefɨ adükarɨ hohoanɨmo sɨheimbo ranana ndahurai-ane. Roana sɨheimboya, awi se muŋguambo moanɨ ranɨ-ratüpurɨ yaŋgɨr-anɨmbo randɨhi ratüpurɨndei ŋgeimbo bɨdɨfɨranɨ hondü rananɨmbo asu se nɨnɨmboyei hɨmboayei ranai anɨhondü tükümbɨfe-ndüramboane. 12 Se ranɨ ratüpurɨ süŋgufe ho yɨboarukoyɨboaruko ranɨmboanefɨ ro moei-asefɨ. Ŋga se sapo nindou bɨdɨfɨrɨ Godɨmbo  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 619

Hibru 6​, ​7

anɨhondümbo-rɨhorɨ mburɨhümbo-mayei sapo Ape ai nɨnɨ-moatükunɨyo segodürɨmbo horombo hoafɨmareandɨ ra asahümündi nou randahindɨ sefomboanefɨ hohoanɨmoayefɨ. Sɨhɨrɨ Godɨndɨ horombo hoafɨ ra anɨhondümbo-ndɨhumboane

13  Horombo

God ai Abrahamɨmbo horombo-hoafɨrirühɨ ai anɨhondümbo-randɨheamboyahɨ yahu dabarɨmefiyu. Ahambo moai nɨnɨ-moatükunɨ ŋgasündeambo nahurai yaŋgoro ranambo dabarɨfembohünda, ŋga wanɨ. Ŋga ranɨyu asu ai moanɨ ahandɨ ndürɨ ranɨfihɨ yaŋgɨrɨ dabarɨfihɨ hoafɨmayu. 14 God ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Anɨhondümboanahɨ ro sɨhambo aboedɨ-aboedɨ-ndɨheanɨnɨmboyahɨ asu sɨhafɨ ahuirɨ mamɨ afɨndɨ tükündahimboyei,”  Stat 22:17 mehu. 15 Ranɨyu asu Abraham ai ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨmboyuhü nüŋgu-ane God ai ahamboya, aboedɨ-aboedɨ-ndɨheanɨnɨmboyahɨ yahuhaya horombo-hoafɨmarirɨ. 16 Nindou mamɨ ai dabarɨfembo yahumbo ra sapo nindou ŋgorü düdi ai ahambo ŋgasündirɨ haya ranahandɨ ndürɨnambo dabarɨndɨ-fiyuan-anɨmbo asu ahandɨ hoafɨ ra ŋgɨnemɨndɨmbo nɨnɨmoatükunɨ sɨmborɨ hoafɨ mbusümo eŋgoro ranahambo wanɨndɨmboe. 17 Nindou sapo dɨdɨyei ai God aheimbo aboedɨ dɨdɨboado-fendürɨmbo ahandɨ nɨmorɨmbo horombo-hoafɨmareandɨ ra ŋgɨrɨ ŋgorü süŋgundɨheandɨ yahuhaya ranɨmbo weindahɨ-reandühɨyu ahandɨ horombo-hoafɨ ranahambo ŋgɨnamündühɨ dabarɨmefiyu. 18 Ahandɨ dabarɨfe-ane asu horombo-hoafɨfeane yimbu moatükunɨ ranana ŋgɨrɨ ŋgorü-ŋgoründo. Asu ranɨ-moatükunɨ ranahambo God ai yare hoafɨmayu ra ŋgɨrɨ tɨkandeambo rambüsu, ŋga ranɨmbo-anɨmbo sɨhefɨ ŋgusüfo ndondeamunɨmboe. Ranɨmboane nindou sɨhɨrɨ dɨdɨyefɨ Godɨndɨ fikɨmɨ aboedamboyahu nɨmboefeimbɨ sɨhɨrɨ ana ranɨ-moatükunɨ ra anɨhondü hondü tükündɨfemboe mbɨsefɨ hohu God ai sɨhefɨmbo horombonambore ranɨ-moatükunɨmbo hɨmbombo masɨhemunɨ ranɨfihɨ ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨndɨ-humɨndefɨ nɨmboefɨ-mboane. 19 Ranɨ-moatükunɨ ranahambo hɨmbombo hohoanɨmo ranana sɨhefɨ nɨŋgo hohoanɨmo ranambeahɨ nɨmoei fürɨfürɨkoate ŋgɨnɨndɨ amaro nahurai-ane. Ranɨ-moatükunɨ ranana aboedambore-randeimbɨyo haya ranɨ-hoarehɨ nɨmboefembo ŋgɨrɨ fürɨfürɨndefɨ. Hohoanɨmo ranambo-anɨmbo God nɨmaruambe ŋgemboyefɨ sapo Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ai yipurɨ hoearɨ ranɨ hundünɨ kefuai ser worɨ safambe hamɨndɨ ragu hüfu-arandɨ nou. 20 Sɨhefombohünda Sisas ai Godɨmbo saimbohünda bogorɨ adükarɨmbofi haya God nɨmaruambe ai-boatei kefuai mahüfu. Sapo Merkisedek ai sai-randeimbɨ bogorɨmbo-mefiyu ranɨfihɨ türehaya ai koadürümbo-koadürümbo anüŋgu.  













7

1   Merkisedek

Merkisedek ai ndürümb-ani

ranai ana adükarɨ ŋgoafɨ Saremɨ-yafe bogorɨ adükarɨ nindou sapo Godɨndɨ ndürɨ nɨmoamo hondayo ranahambo sai-

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 7  620

randeimb-ani. Abraham ai yifiarɨnɨ-poedɨ bogorɨ adükarɨ nindou yimbuyimbu-yomondɨ ami tɨtaboarɨfoaru hou ranɨnɨ-poedɨ mahüfuwa Merkisedek ai nafɨnɨ hoeirirɨ haya ahambo Godɨmbohünda aboedaboedɨmarirɨ. 2 Asu Abraham ai yifiarɨnɨ-poedɨ napo semündü masüfu ra mamɨ 10 yɨbobore mbura mamɨ bɨdɨfɨrɨ Merkisedekɨmbo masagado. Ndürɨ ‘Merkisedek’ ranana ‘Mbumundɨ hohoanɨmoyumbü bogorɨ adükarɨ’ yaho-randeimb-ani. Sapo ai Saremɨ-yafe bogorɨ adükarɨ nindou-ayu, ranɨmboane ahandɨ ndürɨ ranamboanɨ ‘ŋgusüfo afurɨfe küfeimbɨ bogorɨ adükarɨ’ yaho arandɨ. 3 Merkisedekɨndɨ hond-afɨndɨ, ahandɨ amoao, ai tükümefiyu asu ai yɨfɨmayu hoafɨ ra moai akɨdou amboanɨ yaŋgorowanɨ fɨfɨrɨfeyo. Merkisedek ranai ana sapo Godɨndɨ Nɨmorɨ moanɨ yahurai nou koadürümbo Godɨmbo sai-randeimbɨ anüŋgu. 4 Awi se Merkisedek ranahambo hoeindɨhorɨ nüŋgu-nahurai ndürümbɨ adükarɨyu tükümefiyu ra. Sapo sɨhefɨ adükarɨ amoao hondü Abraham ai napo yifiarɨnɨ-poedɨ semündü haya ranahambo mamɨ 10 yɨbobore haya ahambo mamɨ bɨdɨfɨrɨ masagado ra. 5 Rifaindɨ ahuirɨ-mamɨ ranai ana Godɨmbo sɨhou-rundeimb-anemo. Ranɨyomo asu nindou ranai yaŋgɨr-anɨmbo Israerɨ-yeimayo mamɨ 10 bɨdɨfɨrɨ napo ra mamɨ bɨdɨfɨrɨ sowandümo mbürundamboane yaho ahɨnümbɨ hoafɨ yare meŋgoro. Sapo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ranai-amboanɨ Israerɨhündɨ-yomo asu Israer ai-amboanɨ Abrahamɨndɨ ahuirɨ mamɨ-yeisɨ, ŋga Godɨmbo sɨhourundeimbɨ ai ahei-mayo napo mamɨ bɨdɨfɨrɨ sowandümo marundɨ. 6 Ŋga asu Merkisedek ana Rifaindɨ ahuirɨ mamambeahɨndɨ-yupoanɨ. Ŋga asu ai Abrahamɨndɨ-mayo napo mamɨ bɨdɨfɨrɨ ra semündü mburambo asu ahambo aboedɨ-aboedɨmarirɨ sapo nindou Godɨndɨ-mayo horombo hoafɨ semündümbü-mayu ranahambo. 7 Awi sɨhɨrɨ ranahambo fɨfɨrɨhumboanefɨ sapo nindou düdi ai ŋgorümbo aboedɨ-aboedarirɨ ranai ana ndürɨ ŋgɨnɨndɨ adükarümbiyu-wamboane asu aboedɨ-aboedɨmefiyu ranai ahandɨ hoareh-ani. 8 Rifaihündɨ aiana Israerɨ-yeimayo napo bɨdɨfɨrɨ sowandümo marundɨ ra nindou yɨfɨyomo marundɨ. Ŋga Merkisedek aiana nindou-yeimayo napo mamɨ bɨdɨfɨrɨ mamɨ bɨdɨfɨrɨ semündü marandɨ, ŋga ai yaŋgɨrɨ nüŋgumbü nou-ani sapo Baibor ai yare hoafɨmayo nou. Ranane asu sɨhɨrɨ yarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ Merkisedek ai Abrahamɨmbo ŋgasündɨmarirɨ. 9 Moanɨ hoafɨmbo randɨhu hoafɨndefɨmboane. Rifaindɨ ahuirɨ mamɨ ai Israerɨ-yeimayo napo 10 mamɨ bɨdɨfɨrɨ sowandümo marund-anesɨ, ŋga horombo Merkisedek ai Abrahamɨndɨ-mayo bɨdɨfɨrɨ napo masemündu rasɨmboanɨ Rifaindɨ ahuirɨ mamɨ aho ra ranaheimbo kameihɨ randɨ masemündu. 10 Ranɨmbo Merkisedek ranai Abraham ranahambo nafɨnɨ hoeiriranɨ Rifai ai tüküfekoate-yuambe ahandɨ amoao Abraham ranahandɨ fiambe mamaru. Ranɨ-moatükunɨ ra moanɨ hoafomboane. Ranane asu sɨhɨrɨ yarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ Merkisedek ai Rifaimbo amboanɨ ŋgasündɨmarirɨ.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 621

Hibru 7

Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ sɨmborɨ ai Rifaindɨ ahuirɨ mamɨ-memo ranahamundɨ fondɨ kosɨmarɨhendɨ

11 Rifaindɨ

sɨrambeahɨndɨ yaŋgɨrɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ ra tüküyafu marundɨ. Moses ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra nindou Israerɨhündɨ ranaheimbo masagadürɨ, ŋga Rifaindɨ ahuirɨ mamɨ ranai hɨfandɨmaru homo. Rifai mamɨ-yomondɨ Godɨmbo saimbo ratüpurɨ ra nindoumbo ndombarɨhoai-mbonana, asu ŋgɨrɨ ŋgorü-poanɨmbo Godɨmbo saimbo bogorɨmbofe moatükunɨ ra tüküfeyo. Ŋga ŋgorü-poanɨmbo Godɨmbo saimbo moatükunɨ ra Merkisedekɨndɨ Godɨmbo saimbo hohoanɨmo ranɨfihɨ türe hayamboyo, ŋga Aron Rifiandɨ ahuirɨ ahandɨfihɨ türe hayamboyopoanɨ. 12 Asu Godɨmbo saimbo bogorɨmbofe moatükunɨ ranai ŋgorü süŋguefeyo ana, asu ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranamboanɨ ŋgorü süŋgumbɨfeyowamboane. 13 Sɨhefɨ Adükarɨ sapo ahamboane ndanɨ hoafɨ nda hoafayo, Aiana nindou ŋgorü sɨrambeahɨndɨyu, ŋga asu Aronɨndɨ sɨrambeahɨndɨyupoanɨ. Moai ahandɨ sɨrambeahɨndɨ ana Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ ratüpurɨ ra nindou mamɨ ai-amboanɨ semündu, ŋga wanɨ. 14 Aiana nindou Suda-mayu sɨrambeahɨndɨyu tükümefiyu. Ŋga asu Moses ai moai ranɨ sɨrɨ ranahambo dükare hoafɨyu Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ nindou tüküfembo, ŋga wanɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra sapo ndorɨhu fɨfɨrɨhumboanefɨ.  





15  Sɨhɨrɨ

Sisas ana Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ koadürümbo nüŋgumb-ani Merkisedek nahurai

dɨboadorɨhu hoeirɨhumboanefɨ ŋgorü sɨmborɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ Merkisedek ramefiyu nahurai tükümefiyu asu ai Rifaindɨ sɨrambeahɨndɨ sɨhou-rundeimbɨ ranahamumbo ŋgasündɨmareapurɨ. 16 Ai Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨmbomefiyu ra moai Rifaindɨ ahuirɨ yaŋgɨr-anɨmbo ratüpurɨyo ramboane yaho ahɨnümbɨ hoafɨ meŋgoro ranɨ-süŋgu süŋgurandɨ, ŋga wanɨ. Ŋga aiana awarɨhefekoate yaŋgɨrɨ nüŋgumb-ani ranɨmboane asu ai ŋgasündeandeimbɨ bogorɨ sairandeimbɨ tükümefiyu. 17 Ŋga Baibor ai yare hoafɨyowohü yahoya, “Seana Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ koadürümbo-koadürümbo nɨmboamboyafɨ Merkisedek ramefiyu ranɨfihɨ tündo hawambo,”  Buk Song 110:4 meho. 18 Horombodɨdɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana gɨgɨrana-mbofemboane sapo ranɨ-moatükunɨ ranai aboedɨ ndorɨhefekoate asu sɨhefɨmbo fehefemunɨ-koatemayo-wambo. 19 Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranai ana ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ aboedɨ ndemɨndɨ ndondeandɨ. Ŋga hapondanɨ ana sɨmborɨ moatükunɨ horombodɨdɨ moatükunɨ ranahambo ŋgasündareandɨ. Ranɨ-moatükunɨ hɨmboayefɨ ranambo sɨhɨrɨ God sowanambo akɨmɨ ŋgemboyefɨ.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 7  622 20  Asu

God ai Sisasɨmbo ahambo sai-randeimbɨ-mborirühɨ moai moanɨ hɨnɨŋgɨrirɨ, ŋga dabarɨfihɨyu hɨnɨŋgɨmarirɨ. Nindou bodɨmondɨ yaru Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨmbo-yafundeimbɨ ana moai yahurai dabarɨ yaŋgorowa tüküyafu rundɨ. 21 Ŋga Godɨndɨ dabarɨ süŋguyu Sisas ai ahambo sai-randeimbɨ tükümefiyu. Ranɨ-sɨmboanɨ God ai yare ahambo hoafɨyundowohü yahuya, “Adükarɨ ai anɨhondümbo hondü dabarɨfimboani, ŋga asu ai ŋgɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ra hɨhɨrɨnde ŋgorü süŋgundeandɨ. Ŋga seana Godɨmbo sao-randeimbɨ koadürümbo nɨmboamboyafɨ,”   Buk Song 110:4 mehu. 22 Dabarɨ ranɨmbo-hündambo wamboyo sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe moatükunɨ-mayo ranahambo Sisas ai hoafɨyuhüya, ranɨ-moatükunɨ ra anɨhondü tükündɨfemboe, mehu. Ranɨmboane hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ra Mosesɨndɨ ahɨnümbɨ ranahambo ŋgasündeamboane. 23 Ranɨ-moatükunɨ ra yahurai-ane: Horombo ana Godɨmbo sairandeimbɨ bogorɨ nindou ra afɨndɨ tüküyafu marundane, ŋga asu ai yɨfɨyomo rundühɨ wambo moai ahamundɨ ranɨ ratüpurɨ ra gedühɨ hüramɨndɨ ho randɨ, ŋga wanɨ. 24 Ŋga Sisas ana moanɨ koadürümbo nüŋgumbo wambo asu ahandɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ ratüpurɨ ra ŋgɨrɨ nindou ŋgorü ai kosɨndɨhai ratüpurɨndu, ŋga wanɨ. 25 Ranɨmbo-wamboanɨmbo hapondan-ane asu süŋgunambo muŋguambo si aho ranane ra nindou dɨdɨyei God sowana Sisasɨndɨ süŋguyahi ahei ranaheimbo muŋguambo aboedambo-ndearümbui. Sapo ai koadürümbo nüŋgumbo aheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda dɨdɨbafɨyu arandɨ.  









26  Sapo

Sisas Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ aianɨmbo sɨhefɨmbo fandɨhemunümbui

Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ndahurai sɨhefɨmbo fandɨhemunümbui. Aiana moanɨ aboedɨ sürühoeimbɨ hamɨndɨ hondani. Ahandɨ fiambe ana moai se hütiyafɨ yaho hoafɨ hohoanɨmo nɨmarondo. Aiana moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ ranaheimbo nindou nɨmboeia ai moanɨ ranɨ-poanɨ hondüyu haya sünambe nɨmoamo hondani anüŋgu. Nindou yahurai-anɨmbo sɨhefɨmbo fehefemunɨmboani. 27 Aiana bodɨmondɨ Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ adükarɨ nindou yahuraiyupoanɨ. Aiana nɨmbɨ-nɨmbɨsi moai ahandɨ fimbohündambo boatei Godɨmbo nɨnɨhondɨ hɨfokoare sɨhai mbura asu süŋguna nindou amurɨ ranahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo yare randɨ, ŋga wanɨ. Ŋga aiana moanɨ mamɨmbo yaŋgɨrɨ randɨ ramareandɨ moanɨ koadürümbo ai ahandɨ fimbo Godɨmbo sɨhefembo sapo nɨnɨhondɨ hɨfokoarefeyo nou refihɨ. 28 Ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranaiyo nindou ndoyɨmɨndɨkoate-memo ranahamumbo Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨmbo hɨnɨŋgɨreapurɨ arandɨ. Ŋga asu Godɨndɨ ahɨnümbɨ  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 623

Hibru 7​, ​8

hohoanɨmo ra sagado-ambe ahandɨ dabarɨfe ranamboyo Nɨmorɨmbo yarirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. Ranɨyo asu ranɨ-moatükunɨ ranai ahandɨ Nɨmorɨ koadürümbo ndorɨhoeimbɨ ranahambo yare hɨnɨŋgɨmarerɨ. Sapo Nɨmorɨ koadürümbo muŋgunambo ndorɨhoei nüŋgumbü-mayu ranahambo.

8

Sisas ai sɨhefɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükar-ani

1   Ranɨ-moatükunɨ

ranahandɨ nɨmɨndɨ hondü hoafɨ ro wataporɨmboarɨhundɨ ranana sɨhefɨ moanɨ yahurai Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ai sünambe God Bogorɨ Hondü-mayu ranahandɨ haŋgɨfoanɨ amaru. 2 Ranambe-ani aiana Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ratüpurɨ ranani ratüpurɨyuhü moanɨ sürühoeimbɨ fondɨ ranambe anüŋgu. Fondɨ ra sapo Godɨmbo hoafɨyo-rambo ser worɨ hondü Adükarɨ ai mafondeandɨ ranambe, ŋga nindou ai worɨ ra moai fondundɨ. 3 Muŋguambo nindou dɨdemo sapo Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ adükarɨ nɨŋgomo arundɨ ra Godɨmbo moanɨ saimbo moatükunɨ sɨhefembo asu nɨnɨhondɨ hɨfokoefeyoanɨ horɨ kefoefe-rambohündambo anɨŋgomo. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhefɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ranai-amboanɨ nɨnɨ-moatükunɨyo ra awi Godɨmbo mbɨsɨhend-amboane. 4 Sisas ranai hɨfɨ ndanɨhü mbanüŋgu-mbonana, ai ŋgɨrɨ Godɨmbo sairandeimbɨmbo nüŋgu, sapo nindou bɨdɨfɨrɨ ai Suda-yei ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgumbo Godɨmbo moanɨ saimbo moatükunɨ sɨhouarundɨ nindou ranai manɨŋgomo-ndambo wambo. 5 Moanɨ sürühoeimbɨ fondɨ ranambe Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ratüpurɨ yaru arundɨ fondɨ ranana moanɨ safɨ hondü sünambeahɨ eŋgoro ranahandambo sɨsam-ane. Moses ai sapo sɨsamɨ moatükunɨ ser worɨ-mayo ra fondɨfembo yahuhayamboyuambe God ai ahambo hoafɨyundohü yahuya, “Se ranɨ-moatükunɨ ra randowandühɨ ana, sapo hɨfɨ wafuambe muŋguambo moatükunɨ refembo safɨ hondü sɨsamɨrɨhe nafuimehanɨnɨ rananɨmbo ranɨ-süŋgundo worɨmbondandɨ,”   Kisim Bek 25:40 mehundo. 6 Ŋga haponda Sisas ai Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ratüpurɨ ranɨfihɨ türe haya ratüpurayu hu ranana amurɨ-yomondɨ ratüpurɨ ŋgasündeandeimbɨ hond-ane. Sapo hoafɨ femɨndɨ aboedɨ safɨ sɨhefembo moatükunɨ Godɨndɨ nendɨ asu Godɨ-mayu ranahei mbusümo dɨdɨboado-mareandɨ ranana moanɨ aboedɨ mbumundɨ hamɨndɨ hond-ane. Ranɨ-moatükunɨ ra sapo aboedɨ hamɨndɨ hondü horombo hoafɨfimbɨhündɨ süŋgu wambo.  









7 Horombo

Sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ai horombodɨdɨ ranahambo ŋgasündeamboane

weaŋgurühɨdɨdɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe-mayo ra moanɨ aboedɨ ndombarɨhoai-mbonana, asu ŋgɨrɨ süŋgunɨ ŋgorü tükümefeyo ranai The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 8​, ​9  624

tüküfeyo, ŋga ranana wanɨyo. 8 Ŋga asu God ai ahandɨ nendɨ ranaheimbo papɨ-hoafɨrandürühɨ yahuya, “Adükarɨ ai yahuya, Awi süŋguna ro Israerɨhündɨ asu Sudahündɨ ranɨ-babɨdɨmbo sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefemboayahɨ ranɨ si ra tükündɨfemboe. 9 Ranɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe moatükunɨ ranana ŋgɨrɨ sapo ahei amoao mamɨ-babɨdɨmbo Isip hɨfambeahɨndɨ koakoma-rɨhandürɨ hahɨ ranɨ-sɨmboanɨ hoafɨ fɨrɨhamɨndɨ masɨheheandɨ nahurai-yopoanɨ, ŋga wanɨ. Nindou ranai wandɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ra ndofe süŋgufekoate-mayei-amboyahɨ asu ro-amboanɨ aheimbo moanɨ yarɨhe hɨnɨŋgɨmarɨhearü, Adükarɨ ramehu. 10 Awi süŋgunambo ana Israerɨhündɨ babɨdɨmbo ndanɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ndandɨhe ndahurai-anɨmbo randɨheamboyahɨ. Ro wandɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ahei hohoanɨmoambe hɨnɨŋgɨndɨheandühɨ asu ahei ŋgusüfo fihü sürü papɨndɨhɨ hɨnɨŋgɨndɨheamboyahɨ. Ro ahei God-ndamboyahɨ asu ai wandɨ nendɨ-ndeimboyei. 11 Nindou mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ ahandɨ mamɨ ŋgoafɨhündɨ nindoumayu ranahambo yamundeandürɨ asu ahandɨ sɨrambeahɨndɨ nindou ranaheimbo hoafɨndundürühɨ, ‘Se Adükarɨ fɨfɨrɨndɨhorɨ,’ mbüsu. Nɨmboe muŋguambo nindou ai ndürɨmbayei asu ndürɨ-koateayei aiana wambo fɨfɨrɨndɨ-hindɨrɨmboyei. 12 Ro hɨpoambondɨ-handürühɨ ahei moaruwai hohoanɨmo ranɨmbo amboawiyei mbɨsa hɨnɨŋgɨndɨhearühɨ, asu ahei mamɨkarɨ hohoanɨmo ranahambo moanɨ mɨtanɨndɨhamɨndɨ-handürɨmboyahɨ,”  Jeremaia 31:31-34 mehu. 13 God ai sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ranahambo sɨmbor-ane yahu wataporɨmbo-randühɨyu asu hoafɨ ranambo ai weaŋgurühɨdɨdɨ-mayo ranahambo muŋguna wamɨndafɨmbo-mareandɨ. Asu nɨnemoatükunɨ sapo ai wamɨndafɨyowohü sümboayo ranana ŋgɨrɨ amɨtata awarɨndɨhoeyo.  



9

Hɨfɨ ndanɨhündambo Godɨmbo hɨfokoefe saimbo hohoanɨmo

1   Weaŋgurühɨdɨdɨ

hoafɨ femɨndɨ sɨhefeimbɨ-mayo ranai ana ranɨ-poanɨmbo Godɨmbo dɨdɨbafɨfe hohoanɨmo asu nindou nafɨyoweimbɨ-hündɨ sürühoeimbɨ fondɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfe-rambo The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 625

Hibru 9

ranɨ amboanɨ meŋgoro-ane. 2 Weaŋgurühɨ sapo sürühoeimbɨ fondɨ ser worɨ ra yimbumbofe papɨyoweimbɨyo mafondaro. Weindanɨ papɨ ranambe ana ram nindɨfembo fondɨ nɨŋgo asu yibadɨ bret ranɨ-wamɨ Godɨmbo sɨhefeimbɨ-hündɨ nɨŋgo marandɨ. 3 Ai hoearɨ yipurɨmborɨhi kümarɨhindɨ asu hoearɨ ranɨ daboadanɨ fondɨ mamɨ manɨŋgo ranahambo moanɨ sürühoeimbɨ fond-ane yahomo marundɨ. 4 Worɨ ranɨ safambe, ranɨ-poanɨmbo fɨsɨŋɨrɨyo-randeimbɨ Godɨmbo mandɨfe fondɨ gorɨnambo nafɨrundeimbɨyo asu hoafɨ femɨndɨ sɨheferambo bokis ranɨ-kameihɨ manɨmbafe. Bokis ranahambo gorɨnambo gabudɨfoefimbɨyo haya asu ranambe gor hɨpɨrɨ yaŋgoro-ane asu ranambe mana a foaru nindundeimbɨyo manɨŋgo. Aronɨndɨ nɨmɨ-nɨmɨ horombo andüfurɨyoweimbɨ-mayo asu horombo nɨmoei yimbufihɨ God ai hoafɨ femɨndɨ sɨhefe sürü papɨmarandɨ ranai bokis ranambe amboanɨ meŋgoro. 5 Bokis ranɨ-wamɨ mbanendeimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ sɨsamɨ yimbu mapaiarɨfanɨ Godɨndɨ hɨmboamupui-randeimbɨ ra ahafandɨ mbusümo meŋgoro. Ranɨ-wamɨ God ai moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawiyei yahu arandɨ ranɨwamɨ mbanendɨ ŋgurɨne hena nɨmarɨfanɨ marɨnandɨ. Ŋga hapondanɨ ana ŋgɨrɨ ranɨ-moatükunɨ ranahambo muŋguna gedühɨ hamɨndɨ wataporɨ-mbondɨhu ŋgefɨ. 6 Muŋguambo moatükunɨ ra nafɨrundümo kurarundɨ ana, Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ ranai muŋguambo si aho ra ai ahamundɨ ratüpurɨmbo hohoanɨmo-yomondühɨ sapo weindanɨ papɨmayo ranambe kefoau tüküyafu marundɨ. 7 Ŋga worɨ safambe papɨ hondü ranambe ana Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ranai yaŋgɨrɨyu kefuai tüküfi marandɨ mamɨmbo yaŋgɨrɨ muŋguambo hɨmbanɨ maho ra. Refihɨ ai moai moanɨ warɨ yaŋgɨrɨ hüfu randɨ, ŋga nɨnɨhondɨ horɨ Godɨmbo sɨhefembo sapo ai moaruwai hohoanɨmoyu marandambo asu nindou ai moanɨ hohoanɨmokoate moaruwai hohoanɨmoyei marɨhündɨ ranaheimbohünda kameihɨ semündü hayamboyu hüfu marandɨ. 8 Muŋguambo ranɨ ratüpurɨ ranɨmbo Yifiafɨ Aboedɨ ranai yare nafuiramunühɨ yahoya, weaŋgurühɨ Godɨmbo sai-rambo ser worɨ ranai fondarowanɨ ana, Sürühoeimbɨ Hondü Fondɨ sünambe worɨ safambe hombo nafɨ ra weindahɨfe-koatemayo. 9 Nɨmɨndɨhɨndɨ ra ranane nda. Muŋguambo ranɨ ratüpurɨ ser worɨ ranana sɨsamɨ nahurai hapondanambe ranahamboane nafuiayomunɨ. Nɨnɨhondɨ horɨ Godɨmbohünda raraofe asɨhefeyo ana, ŋgɨrɨ nindou dɨdɨyei Godɨmbo hohoanɨmombo sei-arɨhündɨ ranahei ŋgusüfo ranai ndondɨhoayondürɨ. 10 Ŋga saimbo moatükunɨ ra sesɨmbo moatükunɨ, sɨmɨndɨmbo moatükunɨ, mamɨkarambo fi popoaifoefembo moatükunɨ ranana moanɨ fi-hoearɨ moanambuhü ranahandɨ ratüpurɨ hohoanɨmo yaŋgɨr-ane. Ŋga asu  

















a  9:4 Mana ra sesɨ God ai Israerɨhündambo nɨmɨ wofɨ furɨkoate-reandühɨ masagadürɨ ranane.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 9  626

ranɨ-moatükunɨ ra süŋgundɨhi ŋgeianɨ Godɨndɨ sɨmborɨ hohoanɨmo tükündɨfemboe yahumboani 11 Krais hapondanambe tüküfimboani, ŋga aiana muŋguambo aboedɨ moatükunɨ haponda tükümefeyo ndanahambohünda Godɨmbo sai-rambo bogorɨ adükarɨmbofi tüküfimboani. Godɨmbo saimbo ser worɨ hondü sapo horombodɨdɨ-mayo ranahambo ŋgasündeandeimbɨ-mayo. Ranɨ ser worɨ ranana nindou ai worɨmbo-rumbo-yomopoanɨ. Asu ranɨ-moatükunɨ ranai hɨfɨnɨ nafɨyombo-yopoanɨ, ŋga wanɨ. 12 Krais ai moai meme horɨ asu burmakau horɨ ra semündü haya Godɨmbo saimbohündambo kefuai hüfu, ŋga wanɨ. Ŋga asu aiana ahandɨ horɨ ranɨ-randɨ semündü hayambo Godɨmbohünda sehefembo God nɨmaruambe Safambe Hondü mamɨmbo yaŋgɨrɨyu kefuai mahüfu sɨhefɨmbo koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo aboedambofe-munɨmbohünda. 13 Ŋga nindou bɨdɨfɨrɨ ai Godɨndɨ hɨmboahü moaruwai fiayei ana, asu Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ bogorɨ ranai meme horɨ, burmakau anamɨndɨ horɨ, asu burmakau yikɨmɨndɨ weindambo mandɨfimbɨ-hündɨ hasüfɨ ranɨ amboanɨ ahei-wamɨ bubumafoarunda, asu ranɨ-moatükunɨ ranambo nindou ahei moaruwai fi ra Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ tükümehindɨ. 14 Ŋga Kraisɨndɨ horɨ ana ranɨ-moatükunɨ hohoanɨmo ranahambo ŋgasündeandeimb-ane. Sapo Kraisɨndɨ fiambe ana moai moaruwai hohoanɨmo ra akɨdouamboanɨ nɨmaro, ŋga wanɨ. Asu sapo Yifiafɨ koadürümbo-koadürümbo nɨmaro-wembü ranahandɨ ŋgɨnɨndɨ-namboyo Krais ahandɨ fi nɨŋgombo hohoanɨmo ra Godɨmbohünda nɨnɨhondɨ hɨfokoefe asɨhefeyo nou yare hɨfokoare masɨhendo. Ranɨmboane ahandɨ horɨ ranai ŋgɨrɨ sɨhefɨ fi moanambühɨ ranɨ yaŋgɨrɨ popoaindɨhendɨ, ŋga wanɨ. Ŋga aiana sapo sɨhefɨ hohoanɨmo moaruwai ŋgusüfoambe popoai-marɨhemuna asu sɨhɨrɨ horombodɨdɨ fehefekoate ahɨnümbɨ hohoanɨmo moai süŋgurɨhundɨ. Ranɨmbo-anɨmbo asu sɨhɨrɨ God yaŋgɨrɨ nüŋguweimbɨ ahandɨ ratüpurɨ aboedɨ ranɨ yaŋgɨrɨ ratüpurɨ-ndemboyefɨ.  







Kraisɨndɨ horɨ ranai sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ranahambo ŋgɨnɨmaramɨndo

15  Ranɨmbo-hündambo

Krais mamɨ ranaiyu sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefembo moatükunɨ ra dɨdɨboadore semündü tüküfi weindahɨ-mareandɨ. Rananɨmbo asu nindou daboe dɨbonɨyundüreimbɨ koadürümbo-koadürümbo yaŋgoroweimbɨ aboedɨ moatükunɨ ahei ape ai nɨmorɨmbo segodürɨmbo horombo hoafɨmareandürɨ ra ndahümündimboyei. Ndanɨ-moatükunɨ ra yare yahurai tükümbɨfeyo-wamboane. Sapo Sisas ai yɨfɨyuhü nindou moaruwai mamɨkarɨ hohoanɨmomayei ranambeahɨndɨ aboedambomareandürɨ ai weaŋgurühɨdɨdɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ra yaŋgoro-ambe ramarɨhindɨmbo-hünda. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 627

Hibru 9

16  Nindou

düdi ai süŋgunambo yɨfɨndamboyahɨ yahuhaya, asu ahandɨ napo ra nindou ŋgorü ai mbɨsemündu-wamboane yahuhaya, pepafihɨ sürü pare asɨhendɨ ranana sapo nɨnɨ-moatükunɨmboyo hoafɨ femɨndɨ asɨhefeyo nahurai-ane. Nindou ranahandɨ nɨmorɨ ai hoafɨ femɨndɨ sɨhefe hoafɨ ra süŋgure huhü afɨndandɨ-mayo napo ra asemündu ana, nindou bɨdɨfɨrɨ ai hoafɨndeihɨya, nindou ranai yɨfɨmayu mbɨsei. 17 Nindou ranai ranɨ-moatükunɨ sɨhendeimbɨ-hündɨ süŋgunambo ai yɨfayu rananɨmbo ranɨ-moatükunɨ ranai mamɨ anɨhondümbo tükündɨfemboe. Ŋga asu nindou ranai yare hoafɨ fɨramündɨ sɨhai mbura awi yɨfɨkoate yaŋgɨrɨ anüŋgu ana, ahandɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe moatükunɨ ranai moanɨ yare yaŋgoromboane. 18 Ranɨmbo-hündamboyo weaŋgurühɨdɨdɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ranai amboanɨ horɨnambo yaŋgɨr-ane ranɨ hoafɨ ranahambo ŋgɨnemɨndɨmbo-hünda yaru marundɨ. 19 Weaŋgurühɨ Moses ai muŋguambo nindou ranaheimbo God ai nindoumbo ranɨ-moatükunɨ yaŋgɨr-anɨmbo süŋgundɨhündɨ yahuhaya ahɨnümbɨ hohoanɨmo hoafɨ sürü papɨre masɨhendɨ ranahambo wataporɨmbo-marandɨ. Ranɨyu asu ai burmakau anamɨndɨndambo horɨ memendambo horɨ ra semündü hɨmonɨ foŋgoefi mbura hisip nɨmɨ düdü dɨdareimbɨyo asu hamburɨ sipsipɨndɨ nɨnendɨ bɨdɨfɨrɨyo ranɨ-moatükunɨ ranambo ahɨnümbɨ Bukɨ-mayo ranɨwamɨ füsɨhai-füsɨhaimarandɨ nindou muŋguambo ranahei wamɨ kameihɨ. 20 Ranɨyu ai hoafɨyuhü yahuya, “Horɨ ndanamboanɨmbo sapo God ai hoafɨ fɨramündɨ sɨhendühɨ ranɨ-moatükunɨ ra randɨhi süŋgundɨhündɨ yahuhaya hoafɨmendürɨ ranahambo ŋgɨnɨndamɨndɨmboe,”  Kisim Bek 24:20 mehu. 21 Mamɨ yare ramareandɨ yahuraiyu Moses ranai horɨ ra semündü haya, hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ser worɨ asu muŋgu moatükunɨ ranambe yaŋgorowanɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfe-rambo moatükunɨ-mayo ranɨwamɨ kameihɨ füsɨhai-füsɨhaimarandɨ. 22 Anɨhond-ane, sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranai hoafɨyowohü yahoya, “Muŋguambo moatükunɨ ranana horɨnambo yaŋgɨrɨ-anɨmbo popoaindɨhendanɨ asu asükai aboedɨndɨmboe,” meho. Asu horɨ peyohü popoaihefe-koate ana, God ai ŋgɨrɨ amboawi mbüsu nindou-yei hohoanɨmo moaruwai ranahambo.  











Kraisɨndɨ yɨfɨ ana moaruwai hohoanɨmo awarɨhoendühane

23  Hɨfɨnɨ

rotu ser worɨndɨ moatükunɨ ra sɨsamɨ nahurai-ane, ŋga anɨhondü hamɨndɨ moatükunɨ sünambe eŋgoro. Ranɨmbo-hündamboanɨmbo muŋguambo hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ ra horɨnambo popoaihefe ranambo aboedɨ tüküfemboane. Ŋga sünambeahɨndɨ hondü moatükunɨ eŋgoro ranai ŋgasündeandeimbɨ horɨ ranɨnambo yaŋgɨrɨ aboedɨ tükümbɨfeyo-wamboane. 24 Sünambe anɨhondü hamɨndɨ eŋgoro ranahandɨ sɨsamɨ nindou ai sürühoeimbɨ fondɨ nafɨru hɨnɨŋgɨmarundɨ ranambe ana moai Krais ai kefuai hu, ŋga wanɨ. Ŋga sapo sünambe  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 9​, ​10  628

fondɨ hondü-mayo ranambeahɨyu ai Godɨndɨ hɨmboahü sɨhefɨmbohündambo kameihɨ tüküfimbo ranambeahɨyu ai kefuai hüfu anüŋgu. 25 Suda-yomondɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ adükarɨ ranai ana ser worɨ moanɨ safambe hondü ranambeahɨyu ranɨ-poanɨ horɨ semündü haya moanɨ mamɨmbo yaŋgɨrɨ hɨmbanɨ mamɨ-mamɨ randühɨ kefuai hüfu marandɨ. Ŋga Krais-ana ai moai ahandɨ fi ra Godɨmbo saimbo afɨndɨmbo kefuai hüfu randɨ, ŋga wanɨ. 26 Ranɨ-moatükunɨ ra rambareambonana, Krais ranai tɨŋɨrɨfo afɨndɨmbo semündü ra hu-humbo God ai hɨfɨ, sünü asu muŋgu moatükunɨ ra nafɨrand-ambe amboanɨ tüküfi, ŋga wanɨ. Ŋga asu moanɨ ai mamɨmbo yaŋgɨrɨ hamɨndɨ muŋguambo si aho ranahambo kameihɨ tüküfemboane ndeara bɨdɨfɨranambo si ranai tüküfembo yaŋgɨrɨyo-ambe. Moaruwai hohoanɨmondɨ ŋgɨnɨndɨ eŋgoro ra Krais ai ahandɨhoarɨ Godɨmbo sɨhefɨmbohünda yɨfɨyowohü awarɨhefembo-hündamboyu tükümefiyu. 27 Muŋguambo nindou moanɨ mamɨmbo-anɨmbo awi yɨfɨyo mburümbo asu süŋgunambo God ai yɨbobondeambui. 28 Mamɨ yare yahuraiyo Krais amboanɨ ahandɨ fi ra Godɨmbo sɨhefembohünda moanɨ mamɨmbo yaŋgɨrɨ nindou afɨndɨ ranahei moaruwai hohoanɨmo ra raguanambo-fembohünda yɨfɨmayu. Asükaiyu ai tükefiyu ra moaruwai hohoanɨmo ranahambo gogorɨhefembo yɨfɨmboyupoanɨ, ŋga nindou dɨdɨyei ahambo tükümbɨfiyu sei hehi hɨmboayei hei ranaheimbo aboedambo-fendürɨmbo-anɨmbo tükündüfimbui.  







10

Krais ai mamɨmbo yaŋgɨrɨ yɨfɨmayu

1   Suda-yeimayo

ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranana sapo nɨnemoatükunɨ aboedɨ süŋgunambo tüküfemboayo ranahandɨ-mayo sɨsamɨ yifiafɨ nahurai-ane. Asu nindou ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgurɨhi-rühündeimbɨ muŋguambo hɨmbanɨ aho ra ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo-hündambo Godɨmbo nɨnɨhondɨ hɨfokoarɨhi sɨhehi arɨhündɨ. Ŋga ranɨ hohoanɨmo ŋgɨrɨ nindou Ape sowana hei arɨhündɨ ranaheimbo muŋguna aboedambo-ndeandürɨ. 2 Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgu nindou-yei moaruwai hohoanɨmo ranahambo raguanamboreandüra ai aboedɨ sürühehindeimbɨ tükümbehi-mbonana, asu ai ŋgɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo hütiyefɨ sei hehi hei rɨhündɨ. Rambefembonana, asu muŋguambo Godɨmbo nɨnɨhondɨ hɨfokoefe hohoanɨmo ra rühɨsafɨ hɨnɨŋgɨrɨhisɨ. 3 Ŋga asu Godɨmbo hɨfokoefe sɨhefe hohoanɨmo ra muŋguambo hɨmbanɨ yarɨhi pɨyei arɨhü hei ahei moaruwai hohoanɨmo ranahambo hohoanɨmo korɨfoefe-ndürɨmbohünda. 4 Ŋga burmakau horane asu meme hor-ane ranɨ-moatükunɨ ranai ana awi ŋgɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo raguanambo-ndeandɨ. 5 Ranɨmbo-hünda Krais ai ndeara hɨfɨna kosɨmbo yahumbo ai Godɨmbo hoafɨyundühɨ yahuya,  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 629

Hibru 10

“God, seana sɨhambohünda nɨnɨhondɨ hɨfokoefe sɨhefe moatükunɨ ranɨmbo ana se moai yifirɨyafɨ, ŋga se wandɨ fi-safɨ ranɨrandɨ refembohünda yaro masahawandɨ. 6 Seana nɨnɨhondɨ sɨhambohünda muŋguambo mandɨfeimb-ane, asu moaruwai hohoanɨmo raguanambo-fembohünda ŋgorü-poanɨ sɨhambo sɨhefembo moatükunɨ ranɨmbo ana moai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyafɨ randɨ. 7 Ranɨyahɨ asu ro yarɨhe hoafɨyahühɨya, ‘O God, yɨnɨyahɨ ro nda.’ Sapo sürü paru masɨhoemo buk ranambe wambohünda yare hoafɨmayo. Moanɨ sɨhafɨ hohoanɨmoayafɨ ranɨ-süŋgufembo-hünda ro ndeara kosamboanahɨ,”  Buk Song 40:6-8 mehu. 8 Weaŋgurühɨ ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Seana moai yifirɨyafɨ randɨ sɨhambohünda nɨnɨhondɨ hɨfokoefe sɨhefe asu mandɨfe arandɨ moaruwai hohoanɨmo raguanambofembo ranɨmbo ana,” mehu. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra yaŋgorowanɨ ranɨ-süŋgumbo nɨnɨhondɨ Godɨmbo hɨfokoefe sɨhefe hohoanɨmo ra yarɨhi arɨhündɨ yahu Krais ai hoafɨmayu. 9 Asükai ai yare hoafɨyuhü yahuya, “O God, yinɨyahɨ ro nda. Ro sapo se hohoanɨmoayafɨ süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgufihɨ refemboanahɨ ndanɨmboahɨ,” mehu. God ai muŋguambo wamɨndafɨ Godɨmbo sai-rambo moatükunɨ ra gɨgɨranambo-reandühani, asu Kraisɨndɨ fi Godɨmbo saimbo moatükunɨ ranahandɨ fondɨhü sɨmborɨ kɨkafoareandɨ. 10 Sapo Sisas Krais ai God ro hohoanɨmoayahɨ süŋgu yaŋgɨrɨ rambɨreandamboane mehu ranɨ-süŋgure haya asu ai moanɨ ahandɨ fi ra mamɨmbo yaŋgɨrɨ muŋguambo si aho ranɨmbo kameihɨ Godɨmbo masɨhendo. Rananɨmbo asu sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranambeahɨndɨ aboedɨ sürühehundeimbɨ anɨmboefɨ. 11 Suda-yomondɨ Godɨmbo sai-randeimbɨ bogorɨ mamamɨ ranai ahandɨ Godɨmbo nɨnɨhondɨ mandɨfe sɨhefembo ratüpurɨ ra muŋguambo si ratüpurɨyuhü moanɨ mamɨ ranɨ-moatükunɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨyu rarao ra hu marandɨ. Ŋga asu ranɨ-moatükunɨ ratüpurɨ ranai ana awi ŋgɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo raguanambo-ndeandɨ. 12 Ŋga asu Krais-ana moanɨ ai mamɨmbo yaŋgɨrɨyu yɨfɨyuhü ahandɨ fi ra Godɨmbo masɨhendo muŋguambo si moaruwai hohoanɨmo ra raguanambofembohünda. Ranani asu ai haponda Godɨndɨ warɨ hondü waranɨ amaru. 13 Ranɨhü ai Godɨmboya, ai wandɨ hürütümbɨ nindou ra wandɨ yirɨmbo hoarehɨ hɨnɨŋgɨmbɨreandɨ yahuhaya hɨfanda amaru. 14 Ai moanɨ mamɨmbo yaŋgɨrɨ yɨfɨyuhü Godɨmbo fi ahandɨ ra sɨhendühɨ asu ranɨnambo ai nindou ranaheimbo moaruwai hohoanɨmo ranambeahɨndɨ sürühendürɨ hɨnɨŋgɨ-mareandüra ai koadürümbo-koadürümbo ndorɨhehi anɨmboei. 15 Yifiafɨ Aboedɨ ranai-amboanɨ ranahambo anɨhond-ane meho. Ŋga ai Baibor-ambeahɨ weaŋgurühɨ hoafɨyowohü yahoya,  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 10  630



16 “Haponda

awi süŋgunambo-anɨmbo Israer nindou-babɨdɨmbo, ndanɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ndandɨhe ndahurai-anɨmbo randɨheamboyahɨ,” Adükarɨ ra mehu. “Ro wandɨ-mayo hohoanɨmo ahei hohoanɨmoambe hɨnɨŋgɨndɨheandühɨ asu ahei ŋgusüfofihɨ sürü papɨndɨhɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨheamboyahɨ,”   Jeremaia 31:33 mehu. 17 Ranɨyu ai nɨŋofi hoafɨyuhü yahuya, “Ro ahei moaruwai hohoanɨmomayei-ane asu moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ hondü yarɨhi arɨhündɨ ranahambo amboawiyei mbɨsahɨ ŋgɨrɨ gedambo hohoanɨmondahɨ,”  Jeremaia 31:34 mehu. 18 Asu muŋgu ranɨ-moatükunɨ hohoanɨmo ranahambo amboawiyei ehu ana, asu moaruwai hohoanɨmo raguanambofembo Godɨmbo nɨnɨhondɨ hɨfokoefe sɨhefe hohoanɨmo ranai ŋgɨrɨ asükaindo tükündɨfe ndandɨ. 19 Ŋga ranɨmbo-hündambo-anɨmbo wandafɨ mamɨ, awi Godɨmbo sɨhefe bogorɨ adükarɨ ai moanɨ Sürühoeimbɨ Hondü Fondɨ ranambe kefuai hu arandɨ nou sɨhɨrɨ amboanɨ moanɨ hɨmbokoate God nɨmaruambe Sisasɨndɨ horɨ süŋgumbo keboehu ŋgemboyefɨ. 20 Sɨhɨrɨ ranambe keboehu ŋgemboyefɨ sɨmborɨ nafɨ ranɨ-süŋgu. Sisas yɨfɨyuhüyu ai hoearɨ Godɨndɨ nafɨtambehü mapenɨŋgo ranɨ mbusümo nafɨ hɨfombo yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ nafɨ ra sübüdɨmarɨhendɨ. 21 Ranɨmboane hapondanɨ ana sɨhɨrɨ Godɨmbo Sai-randeimbɨ Bogorɨ Adükarɨ Godɨndɨ worɨ sünambe ranambeahɨndɨ nindou hɨfanda-randeimbɨ bogorɨ anüŋgu. Ranai Sisas-ani. 22 Sapo aiyu ahandɨ horɨna sɨhefɨmbo moaruwai hohoanɨmo sɨhefɨ ŋgusüfoambe ranahambo sɨhɨrɨ hüti-anefɨ yarɨhu arɨhundɨ sefɨrɨhundeimbɨ amaro ra popoai-marɨhemunɨ. Asu sürühoeyoweimbɨ hoenambo amboanɨ kameihɨ sɨhefɨ fi hundürümaramunɨ. Ranɨmbohündambo-anɨmbo sɨhefɨ ŋgusüfoambe moaruwai tɨkai hohoanɨmo amaro ra raguanambondɨhu mbundɨhu asu sɨhɨrɨ moanɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ ndahumündefɨ hohu God sowana akɨmɨ sühündahu ŋgefɨmboane. 23 God ai aboedɨ moatükunɨ süŋgunambo sɨhefɨmbo saimunɨmboayu ranahambo horombo hoafɨmareandɨ. Ranɨmbo sɨhɨrɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ ranahambo awi ŋgɨnɨndɨ nɨmboefɨmbo hɨmbondefɨmboane. Awi ahambo sɨhɨrɨ randeambui mbɨsefɨ anɨhondümbo-ndɨhumboane sapo God ai hoafɨyumbühündɨ ai randeambuimbo-hündambo wambo. 24 Awi sɨhɨrɨ mamamɨ wandafɨ mamɨ ranaheimbo hohoanɨmo-ndefɨmboane. Asu nindou ai sɨmborɨ fehefe asu ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra ahei hohoanɨmoambe botɨndɨhumboane. 25 Awi sɨhɨrɨ ana wandafɨ mamɨ-babɨdɨ mamühɨ fandɨfe hohoanɨmo ra refe hɨnɨŋgɨfepoanɨ rühɨ sapo nindou amurɨ bɨdɨfɨrɨ raweahi arɨhündɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 631

Hibru 10

nou, ŋga wanɨ. Ŋga se hoeirɨhimboanei bɨdɨfɨranɨ si ra ndeara akɨmane. Ŋga ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu sɨhɨrɨ nindou bodɨmondɨ ranahei ŋgusüfoambe hohoanɨmo ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmbohünda tɨŋɨrɨfondefɨ ŋgefɨmboane. Godɨndɨ Nɨmorɨ ranahambo daboadanambo-fipoanɨ

26  Asu

sɨhɨrɨ Kraisɨndɨ-mayo anɨhondü hoafɨ ra fɨfɨrɨhu mburɨhu, moanɨ sɨhefɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ hefühɨnda, ranɨnambo moaruwai hohoanɨmo ranɨ-süŋgu peahu ahefɨ ana, moai ŋgorü-poanɨmbo hɨfokoefe Godɨmbo sɨhefeyoanɨ asu ranambo hohoanɨmo ra raguanambofembo yaŋgoromunɨ, ŋga wanɨ. 27 Ŋga sapo Godɨndɨ yɨbobofemunɨmbo si tükündɨfeyowohü nindou Godɨndɨ hürütümbɨ ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hai ranambo tɨkɨrɨndandürɨmboe ranahambo yɨhɨmboyefühɨ hɨmboayefɨ ranɨ yaŋgɨr-ane eŋgoro. 28 Nindou düdi ai ahɨnümbɨ hohoanɨmo Moses masendɨ ra hɨmborɨyowohü süŋgufekoate-ayu ana, nindou yimbuyafanɨ asu ŋgɨmɨyomo ai ranɨ-moatükunɨ ra ai ramareandɨ sei hoafɨyeianɨ moanɨ amboawi yaho-koate hɨfokoarɨhi marɨhündɨ. 29 Asu nindou düdi ai Godɨndɨ Nɨmorɨmbo daboadɨ hɨhɨrarirɨ ana, se ranahambo nüŋgurɨhi hohoanɨmo-yeihɨyeia? Nindou ranai ana awi afɨndɨ tɨŋɨrɨfo saf-anɨmbo ndemündümbui. Kraisɨndɨ-mayo horɨ ranambo Godɨndɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ranahambo ndomarɨhendɨ. Horɨ mamɨ ranamboyo nindou ranahambo hohoanɨmoambe sürɨherɨ hɨnɨŋgɨmarer-anesɨ. Ŋga asu nindou ranai hoafɨ femɨndɨ sɨhefe horɨ-mayo ranahamboya, ranɨmoatükunɨ ana moan-ane, ŋga ndorɨhoeimbɨ moatükunɨ hamɨndɨyopoanɨ yahumbü nindou-ani. Ranani asu ai Yifiafɨ moanɨ hɨpoambore-randeimbɨ ranahambo moaruwai-moaruwai-mboareandɨ. 30 Sapo sɨhɨrɨ fɨfɨrɨhundɨ Adükarɨ ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Nindou moaruwai hohoanɨmoyeianɨ ranɨ-süŋgumbo sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo sai ana, wandɨ ratüpur-ane. Ro sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo ndeheamboyahɨ,”  Ɨo 32:35 mehu. Asükaiyu ai nɨŋofi ŋgorü hoafɨyuhü yahuya, “Adükarɨ ai ahandɨhoar-anɨmbo ahandɨ nendɨ ra yɨbobondearümbui,”  Ɨo 32:36 mehu. 31 Yaŋgɨrɨ koadürümbo nüŋgumbü God ai nindou kɨkɨhemɨndɨmbo ra yɨhɨmbombü moatükun-ane.  









Anɨhondümbofe hohoanɨmo ra ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨndɨ-humɨndefɨ-mboane

32  Sapo

ranɨ-moatükunɨ sɨheimbo-so horombombo tükümefeyondürɨ ranahambo se hohoanɨmondei! Godɨndɨ-mayo si aboedɨ sɨheimbo boakɨfoa-reandürambe ranɨ mbusümo maho ra sapo se tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükümefendüra awi tɨŋɨrɨfo ranambe hüti-hütimayei hei-ane. 33 Se ranɨsɨmboanɨ nɨmboei-ambe ana ŋgoambo nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨheimbo nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 10​, ​11  632

hɨmboahü moaruwai-moaruwaimbo-rɨhindürühɨ tɨŋɨrɨfombü hohoanɨmo masahündürɨ. Asu se ŋgoambo nindou ai tɨŋɨrɨfo asahümündi ranɨbabɨdɨmbo-yahindühɨ se ahei mbusümo nɨmboeimbo ai tɨŋɨrɨfoayei ra farɨhehi-ndürühanei. 34 Ranɨyei asu se nindou karabusambe nɨmboeimbo tɨŋɨrɨfoayei nou se-amboanɨ ai-babɨdɨmbo tɨŋɨrɨfomayei. Asu nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨhei napo ra ŋgoambo fufurühümündi hündüranɨ asu se ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ aheimboya, ‘I ambɨrɨhündɨ ana,’ sei hehi warɨ hürühümündi-anɨ ai sahümündi marɨhündɨ. Se ranɨ-moatükunɨ ranahambo ramarɨhindɨ ra, sapo sɨhei aboedɨ moatükunɨ hondü koadürümbo-koadürümbo yaŋgoromboayo ra fɨfɨrɨhi hehimbo-wambo. 35 Ranɨmbo-hündambo awi se sɨhei ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ anɨhondümbofe ho moatükunɨ-mayo ra warɨ-hündühümündimboyei, ŋga yowanɨ. Ŋga nɨmboe ranɨ-moatükunɨ ranahambo takɨn-anɨmbo God ai aboedɨ adükarɨ moatükunɨ ro ndeheamboyahɨ mehu ra ai ndembui. 36 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo God ai nɨne-moatükunɨ saimbo horombo hoafɨmareandɨ ra semɨndɨmbohünda awi se moanɨ sapo God ai nɨne hohoanɨmo hohoanɨmoayu ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ hɨmboarɨnambo hɨbadɨhümbo ratüpurɨndei. 37 Sapo Baiborambe God ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Awi gedamboyo-poanɨ, ŋga nindou sapo tüküfembo-mayu ranai tükündɨfimbui. Ai ŋgɨrɨ gedambo hɨhɨnɨŋgɨndeandɨ. 38 Ro hohoanɨmoayahɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ rarɨhindeimbɨ nindou wandɨ, awi ai wambo anɨhondümbo-rɨhindürühɨ mbɨnɨmboei-amboane. Ŋga asu nindou düdi bɨdɨfɨrɨ ai wambo anɨhondümbofe ranahambo sɨsɨrefiyu ana, asu ro ŋgɨrɨ nindou ranahambo wudɨndɨhinɨ,”  Habakuk 2:3-4 mehu. 39 Ŋga asu sɨhɨrɨ ana Godɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo sɨsɨrɨyahundühɨ awarɨhehundeimbɨ nindou-yefɨpoanɨ, ŋga wanɨ. Ŋga awi sɨhɨrɨ ana Godɨmbo anɨhondümborɨhu hefühɨ aboedambo-yahundeimbɨ nindou-anefɨ.  









11

1   Sapo

Anɨhondümbofe hohoanɨmo nɨmɨndɨ hoaf-ane

anɨhondümbofe hohoanɨmo ranana nɨnɨ-moatükunɨmboyo hɨmboayefɨ ra tükündɨfemboe ranahambo sɨhɨrɨ dɨdɨboadorɨhu fɨfɨrɨhundɨ. Ranɨ-moatükunɨ ranana sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ sɨhefɨ hɨmboarɨnambo hoeindɨhundɨ, ŋga moanɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨr-anɨmbo ranɨmoatükunɨ ra anɨhondü mbeŋgorɨ mbɨsemboyefɨ. Hohoanɨmo ra anɨhondümbofe hohoanɨmo-ane. 2 Horombo amoao ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨmbo-hündambo God ai aheimboya, nindou aboedɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 633

Hibru 11

mbumund-anei mehundürɨ. 3 Sɨhefɨ anɨhondüfe hohoanɨmombohündambo fɨfɨrɨhumboayefɨ sapo God ai hoafɨyuhü ahandɨ hoafɨnambo sünü hɨfɨ ra nafɨmarandɨ ranahambo. Ŋga ranɨ-moatükunɨ ra nafɨmaranda hɨmboarɨnambo hoeiarɨhundɨ ai moanɨ hoeifekoate moatükunɨnambo randɨ ramareandɨ.  

4  Aber

Aber, Enok asu Noa ai Godɨmbo anɨhondümbo-marüwurɨ

ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohündambo ai Godɨmbohünda nɨnɨhondɨ hɨfokoare mamandeandɨ. Ai ramareandɨ ra Ken ai ramareandɨ ranahambo ŋgasünde haya Godɨndɨ hɨmboahü moanɨ aboedɨ hamɨndɨyo. Asu ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmombohündambo God ai ahamboya, aiana nindou moanɨ mbumundɨ hamɨnd-ani mehu hoafɨ ra Aber ahambo maho. Ranɨyu asu God ai nɨnemoatükunɨ Aber ai ahambo masagado ra hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyu marandɨ. Aber ai yɨfɨmayusɨ, ŋga awi ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ-süŋgumbo hoafɨ yare hoafɨyo ara ho. 5 Enok ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda God ai ahambo nɨmoamo maserümünduwa asu ai yɨfɨ-koate gedühɨ manüŋgu. God ai maserümündu-wambo asu nindou dɨdai moai ahambo hoeirirɨ. God ai Enok ahambo semündü hafokoate-yuambe ranɨ-sɨmboanɨ ahambo hoafɨyuhüya, ‘Ro hohoanɨmoayahɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgumara hu,’ mehundo. 6 Ŋga nindou Godɨmbo anɨhondümbofe-koate-ayu ana, asu ahambo God ai ŋgɨrɨ siaondɨfiyu. Ŋga nindou düdi ai Godɨndɨ fikɨmɨ sühüfembo hohoanɨmoayu ana, God ai anüŋgu ranahambo anɨhondümbo-mbɨreand-amboane. Sapo God ai nindou düdi ahambo hüti-hütiyuhü kokoarürɨ ranahambo takɨnɨ segodombo ranahambo kameihɨ anɨhondümbo-mbɨreand-amboane. 7 Noa ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda God ai nɨne-moatükunɨ süŋguna refeyowanɨ tüküfemboayo ra Noa ai hoeifekoate-yuambe ranahambo ahɨnɨ hoafɨrürühɨya ranɨ-moatükunɨ tükündɨfemboe mehu. Ranɨyu ai Godɨndɨ hoafɨ ra hɨmborɨyu mbura, moanɨ ai hoafɨmayu süŋgu sip afɨndɨ ra nafɨmarandɨ ai ahandɨ aborüdɨbabɨdɨ ranambe kefoehi nɨmareimbo aboedamehindɨ-mayo ra. Ranɨyo asu ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda God ai ahamboya seana nindou mbumund-anafɨ mehundo. Ranɨ-süŋgu nindou muŋguambo ahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranahambo refemboayu nou. Ranɨmbohündamboyo asu Noa ai muŋguambo nindou ndanɨ hɨfɨhündɨ ranaheimbo nindou moaruwai-anei yaho nafuiyombo nou ramareandɨ.  





8  Abraham

Abrahamɨndɨ hoaf-ane

ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda God ai ahambo hɨdɨborɨ nafɨnɨ hɨfɨ ŋgorü segodɨmbo koehefimbo mehu ra The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 11  634

hɨmborɨmayu. Ai ahandɨ hɨfɨ hondü hɨnɨŋgɨre haya moanɨ fɨfɨrɨfekoate nahanafɨmbayahɨ nda ahahɨ yahuhaya sɨrɨmbɨrowohü mahu. 9 Ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda God ai ahambo hɨfɨ ŋgorü ndahandomboyahɨ yahu horombo hoafɨmayu ranɨ hɨfambe hɨdɨbohɨdɨborɨhoei manüŋgu. Ranɨyu ai hɨfɨ ranɨhü ser worambe manüŋgu sapo Aisak ahandɨ nɨmorɨ, asu Sekob Aisakɨndɨ nɨmorɨ marɨne mamɨ ranɨ hɨfɨ God ai süŋguna dagapɨranɨ nɨŋgomboayafanɨ nou. Ŋga ahafanɨmbo amboanɨ God ai ranɨ-moatükunɨ segopɨrɨmbohünda horombo hoafɨmareapɨrɨ. 10 Abraham ai ser worambe manüŋgu, ŋga ŋgoafɨ adükarɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgoweimbɨ God ai ahandɨhoarɨ nafɨmbo hohoanɨmoyu mbura nafɨmarandɨ ra hoeifemboyu hɨmbomayu hu. 11 Sara Abrahamɨndɨ nɨmorehɨ ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmombohünda ai ahandɨhoarɨ amboanɨ purüsɨ nɨmorɨ-koate nɨŋgo ho-hombo boagɨrɨ-mayoyosɨ, ŋga asu God ai ahambo ŋgɨnɨndɨ masagado nɨmorɨ wakemɨndɨmbo. Ranɨyo asu Sara ai yare hohoanɨmoyowohüya, God ai nɨmorɨ wakɨndandɨmboyafɨ yahu horombo hoafɨmayu ra ai anɨhondümboyu hoafɨmayu, ŋga ai ranɨ-süŋgundeambui, yahohaya hohoanɨmomayo. 12 Ranɨyu asu Abraham ai ndeara boagɨrɨyuhü yɨfɨmbo yaŋgɨrɨmayusɨ, ŋga asu ai afɨndɨ nɨmorɨ burayo ranahei amoao-mayu. Nɨmorɨ nindou mamɨ yaŋgɨrɨ ranahandambo-hündɨ burayo ra moanɨ afɨndɨ tüküfeihɨyo sapo mupui sünambe eŋgorü asu gudikɨkɨrɨ tapuiyowa kɨkɨfekoate eŋgorü yahurai tükümefeyo, God ai ahambo horombo hoafɨmeindo nou. 13 Nindou muŋgu ranai Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhorɨ heimbo süŋguna yɨfɨmayei. Ai ndanɨ hɨfɨhü nɨmboei-ambe awi moai sapo God ai aheimbo aboedɨ moatükunɨ segodürɨmbo horombo hoafɨmayu ra sahümündi, ŋga wanɨ. Ŋga moanɨ ai aŋgunɨ nɨmboeimbo hɨmboarɨ-nambo yaŋgɨrɨ hoeirɨhindühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei. Ranɨyei ai weindahɨ yarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, ‘Ro ndanɨ hɨfɨhü nɨmboefanɨ ro ŋgorü hɨfɨhündɨ hɨdɨborɨ nindou nou-anefɨ, moanɨ bodɨfombo ndanɨ hɨfɨhü anɨmboefɨ,’ masei. 14 Nindou ai yarɨhi yahurai hoafayei ana, sɨhɨrɨ randɨhu hohoanɨmo-ndefɨhüya, aiana ahei hɨfɨ hondü aboedɨ hamɨndɨ ranɨ hoeifembo seimboanei yarɨhi yahurai hoafayei mbɨsefɨmboane. 15 Nindou ranai ahei hɨfɨhü weaŋgurühɨ nɨmboei mburɨhü ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi ŋgoründühɨ nɨmboembo weaŋgurühɨdɨdɨ hɨfɨ ranahambo hohoanɨmo pambarɨhi-mbonana, awi ai koadürana hɨhɨrɨyahi hei. 16 Wanɨ, ŋga ai sapo hɨfɨ sünambe eŋgoro hɨfɨ ndanɨhü ŋgasündareandɨ ranɨ hɨfɨnamboyei hombo sei-hehi hohoanɨmomayei. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu Godɨmbo ai sɨhefɨ God-ani seimbo ra God ai ŋgɨrɨ aheimbo amoanɨŋgɨ-ndundürɨ sapo hɨfɨ ranɨfihɨ aheimbo ŋgoafɨ adükarɨ nafɨra hɨnɨŋgɨ-mareandambo wambo. 17 Abraham ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda God ai ahambo yari hoeimarirɨ ranambo asu ai ahandɨ nɨmorɨ Aisak  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 635

Hibru 11

ra Godɨmbohünda hɨfokoefi sɨhefimbo hohoanɨmomayu. Abraham ranahamboyu God ai nɨnɨ-moatükunɨmboyu ahambo refimboayu ranahambo horombo hoafɨmarira fɨfɨrɨmareandɨ. Ŋga asu Abraham ai ahandɨ nɨmorɨ mamɨ hamɨndɨ-mayu ranahambo Godɨmbohünda hɨfokoefi sɨhefimbo hohoanɨmomayu. 18 Sapo God ai Abrahamɨmbo Aisak ranahamboyu horombo hoafɨrirühɨ yahuya “Aisak ranahandambohünd-anɨmbo sɨhafɨ amoao mamɨ afɨndɨ ra yagodɨmboe sa horombo hoafɨmarɨheanɨnɨ,” mehuyosɨ, ŋga asu ai ahandɨ nɨmorɨmbo hɨfokoefimbo hohoanɨmomayu. 19 Abraham ai yare hohoanɨmo-yuhüya, Aisak ai yɨfayu ana, God ai yɨfɨhündɨ botɨndirümbui yahuhaya hohoanɨmomayu. Ŋga moanɨ hoafɨmbo randɨhu hoafɨndefɨhüya, Abraham ai ahandɨ nɨmorɨ yɨfɨhündɨ nou hɨhɨri maserümündu mbɨsefɨmboane.  



20  Aisak

Aisak, Sekop asu Sosepɨ-yomondɨ hoaf-ane

ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda ai ahandɨ nɨmorɨ yimbu Sekop Isombo aboedɨ dɨdɨboado-mareapɨrɨ. Ai hoafɨ ranɨnambo nɨnɨ-moatükunɨyo ahafanɨmbo süŋguna tüküfemboayo ranahambo hoafɨmayupɨrɨ. 21 Sekop ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmombohünda ai ndeara yɨfɨmbo yaŋgɨrɨ-yuambe Sosepɨndɨ nɨmorɨ yimbu ranahafanɨmbo aboedɨ-aboedɨmareapɨrɨ. Ai ahandɨ nɨmɨnɨmɨ wafu ranɨwamɨ kɨkɨhamündü amofihü Godɨmbo seana Adükarɨ aboedɨ hamɨnd-anafɨ yahuhaya hɨhɨfɨmarürɨ. 22 Sosep ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda asu ai ndeara yɨfɨmbo yaŋgɨrɨ-yuambe hoafɨyuhüya, süŋgunambo Israer ai Isip hɨfɨ hɨnɨŋgɨndɨhi hehi ŋgorü hɨfɨna ŋgeimboyei mehu. Asu ai yɨfɨndua ahandɨ hamɨndɨ ranahambo nüŋgundɨhi-nüŋgundɨhi-mandɨhündɨ yahuhaya hoafɨmayundürɨ.  



Mosesɨndɨ hoaf-ane

23  Mosesɨndɨ

hond-afɨndɨ ahafe anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda ai ahafe nɨmorɨ Moses ra wakɨrɨndɨfe mburɨna aboedɨ hamɨndɨmayu ranɨmboane asu nindou adükarɨ bogorɨ Isip hɨfɨ hɨfandarandɨ ranahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo yɨhɨmbokoate ŋgɨmɨ amoamo weindahɨfikoate sowarɨndɨfe manɨmbafe. Sapo nindou adükarɨ bogorɨndɨ ahɨnümbɨ ranane nda: Suda-yafe nindowenihɨ nɨmorɨ muŋgu hɨfokoambɨrɨhind-amboane. 24 Moses ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmombohünda ai adükarɨyu mbura se wambo ana Isip-yafe nindou adükarɨ bogorɨndɨ nɨmorɨ Ferondɨ nɨmor-ani mbɨsahü-ndɨrɨmboyei yahuhaya hohoanɨmomayu. 25 Moses ai sapo Godɨndɨ nendambo ŋgorü nindou ai moaruwai-moaruwaimbo-marɨhindüra afɨndɨ tɨŋɨrɨfoayei ranɨ-babɨdɨmbo yahurai refemboyu hohoanɨmomayu. Ŋga asu ai moai bodɨfombo moaruwai hohoanɨmo süŋgu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbo hohoanɨmoyu. 26 Krais ranahambohünda Mosesɨmbo amoanɨŋgümbɨ hoafɨ hoafɨ-yahündowanɨ  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 11  636

ai muŋguambo kakɨ, hoearɨ, ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ napo Isip hɨfɨhü eŋgoro ranahambo ŋgasündeamboayo yahuhaya hohoanɨmomayu. Ranɨyu ai süŋgunambo God ai ahambo tɨŋɨrɨfomayu ranɨ takɨnɨ aboedɨ moatükunɨ segodɨmbo-mayu ranɨmbo hɨmboapomayu. 27 Moses ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda asu ai Isip hɨfɨ hɨnɨŋgɨre haya Isipɨhündɨ nindou bogorɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranahambo yɨhɨmbokoate mahu. Nindou Godɨmbo hoeifikoate-mayu ra Moses ai hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ hoeimarirɨ ranɨmboyu ŋgɨnɨndɨ yaŋgɨrɨ manüŋgu hu. 28 Ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda nindou aheimbo Pasofa si ra botɨmareandɨ. Si ranɨfihɨ sipsip hɨfokoaru mburümbo yipurɨfihɨ horɨ kükihoemonda, God ai sünambeahɨndɨ nendɨ amoŋgo nɨmorɨ hɨfokoefembohünda koamarɨherü ranai Israer nindou ranahei fikɨmɨ akɨmɨ hokoate-mbiyuwa yahuhaya se ranɨ-moatükunɨ ra yaru mehupurɨ.  



29 Israer

Israer afɨndɨ ai Godɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ

nindou ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda ai Hamburɨ Sɨrɨwara bamarɨhehindɨ moanɨ hɨfɨ yaŋgɨrɨ süŋgu nou. Isipɨhündɨ nindou ai randɨhu badɨhehu yahomo houmbo raweafundane, hoe ranai koadürü-koadüreandühɨ tɨtɨporɨko-mareapura yɨfɨsafɨmemo. 30 Israerɨhündɨ ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨnambo Seriko ŋgoafɨ-yafe ginɨrɨ ra tiboai pɨndɨmboe sei hehi ginɨrɨ ranahambo 7 ambe-ramɨndeimbɨmbo wakɨyei wakɨmarɨhinda tütifoai pɨmayo. 31 Rahap nɨmorehɨ nindowenihɨ bɨrabɨrɨyo-randeimbɨ ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda ai Israerɨhündɨ nindou yimbu ŋgoafɨ kosemɨndɨ-mbohünda samoŋgorɨmbo tükümefɨneanda aboedɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨna worɨnɨmareapɨrɨ. Ranɨmbo-hündamboyo ahambo moai hɨfokoarundɨ nindou Godɨmbo anɨhondü-mbofekoate-yeimbɨ hɨfokoako-mafoarundürɨ ranambe.  



32  Awi

Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ ranaheimbo tɨŋɨrɨfo tükümefeyondürɨ

ro nɨnɨ hoafɨ ŋgorü sɨheimbo hoafɨmandahɨ ŋgaha? Si moai gedühɨ nɨŋgo ro Gideon, Barak, Samson, Septa, Defit asu nindou muŋgu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-memo ranahamumbo hoafɨyombo, ŋga wanɨ. 33 Nindou ranai ahamundɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda ndɨfo nindou-babɨdɨmbo yifiarɨ-yomombo asu ai hamarɨhoemo. Bɨdɨfɨrɨ ai mbumundɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ nindoumbo hɨfandɨmarapurɨ asu ai nɨnɨ-moatükunɨmboyo God ai saimbo horombo hoafɨmareapurɨ ra masowandümo. Ranɨyomo bɨdɨfɨrɨ ai adükarɨ nɨmambeahɨ nɨnɨhondɨ ahandɨ ndürɨ raion ranahandɨ yafambe tapɨru kɨkɨhɨmaründümo. 34 Bɨdɨfɨrɨ ai yɨhɨmbo sɨsɨreandeimbɨ hai ŋgɨnɨndɨ-hamɨndɨ ahamundɨ hürütümbɨ püpimaranda mahoro ra  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 637

Hibru 11​, ​12

dɨkɨru mamandundɨ asu bɨdɨfɨrɨ aboedambomefundɨ ranambeahɨndɨ ahamumbo pisaonambo hɨfokoefepurɨmbo mehomo. Nindou ranɨmemo ai hamɨndɨ kemɨndɨkoate-memosɨ, ŋga asu süŋgunambo ai hamɨndɨ ŋgɨnɨmaründümo. Ai yifiarambe moanɨ tɨtaboarɨ-hoemondühɨyomo asu ai ndɨfo nindou-yomondɨ harɨndɨfo nendɨ ranahamumbo wamafandüpurɨ. 35 Nɨmorehɨ bɨdɨfɨrɨ ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo-mbohünda ahei fikɨmɨnɨndɨ yɨfɨyomondeimbɨ yaŋgɨrɨyafu marunda sahüpurümündi marɨhündɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai karabusambe Godɨmbo daboadanambo-arɨhorɨ ana, aboeda ŋgeimboyei, ŋga ai moei masei ranɨmboanei asu nindou ŋgorü ai ahei fi moaruwaimbo-marɨhindüra asu yɨfɨmayei. Nindou ranai aboedambofe yiboarukombo süŋgunambo yɨfɨyei mburɨhü yɨfɨhündɨ botɨyahi yaŋgɨrɨ aboedɨ nɨŋgombo-mayo ra hohoanɨmoyeihɨ aboedambofembo yɨboarukomayei. 36 Asu bɨdɨfɨrambo hoafɨnambo moaruwai-moaruwaimborundürɨ asu bubumarundürɨ asu bɨdɨfɨrambo senɨnambo hüputüpu-rɨhoundürɨ karabus-ambe hɨnɨŋgɨmarundürɨ. 37 Bɨdɨfɨrambo nɨmoeinambo pütiyomondühɨ bubumarundüra yɨfɨmayei. Bɨdɨfɨrɨmbo sonambo yimbu kɨkɨrundürɨ sɨhoundürɨ asu bɨdɨfɨrambo pisaonambo hɨfokoarundürɨ sɨhoundürɨ marundɨ. Bɨdɨfɨrɨ ai aheimbo moaruwai-moaruwaimbo-rɨhindürühɨ tɨŋɨrɨfo masahündüra moanɨ napo-koate sipsip hoearɨ, meme hoearɨ ranɨ yaŋgɨrɨ güdühi sahümündi hehi hahabodei wakɨmarɨhindɨ. 38 Sapo ai nindou aboedɨ hamɨndɨyei, ŋga asu nindou hɨfɨ ranɨhündambo ai aboedɨ hamɨndɨ-yeipoanɨ! Nindou ranai nɨmɨ wohɨ furɨkoate-yowohü, hɨfɨ wafuanɨ hɨhɨrɨyei wakɨrɨhindühɨ, nɨmoei ambɨsambe hɨfɨ ambɨsambe ranambe nɨmboei marɨhündɨ. 39 Sapo nindou muŋguambo ranai Godɨmbo anɨhondümbo-marɨhorɨ ranɨmbo-wambo God ai nindou aboed-anei mehu, ŋga asu ai God nɨnɨ moatükunɨmboyo segondürɨmboane yahu horombo hoafɨmareandɨ ra awi moai sahümündi. 40 God ai süŋguambo sɨhefɨmbo muŋgu semunɨmboayu aboedɨ moatükunɨ hondü ra ndore sɨhai hayambo wamboyu asu nindou ranai boatei semɨndɨkoate-mayei. God ahandɨ hohoanɨmo ana yahurai-ane, sɨhefɨmbo muŋgu ramareamuna aboedɨ sɨmoŋgorɨ-humɨndefɨmboanefɨ.  











12

Awi sɨhɨrɨ Sisasɨmbo yaŋgɨrɨ hɨmboarɨ pandɨhurühɨ anɨhondümbo-ndɨhurɨmboane

1   Ŋga

asu awi sɨhɨrɨ nüŋgumandahua? Sɨhefombo ana nindou afɨndɨ ranai wakɨrɨhimunühɨ nɨne-moatükunɨ anɨhondümbofe ramarɨhindɨ ranɨnambo sɨhefɨmbo anɨhondümbofe hohoanɨmo nafuimarɨhümunɨ. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo awi sɨhɨrɨ sɨhefɨhoarɨ nɨne-moatükunɨ sɨhefɨmbo nafɨ gürareamunɨ ranane, moaruwai hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ kɨkɨhɨ safaramɨndɨmunɨ ranane ra yɨhɨrɨndɨhu hohu, ŋgusüfo ŋgɨnɨndɨ foandɨhu hohu, sɨhefɨmbo hombo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 12  638

God ai nafɨ hɨnɨŋgɨmareamunɨ rasüŋgu ŋgefɨmboane. 2 Awi sɨhɨrɨ Sisasɨmbo yaŋgɨr-anɨmbo hɨmboarɨ pandɨhurɨ ŋgefɨmboane. Ai sɨhefɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo nɨmɨndɨhani asu ai sɨhefɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo rasüŋgunambo nafɨndamündɨ hɨnɨŋgɨ-ndeamunümbui. Ai nɨne-moatükunɨ tɨŋɨrɨfo ahambo sowahɨ tükümefendo ranahambo awi ro nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ yɨfɨmboanahɨ, ŋga i ambe ranɨ-moatükunɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhea yahu, ŋga wanɨ. Ŋga hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ afɨndɨ ai süŋgunambo semɨndɨmboayu ranahambo hohoanɨmoyuhü ai amoanɨŋgümbɨ moatükunɨmbo moan-ane yahuhü ŋgɨnɨndɨ yare manüŋgu. Ranani asu ai haponda God muŋgu hɨfanda-randeimbɨ ahandɨ nɨmarɨfondɨ ahandɨ warɨ hondü waranɨ amaru.  

3  Awi

God ai sɨhefɨmbo tɨŋɨrɨfo asemunɨ ranana sɨhefɨmbo dɨdɨboado-femunɨmboani

se Sisasɨmbo randɨhi hohoanɨmo-ndahündo, sapo nindou moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ ranai yɨboaruko-rɨhorühɨ moaruwaimbomoaruwaimbo-marɨhora moan-ane yahuhaya ŋgɨnɨndɨ manüŋgu. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu se-amboanɨ yahurai nɨmboei, ŋga se ranɨ-moatükunɨ sɨheimbo tükündɨfeyoanɨ ŋgusüfoambe garɨbɨndahindühɨ rühɨ randɨhi hɨnɨŋgɨ-ndɨhimboyei. 4 Se moaruwai hohoanɨmo ranahambo raguanambo-fembo sei hehi ranɨ-babɨdɨmbo hüti-hütiyeihaneisɨ, ŋga awi moai moaruwai hohoanɨmombo yifiarɨyeihɨ sɨhei horɨ ai pɨyo, Sisasɨndɨ horɨ ramefeyo nou. 5 Awi sɨheimbo God ai ahandɨ nɨmorɨ nou ŋgusüfoambe kɨkɨmɨfoefeimbɨ hoafɨ wataporɨmbo-marandürɨ ra se mɨtanɨrɨ-hümündiai? Sapo Ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Wandɨ nɨmorɨ, Adükarɨ ai sɨheimboya ai dɨdɨboadondɨhi hohoanɨmo-mbeyeia mbüsü haya ŋgorü süŋgunde randearanɨ se ahambo hɨmborɨ yaŋgɨrɨ hɨmborɨndahündo. Asu ai sɨheimbo dɨdɨboadɨ-fembohünda nɨnɨmboyo se tɨŋɨrɨfo dagadüranɨ, ŋgusüfo nɨmbɨndeimboyei. 6 Sapo Adükarɨ ai nindou mamɨ ŋgusüfo parareandɨ ana, dɨdɨboadore arandɨ. Asu nindou mamɨ asemündu ana, ahambo wandɨ nɨmorani yahuhü aboedambohünda pakarɨherü arandɨ,”  Sindaun 3:11-12 mehu. 7 Sɨheimbo dɨdɨboadofe-ndürɨmbohünda God ai pakarɨ-hefendürɨmbo mbüsüwanɨ ahandɨ nɨmorɨ nou, se moanɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmboei. Ranahandambo hündɨ se tɨŋɨrɨfo asahümündi ana, ranɨ-moatükunɨ ra God ai ahandɨ nɨmorɨmbore-andürɨ haya rareandürühani. Hɨfɨ ndanɨhündambo boagɨrɨ ai nɨmorɨmbo dɨdɨboado-fimbohünda moai pakarɨherü randɨyo? 8 Nɨneafɨ nɨmorɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 639

Hibru 12

sɨhambo Ape ai ahandɨ nɨmorɨmbo noureanɨnɨ pakarɨhefenɨnɨ-koateayu ana, awi se boagɨreimbɨ nɨmorɨ hondüyafɨ-poanɨ, ŋga se boagɨrɨ-koate nafɨnɨndɨ nɨmor-anafɨ. 9 Sapo sɨhefɨ ape hɨfɨ ndanɨhündambo-memo ai sɨhɨrɨ mamɨkarɨ hohoanɨmoyefanɨ pakarɨhoumunanɨ ana, I aboed-anesɨ, ŋga ambɨrɨmunɨ sefühanefɨ. Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo sünambeahɨndɨ Ape ranahandɨ hoarehɨ safɨndefühɨ ahandɨ hoafɨ süŋgundɨhu-mboane, ŋga rananɨmbo yaŋgɨrɨ nɨboademboyefɨ. 10 Hɨfɨ ndanɨhündambo ape sɨhefɨ ranai ana moanɨ ahamundɨ hohoanɨmo süŋgumbo yinɨhoar-amboanemo pakararɨhoumunɨ. Ŋga God aiana sɨhefɨmbo farɨhefembo ai ro sürühehea-ndeimbayahɨ yahurai tükümbeahindamboane yahuhayamboani rawareamunɨ. 11 Ape ai pakararɨhemunɨ sɨhefɨmbo aboedambo-hündambo ranɨ-sɨmboanɨ ana sɨhɨrɨ ŋgusüfo nɨmbɨyefühɨ ŋgɨrɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndefɨ. Ŋga asu süŋgunambo pakarɨmarɨ-houmunɨ ranahandambo dɨdɨboado-rɨhehu hohumbohündɨ ana, ranɨ takɨnɨhündɨ mbumundɨ aboedɨ hohoanɨmo tüküfe-arandɨ. Asu ranɨmbo-hündamboane moanɨ ŋgusüfo aboedɨ kife nɨmarɨ hohoanɨmo ra tüküfeyowohane.  





Sɨhɨrɨ fɨrɨfɨrɨ-koate ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ tütüŋgɨndühu hohu nɨmboefɨmboane

12  Ranɨmbo-anɨmbo

sɨhei warɨ ra afurɨndeiranɨ wanɨ, se moanɨ hamɨndɨ tütüŋgɨndühündühɨ sɨhei tɨŋarɨ ra hoafɨndeiranɨ mandüharɨ ŋgɨnɨndɨ dɨdɨboadondɨhi nɨmboei. 13 Se nafɨsüŋgu yaŋgɨrɨ ŋgei, ŋga hɨmboranɨ pɨndahimboyei. Nafɨ aboedɨ ra süŋgundɨhindanɨ tɨŋarɨ hoafɨ-koate ŋgɨnɨndɨndɨmboe. 14 Se muŋguambo nindou ranɨ-babɨdɨmbo moanɨ ŋgusüfo afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo asu sürühefimbɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgundɨhündühɨ tɨŋɨrɨfondeihɨ nɨmboei. Ranɨ hohoanɨmo süŋgufe ho ranɨkoate ana, nindou mamɨ amboanɨ ŋgɨrɨ Adükarɨmbo hoeindirɨ. 15 Se awi hɨbadɨhümbo. Seambeahɨ nindou mamɨ ai Godɨndɨ-mayo moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo aboedɨ ranahambo bodɨboadeambui. Asu seambeahɨ nindou mamɨ ai hühütimbü nɨmɨ anɨŋgo nou tükefiyu ana, sɨheimbo tɨŋɨrɨfo dagadüra asu se moaruwai hohoanɨmo süŋgundɨhimboyei. 16 Nindou mamɨ ai seambeahɨndɨ nɨmorehɨmbo hohoanɨmo nindowenihɨmbo hohoanɨmo yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pandɨhi ŋgeimboyei. Nindou mamɨ ai seambeahɨndɨ Godɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨndirümbui, sapo horombo Iso ai ahandɨ akɨdand-mayo sesɨ akɨdou yaŋgɨrɨ sesɨmbo yahumbo Godɨndɨ-mayo amoŋgo nɨmorɨ ai semɨndɨmbomayo ra akɨdɨ-dɨbo sɨsemefɨneandɨ nou randɨfimbui. 17Se ra fɨfɨrɨhi, akɨdɨ ai masemünduambo süŋgunambo Iso ai aranɨmboaho hümoarɨyuhü asu nɨnɨsüŋgundɨhea yehuenüŋgu hohoanɨmoyuhü kokora wakɨmareandɨsɨ, ŋga asu ai moai ranɨ-moatükunɨ ra semündu.  









18-19 Se

Sɨhɨrɨ anɨhondümbo-rɨhundeimbɨ Godɨndɨ ŋgoafɨ hondühɨ tüküyahu-mboanefɨ

God sowana hombo hohoanɨmondeihɨ awi moai Israer ramehindɨ nou Sainai wafu tüküyahi hoeirɨhi asu sündɨhindɨ. Wafuambe The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 12  640

ranɨhü imami kɨkɨrandeimbɨ hai, mutɨ kambɨŋɨ kɨkɨrandeimbɨ nɨmbɨ, asu hoewerɨ nɨmoamondɨ-hoafɨyowohü fufuŋɨ ai hoafɨyowohü Godɨndɨ hoafɨ sünambeahɨndɨ tüküfehümbo-mayo yahurai awi moai sɨheimbo amboanɨ tüküfeyondürɨ, ŋga wanɨ. Nindou ranai ranɨ hoafɨ tükümefeyo ra hɨmborɨyei hehi hoafɨyeihɨ seiya, “Ro ŋgɨrɨ asükaindefɨ ŋgorü hoafɨ hɨmborɨndefɨ,” masei. 20 Hoafɨ ranai yare yahurai tüküfeyowohü yahoya, “Nindouyo nɨnɨhondɨyo Sainai Wafu ra warɨ parareandɨ ana, nɨmoeinambo pitiyo hɨfokoefemboane,” meho ra hɨmborɨyei hehi ŋgɨrɨ ro rasüŋgundɨhundɨ sei hehimbo. 21 Ranɨ-moatükunɨ ai hoeimarɨhindɨ ra moanɨ yɨhɨmbo sɨsɨreandeimbɨ-mayo wamboyu Moses ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ro awi hɨhamɨndarɨ-yahühɨ yɨhɨmbo sɨsɨreheandɨ,” mehu. 22 Seana moai Sainai Wafu yahuraihü tüküyahindɨ, ŋga seana God koadürümbo nüŋguweimbɨ ŋgoafɨ adükarɨ Saion Wafu ranɨwamɨ tüküyahimboanei. Ranɨ ŋgoafɨ adükarɨ ranana Serusarem-ane, ŋga sünambe naŋgoanɨ Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ afɨndɨ nɨmarɨmondɨ ŋgoafɨhü tüküyahimboanei. 23 Seana Godɨndɨ muŋguambo amoŋgo nɨmorɨ-yei hɨhɨfɨ-hɨhɨfümbɨ fandɨfeambe tüküyahimboanei. Nindou ranahei ana ndürɨ ra sünambe parɨhi sɨhehinda mbeŋgorɨ. Seana sapo God nindou muŋguambo yɨbobore-randeimbɨ ranahambo, asu nindou aboedɨ mbumundɨyeimbɨ God ai aheimbo nafɨramündɨ hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ ahei yifiafɨ ranahambo sowahɨ tüküyahimboanei. 24 Sisas aiyu God-babɨdɨmbo sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ranahambo yipupuikɨkɨ manüŋgu ahambo-so amboanɨ tüküyahimboanei. Ahandɨ horɨ aboedambo-fembohünda tütɨŋarɨmayo ranana Aberɨndɨ horɨ ŋgasünde hayambo sapo Sisasɨndɨ horɨ ana sɨmborɨ hoafɨ femɨndɨ sɨhefembo-hündamboyo, ŋga Aberɨndɨ horɨ ana sɨmborɨ mbɨro hoafɨmbohündamboyo. Seana muŋgu ranahambo-so tüküyahimboanei.  









Sɨhɨrɨ hɨbadɨhumbo

25  Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo

awi se hɨbadɨhümbo. God ai hoafɨnduanɨ se ahandɨ hoafɨ hɨmborɨmbo yɨboaruko-yɨboarukondeimboyei. Horombo nindou Godɨndɨ-mayo hoafɨ hɨfɨ ndanɨhü hɨmborɨmbo yɨboaruko-yɨboarukoyei marɨhündɨ ranɨmboyei ai moai aboedambo fefoehindɨ. Sapo yahurai-ane sünambeahɨndɨ hoafɨ hoafayo ranahambo sɨhɨrɨ daboadanambo-arɨhundɨ ana, nüŋgundɨhu asu aboedambo mafeboehu-a? Ŋgɨrɨ randɨhundɨ. 26 Ranɨ-sɨmboanɨ ahandɨ hoafɨnambo hɨfɨ nda hɨfɨhemayo. Ŋga asu hapondanɨmbo ai yare horombo hoafɨreandühɨ yahuya, “Awi asükainda mamɨmbo ŋgɨrɨ hɨfɨ yaŋgɨrɨ hɨfɨhendo, ŋga sünü kameih-anɨmbo randɨfemboe,”  Hagai 2:6 mehu. 27 Hoafɨ ‘Awi asükainda mamɨmbo’ ranana yahurai-ane: Nɨne-moatükunɨ God ai horombo nafɨmarandɨ ra hefɨhenambo  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 641

Hibru 12​, ​13

raguanambo-areandɨ ana, ŋgɨrɨ nɨŋgo, ŋga awandɨhoemboe. Ŋga asu nɨne-moatükunɨ hɨfɨhenambo refe hoeifekoate-aiyo ana, ranai nɨŋgomboe. 28 God ai ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ra sɨhɨrɨ asahumɨndefɨ ana, ŋgɨrɨ nɨnɨ-moatükunɨ ai hɨfɨhenambo rande hoeindeandɨ. Ranahamboanɨmbo Godɨmbo hɨhɨfɨndɨ-hurɨmboane. Awi sɨhɨrɨ moanɨ Godɨmbo ahɨnɨndefühɨ ahandɨ ratüpurɨ ra kɨkɨhɨndɨ-humɨndefan-anɨmbo ai ranɨmbo hɨhɨfɨmbiyu-wamboane. 29 Sapo sɨhefɨ God aiana ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hai muŋgu moatükunɨ sesɨ arandɨ nahurai-wambo.  



13

1   Wandafɨ

Hohoanɨmo ranane God ai yifirayu

mamɨ, hohoanɨmondeihɨ se sɨmborɨ ŋgusüfo pefiründei ŋgei. 2 Hɨdɨborɨ nindou tükündahindanɨ sɨheimboso semündündürɨ worɨnɨfendürɨmbo hohoanɨmondei. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai rarɨhindühɨyei sünambeahɨndɨ nendɨ ai tükümefunda fɨfɨrɨfe-purɨkoate moanɨ sahüpurümündi worɨnɨma-rɨhipurɨ. 3 Nindou karabusɨyahi anɨmboei sapo se-amboanɨ ai-babɨdɨmbo karabusɨyahi anɨmboei nou ranaheimbo hohoanɨmo-ndahündürɨ. Nindou ai tɨŋɨrɨfoyeianɨ asu seamboanɨ ai-babɨdɨmbo tɨŋɨrɨfoayei nou aheimbo hohoanɨmo-ndahündürɨ. 4 Nɨmorehühɨfe anamɨndühɨfe hohoanɨmo ranana aboed-ane. Ŋga nɨmorehɨ nindowenihɨ ranai ahafe fi ranahambo sɨmborɨ anɨhondümboferündafehü ndorɨne hɨfandɨ-mbɨrɨnand-amboane. Nindou dɨdɨyomo nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomo asu nɨmorehɨ ai anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrayei ana, ranaheimbo God ai yɨbobo-ndearümbui. 5 Kakɨmbo ŋgusüfo pandɨhi ŋgeimboyei, ŋga se ranahambo hohoaŋɨ-ndühümboyei. Nɨnɨ-moatükunɨyo se masɨhehindɨ ranɨmbo I ndear-ane nda mbɨsei. Sapo God ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Ro sɨheimbo ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndɨhearü, asu ro ŋgɨrɨ sɨheimbo daboadɨ hɨhɨrɨndɨhearü,”  Ɨo 36:1 mehu. 6 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhɨrɨ hɨmbo-koate hoafɨndefɨhüya, “Adükarɨ ai wambo farɨhendɨrɨ-randeimb-ani ranɨmbo wambo ro ŋgɨrɨ yɨhɨmbondahɨ. Nindou ai wambo nɨnɨ-moatükunɨ nüŋgumandundɨra?”   Buk Song 118:6-7 mbɨsefɨmboane, Bukambe ai hoafayo nou.  









7 Horombo

Nindou horombo bogorɨmboyafu manɨŋgomo ranahamundɨ hohoanɨmo süŋgundɨ-humboane

sɨhei bogorɨmbo-yafundeimbɨ nindou Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmbo-marundürɨ ranahamumbo hohoanɨmondei. Horombo ai yaru manɨŋgomo ranɨmbo-anɨmbo se hohoanɨmondei. Ai yarumboemo manɨŋgomo mbɨsei hehi ahamundɨ anɨhondümbofe ra yahurai-ane mbɨsei süŋgundɨhindɨ. 8 Sisas Krais aiana ŋgɨrɨ ŋgorü hohoanɨmondu,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hibru 13  642

ŋga mamɨ ranɨ yaŋgɨrɨ horombo maho hapondan-ambe asu süŋgunambo aho ra ai mamɨ ranɨ yaŋgɨrɨ nüŋgumboani. 9 Ranɨmboane asu se awi ranɨ-poanɨmbo wosɨhoaforɨ yamundɨfe hohoanɨmo ranai sɨhei aboedɨ ndofe yamundɨfe ho hohoanɨmo ranambe tüküfeyowanɨ asu se ŋgorü nafɨ süŋgundahimboyei. Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo sɨhefɨ ŋgusüfoambe ŋgɨnemɨndɨ ra aboedɨ safane, ŋga sesɨ wehɨmborɨ horɨhorɨfe ho hohoanɨmo ranɨnambo sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ ŋgɨnɨndɨ ndahumɨndefɨ. Nindou dɨdɨyei ai ranɨ hohoanɨmo ranahambo süŋguarɨhi hei aheimbo hohoanɨmo ranai moai farɨhendürɨ. 10 Sɨhefe fondɨ hɨnɨŋgɨrɨhu-mboanefɨ. Ŋga Godɨmbo sɨhou-rundeimbɨ Suda-yomondɨ ser worɨ ranambe ratüpurɨyomo-rundeimbɨ aiana sɨhefɨ sesɨ mandɨfe fondɨ-wamɨnɨndɨ nɨnɨ-moatükunɨ amboanɨ ŋgɨrɨ dowadümo. 11 Godɨmbo sɨhai-randeimbɨ adükarɨ bogorɨ ai God nɨmaru-ambe ahambo nɨnɨhondɨ hɨfokoefe sɨhefembo-hünda moaruwai hohoanɨmo süŋgunambo horɨ sowandümo kefoau arundɨ. Ŋga amurɨ fi safɨ ranana ginɨrɨ hundünɨ mandu arundɨ. 12 Ranɨ süŋgumboyu Sisas amboanɨ ahandɨ horɨnambo nindou ranahei moaruwai hohoanɨmo popoai-hefembohünda Serusarem ginɨrɨ hundünɨ yɨfɨmbo tɨŋɨrɨfo adükarɨ masemündu. 13 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo awi sɨhɨrɨ ahambo-so ginɨrɨ nafɨtambe hundünɨ ŋgefɨ ranɨhü amoanɨŋgambomarüwurɨ nou ai-babɨdɨ yahurai-ndefɨmboane. 14 Ŋga hɨfɨ ndanɨhü moai sɨhefɨmbo koadürümbo nɨŋgoweimbɨ ŋgoafɨ adükarɨ naŋgo, ŋga wanɨ. Ŋga sɨhɨrɨ koadürümbo nɨŋgoweimbɨ ŋgoafɨ adükarɨ aboedɨ süŋgunambo tüküfembo ranɨmboanefɨ hɨmboayefɨ. 15 Ranɨmbo-anɨmbo sɨhɨrɨ Sisasɨndɨ süŋgu hoafɨndefɨhüya, ‘God ai aboed-ani,’ mbɨsefɨmboane muŋguambo si aho ra ahambo nɨnɨhondɨ sɨhefe rawefeyo nou. Ranane sɨhɨrɨ sɨhefɨ yafambe ra Godɨmbo ndahundowohü ranambo weindahɨ hoafɨndefɨhüya, ‘Ai yɨhoef-ani,’ nda mbɨsefomboane. 16 Aboedɨ hohoanɨmo süŋgufe ratüpurɨyowohü nindou mbonɨmbo-rühümündimbɨ fehefe hohoanɨmo ra se mɨtanɨndü-hümündihɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨhimboyei. Sapo ranɨ-moatükunɨ ra Godɨmbo sɨhefembo moatükunɨ nou-ane asu God ai ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhani.  















17 Sɨhei

God ai sɨhefɨmbo randeamuna aboedɨ nɨmboemboyefɨ

bogorɨ nindoumboyafu anɨŋgomo ranai sɨheimbo farɨhefendürɨmbo yahomomboanemo hohoanɨmoemo. Rananemo ai sɨhei hohoanɨmo muŋguambo si aho ra ai harɨhefe nɨmarɨkoate hɨfandu homo arundɨ. Rananɨmbo süŋgunambo ai Godɨmbo nɨnɨ-moatükunɨ ratüpurɨyo ramarundɨ ranɨmbo hoafɨndɨmo-ndomboemo. Se ahamundɨ hoafɨ hɨmborɨndeihɨmbo ahamundɨ hoarehɨndeian-anɨmbo, asu ai moanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndɨmondühɨ aboedɨ randumboemo. Ŋga asu wanayo ana, ai afɨndɨ hohoanɨmonambo ratüpurɨ-ndɨmboemo. Ranana asu ŋgɨrɨ sɨheimbo ranɨ hohoanɨmo ranai fandɨheirɨ. Ranɨmbo-hündamboThe New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 643

Hibru 13

anɨmbo se moanɨ ahamundɨ hoafɨ ai hoafemo ra hɨmborɨndeihɨ rasüŋgundɨhindɨ. 18 Se Godɨmbo yɨhoefɨmbohünda dɨdɨbafɨndei ŋgei. Ro fɨfɨrɨhundɨ ro mbumundɨ hohoanɨmo hohoanɨmoayefɨ ra, ŋga moanɨ muŋguambo si aho ra sapo mbumundɨ hohoanɨmomayo ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundɨhu sefɨmboanefɨ. 19 God ai sɨheimbo sowana hapondanambe wambo hɨhɨre koambɨrɨhendɨr-amboane samboanahɨ se Godɨmbo dɨdɨbafɨndei sahehea düduarɨhandürɨ habodɨhɨ. 20 God ai ŋgusüfoambe afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo nɨmɨndɨhani ranai sɨhefɨ Adükarɨ Sisas ranahambo yɨfɨhündɨ yaŋgɨrɨ botɨmarirɨ. Rananɨmbo asu Sisas ai sipsip hɨfandandeimbɨ nou sɨhefɨmbo hɨfandamuneimbɨ bogorɨmbomefiyu. Ahandɨ horɨnamboane koadürümbo yaŋgorombo hoafɨ femɨndɨ sɨhefe ra ŋgɨnɨramɨndɨ arandɨ. 21 Muŋguambo aboedɨ moatükunɨ sapo se semɨndɨmboayei ra God ai mbɨsagadür-amboane ahandɨ hohoanɨmo süŋgufehümbo ratüpurɨ-mbohünda. Sisas Kraisɨndɨ süŋgu-anɨmbo sɨhefɨ ŋgusüfoambe ratüpurɨmbiyu-wamboane nɨne-moatükunɨ aboedɨyowanɨ ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfefiyu ranahambo. Sisas Kraisɨmbo ahandɨ ndürɨ adükar-ane mbɨsefɨ-mboane koadürümbo-koadürümbo, ŋga anɨhond-ane.  







22  Wandafɨ

Bɨdɨfɨranambo hoafɨ

mamɨ, awi ro sɨheimbo hoafɨpoa-yahandürɨ habodɨhɨ. Ŋga sɨheimbo ŋgusüfoambe ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmbo-hündambo hoafɨ hoafehandürɨ ndanahambo hɨmboarɨnambo yaŋgɨrɨ hɨbadühɨndühɨ hɨmborɨndei. Sɨheimbo ro pas nda sürü papɨmarɨhandɨ ra awi hoandarɨ hamɨndɨyopoanɨ, ŋga wanɨ. 23 Sɨhefɨ wandafɨ, Timoti, ai karabus-ambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨmarüwura tükümefiyu ranahambo fɨfɨrɨmbɨrɨhorɨ samboanahɨ hoafehandürɨ. Asu ai nɨmai wamboso tükefiyu ana, ro sɨheimbo hoeifendürɨmbo asükai tükeheandɨ ra ai-dɨbo tükünda-hoamboyehɨ. 24 Sɨhei bogorɨ nindou muŋguambo ranahamumboane asu Godɨndɨ nendɨ muŋguambo yɨhoefɨ-mayo hɨhɨfɨ hoafɨ nda hoafɨndahündürɨ. Itari hɨfɨhündɨ ai sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. 25 Godɨndɨ moanɨ hɨpoambo hohoanɨmo sɨheimbo muŋguambo mbɨfarɨhendür-amboane.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sems

Pas Sems ai sürü papɨmarandɨ

1

Pas nda Sems sürü papɨmarand-ane

1   Ro

Sems-anahɨ God asu Adükarɨ Sisas Krais-yafandɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ. Sudahündɨ 12 mamɨsɨrɨ Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ sɨhei ŋgoafɨ hondühündɨ bukürühehi mburɨhü hɨfɨ ŋgoründühɨ anɨboadei, sɨheimboanahɨ pas nda sürü paparɨhandürɨ. Ŋga karɨhasɨ-handür-anei.

2  Wandafɨ

Tɨŋɨrɨfombü moatükunɨ ranai sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo ŋgɨnemɨndɨ-ndürɨmboane

mamɨ, tɨŋɨrɨfombü moatükunɨ sɨheimbo tüküfeyoanɨ se ranɨmbo randɨhi hohoanɨmondei: Ranɨmbo-anɨmbo asu ro hɨhɨfɨhɨhɨfɨndamboyahɨ. 3 Ŋga se yarɨhi fɨfɨrɨhindɨ, rananɨ moatükunɨ ra sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo refe hoeifembo-hündamboane tükefeyo. Ranɨ moatükunɨ ranana se ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo nɨne tɨŋɨrɨfo tükefeyo ranahambo moan-ane mbɨseiya yahomboane tükefeyondürɨ. 4 Se ŋgɨnɨndɨ nɨboadei ŋgeimbo-anɨmbo asu se dɨdɨboado-ndɨhehi nɨmboeimbo asu se ŋgɨrɨ Godɨndɨ hohoanɨmo mbonɨmbo-ndɨhümündi.  



Nindou ai dɨdɨboado-rɨhefimbɨ hohoanɨmo ra mbonɨmboaramündu ana, Godɨmbo dɨdɨbafɨmbɨfiyu-wamboane

5  Sehündɨ

mamɨ dɨdɨboado-rɨhefimbɨ fɨfɨre ra mbonɨmboaramündu ana, asu ranɨmbo-hündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-femboane, ŋga ai ahambo dagadombui. Ai afɨndɨ sendeimb-ani, ŋga nindou dɨdɨyei ahambo dɨdɨbafɨyei arɨhündɨ ranaheimbo muŋguambo ŋgɨnɨnd-koate sagadürɨ arandɨ. 6 Ŋga nindou ra Godɨmbo dɨdɨbafɨfihɨ ndaiambui yahu anɨhondümbo-mbɨreand-amboane, ŋga anɨhondü-mandai mbüsümbui. Ŋga nindou yimbu hohoanɨmoyu arandɨ ai wofɨ nɨmɨ werɨnambo semɨndɨ ho semɨndɨ ho arandɨ nahurai-ani. 7 Nindou yahurai God ai ahandɨ  



644 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 645

Sems 1

hoafɨ hɨmborɨndühɨ ŋgɨrɨ ŋgorü-moatükunɨ ahambo dagado. 8 Ai yimbu hohoanɨmoyu arandɨ, ŋga hohoanɨmo muŋgu ahandɨ wofɨ nɨmɨ nahurai siho siho arandɨ. 9 Wandafɨ napokoateimb-ayu ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyuwamboane, nɨmboe Godɨndɨ hɨmboahü aiana ndüreimbɨndümbui. 10 Asu nindou napo afɨndeimbayu ranai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyu-wamboane, ŋga hɨfɨnambo-ndirümbui. Nindou ranai ana sapo wohɨ ahurɨ yaparayo nou mande yahurai ranai-amboa yɨfɨndümbui. 11 Sapo hüfɨhamɨndɨ afɨndɨ pare kɨkasowohü ana, wohɨ ranai yaparɨyo randühɨ ahandɨ ahurɨ ranai yaparɨyo hɨfokoefoendühɨ asu ahandɨ yihuru aboedɨ hɨmbo-mayo ranaiamboanɨ moaruwai-mbofehane. Mare yahurai-anɨmbo nindou sapo napo afɨndeimbɨ-mayu ranai-amboanɨ ahandɨ ratüpurɨ afɨndɨ ra ratüpurɨnduhü ranambe yɨfɨndümbui.  







12  Nindou

Nindoumbo refe hoeifembo moatükun-ane

düdi ai ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo nɨne tɨŋɨrɨfo ahambo refe hoeifembo tüküfeyoanɨ ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyu-wamboane. Ŋga nindou ranai refe hoeifembo moatükunɨ ranahambo tɨtaboarɨ-foareandeimbɨ ana, ai koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ra sapo takɨnɨ nahurai ndemündümbui God horombo hoafɨmayu süŋgu. ‘Nindou wambo ŋgusüfo pararɨhindɨrɨ ranaheimbo ra ndahandürɨ-mboyahɨ,’ mehu. 13 Moaruwai hohoanɨmombo-hündambo mamɨ moatükunɨ ai ŋgusüfoambe botɨnderanɨ, nindou mamɨ ranai ŋgɨrɨ hoafɨnduhüya, ‘God ai ranɨ-moatükunɨ ra ramareand-ane,’ mbüsu, ŋga wanɨ. Ŋga God ai-amboanɨ ŋgɨrɨ nindou ŋgorümbo moaruwai hohoanɨmo-mbohünda nɨnendeandɨ. 14 Ŋga nindou ranahandɨ fiambe hohoanɨmo amarondo ranane ai moaruwai hohoanɨmombohünda ŋgusüfo botɨrerɨ serɨmɨndɨ hohü asu hohoaŋɨ hohoanɨmoyu arandɨ. 15 Ranane asu ahandɨ hohoaŋɨ hohoanɨmo ranai nɨmorehɨ ranümbɨ anɨŋgo nahurai-ane. Ranɨ-süŋgu nɨmorehɨ ai nɨmorɨ wakarɨmɨndo nahurai moaruwai hohoanɨmo ra tükefeyo. Asu moaruwai hohoanɨmo ai afɨndɨ tüküfendowohü yɨfɨ hohoanɨmo tüküfe-arandɨ. 16 Wandafɨ mamɨ, hɨbadɨhümbo. Hohoanɨmo moaruwai ra sɨheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨnda-ndürɨmboe. 17 Muŋguambo aboedɨ asu ndorɨhoeimbɨ sai-randeimbɨ moatükunɨ ra sünambeahɨndɨ makosoane. Ape muŋguambo si nɨmɨndɨhani ranai ana ranɨ-moatükunɨ ra sɨhefɨmbo hɨfɨna koamafoareandɨ. Aiana ahandɨhoarɨ ŋgɨrɨ hɨhɨrɨnde si nahuraindu asu hɨhɨrɨnde nɨmbɨ nahuraindu ndandɨ, ŋga wanɨ. Ŋgɨrɨ ahandɨ hohoanɨmo ra ŋgorü süŋgunde ŋgorü süŋgunde ndandɨ, ŋga mamɨ hamɨnd-ane hohoanɨmoayu. 18 Ai moanɨ ahandɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgu ahandɨ anɨhondü hoafɨnambo ramareanda sɨhɨrɨ ahandɨ nɨmorɨ tükümehundɨ. God ai yare hohoanɨmoyuhüya, ‘Nindou ranai sapo ro muŋguambo moatükunɨ nafɨmarɨhandɨ ranaheimbo weaŋgurühɨdɨdɨ sɨrɨmboyahi mbɨdɨboadei-amboane,’ mehu.  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sems 1​, ​2  646 Sɨhɨrɨ Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨndefɨ mburɨhumbo rasüŋgundɨ-humboane

19 Wandafɨ

mamɨ, se ndanahambo dɨdɨboado-ndɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ. Muŋguambo se nɨmehünou hoafɨ ra hɨmborɨmbo-hündambo nafɨndühümündi nɨmboei. Ŋga asu se awi nɨmai hoafɨmbo botɨndahi ŋgɨnɨndɨ hoafɨndeimboyei. 20 Ŋga nindou-yei ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ranai ana Godɨndɨ aboedɨ mbumundɨ hohoanɨmo ranahambo moai weindahɨre randɨ, ŋga wanɨ. 21 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo muŋguambo moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo sɨhei ŋgusüfoambe afɨndɨ tüküfendürɨ arandɨ ra raguanambo-ndɨhindɨ. Ŋga asu se sɨheihoarɨ hɨmboarɨ hoafendühɨ dɨgegindühɨ asu God ai sɨhei ŋgusüfoambe hoafɨ mafoareandɨ ra ndahümündi, ŋga sapo hoafɨ ranai-anɨmbo sɨheimbo aboedambo-ndearümboe. 22 Asu se hoafɨ ranahambo hɨmborɨ yaŋgɨrɨ hɨmborɨ-ndeimboyei, ŋga wanɨ. Ŋga se ranahambo hɨmborɨndeihɨ asu süŋgufe amboanɨ süŋgundɨhi ŋgei. Asu se moanɨ hɨmborɨ yaŋgɨrɨ hɨmborayei ana, se sɨhei fimbo wosɨhoaforɨ hoafɨrɨ-hündühanei. 23 Nindou mamɨ ai Godɨndɨ hoafɨ ra moanɨ hɨmborɨ yaŋgɨrɨ hɨmborɨyu haya asu rasüŋgufe-koate-ayu ana, ai ahandɨ ŋgusümboarɨ hoehɨmboambe hoeiareandɨ nou-ani. 24 Ai ahandɨ ŋgusümboarɨ ra türüfoare haya asu süŋgunambo nɨmai ahandɨ ŋgusümboarɨ ra nüŋgu-nahuraiyo hoeimareandɨ ranɨmbo mɨtanamündühani. 25 Ŋga sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo nindoumbo aboedambofembo rawareandɨ ranai ana mbumundɨ hamɨnd-ane. Nindou düdi ai ranɨ hohoanɨmo ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndore türüfoareandühɨ ranahambo süŋgure huhü, ai hɨmborɨyuhü mɨtanemɨndɨ-koate-ayu ana, nindou ranahandɨ hoahoaŋgo muŋguambo ra God ai dɨdɨboado-ndirümbui. 26 Nindou mamɨ ai rande hohoanɨmonduhüya, roana Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgurɨhe-rɨhandeimb-anahɨ, yahuhü asu ai ahandɨ yafambe ra ndofe kɨkɨhemɨndɨ-koate-ayu ana, nindou ranai ahandɨ fimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyuhani. Ranana ahandɨ Godɨmbo süŋgufe hohoanɨmo ra moanɨ fimboane. 27 Godɨmbo süŋgufe hohoanɨmo ra sɨhefɨ Apendɨ hɨmboahü mbumundɨ asu hütikoate ndahurai-ane: Asühɨ nɨmorɨ asu nɨmorehɨ kai ranaheimbo tɨŋɨrɨfo tükündɨfeyoanɨ sɨhefɨ daboadanɨ kɨkɨndɨhu hündɨhumɨndefɨ-mboane. Asu hɨbadɨhumbo, hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmo ranai sɨhefɨ ŋgusüfoambe mamɨkarɨ-ndeamunɨmboe.  















2

Sɨhɨrɨ muŋguambo nindou ranaheimbo mamɨ sɨmogodɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ hohoanɨmomboane

1   Wandafɨ

mamɨ, se sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais sapo hɨmboamupuimbo-randeimbɨ-mayu ranahambo anɨhondümbofe ra kɨkɨhɨ-ndühümündihɨ ana, se ŋgorü nindoumbo ŋgorü süŋgundɨhi The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 647

Sems 2

hohoanɨmondeihɨ asu ŋgorü nindoumbo ŋgorü süŋgundɨhi hohoanɨmondeimboyei. 2 Se Godɨmbo hohoanɨmombo fandɨhindanɨ nindou mamɨ gor mɨsɨŋɨ warambe kɨkɨfoare mbura aboedɨ hoearümbɨ sɨheimbo sowanambo ŋguanɨ asu nindou napo-koateyuweimbɨ hoearɨ hɨrɨ hɨrɨyoweimbɨ güdeandeimbɨ ai kameihɨ ŋguanɨ, se ahafanɨmbo mamɨ sɨmogodɨ hohoanɨmo-ndahüpɨrɨ. 3 Se nindou hoearɨ aboedümbɨmayu ranahambo hoafɨnda-hündowohü anɨmboya, ‘Karɨhasɨ, se nɨmarɨ fondɨ aboedɨ ranɨ-wamɨ nɨmarɨfɨ,’ mbɨseimboyei, ŋga nindou napo-koateyuweimbɨ ranahambo hoafɨnda-hündowohü anɨmboya, ‘Awi se rühɨ nɨmbafɨ,’ mbɨsei asu ‘Se ro nɨmarɨhɨ-kɨmɨ worɨfondühɨ nɨmarɨfɨ,’ mbɨseianɨ, ranɨ hohoanɨmo ana moaruwai-ane. 4 Se ranɨ hohoanɨmo yarɨhi hohoanɨmoayei ana, asu se nindou ŋgorümbo yɨbobore-randeimbɨmboyahi hehi moanɨ sɨhei moaruwai hohoanɨmo mamarondürɨ-mayo rananɨmbo yaŋgɨr-anei nindou ranaheimbo ranɨ yɨbobofeyei arɨhündɨ. 5 Wandafɨ mamɨ, awi se nda hɨmborɨndei! Nindou dɨdɨyei ai nindouyei hɨmboahü napo-koateyeimbɨ ranaheimbo ana God ai aheimbo ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo nafamündümboani. Ranɨmboane nindou napombayei nahurai-anei yahuhaya dɨbonɨmayundürɨ. Ŋga nindou Godɨmbo ŋgusüfo pararɨhorɨ ana, ranai God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe nɨboadeimboyei ai horombo hoafɨmareandɨ süŋgu. 6 Ŋga se nindou napo-koateyeimbɨ ranaheimbo amoanɨŋgambo-rɨhindürɨ arɨhündɨ. Nindou napo afɨndeimbɨ ranai sɨheimbo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ sahündürühɨ asu ai sɨheimbo papɨ-hoafɨ sowana kiahi hürɨhümündihündürɨ hei arɨhündɨ ra awi se fɨfɨrɨhindai? 7 Sisas Kraisɨndɨ ndürɨ aboedɨ safɨnambo sɨheimbo dükarɨhindühɨ Kristen-anei masei, ŋga napo afɨndeimbɨ ai ndürɨ ranahambo sɨsɨndɨ hoafɨrɨhi arɨhündɨ. 8 God ai sɨhefɨ adükarɨ bogor-ani asu ranahandɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra se ranɨ-süŋguarɨhindɨ ana, ra aboed-ane. Ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra Baiborambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Sɨhafɨ wandafɨmbo ŋgusüfo pandowandɨ sɨhafɨ fimbo ŋgusüfo parowandɨ nou,’ meho. 9 Ŋga se nindou bodɨmondambo dɨdɨboado-ndɨhindühɨ asu bodɨmondambo koararɨhündürɨ ana, asu se moaruwai hohoanɨmo-yeihanei. Rananɨmbo sɨheimbo ahɨnümbɨ hohoanɨmo ai hoafɨ mbahɨrɨhehindeimb-anei mbɨsɨ-haya papɨ-hoafɨndandürɨmboe. 10 Nindou düdi ai Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo muŋguambo süŋgure arandɨ, ŋga mamɨ yaŋgɨrɨ mbahɨrarɨhendɨ ranana ai hüti-ani. Ai nindou muŋguambo ahɨnümbɨ hohoanɨmo mbahɨrarɨhendɨ nahurai-ani. 11 Ŋga God Baiborambe hoafɨyuhü yahuya, ‘Se nɨmorehɨ nindowenihümbɨ himɨndɨpoanɨ,’ mehu. Asükaiyu hoafɨyuhü yahuya, ‘Se nindou hɨfokoefepoanɨ,’ mehu. Se nɨmorehɨ nindowenihümbɨ himɨndɨkoate-yafühɨ asu nindoumbo hɨfokoararowandɨ ana, rananɨmbo se ahɨnümbɨ mbahɨrɨhoefeimbɨ  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sems 2  648

tükündafoamboyafɨ. 12 Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo nindou ranaheimbo aboedambo koarɨhendürɨ arandɨ asu ai aboedɨ hei arɨhündɨ. God ai ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo rananɨmbo nindou ranaheimbo yɨbobondearümbui. Ranɨ-mayowamboane se ranɨ-moatükunɨ randɨhi asu hoafɨndei ndühündɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranɨ sɨmogodühɨ. 13 God ai nindoumbo yɨbobondeandühɨ ŋgɨrɨ sapo nindou amboawiyei yaho hohoanɨmokoate-mayu ranahambo sɨmborɨ amboawi mbüsündo, ŋga wanɨ. Ŋga nindou düdi ai amboawi hoafümbɨ-mayu rananɨmbo ahandɨ amboawi yaho hohoanɨmo ranai Godɨndɨ yɨbobofe ranambeahɨndɨ awi aboedambo-ndɨfimbui.  



14  Wandafɨ

Anɨhondümbofe hohoanɨmo ra aboedɨ hohoanɨmo ratüpurɨfihɨ pefekoate-ayo ana, ŋgɨrɨ aboedɨndo

mamɨ, nindou mamɨ ai hoafɨnduhüya ‘Roana Godɨmbo anɨhondümbo-rɨheandeimb-anahɨ’ ehu, ŋga moai dɨdɨboadore hohoanɨmoyu randɨ. Nindou ra moan-ane anɨhondümbo-areandɨ, ŋga ahandɨ ranɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranai aboedambo-manderɨyo? Ŋga wanɨ. 15-16 Sisasɨmbo anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ wandafɨ ŋgorü hoearɨ-koateyoweimbɨ asu sesɨ-koateyoweimbɨ nɨŋgoanɨ se yaro hoafɨyafɨ-ndowohüya, ‘Karɨhasɨ, se aboedɨ nɨmbafɨ. Se hoearɨ güdowanda sɨhafɨ fi hüfɨndowanɨ asu sesɨ dowadɨfɨ,’ asafɨndo ana, ahambo ranɨmoatükunɨ ra segodokoate-yafühɨ yaro hoafayafɨndo ra ahambo nüŋgunde mafandɨhera? 17 Anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨ amboanɨ mare yahurai-ane. Anɨhondümbofe hohoanɨmo ranai aboedɨ ratüpurɨkoate ranamboa moan-ane. 18 Ŋga asu nindou ŋgorü ai yare hoafɨyuhüya, ‘Nindou ŋgorü ai anɨhondümbore-randeimb-ani, asu nindou ŋgorü ai aboedɨ ratüpurɨyurandeimb-ani,’ ehu. Ŋga asu ro randɨhe hoafɨndahüh-anɨmboya, ‘Se anɨhondümbo-roandeimb-anafɨ, ŋga aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨ-koateayafɨ ana, nüŋgundo wambo sɨhafɨ anɨhondümbofe ra nafuimandafa? Ŋga ro Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨ-ndamboyahɨ, ŋga ranambo ro sɨhambo wandɨ anɨhondümbofe nafuinda-hanɨnɨmboyahɨ,’ asahɨ. 19 Se moanɨ mamɨ God ranɨ yaŋgɨrɨ anüŋgu ranahambo anɨhondümbo-rɨhorɨmboanei. I, ranɨ-moatükunɨ ra aboed-anesɨ, ŋga moaruwai nendɨ amboanɨ ahambo yarɨhorɨ anɨhondümbo-rɨhorɨ mburɨhü asu ai yɨhɨmboyeihɨ hɨhamɨndarayei. 20 Hohoanɨmo-koate nindou-anafɨ! Anɨhondümbofe hohoanɨmo ra aboedɨ ratüpurɨ ratüpurɨ-koateayo ana, ra moanane. Se ra fɨfɨrowandai? Awi sɨhambo ro nafuindɨ-hanɨnɨmboyahɨ. 21 Nüŋgureamboyu sɨhefɨ amoao Abraham ai Godɨndɨ hɨmboahü nindou moanɨ aboedɨ mbumundɨ hamɨndɨ manüŋgu-a? Ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgureandühɨ fondɨ-wamɨ ahandɨ nɨmorɨ Aisak ranahambo Godɨmbohünda hɨfokoarirɨ maserügudo ranɨmboyu God ai ahambo seana  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 649

Sems 2​, ​3

nindou mbumund-anafɨ mehundo, ranɨ ratüpurɨ aboedɨ ahandɨ ranɨmbo wambo. 22 Se ranɨmbo dɨdɨboadondo hohoanɨmondafɨ. Sapo Abrahamɨndɨ anɨhondümbofe ra ahandɨ aboedɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranɨ-dɨboyo mamambere haya ratüpurɨmayo ho. Ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra ahandɨ aboedɨ ratüpurɨ ranɨ-süŋguyo moanɨ aboedɨ hamɨndɨ tükümefeyo. 23 Baibor-ambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Abraham ai Godɨmbo anɨhondümbo-marirɨ ranɨmboyu asu ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨmbohünda God ai ahambo nindou mbumundɨ hamɨnd-anafɨ mehundo,’ meho. Asu ‘Abraham ai Godɨndɨ ŋgunindani masahündo,’ meho. God ai yare hoafɨmayu Abraham ramareandɨ ranɨmbo wambo, ŋga ranɨnambo süŋgunambo hoafɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ weindahɨ tükümefeyo. 24 Randɨhi se fɨfɨndɨhindɨ, nindou ai ahandɨ aboedɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranɨnambo-anɨmbo God ai ahamboya, ‘se nindou aboedɨ mbumund-anafɨ’ mbüsümbui, ŋga ahandɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ranɨmbo yaŋgɨrɨ ŋgɨrɨ rande hoafɨndu. 25 Sapo Rahap, nindowenihɨ bɨrabɨrɨyo-randeimbɨ nɨmorehɨ amboanɨ yahurai ramefeyo-ane. Ai Israerɨhündɨ türüfoarɨne fɨfɨrɨne-rɨnandeimbɨ nindou yimbu ai ahambo-so tükümefɨneanda sepɨrɨmɨndɨ worɨnɨreapɨrɨ haya se-dɨbo ŋgorü nafɨ aboedambo-ndafɨneandɨ yahohaya mafarɨhepɨrɨ. Nɨmorehɨ ai aboedɨ ratüpurɨ ra ramareanda asu God ai ahambo se nindou aboedɨ mbumund-anafɨ mehundo. 26 Ŋga asu sapo nindou fi ranambe yifiafɨ nɨmarɨkoate-ayo ana, yɨfɨyomboane. Mare yahurai-ane anɨhondümbofe amboanɨ. Anɨhondümbofe hohoanɨmo ranai yaŋgorowanɨ asu aboedɨ ratüpurɨ ranai yaŋgorɨkoate-ayo ana, ranai-amboanɨ yɨfɨyomboane.  









3

1   Wandafɨ

Hɨbadɨhumbo hoafɨndefɨmboane

mamɨ, awi se-ambeahɨndɨ afɨndɨ safɨ hoafɨ yamundɨferambo nindoumbo-ndafu tükündafumboemo. Awi se randu fɨfɨrɨndundɨ nindou hoafɨ yamundɨhu-rɨhundeimbɨ sɨhefɨmbo-anɨmbo God ai türɨboade yɨbobo-ndeamunümbui. 2 Muŋguambo nindou sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ mbumundɨ hohoanɨmo maho ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ ŋgefɨ, ŋga wanɨ. Ŋga asu nindou mamɨ ai nɨne hoafɨ hoafayu ranambe moanɨ mbumundɨ hohoanɨmo aho ranɨ-süŋgu hoafayu ana, nindou ranai moanɨ ndorɨhoei haya asu ahandɨ muŋguambo fi ranahambo ndore hɨfanda huhani. 3 Hos ai moanɨ sɨhɨrɨ hohoanɨmoayefɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgufembohünda sɨhɨrɨ ain bɨdɨfɨrɨ ahandɨ yafambehü safoarɨhu hɨnɨŋgɨ-rɨhundühanefɨ. Rananɨmbo asu hosɨndɨ yafambe akɨdou-anesɨ, ŋga rananɨmbo sɨhɨrɨ ahandɨ fi muŋgua ndahumɨndefɨ ŋgemboyefɨ. 4 Asu sip ranahambo amboanɨ se türɨboadɨhindɨ. Ai adükarɨ moatükunɨ hamɨndɨyo hayambo werɨ afɨndɨnambo ragore-ragore randühanesɨ, ŋga moanɨ akɨdou moatükunɨ ahandɨ ndürɨ rada ranambo sip ranahambo koakoranda sapo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sems 3  650

sip semündü hu-randeimbɨ ai homboyu nafɨ howohane. 5 Mare sapo sɨhefɨ teifɨ ran-amboanɨ yahurai-ane. Teifɨ ra akɨdou moatükun-anesɨ, ŋga asu ai muŋguambo afɨndɨ moatükunɨ ranahambo wataporɨmbo-randühɨ borɨyowohane. Se fɨfɨrɨhindɨ, hai akɨdou ahoro ra hombo porɨhoai haya adükarɨ nɨmɨ napo hai tɨkɨrandühane. 6 Sapo sɨhefɨ teifɨ ranamboanɨ mare hai yahurai saf-ane. Aiana moaruwai wosɨhoaforɨ hohoanɨmo ranahandɨ ŋgusüfoambe tüküra pire hayamboane asu sɨhei muŋguambo fi ranahambo moaruwaimbo-reamboayo. Ranane asu ai sɨhefɨ fi ranahambo hai hüfü nou tɨŋɨrɨhendühɨ asu sɨhei fi ranai moaruwai hohoanɨmoyo arandɨ. Hai ranana sapo koadürümbo horoweimbɨ hai ranɨnɨ-poedane tüküfe arandɨ. 7 Nindou ai muŋguambo moatükunɨ hɨfɨnɨ ahahabodei ranɨyo, nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ, ndu, amoasɨrɨ asu sɨrɨwarambeahɨndɨ burɨyeimbɨ ra yamundɨhindühɨ hɨfandühɨ marɨhündɨ. Hapondanɨ amboanɨ ranɨ-moatükunɨ ra randɨhimboyei. 8 Ŋga nindou mamɨ ai-amboanɨ moai teifɨ ana hɨfandandühɨ kɨkɨhɨramündü randɨ, ŋga wanɨ. Ŋga teifɨ ranai moanɨ yare aimbo kiarɨmboane moaruwai hoafɨyo arandɨ. Ranɨ-moatükunɨ ranai ana hühütimbü moatükunɨ nindou moaruwaimbore-randeimb-ane. 9 Teifɨ ranamboanefɨ sɨhɨrɨ Ape adükarɨmbo aboed-ani sefɨ arɨhundɨsɨ, ŋga nindou God ai nahurai nafɨmarandɨ, ranaheimbo sɨhɨrɨ sɨhefɨ teifɨnambo moaruwai hoafɨyefɨ arɨhundɨ. 10 Sapo yafambe mamɨ ranɨ naf-ane Godɨmbo aboedɨfe hoafɨ tüküfe asu nindou ŋgorümbo moaruwaimbofe hoafɨ tüküfe arandɨ. Wandafɨ mamɨ, ranɨ-moatükunɨ ranana awi se randɨfemboe, ŋga yowanɨ! 11 Apoarɨndɨhorɨ hoe mamɨ tükefeyo ranahandambo-hündɨ ŋgɨrɨ aboedɨ aparümbɨ pɨndo asu hühütimbü pɨndo ndanɨ, ŋga wanɨ. 12 Wandafɨ mamɨ, hoandasüfo nɨmɨndɨ ranɨ-fihɨ ŋgɨrɨ haŋgɨrɨ hɨsɨndo asu hoŋgoroho nɨmɨndɨ ranɨfihɨ ŋgɨrɨ hoandasüfo ranai kündaro, ŋga wanɨ. Mare yahurai-ane sɨrɨ apɨyoweimbɨ hoe apoarɨ tükefeyo ranahandambo ŋgɨrɨ aboedɨ apɨyoweimbɨ tükündɨfeyo, ŋga wanɨ.  















13  Sɨhei

Aboedɨ hohoanɨmo ana Godɨndɨ-mayo-ane

mbusümo se-ambeahɨndɨ nindou düdi dɨdɨboadore fɨfɨrɨfe hohoanɨmoeimbayu-a? Asu nindou yahurai afufurɨboadeandühɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgumbɨreand-amboane, ŋga ranɨ-nambo ahandɨ dɨdɨboadorɨhefimbɨ fɨfɨrɨfe ra nafuindümbui. 14 Ŋga asu se sɨhei ŋgusüfoambe nindou ŋgorümbo moaruwaimbofe hohoanɨmo, ŋgɨnɨndɨ-ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo, asu yɨboarukofembo hohoanɨmo ra nɨmandɨndüranɨ ana, asu se ŋgɨrɨ sɨhei fɨfɨrɨfe ranahambo borɨndei. Asu anɨhondü hoafɨ ranahambo ndahümündi pindɨhi hehi tɨkai hoafɨndeimboyei. 15 Yahurai fɨfɨrɨfe hohoanɨmo ranana Godɨndɨ-mayo sünambeahɨndɨ kosɨmboyopoanɨ, ŋga hɨfɨ ndanɨhündambo yaŋgɨr-ane. Nindou-yafe moaruwai  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 651

Sems 3​, ​4

hohoanɨmo ranahambo Satan ai hɨfandarandɨ. 16 Ŋga nahanühɨyo nindou ŋgorümbo moaruwaimbofe hohoanɨmo asu yɨboarukofembo hohoanɨmo eŋgoro ana, ranɨhü ana ndofe nɨmarokoate hohoanɨmo asu mamɨkarɨ hohoanɨmo süŋgufe ranamboanɨ mare yaŋgorɨmboane. 17 Ŋga sapo dɨdɨboado-rɨhefimbɨ hohoanɨmo sünambeahɨndɨ akoso ranane nda: Weaŋgurühɨ sürühoeimbɨ hohoanɨmo, muŋguambo wudɨ hohoanɨmo, hɨmboarɨ hoafendühɨ hohoanɨmo, nindou ŋgorümbo hɨmborɨmbo hohoanɨmo, afɨndɨ hɨpoambo hohoanɨmo, aboedɨ ratüpurɨmbo hohoanɨmo, sɨmogodühɨ hohoanɨmo asu anɨhondü hondü hohoanɨmo. Hohoanɨmo ranane Godɨndɨ-mayo makoso-ayo. 18 Afurɨfembü hohoanɨmo ra sesɨ moatükunɨ hoarɨ nahurai-ane. Sɨhɨrɨ afurɨfembü hohoanɨmo hɨfɨndɨhundanɨ mbumundɨ hohoanɨmo tükündɨfemboe.  





4

Nindou düdi ai hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo süŋgufembo hohoanɨmoayu ana, ai Godɨndɨ hürütümb-ani

1   Dagüdambo

tüküfemboyo sɨhei mbusümo sɨmborɨ hoafɨ hohoanɨmo asu yifiarɨ-yifiarɨ hohoanɨmo rana? Sɨhei hohoaŋɨ hohoanɨmo ranai ŋgusüfoambe nɨmarɨmbo ai sɨhei fiambe sɨmborɨ-sɨmborayei. 2 Se nɨnɨ-moatükunɨyo semɨndɨmbo sei hehi hohoanɨmo-yeihaneisɨ, ŋga asu se ranɨ-moatükunɨ ra moai sahümündi rɨhündɨ ranɨmboane asu se nindou hɨfokoefembo sei arɨhündɨ. Se nɨnɨ-moatükunɨmboyo hohoaŋɨ-rɨhindühaneisɨ, ŋga asu se moai sahümündi, ranɨmboane asu se ŋgɨnɨndɨ-ŋgɨnɨndɨyeihɨ yifiarɨyei arɨhündɨ. Se nɨnɨ-moatükunɨmboyo semɨndɨmbo hohoanɨmoayei ra se ŋgɨrɨ ndahümündi, nɨmboe se moai Godɨmbo ranɨ-moatükunɨ ranɨmbo ndawamunɨ sei hehi dɨdɨbafɨyahindɨ. 3 Se nɨnɨ-moatükunɨyo semɨndɨmbo dɨdɨbafɨ-yahindanɨ semɨndɨkoateayei ra sapo se moanɨ mamɨkarɨhi dɨdɨbafɨmehindɨ ranɨmboane. Se semɨndɨkoate-ayei ra, sapo sɨhei fi hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohündambo ranɨmoatükunɨ semɨndɨmboyo hohoanɨmomayei. 4 Se anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨyeimbɨ nahurai-anei! Nindou düdi ai hɨfɨ ndanɨhündambo nindouyafe-mayo hohoanɨmo ranahambo süŋgufembo hohoanɨmoayu ana, asu ai Godɨmbo yɨboaruko-rirühani. Awi se moai ranahambo fɨfɨrɨhindɨyo? Nindou düdi ai hɨfɨ ndanɨhündambo hohoanɨmoyeimbɨ nindou ranahei ŋgunindayu ana, asu ai Godɨmbo hürütürü-reimbɨ nindou-ani. 5 Baibor-ambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Yifiafɨ God ai sɨhefɨ fiambe hɨnɨŋgɨ-mareandɨ ranai ahandɨhoarɨ yaŋgɨrɨ yɨhoefɨmbo hɨfandɨmbo yahomboane,’ meho. Awi se ranɨ-moatükunɨ ranahamboya sɨsɨndɨ moatükun-ane seimboyei? 6 Ŋga God ai afɨndɨ moanɨ hɨpoambo-ramunühɨ sɨhefɨmbo farɨhemunɨ arandɨ. Baibor-ambe yare hoafɨyowohü yahoya, ‘God ai nindou afɨndɨ afɨndɨyeimbɨmbo koareandürühɨ asu nindou hɨmboarɨ afurɨhi-ndeimbɨmbo moanɨ hɨpoambo-randürühɨ farɨhendürɨ arandɨ,’  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sems 4  652

meho. 7 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo awi se afufurɨ-boadɨhindühɨ Godɨndɨ hoarehɨ nɨmandei. Satanɨmbo koandɨhoranɨ asu ai sɨheimbo hɨnɨŋgɨrearü haya fiboembui. 8 Se God sowana akɨmɨ sühündahindananɨmbo asu ai-amboanɨ sɨheimbo so akɨmɨ sühündüfimbui. Moaruwai hohoanɨmoyei-rɨhündeimbɨ nindou sɨhei ŋgusüfoambe sürühoeimbɨ tükümbɨfeyo-wamboane. Sɨhei ŋgusüfo ra ndorɨhi kürühindühɨ yimbu hohoanɨmoyei arɨhündɨ ra rühɨ randɨhi hɨnɨŋgɨrɨhindɨ. 9 Se moaruwai hohoanɨmomayei ranahambo afɨndɨ hohoanɨmondeihɨ aranɨndeihɨ sɨrɨndei ŋgei. Asu sɨhei tɨkɨfümbɨ hohoanɨmo maho ra hɨnɨŋgɨndɨhi hehi aranɨmbo hohoanɨmo süŋgu-ndɨhindühɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ hohoanɨmomayei ra hɨnɨŋgɨ-ndɨhindühɨ afɨndɨ hohoanɨmondei. 10 Se Adükarɨndɨ hoarehɨ yaŋgɨrɨ nɨmboeimbo-anɨmbo ahandɨ hohoanɨmoayu süŋgu süŋgundɨhündan-anɨmbo asu ai sɨheimbo ndemündündürɨ botɨndearümbui.  







11 Wandafɨ

Sɨhɨrɨ wandafɨndambo papɨfi-poanɨ

mamɨ, se sɨheihoarɨ sɨmborɨ tɨrɨfoefirɨ-ndeimboyei. Nindou düdi ai ahandɨ wandafɨ-mayu ranahambo tɨrɨfoarirühɨ asu yɨboboarirɨ ana, asu nindou ranai sapo ahɨnümbɨ hohoanɨmo meŋgoro ranahambo tɨrɨfoareandühɨ yɨbobo-reandühani. Ŋga asu raranɨmbo nindou ranai ahɨnümbɨ hohoanɨmo ranahambo süŋgure-randeimbɨ nindouyupoanɨ, ŋga ai ranahambo türüfoareandühɨ yɨbobore-randeimb-ani. 12 Mamɨ ai yaŋgɨr-ani ahɨnümbɨ hohoanɨmo saimbo ra nɨmɨndɨhɨyu haya asu ai yaŋgɨr-ani fɨfɨre yɨbobore-randeimbayu. Ai yaŋgɨrɨ anɨmbo nɨne nindou ranaheimbo aboedambonde asu moaruwaimbo-ndeandürɨ ndambui. Ŋga asu se ra nindou dɨdɨyafɨ sɨhafɨ wandafɨ-mayu ranahambo yahurai yɨboboro aranda?  

Sɨhɨrɨ afɨndɨ afɨndɨmbo-yopoanɨ

13  Awi

se haponda hɨmborɨyei, wambo nindou dɨdɨyei sapo yarɨhi hoafɨyeihɨya, ‘Hapo sümbu ana, ŋgorü ŋgoafɨ adükarɨna ŋgefɨ mamɨ hɨmbanɨ gedühɨ kakɨ semɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨndefühɨ, kakɨ ndahumɨndefɨ ndɨhumboane,’ sei arɨhündɨ. 14 Awi se moai fɨfɨrɨhindɨ sɨhei fi ranahambo sümbu nɨnɨ-moatükunɨ tüküfe-ndürɨmboayo ra! Sɨhei nɨŋgo ranana sapo mburüŋgai siambe moanɨ wosɨhoaforɨmbo peyo mbura asu hüfɨhamɨndɨ-yowohü awararɨhoayo nahurai-anendürɨ. 15 Se hoafɨmboayei ana, ndanɨ süŋgundɨhi hehimbo-anɨmbo hoafɨndei: Adükarɨ ai ahandɨhoarɨ yare hohoanɨmoayu ana, ra randɨhu nɨmboefɨmbo nɨne ratüpurɨ aho ra ndanɨ süŋgundɨhu ranɨ-süŋgundɨhu ndɨhumboyefɨ, mbɨsei. 16 Ŋga asu se afɨnd-afɨndeihɨ sɨheihoarɨ borɨyei arɨhündɨ. Borɨyo hoaŋgo hohoanɨmo ranana sapo moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmomayoane. 17 Se wudɨpoapondɨhi hohoanɨmondei. Nindou düdi ai aboedɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 653

Sems 4​, ​5

ratüpurɨ hohoanɨmo fɨfɨreandɨ, ŋga refekoate-ayu ana, nindou ranai moaruwai hohoanɨmoayu.

5

Napo afɨndeimbɨ-yomondɨ hoaf-ane

1   Asu

napo afɨndeimbɨ se! Awi hɨmborɨyei! Nɨnɨ-moatükunɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ sɨheimbo tüküfemboayo ranahambo-anɨmbo se afɨndɨ hohoanɨmondeihɨ aranɨhoenambo nɨmboeimbo hasɨheindei. 2 Sɨhei ŋgɨnɨndɨ napo afɨndɨ ranai ana sümboyomboane. Ranane asu sɨhei hoearɨ napo ranamboanɨ kɨdaboarɨ taparɨhümboane. 3 Sɨhei ŋgɨnɨndɨ napo sapo gor sirfa ranana samiyomboane. Sami ranai sɨhei kakɨ napo taparɨmarandɨ nou-anɨmbo asu sɨhei fi ranamboanɨ süŋgunambo sümbondühɨ sapo hainambo tɨkɨrɨ arandɨ nou. Ŋgɨrɨ amɨtata bɨdɨfɨranambo si tükündɨfeyo, ŋga se ŋgɨnɨndɨ napombo yaŋgɨrɨ hohoanɨmoyeihɨ gugurarɨhindɨ. 4 E! Awi se nda ndorɨhi hɨmborɨ-yei! Nindou bɨdɨfɨrɨ ai sɨhei nümbürambe wohɨ tüpurɨmayei, ŋga asu se moai aheimbo ranɨ takɨnɨ kakɨ ndorɨhi sahündürɨ, ŋga se bɨdɨfɨrɨ dɨbo masahümündi. Rananei asu nindou ranai sɨhei nümbürambe ratüpurɨyeihɨ sesɨ sɨhei yimuŋgurɨ marɨhündɨ ranai kakɨ semɨndɨmbo hoafɨmayei habudi. Asu ahei hoafɨ ranai Adükarɨ muŋguambo hɨfandarandeimbɨ ahandɨ hɨmboahü tükümefeyowa hɨmborɨmayu. 5 Se hɨfɨ ndanɨhü nɨmboei-ambe ana, se aboedɨ moatükunɨ ra sɨheimbo tüküfeyondüranɨ sahümündi hehi ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ manɨmboeiane. Se afɨndɨ sahüsi arɨhündɨ rananɨmbo se worɨndɨ moatei nou fi safɨndeianɨ ndearɨ yɨfɨmbo akɨmɨ tɨfɨndahimboyei. 6 Seana ndorɨhoeimbɨ nindou ai sɨheimbo harɨ sowanambo-fendürɨkoate-ayei ranaheimbo papɨhoafɨrɨhündürɨ hehi hɨfokoarɨ-hindürɨ arɨhündɨ.  









Sɨhefɨmbo nɨmborɨ tükündɨfeyoanɨ awi sɨhɨrɨ moanane mbɨsefɨ Adükarɨmbo hɨmbondefɨmboane

7 Ranɨmboane

wandafɨ mamɨ, se sɨhei ŋgusüfoambe ra ŋgɨnɨndɨ ndondɨhi kɨkɨhɨndühümündi hehimbo-anɨmbo nɨnɨ-moatükunɨ tɨŋɨrɨfoyo tükündɨfeyoanɨ ra moan-ane mbɨseihü asu awi se Adükarɨ tüküfemboayu ranahambo hɨmbondeihɨ nɨmboei. Se sapo nindou nümbürɨra mbura ai awi sesɨ aboedɨ nümbürɨ ranambe tükündɨfemboe yahuhaya ai hɨmboayu hu ranahambo hoeindɨhorɨ. Ai moanɨ hɨfanda huanɨ hoeyo yahɨmoyo randühɨ sesɨ ranai nümbürɨ ranambe tüküfeyoanɨ asu ai sesɨ ra asemündu. 8 Ranɨ-süŋgumbo-anɨmbo awi se-amboanɨ moanane mbɨsei hehimbo hɨmbondei. Adükarɨndɨ tüküfembo si ra ndeara akɨm-ane ranɨmboane asu awi se sɨhei hohoanɨmo ra ŋgɨnɨndɨ safɨ kɨkɨhɨndü-hümündi. 9 Wandafɨ mamɨ, se sɨheihoarɨ sɨmborɨ momorɨ hoafüründeihɨ ŋɨpondei habudimboyei. Ŋga hɨbadɨhümbo, God ai sɨheimbo yɨbobo 



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sems 5  654

ndearümbui. Nindou yɨbobofembo si ranana ndeara tüküfembo akɨmɨ nafɨra-mɨndɨmboane. 10 Wandafɨ mamɨ, horombo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ai Adükarɨndɨ ndürɨnambo wataporɨmbo-marundɨ ranɨmbo awi se türɨboadɨhindɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ ai ahamumbo tɨŋɨrɨfo masahüpura ai awi moan-ane yahomo houmbo manɨŋgomo. Tɨŋɨrɨfo yahurai-ambe manɨŋgomo nou-anɨmbo asu se-amboanɨ randɨhi ai ramefundɨ nou nɨmboeimbo süŋgundɨhi ŋgei. 11 Se fɨfɨrɨhindɨ, nindou dɨdɨyei ai ŋgusüfoambe kɨkɨmɨfoa-rɨhindühɨ nɨne tɨŋɨrɨfo tüküfeyoanɨ awi moan-ane seimbɨ ana, ai ndorɨhoeimb-ane sefɨ arɨhundɨ. Se Sopɨndɨ hoafɨ sapo ai ŋgusüfo ndore kɨkɨmɨfoare mbura nɨne tɨŋɨrɨfo afɨndɨ ahamboso tükümefeyowa ai awi moan-ane yahuhaya manüŋgu ranahambo hɨmborɨyahündo. Ranɨyu asu süŋgunambo Adükarɨ ai ahambo mafarɨheirɨ, ranamboanɨ se fɨfɨrɨhindɨ. Ŋga Adükarɨ aiana muŋguambo si aho ra sɨhefɨmbo hɨpoambo-reamunühani.  



12  Ŋga

Sɨhɨrɨ hoafɨyowohü Ape nɨmoamo amaru ra yaho-poanɨ

wandafɨ mamɨ, hohoanɨmo nda adükar-ane, ŋga se ra süŋgundɨhindɨ. Se sünambeahɨndɨ ndürɨ asu hɨfɨndɨ ndürɨ asu ŋgorü moatükunɨndɨ ndürɨ ŋgɨrɨ dükandɨhi anɨhondümbo dabarɨndahindɨ. Se hoafɨyeihɨ, yɨnɨ, asei moanɨ yɨnɨ mbɨsei. Asu hoafɨyeihɨ, wanɨ asei moanɨ wanɨ mbɨsei. Rananɨmbo asu se süŋguna ŋgɨrɨ Godɨndɨ yɨbobofe sihɨ papɨ-hoafɨfe ranɨ so tükündahindɨ. Nindou mbumundɨndɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfe ana ŋgɨnɨndane

13  Nindou

se-yeimbɨ ŋgorü ai tɨŋɨrɨfoayuyo? Ai Godɨmbo dɨdɨbafɨmbiyuwamboane. Asu nindou ŋgorü ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfayuyo? Ai Godɨmbo-anɨmbo heirünambo moanɨ kakɨsaombürür-amboane. 14 Nindou se-yeimbɨ ŋgorü ai aŋgünümboayuyo? Ai ranɨfihɨ ana sapo Kraisɨndɨ nendɨ hɨfandɨrurundeimbɨ ranahamumbo-anɨmbo hoafɨnduanɨ asu ai ahandɨfihɨ werɨnambo Adükarɨndɨ ndürɨnambo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-mbeyomondamboane. 15 Nindou ranai Godɨmbo anɨhondümbo-rüwurühɨ ro dɨdɨbafehundɨ nda God ai hɨmborɨndɨmbui yahomo houmbo dɨdɨbafefundɨ ana, asu Adükarɨ ai nindou ranahambo aŋgünümbɨhündɨ dɨdɨboado-ndirühɨ botɨndirümbui. Asu nindou ranai moaruwai hohoanɨmoayu ana, God ai ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi mbüsümbui. 16 Ranɨmbo-anɨmbo asu se sɨhei moaruwai hohoanɨmo wandafɨ mamɨ-yei hɨmboahü weindahɨ-firɨndei ndühündɨ. Asu God ai sɨheimbo dɨdɨboadofe-ndürɨmbohünda ahambo sɨmborɨ dɨdɨbafɨfiründei. Nindou mbumundɨ hamɨndɨyumbü ranahandɨ Godɨmbo dɨdɨbafɨfe ana, ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨyo haya nindou farɨhai-randeimb-ane. 17 Eraisa ana nindou moanɨ mamɨ sɨhɨrɨ nahuraiyu manüŋgu. Nindou ranai hoekoate-mbayu yehuenüŋgumbo Godɨmbo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 655

Sems 5

dɨdɨbafɨmefiyuwa ŋgɨmɨ hɨmbanɨ asu 6 amoamombo hoekoate-mayo. 18 Ranɨyu asu süŋgunambo Godɨmbo hoe koandɨhoefɨ yahuhaya dɨdɨbafɨmefiyuwa sünambeahɨndɨ hoe ranai peyowohü asu sesɨ-napo ranai hoenambo aboedɨ momorɨmayo hɨfɨ ranɨfihɨ.  

Nindou ai Godɨndɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndeambui hoaf-ane

19 Wandafɨ

mamɨ, nindou se-yeimbɨ anɨhondü hohoanɨmo süŋgufe ho ra hɨnɨŋgɨre haya moaruwai hohoanɨmoayu ana, asu nindou ŋgorü ai ahambo aboedɨ hohoanɨmo ranɨ sowana serümündü hɨhɨndüfi düduanɨ, ai aboedɨ hohoanɨmondümbui. 20 Ŋga se yarɨhi fɨfɨrɨhindɨ, nindou ŋgorü ai sapo nindou moaruwai hohoanɨmoyumbü ranahambo moaruwai hohoanɨmo ranambeahɨndɨ hürarümündu ana, nindou ranahambo aboedambo-rirühani, ŋga asu ŋgɨrɨ muŋguna yɨfɨndu. Ranɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgumbo-anɨmbo God ai moaruwai hohoanɨmo afɨndɨ gogorɨndɨhaimbui.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Pita

Pas mamɨ Pita ai sürü papɨmarandɨ

1

1   Karɨhasɨ-handürɨ,

ro Pita Sisasɨndɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimbanahɨ. Godɨndɨ nendɨ se hɨfɨ hondü hɨnɨŋgɨrɨhi hehi nou, Pontus, Garesia, Kapadosia, Esia, asu Bitinia hɨfɨ ranɨhü burɨyei wakarɨhindɨ, sɨheimbo pas nda sürü paparɨhandɨ. 2 Ape God ai horombo hondü fɨfɨreandühɨ sɨheimbo ahambohünda dɨbonɨmayundüra Yifiafɨ Aboedɨ ai Godɨmbohünda kafoareandürɨ hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Se Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhünda asu ahandɨ horɨna sɨheimbo popoaiyondürɨmbohündamboyo God ai dɨbonɨmayundürɨ. God ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndeandürühɨ ŋgusüfo afurɨfe kifeimbɨ hohoanɨmo ra afɨndɨ safɨ mbɨsagadüramboane.  

Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo

3  Awi

sɨhɨrɨ sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ God asu Ape-ayu ranahambo aboed-ani mbɨsefɨmboane. Ai ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmo afɨndɨ ranɨsüŋgunambo sɨhefɨmbo yaŋgɨrɨ nɨŋgo hohoanɨmo masemunɨ. Sisasɨmbo yɨfɨhündɨ botɨmarirɨ, ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sɨhɨrɨ amboanɨ randɨhu tükündahumboyefɨ sefɨ hohumboanefɨ asu sɨhɨrɨ ranahambo hɨmboayefɨ. 4 Asu sɨhɨrɨ ahandɨ nɨmor-anefɨ, ranɨmbo-hündambo-anɨmbo God ai yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo eŋgoro ra ndemunɨmbui sɨhɨrɨ ranahambo amboa hɨmboayefɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra sürühoeimbɨ hamɨndɨyo hayamboane ŋgɨrɨ sümbondo asu moendɨndo. Muŋgu moatükunɨ ra God ai sɨhefɨmbohünda sünambe kɨkɨhɨramündü nɨmarümbowambo. 5 Se ahambo anɨhondümbo-rɨhorɨ arɨhündɨ, ranɨmboane asu ai sɨheimbo ahandɨ ŋgɨnɨndɨnambo güre hɨbadandüra ŋgombo asu bɨdɨfɨranambo si tükündɨfemboe. Ra-sɨmboan-anɨmbo ai sɨheimbo aboedambofe-ndürɨmboayu ra weindahɨ-ndɨfemboe. 6-7 Ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihaneisɨ, ŋga asu se hapondanɨ akɨdou hɨnɨŋgɨfe  





656 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 657

1 Pita 1

mamɨkarambo tɨŋɨrɨfo sɨheimbo sowahɨ tüküfehane. Ŋga ranɨ tɨŋɨrɨfo moatükunɨnambo God ai sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ranahambo refe hoeifendürɨmbo yahumboani, gor haiambe mandu hoeiarundɨ nou. Gor ai hepünɨmbü moatükun-ane, ŋga ai moendɨndɨmboe. Ŋga sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo gorɨmbo ŋgasündeamboane. Ranɨmboane asu süŋgunambo Sisas Krais ai weindahɨ tüküfiyu-ambe-anɨmbo God ai sɨheimboya aboed-anei mbüsündürühɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ dagadüranɨ asu se ndürümbɨ hamɨndɨ-ndeimboyei. 8 Asu se moai awi ahambo hoeirɨhorühɨ-yeipoanɨ, ŋga se ahambo afɨndɨ hohoanɨmoyahündo arɨhündɨ. Hapondanɨ ana ahambo se hoeirɨhorühɨ-yeipoanɨ, ŋga asu se ahambo ŋgusüfo parɨhorɨ arɨhündɨ. Ndanɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ ndanana hɨfɨ ndanɨhündambo-yopoanɨ, ŋga nüŋgundɨhu ranahambo hoafɨndefɨ sefɨ, ŋga wagabeahɨndɨ moatükun-ane. 9 Se Godɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ ranɨmboane asu ai sɨhei yaŋgɨrɨ nɨŋgombo aboedambo-reandürɨ arandɨ ranahambo se hɨhɨfɨ-hɨhɨfayei. 10 God ai nindou aboedambo-fembo horombo ahandɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ aiyomo wudɨpoaporu türüfoaru marundɨ. Ai God sɨheimbo aboedambo-ndearümbui ranahambo hoafɨmemo. 11 Kraisɨndɨ Yifiafɨ ai ahamundɨ fiambe nɨmarɨmboyo horombo boatei yahoya, “Süŋgunambo Krais ai tɨŋɨrɨfo hohoanɨmo ndemündü mbundambo asu ndürɨ adükarümbɨ-ndümbui,” mehopurɨ. Ranɨyomo ai ranɨ-moatükunɨ ra nɨnɨ-sɨmboanɨ nüŋgu-nahurai tükümandɨfe yahomo houmbo ranahambo tümaru hoaŋgomo. 12 God ai ahamumbo nafuimepurɨ, ŋga asu ahandɨ aboedambofe-munɨmbo hohoanɨmo ra ahamundɨ fimbo fehefepurɨmboyopoanɨ, ŋga hoafɨ ra sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbo-hündamboane. Ŋga aboedɨ hoafɨ ra hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai haponda sɨheimbo masabundürɨ ranahamboane hoafɨmemo. God ai sünambeahɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ koamarɨhenda kosowühɨyo asu ranɨ ŋgɨnɨndɨnambo ai aboedɨ hoafɨ ra sɨheimbo hoafɨmemo. Ranɨ-moatükunɨ ranahamboanemo sünambeahɨndɨ nendɨ ranai-amboanɨ fɨfɨrɨndɨhu yahomo houmbo hohoanɨmoemo.  









God ai sɨhefɨmbo sürühehindeimbɨ mbɨnɨmboei yahumboani

13  Ranɨmboane

haponda se dɨboado-ndühümündi nɨmandei. Rananɨmbo Sisas ai süŋgunambo weindahɨ tüküfihümbo ranɨsɨmboanɨ God ai aboedambofe-ndürɨmbo ranahambo se muŋguambo anɨhondümbo-ndɨhindühɨ hɨmbondei. 14 Dɨbafɨ hoafɨ hɨmborɨyeimbɨ nɨmorɨ nahurai Godɨndɨ hoafɨ hɨmborɨndei. Horombo ahandɨ-mayo hohoanɨmo ra sɨhei fikɨmɨ yaŋgorɨkoate-yoambe wamboyei asu se sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmo moaruwai tüküfe-randeimbɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhi-marɨhündɨ. Ŋga awi hapondan-ana ranɨ hohoanɨmo ra se süŋgundɨhi-mboyei. 15 Ŋga se aboedɨ sürühehindeimbɨ hamɨndɨndei, God  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Pita 1  658

sɨheimbo dɨbonɨ-mayundürɨ ranai aboedɨ sürühoeimbɨ hamɨndayu nou. 16 Sapo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyohü yahoya, “Roana sürühoeimbɨ hamɨndɨ hond-anahɨ ranɨmbo asu se sürühehindeimbɨ hamɨndɨndei,”  Wok Pris 11:44-45 meho. 17 Asu Ape ai mamɨ hohoanɨmo süŋgu-ane mamamɨ nindou yɨboboreamunɨ arandɨ. Asu se ahambo Ape seihü dɨdɨbafɨyahindo arɨhündɨ ana, asu se ndɨfo nindou hɨfɨ ndanɨhü nɨboadei-ambe Godɨmbo hohoanɨmo-ndahündo sɨsɨrɨ-sɨsɨrɨndahindühɨ hɨbadɨhümbo hahabodei. 18 Horombo sɨhei amoaoyei-mayo ndorɨhefekoate hohoanɨmo ranɨsüŋgu mahahabodei-anei. Ŋga hapondan-ana sɨheimbo ranambeahɨndɨ aboedambo-mareandürɨ. Ŋga se fɨfɨrɨhindɨ, God ai moai awarɨhefimbɨ moatükunɨ gor asu sirfa nahurai ranɨnambo aboedambo-reandürɨ, ŋga wanɨ. 19 Ŋga ai Kraisɨndɨ horɨ aboedɨ ŋgasündeandeimbɨ ranamboyu aboedambo-mareandürɨ. Krais aiana hohoanɨmo moaruwai-koateimbɨ sipsip nɨmorɨ nɨnɨ moaruwai moatükunɨ nɨmarɨkoate aboedɨ hamɨndayo nahurai-ani. a 20 God ai hɨfɨ nda nafɨ-koate-yuambe boateiyu ai Kraisɨmbo dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨmarirɨ sɨheimbo yɨfɨmbohünda. Ŋga ho-hombo hapo bɨdɨfɨranɨ-mboyu-ambe sɨheimbo farɨhefe-ndɨrɨmbohünda ranai weindahɨ hɨfɨ ndanɨhü tükümefiyu. 21 Ahambo ranɨmbo-hündamboanei Godɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ. God ai Sisas ranahambo yɨfɨhündɨ botɨrirɨ haya bogorɨmborirɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. Ranɨmboanei se Godɨmbo anɨhondümborɨhorühɨ hɨmboayei.  











22  Seana

Sɨhɨrɨ wandafɨndambo ŋgusüfo pefimboane

Godɨndɨ hoafɨ hondü ranɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindühɨ ranɨmboanei asu sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmo aboedɨ mbumundɨ ranai tükümefeyondürɨ. Ranɨmbo-anɨmbo se wandafɨ mamɨmbo anɨhondümbo hondü ŋgusüfo pandɨhindürɨ. Ranɨ hohoanɨmo rananɨmbo se kɨkɨhɨ-safɨndühümündi nɨmboeimbo sɨhei ŋgusüfoambe sürühoeimbɨ hohoanɨmo ranambo afɨndɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndei. 23 Godɨndɨ hoafɨ sesɨ hoarɨ aboedɨ nahurai-ane, ŋga se ranɨnambo sɨmborɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo tükümehindɨ. Hoarɨ ra yɨfɨmbo nɨmɨndɨhɨyopoanɨ, ŋga yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndühane. Hoarɨ ra Godɨndɨ hoaf-ane, ŋga ai yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨŋgo ŋgomboe. 24-25 Yɨnɨ, ŋga Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou muŋguambo aiana nenewohɨ nahuraiyei hehimboanei, asu ahei yihuru napo, muŋguambo moatükunɨ ranana nenewohɨ ahurɨ nahurai-anendürɨ.  



a  1:19 Sipsip yahurai hamɨndɨ horombo Sudahündɨ ai hɨfokoaru marundɨ ahei hohoanɨmo moaruwai gogorɨ-hefembohünda.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 659

1 Pita 1​, ​2

Ranane nenewohɨ ranai yapataparɨyo pütapɨyohane, ŋga asu Adükarɨndɨ hoaf-ana koadürümbo-koadürümbo yare yaŋgoromboane,’  Aisaia 40:6-8 meho. Ŋga ndanɨ hoafɨ ranana sapo sɨheimbo aboedɨ hoafɨ hoafɨmemondürɨ ranane.

2

Adükarɨ ana nɨmoei aboedɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ eŋgoro nahurai-ani 1   Ranɨmboane

asu hapo-ana se mamɨkarambo moaruwai hohoanɨmo, muŋguambo tɨkai hoafɨ, yimbu hohoanɨmo süŋgufe ho, nindou ŋgorümbo moaruwai hohoanɨmo asu ŋgorümbo muŋguambo daboadanɨ moaruwai hoafɨ hohoanɨmo ranamboanɨ se moanɨ hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. 2 Se sɨmborɨ tükümehindɨ ranane asu se Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo hoafɨ sürühoeimbɨ ranahambo wembombondei, nɨmorɨ warɨhündɨ tɨtɨ sɨmɨndɨmbo rawehindɨ nou. Ranɨmbo-anɨmbo hoafɨ ranɨ ŋgɨnɨndɨnambo sɨhei Godɨmbo süŋgufe hohoanɨmo ra nɨmorɨ horarɨhehindɨ noundowanɨ, aboedambo-ndearümbui. 3 Ŋga asu Godɨndɨ hoafɨ ai yahoya, ‘Se Adükarɨndɨ hohoanɨmo yarɨhi hoeirɨhinda-mayoa aparümb-ane asei,’ meho. 4 Adükarɨ aiana yaŋgɨrɨ nɨŋgombo worɨmbombo kambohoanɨ nahurai-ani. Ahambo nindou ai moaruwai-ani sei hehi worɨmbombo kambohoanɨ moaruwai asɨhehindɨ nou yarɨhorɨ masɨhehorɨ, ŋga God ai ahambo aboedɨ hamɨnd-ani yahuhaya hoeirirühɨ maserümündu. Ranɨmayu ranahambo sowana se sühüsi arɨhündɨ. 5 Se-amboanɨ yaŋgɨrɨ worɨmbo kambohoanɨ nɨmɨ nahurai-anei, ŋga God ai sɨhei-mayo fi kambohoanɨ nɨmɨ nahurai ranambo dɨdɨbafɨfe worɨ ra mamambefendürɨ worɨmbombohündambo yahumboani hohoanɨmoayu. Worɨ ranambe se Godɨmbo sɨhehi-rɨhündeimbɨ sürühehindeimbɨ mbumundɨ hondü anɨmboei. Asu Yifiafɨ Aboedɨndɨ süŋgu sɨhei fimbo Godɨmbo sɨhefe moatükunɨ nahurai ndahündomboyei Sudahündɨ sɨhefembo sipsip hɨfɨkoaru ahambo sɨhou-arundɨ nou. Kraisɨndɨ süŋguyo God ai sɨhefe hohoanɨmo ra yifirayu. 6 Krais ranahambo Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyowohü yahoya, “E, hoeirɨhi, ro aboedɨ hamɨndɨ worɨ kambohoanɨ Saion ŋgoafɨhü kamafoarɨheandɨ. Ŋga nindou düdi ai kambohoanɨ ranahambo anɨhondümbo-arirɨ ana, ai ŋgɨrɨ ŋgusüfo nɨmbɨndei,”  Aisaia 28:16 meho. 7 Ranɨmboane nindou se Adükarɨmbo anɨhondümbo-rɨhoreimbɨ sɨhei hohoanɨmoambe ai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ hamɨnd-ani. Ŋga nindou ai ahambo anɨhondümbofe-koateyeimbɨ ranaheimbo Godɨndɨ hoafɨ ra yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Sapo nindou worɨmboru-rundeimbɨ kambohoanɨ hoeirunda mayoa masɨhoundɨ  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Pita 2  660

ranana aboedɨ hamɨndɨ hond-ane,’  Buk Song 118:22 meho. 8 Asu ŋgorü bɨdɨfɨranɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyowohü yahoya, ‘Kambohoanɨ rananɨmbo nindou ranaheimbo bendeandüranɨ ai bübürɨndeihɨ pɨndeimboyei,’  Aisaia 8:14 meho. Ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate-yei arɨhündɨ, ŋga ranɨmboyei ai bürühümündi mahei God horombo hohoanɨmomayu süŋgu. 9 Ŋga sɨheimbo ana God ai dɨbonɨmendüra se ahandɨ mamɨsɨr-anei asu God adükarɨ bogorɨmbo sesɨ sɨhehi-rɨhündeimbɨ anɨmboei. Asu se sürühehindeimb-anei asu ahandɨ yaŋgɨrɨ nend-anei. Se nindou hɨmboahü Adükarɨ ai aboedɨ hamɨndɨ moatükunɨ ratüpurɨyu arandɨ ranɨmbo wataporɨmbo-mbɨrɨhündamboane yahuhaya dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Aiyu sɨheimbo hoafɨyuhü yahuya, se nɨmbɨ nɨmaroambeahɨndɨ hɨnɨŋgɨrɨhi hehi wandɨ si aboedɨ safɨ nɨŋgowanɨ tüküyahi sɨnei, mehu. 10 Horombo se Godɨndɨ nindou-yeipoanɨ, ŋga hapondanɨ ana se Godɨndɨ nindou tüküyahimboanei anɨmboei. Horombo-ana God ai moai sɨheimbo hɨpoambo-reandürɨ randɨ, ŋga hapondan-ana ai sɨheimbo hɨpoambo-reandürɨmboani. 11 Wandafɨ mamɨ, seana nindou ŋgorü ŋgoafɨhündɨyei hehimbo, asu hei hɨfɨ ndanɨhü burɨyei wakarɨhindɨ nahurai-anei. Ŋga sɨhei ŋgoafɨ hondü ana sünambe-ane anaŋgondürɨ. Ranɨmbo-hündamboane ro sɨheimbo hoafehandürɨ nda: Hɨfɨ ndanɨhünda hohoanɨmo ranɨ fikɨmɨ wakɨndahimboyei, ŋga ranahambo bündahindɨ. Ŋga hohoanɨmo ra nindou-yei fiambe yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ranɨ-babɨdɨ yifiarɨyei rɨhündühane. 12 Ŋga seana nindou Godɨmbo anɨhondümbofe-koateyeimbɨ ranahei hɨmboahü aboedɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgundɨhindɨ. Rananɨmbo asu ai sɨheimboya, aiana moaruwai hohoanɨmo süŋgurɨ-hindürühanei mbɨsahɨndüranɨwanɨ, asu ai sɨhei aboedɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranahambo ndandɨhi hoeindɨ-hindanɨwanɨ God ai nindou yɨbobofe si tükündɨfeyoanɨ ai Godɨmbo aboed-ani mbɨseimboyei.  









Se bogorɨ nindou-yomondɨ hoarehɨndei

13-14  Adükarɨmbo-hündambo

muŋguambo boboagorɨ sɨheimbo hɨbadündürɨmbo anɨŋgomo ahamundɨ hoarehɨ yaŋgɨrɨ nɨmboei. Gafman adükarɨ bogorɨ ai gafman nindou bodɨmondambo hɨnɨŋgɨ-mareapurɨ. Ai nɨŋgombo nindou düdi ai moaruwai hohoanɨmoayei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo segodürɨmbohünda asu nindou ai aboedɨ hohoanɨmoayei ranaheimbo aboed-anei hoafombohünda hɨnɨŋgɨ-mareapur-anemo. 15 Ŋga God ai sɨheimboya, se moanɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgundühɨ ŋgeianɨ, asu se nindou ŋgusüfo-koate bɨdɨfɨrɨ ai sɨheimbo nɨne-hoafɨ moaruwai hoafɨnda-hündüranɨ, ranaheimbo aboedɨ hohoanɨmo ranambo ahei yafambehü kɨkɨhɨndɨ-hümündihündürɨ. 16 Se nindou ŋgor-ai sɨheimbo hɨfandɨyondürɨ-koate nahurai nɨmboei. Ŋga se ŋgɨrɨ nindou ŋgor-ai  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 661

1 Pita 2

hɨfandɨyomunɨ-koateanefɨ mbɨsei hehi moaruwai hohoanɨmondei. Ŋga seana Godɨndɨ moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nahurai hamɨndɨ hond-anɨmbo nɨmboei. 17 Seana nindou muŋguambo ahɨnɨndahündürɨ. Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ranaheimbo hohoanɨmo-ndahündürɨ. Se Godɨmbo yɨhɨmbondɨhorɨ asu gafmanɨndɨ adükarɨ bogorɨmbo ahɨnɨndahündo.  

18  Moanɨ

Sɨhɨrɨ Sisasɨndɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgundɨhundühɨ tɨŋümbɨ hohoanɨmondahumɨ-ndefɨmboane

ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ, seana nindou ai sɨheimbo hɨfandarandürɨ ranahambo ahɨnɨndeihɨ ahandɨ hoarehɨndei. Nindou sɨheimbo aboed-anemo asu ŋgɨnɨndɨ hoafɨkoate-yomo rundeimb-anemo ranahamumbo hoareihɨmbo yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga ŋgɨnɨndɨ hoafɨyomorundeimbɨ, ranahamundɨ hoarehɨ amboanɨ nɨmboei. 19 Se Godɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo-yahündowohü heianɨ, asu nindou ai sɨheimbo tɨŋümbɨ hohoanɨmo ra moanɨ sahündüranɨ asu se ranɨ hohoanɨmo ranahambo moan-ane sei hehi anɨmboei ana, God ai ranahambo aboed-ane rananasɨ mbüsümbui. 20 Ŋga se moaruwai hohoanɨmoyeianɨ, asu nindou ranai sɨheimbo ranɨ-süŋgumbo harɨyahündüranɨ, asu se ranahambo moan-ane asei ana, asu ŋgorü nindou ai hohoanɨmo ranahambo ŋgɨrɨ aboed-ane mbüsu. Ŋga se aboedɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgu süŋgurɨ-hindühɨmbo heianɨ, asu nindou ranai sɨheimbo ranɨ-süŋgu harɨyahü-ndüranɨ, asu se ranahambo moan-ane sei hehi anɨmboei ana, God ai sɨheimbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndümbui. 21 Ŋga God ai sɨheimbo ranɨ tüŋümbɨ hohoanɨmo ndahümündi yahuhayamboyu kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Ranɨmboyu Krais amboa tɨŋɨrɨfo masemündu sɨheimbo farɨhefe-ndürɨmbohünda. Ranɨmboyu ai anümɨ nahurai sɨheimboya ai-amboa yarɨhi hoeirɨhindühɨ ranɨ-süŋgumbɨrɨhinda yahuhaya yare masɨhendɨ. 22 Ŋga ai moai nɨnɨ-moatükunɨmbo moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨ ra süŋgureandɨ asu nindou mamɨ ai-amboanɨ moai hɨmborɨyuwanɨ tɨkai hoafɨ ahandɨ yahamo tüküfeyo, ŋga wanɨ.  Aisaia 53:9 23 Nindou ai ahambo moaruwaimbo-fimbo hoafɨ hoafɨmeyomondowa ranɨmbo ai moai ahamumbo sɨmborɨ moaruwaimbo-fepurɨ hoafɨ hoafɨyu. Nindou ai ahambo asübusɨ afɨndɨ sabudowanɨ ai moai sɨmborɨ moaruwaimbo-ndɨheapurɨmboyahɨ yahu, ŋga wanɨ. God ai mbumundɨ yɨbobore-randeimbɨ-wamboane ranɨmboane asu Krais ai ahambo anɨhondümbo-rirühɨ ahandɨ fi Godɨndɨ warambe nɨnendɨmareandɨ. 24 Aiyu ahandɨhoarɨ sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ra ahandɨ finambore semündü hu nɨmɨ keimbɨ karɨhe-ndeimbɨfihɨ yɨfɨmayu. Sɨhɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨfe hefe, asu mbumundɨ hohoanɨmo ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgufembohünda ai yɨfɨmayu. Nindou ai ahandɨ fi ra moaruwaimbomarundɨ, ŋga asu ranɨyo sɨhɨrɨ aboedɨ tükümehundɨ. 25 Ŋga horombo-yei  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Pita 2​, ​3  662

se sipsip moanɨ mamɨkarɨhi burɨyei wakɨmarɨhindɨ nahurai-mayei, ŋga asu hapondan-ana se sipsip hɨfanda-randeimbɨ sowahɨ hɨhɨrɨyahi ahei nahurai masɨnei.

3

1-2   Moanɨ

Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ-yei hohoanɨmo

ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ ai ahei hɨfandɨrandürɨrandeimbɨndɨ hoarehɨ anɨboadei nou nɨmorehɨ se-amboanɨ sɨhei nindowenihɨ ranahamundɨ hoarehɨ nɨmboei. Rananɨmbo asu nindowenihɨ bɨdɨfɨrɨ Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate-yomondeimbɨ ranai, nɨmorehɨ sɨhei Godɨmbo ahɨnɨ hohoanɨmo asu mbumundɨ hohoanɨmo ra hoeindɨwurɨ houmbo ai-amboanɨ Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbondümboemo. Se ranɨ-moatükunɨ ranahambo hoafɨkoate-ayei amboanɨ, ai anɨhondümbo-ndumboemo sapo sɨhei hohoanɨmo aboedɨ yaŋgɨrɨwambo. 3 Asu nɨmorehɨ se fi-hoearɨ sɨhei moanambuhü ranɨ yaŋgɨrɨ aboedɨ yihurunambo yihuru-ndɨhümboyei, ro aboedɨ hɨmbondefo mbɨsei hehi. Sapo se sɨhei mbɨrɨnaŋɨ dɨdɨboado-arɨhind-ane, mɨsɨŋɨ yihuruayei-ane asu hoearɨ se ndorɨhoeimbɨ yihuruyei arɨhündɨ ranane. Se ranɨmbo yaŋgɨrɨ hohoanɨmo-ndeimboyei. 4 Ŋga sɨhei ŋgusüfoambe hohoanɨmo ranahambo-anɨmbo randɨhi yihurundɨhündɨ. Rananɨmbo asu yihuru wagabe ragu amaro ranai ana ŋgɨrɨ awandɨhoayo. Ranɨ hohoanɨmo ranana sapo dɨdɨboadofe hohoanɨmoyohü, hɨmboarɨ hoafendɨ nɨŋgombo ratüpurɨ hohoanɨmo-ane. Ŋga ranɨ hohoanɨmo-ane Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ hamɨndayo. 5 Sapo horombo hondü Godɨmbo ŋgusüfo parɨhoreimbɨ nɨmorehɨ ai Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhorühɨ hɨfandɨrɨhorɨ marɨhündɨ ayei yahurai yarɨhi yihuruyeihɨ asu ahei nindowenihɨyomondɨ hoarehɨ manɨmboei. 6 Mamɨ yahurai Sara ai ahandɨ nindowenihɨ Abrahamɨmbo yaŋgɨrɨ süŋgurɨrɨhü nindou bogorɨ yahondo marandɨ. Ŋga hapo-ana se aboedɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhindühɨ nɨnɨ-moatükunɨmbo yɨhɨmbokoate-ayei ana, se ahandɨ nɨmorehɨ nɨmorɨ nahurai-anei. 7 Mamɨ, ranɨ-süŋgumbo-anɨmbo nindowenihɨ se-amboanɨ sɨhamundɨ nɨmorehɨ ranɨ-babɨdɨmbo nɨŋgombo ai ŋgɨnɨndɨyeipoanɨ mbɨsɨmo houmbo ndondu hohoanɨmo-ndundürɨ. Se aheimbo ahɨnɨndɨmondürɨ, ŋga asu ai-amboanɨ se-babɨdɨ God yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombo hohoanɨmo semunɨmboayu ra ndahümündimboyei. Se rawarundɨ ana, ŋgɨrɨ nɨnɨmoatükunɨ se Godɨmbo dɨdɨbafefundɨ ranahambo mbusümo kɨkɨndeandɨ.  









Nindou bodomondambo aboedɨ hohoanɨmo-ndefɨmboane

8  Haponda

ro wandɨ hoafɨ moendɨndɨhea samboanahɨ. Muŋguambo se moanɨ mamɨ ranɨ-süŋgufimbɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ hohoanɨmondei asu sɨmborɨ hohoanɨmurɨndei. Asu apodoho nahurai sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndeihɨ sɨmborɨ hɨpoambo-firɨndei asu sɨhei fi hɨfɨnambo-ndɨhindɨ. 9 Se nindou bodɨmondɨ ai sɨheimbo moaruwaimbo-ndɨhindüranɨ, asu se  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 663

1 Pita 3

aheimbo hɨhɨndɨhi moaruwaimbo-ndɨhindürɨmboyei. Asu ai sɨheimbo hoafɨ moaruwai hoafɨnda-hündüranɨ, se aheimbo hoafɨ moaruwai ra hɨhɨndɨhi hoafɨnda-hündürümboyei, ŋga wanɨ. Ŋga ai sɨheimbo randɨhindüranɨ ana, asu se Godɨmbo dɨdɨbafɨ-ndahindo aheimbo aboedɨ-aboedɨfembohünda, ŋga sapo God ai sɨheimboya mborai yahu aboedɨ-aboedɨfendürɨmbo kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. 10 Ŋga, ‘Nindou düdi ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyuhü aboedɨ gedühɨ nɨŋgombo hohoanɨmonduhü ana, asu ai moaruwai hoafɨ hohoanɨmo asu tɨkai hoafɨ hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨ-mbɨreand-amboane. 11 Asu ai moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨnde mbunda, aboedɨ hohoanɨmo ra süŋgu-mbɨreand-amboane. Ai nindou muŋgu-babɨdɨmbo aboedɨ-aboedɨfe nɨmarɨmbohünda tɨŋɨrɨfoyeihɨ mamɨ ranɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgu-mbɨrɨhündamboane.’   Buk Song 34:12-16 12 Ŋga Adükarɨ aiana mbumundɨ nindou ranaheimbo, ahandɨ hɨmboarɨna hɨmboa-pareandürühɨ asu ahandɨ hɨmbona ahei dɨdɨbafɨfe hoafɨ ra hɨmborɨyu arandɨ. Ŋga nindou ai moaruwai hohoanɨmoayei, Adükarɨ ai ranaheimbo refepoanɨ yahuenüŋgumbo-wambo.  



Sɨhɨrɨ aboedɨ hohoanɨmoayefɨ ranɨmbohünda tɨŋɨrɨfo-ndefɨmboane

13  Asu

se aboedɨ hohoanɨmo ranahambo hüti-hütiyeihɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ ana, sɨheimbo nindou dɨdai moaruwai-moaruwaimbomandɨhindüra? 14 Ŋga se aboedɨ mbumurɨhoeimbɨ hohoanɨmo ra süŋgurɨhü heianɨ, ranɨmbo-hündambo nindou ai sɨheimbo moaruwaimbo-fendürɨmboayei ana, asu se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei. Ŋga se aheimbo yɨhɨmboyopoanɨ asu afɨndɨ hohoanɨmoyopoanɨ. 15 Ŋga sɨhei hohoanɨmo ranɨnambo-anɨmbo Kraisɨmbo ahɨnɨndeihɨ Adükarani mbɨsei hehi hohoanɨmo-ndahündo. Asu nindou düdi ai fɨfɨrɨfe hoafɨmbo sɨheimbo düdundahindürühɨ, ‘Nɨmboe Kristen se ranahambo anɨhondümbo-rɨhindühɨ hɨmboayei,’ mbɨsahündüranɨ, asu se sɨmborɨ aheimbo ranɨ-moatükunɨ ranahambo dɨboadondɨhi hoafɨndahündürɨ. Ŋga asu se aheimbo aboedɨ hohoanɨmo-ndahündürühɨ hɨnɨŋgɨrou-safɨ anɨmbo hoafɨndahündürɨ. 16 Sɨhei hohoanɨmo ra hütikoate Godɨndɨ hɨmboahü aboedɨ yaŋgɨrɨmbeyo-wamboane. Rananɨmbo asu se Kraisɨmbo süŋgufe hohoanɨmo aboedɨ ra süŋguarɨhindɨ ranɨmbo nindou ai sɨheimbo tɨrɨfoefe hoafɨ hoafɨndahündürɨ mbundɨhü asu randɨhi hɨmbondei-anɨwanɨ ahei hoafɨ ranahambo amoanɨŋgɨ-ndeimboyei. 17 Aboedɨ hahabodianɨ ranahambo tɨŋɨrɨfo tükefeyo ana, aboed-ane, God ai ranɨmbo yifirɨyu. Ŋga asu moaruwai hohoanɨmo ra süŋgurɨhündanɨ, tɨŋɨrɨfo tükefeyo, ranane moaruwai safayo.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Pita 3​, ​4  664 Krais ai sɨhefɨmbo aboedambo-femunɨmbohünda yɨfɨyu mbura botɨmefiyu

18  Sɨhefɨmbo

God sowanambo semɨndɨmunɨ hafombohündamboyu mbumundɨ hamɨndɨ-mayu ranai nindou moaruwai-mayei ahei fondɨhümbo mamɨmbo yaŋgɨrɨ yɨfɨmayu. Nindou ahandɨ fi ra hɨfokoamarurüyosɨ, ŋga asu God ai ahandɨ yifiafɨ ranahambo yaŋgɨrɨ botɨmarirɨ. 19 Rasɨmboanɨ ranɨyu ai yifiafɨyu haya hu yifiafɨ ŋgoafɨhü yifiafɨ karabusambe anɨmboei ranaheimbo ahandɨ hoafɨ ra wataporɨmbomararü. 20 Yifiafɨ ranana sapo Noa ai sip nafɨrandambe asu God ai moanɨ sɨsɨkoate nindoumbo hɨfanda nüŋguambe, nindou ranai Godɨndɨ hoafɨ süŋgufekoate-mayei ahei yifiafɨmboyu hu wataporɨmbo-mararü. Nindou bɨdɨfɨrɨ 8 yaŋgɨrɨ sip ranambe hoenambo aboedambo-mehindɨ. 21 Hoe ra hundürüyeimbɨ ranahambo sɨsam-ane asu ranɨnambo se aboedamboyahi arɨhündɨ. Hundürɨyeimbɨ hoe ranana sɨhei fi afɨsaho ra popoaifoefemboyopoanɨ. Ŋga hundürüyeimbɨ hoe ranana se Godɨndɨ hoafɨ süŋgufembohünda ai-dɨbo hoafɨ femɨndɨ masɨhefeyo hoaf-ane. Sisas Krais ai yɨfɨhündɨ botɨmefiyu ranɨnamboyei se aboedamboyahi arɨhündɨ. 22 Asu ai sünambe hafu Godɨndɨ warɨhondanɨ bogorɨmbofi amaru. Ranane asu sünambeahɨndɨ nendɨ, ndürɨ adükarümbɨ, asu ŋgɨnɨndɨ adükarɨ hohoanɨmombü muŋguambo ranai ahandɨ hoarehɨ anɨŋgomo.  







4

Moaruwai hohoanɨmo horombo süŋgumarɨhindɨ ra hɨnɨŋgɨndɨhindɨ 1   Krais

ai sɨhefɨmbohünda ahandɨ fiambe asübusɨ afɨndɨ masemündu. Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo se-amboanɨ ai ramefiyu nou randɨhindananɨmbo ranɨ hohoanɨmo ranai sɨheimbo ŋgɨnɨnda-mündürɨmboe. Ŋga nindou düdi ai Kraisɨmbohünda ahandɨ fiambe asübusɨ yahurai asemündu ana, moaruwai hohoanɨmo ranahambo süŋguarandɨ ranambe moai hu. 2 Se hɨfɨ ndanɨhü fi-hoearɨ kapeihü nɨmboei-ambe sɨhei horɨmbodɨdɨ hohoanɨmo süŋgufe-poanɨ, ŋga God yifirayu ra süŋgundɨhindɨ. 3 Horombo se ndeara afɨndɨmbo ndɨfo nindou ai Godɨmbo anɨhondümbofe-koateyeimbɨ ahei hohoanɨmo ranɨ-süŋgumarɨhi heiane. Sapo se ndanɨ-moatükunɨ ndanɨyo süŋgumarɨhündɨ: Nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo hohoanɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨreimbɨ hohoanɨmo, moaruwai moatükunɨ ranahambo ŋgusüfo pefehümbo hohoaŋɨfe hohoanɨmo, bia sɨmɨndɨ hefe mamɨkarɨ hohoanɨmo, afɨndɨ sesesɨmbo sihɨ moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo, asu bia sɨmɨndɨ moaruwai hohoanɨmo patimbo ho hohoanɨmo asu sɨsamɨ god tɨkaimbo dɨdɨbafɨfe amoanɨŋgɨmbo hohoanɨmo ranɨ hohoanɨmo ra horombo se süŋgurühü marɨhündɨ. 4 Ŋga haponda anɨhondümbofe-koate nindou ranai ai-babɨdɨ se hokoate-yeihɨ, moaruwai hamɨndɨ hondü hohoanɨmo meŋgoro ra süŋgufekoate-yeianɨ, asu ai ranahambo ndarɨhi hoeirɨhinda mayoa, sɨheimbo tɨrɨfoarɨhi  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 665

1 Pita 4

hoafehündürɨ. 5 Ŋga süŋgunambo-anɨmbo sapo God ranahandɨ hɨmboahü ai moaruwai moatükunɨ ratüpurɨmayei ra dɨboadondɨhi hoafɨ-mbeyahündo-wamboane. God ranai ana ai-ani nindou yaŋgɨrɨ nɨmboeimb-anei asu yɨfɨyeimb-anei ahei hoafɨ ra hɨmborɨmbohünda hɨmboayu. 6 Ranɨmboane asu aboedɨ hoafɨ ra yɨfɨyeimbɨ aheimbo bokarɨhefemboane. Ai yɨfɨmayei nindou moaruwai hohoanɨmoayei ra yɨfɨyei arɨhündɨ nou ahei moaruwai hohoanɨmo ranɨ-süŋgumbo. Ŋga aboedɨ hoafɨ ranaheimbo bokarɨ-hefemboane ai yifiafɨ nɨŋgombo yaŋgɨrɨ koadürümbo nɨŋgombohünda God rawefiyu nou. 7 Muŋguambo moatükunɨ muŋgumbo-ayo ranɨ si ra ndeara akɨmane. Ranɨmboane asu se sɨhei fi ra sɨheihoarɨ hɨbadɨhümbo, ndondɨhi hohoanɨmondei kɨkɨhɨndɨ-hindühɨmbo Godɨmbo dɨdɨbafɨ-ndahindo. 8 Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ sɨheihoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndeihɨ, ranɨ hohoanɨmo aboedɨ se moanɨ ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨ-safɨndɨhümündi. Rananɨmbo nindou ai ŋgorümbo ŋgusüfo parareandɨ ana, ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo amboawi mbüsümbui. 9 Nindou ai sɨhei worɨna ŋgeianɨ, aboedɨ wataporɨmbo-ndɨhündürühɨ, moanɨ sɨsɨkoate sesɨ moatükunɨyo, fondɨyo, ra sɨmborɨ seiründei. 10 God ai sɨheimbo ra sɨhafɨ warɨhü ranɨ-moatükunɨ wudɨmbeyo-wamboane yahuhaya masɨhendane. God ai sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-reandürühɨ mamamɨ ranɨ-poanɨ ranɨ-poanɨ ratüpurɨ yimbumareandürɨ se nindou bɨdɨfɨrɨ babɨdɨ sɨmborɨ fehefirɨndei yahumbo. Sapo nindou mamɨ ŋgoründɨ ratüpurɨyuanɨ, ra ndore hɨfandarandɨ yahurai hamɨnd-anɨmbo randɨhindɨ. 11 Nindou ŋgorü ai bokarɨhai arandɨ ana, ai God hoafɨmayu nahurai bokarɨ-mbɨrɨhendamboane. Nindou ŋgorü ai bɨdɨfɨrambo farɨhendürɨ arandɨ sapo God ai ranɨ ŋgɨnɨndɨ masagado ranɨnambo-anɨmbo bɨdɨfɨrambo mbɨfarɨhendüramboane. Rananɨmbo Sisas Kraisɨndɨ warɨ-süŋgu asu Godɨmbo adükar-ani mbɨseimboyei. Koadürü-koadürümbo God ai ndüreimbɨ asu ŋgɨnɨndeimb-ani. Ŋga anɨhondü-ane.  













12  Wandafɨ

Kristenɨ-yafe asübusɨ semɨndɨ hohoanɨmo

mamɨ, gor refe hoeifembohünda hai-ambe mandu hoeiarundɨ nou, sɨheimbo sowahɨ asübusɨ afɨndɨ tükefeyo ranahambo se hepünɨnda-himboyei. Se ranahamboya ranɨ-poanɨmbo moatükunane tükefeyo mbɨsei hehimbo hepünɨnda-himboyei. 13 Krais ai asübusɨ masemündu, ŋga se-amboa ai-babɨdɨmbo masahümündi asu ranambo se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei. Rananɨmbo asu süŋguna ahandɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ weindahɨ tüküfeyo-ambe sɨhei ŋgusüfoambe hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ afɨndɨ tükündɨfemboe. 14 Kraisɨmbohündambo wambo se nindou amurɨ ai sɨheimbo nɨne hoafɨ moaruwai hoafehündürɨ ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei. Ŋga sapo sɨhei fiambe Godɨndɨ-mayo hepünɨfeimbɨ Yifiafɨ amaro ranɨmbo-hünda. 15 Hɨfokoefembo hohoanɨmo, hümbuhünɨ hohoanɨmo,  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Pita 4​, ​5  666

moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨ, ŋgoründɨ ratüpurɨ sehe-fehefe hohoanɨmo, ranɨmbo-hündambo asübusɨ asahümündi ana, ra moaruwaiane. 16 Ŋga asu se Kristen-ayei ranɨmbohünda asübusümbɨ moatükunɨ ra sɨheimbo sowahɨ tükündɨfeyoanɨ, ranahambo amoanɨŋgɨ-ndeimboyei, ŋga se Godɨmbo hɨhɨfɨndɨhorɨ sapo se Kristen ndürɨmb-aneimbohünda. 17 Ŋga God ai ahandɨ sɨrɨ yɨbobofemboayu ranɨ si ra ndeara tüküfemboane. Asu ai ahandɨ sɨrɨ sɨheimbo boatei yɨboboareandürɨ ana, asu nindou Godɨndɨ-mayo aboedɨ hoafɨ anɨhondümbofe-koate-mayei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ safɨ tükündɨfemboe. 18 Ŋga ranɨmbo Godɨndɨ hoafɨ yare hoafɨyowohü yahoya, ‘Nindou sürühehindeimbɨ ai aboedambofe ra tɨŋümbayo ana, asu nindou Godɨmbo hohoanɨmokoate asu moaruwai hohoanɨmombo süŋgurɨhindeimbɨ ra nüŋgumandahia?’   Sindaun 11:31 meho. 19 Ranɨmbo-hündamboane asu God ai ahandɨ hohoanɨmonambo nindou bɨdɨfɨrɨ ai tɨŋɨrɨfombü hohoanɨmo asahümündi ana, nindou ranai moanɨ aboedɨ mbumundɨ yaŋgɨrɨ ŋgehümbo asu ahei fi ra God nafɨra-randeimbɨ ahambo yaŋgɨrɨndahündo. Nɨne ai horombo hoafɨyu masɨhendɨ ra randeambui.  







Hɨfandɨrundeimbɨ seana Godɨndɨ sipsip ra hɨbadündürɨ

5

1   Ranɨmboanahɨ

haponda ro sɨhei hɨfandɨru-rundeimbɨ ahamumbo hoafɨndahapurɨ samboanahɨ. Ro-amboanɨ hɨfandɨrɨhɨ-rɨhandeimbanahɨ. Ro wandɨ hɨmboarɨ-namboyo Sisasɨmbo hoeirɨhina ai asübusɨ ra masemündu. Ŋgɨrɨ amɨtata God ai Krais adükarɨ hamɨnd-ani weindahɨ nafuindu, ŋga ro-amboa ai-dɨbo aboedɨ nɨmboamboyahɨ. 2 God ai nindou sɨhamundɨ warɨhümareandürɨ ranaheimbo ndondu hɨbadundürɨ. Sapo sipsip hɨfandɨ-randeimbɨ nindou sipsip hɨfandarandürɨ nou, sɨhamundɨhoarɨ hohoanɨmondɨmo houmbo randundɨ God ai yifirayu nou. Nindou ŋgorü ai sɨhamumbo hüti-hüti nou reandürɨmbo-yupoanɨ. Asu se kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨmbo hohoanɨmo-ndɨmboemo, ŋga sɨhamundɨ hohoanɨmonambo fandɨhaundürɨ. 3 Asu se nindou God ai sɨhamundɨ warɨwamɨ hɨnɨŋgɨmarearü ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ hɨbadu-ndürɨmboemo, ŋga wanɨ. Se aboedɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo ranaheimbo nafuindɨmondüranɨ ai ranɨ-süŋgu-mbɨrɨhind-amboane. 4 Rananɨmbo asu sipsip hɨfandɨra-randeimbɨ hondü Krais ai weindahɨ tükündüfihɨ ranɨ-sɨmboanɨ se ramarundɨ ranɨmbohünda aboedɨ hamɨndɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo takɨnɨ ndowandümboemo. 5 Ranɨ süŋgumbo-anɨmbo asu akohoandɨ nindou se boagɨrɨ nindouyomondɨ hoarehɨ nɨŋgomo. Rananɨmbo muŋguambo se sɨheihoarɨ fi hɨfɨnambofe hefe wandafɨ mamɨmbo fandɨhehindürɨ. Sapo,  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 667

1 Pita 5

‘God aiana nindou ahei fimbo borɨyeianɨ, ranaheimbo hɨfɨnambo-reandürühani, ŋga asu nindou dɨdɨyei ai aheihoarɨ fi hɨfɨnambo-rɨhindeimbɨ aheimbo ana dɨdɨboado-reandürühani.’  Sindaun 3:34 6 Se sɨheihoarɨ hɨfɨnambondɨhi hehi Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ warɨ hoarehɨ ranɨhü nɨmboei. Rananɨmbo asu ai ahandɨhoarɨ nɨnɨ-sɨmboanɨyu hohoanɨmoayu ranɨ-sɨmboanɨ sɨheimbo ndürɨmbanei mbüsümbui. 7 God ai sɨheimbo afɨndɨ hohoanɨmo-yundürühani, ŋga se sɨhei ŋgusüfoambe afɨndɨ hohoanɨmo amarondürɨ ra ahandɨ warɨhü dɨgehindɨ. 8 Se hohoanɨmondei kɨkɨhɨndɨhindühɨ ndondɨhi hɨbadɨhündɨ. Ŋga Satan ai sɨhei hürütimb-ani asu sɨheimbo moaruwaimbo-fendürɨmbo yahumboani amoasɨrɨ ai nɨnɨhondɨ mbüfe sesɨmbo yaho haya hoahoaŋgo wakareandɨ nou. 9 Se anɨhondümbofe hohoanɨmo aboedɨ ranɨ yaŋgɨrɨ kɨkɨhɨndü-hümündi nɨmboeimbo-anɨmbo asu Satan gündɨhorühɨ raguanambo-ndɨhorühɨ moanɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ nɨmboei. Se randɨhi fɨfɨrɨndɨhindühɨ hohoanɨmondei, sɨhei wandafɨ mamɨ muŋguambo hɨfɨ ranɨhü amarei ai-amboanɨ se tɨŋɨrɨfo asahümündi nou yarɨhi sahümündihanei. 10 Ŋga God ai nindou hɨpoambofe hohoanɨmo ra nɨmɨndɨhani. Aiyu se Krais-babɨdɨ nɨŋgombo ahandɨ ŋgɨnɨndɨ si aboedɨ koadürümbo nɨŋgoweimbɨ ra semɨndɨmbohünda dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Asu se moanɨ bodɨfombo nindou-yafe tɨŋɨrɨfo ra ndahümündi mbundühü asu süŋgunambo-anɨmbo asükaindu ai ahandɨhoarɨ sɨheimbo wudɨwudɨndeandürühɨ ŋgɨnamündündüra ŋgɨnɨndɨ nɨmboemboyei. 11 Ahambo sowahɨ ana muŋguambo ŋgɨnɨndɨ ra koadürümbo-koadürümbo mbeŋgorɨ. Ŋga anɨhond-ane. 12 Pas nda Sairas ai farɨhendɨrɨ hayambo sürü papɨmara-ndamboanahɨ hoafɨyahɨ, ŋga wandafɨ nda ro anɨhondümbo-rɨhinɨmboanahɨ. Asu hoafɨ pas ndanambe ra Godɨndɨ moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo hondü ranahambo anɨhondümbo hoafɨmbohünda sürü paparɨhandɨ. Ŋga moanɨ hɨpoambofe ranahambo ndondɨhi kɨkɨhɨndɨ-hümündi nɨmboei. 13 Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ nindou Babiron b ŋgoafɨhündɨ sapo God ai ahandɨ hoafɨ süŋgufembohünda se-babɨdɨ hɨnɨŋgɨmarearü ai-amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarɨhündürɨ. Ranɨyu asu wandɨ nɨmorɨ Mak amboanɨ sɨheimbo hɨhɨfarandürɨ. 14 Kristenɨ-yafe hohoanɨmonambo se sɨmborɨ wakɨkɨhürɨndei ndühündɨ. Muŋgumbo se Krais-babɨdɨ nɨmboeimbo sɨhei ŋgusüfoambe afurɨfimbɨ hohoanɨmo mbɨmarɨnd-amboane.  

















b  5:13 Nda kafoefe hoaf-ane, ŋga ahandɨ nɨmɨndɨ moai fɨfɨrɨhundɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ hohoanɨmoyeihɨya, Rom-ane asei, ŋga bɨdɨfɨrɨ hohoanɨmoyeihɨya muŋguambo Kristen ai ahei hɨfɨ hɨnɨŋgɨrɨhi hehi nɨmboei wakarɨhindɨ horɨmbo Suda ai Babiron ŋgoafɨhü asu hɨfɨhü mamarei nou, asei.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Pita

Pas yimbu Pita ai sürü papɨmarandɨ

1

1   Karɨhasɨhandürɨ,

ro Saimon Pita Sisas Kraisɨndɨ moanɨ ratüpurɨyarɨhandembɨ asu ahandɨ hoafɨ sahamɨndɨ ha-rɨhandeimb-anahɨ. Sɨhefɨ God asu aboedambo-reamunɨ-randeimbɨ Sisas Kraisɨndɨ sürühoeimbɨ hohoanɨmo süŋgu God ai anɨhondümbofe hohoanɨmo aboedɨ-safɨ ro hohoanɨmoayefɨ yahurai sɨheimbo masagadürɨ. 2 Se God asu Adükarɨ Sisas anɨhondümbo fɨfɨrɨhi-pɨrɨmboanei ranɨmbo-anɨmbo ai hɨpoambo-ndɨnearühɨ ŋgusüfoambe afurɨfe kife hohoanɨmo afɨndɨmbo mbɨsabɨnandür-amboane.  

3  Krais

God ai sɨhefɨmbo wand-anei mehu

ai Godɨndɨ ŋgɨnɨndeimb-ani, asu ranɨnambo ahandɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ süŋgufembohünda ai sɨhefɨmbo muŋgu moatükunɨ masemunɨ. Sɨhɨrɨ ahambo fɨfɨrarɨhurɨ ranɨnambo ai sɨhefɨmbo ahandɨ-mayo fɨfɨrɨfe aboedɨ masemunɨ. Ai sɨhefɨmbo hoafɨyumunühɨ yahuya, ‘Se sɨnei wandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ asu sürühoeimbɨ hohoanɨmo sahümündi,’ mehumunɨ. 4 Ranɨmboyu sɨhefɨmbo aboedɨ adükarɨ hamɨndɨ fehefembo moatükunɨ ra masemunɨ sapo horombo ai sɨhefɨmboya ndahandürɨmboyahɨ mehu. Ranɨnamboyei se ŋgusüfoambe moaruwai botɨfimbɨ hohoanɨmo hɨfɨ ndanɨhündambo sɨhefɨmbo muŋgu ra moaruwaimbo-reamunɨ marandɨ ranahambo aboedambo-ndahimboyei asu se Godɨndɨ hohoanɨmo ndahümündi-mboyei. 5 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu se tɨŋɨrɨfondeihɨ sɨhei aboedɨ hohoanɨmo ra anɨhondümbofe ranɨfih-anɨmbo pandɨhindɨ. Sɨhei aboedɨ hohoanɨmo ranɨfih-anɨmbo Godɨmbo fɨfɨrɨfe ra pandɨhindɨ. 6 Godɨmbo fɨfɨrɨfe ranɨfih-anɨmbo sɨhei fimbo dɨboadofe hɨfandɨ hohoanɨmo pandɨhindɨ. Sɨhei fimbo dɨboadofe hɨfandɨmbo hohoanɨmo ranɨfihanɨmbo ŋgɨnɨndɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ra pandɨhindɨ. Sɨhei ŋgɨnɨndɨ  





668 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 669

2 Pita 1

nɨŋgombo hohoanɨmo ranɨfih-anɨmbo God hohoanɨmoayu hohoanɨmo süŋgufe ra pandɨhindɨ. 7 Sɨhei God hohoanɨmoayu süŋgufe hohoanɨmo ranɨfih-anɨmbo wandafɨ mamɨ-babɨdɨ aboedɨ nɨŋgo hohoanɨmo ra pandɨhindɨ asu ranɨfih-anɨmbo hɨpoambofe hohoanɨmo ra pandɨhindɨ. 8 Rananɨmbo asu ranɨ hohoanɨmo ranai sɨhei fiambe nɨmandɨ ŋgombo adükarɨ tükefeyondürɨ ana, asu sɨhei Adükarɨ Sisas Kraisɨmbo fɨfɨrɨfe ra ŋgɨrɨ moanɨ rande yagodo, ŋga wanɨ. Ŋga ranana sɨhei Adükarɨmbo fɨfɨrɨfe ranai aboedɨ nɨmɨ afɨndɨ hɨsaiyo nou yahurai rande hɨsɨndɨmboe. 9 Ŋga asu nindou ai sapo muŋguambo ranɨ-moatükunɨ hohoanɨmo ra ahandɨ fiambe nɨmarɨkoate-ndoanɨ ana, nindou ranai nɨnɨ-moatükunɨyo aŋgunɨ eŋgoro ra hoeifekoate-ayu ana, hɨmboatɨharɨ nahurai-ani. Aiana sapo horombo moaruwai hohoanɨmoyu marandɨ ra God ai raguanambomareando ranahambo hohoanɨmo mɨtanɨra-mündümboani. 10 Ranɨmboane wandafɨ mamɨ, God ai sɨheimbo wambo sowana sɨnei yahuhaya hoafɨyundürühɨ ai wand-anei mehundür-anei. Ranɨmbohündambo-anɨmbo asu ai sɨheimbo anɨhondümbo hoafɨmayundürɨ ranɨmbo nafuimbohünda süŋgundühündühɨ hüti-hütindei. Se rawarɨhindɨ ana, ŋgɨrɨ se anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. 11 Rananɨmbo sɨheimbo sɨhefɨ Adükarɨ asu aboedambo-reamuneimbɨ Sisas Kraisɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ koadürümbo-koadürümbo yaŋgorambo ranambe hafombo nafɨ yagodondürɨmboe. 12 Yɨnɨ, muŋgu-moatükunɨ horombo hoafɨmayahɨ ra se hohoanɨmoyei fɨfɨrɨhi hehi ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo süŋgurɨhü-ndühaneisɨ. Ŋga awi ro sɨheimbo nɨmbɨ-nɨmbɨ-si hoafɨndaha-ndürɨmboyahɨ se ranɨ hohoanɨmo ra hohoanɨmoyei-mbɨrühündamboane mbɨsahehea. 13-14 Ro fɨfɨrɨheamboanahɨ ŋgɨrɨ amɨtata ro fi yaŋgɨrɨ anɨmboahɨ nda hɨnɨŋgɨndɨheandɨ. Sapo ranɨ-moatükunɨ ranɨmboyu sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ai fɨfɨre hoafɨmayundɨrɨ. Ŋga awi ro ndarɨhe yaŋgɨrɨ nɨmboahambe-anɨmbo sɨhei hohoanɨmo ra botɨfendürɨ rambo-hündambo muŋguambo si ra asükai hoafɨndamboyahɨ. Ro hohoanɨmoayahɨ ranana aboed-ane. 15 Ranɨmboanahɨ asu ro haponda sɨheimbo hoafɨyondürɨmbo hüti-hütiaya habodɨhɨ. Rananɨmbo asu süŋguna ro yɨfɨnda hehea ŋgahanɨ amboanɨ asu muŋguambo hoafɨ ranahambo hohoanɨmombeiya saheheamboanahɨ ro hüti-hütiyahühɨ hoafehandürɨ.  















Kraisɨmbo sowahɨ Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ meŋgoro ra hoeimarɨhundɨ.

16  Sɨhefɨ

Adükarɨ Sisas Krais asükaiyo ŋgɨnɨndɨ kapeihü kosɨmboayu hoafɨ ra ro ndorɨhe wataporɨmbo-marɨhandürɨ ra ropoanɨmbo hohoanɨmoyefɨ hohu hoafɨyefühɨ-yefɨpoanɨ. Ŋga yɨhoefɨ hɨmboarɨnambo ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hɨmboamupuimbɨ moatükunɨ hoeimarɨhurɨ. 17 Ape God airürɨ ahambo ndürɨ adükarɨ sagadowohü asu si adükarɨ aboedɨ ahandɨ-mayo ra sagadowanɨ ro ranɨhü manɨmboefɨ. God ai adükarɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Pita 1​, ​2  670

hɨmboamupuimbɨ sünambe si ranɨfihɨ nɨmarümbo ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Nindou ranana wandɨ nɨmor-ani, ŋga moanɨ ro ŋgusüfo parɨhineimb-ani. Ahamboane ro wambo ŋgusüfoambe siaoweheandɨ,” mehu. 18 Ro Sisas Krais-babɨdɨ wafuambe nɨmboef-ane God hoafɨmayu ranɨ hoafɨ ra sünambeahɨndɨ makosowa hɨmborɨmayefɨ. 19 Ranɨmboanefɨ ro Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ ahamundɨ hoafɨ ra ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-arɨhundɨ, ŋga se-amboanɨ ranɨ hoafɨ ranahambo yarɨhi anɨhondümbo-arɨhindɨ ana, aboedɨ saf-ane. Ahamundɨ hoafɨ ranana ram nɨmbɨ nɨmarowanɨ anɨŋgo nahuraiane. Ram ra siyo homboyowanɨ si hoafambe Kraisɨndɨ si botɨbotɨ nahurai sɨhei ŋgusüfoambe tükündɨfemboe. 20 Ŋga asu se ranahambo wudɨpoapondɨhi fɨfɨrɨndɨhi hehimbo-anɨmbo. Nindou mamɨ ai ŋgɨrɨ ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨyomondɨ hoafɨ Baibor-ambe eŋgoro ranahambo fɨfɨnde hoafɨndu. 21 Ai nɨmboe, horombo nindou mamɨ ai moai Godɨndɨ hoafɨ eŋgoro ra ahandɨ hohoanɨmonambo yaŋgɨrɨ hoafɨyu, ŋga wanɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ranaiyo nindou bɨdɨfɨrambo hohoanɨmo botɨreapuranɨ God ai hoafɨ masagapurɨ ranɨmbo hoafɨ weindahɨ hoafɨyomo marundɨ.  







2

1   Ŋga

Godɨndɨ hoafɨ tɨkai-hoafɨyomo-rundeimbɨ

horombo Godɨndɨ hoafɨ tɨkai-hoafɨyomo-rundeimbɨ nindou Israerɨ-yei mbusümo tükümefundɨ. Yahurai-anɨmbo nindou tɨkai-hoafɨ yamundu-rundeimbɨ sɨhei mbusümo amboanɨ tükündafumboemo. Nindou ranai dɨbo tükündafu nɨŋgomombo muŋguambo ranɨ-poanɨmbo tɨkai-hoafɨ sɨheimbo moaruwaimbofendürɨmbo yamundɨ-ndundürɨmboemo. Nindou ranahamumbo Adükarɨ ai moaruwai hohoanɨmo-ambeahɨndɨ hɨhɨre masepurɨmündüyosɨ, ŋga asu ai Adükarɨ ranahambo amboanɨ daboadɨ hɨhɨrɨmaruwur-ane. Ai ramefundɨ ranɨmboemo asu ai ahamundɨhoarɨ nɨmai moaruwaimbondafumboemo. 2 Asu nindou anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ afɨndɨ ranai tɨkai yamundu-rundeimbɨ ahamundɨ moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo ra süŋgundɨhümboyei. Asu ai rawarɨhindɨ ranɨmbohünda nindou amurɨ burayei ranai hoafɨ hondü nafɨ eŋgoro ranahambo moaruwai hoafɨndeimboyei. 3 Ndanɨ nindou ndanai sapo hohoaŋɨ hohoanɨmoyomorundeimbɨ-wambo ai sɨheimbo tɨkai-hoafɨ hoafɨndɨmo-ndürɨmboemo. Horombo hondüyo God ai ahamumbo papɨ-hoafɨ hoafɨmayupurɨ, ŋga ai moai muŋguyo. Hoafɨ ai hoafɨyu masɨhendɨ ahamumbo moaruwaimbofipurɨmbo ra adükarɨ tüküfemboane hɨmboyopurühɨ anɨŋgo. 4 Sünambeahɨndɨ nendɨ bɨdɨfɨrɨ ai yaru moaruwai hohoanɨmomemoyosɨ, ŋga asu God ai moai ahamumbo ambemo yahu hɨnɨŋgɨreapurɨ, ŋga wanɨ. Ai ahamumbo ŋgoafɨ moaruwai nɨmbɨ afɨndɨ nɨmaro-ambe karabusɨre hɨnɨŋgɨmareapurɨ asu ai adükarɨ tɨŋɨrɨfo saimbo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 671

2 Pita 2

si tüküfembohünda hɨfandarundɨ. 5 Horombo hondü ai moai hɨfɨnɨndɨ nindou muŋguambo ranaheimbo ambeyei yahu, ŋga wanɨ. Ŋga ai hoe afɨndɨ koamarɨhenda ranambo Godɨmbo hohoanɨmokoate nindou ranai moaruwaimbo-mehindɨ. Ŋga Noa ana sürühoeimbɨ hohoanɨmo bokarɨhairandeimbɨ asu God ai ahambo nindou 7-babɨdɨ aboedambo-mareandürɨ. 6 Ŋga ŋgoafɨ yimbu Sodom, Gomora ranahafembo moaruwaimbondɨheapɨrɨmboyahɨ yahuhaya, hainambo ramareapɨra hai tɨkɨrapɨrɨmbo muŋguambo moatükunɨ hasüfɨ yaŋgɨrɨ meŋgoro. Ranɨmboane nindou Godɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨhoreimbɨ ana, horombo ranɨ-moatükunɨ tükümefeyo nindoumbo ra nafuimbo nahuraiyo tükümefeyo. 7 Rot nindou sapo mbumundɨ hamɨndɨyu asu God ai ranahambo mafarɨheirɨ. Rot aiyu nindou moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ ranaheimbo ranɨmbo ŋgusüfo nɨmbɨmayu. 8 Nindou aboedɨ ranai ahamundɨ mbusümo nüŋgumboyu asu ai moaruwai nindou ahamundɨ-mayo ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufekoate hohoanɨmo hoafɨ hɨmborɨyu asu hoeire marandɨ. Ranɨnambo muŋguambo si maho ra ahandɨ mbumundɨ ŋgusüfo asürɨrɨ marandɨ. 9 Ŋga asu nɨne-moatükunɨ Godɨndɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindeimbɨ aheimbo refendürɨmbo yahohaya sɨsam-arandürɨ ana, God ai aheimbo ranambeahɨndɨ hürɨhefendürɨmbo fɨfɨreamboani. Ŋga Adükarɨ ai nindou moaruwai hohoanɨmoyeimbɨ ranaheimbo karabusɨ-fendürɨmbo süŋguna yɨbobofembo si tükefeyo ranɨhü aheimbo moaruwaimbo-fendürɨmbo fɨfɨreamboani. 10 Ranɨ-sɨmboan-anɨmbo nindou bɨdɨfɨrɨ sapo Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ yɨboaruko-marɨhindɨ ranai moaruwaimbo-feimbɨ hamɨndɨ hohoanɨmo ahei ŋgusüfoambe botɨfembo ranɨ-süŋgurɨhi marɨhündɨ aheimbo moaruwaimbo-ndearümbui. Tɨkai yamundu-rundeimbɨ nindou aiana hɨmboambekoate nindouanemo asu ai ahamundɨ-poanɨmbo hohoanɨmo ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgumarundɨ. Ranɨyomo ai bogorɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ ahamumbo tɨrɨfoefe hoafɨmbo kɨkɨrɨfɨfekoate-memo. Nindou hɨmboambekoate-yeimbɨ asu afɨndɨ-afɨndeimbɨyomo ai nindou sünambe amarɨmo ahamumbo tɨrɨfoefe hoafɨmbo yɨhɨmbokoate-memo. 11 Sünambeahɨndɨ nendɨ ranai nindou tɨkai hoafɨ yamundu-rundeimbɨ ahamumbo ŋgasündüpurɨ houmbo ŋgɨnɨndɨ adükarɨ hamɨndanemosɨ, ŋga asu ai moai sɨmborɨ tɨrɨfoarüpurühɨ Adükarɨndɨ hɨmboahü papɨ-hoafɨrüpurɨ. 12 Ŋga tɨkai yamundu-rundeimbɨ ai nɨnɨhondɨ-yei hohoanɨmo nahurai süŋguarundɨ. Ahamumbo hɨfokoefe mandɨfe sesɨmbo yaŋgɨrɨ nahurai anɨŋgomo nindou ra asu nɨne-moatükunɨ ai fɨfɨrɨfekoate-memo ranahambo moanɨ türüfoaru hoafɨyomo marundɨ. Asu nindou nɨnɨhondɨ naru arundɨ nou God ai ahamumbo hɨfɨkoa-ndeapurɨmbui. 13 Asu ai moaruwai hohoanɨmo süŋgumarundɨ ranɨmbohündambo ai tɨŋɨrɨfo asükai ndowandümboemo. Ai nindou bɨdɨfɨrambo tɨŋɨrɨfo masabudürɨ ranɨ-süŋguyo asu ai-amboa tɨŋɨrɨfo ndowandümboemo.  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Pita 2  672

Aiana sɨrɨhü sesesɨyomo asu bia sɨmɨndɨmo rarao arundɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbai yahomomboanemo. Rananemo ai se-babɨdɨ sowasümondühɨ amarɨmo, ŋga se ranahambo amoanɨŋgayei. Ŋga moaruwai tɨkai hohoanɨmo ai yifirɨyomo houmbo ramarundɨ ranahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyomondühɨ amarɨmo. 14 Aiana amurɨ hɨmbombo-yomopoanɨ, ŋga moaruwai hohoanɨmo ra ratüpurɨmbohünda nɨmorehɨmbo sowanamboane hɨmboarɨ pararundɨ. Aiana ŋgɨrɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndundɨ, ŋga wanɨ. Rananemo asu ai nindou bɨdɨfɨrɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo akɨdou yaŋgɨrɨ kɨkɨhɨru-ndümondeimbɨ ahamumbo moaruwai hohoanɨmo ra rambɨrunda yahomo houmbo hüharupurɨ. Aiana nindou ŋgoründɨ napo hohoaŋɨfembo hohoanɨmo ra ndeara yamundumboanemo. Ŋga God ai nindou ranahamumbo moaruwaimbo-ndeapurɨmbui. 15 Ai sapo aboedɨ hohoanɨmo nafɨ hondü meŋgoro ranahambo daboadɨ hɨhɨrɨmarundɨ ranɨmboanemo asu ai mamɨkarɨyomo wakarundɨ. Nindou aiana Beorɨndɨ nɨmorɨ Baram ai moaruwai hohoanɨmomayu ahandɨ hohoanɨmo ra süŋgumarundɨ. Baram aiana ro moaruwai hohoanɨmondahan-anɨmbo kakɨ ranai tükündɨfemboe yahuhaya yare hohoanɨmomayu. 16 Ahandɨ nɨnɨhondɨ moaŋguirandeimbɨ-hündɨ ahandɨ ndürɨ doŋgi ai hoafɨkoateimbane, ŋga nindou hoafɨ nahurai hoafɨmayo. Ai Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyu-randeimbɨ Baram moaruwai hohoanɨmoayu ranahambo ranɨ-süŋgufepoanɨ yahohaya hoafɨmendo. Ranɨyo asu doŋgi ai ahandɨ ŋgusüfo-koate hohoanɨmo ra kɨkɨhɨmarɨmɨndo. 17 Tɨkai yamundu-rundeimbɨ ndanana sapo apoarɨndɨhorɨ hoe ŋgɨnareandɨ nahurai-anemo. Asu aiana mburüŋgai hoewerɨnambo kɨkɨramɨndɨ pireandanɨ aho yahurai-anemo. God ai ahamumbo nɨmbɨ afɨndɨ moaruwai nɨmarowanɨ koarɨhefepurɨmbo dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨ-reapurɨmboani. a 18 Nindou ndanai-ana ŋgusüfokoate hoafɨ hoafɨyomondühɨ nɨŋondɨyɨmondühɨ borɨyomo wakarundɨ. Rananemo asu ai nindou bodɨmondambo findɨ moaruwai hohoanɨmo aho ranahambo ŋgusüfoambe botɨfe hohoanɨmo ra süŋgu-mbɨrɨhinda yahomo houmbo yirümoarundürɨ hoaŋgomo. Ai nindou sapo haponda moaruwai hohoanɨmoyomo-rundeimbɨ ahamundɨ fikɨmɨ mafefoehindɨ ranaheimbo ahamundɨ moaruwai hohoanɨmo ranambe mbɨheiya yahomo houmbo hohoanɨmoyomo arundɨ. 19 Rananemo tɨkai yamundu-rundeimbɨ ranai horombo hoafɨyomondühɨya, ‘Se yɨhoefɨ hohoanɨmo süŋguarɨhindɨ ana, aboedambo ŋgeimboyei,’ mehomo. Ŋga asu ai-amboanɨ nɨnemoatükunɨ ahamumbo moaruwaimbo-ndeapurɨmboe ranahandɨ moanɨ  











 2:17 Yimbu moatükunɨ ra hoekoate-anafe asu ai ŋgɨrɨ hoenambo nindou fandɨheneandɨ. Yahurai-ane tɨkai yamundu-rundeimbɨ ahamundɨ hoafɨ nɨmɨndɨ-koate-ane, ranane asu ŋgɨrɨ nindou fandɨhendürɨ. a

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 673

2 Pita 2​, ​3

ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou nahurai nɨŋgomomboanemo. Ranɨmoatükunɨ ra ndahurai-ane: Nɨne-moatükunɨ nindou ranahambo hɨfandarɨrɨ ana, ahandɨ moanɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ nindou-ani. 20 E! ra anɨhond-ane, nindou ai sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmboayu ranahambo fɨfɨrɨhorɨ. Asu ranɨmbo-hünda ai fefoehindühɨ hɨfɨ ndanɨhünda moaruwai hohoanɨmondɨ ŋgɨnɨndɨ ranambeahɨndɨ aboedambo-mehindɨ. Ŋga asu asükai ai moaruwai hohoanɨmo ra süŋguarɨhindɨ ana, asükai hɨhɨhɨrɨyahi karabusehindɨ nahurai-ane: Weaŋgurühɨ ai anɨhondümbofe-koate-yeiambe moaruwai hohoanɨmo ra süŋgurɨhindühɨ nindou moaruwai manɨmboei. Asükaiyei süŋguna ai hɨhɨrɨyahi hei ranɨfihɨ apaiarei ana, moaruwai hamɨndɨ hondü nɨmboeimboyei. 21 Refe ana, awi ai aboedɨ hohoanɨmo nafɨ aho ranɨ-süŋgufekoate-mbeimbonana, ranana ranaheimbo moaruwai-ane. Ŋga nindou ai aboedɨ hohoanɨmo nafɨ aho ranɨ-süŋgu süŋgurɨhi hehimbo süŋgunambo Godɨndɨ ahɨnümbɨ hoafɨ ranaheimbo yamundɨmarundüra masahümündi ranahambo daboadanambo-arɨhindɨ ana, ranaheimbo moaruwai hamɨndɨ hond-ane. 22 Ahei hohoanɨmo ra kafoefe hoafɨ nahurai-ane: ‘Yaforɨ ai nɨnɨ-moatükunɨyo kɨmbomayo ra asükaiyo hɨhɨrɨfe ho sesɨ arandɨ.’ Asu ŋgorü yahurai-ane: ‘Nindou ai moatei hundürarandɨ ana, moatei ai hɨhɨrɨndɨfe asükai ŋgo hüburukoambe foerɨmboe.’  





3

1   Ŋgusüfohündɨ

Adükarɨ ai kudümbui.

wandafɨ, haponda sɨheimbo yimbumboanahɨ pas nda sürü paparɨhandɨ. Pas yimbu ranambe sɨheimbo sapo ranɨ hoafɨmayo ra asükai hohoanɨmo purɨhümündihɨ mbumundɨ hohoanɨmo botɨmbɨrɨhindɨ saheheambo sürü papɨmarɨhandɨ. 2 Hoafɨ ra Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ sürühoemo-ndeimbɨ horombo hoafɨmemo. Asu sɨhefɨ Adükarɨ aboedambo-reamuneimbɨ ai ahandɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ-yomondɨ süŋgu hoafɨmayu ranɨmboanahɨ asükaiyei hohoanɨmo pumbɨrɨhümündia sahehea hohoanɨmoayahɨ. 3 Se ndanɨ boatei fɨfɨrɨndɨhi hehimbo-anɨmbo: Bɨdɨfɨranambo si tüküfeyo-ambe-anɨmbo nindou ai tükündahi hehi ahei moaruwai hohoanɨmo ŋgusüfoambe botɨndeiranɨ ra süŋgundɨhimboyei. 4 Rananɨmbo ai randɨhi tɨrɨfoefe hoafɨndeih-anɨmboya, ‘Sapo kosombo horombo hoafɨmareandɨ, ŋga nahi-a? Horombo amoao mamɨ ai yɨfɨsafɨyei heimbo hapondanambe amboanɨ muŋgu moatükunɨ God nafɨmarandɨ ra moanɨ horombo manɨŋgo nou yare yahurai yaŋgɨrɨ anɨŋgo ho,’ mbɨseimboyei. 5 Ai ndanɨ-moatükunɨ horombo tükümefeyo ranahambo hohoanɨmo-yowohümbo fɨfɨrɨfembo-yeipoanɨ, ŋga wanɨ. Horombo hondü God ai hoafɨyuhü hɨfɨ sünü nafɨra hɨnɨŋgɨmareandɨ. Ai hɨfɨ hoe yɨbobomareanda hɨfɨ ranai hoe mbusümo tükümefeyo. 6 Asu süŋgunambo hoe ranai hohoambu afɨndɨ tüküfihümbo hɨfɨ wamɨndafɨ-mayo ra  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Pita 3  674

moaruwaimbo-mareandɨ. 7 Hoafɨ mamɨ ranɨyo sünü asu hɨfɨ haponda tükümefeyo ranamboanɨ hai koarɨhefeyowa sünü hɨfɨ ra tɨkɨrɨmbohünda hoafɨmayoa ranɨmbo hɨmboyowohü anɨŋgo. Sünü hɨfɨ nda sapo nindou dɨdɨyei ai Godɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨmarɨhorɨ ranaheimbo God ai yɨbobofendürɨmbo moaruwaimbo-fembo si tüküfemboayo ranahamboane ai hɨnɨŋgɨmareanda hɨmboyowohü anɨŋgo. 8 Se sapo mamɨ moatükunɨ ndanɨ-anɨmbo se hohoanɨmo mɨtanɨndühümündimboyei. Adükarɨndɨ hohoanɨmonambo ana si mamɨ ra 1,000 hɨmbanɨ nahurai-ane, ŋga asu 1,000 hɨmbanɨ ra mare mamɨ si nahurai-ane. 9 Adükarɨ ranai sapo horombo hoafɨ hoafɨmayu ranɨmbo ratüpurɨmbo ra afureandühɨyupoanɨ. Bɨdɨfɨrɨ nindou afurɨfembo hohoanɨmoayo nou refihɨyupoanɨ. Ŋga aiana nindou mamɨ ai-amboanɨ awarɨhefembo ana, moei yahuhü nindou muŋguamboya se ŋgorü süŋgurɨhi hohoanɨmoyei yahumboani hohoanɨmoayu.  





Sünü hɨfɨ nda awandɨhoemboe

10  Adükarɨ

ai kosɨmbo si ana sapo hümbuhünɨ nindou hümbuhünɨmbo ahu yahurai-anɨmbo tükündɨfemboe. Ranɨ-sɨmboanɨ sünü ranai nɨmoamondɨ-hoafɨ nahurai paindowohümbo awandɨhoemboe. Rananɨmbo muŋgu akɨdou hamɨndɨ moatükunɨ ranɨnambo God ai sünü hɨfɨ nafɨmarandɨ ranai hai tɨkɨrɨndandanɨ muŋgundɨmboe. Rananɨmbo asu hɨfɨ amboanɨ muŋgu moatükunɨ ranɨfihɨ eŋgoro ranai kameihɨ hai tɨkɨrɨndamboe. 11 Ranɨ-moatükunɨ ranai rande awandɨhoemboe. Ŋga se ranahambo nüŋgumandahu mbɨsei hohoanɨmondei. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo se Godɨndɨ yaŋgɨr-anefɨ mbɨseihü ranɨ yaŋgɨrɨ süŋgundɨhi ndühündɨ. 12 Ranɨ hohoanɨmonambo-anɨmbo se Godɨndɨ si tüküfemboayo ra hɨmbondei. Rananɨmbo asu se si tüküfemboayo ranahambo nɨmai-nɨmaindɨhindühɨ ŋgɨnɨndɨ ratüpurɨndei. Ranɨ si tüküfe sɨmboan-anɨmbo sünü ranai hai tɨkɨrɨndandühɨ muŋgundɨmboe. Asu rananɨmbo muŋguambo sünambe akɨdou hamɨndɨ moatükunɨ ra kameihü hüfü afɨndɨyohümbo hoe nahurai tükündɨfemboe. 13 Ŋga God ai sünü hɨfɨ sɨmborɨ nafɨmbo horombo hoafɨyumboani, ŋga sɨmborɨ hɨfɨ ranɨfih-anɨmbo moanɨ mbumundɨ hohoanɨmo yaŋgɨrɨ yagodɨmboe. Ranɨ-moatükunɨ ranahamboanefɨ sɨhɨrɨ tükümbɨfeyowa sefɨ hohu hɨmboayefɨ.  





Sɨhɨrɨ hɨbadɨhumbo Adükarɨmbo hɨmbondefɨmboane

14  Wandafɨ

mamɨ, ranɨ-moatükunɨ ranahambo se hɨmboyeihanei. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo se Godɨndɨ hɨmboahü sürühoeimbɨ hondü nɨŋgombohünda asu ai-babɨdɨ wudɨ-wudɨmbohünda hüti-hütindei. 15 Sɨhefɨ Adükarɨ ai sɨheimbo aboedambo-fendürɨmbo yahuhaya hɨmboyu-ndürühani asu ai sɨheimbo hɨnɨŋgɨrou-hɨnɨŋgɨrouarandürɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 675

2 Pita 3

ranɨmbo randɨhi hohoanɨmondei. God ai sɨhefɨ wandafɨ Porɨmbo fɨfɨrɨfe aboedɨ masagadowa asu ai-amboanɨ hoafɨ ra mare ndahurai sɨheimbo pasambe sürü papɨra koamarɨhendürɨ. 16 Yɨnɨ, ahandɨ-mayo muŋguambo pas ranambe ai ndanɨ moatükunɨ ranahamboyu hoafɨyu marandɨ. Ahandɨ-mayo hoafɨ pas ranambe bɨdɨfɨrɨ ana asu akɨdou tɨŋɨmaramunɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ fɨfɨrɨfe ŋgɨnɨndɨ nɨŋgokoate-ayei hoafɨ ranɨyo asu Baibor-ambeahɨndɨ hoafɨ kameihɨ mamɨkarɨ-marɨhündɨ. Ranɨmbohündambo-anɨmbo ai awandɨ-hehimboyei. 17 Wandafɨ mamɨ, se fɨfɨrɨhimboanei nɨne-moatükunɨ sapo süŋguna tüküfemboayo ra. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo se sɨhei fimbo hɨbadɨhümbo. Ŋga asu hoafɨ mbahɨbadɨ-hoemondeimbɨ nindou-yomondɨ hɨhɨndɨ hohoanɨmo ranai sɨheimbo hühündeiranɨ se anɨhondümbofe ŋgɨnɨndɨ hɨnɨŋgɨ-ndɨhimboyei. 18 Ŋga seana sɨhefɨ Adükarɨ asu aboedambo-reamuneimbɨ Sisas Krais ahandɨ hɨpoambofe hohoanɨmo nda afɨndɨsafɨ ndahümündihɨ, asu se ahambo adükarɨ hamɨndɨ ndondɨhorɨ fɨfɨrɨndɨhorɨ ŋgei. Aiana hapondan-ane asu süŋgunamboane ra ndürümbɨmbiyuwamboane. Anɨhond-ane.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Son

Pas mamɨ Son ai sürü papɨmarandɨ

1

Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoafɨ

1   Yaŋgɨrɨ

nɨŋgombo hoafɨ ranahambo sɨheimbo sürü paparɨhundɨ. Horombo hondü ai meŋgoro, ŋga ro ahambo hɨmborɨyefɨ yɨhoefɨ hɨmboarɨnambo hoeirɨhu mburɨhu sündɨhu marɨhundɨ. 2 Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra weindahɨ tükümefeyo, ŋga hoeirɨhu hohu anɨhondümboanefɨ hoafɨyefɨhümbo sɨheimbo bokararɨhehundɨ. Horombo ai Afɨndɨ-dɨbo manüŋgu, ŋga yɨhoefɨmbo sowahɨ weindahɨ tükümefiyu. 3 Se ro-babɨdɨ wudɨmbohündambo nɨne-moatükunɨ ro hoeirɨhu hɨmborɨyefɨ marɨhundɨ ra sɨheimbo bokararɨhehundɨ. Ŋga ro Ape God asu ahandɨ Nɨmorɨ Sisas Krais ai-babɨdɨmbo wudɨyefɨ arɨhundɨ. 4 Sɨhɨrɨ afɨndɨ safɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndefo sefɨ hohu hoafɨ nda sürü paparɨhundɨ.  





Sɨhɨrɨ sihɨ ŋgefɨmboane

5  Hoafɨ

ra Kraisɨndɨ-mayo hoaf-ane hɨmborɨ-yefeimbɨhündɨ sɨheimbo rarɨhu bokarɨhehundühɨ sefɨya, ‘God ai si nahurai-ani, ŋga moai ahambo sowahɨ nɨmbɨ nɨmaro,’ asefɨ. 6 Sɨhɨrɨ hoafɨyefɨhüya, ‘Roana ai-dɨbo wudayefɨ,’ sefɨ hohu asu nɨmbokoanɨ hefɨ arɨhundɨ ana, sɨhɨrɨ tɨkarɨhu hohumboanefɨ hoafɨyefɨ arɨhundɨ, ŋga anɨhondü hohoanɨmo moai süŋgurɨhundɨ. 7 Ŋga sɨhɨrɨ sɨrɨhü ahefɨ ana, ai sɨrɨhü amaru nou sɨhɨrɨ Kristen wandafɨ mamɨ-babɨdɨ wudɨyefɨ arɨhundɨ asu ahandɨ Nɨmorɨ Sisasɨndɨ horɨ sɨhefɨ hohoanɨmo moaruwai muŋgu gogorɨhairanda sɨhɨrɨ aboedɨyefɨ arɨhundɨ. 8 Sɨhɨrɨ hoafɨyefühɨ, ‘Ro moai moaruwai hohoanɨmoyefɨ,’ asefɨ ana, sɨhefɨhoarɨ tɨkarɨhu hohumboanefɨ asu anɨhondü hoafɨ sɨhefɨ ŋgusüfoambe moai nɨmaro. 9 God ai dɨdɨboadorɨhoeimb-ani asu ai refembo ehu ana, randeambui ranɨmboane asu sɨhɨrɨ sɨhefɨ hohoanɨmo moaruwai ranahambo weindahɨ hoafɨndefanɨ ai  







676 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 677

1 Son 1​, ​2

sɨhefɨ hohoanɨmo moaruwai ra gogorɨndɨhembui asu rananɨmbo sɨhɨrɨ aboedɨndemboyefɨ. 10 God ai hoafɨyuhü yahuya, ‘Nindou muŋguambo hohoanɨmo moaruwaimb-anei,’ mehu, ŋga asu sɨhɨrɨ hoafɨyefɨhüya, ‘Roana moai moaruwai hohoanɨmoyefɨ rɨhundɨ,’ asefɨ ana, sɨhɨrɨ rarɨhu hoafɨyefɨhüya, ‘God ai tɨkare-hayamboani,’ sefühanefɨ. Ŋga ahandɨ hoafɨ ra moai sɨhefɨ ŋgusüfoambe nɨmaro.  

2

Krais ai sɨhefɨmbo fehefemunɨmboani

1   Wandɨ

nɨmoakɨdɨbou, se moaruwai hohoanɨmo-ndeimboyei saheheamboanahɨ sürü nda paparɨhandɨ. Ŋga sɨhɨrɨ ŋgorü ai moaruwai hohoanɨmonduanɨ sɨhefɨmbo farɨhefe-mbohünda God-dɨbo sɨhefɨ mbüsumo Sisas Krais ai dɨdɨboado-reandeimbɨ-mbofi nüŋgumboani. 2 Ŋga aiyu sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo gogorɨmarɨhenda asu sɨhɨrɨ God-dɨbo wudayefɨ. Ŋga moaruwai hohoanɨmo ra sɨhefɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga muŋguambo nindou-yafe-ane. 3 Sɨhɨrɨ Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgundɨhundühɨ rananɨmbo randɨhu dɨboadɨndɨhu fɨfɨrɨndɨ-humboyefɨ, ro ahambo fɨfɨrɨhinɨ. 4 Ŋga nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, ‘Ro Godɨmbo fɨfɨrɨhinɨ,’ ehu ana, asu Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo moai süŋgureandɨ, nindou ra tɨkarehayamboani, ŋga anɨhondü hoafɨ ahandɨ ŋgusüfoambe moai nɨmaro. 5 Nindou mamɨ ahandɨ hoafɨ süŋguarandɨ ranai ana Godɨmbo ŋgusüfohürireimbɨ hamɨnd-ani. Rananɨmbo randɨhu dɨboadondɨhu fɨfɨrɨndɨ-humboyefɨ, sɨhɨrɨ God-babɨdɨmboanefɨ. 6 Nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, ‘Roana God dɨbo-anehɨ,’ mbüsuanɨ nindou ranai Sisas ramefiyu nou refimboani.  









7 Wandafɨ

Nindou ahandɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo parareandürɨ ana, ai sɨrɨhü hu arandɨ

mamɨ, ahɨnümbɨ hohoanɨmo sɨheimbo sürü paparɨhandɨ nda sɨmborɨyo-poanɨ, ŋga wamɨndaf-ane horombo hondü se hɨmborɨ-yei mburɨhü masahümündi. 8 Ŋga ahɨnümbɨ hohoanɨmo ra asükaiya sɨheimbo sɨmborɨ sɨmborɨhe sürü paparɨhandɨ. Krais ai hohoanɨmo ra süŋgure marandɨ asu se amboa süŋgurɨhi marɨhündɨ, ranɨmboane asu hohoanɨmo ra anɨhond-ane sefɨ fɨfɨrarɨhundɨ. Ŋga asu nɨmbɨ muŋguihɨmbo si anɨhondü sɨrɨhoai anɨŋgo. 9 Nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, ‘Ro sɨrɨhü anɨmboahɨ,’ yahuhü ai ahandɨ wandafɨ ŋgorümbo yɨboaruko-areandɨ ana, nindou ranai awi nɨmbokoan-ani anüŋgu. 10 Nindou ahandɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo parareandürɨ ana, nindou ranai sɨrɨh-ani anüŋgu, ŋga ŋgɨrɨ ŋgorü-moatükunɨ ahambo randeranɨ pündu. 11 Ŋga nindou ai ahandɨ wandafɨ ŋgorümbo yɨboaruko-areandɨ ana, nindou ranai nɨmbokoanani anüŋgu. Asu ahandɨ hɨmboarambe nɨmbɨ nɨmarɨmbo-wambo ai nafɨ bɨbai-bɨbaindümbui. 12 Nɨmoakɨdɨbou, Sisasɨndɨ süŋguyo God ai sɨhei moaruwai hohoanɨmo gogorɨ-marɨhendɨ. Ranɨmboanahɨ hoafɨ nda sɨheimbo sürü paparɨhandɨ.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Son 2  678 13  Boagɨrɨ,

Nindou nda horombo hondü nüŋgu humbo haponda anüŋgu ndanahambo se fɨfɨrüwurɨ, ranɨmboanahɨ sɨhamumbo hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. Akohoandɨ, se hamarɨhoemonda Satan ai amomefiyu, ranamboanahɨ sɨhamumbo hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. Nɨmorɨ, se Ape God fɨfɨrɨhorɨ, ranɨmboanahɨ sɨheimbo hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. 14 Boagɨrɨ, Nindou nda horombo hondü nüŋgu humbo haponda anüŋgu ndanahambo se fɨfɨrüwurɨ. Ranɨmboanahɨ sɨhamumbo hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. Akohoandɨ, se ŋgɨnɨnd-anemo asu Godɨndɨ hoafɨ sɨhamundɨ ŋgusüfoambe amaro, ŋga ranɨyo se hamarɨhoemonda Satan ai amomefiyu, ranɨmboanahɨ sɨhamumbo hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ.  

15  Se

Ŋgɨrɨ sɨhɨrɨ hɨfɨnɨndɨ moatükunɨmbo hohoanɨmondefɨ

hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ asu hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo ranahambo ŋgɨrɨ hohoanɨmondei. Nindou ai hɨfɨnɨndɨ moatükunɨ asu hohoanɨmo ranahambo hohoanɨmoayei ana, ai moai Godɨmbo hohoanɨmoyei. 16 Hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo-ane nda: Moaruwai hohoanɨmo ŋgusüfoambe botɨfe hohoanɨmo, hohoaŋɨ hohoanɨmo asu borɨ hohoanɨmo. Hohoanɨmo ra Godɨndɨ-mayopoanɨ, ŋga hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo-ane. 17 Hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo asu hɨfɨnɨndɨ ŋgusüfoambe botɨfe hohoanɨmo amboa ra muŋgundɨmboe, ŋga nindou ai Godɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhi arɨhündɨ ai gedühɨ koadürümbo-koadürümbo nɨmboeimboyei.  



Kraisɨndɨ hürütümbɨ tüküfimboani

18  O,

nɨmoakɨdɨbou, hapoana ndeara bɨdɨfɨranambo si akɨm-ane. Horombo se hoafɨ rarɨhi hɨmborɨmayei, Kraisɨndɨ hürütümbɨ düdümbui masei, ŋga hapoana Kraisɨndɨ hürütümbɨ afɨndɨ tüküyahimboanei. Rananɨmbo asu hapoana ndeara bɨdɨfɨranambo si akɨm-ane ra fɨfɨrɨhundɨ. 19 Kraisɨndɨ hürütümbɨ ai sɨhɨrɨhündɨ-yomopoanɨ, ŋga ranɨmboanemo hɨnɨŋgɨ-rumunɨmboemo. Ŋga ai sɨhɨrɨhündɨmbemombonana, sɨhɨrɨ mamɨ koadürümbo nɨboadefɨ. Ŋga sɨhɨrɨhündɨ hɨnɨŋgɨ-rumunɨmboanemo ranamboanefɨ wudɨpoaporɨhu fɨfɨrarɨhundɨ nindou muŋgu ranai sɨhɨrɨhündɨ-yomopoanɨ. 20 Sisas ai sɨheimbo Yifiafɨ Aboedɨ masagadüra ranɨmboane asu se muŋgu anɨhondü fɨfɨrarɨhindɨ. 21 Se anɨhondü ra fɨfɨrɨhindɨsɨ, ŋga se fɨfɨrɨfekoate-anei saheheamboyahɨpoanɨ sürü paparɨhandɨ, ŋga wanɨ. Se yarɨhi fɨfɨrarɨhindɨ tɨkai hohoanɨmo ŋgɨrɨ anɨhondü hohoanɨmo ranɨ nɨmɨndɨhü tükündɨfeyo. Se ra fɨfɨrarɨhindɨ, ranɨmboanahɨ sɨheimbo sürü paparɨhandɨ. 22 Nindou ai hoafɨyeihɨ, ‘Sisas ai Kraisɨyupoanɨ,’ asei ana, ranai tɨkai hoafümb-anei. Nindou rananei God arɨmbɨnɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨhipɨrɨ arɨhündɨ asu  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 679

1 Son 2​, ​3

Kraisɨndɨ hürütümbayei. 23 Nindou ra Nɨmorɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨhorɨ arɨhündɨ ranana God ai ahei afɨndɨyupoanɨ. Ŋga nindou ai Sisas Nɨmorɨ ranahambo anɨhondümbo-arɨhorɨ rananɨmbo God ai-amboa ahei afɨnd-ani.  

Godɨndɨ Yifiafɨ sɨhefɨmbo anɨhondümbo fɨfɨrareamunɨ

24  Hoafɨ

ra horombo se hɨmborɨyeimb-ane se kɨkɨhɨsafɨ-ndɨhümündi. Se hoafɨ ra kɨkɨhɨsafɨ-ndɨhümündianɨ Sisas arɨmbɨnɨ ai sɨheimbo kɨkɨhɨsafɨndɨnandürɨ-mboyafanɨ. 25 Ai anɨhondümbo horombo-nambore hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro randɨheanda se yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨboadeimboyei,’ mehu. 26 Nindou ai se tɨkai hoafɨ ranahambo anɨhondümbo-fembo mehomo ranahamumbo sɨheimbo sürü paparɨhandɨ. 27 Ŋga se Kraisɨndɨ-mayo Yifiafɨ Aboedɨ sahümündi hehimbo sɨheimbo sowahɨ anɨŋgo, ranɨmboane asu moai dɨdai-amboanɨ sɨheimbo yamundearü, ŋga wanɨ. Yifiafɨ Aboedɨ ai muŋguambo moatükunɨ yamundearü arandɨ asu ahandɨ yamundɨfe ra tɨkaipoanɨ, ŋga anɨhond-ane. Ranɨmboane se Krais ranahambo kɨkɨhɨsafa-ndɨhorɨmɨndei Yifiafɨ Aboedɨ ai yamundɨmarearü nou. 28 Yɨnɨ, nɨmoakɨdɨbou, se ai-babɨdɨ nɨboadeimboanei. Ranɨmboane ai weindahɨ tüküfi sɨmboanɨ rananɨmbo sɨhɨrɨ yɨhɨmbokoate nɨboademboyefɨ, ŋga ahandɨ hɨmboahü ŋgɨrɨ amoanɨŋgɨ-ndefɨ. 29 God ai dɨboadorɨhoeimbani ra se fɨfɨrarɨhindɨ, ranɨmboane asu se rarɨhi fɨfɨrarɨhindɨ, nindou dɨboadore hohoanɨmoayu ranai Godɨndɨ nɨmor-ani.  









3

Haponda sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmor-anefɨ

1   E

awi, Ape ai sɨhefɨmbo ŋgusüfo pareandürɨ-mboani. Ranane asu ai sɨhefɨmbo wandɨ nɨmor-anei, ehu. Ŋga anɨhond-ane, sɨhɨrɨ ahandɨ nɨmor-anefɨ. Ranɨmboane asu hɨfɨnɨndɨ nindou ai sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmor-ayefɨ ra moai fɨfɨrɨhimunɨ, Godɨmbo fɨfɨrɨfi-koate-wambo. 2 O wandafɨ mamɨ, haponda sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmor-anefɨ. Ŋga süŋgunamboanɨmbo nüŋgundɨhu mamandefɨ ra moai fɨfɨrɨhundɨ. Ŋga ra dɨboadorɨhu fɨfɨrarɨhundɨ, Krais ai tükündɨfiyuanɨ, sɨhɨrɨ ahambo dɨboadondɨhurɨ hoeindɨhurüh-anɨmbo asu sɨhɨrɨ Krais nahurai-ndemboyefɨ. 3 Muŋguambo ai ranɨmbo hohoanɨmoyeihɨ Sisasɨmbo hɨfandarɨhorɨ ranai ahei hohoanɨmo dɨboadorɨhi arɨhündɨ Sisasɨndɨ hohoanɨmo aboedayo nou. 4 Nindou ai hohoanɨmo moaruwaiyu arandɨ ra Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmombo moaruwaimbo-reandühani. Hohoanɨmo moaruwai ra ahɨnümbɨ hohoanɨmombo moaruwaimbo-reandühani. 5 Se rarɨhi fɨfɨrarɨhindɨ Krais ai moaruwai hohoanɨmo ra gogorɨhefembo yahumboyu tükümefiyu, ŋga ahambo sowahɨ moai hohoanɨmo moaruwai yaŋgoro. 6 Nindou Sisas-dɨbo anüŋgu ranai moai hohoanɨmo moaruwai hohoanɨmoyu randɨ. Ŋga nindou moaruwai hohoanɨmoyu arandɨ, ranai ana Sisasɨmbo moai horirɨ asu moai fɨfɨrirɨ rarao randɨ. 7 O nɨmoakɨdɨbou,  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Son 3  680

hɨbadümbo, ŋga nindou mamɨ sɨheimbo tɨkai hoafɨndümbui. Nindou dɨdɨboadore hohoanɨmoayu ranai dɨdɨboado-rɨhoeimb-ani Sisas dɨdɨboado-rɨhoeimbayu nou. 8 Nindou moaruwai hohoanɨmoyu arandɨ ranai Satanɨndɨ nɨmor-ani. Sapo horombo hondü ranɨ-süŋgure hayamboani humbo haponda Satan ai moaruwai hohoanɨmo ra süŋgure arandɨ. Ranɨmboyu asu Godɨndɨ Nɨmorɨ ai Satanɨndɨ ratüpurɨ moaruwai ranahambo raguanambo-fembo weindahɨ tükümefiyu. 9 Nindou ai Godɨndɨ nɨmor-ayu ranai moai moaruwai hohoanɨmoyu randɨ, ŋga ai God dɨbo-ani ranɨmboane ai ŋgɨrɨ moaruwai hohoanɨmo süŋgundeandɨ, ŋga wanɨ. Ai Godɨndɨ nɨmor-ani. 10 Naha fɨfɨndɨ-humboane düdi Godɨndɨ nɨmor-ayu, düdi Satanɨndɨ nɨmor-ayu? Randɨhu fɨfɨndɨ-humboane. Nindou ai mamɨkarɨ hohoanɨmonduanɨ ai Godɨndɨ-yupoanɨ. Asu nindou ai ahandɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pefekoate-ayu ana, ranai-amboa Godɨndɨ-yupoanɨ.  





Wandafɨ mamɨmbo sɨmborɨ ŋgusüfo pefendürɨmbo hohoanɨmo

11 Horombo

hondü se hoafɨ rarɨhi hɨmborɨmayei, sɨhefɨhoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨ-ndefɨmboane. 12 Sɨhɨrɨ Ken ramefiyu nahurai ŋgɨrɨ nɨmboefɨ. Ai Satanɨndɨ nɨmor-ani, ŋga ahandɨ akɨdambo hɨfokoamarirɨ. Nɨmboe hɨfokoamarirɨ? Ahandɨ hohoanɨmo moaruwai-ane, ŋga ahandɨ akɨdandɨ hohoanɨmo aboed-ane ranɨmboyu asu ahambo hɨfokoamarirɨ. 13 Wandafɨ mamɨ, hɨfɨnɨndɨ nindou ai sɨheimbo yɨboaruko-ndɨhindüranɨ se ŋgɨrɨ ranahambo hepünɨndahindɨ. 14 Sɨhɨrɨ sɨhefɨhoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨyefɨ arɨhundɨ ranɨmboane asu sɨhɨrɨ rarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ sɨhɨrɨ yɨfɨmbo hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨ-marɨhundɨ, ŋga yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo süŋguarɨhundɨ. Nindou ai ahandɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pefekoate-ayu-anɨmbo ranai awi yɨfɨmbo hohoanɨmo süŋgureandühani. 15 Nindou ai ahandɨ wandafɨ mamɨmbo yɨboarukore arandɨ ranai hɨfokoare-randeimbɨ nahurai-ani. Ŋga se fɨfɨrarɨhindɨ hɨfokoare-randeimbɨ ai ŋgɨrɨ yaŋgɨrɨ gedühɨ nüŋgu. 16 Sisas ai sɨhefɨmbo farɨhefe-munɨmbo yɨfɨmayu, ŋga asu ranɨnambo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo fɨfɨrɨmarɨhundɨ. Sɨhɨrɨ amboa ranɨ-süŋgundahumboane wandafɨ mamɨmbo fehefendürɨmbohündambo yɨfɨmboane. 17 Nindou mamɨ ai napombüyu, ŋga wandafɨ mamɨ hondiranɨ ai wanɨnduanɨ ana, asu ai wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pefekoate-ayu ana, Godɨndɨ-mayo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra ahandɨ ŋgusüfoambe moai nɨmaro, ŋga wanɨ. 18 Wandɨ nɨmoakɨdɨbou, sɨhɨrɨ ŋgɨrɨ wandafɨ mamɨmbo hoafɨ yaŋgɨrɨ ŋgusüfo pandɨhundürɨ, ŋga sɨhɨrɨ aheimbo anɨhondümbo hondü fandɨhehu-ndürɨmboane.  













19 Sɨhɨrɨ

Sɨhɨrɨ Godɨndɨ hɨmboahü ŋgɨrɨ yɨhombondefɨ

ŋgorü nindoumbo ŋgusüfo pandɨhundanɨ rananɨmbo anɨhondü hohoanɨmo süŋgurɨ-hundühanefɨ ra fɨfɨrarɨhundɨ, ŋga ranɨmboane asu The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 681

1 Son 3​, ​4

Godɨndɨ hɨmboahü sɨhefɨ ŋgusüfoambe afundɨhu hohu nɨboademboyefɨ. 20 Asu sɨhefɨ ŋgusüfoambe yɨboaruko-ndɨhimunanɨ, ambe! Sɨhɨrɨ rarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ God ai adükar-ani, ŋga sɨhefɨ ŋgusüfoambe adükarɨyopoanɨ. Ŋga asu God ai muŋgu fɨfɨrareandɨ ra. 21 O Wandafɨ mamɨ, sɨhefɨ ŋgusüfoambe sɨhefɨmbo yɨboarukofe-koateyeianɨ, sɨhɨrɨ Godɨndɨ hɨmboahü moai yɨhɨmboyefɨ. 22 Sɨhɨrɨ ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo asu ai hohoanɨmoayu ranahambo süŋgundɨ-hundanɨ anɨmbo asu rananɨ moatükunɨ sɨhɨrɨ Godɨmbo düdundahundoanɨ ai sɨhefɨmbo ndayamunümbui. 23 Ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo nda: ahandɨ Nɨmorɨ Sisas Krais ranahambo anɨhondümbo-ndɨhindühɨ asu sɨheihoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefindürɨndei Sisas sɨhefɨmbo hoafɨmayu süŋgu. 24 Nindou mamɨ ai Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋguareandɨ ana, ai God-dɨbo nɨmandɨmbui asu God ai-dɨbo nɨmandɨmbui. God ai ahandɨ Yifiafɨ masemunɨ ranɨmboane asu sɨhɨrɨ rarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ God ai sɨhefɨmbo sowahɨ amaru.  









4

Godɨndɨ Yifiafɨ Aboed-ane asu bɨdɨfɨrɨ yifiafɨ moaruwai-anei

1   O

wandafɨ mamɨ, Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyomo-rundeimbɨ afɨndɨ hɨfɨnɨ ahoahoaŋgomo. Ŋga nindou sɨheimbo hoafɨndomondühɨ, ‘Ro Godɨndɨ Yifiafümb-anahɨ,’ mbɨsɨmondanɨ, se muŋguambo ra anɨhondümbo-ndɨhimboyei. Ŋga se yifiafɨ muŋgu ranahambo randɨhi hondɨhindühɨ Godɨndɨ-mayoyo asu hɨfɨnɨndɨyo ra randɨhi fɨfɨrɨndɨhindɨ. 2 Se Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ randɨhi fɨfɨndɨhimboyei ra: Nindou ai hoafɨyuhü, ‘Sisas Krais ai nindoumbomefiyu,’ mbüsuanɨ ana, nindou ranai Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedümb-ani. 3 Ŋga nindou ai hoafɨyuhü Sisas ai moai nindoumbofiyu mbüsuanɨ ana, nindou ranai Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedümbɨ-yupoanɨ, ŋga moaruwai nendeimb-ani. Nindou ra Sisasɨndɨ hürütümb-ani se hɨmborɨyeianɨ ai düdümbui masei, ŋga sünümboani. 4 O nɨmoakɨdɨbou, se Godɨnd-anei, ŋga Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ sɨhei fiambe amaro ranai hɨfɨnɨndɨ nendɨ moaruwai ranaheimbo ŋgasünda-reandürɨ, ŋga se ranaheimbo harɨhehimboanei. 5 Nindou ranai hɨfɨnɨnd-anei, ŋga ranɨmboane ahei hoafɨ ra hɨfɨnɨnd-ayo. Ŋga hɨfɨnɨndɨ nindou muŋgu ai ahei hoafɨ ra hɨmborɨyei arɨhündɨ. 6 Ŋga sɨhɨrɨ Godɨnd-anefɨ asu nindou ai Godɨmbo fɨfɨrarɨhorɨ ranai sɨhefɨ hoafɨ hɨmborɨyei arɨhündɨ. Ŋga nindou ai Godɨndɨ-yeipoanɨ ranai ŋgɨrɨ sɨhefɨ hoafɨ hɨmborɨndei. Rananɨmbo sɨhɨrɨ anɨhondü Yifiafɨ ranane, tɨkai yifiafɨ ranane ra fɨfɨndɨ-humboane.  









7 O

God ai ŋgusüfo pefe hohoanɨmo nɨmɨndɨh-ani

wandafɨ mamɨ, God ai ŋgusüfo pefe hohoanɨmo nɨmɨndɨh-ani asu sɨhɨrɨ wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pandɨhu-ndürɨmboane. Nindou ai ŋgusüfo pare arandɨ rananɨmbo ai Godɨndɨ nɨmor-ani asu ai Godɨmbo fɨfɨrarirɨ. 8 God ai ŋgusüfo pare-randeimb-ani asu nindou ai  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Son 4  682

wandafɨ mamɨ ŋgusüfo pefekoate-ayei ranai moai Godɨmbo fɨfɨrɨhorɨ. 9 God ai Nɨmorɨ mamümb-ani, ŋga asu ranɨyu sɨhɨrɨ yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨŋgombohündambo Nɨmorɨ ra koamarɨheirɨ. Ranɨmboyu asu God ai sɨhefɨmbo ahandɨ ŋgusüfo pefe ra weindahɨ nafuimaramunɨ. 10 Ŋga ŋgusüfo pefe ra rahurai-ane. Moai sɨhɨrɨ Godɨmbo ŋgusüfo parɨhurɨ, ŋga God ai sɨhefɨmbo ŋgusüfo pareamunühɨ sɨhefɨ moaruwai hohoanɨmo ra gogorɨ-hefembohündambo ahandɨ Nɨmorɨ hɨfɨna koamarɨheira kusü yɨfɨmayu. 11 O wandafɨ mamɨ, God ai sɨhefɨmbo afɨndɨ ŋgusüfo parareamunɨ ranɨmboane asu sɨhɨrɨ amboa sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndefɨmboane. 12 Nindou mamɨ ai-amboanɨ moai Godɨmbo horirɨ. Ŋga sɨhɨrɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirayefɨ ana, rananɨmbo God ai sɨhɨrɨ-babɨdɨ anüŋgu asu ahandɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo sɨhefɨmbo adükarɨ hamɨndɨ tüküfemboane. 13 God ai ahandɨ Yifiafɨ Aboedɨ sɨhefɨmbo masemunɨ ranahambo fɨfɨrarɨhundɨ ana, God ai sɨhɨrɨ-babɨdɨ anüŋgu asu sɨhɨrɨ aibabɨdɨ anɨboadefɨ. 14 Ape God ai hɨfɨnɨndɨ nindou farɨhefe-mbohündambo ahandɨ Nɨmorɨ koamarɨheira makusu. Ra ro hoeirɨhu hoahumboanefɨ bokarɨhehu arɨhundɨ. 15 Nindou ai weindahɨ hoafɨyuhü, ‘Sisas ai Godɨndɨ Nɨmor-ani,’ ehu ana, God ai nindou ra-dɨbo nüŋgumboani asu nindou ranai God-dɨbo nüŋgumboani. 16 Asu God ai sɨhefɨmbo ŋgusüfo parareamunɨ ra fɨfɨrɨhu mburɨhu anɨhondümbo-arɨhundɨ. God ai ŋgusüfo pefe nɨmɨndɨh-ani. Nindou ai ŋgusüfo pefe hohoanɨmo süŋguareandɨ ana, ai God-dɨbo anüŋgu asu God ai-dɨbo anüŋgu. 17 Godɨndɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra sɨhefɨmbo adükarɨ hamɨndɨ tükefembo nahurai-ane: Sɨhɨrɨ dɨboadondɨhu ŋgusüfo pandɨhundanɨ anɨmbo sɨhɨrɨ Sisas hɨfɨnɨ manüŋgu nahurai nɨmboemboyefɨ. Ranɨmboane asu God ai muŋguambo nindou yɨbobonde-andüranɨ rasɨmboanɨ ŋgɨrɨ yɨhɨmbondefɨ. 18 Ŋgorümbo ŋgusüfo parɨhi-rɨhündeimbɨ ai ŋgɨrɨ yɨhɨmbondei. Ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra adükarɨ hamɨndɨ tükündɨfeyoanɨ yɨhɨmbo ra raguanɨmbondɨfemboe. Yɨhɨmbo hohoanɨmo nɨmɨndɨh-ane ra: God ai nindou-yafe hohoanɨmo moaruwai ranahambo ranɨ tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui. Nindou ai yɨhɨmboyei arɨhündɨ ranaheimbo Godɨndɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo moai adükarɨ hamɨndɨ tüküfeyo. 19 God ai-boatei sɨhefɨmbo ŋgusüfo pamareamunɨ ranɨmboanefɨ asu sɨhɨrɨ ahambo ŋgusüfo pararɨhurɨ. 20 Nindou mamɨ ai hoafɨyuhüya, ‘Ro Godɨmbo ŋgusüfo pararɨhinɨ,’ yahuhü asu ahandɨ wandafɨ mamɨmbo yɨboaruko-areandɨ ana, nindou ranai tɨkai hoafimb-ani. Nindou ranai nindou hoeireandürühɨ ranaheimbo ŋgusüfo pefekoate-ayu ana, asu God hoeifekoate-ayu ranahambo ŋgɨrɨ ŋgusüfo pandirɨ. Ŋga nindou ahandɨ wandafɨ mamɨmbo hoeireandürühɨ ranaheimbo ŋgusüfo pefekoate-ayu, asu nüŋgunde God hoeifekoate ranahambo ŋgusüfo pamandira? 21 Hohoanɨmo nda sɨhɨrɨ Kraisɨndɨ-mayo masahumɨndefɨ ra, nindou ai Godɨmbo ŋgusüfo pararirɨ ranai ahandɨ wandafɨ mamɨmbo-amboa ŋgusüfo pambɨrea-ndüramboane.  

























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 683

1 Son 5

Anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ ai hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo pühɨyei afoasɨhindɨ

5

1   Nindou

muŋgu Sisas ai Krais-ani sei anɨhondümbo-arɨhindɨ ranai Godɨndɨ nɨmor-anei. Ŋga nindou muŋgu Afɨndambo hohoanɨmoayei ra asu Nɨmorɨmbo amboa hohoanɨmo-yeihanei. 2 Sɨhɨrɨ Godɨmbo hohoanɨmoyefühɨ asu ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋguarɨhundɨ ana, ndarɨhu sɨhɨrɨ fɨfɨrarɨhundɨ: Sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmor-anefɨ. 3 Godɨndɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋguarɨhundɨ ana, ahambo ŋgusüfo parɨhurɨ arɨhundɨ, ŋga ahandɨ ahɨnümbɨ hohoanɨmo süŋgufembo tɨŋümbɨyopoanɨ. 4 Muŋgu Godɨndɨ nɨmor-ayei ranai hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo ra pühɨyei foasɨhindühanei. Godɨmbo anɨhondümbo-rɨhurɨmboanefɨ ranɨmboane hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo moaruwai ra pühɨyefɨ foasɨhumboanefɨ. 5 Ŋga dɨdɨyei hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo ra pühɨyei afoasɨhindɨ? Nindou ai Sisasɨmbo Godɨndɨ Nɨmor-ani seihü anɨhondümbo-arɨhorɨ ranai hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo ra pühɨyei foasɨhindühanei.  







6  Sisas

Sisas ai ahandɨ Nɨmor-ani ra God ai nafuimaramunɨ

Krais ai kusü hoenambo hundürüyu asu nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨfihɨ ahandɨ horɨ peyowohü asu ai yɨfɨmayu. Ŋga ai kusü hoenambo hundürümbo yaŋgɨrɨyupoanɨ, ŋga ahandɨ horɨ peyowohü asu ai yɨfɨmayu. Godɨndɨ Yifiafɨ anɨhondümbo ranɨ hoafɨ ra anɨhondane yaho nafuiarandɨ. 7 Ŋga ŋgɨmɨ ai anɨhondümbo hondü hoafɨmayei. 8 Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ, hoe, horɨ, ŋgɨmɨ ranai hoafɨ hoafɨmayei, ŋga ahei hoafɨ ra mamane. 9 Nindou ai anɨhondümbo hoafɨ hoafayomo ana, ahamundɨ hoafɨ anɨhondümbo-ndɨhumboyefɨ. Ŋga Godɨndɨ anɨhondü hoafɨ ra nindou-yafe hoafɨ ŋgasünde-andühane. Ŋga God ai hoafɨ ra ahandɨ Nɨmorɨmbo-hündambo anɨhondümbo hoafɨmayu. 10 Nindou ai Godɨndɨ Nɨmorɨmbo anɨhondümboarirɨ rananɨmbo ai ŋgusüfoambe yare fɨfɨrareandɨ Sisas ai Godɨndɨ Nɨmor-ani. Ŋga nindou ai Godɨndɨ hoafɨ anɨhondümbofe-koate-ayu ana, Godɨndɨ anɨhondü hoafɨ ahandɨ Nɨmorɨmbo hoafɨmayu ra moai anɨhondümboreandɨ. Ranana ai Godɨmboya, ‘Ai tɨkai hoafɨyu-randeimbani,’ yahu arandɨ. 11 Godɨndɨ anɨhondü hoafɨ nda: God ai sɨhefɨmbo ramareamuna sɨhɨrɨ gedühɨ yaŋgɨrɨ nɨboademboyefɨ. Ŋga yaŋgɨrɨ nɨŋgombo ra Godɨndɨ Nɨmorɨ ai nɨmɨndɨh-ani. 12 Nindou Godɨndɨ Nɨmorɨ-dɨbo anüŋgu ai gedühɨ yaŋgɨrɨ nüŋgumbui. Ŋga nindou ai Godɨndɨ Nɨmorɨ-dɨbo nɨŋgokoate-ayu anɨmbo, ai gedühɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgokoate-ndümbui.  











13  Se

Sɨhɨrɨ yaŋgɨrɨ gedühɨ nɨboademboyefɨ ra fɨfɨndɨhumboane

Godɨndɨ Nɨmorɨmbo anɨhondümborɨhorɨ-rɨhündeimbanei, sɨheimbo hoafɨ nda sürü paparɨhandɨ. Se gedühɨ yaŋgɨrɨ nɨboadeimboyei ra fɨfɨrɨmbɨ-rɨhinda sahehea sürü paparɨhandɨ. 14 Rananɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

1 Son 5  684

moatükunɨ God yifirayu ranɨmbo ahambo düdundɨhuranɨ sɨhefɨ hoafɨ hɨmborɨndɨmbui. Ŋga ra fɨfɨrarɨhundɨ rananɨmbo asu ahambo hoafɨmbo moai yɨhɨmborɨhurɨ rɨhundɨ. 15 Ŋga ahambo düdundɨhuranɨ sɨhefɨ hoafɨ hɨmborɨndɨmbui ra fɨfɨrarɨhundɨ. Rananɨmbo rananɨ moatükunɨ refembo ahambo düdundɨhuranɨ sɨhefɨmbo randeambui ra fɨfɨrarɨhundɨ. 16 Bɨdɨfɨrɨ hohoanɨmo moaruwai nindou mamɨ ai randeandanɨ rananɨmbo ai awandɨhoembui. Ŋga bɨdɨfɨrɨ hohoanɨmo moaruwai nindou rawareandɨ ana, ŋgɨrɨ awandɨhoayu. Kristen ŋgorü ai hohoanɨmo moaruwai rawareandɨ ana, asu ŋgorü Kristen ahambo hoeindiranɨ-wanɨ ai ahambohündambo Godɨmbo dɨdɨbafɨndümbui. Rananɨmbo asu God ai ahambo fandɨheiranɨ yaŋgɨrɨ nüŋgumbui. Ŋga awarɨhoeimbɨ hohoanɨmo moaruwai sapo horombo hoafɨmayahɨ ranahambo Godɨmbo dɨdbafɨfembo moai hoafɨyahɨ. 17 Muŋguambo hohoanɨmo dɨdɨboadofe-koateayo ra ai hohoanɨmo moaruwai-ane, ŋga bɨdɨfɨrɨ hohoanɨmo moaruwai nindou ai rawareandɨ rananɨmbo ŋgɨrɨ ai awandɨhoayo. 18 Sɨhɨrɨ ndarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ: Godɨndɨ nɨmorɨ ai moai hohoanɨmo moaruwai süŋgurɨhi rɨhündɨ, ŋga wanɨ. Ŋga Godɨndɨ Nɨmorɨ Sisas ai aheimbo hɨfandandürɨ arandɨ, ŋga Satan ai ŋgɨrɨ aheimbo kündɨfi hündamündündürɨ. 19 Ŋga sɨhɨrɨ ndarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ: Sɨhɨrɨ Godɨndɨ nɨmor-anefɨ, ŋga Satan ai hɨfɨnɨndɨ nindou muŋgu hɨfandɨrandürɨ arandɨ. 20 Asu sɨhɨrɨ ndarɨhu fɨfɨrarɨhundɨ: Godɨndɨ Nɨmorɨ kusü anɨhondü God ranahambo fɨfɨrɨfimbohünda sɨhefɨmbo yamunde hɨnɨŋgɨreamunɨmboani. Ŋga sɨhɨrɨ God arɨmbɨnɨ Sisas Krais-babɨdɨmbo anɨmboefɨ. Ai God hond-ani asu koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndɨh-ani. 21 O nɨmoakɨdɨbou, se tɨkai godɨmbo hohoanɨmomboyopoanɨ. Karɨhasɨhandürɨ.  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Son

Pas yimbu Son ai sürü papɨmarandɨ 1 Meao,

sɨhambo God ai ahandɨhoarɨ kamafoareanɨnɨ ranɨmbo anɨhandɨ ro aborüdɨ sɨheimbo kameihɨ hɨfandɨ-rɨhandeimbɨ nindou-anahɨ pas nda sürü paparɨhandɨ. Sɨheimbo anɨhondümbo ŋgusüfo pararɨheandürɨ ra ro yaŋgɨrɨ-yahɨpoanɨ, ŋga muŋgu anɨhondü hoafɨ fɨfɨrɨhindeimbɨ ranai amboa sɨheimbo ŋgusüfo pararɨhindürɨ. 2 Sɨhɨrɨ anɨhondü hoafɨ ra anɨhondümbo-arɨhundɨ, ŋga koadürümbo-koadürümbo anɨhondümbondɨhumboyefɨ ranɨmboanahɨ sɨheimbo ŋgusüfo pararɨheandürɨ. 3 God arɨmbɨnɨ Sisas Krais sɨhefɨmbo ŋgusüfo parɨneamunühɨ, rananɨmbo sɨhɨrɨ ŋgusüfoambe afundɨhu kündɨhu hoahu nɨmandefühɨ anɨhondü hoafɨ anɨhondümbondɨhu asu ŋgorümbo ŋgusüfo pandɨhundürɨmboyefɨ. 4 Sɨhafɨ nɨmorɨ bɨdɨfɨrɨ anɨhondü hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ sɨhefɨ Ape God sɨhefɨmbo hoafɨmayu nou, ranɨmbo hɨmborɨya heheamboanahɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfayahɨ. 5 O Meao, ro se nda randowandɨ saheheamboanahɨ hoafɨyahühɨ, ‘Sɨhefɨ-hoarɨ sɨmborɨ ŋgusüfo pefirɨndefɨmboane,’ asahɨ. Hohoanɨmo ra sɨhambo sürü pararɨ-handɨ nda sɨmborɨ moatükunɨyopoanɨ, ŋga horombo hondü masahumɨndef-ane. 6 Sɨhɨrɨ yahurai wandafɨ mamɨmbo ŋgusüfo pandɨhu-ndürɨmboane ranane Godɨndɨ hoafɨ süŋgufeayo. Horombo hondü se Godɨndɨ hohoanɨmo ra masahümündi, ‘Se ŋgorümbo ŋgusüfo pandɨhindürɨ.’  









7 Tɨkai

Sɨhɨrɨ Kraisɨndɨ hoafɨ ra ŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨndɨhundɨ

hoafümbɨ afɨndɨ hɨfɨ ndanɨhü hahabodei wakarɨhindɨ. Ŋga ai ŋgɨrɨ weindahɨ hoafɨndeihɨ, ‘Sisas Krais ai nindoumbo-mefiyu,’ mbɨsei. Nindou ranai tɨkarɨhi hehimboanei, ŋga asu Kraisɨndɨ hürütümb-anei. 8 Se hɨbadɨhümbo. Ranɨ-moatükunɨ se Godɨndɨ warambeahɨndɨ semɨndɨmbo sei hehimbo ranɨmbohünda ratüpurɨmayei ra se hɨbadɨhümbo, ŋga hɨnɨŋgɨ-ndɨhimboyei. Ŋga tɨŋɨrɨfondefühɨ  

685 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

2 Son  686

Godɨndɨ-mayo takɨnɨ aboedɨ ra yɨhoefɨ ratüpurɨ-mbohünda ndahumɨndefɨmboane. 9 Ŋga nindou mamɨ ai Kraisɨndɨ hoafɨ ragu pire haya ŋgorü hohoanɨmo süŋgure arandɨ ranai ana God ai ŋgɨrɨ ai-dɨbo nɨmandu. Nindou ai Sisasɨndɨ hoafɨ süŋgure arand-anɨmbo God arɨmbɨnɨ Sisasdɨbo nindou ranahambo sowahɨ nɨmboamboyafanɨ. 10 Ŋga nindou mamɨ sɨheimbo sowahɨ tükündɨfihümbo yamundɨfe hoafɨ ra hoafɨkoate-nduanɨ ana, se nindou ranahambo ŋgɨrɨ hɨhɨfɨndɨhorühɨ worɨnɨndɨhorɨ, ŋga wanɨ. 11 Nindou ai ahambo hɨhɨfarürɨ ana, nindou ranai ahambo ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ranahambo farɨheirühani.  





12  Ro

Bɨdɨfɨrana hoafɨ

sɨheimbo hoafɨ afɨndɨ hoafɨmbo saheheamboyahɨ, ŋga pepafihɨ sürü pefembo moeisahɨ. Ŋga ro sɨheimbo sowanambo sɨnɨ wataporɨmbo saheheamboyahɨ sɨhɨrɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbohünda. 13 Sɨhafɨ akɨdɨ God ai ahandɨhoarɨ kamafoareandɨ ahandɨ nɨmorɨ ai sɨhambo hɨhɨfarɨhünɨnɨ. Karɨhasɨ.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

3 Son

Pas ŋgɨmɨ Son ai sürü papɨmarandɨ 1 Ro

anɨhondümbo-rɨhindeimbɨ hɨfandɨrɨ-handeimb-anahɨ, wandɨ wandafɨ Gaius, sɨhambo pas nda sürü paparɨhandɨ. Sɨhambo anɨhondümbo ŋgusüfo pararɨheanɨnɨ. 2 O wandafɨ, sɨhambohündambo Godɨmbo dɨdɨbafayahɨ. Sɨhafɨ ŋgusüfo dɨdɨboado-rɨhoeimb-ani, ŋga sɨhafɨ rananɨ moatükunɨ ra yahurai dɨdɨboado-ndɨhoayowa se aboedɨ mbɨmarɨfa sahehea ranahambo Godɨmbo hoafɨyahühɨ dɨdɨbafayahɨ. 3 Wandafɨ mamɨ, horombo bɨdɨfɨrɨ ai wambo sowahɨ tüküyafu hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Hapoana Gaius ai anɨhondü hohoanɨmo süŋgure arandɨ horombo rasüŋgumareandɨ nou,’ mehomo-ndamboyahɨ ranahambo afɨndɨ hɨhɨfɨhɨhɨfɨmayahɨ. 4 Wandɨ nɨmorɨ ai anɨhondü hohoanɨmo süŋgurɨhi arɨhündɨ ranɨ hoafɨ ra hɨmborayahɨ ana, ro afɨndɨ safɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨya arɨhandɨ.  





5  O

Gaius ai aboedɨ dɨdɨboadorɨhoei ratüpurɨyu arandɨ

wandafɨ, se wandafɨ mamɨmbo dɨdɨboadoro farɨhawandürɨ arandɨ. Ŋga asu se wandafɨ mamɨ ndɨfoambo amboa farɨhawapurɨ arandɨ. 6 Nindou rotumbo tüküyahi-rɨhündeimbɨ-yafe hɨmboahü hoafɨyomondühɨ yahomoya, ‘Gaius ai yɨhoefɨmbo ŋgusüfo pareamunühɨ mafarɨhemunɨ,’ mehomo. Se ahamumbo nafɨ ŋgɨnambo warɨ ŋgɨnɨrowapurɨ arandɨ God ai refi arandɨ nou. Se rawarowandɨ ana, aboed-ane. 7 Ai Sisasɨmbohünda hoaŋgomo arundɨ, ŋga nindou ai anɨhondümbofe-koateyeimbɨ aheimayo nɨnɨ-moatükunɨ moai sowandümo. 8 Nindou yahurai sɨhɨrɨ fehefepurɨmboane asu rananɨmbo sɨhɨrɨ ai-babɨdɨ Godɨndɨ anɨhondü hoafɨ fandɨhehurɨ-mboyefɨ.  





Diotrefes ai hohoanɨmo moaruwai süŋgumareandɨ

9 Horombo

ro Kraisɨndɨ nendɨ ranaheimbo pas sürü parɨhe koamarɨheheandɨ. Ŋga Diotrefes ai ahei bogorɨmbondahe nɨmboambo 687 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

3 Son  688

yahuhaya yɨhoefɨ hoafɨ moai hɨmborɨyu. 10 Ranɨmboane asu ro dɨdɨ tükündaheandühɨ ahandɨ ratüpurɨ ranahambo hoafɨnda-handomboyahɨ. Ai yɨhoefɨmbo-hündambo moaruwai hoafɨ wataporɨyu wakɨre arandɨ. Ranɨ ratüpurɨ yaŋgɨrɨyopoanɨ, ŋga ai sapo wandafɨ mamɨmbo hɨmbokaboako-marapurɨ. Ŋga nindou ai nindou ranahambo worɨnɨfimbo hohoanɨmondeianɨ, Diotrefes ai aheimbo yowanɨ yahu arandɨ, ŋga ŋgɨrɨ ro-babɨdɨ rotundɨmo yahupurɨ arandɨ.  

11 O

Demitrius ai hohoanɨmo aboedɨ süŋgure arandɨ

wandafɨ, se ŋgɨrɨ hohoanɨmo moaruwai süŋgundowandɨ. Ŋga hohoanɨmo aboedɨ süŋgundowandɨ. Nindou ai aboedɨ hohoanɨmo süŋgundeandanɨ ana, ai Godɨndɨ nɨmor-ani. Ŋga nindou ai hohoanɨmo moaruwai süŋgundeandanɨ ana, ai Godɨmbo hoeifekoate-ani. 12 Muŋgu ai Demitriusɨmbo aboed-ani asei. Ŋga ra anɨhond-ane muŋgu ai fɨfɨrɨhindɨ. Ro-amboa ahambo anɨhondümbo hoafɨyahühɨ aboed-ani asahɨ, ŋga wandɨ hoafɨ anɨhond-ane ra se fɨfɨrowandɨ.  

Bɨdɨfɨrana hoafɨ

13  Sɨhambo

ro afɨndɨ hoafɨ hoafɨmbo samboanahɨ, ŋga pepafihɨ sürü pefembo moeisahɨ. 14 Awi hɨbadandɨrɨ, ŋga se-dɨbo wataporɨmbohünda sɨhambo sowana sɨnɨmbo samboanahɨ. 15 Se ŋgusüfoambe afundo kündo hawa nɨmbafɨ. Wandafɨ mamɨ ai sɨhambo hɨhɨfarɨhünɨnɨ. Yɨhoefɨ wandafɨ mamɨmbo mamamɨndandürühɨ hɨhɨfɨndandürɨ.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sud

Pas Sud ai sürü papɨmarandɨ 1 Karɨhasɨhandürɨ,

ro Sud Sisas Kraisɨndɨ ratüpurɨya-rɨhandeimbɨ, Semsɨndɨ akɨd-anahɨ. Ape God ai sɨheimbo mborai yahundürühɨ ŋgusüfo pamareandür-anei asu Sisas Krais ai hɨfandɨmarandüra se ŋgɨnɨndɨ anɨmboei sɨheimbo pas nda sürü paparɨhandɨ. 2 Ŋga Ape God ai sɨheimbo hɨpoambofe hohoanɨmo, ŋgusüfo afurɨfe kife hohoanɨmo asu ŋgusüfo pefe hohoanɨmo afɨndɨ mbɨsagadür-amboane.  

3  Wandafɨ

Tɨkai hoafɨ yamundu-rundeimbɨ nindou

mamɨ, horombo God ai sapo sɨhefɨmbo muŋguambo aboedambo-mareamunɨ ranahambo sɨheimbo pasambe hoafɨndahandürɨ saheheamboyahɨsɨ. Ŋga awi hapondanɨ ana sɨheimbo pas nda sürü papɨrɨhandühɨ sɨhɨrɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo masahumɨndefɨ ra tɨkaruhou yamundu-rundeimbɨ ai tükümefunda wambo ŋgusüfoambe botɨmareandɨra se ranahambo gifembohünda ŋgɨnɨndɨ-hamɨndɨhandürɨ samboanahɨ. God ai mamɨmbo yaŋgɨrɨyu ahandɨ nendɨ ranaheimbo anɨhondümbofe hohoanɨmo masagadürɨ. 4 Ŋga nindou Godɨmbo hohoanɨmo-koateyomo-rundeimbɨ ai sɨhefɨ mbusümo dɨbo hasiyafu tüküyafu sɨfomomboanemo. Rananemo asu ai Godɨndɨ-mayo moanɨ hɨpoambofe hohoanɨmo ra hɨhɨru ŋgorü süŋguru hoafɨyomo arundɨ ahamundɨ moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo ra gabudɨfe-mbohünda. Rananemo ai sɨhefɨ Bogorɨ Adükarɨ Sisas Krais ranahambo yɨboarukoruwurühü daboadɨ hɨhɨrɨmarɨwurü. Horombo hondü Baibor yahoya, ‘Nindou ranai süŋgunambo asübusɨ ndowandümboemo,’ meho. 5 Awi se ndanɨ hoafɨ ndanahambo ndorɨhi fɨfɨrɨhi-mboaneisɨ, ŋga awi ro sɨheimbo namühɨ hoafɨndahandürɨ samboanahɨ. Adükarɨ ai Israerɨmbo aboedambo-mareandürɨ Isip hɨfambeahɨndɨ, ŋga ai süŋgunambo nindou ahandɨ hohoanɨmo anɨhondümbofe-koate-mayeia asu ai aheimbo moaruwaimbo-mareandürɨ. 6 Horombo sünambeahɨndɨ nendɨ ai God ratüpurɨ ahamumbo masagapurɨ ra moei yahomo hou hɨfandɨkoate  





689 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sud  690

hɨnɨŋgɨmarundɨ. Ŋga ai moanɨ ŋgoafɨ hɨnɨŋgɨ-marundamboyu, asu God ai ahamumbo sen ŋgɨnɨndɨnambo hüputüpu-rapurümündɨ mbura nɨmbɨ nɨmarowambe ragu papɨ-hoafɨyupurɨmbo-hünda hɨnɨŋgɨ-mareapurɨ. Asu God ai ahamumbo tɨŋɨrɨfo saimbohünda ai Godɨndɨ yɨbobofembo si ranahambo hɨfandundühɨ amarɨmo. 7 Yahurai-ane horombo nindou Sodom asu Gomorahündɨ asu ŋgoafɨ akɨmɨ ranɨ fikɨmɨ adaburo ranɨhündambo nindou amboanɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ramefundɨ nou yarɨhi hohoanɨmomayei-ane. Ranɨyu asu God ai aheimbo hai koadürümbo horɨ-randeimbɨ ranambe hɨnɨŋgɨ-mareandüra asübusɨ afɨndɨ masahümündi. Ŋga aheimbo yandɨhu hondɨhundürɨ mbundɨhumbo anɨmbo asu sɨhɨrɨ amboanɨ yahurai refepoanɨ, ŋga ranahambo ndondɨhu türüboadɨ-humboane. 8 Mamɨ ranɨ-süŋgumboane nindou ranai-amboanɨ nɨne-moatükunɨ yafogoadɨnambo nahurai tüküfeyoanɨ ranahambo süŋgurɨhindühɨ moaruwai hamɨndɨ nindou tükümehindɨ. Rananei ai Godɨndɨ ŋgɨnɨndɨ ranahambo daboadɨ hɨhɨrɨhindühɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranahamumbo tɨrɨfoefe hoafɨyahüpurɨ arɨhündɨ. 9 Horombo sünambeahɨndɨ nendɨ-yomondɨ bogorɨ, ahandɨ ndürɨ Maiker, ai moai ramarɨhindɨ nou rareandɨ. Ŋga ai Satan-dɨbo Mosesɨndɨ fi ra dɨdɨ manderümündɨ safanɨ hena sɨmborɨ hoafɨyafandühü ai moai Satanɨmbo tɨrɨfoarirɨ papɨ-hoafɨrürɨ. Ŋga ai yare hoafɨyuhü yahuya, ‘Adükarɨ ai-anɨmbo sɨhambo moaruwai watɨkoafɨ-mbiyunɨn-amboane!’ mehundo. 10 Ŋga nindou ranana nɨmɨndɨ ra fɨfɨrɨfekoate wamboanei ranahambo ai tɨrɨfoarɨhi hoafɨyei arɨhündɨ. Asu ai nɨnɨhondɨ nahurai hohoanɨmo fɨfɨrɨfe-koate-anei nɨnɨ-moatükunɨyo hohoanɨmoambe tükefeyo ra süŋgurɨhi arɨhündɨ. Ranane asu ahei ranɨ hohoanɨmo ranai aheimbo moaruwaimbo-reandürɨ arandɨ. 11 Hɨpoanɨmboebou-anei, ŋga aiana asübusɨ afɨndɨ ndahümündimboyei! Aiana sapo horombo Ken hohoanɨmomayu hohoanɨmo-ane süŋgurɨhi arɨhündɨ. Aiana horombo Baram tɨkare-haya ramefiyu nou ai kakɨ semɨndɨmbo-hündambo yaŋgɨrɨ ratüpurɨyei arɨhündɨ. Kora ramefiyu nou ai Godɨmbo süŋgufekoatemayei-amboani asu ai aheimbo moaruwaimbo-reandürɨmboani. a 12 Se mamɨ fandɨhi nɨmarimbo nindou ŋgorümbo aboedɨ hohoanɨmoyondorambo sesesɨ-yeihɨ nɨmarian-anemo asu nindou ranai se-babɨdɨ nɨmarɨmondühɨ ahamundɨhoarɨ sowasümondühɨ nindou bɨdɨfɨrambo saikoate-memo. Ahamundɨ hohoanɨmo ra sɨhei fandɨhi arɨhündɨ ra moaruwaimboru arundɨ asu ai dɨdɨbudümbɨ moatükunɨ nahurai-anemo.  











a  1:11 Ken ai ahandɨ akɨdambo ŋgɨnɨndɨyuhü hɨfɨkoamarirɨ (Stat 4). Baram ai kakɨ semɨndɨmbohünda Israerɨmbo moaruwaimbofe hoafɨ hoafɨmayu, ŋga God ai moai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨyu. (Namba 22-24, Ɨo 23:4-5). Kora ai Mosesɨmbo daboadɨ hɨhɨrɨmarirɨ ranɨmboane asu God ai ahambo hɨfɨkoamarirɨ. (Namba 16).

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 691

Sud

Rananemo asu ahamundɨ fimbo yaŋgɨr-anemo aiana hohoanɨmoyomo hoaŋgomo arundɨ. Aiana sapo mburüŋgai werɨnambo kɨkamɨndɨ pireandanɨ hoe-koate moanɨ goagu aho yahurai hamɨndɨ nend-anemo. Aiana sapo nɨmɨ hɨsɨ sɨmboanɨ hɨsɨ-koate anɨŋgo nahurai-anemo. Asu ŋgoambo nɨmɨ sapo nindou ai ahasɨharɨ kɨbodɨrɨhinda emündü pefoai haya yaparɨ anɨŋgo nahurai-anemo. 13 Ahamundɨ amoanɨŋgümbɨ ratüpurɨ ra sapo hohoambu afɨndɨ howohü wutɨpuiarɨ semɨndɨ ho momoehoanɨ koararɨhendɨ yahurai-anemo. Horombo God ai sapo mupui hoahoaŋgorandeimbɨmbo nɨmbɨ nɨmarowambe ranɨhü koadürümbo nɨmandɨfɨ ndandɨ yahuhaya hɨnɨŋgɨmareandɨ yahurai-anemo.  

14  Enok

Nindou ranai tɨŋɨrɨfo moaruwai ndowandümboemo

ai Adam nüŋgu-ambeahɨndɨ 7 amoaombofi tüküfi manüŋgu. Ai nindou ranahamumbo horombo hondü hoafɨyuhü yahuya, “Hoeirɨhi! Adükarɨ ai ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ afɨndɨ tausen eŋgoro ranɨbabɨdɨmbo kudümbui muŋguambo yɨbobofe-mbohündambo. 15 God ai nindou muŋguambo ‘se hütiyei,’ mbüsü haya ahambo fɨfɨrɨfekoate-ayei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui. Sapo ai Godɨmbo hohoanɨmokoate moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ ratüpurɨ süŋgurɨhündühɨ asu ai Godɨmbo moaruwai hamɨndɨ hoafɨ hoafɨyei marɨhündɨ ranɨmboane ranaheimbo tɨŋɨrɨfo dagadürɨmbui,” mehu. 16 Nindou ranai ana nɨnɨnɨmbo ra ai yɨboaruko hoafɨyomo wakɨrundühɨ nindou ŋgoründɨ-wamɨ papɨfe hoafɨ afɨndeimb-anemo. Aiana ahamundɨ moaruwai hohoanɨmo meŋgoro ranɨ-yaŋgɨr-ane süŋguru homo arundɨ. Aiana ahamundɨ fimbo borɨyomo arundɨ asu nindou bɨdɨfɨramboya, ai yɨhoefɨ hohoanɨmo ranɨ-süŋgumbɨrɨhinda yahomomboanemo aheimbo hoafɨ nafɨrundürɨ arundɨ.  



Se hɨbadɨhümbo sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra kɨkɨhɨndühümündi

17 Se

wandɨ ŋgusüfohünd-anei, se sapo nɨne hoafɨ sɨheimbo sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ ai horombo hoafɨmemondürɨ ranahambo hohoanɨmondei. 18 Ai sɨheimbo yaru hoafɨyomondühüya, “Bɨdɨfɨranambo si tüküfeyo-ambe ana, tɨrɨfoaru hoafɨyomo-rundeimbɨ tükündafumboemo asu ai ahamundɨ Godɨmbo fɨfɨrɨfe-koate hohoaŋɨ süŋgundu ndumboemo,” mehomondürɨ. 19 Nindou ranai hɨfɨnɨndɨ hohoanɨmo süŋguru asu yikürübüru-rundeimb-anemo. Yifiafɨ Aboedɨ ranai moai ahamundɨ ŋgusüfoambe nɨmaropurɨ, ŋga wanɨ. 20 Ŋga wandafɨ mamɨ, sɨhei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra Godɨndɨ yaŋgɨr-ane asu se ŋgɨnɨndɨ anɨhondümbo-fembohünda sɨmborɨ farɨhefirɨndei. Sapo Yifiafɨ Aboedɨndɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ranɨnambo-anɨmbo Godɨmbo dɨdɨbafɨndei ndühündɨ. 21 Godɨndɨ ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ranambe nɨmboei ŋgei. Se sɨhefɨ Adükarɨ Sisas Krais ranai ahandɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Sud  692

hɨpoambo hohoanɨmo ranambo yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo nɨŋgombo ra ndemunɨmbui mbɨsei hehi hɨmbondeihɨ nɨmboei. 22 Nindou dɨdɨyei ai ndofe anɨhondümbofe-koate moanɨ mbusümondühɨ nɨmboei wakarɨhindɨ ranaheimbo hɨpoambo-ndɨhindürɨ. 23 Bɨdɨfɨrɨ nindou aiana hai ŋgoafɨna ho nafɨnɨ anɨboadei, ŋga se nɨmai aheimbo ranambeahɨndɨ kündahi hündühümündi-hündürɨ aboedühɨ pindɨhindürɨ. Nindou bɨdɨfɨrɨ ahei ŋgusüfoambe botɨfembo moaruwai hohoanɨmo aheimbo hɨfandɨrandürɨ arandɨ. Ŋga se aheimbo moanɨ yɨhɨmbondeihɨ hɨpoambondɨhindürɨ. Hɨbadɨhündɨ, ŋga ahei moaruwai hohoanɨmo ranɨnambo se moaruwai tükündahimboyei.  



24  Sɨhɨrɨ

Godɨmbo hɨhɨfɨ hoafɨ

God mamɨ yaŋgɨrɨ ahambo aboed-ani mbɨsefɨmboane. Aianɨmbo sɨheimbo kɨkɨhɨndamündü nüŋguanɨ asu se ŋgɨrɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhindɨ. Ai-anɨmbo sɨheimbo ndemündündürɨ gafu dɨdɨboadonde ahandɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ hɨmboahü ranambe hüti-koate hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ kapeihü hɨnɨŋgɨ-ndearümbui. 25 God ai sɨhefɨmbo aboedambo-reamunɨ-randeimb-ani. Sɨhefɨ Sisas Kraisɨndɨ süŋguyu Godɨmbo hoafɨyeihɨ seiya, “God ai adükarɨ ndüreimb-ani, adükarɨ bogor-ani, ŋgɨnɨndɨ adükareimb-ani asu muŋguambo moatükunɨ hɨfandandeimb-ani,” mbɨseiamboane. Muŋguambo si horombo maho ai yahurai manüŋgu-ane asu hapondanambe asu süŋgunambo amboanɨ ai moanɨ yahurai koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbui. Anɨhond-ane.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Dɨbohɨndɨ Hoafɨ Weindahɨfembo Hoaf-ane Hoafɨ God ai Sonɨmbo weindahɨmareandɨ

1

Boatei hoafɨ

1   Hoafɨ

nda dɨbo meŋgoro-ane, ŋga Sisas Krais ai weindahɨmareandɨ. God ai ahandɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ ranaheimbo nɨnɨ-moatükunɨ nɨmehɨnou tüküfemboayo nafuimbiyundürɨ yahuhaya Sisas Kraisɨmbo nafuimayundo. Ranɨ-moatükunɨ ra sünambeahɨndɨ nendɨ ai Kraisɨndɨ ratüpurɨyu-randeimbɨ Son, wambo sowana koarɨheira kusü weindahɨ-mareandɨ. 2 Ranɨyo asu Son ro nɨnɨ-moatükunɨyo hoeimarɨheandɨ ranahambo anɨhondümbo hoafɨmayahɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra Godɨndɨ hoafɨmayo-wamboyo asu Sisas Krais ai ranahambo anɨhondümbo hoafɨmayu. 3 Nindou ai nɨnɨ-moatükunɨ süŋguna tüküfemboayo hoafɨ nda nindou bɨdɨfɨrɨ-yei hɨmboahü ritimɨra arandɨ aiana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyu-wamboane. Asu nindou dɨdɨyei ai ndanɨ hoafɨ sürü papɨmarandɨ ranahambo hɨmborɨ-yei hehi süŋguarɨhindɨ ai hɨhɨfɨhɨhɨfɨmbeyei-amboane. Nɨnɨ-moatükunɨyo tüküfemboayo si ra ŋgɨrɨ amɨtata tükündɨfeyo.  



4  Ro

Kraisɨndɨ nendɨ 7-ŋgoafümbɨ amarei aheimboane hoafɨ nda

Son-anahɨ nda, ro 7-ŋgoafümbɨ Kraisɨndɨ nendɨ Esia hɨfambe amarei sɨheimbo sürü nda paparɨhandɨ. God haponda anüŋgu, horombo hondü manüŋgu, asu süŋgunambo nɨŋgomboayu ranani, asu yifiafɨ 7 ranai ahandɨ adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ haŋgɨfoanɨ amarei, asu Sisas Krais aianei sɨheimbo moanɨ hɨpoambo-ndɨhindürühɨ ŋgusüfoambe afurɨfe kifimbɨ hohoanɨmo mbɨsahü-ndüramboane. 5 Sisas Krais-ana ai ndore anɨhondümbo weindahɨ  

693 The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 1  694

hoafɨyu-randeimb-ani. Ai boatei yɨfɨhündɨ botɨfi haya, asu ai muŋguambo moatükunɨ hɨfɨ ndanɨhü bogorɨmboyahi nɨnouayei ranahei adükarɨ bogor-ani. Sapo Sisas aiyu sɨhefɨmbo moanɨ hɨpoambo-reamunühɨ ahandɨ horɨ ranambo moaruwai-ambeahɨndɨ aboedambo-mareamunɨ. 6 Ranɨyu sɨhefɨmbo, God ahandɨ afɨndɨ ranahandɨfihɨ dɨdɨbafɨferambohünda adükarɨ bogorɨmbore hɨnɨŋgɨ-mareamunɨ. Sisas Krais aiana ndürɨ adükarümbɨndu haya koadürümbo-koadürümbo ŋgɨnɨndɨmbiyuwamboane. Ŋga anɨhond-ane! 7 Awi se hɨmborɨyei! Ai ŋgɨrɨ amɨtata mburüŋgai bɨtapɨnde haya kudu. Ŋga asu muŋguambo nindou ai hoeindɨ-horɨmboyei. Asu yifiarɨnambo wafusɨmaründümo nindou amboa hoeindü-wurɨmboemo. Asu ahambo süŋguna muŋgua hɨfɨnɨndɨ sɨrɨ amboa aranɨ-hoafɨndeimboyei. Yɨnɨ, ndanɨ-moatükunɨ ra tükündɨfemboe. Ŋga anɨhond-ane. 8 God Adükarɨ ai hoafɨyuhü yahuya, “Roanahɨ horombodɨdɨya asu süŋgudɨdɨya arɨhandɨ. Roanahɨ haponda anɨmboahɨ, horombo manɨmboahɨ asu süŋguna nɨmboamboyahɨ. Asu ro ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hond-anahɨ,” mehu.  



9 Ro

Son ai Kraisɨmbo hoeimarirɨ

sɨhei wandafɨ Son-anahɨ. Ro se-babɨdɨmbo nɨŋgombo asübusɨ Sisas-dɨbo asahümündi ra semɨndɨ mburümbo God ŋgɨnɨndɨ hɨfandarandɨ ranambe nɨŋgomboanahɨ. Sɨhɨrɨ muŋguambo nɨne tɨŋɨrɨfo afɨndɨ tükefeyo ra mamɨ hɨnɨŋgɨrou nɨmboefɨmbo sahumɨndefüh-anefɨ. Ro Godɨndɨ hoafɨ asu hoafɨ Sisas weindahɨ-mareandɨ ra bokamarɨ-heheandamboyei wambo hemafoarɨ-hindɨra asu ro ha airan Patmos-wamɨ manɨmboahɨ. 10 Adükarɨndɨ si ra tüküfehɨyo asu Yifiafɨ Aboedɨ wandɨ fiambe ŋgɨnɨndɨ tüküfehüyo asu wandɨ daboadanɨ hɨmborɨyahane nindou mamɨ hoafɨmayu ra fufuŋɨ nahurai puküna hoafɨmayu. 11 Ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Nɨnɨ-moatükunɨyo hoeiaro-wandɨ ra se bukambe sürü papɨnda mbunda 7 ŋgoafümbɨ Kraisɨndɨ nendɨ amarei aheimbo sowana koandɨhoefɨ. Ŋgoafɨ ranana Efesus, Smerna, Pergamam, Taiataira, Sardis, Firadefia asu Raodisia-anei,” mehu. 12 Ranɨyahɨ asu nindou düdi wambo hoafɨmayu ranahambo hoeifimbo sahehea, hɨhɨrɨyahe hoeirɨheandane gorɨnambo nafümbɨ ram nindɨfe fondɨ 7 ranai manɨŋgomonda hoeimarɨheapurɨ. 13 Ranɨyo asu nindou mamɨ ram nindɨfe fondɨ ranɨ mbusümo manüŋgu. Aiana Nindou Hondü nahuraiyu. Ranɨyu ai hoandarɨ hoearɨ güdeandanɨ hanɨ tɨŋarɨ gabudɨ-mafoareandamboyu asu gorɨnambo nafümbɨ ret nahurai ahandɨ mɨsɨndɨ-hamɨndɨhü hühɨre haya manüŋgu. 14 Ahandɨ mbɨro asu mbɨrɨnaŋɨ ana kayahɨ nɨnendɨ kɨfohayo asu sünü kɨfohɨ nahurai hamɨndɨmayo.  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 695

Weindahɨfembo 1​, ​2

Ranɨyo asu ahandɨ hɨmboarɨ ranai hai imami nahuraimayo. 15 Ahandɨ tɨŋarɨ ana ain hai adükarambe mandɨfe mburɨmbo hɨmboamupuimboarandɨ rahurai hamɨndɨyo makiaro. Ranɨyo asu ro ahandɨ hoafɨ ra hɨmborɨyahanɨ sapo hoe hohoambuyo haya aho nahurai fumayo. 16 Asu ai mupui 7 ra warɨhondü waranɨ waramberamündü haya manüŋgu. Asu ami-yomondɨ pisao ra yɨboboanɨ yihümɨndɨyo-weimbɨ yihümɨndɨ hamɨndɨ ranai ahandɨ yahamonɨndɨ moanambühɨ tükɨfe mbumarandɨ. Asu ahandɨ ŋgusümboarɨ ranana sapo hüfɨnɨmbo hüfɨhamɨndɨ si boakafoareandɨ nahurai hamɨndɨ simayo. 17 Ranɨyahɨ hoeirɨhinɨhünda asu ahandɨ yirɨkɨmɨ yɨfɨ nahurai pɨmayahɨ. Ranɨyu asu ai ahandɨ warɨ-hondü warɨ ra wandɨwamɨ nande mbura hoafɨyuhü yahuya, “Awi se yɨhɨmbo-ndamboyafɨ. Roana weaŋgurühɨ-dɨdɨ hondüya asu süŋgu-dɨdɨ hondüya-rɨhandeimb-anahɨ. 18 Asu ro yaŋgɨrɨ nda anɨmboahɨ. Horombo yɨfɨmayahɨsɨ, ŋga se hɨmboyafɨ, roana haponda yaŋgɨrɨ koadürümbo-koadürümbo anɨmboahɨ. Ran-anahɨ asu ro Yɨfɨyoramboane asu yifiafɨ ŋgoafɨ yipurɨ ra hɨfandarɨhandɨ. 19 Ranɨmboane awi nɨne-moatükunɨ hoeimarowandɨ asu haponda tükefeyo-ane asu süŋguna tüküfemboayo ra se sürü papɨndandɨ. 20 Sapo se hoeimarowandɨ mupui 7 asu gorɨnambo nafümbɨ ram nindɨfe fondɨ 7 wandɨ warɨ-hondü waranɨ ranana dɨbohɨndɨ hoafɨ meŋgoro-ane. Ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndahuraiane: Mupui 7 ranana Kraisɨndɨ nendɨ-yei sünambeahɨndɨ nendɨ 7-anemo. Ram nɨmɨndɨ 7 ranana Kraisɨnd nendɨ 7-anei,” mehu.  











2

Kraisɨndɨ nendɨ Efesus ŋgoafɨhü amarei aheimbo hoafɨ aho

1   Nindou

ranai hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendɨmbo Efesus ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ranahambo sürü papɨndandɨ. Nindou mamɨ ai mupui 7 ahandɨ warɨ-hondü waranɨ semündü haya gorɨnambo nafümbɨ ram nindɨfe fondɨ 7 ranɨ mbusümo hoahoaŋgu wakɨmareandɨ ai hoafɨyuhü yahuya, 2 ‘Se muŋguambo moatükunɨ wambohünda ratüpurɨyei arɨhündɨ ra ro fɨfɨrɨhea-mboanahɨ. Asu ambe yaho yɨboaruko-yɨboarukofihɨ hɨnɨŋgɨfekoate tɨŋɨrɨfoyeihɨ ratüpurɨyei arɨhündɨ. Seana moai nindou moaruwai ranaheimbo sɨhei mbusümo nɨŋgombo yifirɨyei. Nindou ai hoafɨyomondühɨya, “Ro-amboa Kraisɨndɨ hoafɨ sahumɨndefɨ hefɨ-rɨhundeimb-anefɨ,” mehomo, ŋga anɨhondü ana wanɨ, se ranahamumbo yɨboborɨ-hipurühɨ fɨfɨrɨhindɨ ra ai tɨkai hoafümbɨ nindou yaŋgɨr-anemo. 3 Ŋga seana ambe sei hehi ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo asu wandɨ süŋgu tɨŋɨrɨfo ra sahümündi hehi tɨŋɨrɨfoyeihɨ moai wambo süŋgufembo ra hɨnɨŋgɨrɨhindɨ. 4 Ŋga sɨhafɨ hoafɨ akɨdou eŋgoro. Se weaŋgurühɨ wambo ŋgusüfo pamarowandɨrɨ, ŋga haponda hɨnɨŋgɨ-marowandɨrɨ. 5 Se aboedɨ hohoanɨmo hɨnɨŋgɨfekoate-yafambe manɨmbafɨ ra nahurai  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 2  696

hohoanɨmondafɨ. Ŋga asu hapondanɨ ana se moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨro hawa horombo weaŋgurühɨ süŋgumarowandɨ nou süŋgundandɨ. Asu se sɨhafɨ hohoanɨmo ra ŋgorü-süŋgufekoate-ayafɨ ana, asu ro tükündahe sɨhambo tɨŋɨrɨfo ndahanɨnɨhü sɨhafɨ ram nindɨfe fondɨ ra raguanambo-ndɨheamboyahɨ. 6 Awi aboedɨ hohoanɨmo ranana sɨhafɨ fiambe nɨmarɨmboane: Asu ranane Nikorasɨndɨ sɨrɨhündɨ nindou ranahei hohoanɨmo ranahambo yɨboarukoro hafɨ arandɨ. Ro-amboanɨ ahei hohoanɨmo ranahambo ana yɨboaruko-rɨheandühanahɨ. 7 Nindou ai hɨmboambe-mbɨndühɨ ana, awi ai moanɨ hɨmbo yaŋgɨrɨ kümbɨreandamboane, sapo Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafendürɨ ranahambo! Nindou ai yifiarɨyu taborarɨhoayu ana, nɨmɨ nindoumbo yaŋgɨrɨ senda nɨmboei-rɨhündeimbɨ ranahandambo sesɨ yɨmai mbɨsaha, ndemündümbui. Nɨmɨ ranana Godɨndɨ nümbürambeane anɨŋgo,’ ” mehu.  



Kraisɨndɨ nendɨ Smerna ŋgoafɨhü amarei aheimbo hoafɨ aho

8  Nindou

ranai hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendambo Smerna ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ahambo sürü papɨndandɨ. Nindou düdi ai weaŋgurühɨdɨdɨ asu süŋgudɨdɨ yɨfɨyu haya asükai yaŋgɨrɨ anüŋgu, ai ndare hoafɨyuhü yahuya, 9 ‘Ro fɨfɨrɨheandɨ sɨhei tɨŋɨrɨfo afɨndɨ asu napokoate-ayei ra, ŋga se muŋguna napo afɨndeimbɨ hond-anei! Ro fɨfɨrɨheandɨ nindou bodɨmondɨ ai sɨheimbo hoafɨ moaruwai hoafɨmehündürɨ ra. Ai hoafɨyeihɨ seiya, “Roana Sudahünd-anefɨ,” masei, ŋga aiana Suda hondüyeipoanɨ. Aiana Satanɨndɨ nendɨ yaŋgɨranei. 10 Nɨne asübusɨ ndeara akɨmɨ hamɨndɨ sɨheimbo tüküfemboayo ranahambo se yowanɨ yɨhɨmboyopoanɨ. Hɨmborɨyei! Satan ai bɨdɨfɨrɨ sɨheimbo refe hoeifendürɨ-mbohündambo karabusɨ-ndearümbui. Asu 10 si se afɨndɨ tɨŋɨrɨfo-ndeimboyei. Ŋga se anɨhondümbondɨhi ŋgeimbo yɨfayei amboanɨ ro yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hohoanɨmo ŋgɨnɨndɨ napo nahurai ndahandürɨmboyahɨ. 11 Nindou ai hɨmboambembɨndühɨ ana, awi ai moanɨ hɨmbo yaŋgɨrɨ kümbɨreand-amboane sapo Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafayondürɨ ranahambo. Nindou dɨdɨyei yifiarɨyei taborɨhehirɨhündeimbɨ aheimbo ana ŋgɨrɨ asükaiyo yɨfɨmboayo ranambo moaruwaimbo-ndeandürɨ,’ ” mehu.  





Kraisɨndɨ nendɨ Pergamum ŋgoafɨhü amarei aheimbo hoafɨ aho

12  Nindou

ranai hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendambo Pergamum ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ahambo sürü papɨndandɨ: Nindou mamɨ ami-yomondɨ pisao yɨboboanɨ yihümɨndeimbɨ masemündu ranai ndare hoafɨyuhü yahuya, 13 ‘Ro nahi se nɨmboei arɨhündɨ ra fɨfɨrɨhe-amboanahɨ. Ŋgoafɨ ra sapo Satan ai ahandɨ ŋgɨnɨndɨ  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 697

Weindahɨfembo 2

hɨfandarandɨ ranɨhü. Ŋga seana, wandɨ ndürɨ ranahambo kɨkɨhɨsafɨrandɨfɨmbo-anafɨ. Horombo Antipas ai wandɨ ndürɨ ranahambo weindahɨre-randeimbɨ manüŋgu asu moanɨ wandɨ hoafɨ ranɨ yaŋgɨrɨ hamɨndɨ süŋgumare hu. Ranɨyo asu sapo Satan ai nɨmarü ŋgoafɨhü ranɨhü sɨhei mbusümo ahambo hɨfokoamarɨhora yɨfɨmayusɨ, ŋga ranɨsɨmboanɨ se moai sɨhei anɨhondümbofe ra dɨbonapɨrɨhindɨ. 14 Ŋga awi ro sɨheimbo hoafɨyondürɨmbo hoafɨ akɨdou mbegorɨ. Awi sehündɨ bɨdɨfɨrɨ aiana Beramɨndɨ hohoanɨmo ra ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨrɨhümündimboanei. Ai Berakɨmbo yamundɨmarira asu Berak ai Israerɨmbo moaruwai hohoanɨmo nafuimendüra süŋgurɨhindühɨ tɨkai godɨmbo sesɨ sɨhefeimbɨhündɨ sahüsi marɨhündɨ. Asu nindowenihɨ ai nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomo asu nɨmorehɨ ai nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei marɨhündɨ. 15 Rahurai sehündɨ nindou amboa bɨdɨfɨrɨ Nikorasɨndɨ yamundɨfe süŋgurɨhi-rɨhündeimb-anei. 16 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo awi sɨhei moaruwai hohoanɨmo hɨnɨŋgɨndɨhi hehi aboedɨ hohoanɨmo süŋgundɨhindɨ. Asu se refekoate-ayei ana, ro nɨmehünou sɨheimbo-so dügümbo ranɨ-babɨdɨmbo wandɨ yahamo pisao yihümɨndɨ tüküfe anɨŋgo ranambo yifiarɨ-ndamboyahɨ. 17 Nindou ai hɨmboambe-mbɨndühɨ ana, awi ai moanɨ hɨmbo yaŋgɨrɨ kümbɨreand-amboane sapo Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafendürɨ ranahambo. Nindou düdi ai yifiarɨ ra tɨtaboara-foareandɨ ana, nindou ranahambo sünambeahɨndɨ sesɨ bɨdɨfɨrɨ, ahandɨ ndürɨ mana, dɨbo eŋgoro ra ndahandomboyahɨ. Asükainda ro nɨmoei kɨfohɨ ndürɨ sɨmborɨ penɨŋgoweimbɨ ahambo ndahandomboyahɨ. Nɨmoei kɨfohɨ ranɨfihɨ ndürɨ apaiaro ra nindou mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ fɨfɨrɨndeandɨ, ŋga nindou sapo düdi ndürɨ asemündu ranai yaŋgɨr-anɨmbo fɨfɨrɨndeambui,’ ” mehu.  







Kraisɨndɨ nendɨ Taiataira ŋgoafɨhü amarei aheimbo hoafɨ aho

18  Nindou

ranai hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendambo Taiataira ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ahambo sürü papɨndandɨ: Godɨndɨ nɨmorɨ, nindou düdi ai ahandɨ hɨmboarɨ hai imami nahurai asu ahandɨ tɨŋarɨ ain hai adükarambe mandɨfe mburɨmbo hɨmboamupuimbo-arandɨ nahurai, ai ndare hoafɨyuhü yahuya, 19 ‘Se nɨnɨ-moatükunɨyo ratüpurɨyafɨ arandɨ ra ro fɨfɨrɨheamboanahɨ. Sɨhafɨ hɨpoambofe hohoanɨmo, anɨhondümbofe hohoanɨmo, fehefe hohoanɨmo, asu sɨhambo tɨŋɨrɨfo tüküfeyoanɨ moan-ane yahoefe nɨŋgo hohoanɨmo ra ro fɨfɨrɨheandɨ. Se horombo ratüpurɨmayafɨ ranahambo ŋgasünde haya haponda afɨndɨ hamɨndɨ ratüpur-ayafɨ ranahambo ro fɨfɨrɨheandɨ. 20 Ŋga ro sɨhambo ndanahambo hoafɨ akɨdou eŋgoro. Asu se Seseberɨmbo nɨmesɨ safühɨ hɨnɨŋgɨmarowanda tɨkai yamundɨfe ra yamunde wakɨmareandɨ. Ai hoafɨyohü yahoya, ‘Roana Godɨndɨ hoafɨ hoafɨya-rɨhandeimb-anahɨ,’ meho. Ŋga ai wandɨ ratüpurɨyei 



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 2​, ​3  698

rɨhündeimbɨmbo tɨkare-haya yamundɨmareandüra nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyei asu nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei asu tɨkai godɨmbo sesɨ sɨhefeimbɨhündɨ sahüsi marɨhündɨ. 21 Rananɨmbo ahandɨ moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨre haya hɨhɨrɨfe aboedɨ hohoanɨmombeyo sahehea afɨndɨ si rarɨhe hɨnɨŋgɨmarɨ-heandɨyosɨ, ŋga asu ai ahandɨ ranɨ hohoanɨmo ra daboadanambo-fembo moei meho. 22 Awi nɨmorehɨ ranahambo ro tɨŋɨrɨfo semɨndɨrambo fondɨ ranɨ wamɨ pindɨheamboyahɨ! Asu nindou dɨdɨyomo ai-babɨdɨ nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomo marundɨ amboa hɨfɨ ndanɨhünda moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨfe-koateayomo ana, afɨndɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo ndowandümboemo. 23 Ro ahambo süŋgurɨhi-ndeimbɨmbo amboa hɨfokoako-boadɨhearümboyahɨ. Rananɨmbo asu muŋguambo Kraisɨndɨ nendɨ ai wambo anɨmboya, Nindou aiana ŋgusüfoambe asu hohoanɨmo ambe türüfoare fɨfɨreandeimb-ani. Asu mamamɨ nindou se moaruwai hohoanɨmomayei ranahambo sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo ndahandürɨmboyahɨ. 24 Taiataira ŋgoafɨhündɨ seana moai ahandɨ yamundɨfe ranɨ süŋgurɨhi rɨhündɨ. Asu ro fɨfɨrɨheandɨ, seana moai Satanɨndɨ hoafɨ dɨbohɨndɨ hohoanɨmo asei ra fɨfɨrɨhindɨ. Ro hoafehandürɨ, sɨheimbo ŋgorü tɨŋɨrɨfo ra ŋgɨrɨ sɨheiwamɨ ana nandɨheandürɨ. 25 Ŋga se muŋguambo hohoanɨmo masahümündi ra ŋgɨnɨndɨ kɨkɨhɨsafɨ ndühümündi nɨmboei ŋgeiananɨmbo ro tükündaheamboane. 26 Nindou düdi ai yifiarɨyu humbo tɨtaboarɨfoare haya asu ro hohoanɨmoayahɨ ranɨ-süŋgu yaŋgɨrɨ süŋgura humbo bɨdɨfɨranɨmbo ana, nindou ranahambo ŋgɨnɨndɨ ndahandomboyahɨ wandɨ Ape wambo masendɨ nou. Rananɨmbo asu nindou ranai muŋguambo nindou hɨfɨ ndanɨhü anɨmboei ranaheimbo hɨbadarümbui. 27 Ai ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ nüŋgumbo yikamunɨnambo hɨbadarümbui. Asu rananɨmbo aheimbo harɨndundüranɨ hɨpɨrɨ hɨfɨnambo nafümbɨ nahurai boborɨndeambui.  Buk Song 2:9 28 Asu ai ŋgasündɨ-mareandɨndürɨ ranɨ nafuimbohünda ro ahambo botɨbotɨ ndahandomboyahɨ. 29 Nindou ai hɨmboambembünduhü ana, awi ai moanɨ hɨmbo yaŋgɨrɨ kümbɨreand-amboane, sapo Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafendürɨ ranahambo!’ ” mehu.  















3

Kraisɨndɨ nendɨ Sardis ŋgoafɨhü amarei ranaheimbo hoafɨ aho

1   Nindou

ra asükaiyu hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendambo Sardis ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ahambo sürü papɨndandɨ: Nindou mamɨ ai yifiafɨ 7 asu mupui 7 semünduweimbɨ-mayu ai ndare hoafɨyuhü yahuya, ‘Ro sɨhambo se nɨne ratüpurɨ rawarowandɨ ranahambo fɨfɨrɨheandɨ. Nindou ai hoafɨyeihɨ seiya, “Seana yaŋgɨrɨ anɨmbafɨ,” maseisɨ, ŋga anɨhondü ana se muŋguna yɨfɨyafɨ-mboanafɨ. 2 Se hɨmboarɨ bɨrɨhoefɨ! Sɨhafɨ anɨhondümbofe hohoanɨmo ra moendɨkoate 

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 699

Weindahɨfembo 3

yoambe ŋgɨnɨndɨ nɨmbafɨmbo kɨkɨhɨsafɨ-ndandɨfɨ. Ŋga ro hoeirɨheandanɨ se nɨnɨ-moatükunɨyo rawarowandɨ ranana wandɨ Godɨndɨ hɨmboahü awi aboedɨ ndorɨhoeimbɨ hamɨndɨ-yopoanɨ. 3 Se nɨnɨ-moatükunɨyo hɨmborɨyafɨ mbura asu masowandɨfɨ ra mɨtanɨnda-ndɨmboyafɨ. Ŋga hɨmborɨndafɨ mbunda asu sɨhafɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndo hawa asu aboedɨ hohanɨmo süŋgundowandɨ. Se hɨmboarɨ bɨrɨhoefɨ hawa hɨbadandɨ, ŋga ro sɨhambo sowahɨ hümbuhünümbɨ nindou nahurai tükündahe-amboyahɨ asu se ŋgɨrɨ ro tükɨfemboayahɨ ra fɨfɨrɨndowandɨ. 4 Ŋga asu Sardis ŋgoafɨhü nindou bodɨmondɨ ahei hoearɨ ranana aboedɨ afɨsahoyokoate-ane. Asu rananɨmbo ro-babɨdɨ hahabodeihü sapo ai aboedɨ hamɨndɨ wambo kɨfohɨ hoearɨ gudɨhimboyei. 5 Nindou düdi ai ŋgɨnɨndɨ semündü haya yifiarɨyu hu tɨtaboara-foareandɨ anɨmbo ai nahurai kɨfohɨ hoearɨ güdeambui. Asu ro ŋgɨrɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo bukambe ndürɨ sürü papɨmarandɨ ranambeahɨndɨ gogorɨndɨ-heheandɨ. Ŋga ro wandɨ ape asu ahandɨ nendɨ-yomondɨ hɨmboahü hoafɨndahühɨ anɨmboya, ‘Wand-anei,’ mbɨsamboyahɨ. 6 Nindou ai hɨmboambe-mbɨndühɨ ana, awi ai moanɨ hɨmbo yaŋgɨrɨ kümbɨreand-amboane, sapo Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafendürɨ ranahambo,’ ” mehu.  







Kraisɨndɨ nendɨ Firadefia ŋgoafɨhü amarei ranaheimbo hoafɨ aho

7 Nindou

ra asükaiyu hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendambo Firadefia ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ahambo sürü papɨndandɨ: Hoafɨ ndanana sapo nindou düdi sürühoeimbɨ hondüyu haya anɨhondümbo hoafɨyu-randeimb-ani. Aiana Adükarɨ Bogorɨ Defitɨndɨ-mayo ki semündümboani yipurɨ ra sübüdɨhenda asu nindou mamai-amboanɨ ŋgɨrɨ asükaindu pandeandɨ. Asu ai parareandɨ ra ŋgɨrɨ ŋgorü ai sübüdɨhendɨ. 8 Ro se nɨne-ratüpurɨ ratüpurɨyafɨ arandɨ ra fɨfɨrɨheamboanahɨ. Asu se ndürɨkoate-ayafɨ ra fɨfɨrɨheandɨ, ŋga ro nɨnɨ-moatükunɨ mboyo yamundɨ-marɨheanɨnɨ ra se süŋgurandɨhü asu wandɨ ndürɨ dükefembo moai amoanɨŋgɨyafɨ. 9 Ranɨ nindou Satanɨndɨ rotu worambe mamarei ranai seiya, ‘Roana Sudahünd-anefɨ,’ maseisɨ, ŋga aiana anɨhondü Suda-yeipoan. Aiana tɨkai hoafümbɨ nindou yaŋgɨr-anei. Ro yandɨheranɨ sɨhafɨ hɨmboahü tükündahi sɨhafɨ yirɨkɨmɨ yirümbo pusɨndɨhimboyei, asu ro sɨhambo hohoanɨmo-ayahɨnɨnɨ ra ai fɨfɨndɨhimboyei. 10 Ro sɨhambo sahɨya, ‘Tɨŋɨrɨfo sɨhambo tükɨndɨfeyoanɨ se moan-ane mbɨsafɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmbafɨ,’ masahɨ. Asu se hoafɨ ra süŋgumarowandɨ. Ranɨmbo-hündamboanɨmbo asu ro sɨhambo hɨbadɨhanɨnɨ-mboyahɨ tɨŋɨrɨfo nindou muŋguambo ndanɨ hɨfɨhündɨ ranaheimbo refe hoeifendürɨmbo si tükefeyo ranɨ-sɨmboanɨ ra ŋgɨrɨ sɨhambo tükündɨfenɨnɨ. 11 Ŋgɨrɨ amɨtata ro sɨhambo sowana tükündaheandɨ. Anɨhondümbofe hohoanɨmo se kɨkɨharandɨfɨ ra awi hɨnɨŋgɨndo-wamboyafɨ. Ŋga  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 3  700

kɨkɨhɨndandɨfan-anɨmbo asu nindou bodɨmondɨ ai sɨhafɨ aboedɨ harɨhefimbɨ takɨnɨ-mayo ra raguanambofe-koatembeyei-amboane. 12 Nindou düdi sapo yifiarɨyu tɨtaboarɨ-foareandeimbɨ-mayu ranahambo ana ro wandɨ Godɨndɨ worɨ ranambe kambohoanɨ-mbondɨhinɨ fondɨhi hɨnɨŋgɨ-ndɨhinɨmboyahɨ. Asu ai ŋgɨrɨ worɨ ra hɨnɨŋgɨnde haya weindanɨ tükündüfiyu. Asu ro-ahandɨfihɨ wandɨ Godɨndɨ ndürɨ pandɨhe asu wandɨ Godɨndɨ ŋgoafɨ adükarɨ sɨmborɨ Serusarem ranahandɨ ndürɨ amboanɨ pandɨheamboyahɨ. Sapo ranɨ ŋgoafɨ ranai anɨmbo sünambeahɨndɨ hɨfɨna wandɨ God sowahɨndɨ kodomboe. Rananɨmbo asu ro-amboanɨ wandɨ sɨmborɨ ndürɨ nindou ahandɨfihɨ pandɨhe hɨnɨŋgɨ-ndɨheamboyahɨ. 13 Nindou ai hɨmboambe-mbɨndühɨ ana, awi ai hɨmbo-yaŋgɨrɨ kümbɨreand-amboane, sapo Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafendürɨ ranahambo,’ ” mehu.  



Kraisɨndɨ nendɨ Raodisia ŋgoafɨhü amarei aheimbo hoafɨ aho

14  Nindou

ra asükaiyu hoafɨyuhü yahuya, “Sünambeahɨndɨ nendɨ Kraisɨndɨ nendambo Raodisia ŋgoafɨhü hɨfandarandürɨ ahambo sürü papɨndandɨ: Anɨhondümbo hoafɨyu-randeimbɨ ai muŋguambo God nafɨmarandɨ ranahandɨ nɨmɨndɨ ra ndare hoafɨyuhü yahuya, 15 ‘Se nɨne-ratüpurɨ ratüpurayafɨ ra fɨfɨrɨhenɨnɨ-mboanahɨ. Asu awi se moai wambo daboadɨ hɨhɨrowandɨrɨ asu moai ŋgusüfo parowandɨrɨ. Awi se wambo daboadɨ hɨhɨrɨmbaro-wandɨrɨyo asu ŋgusüfo pambarowandɨrɨyo saheheamboyahɨ. Ŋga se wambo akɨdou yaŋgɨrɨ anɨhondümbo-rowandɨrɨ arandɨ. 16 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo asu awi ro sɨhambo daboadɨ hɨhɨrɨndɨheanɨnɨmboyahɨ. 17 Nindou se raro hoafɨyafühɨ safɨya, ‘Roana kakɨ afɨndeimbɨ nindouya hehea napo afɨndeimb-anahɨ. Ranɨmbo-wambo asu ro moai mamɨ moatükunɨ napo amboanɨ mbonɨmborɨ-hamɨndɨhɨ,’ asafɨ. Ŋga wanɨ. Se moai nindou wudɨ nɨŋgoyafɨ. Seana nindou moaruwai hamɨndɨyafɨ hɨmboatɨharɨyafɨ hawa moanɨ nindou safɨ yaŋgɨr-anafɨ. 18 Awi ro sɨhambo dɨbafɨndɨheanɨnɨ samboanahɨ. Se napo afɨndeimbɨ hondü tüküfembohünda wandɨ-mayo gor hondü nda pemɨndafɨ. Asu sɨhafɨ amoanɨŋgümbɨ safɨ yaŋgɨrɨ fi ranahambo gabudɨfembohünda kɨfohɨ hoearɨ amboanɨ pemɨndafɨ. Se hɨmboatɨhar-ayafɨ ranɨmbo-hündambo se hɨmboarɨ aboedɨ asükaiyo hɨmboarɨmbohünda hɨmboarɨ marasin bɨdɨfɨrɨ pemɨndafɨ. 19 Nindou daboe ro hohoanɨmo-ayahandürɨ ranaheimbo ana moaruwaimborɨhe hoafeyahandürühɨ asu aheimbo dɨdɨboadorɨheandürüh-anahɨ. Ranɨmayo-wamboane awi se afɨndɨ hohoanɨmondafühɨ moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨndo mbunda aboedɨ hohoanɨmomayo ra ndowandɨfɨ süŋgunda ŋgafɨ. 20 Awi se hɨmborɨyafɨ! Ro yipurɨ-kɨmɨ nɨmboambo pɨrako-pɨrako-arɨhandɨ. Ŋga asu nindou düdi ai  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 701

Weindahɨfembo 3​, ​4

ro pɨrako-pɨrako-arɨhandɨ ra hɨmborɨyuhü wambo yipurɨ sübüdarɨhendɨrɨ ana, ro ahandɨ worambe keboehe ai-dɨbo sesɨ dagadɨhanɨ asu ai-amboa ro-dɨbo nɨmandü dedümbui. 21 Ro yifiarɨya tɨtaboarɨ-mafoareandɨ nindouya heheamboanahɨ asu hapondanɨ ro wandɨ Apendɨ nɨmarɨfondɨ ranɨwamɨ amarɨhɨ. Ŋga nindou düdi ai-amboanɨ yifiarɨyu tɨtaboafoarea-ndeimb-ayu ana, asu ro-dɨbo yɨnɨ mbɨsaha wandɨ adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranɨwamɨ nɨmandümbui. 22 Nindou ai hɨmboambe-mbɨndühɨ ana, awi ai hɨmbo-yaŋgɨrɨ kümbɨreand-amboane, sapo Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranai Kraisɨndɨ nendambo hoafendürɨ ranahambo,’ ” mehu.  



4

Godɨmbo sünambe heirünambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ kakɨsao-arɨhorɨ

1   Ranɨyahɨ

ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ ro yafogoadɨnambo nahurai sünambe yipurɨ ranai sübüdɨrɨhoai meŋgorowa hoeimarɨheandɨ. Ranɨyo asu hɨmborɨyahane wambo hoafɨ mamɨ horombo fufuŋɨ nahurai hoafɨmendɨrɨ ranai hoafɨyondɨrühɨ yahoya, “Awi, se ndühɨ sühüfananɨmbo ro sɨhambo nɨne-moatükunɨyo süŋgunambo tüküfemboayo ranahambo hoafɨndahanɨnɨ,” mehondɨrɨ. 2 Nɨmehünou Godɨndɨ Yifiafɨ Aboedɨ ranai wandɨ fiambefeyowohüyo asu adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ sünambe hoeirɨheandanɨ, ranɨwamɨ nindou mamɨ dɨdɨmbei ranai mamaru. 3 Nindou adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ ranɨwamɨ mamaru ahandɨ ŋgusümboarɨ ana yaŋgɨrasüfo asu hamburɨ sospa asu hamburɨ konirian kakɨ afɨndɨfihɨ semɨndɨmbo nɨmoei nahuraiyowohü tükɨfe manɨŋgo. Refeyowohüyo asu foforahoeimɨ ranai bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ ranahambo wakɨyo türe haya, yaŋgɨrasüfo emerar nɨmoei nahurai hɨmboarambe forɨhoayoweimbɨ manɨŋgowa hoeimarɨheandɨ. 4 Adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ ranahambo 24 adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ fondɨ bɨdɨfɨrɨ ranai wakɨyo türe haya burɨmayo. Ranɨyo asu fondɨ ranɨwamɨ 24 boagɨrɨ-memo ranai kɨfohɨ hoearɨ yihuruyomo houmbo gorɨnambo nafümbɨ at kɨbodɨrɨfoaru mburu nɨnoumemo. 5 Adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranambeahɨndɨ wabürüsü ranai bɨre hɨnɨŋgɨreandühɨyo, nɨmoamonɨndɨ hoafɨ ranai moanɨ puküna pai kameihɨ kɨkɨmarandɨ. Ranɨyo asu adükarɨ bogorɨndɨ fondɨ-mayo ranɨ haŋgɨfoanɨ sɨŋarɨ hai 7 ranai yiyowohü burɨmayo. Sɨŋarɨ hai manɨŋgomo ranana Godɨndɨ yifiafɨ 7-yomo burɨmayomo. 6 Asu asükaiyo fondɨ haŋgɨfoanɨ ra mamɨ moatükunɨ sɨrɨwara sürühoeyoweimbɨ grasɨnambo nahurai nafɨyoweimbɨ meŋgoro. Adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranɨ-mbusümondühɨ asu hɨmborɨkɨmɨ ra yaŋgɨrɨ nɨŋgombü moatükunɨ hɨmboarɨ haŋgɨfoanɨ asu daboadanɨ gabudɨfoa-reandeimbɨ ranai nɨnoumayei. 7 Weaŋgurɨhüdɨdɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombü moatükunɨ-mayo ranai adükarɨ pusi ahandɨ ndürɨ raion nahuraiyo. Ranɨ-kɨmɨnɨndɨ yimbu noufimbɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombü  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 4​, ​5  702

moatükunɨ ranai burmakau nahuraiyo. Ŋgorü ranɨ-kɨmɨ ŋgɨmɨ noufimbɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombü moatükunɨ-mayo ranai ahandɨ ŋgusümboarɨ ra nindou nahuraiyo. Asu bɨdɨfɨranɨ yimbuyimbu noufimbɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombü moatükunɨ-mayo ranai meso botɨrɨhoai ho-randeimbɨ nahuraiyo. 8 Yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgombü moatükunɨ mamamɨ ranai 6 mbanendeimbɨyei nɨnoumayei. Aheifihɨ wagabe ragu asu moanambühɨ ra hɨmboarɨnambo yaŋgɨrɨyo gabudɨfoa-reandürɨ haya mamarei. Asu ai nɨmbɨ-nɨmbɨsi ra moai heirü kɨkɨrühümündi, ŋga heirü hoafɨna kümerei. Ai rarɨhi heirüyeihɨ seiya: “Adükarɨ God Moanɨ Adükarɨ hondü, Ai Sürühoeimbɨ hondü, Sürühoeimbɨ hondü, Sürühoeimbɨ hond-ani. Ai horombo manüŋgu, haponda anüŋgu asu süŋguna nɨŋgomboayu,” sei heirüyeihɨ kakɨsaorɨhorɨ marɨhündɨ. 9 Yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgombü moatükunɨ ai nindou koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nüŋguweimbɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ-wamɨ mamaru ahambo heirünambo kakɨsaorɨhorɨ arɨhündɨ. 10 Ai refembo hohoanɨmo-yomondühɨ ana, sapo bogorɨ nindou 24-memo ranai nindou ai adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ wamɨ mamaru ranahandɨ haŋgɨfoanɨ yirɨyimbu pusɨrundühɨ pɨyomo mamarɨmo. Ai heirünambo koadürümbo-koadürümbo nüŋgumbü-mayu ranahambo kakɨsaomarurɨ. Ranɨyomo nɨmarɨfondɨ ranɨ haŋgɨfoanɨ ahamundɨ adükarɨ bogorɨndɨ at ra pirɨndowohü yaru heirüyomondühɨya, 11 “Yɨhoefɨ Adükarɨ asu God! Awi seana ndürɨ adükarümbɨ asu ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ semɨndɨmbo ra adükarɨ hamɨndɨ hond-anafɨ. Se-randɨ muŋguambo moatükunɨ eŋgoro ra sɨhafɨ hohoanɨmo süŋgu nafɨmarandɨ,” mehomo.  





5

Godɨndɨ hoafɨ nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimbɨ asu sipsip nɨmorɨndɨ hoaf-ane

1   Ranɨyo

asu adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranɨwamɨ nindou mamaru ranahandɨ warɨhondü waranɨ ro hoeirɨheandanɨ pepa hoandarɨ mamɨ nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimbɨ ahandɨ ndürɨ skror ai meŋgoro. Asu pepa-mayo ranɨfihɨ yɨboboanɨ sürü papɨyoweimbɨ mayowa, asu ranahambo nɨmɨ horɨ nahurai 7-nambo hɨmondɨyɨmɨndɨ masɨhefeyo. 2 Asu ro hoeirɨhenda sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgɨnɨndɨ hondü ranai hoafɨyuhü yahuya, “Nindou düdi aboedɨ mbumundɨ ndorɨhoeimbaiyu ai pepa nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimbɨ-mayo ranahambo nɨmɨ horɨ ranɨnambo hɨmondɨmemɨndo ra kɨkɨnde fufudɨgai haya pepa ra ŋgurɨma-ndeanda?” mehu. 3 Ŋga asu nindou sünambeahɨndɨyu, hɨfɨnɨndɨyu, hɨfambeahɨndɨ ragupoedɨyu mamɨ ai-amboanɨ ŋgɨrɨ pepamayo ranahambo ŋgurɨnde hoeinde asu ragu wagabe hɨmbondu, ŋga  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 703

Weindahɨfembo 5

wanɨ. 4 Pepa nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimbɨ-mayo ranahambo ŋgurɨŋgurɨfe asu wagabe ragu samoŋgorɨ-foefembo-mayo nindou mamɨ ai nɨŋgokoate-mayuwa hoeifekoate-mayefɨ. Ranɨmboanahɨ ro moanɨ afɨndɨmbo aranɨmboaho ŋgusümboarɨ hɨmboarɨ-mayahɨ. 5 Ranɨyu asu nindou boagɨrɨ-mayu ranai wambo hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “E! Se aranɨndamboyafɨ! Se hɨmboyafɨ! Raion Suda sɨrambeahɨndɨ seiarɨhündɨ sapo Defitɨndɨ amoao adükarɨ-mayu ranai awi yifiarɨyu tɨtaboafoare-randeimb-ani. Ranɨmboane asu ai-anɨmbo nɨmɨ horɨnambo hɨmondɨmemɨndo 7 ra kɨkɨnde haya pepa nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimbɨmayo ra ŋgurɨ-ŋgurɨndeambui,” mehu.  



6  Asu

Son ai Sipsip Nɨmorɨ hoeimarirɨ

ro hoeirɨheandanɨ Adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ-mayo ranɨ mbusümondühɨ Sipsip Nɨmorɨ ra manüŋgu. Ranɨyo asu ahambo yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ-mayei ranɨyo asu boagɨrɨ nindo-memo ranai Sipsip Nɨmorɨ ranahambo wakɨyomo türu houmbo manɨŋgomo. Refeyowohüyo asu Sipsip Nɨmorɨ ranai hɨfokoefe sɨhefembo hɨmboyohaya meŋgoro. Sipsip Nɨmorɨ ranai 7 daburüdümbɨyo asu 7 hɨmboarümbɨyo. Asu ai ra Godɨndɨ 7-yifiafɨ-yei sapo muŋguambo hɨfɨna koamarɨhendüra makosei. 7 Sipsip Nɨmorɨ ranai ho adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ-wamɨ nindou mamaru ranahandɨ warɨhondü waranɨpoedɨ sapo pepa nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfe masɨhefeyo ra kosɨmaramɨndo. 8 Sipsip Nɨmorɨ ranai ramareandamboyo asu sapo yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ-mayei ranɨyei asu 24 boagɨrɨ-memo ranai muŋguambo ahandɨ haŋgɨfoanɨ yirɨyimbu pusɨrɨhi mamarei. Muŋguambo mamamɨ boagɨrɨ-memo ranai fandɨyo-rambo moatükunɨ hap ra fufuründümo asu gorɨnambo nafɨyoweimbɨ dis warambemaründümo ranambe fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ foafusimbüyo. Ranana Godɨndɨ yaŋgɨrɨ nindou-yei dɨdɨbafɨfe ranɨyo. 9 Asu ai yaru heirü sɨmborɨ heirüyomondühɨ yahomoya, “Seana nindou moanɨ aboedɨ hamɨnd-anafɨ. Pepa nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimbɨ semɨndɨ hefe asu nɨmɨ horɨnambo hɨmondɨyɨmɨndɨ masɨhefeyo ra kɨkɨfe ŋgurɨ-ŋgurɨfembohünda se ŋgɨnɨndayafɨ! Nɨmboe sapo sɨhambo hɨfokoama-rɨhinɨna yɨfɨmayafɨ, ranɨmbohünda asu sɨhafɨ horɨ ranambo muŋguambo sɨrɨ, muŋgambo hoafɨmbü, muŋguambo hɨfɨhündɨ asu muŋguambo fi ra Godɨmbo-hünda hɨhɨro masowandɨfɨ-ndürɨ. 10 Asu se aheimbo Godɨmbo sesɨ sai-rambohünda nindou adükarɨ bogorɨmbo-rowandürühɨ hɨnɨŋgɨma-rowandürɨ ahandɨ ratüpurɨ ratüpurɨyo-rambohünda.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 5​, ​6  704

Asu aiana muŋgua hɨfɨ hɨbadɨhümboyei,” yahomo heirümayomo. 11 Ranɨyo asükaiya hɨmboyahane sünambeahɨndɨ nendɨ afɨndɨ tapuiyoanɨ tausenɨyo mirionɨyo-randeimbɨ-yomondɨ yafambe hɨmborɨmayahɨ. Asu ai sapo Adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ ranahambo, yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ-mayo, asu boagɨrɨ nindoumemo ranaheimbo muŋguambo wakɨyomo türu houmbo manɨŋgomo. 12 Ranɨyomo asu ai puküna heirüyomondühɨ yahomoya, “Sapo Sipsip Nɨmorɨ hɨfokoamefiyu ranai ana nindou aboedɨ hamɨnd-ani. Asu ai hɨfandɨmbo ŋgɨnɨndɨ, muŋguambo aboedɨ moatükunɨ, aboedɨ fɨfɨrɨfe, ŋgɨnɨndɨ ra mbɨsemündu-amboane. Asu muŋguambo nindou ranahambo ndürümbɨ adükar-ani mbɨsei-wamboane, ahambo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbɨrɨ-horɨmboane, asu ahambo hɨhɨfɨmbɨrɨ-horɨmboane,” yahomo houmbo heirümayomo. 13 Ranɨyo hɨmborɨyahane, muŋguambo moatükunɨ sünambe eŋgoro, hɨfɨ ndanɨhü eŋgoro, hɨfambe ragu hoarehɨ eŋgoro, asu muŋguambo moatükunɨ sɨrɨwara-ambe eŋgoro ranai rarɨhi heirüyeihɨ seiya, “Nindou sapo ahandɨ adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ-wamɨ amaru asu Sipsip Nɨmorɨ amboanɨ ranahafanɨmbo muŋguambo ai hɨhɨfɨmbɨrɨhü-pɨramboane adükarɨ ndüreimb-anafanɨ mbɨseiyei-amboane ahafanɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane asu ai ŋgɨnɨndɨ mbɨsowandɨfand-amboane,” masei. 14 Asu yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ ai rarɨhi sɨmborɨ hoafɨyeihɨ seiya, ‘Anɨhond-anesɨ,’ masei. Ranɨyomo asu nindou boagɨrɨ-memo ranai yirɨyimbu pusɨru nɨmarɨmombo heirünambo ahafanɨmbo kakɨsaorupɨrühɨ aboed-anafanɨ mehomopɨrɨ.  







6

1   Asu

Sipsip Nɨmorɨ ai nɨmɨ horɨ ra kɨboakɨmarɨhendɨ

ro hoeirɨheandane, Sipsip Nɨmorɨ ranai sapo nɨmɨ horɨ masɨhefeyo 7 ranahandambo mamɨ kɨboakɨmareandɨ. Asu ro hɨmborɨyahane, sapo yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ yimbuyimbu-mayei ranahandambo mamɨ ai puküna nɨmoamondɨhoafɨ nou yare wambo hoafɨyowohü yahoya, “Se sühüfɨ!” meho. 2 Ranɨyahɨ asu hɨmboyahane hos kɨfohɨ ranahambo hoeimarɨheandɨ! Nindou hos semündü hu-randeimbɨ ranai yifiahondɨ semündü-haya mamaru ranahambo adükarɨ bogorɨndɨ at masagado. Ai yifiarɨyu tɨtaboarɨfoarerandeimb-ani asu ai yifiarɨyo tɨtaboarɨ-foefembohünda asükai hɨhɨrɨfi mahu.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 705

Weindahɨfembo 6

3  Ranɨyu

asu Sipsip Nɨmorɨ ai yimbu noufimbɨ nɨmɨ horɨ ra kɨboakɨmareandɨ. Asu ro hɨmborɨyahane, yimbu noufimbɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ ranai hoafɨyowohü yahoya, “Se sühüfɨ!” meho. 4 Ranɨyo asu hos hamburɨ ranai tüküfe masɨno. God ai hos semündü hu-randeimbɨ nindou-mayu ranahambo ŋgɨnɨndɨ masagado. Ŋgɨnɨndɨ ra aboedɨ nɨŋgombo hohoanɨmo raguanambofihɨ asu yifiarɨ hohoanɨmo sɨhefeyoanɨ yifiarɨyowohü sɨmborɨ hɨfokoefirü-mbohünda ŋgɨnɨnd-ane. Ahambo ami-yomondɨ pisao adükarɨ masagado. 5 Ranɨyu asu Sipsip Nɨmorɨ ai ŋgɨmɨ noufimbɨ nɨmɨ horɨ ra kɨboakɨmareandɨ. Asu ro hɨmborɨyahane, ŋgɨmɨ noufimbɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ-mayo ranai hoafɨyowohü yahoya, “Se sühüfɨ!” meho. Ranɨyo asu ro hɨmboyahane, nɨmbandɨ hos ranai manɨŋgo. Hos semündü hu-randeimbɨ ranai nɨmborɨ sɨmoŋgorɨ-ferambo waramberamündü haya manüŋgu. 6 Asu ro hɨmborɨyahane, yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ yimbuyimbu mamarei ahei mbüsumo hoafɨ mamɨ rahurai yare hoafɨyowohü yahoya, “Sesɨ mbonɨmbo-marundümo. Mamɨ kirogram wit ra ten kinafihɨ yɨbobondowandɨ. Asu bari ŋgɨmɨ kirogram ra ten kinafihɨ yɨbobondowandɨ. a Ŋga asu se mandɨfe wer-ane asu wain ranana moaruwaimbo-ndowamboyafɨ,” meho. 7 Ranɨyu asu Sipsip Nɨmorɨ ranai yimbuyimbu noufimbɨ nɨmɨ horɨ ra kɨboakɨmareandɨ. Ro hɨmborɨyahane, yimbuyimbu noufimbɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ ranai hoafɨyohü yahoya, “Se sühüfɨ!” meho. 8 Ranɨyo asu hɨmboyahane, aŋüsü futɨreandeimbɨ hos ra manɨŋgo. Nindou hos semündü hu-randeimbɨ ranɨwamɨ mamaru ahandɨ ndürɨ ranana Yɨfeimb-ane. Asu Yifiafɨ Ŋgoafɨ ahandɨ süŋgu maho. Nindou hɨfɨhü anɨmboei ranaheimbo yimbuyimbu-mbore yɨbobomareandɨ. Mamɨ bɨdɨfɨrɨ ranaheimbo yifiarɨ, wembo, aŋgünü asu nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ moaruwai ranambo hɨfokoefe-ndürɨmbohündambo God ai ahafanɨmbo ŋgɨnɨndɨ masagapɨrɨ. 9 Sipsip Nɨmorɨ-mayu ranai hondahüfimbɨ nɨmɨ horɨ kɨboakɨmareandɨ. Ranɨyahɨ asu ro hoeirɨheandane, nɨnɨhondɨ hɨfokoefe mandɨfembo fondɨ-mayo ranɨ-hoarehɨ yifiafɨ yaŋgɨrɨ anɨboadei ra hoemarɨheandɨ. Sapo nindou ra Godɨndɨ hoafɨ wataporɨmborɨhü asu anɨhondümbo ahandɨ hoafɨ ranahambo hoafɨyei marɨhündɨ ranɨmbohünda hɨfokoamarɨhindürɨyei yifiafɨ ranɨyei. 10 Ranɨyei asu ai puküna rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Moanɨ adükarɨ hamɨndɨ bogorɨ, sürɨhoeimbɨyafɨ hawa asu anɨhond-anafɨ! Ro nüŋgunɨmbɨmbo hɨbadɨma-ndɨhundɨ se nindou hɨfɨhü amarei ranaheimbo yɨbobondo-wandürühɨ tɨŋɨrɨfo madabadürɨ sapo yɨhoefɨmbo hɨfokoamarɨhimunɨ ranambohündamboa?” sei  













a  6:6 Kakɨ ra ranɨ sesɨ pemɨmbohünda adükarɨ hamɨnd-ane. Adükarɨ yifiarɨmbo sɨmboanɨ nindou ai sesɨ sɨmogodühɨ rahurai kakɨ ranɨfihɨ pemɨyei arɨhündɨ.

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 6​, ​7  706

düdumehindɨ. 11 Ranɨyo asu mamamɨ aheimbo hoandarɨ hoearɨ kɨfohɨ yimburundürühɨ awi akɨdou gedühɨ safɨ nɨmandei yahomo houmbo hoafɨyomondühɨ yahomoya, “Asu süŋgunambo-anɨmbo sɨhei mamɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nindou-anei asu wandafɨ-mamɨ ranaheimbo hɨfokoa-mbürühindür-amboane, sapo sɨheimbo hɨfokoa-marɨhindürɨ nou,” mehomo. 12 Ranɨyu asu Sipsip Nɨmorɨ-mayu ranai nɨmɨ horɨ 6 ra kɨboakɨmareandɨ. Ranɨyo asu ro hɨmboyahane, adükarɨ hɨfɨhe ranai tüküfeyowohüyo, hüfɨhamɨndɨ ranai nɨmbokoanɨ nahurai nɨmbɨraŋɨmareandɨ. Asu amoamo ranai moanɨ muŋgunambo horɨ nahurai hamburɨmayu. 13 Ranɨyo asu mupui ranai hɨfɨnɨ fɨrɨbadɨyɨfoai pütapɨmayo sapo haŋgɨrɨ werɨnambo nahurai fimbomoranda hɨfokoakoayo nou. 14 Asu sünü ranai awarɨhoaihüyo sapo nɨmɨharɨfihɨ nɨnɨ moatükunɨ ŋgamondefeyo nou. Asu muŋgambo hɨfɨ wafu asu airan ranɨ-poanɨmbo ranai nɨmarɨfondɨhɨndɨ ranɨhündambo fɨrɨboadɨhoai haya ho marandɨ. 15 Ranɨyo asu hɨfɨnɨndɨ bogorɨ nindou, gafman hɨfandɨ-rundeimbɨ amiyomondɨ bogorɨ, napo afɨndeimbɨ, ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨ-rundeimbɨ, moanɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ, kakɨ semɨndɨmbohünda ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ nindou muŋguambo ranai nɨmoei ambeambe asu hoŋgu hoarehɨ dɨbonapɨmehindɨ. 16 Ranɨyei asu ai hɨfɨ wafu, nɨmoei yɨtɨfo ranaheimbo rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Yɨhoefɨ wamɨ se pɨyei gabudɨhimunananɨmbo asu nindou sapo ahandɨ nɨmarɨfondɨwamɨ amaru ranai hoeifekoate-yumunühɨ asu Sipsip Nɨmorɨ ranai ŋgɨnɨndɨ-yomunɨkoatembiyumun-amboane. 17 Ahafandɨ ŋgɨnɨndɨyowohü nindou dɨdɨyei ai moaruwai hohoanɨmomayei ranaheimbo tɨŋɨrɨfo saimbo si ra ndeara tüküfemboanesɨ, ŋga asu nindou dɨdai ranahambo moan-ane mambüsa?” masei.  













7

God ai Israerɨhündɨ 144,000 nindou ranaheimbo sürü pamareandürɨ 1   Muŋguambo

ranɨ-moatükunɨ ranai refehayambo-yoane, asu ro hoeirɨheandane, sünambeahɨndɨ nendɨ yimbuyimbu ranai hɨfɨ muŋguambo yimbuyimbu ranɨ hɨmboranɨ-kɨmɨ waranɨründümo manɨŋgomo. Ranɨyomo asu yimbuyimbu werɨ ra kɨkɨhɨründümo warambe manɨŋgomo. Rananɨmbo asu werɨ ranai ŋgɨrɨ mamɨ ai-amboanɨ hɨfɨ ranɨh-ane, sɨrɨwara ambe-ane, hoe-ane asu nɨmɨ ranɨwam-ane ra ŋgɨrɨ werɨndo yahomo houmbo. 2-3 Ranɨyahɨ asu ro hoeirɨhinane, sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ ranai hüfɨhamɨndɨ süfuanɨpoedɨ God yaŋgɨrɨ nüŋgumbündɨ-mayo sürü pare-randeimbɨ semündü haya masüfu. Asu ranɨyu sünambeahɨndɨ nendɨ yimbuyimbu-memo sapo God ŋgɨnɨndɨ masagapura hɨfɨ asu sɨrɨwara moaruwai-mbofembo-memo ranahamumbo puküna mɨŋgɨyu hoafɨyuhü yahuya, “Awi se hɨfɨ, sɨrɨwara, asu nɨmɨ napo ranahambo nɨmai yowanɨ moaruwaimbo-fepoanɨ. Ŋga  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 707

Weindahɨfembo 7

yɨhoefɨ Godɨndɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ ranaheimbo ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨwamɨ sürü pare-randeimbɨnambo pandɨhundan-anɨmbo, se ranɨ moatükunɨ moaruwaimbo-ndundɨ,” mehu. 4 Nindou ranaheifihɨ sürü apaiaro ra hɨmboyahane, 144,000-mayo. Nindou ranai ana 12 mamɨsɨrɨ Israerɨhündɨ-yei asu ai mamamɨ mamɨsɨrɨ ranambeahɨndɨ 12,000-yei. 5 Sudandɨ sɨrambeahɨndɨ 12,000, Rubenɨndɨ 12,000, Gadɨndɨ 12,000, 6 Asandɨ 12,000, Naptarindɨ 12,000, Manasendɨ 12,000, 7 Simionɨndɨ 12,000, Rifaindɨ 12,000, Isakarɨndɨ 12,000, 8 Seburunɨndɨ 12,000, Sosepɨndɨ 12,000 asu Bensaminɨndɨ 12,000. Ranɨ nindou ranaheimboyo God ai wand-anei yahu sürü pamareandɨ.  

Nindou Afɨndɨ ai Godɨmbo hohoanɨmoyeihɨ aboed-ani sei arɨhündɨ

9 Ranɨ-moatükunɨ

ranai refehayambo-yoane, asu asükaiya hoeirɨheandane, nindou afɨndɨ hamɨndɨ ranai manɨmboei asu ranaheimbo ŋgɨrɨ mamai amboa tapuindürɨ. Nindou ranai ana muŋguambo hɨfɨhündɨ, muŋguambo sɨrɨ, muŋguambo fi-hoearɨ, asu muŋguambo hoafümbɨ-yei manɨmboei. Ai Godɨndɨ nɨmarɨfondɨ Sipsip Nɨmorɨ-mayu ranahandɨ haŋgɨfoanɨ-yei kɨfohɨ hoearɨ yihuruyei mburɨhü asu hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨyeihɨ mbeyemü waramberɨhümündi hehi burɨmayei. 10 Ai puküna hoafɨyeihɨ seiya, “Yɨhoefɨ God ai adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨwamɨ amaru asu Sipsip Nɨmorɨ-dɨbo yɨhoefɨmbo aboedambo-rɨneamunɨ arɨnandɨ,” masei. 11 Sünambeahɨndɨ nendɨ muŋguambo ai bogorɨ nindou-yomo asu yaŋgɨrɨ noŋgoweimbɨ moatükunɨ yimbuyimbu-mayei ranɨyei ai Godɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranahambo wakɨrɨhi hehi burɨmayei. Ranɨyei asu ai Godɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranɨ haŋgɨfoanɨ pütapɨyei amoyareimbo Godɨmbo hohoanɨmo-rɨhorühɨ aboed-ani masahündo. 12 Ai seiya, “Anɨhond-ane! Yɨhoefɨ God ranahambo hoafɨyefɨhüya, ‘Ai hɨmboamupui-randeimbɨ, aboedɨ fɨfɨreandeimbɨ, ndürɨ adükarümbɨ, asu hɨfandɨmbo ŋgɨnɨndeimb-ani.  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 7​, ​8  708

Koadürümbo koadürümbo ahambo hɨhɨfɨndɨhurühɨ aboed-ani,’ mbɨsefɨmboane,” masei. 13 Ranɨyo asu boagɨrɨ mamɨ ai wambo hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Nindou dɨdɨyei hoandarɨ hoearɨ kɨfohɨ ra güdɨmarɨhinda? Ai nahanɨ-poedɨyeia?” mehu. 14 Ro sɨmborɨ hoafɨyahɨndowohü sahɨya, “Ape, se fɨfɨrarowandɨ,” masahɨ. Ai yahuya, “Nindou ranai tɨŋɨrɨfoyo asu asübusɨ afɨndɨ ranambeahɨndɨ aboedambo tükümehindɨ. Ai Sipsip Nɨmorɨndɨ horambe ahei hoandarɨ hoearɨ boboemarɨhünda kɨfohɨmayo. 15 Ranɨmbo-hündamboane, ai Godɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ haŋgɨfoanɨ anɨmboei. Ai ahandɨ worambe nɨmbɨ-nɨmbɨsi ratüpurɨyei arɨhündɨ. 16 Ai ŋgɨrɨ asükaindei wembombondei asu amɨndanɨŋo-mbondei. Hüfɨhamɨndɨ ranai ŋgɨrɨ aheimbo tagɨndandürɨ, asu hüfü amboa ŋgɨrɨ tagɨndandürɨ. 17 Nɨmboe sapo sipsip nɨmorɨ adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ mbusümondühɨ anüŋgu ai ahei hɨfandɨrandürɨ-randeimbɨ-ndümbui. Ai aheimbo ndemündündürɨ ŋgu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoe sowahɨ tükündahimboyei. Asu God ai ahei hɨmboar-ambeahɨndɨ aranɨhɨmboaho gedüherümbui,” mehu.  



8

Sipsip Nɨmorɨ ai 7 noufimbɨ nɨmɨ horɨ ra kɨboakɨmareandɨ

1   Sipsip

Nɨmorɨ ai 7 noufimbɨ nɨmɨ horɨ ra kɨboakɨmareanda asu bodɨfoahü sünambe nɨmɨ emündü boefoaimbo nahuraimayo. 2 Ranɨyo asu sünambeahɨndɨ nendɨ 7 Godɨndɨ haŋgɨfoanɨ manɨŋgomo ranai fufuŋɨ 7 ra waranɨ-maründümonda hoeimarɨheapurɨ. 3 Asu sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü ranai Godɨmbo fɨsɨŋarü aboedeimbɨ mandɨfe hasɨhonɨ ranɨ-kɨmɨ tüküfi manüŋgu. Ai gor hɨpɨrɨ ranambe fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ foerümbɨ warambemaramünduwa ahambo fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ afɨndɨ ra masabudo. Ai Godɨmbo ranɨ-moatükunɨ ahandɨ nendɨ muŋgu ranahei dɨdɨbafɨfe hoafɨ ra-kapeihü sɨhefembohünda masabudo. Aiana gorɨnambo nafeimbɨ hasɨhonɨ Godɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ fikɨmɨ anɨŋgo ranɨwamɨ dɨgembui. 4 Ranɨyo asu fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ hai tɨkɨrɨmarandɨ-mayo hasɨheimɨ ranai Godɨndɨ nendɨ-yafe dɨdɨbafɨfe ranɨ bɨtapɨre haya sünambeahɨndɨ nendɨ ranahandɨ warambeahɨndɨ Godɨndɨ haŋgɨfoanɨ mahafo. 5 Ranɨyu asu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ hɨpɨrɨ ra semündü haya Godɨmbo sesɨ  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 709

Weindahɨfembo 8​, ​9

mandɨfe hasɨhonɨ-mayo ranɨwamɨnɨndɨ hai sɨramündɨ foare mbura hɨfɨnɨ pimareandɨ. Asu ranɨ-sɨmboanɨ nɨmoamondɨ-hoafɨyohü, fu afɨndɨafɨndɨyohü, wabüsürɨyohü hɨfɨhemayo. 6 Ranɨyomo asu sünambeahɨndɨ nendɨ 7 fufuŋɨ waramberündümo manɨŋgomo ranai ndeara fufuŋɨmbo yahomo houmbo-memo. 7 Sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ noufimbɨ-mayu ranai ahandɨ fufuŋɨ ra fufuŋɨmayuwa asu hoewerɨ ranai hoe ŋgɨsɨharɨ ŋgɨnɨndɨ nɨmoei nahurai pütapɨyowohüyo asu hai ranai horɨ bɨtapɨre haya hɨfɨ ranɨwamɨ pɨmayo. Ranɨyo asu ranambo hɨfɨ mamɨ ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ, nɨmɨ mamɨ ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ asu muŋguambo mamamɨ wohɨ yaŋgɨrɨ ra hai tɨkɨrɨmarandɨ. 8 Ranɨyu asu yimbu noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ fufuŋɨ ra fufuŋɨmayu. Asu mamɨ moatükunɨ moanɨ adükarɨ hamɨndɨ hai tɨkɨrandeimbɨ nɨmoei wafu hɨmboyoweimbɨ ra sɨrɨwara-ambe pifeyoanɨ mahano. Ranɨyo asu sɨrɨwara mamɨ ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ ranai horɨmbofe tükümefeyo. 9 Ranɨyo asu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ mamɨ ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ-mayo sɨrɨwara-ambe ranai yɨfɨsafɨyowohü asu sip mamɨ ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ sɨrɨwara-ambe hei arɨhündɨ ranai ranɨ-moatükunɨ ranambo nɨmborɨ mafoareandɨ. 10 Ranɨyu asu ŋgɨmɨ noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ahandɨ fufuŋɨ fufuŋɨmayu. Ranɨyo mupui mamɨ adükarɨ ranai sɨŋarɨ hai nahurai yiyowohü sünambeahɨndɨ fɨrefoai hoe asu apoarɨndɨhorɨ hoe ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ ranambe pɨmayo. 11 Mupui ranahandɨ ndürɨ ranana Hühütimbɨ Moatükunɨyo. Hoe ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ ranai hühütimbü tükümefeyowa nindou afɨndɨ ranai sɨmɨndeihünda yɨfɨmayei sapo ai hühütimbü wambo. 12 Asu yimbuyimbu noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ahandɨ fufuŋɨ fufuŋɨmayu. Asu hüfɨhamɨndɨ ŋgɨmɨndambo, bɨdɨfɨrɨ amoamo ŋgɨmɨndambo, bɨdɨfɨrɨ mupui ranaheimbo harɨmendüra asu ahei si ranai ŋgɨmɨndambo bɨdɨfɨrɨ nɨmbɨraŋɨ-mareandɨ. Ranɨyo asu ranɨ-sɨmboanɨ ŋgɨmɨndambo bɨdɨfɨrɨ siyo asu ŋgɨmɨndambo bɨdɨfɨrɨ nɨmbɨ ra si akɨdou amboa tüküfekoate-mayo. 13 Ranɨyo asu ro hɨmborayahane ndusɨkorɨ nɨmoamo youyu wakɨmareandɨ ai puküna hoafɨyuhü yahuya, “Hɨpoanɨmboembou-anei, hɨpoanɨmboembou-anei, hɨpoanɨmboembou-anei, nindou hɨfɨnɨ anɨmboei se! Sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgɨmɨ ranai ahamundɨ fufuŋɨ ranambo fufuŋɨndɨmondanɨ, moaruwaimbofe moatükunɨ afɨndɨ tükündɨfemboe,” mehu.  















9

Hondahüfimbɨ noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ai fufuŋɨmayu

1   Hondahüfimbɨ

noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai fufuŋɨmayuwa mupui ranai sünambeahɨndɨ hɨfɨna fɨrefoai pɨmayowa hoeimarɨheandɨ. Ranɨyo asu ahambo hɨfambe akɨmɨ kaikoate raguhondü hanümbɨmayo ranahandɨ yipurɨ sübüdɨrɨhefembo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 9  710

ki masemündu. 2 Mupui ranai ki ranambo hɨfambe-mayo ranahandɨ yipurɨ ra sübüdɨ-marɨhendamboyo, asu hasɨheimɨ afɨndɨ tükümefeyo hai adükarɨ hɨfambe horombo nahurai. Hasɨheimɨ tükümefeyo ranɨnambo hüfɨhamɨndɨ asu sünü ranahambo gabudɨ-mafoareanda nɨmbɨ mamaro. 3 Ranɨyo asu wohɨ-yɨtɨhɨ ranai hasɨheimɨ ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi hɨfɨnɨ pütapɨmayei. Asu ai hɨfɨnɨndɨ ŋgɨnɨndɨ aheimbo masagadüra arühüpoahündɨ nahurai nindoumbo kiarɨmbohünda tükümehindɨ. 4 “Se wohɨ, nɨmɨ asu amurɨ moatükunɨ yaŋgɨrɨ hɨfɨnɨ burayo ranahambo ana moaruwaimbo-ndɨhimboyei. Ŋga moanɨ sapo nindou daboe ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨ-wamɨ God ai wand-anei yahombo moatükunɨ pefekoate-mayei ranaheimbo-anɨmbo moaruwaimbo-ndɨhindürɨ,” meho. 5 Wohɨ-yɨtɨhɨ ana nindou ranaheimbo hɨfokoefe-ndürɨmbo hoafɨ ra moai yaŋgoro, ŋga moanɨ aheimbo hondahüfimbɨ amoamo anɨmbo afɨndɨ hamɨndɨ asübusɨ ndahündürɨ yaho hoafɨmayondürɨ. Ŋga afɨndɨ hamɨndɨ asübusümbɨ ana sapo arühüpoahündɨ kiaroanɨ asübusayo nou-anɨmbo rambɨfeyowamboane. 6 Hondahüfimbɨ amoamo ranambe nindou ranai yɨfɨmbo yifirɨndei-mboyeisɨ, ŋga asu ai ŋgɨrɨ yɨfɨndei. Ai yɨfɨmbo hohoanɨmo-ndeimboyeisɨ, ŋga asu yɨfɨ ranai aheimbo gübüsüboadearümboe. 7 Wohɨ-yɨtɨhɨ ranai ana, sapo hos yifiarɨmbo hombo sei hehimbo rawehindɨ nou-mayei. Ahei mbɨroambe ana sapo adükarɨ bogorɨndɨ at gorɨnambo nafümbɨ nahurai-ane amarondürɨ. Ranane asu ahei ŋgusümboarɨ ranana nindou-yafe nahurai-ane. 8 Ahei mbɨrɨnaŋɨ ranana nɨmorehɨ-yei mbɨrɨnaŋɨ nahurai hoandarɨyo hayamboane asu yahafɨ ana adükarɨ pusi raion ahandɨ yahafɨ nahurai-anendürɨ. 9 Ahei mɨsɨndɨ ranana ainɨ-nambo nafümbɨ nɨmɨnehoarɨ nahurai-anendürɨ gabudɨfoareamboayo. Asu fihoafɨ ahei mbanendɨnambo ranana sapo nɨmarɨfondɨ hosɨfihɨ nafɨyo kifeyoanɨ kife hüramɨndɨ haya yifiarɨmbo füsühoasümbɨ ahei yahurai-ane. 10 Wohɨ-yɨtɨhɨ ndɨnindɨnambo kiarei arɨhündɨ ranana sapo arühüpoahündɨ nahurai-anei. Asu ahei ndɨnindɨ ranɨnambo nindoumbo hondahüfimbɨ amoamo asübusɨ sehi arɨhündɨ. 11 Ranɨmoatükunɨ aheimbo ana sünambeahɨndɨ nendɨ bogorɨmbofi hayamboani hɨfandarandürɨ. Sünambeahɨndɨ nendɨ ranai ana sapo hɨfambe akɨmɨ kaikoate ragu hamɨndɨ hanɨweimbɨ ranahambo hɨfandandeimbɨ nindou-ani. Ahandɨ ndürɨ Hibru-yafe hoafɨnambo ana Abadon-ani. Asu Grik-yafe hoafɨnambo ana Aporion-ani. Hoafɨ ahandɨ nɨmɨndɨ ra moaruwaimbore-randeimb-ani. 12 Weaŋgurühɨdɨdɨ tɨŋɨrɨfo afɨndɨ ranai ana ndeara muŋgumayo. Ŋga asu süŋguna awi yimbu afɨndɨ tɨŋɨrɨfo amboanɨ tükündafɨne-amboyafe. 13 Sünambeahɨndɨ nendɨ 6 noufimbɨ-mayu ranai fufuŋɨ-mayuwamboyo, asu gorɨnambo nafümbɨ sesɨ mandɨfe hasɨhonɨ yimbuyimbu daburüdümbɨ Godɨndɨ haŋgɨfoanɨ manɨmboei ranambeahɨndɨ hoafɨ ranai  























The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 711

Weindahɨfembo 9​, ​10

tükümefeyowa hɨmborɨmayahɨ. 14 Sünambeahɨndɨ nendɨ 6 noufimbɨ fufuŋeimbü-mayu ranahambo hoafɨ ranai yare hoafɨyondowohü yahoya, “Sünambeahɨnd nendɨ yimbuyimbu adükarɨ hoe ahandɨ ndürɨ Yufretis kɨmɨ karabusɨyafu anɨŋgomo ranahamumbo koandɨhawapura mbɨhomond-amboane,” mehondo. 15 Ranɨyo asu sünambeahɨndɨ nendɨ yimbuyimbu-memo ranahamumbo karabus-ambeahɨndɨ aboeda koamarɨhoupura mahomo. Ai ndeara hapondanɨ, ndanɨ si, ndanɨ amoamo, ndanɨ hɨmbanɨfihɨ nindou ŋgɨmɨndambo bɨdɨfɨrɨ ranaheimbo hɨfokoefe-ndürɨmbohünda nafɨründümo houmbo hɨfandu manɨŋgomo. 16 Ami ai hos ranɨwamɨ nindou-memo ranana tapuiyoanɨ yimbu handret mirion-ane (200,000,000) mehomonda ro hɨmborɨmayahɨ. 17 Ranɨyahɨ asu ro yafogoadɨnambo nahurai hos ranɨyei asu nindou hos sowandümo homo-rundeimbɨ ra hoeimarɨheandɨ. Ahamundɨ nɨmɨnehoarɨ mɨsɨndɨhü magüdundɨ ra hai imami nahurai hamburɨ-mayo, nɨmbandɨ asüdabo, asu aŋɨsühɨ safɨ nahurai mapaiaro. Hosɨ-yei mbɨro ranana adükarɨ pusi raionɨndɨ mbɨro nahuraiyo. Ranɨyo asu ahei yahamonɨndɨ hai, hasɨheimɨ, asu nɨmoei sarfa imamiayo nahurai ranai tüküfe haya maho hoaŋgo. 18 Ranɨyo asu ŋgɨmɨ moatükunɨ hai, hasɨheimɨ, asu nɨmoei sarfa imamiayo nahurai hosɨ-yei yahamo tükümefeyo ranambo nɨmorehɨ nindowenihɨ ŋgɨmɨndambo bɨdɨfɨrɨ-mayo ra moaruwaimbomareandürɨ. 19 Hos ranahei ŋgɨnɨndɨ referambo moatükunɨ ranana ahei yahamo asu sendanɨ ane amarondürɨ. Ahei sendɨ ranana amoasɨrɨ mbɨro nahuraiyondürɨ hayamboane asu ranɨnambo nindou moaruwaimborɨhindürɨ arɨhündɨ. 20 Nɨmorehɨ nindowenihɨ bɨdɨfɨrɨ moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ ranambo hɨfokoefendüra yɨfɨkoate-mayei ai awi moai ahei hohoanɨmo ŋgorü-süŋgurɨhindɨ. Asu moai tɨkai god sɨsamɨ ahei warɨna nafɨmarɨhündɨ ranahambo daboadanambo-rɨhindɨ. Asu ai moai moaruwai nendɨ hɨfɨ ndanɨhünda ranaheimbo ŋgusüfo pefe hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhindɨ. Asu tɨkai sɨsamɨ god aheihoarɨ gor, sirfa, bras, nɨmoei, nɨmɨ bɨdɨfɨrɨ ranɨnambo nafɨmarɨhünda hɨmboarɨyo, hoafɨ hɨmborɨyo, asu hoahoaŋgo-rakoate-mayei ranahambo amboa ai moai ŋgusüfo pefihümbo hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhindɨ. 21 Asu nindou ranɨ-mayei ranai sapo ai nindou hɨfokoarɨhi, tɨbagɨrɨhi, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo, nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei asu hümbuhünɨyei marɨhündɨ ranahambo amboanɨ ai moai hɨnɨŋgɨrɨhindühɨ aboedɨ hohoanɨmo süŋgurɨhindɨ, ŋga wanɨ.  















Sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ ai Sonɨmbo buk masagadowa masesu

10

1   Ranɨyahɨ

asu ro hoeirɨhinane, sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgɨnɨndɨ mamɨ ranai sünambe tüküfi haya makusu. Ai mburüŋgainambo gabudɨfoarerɨ haya asu ahandɨ mbɨro wafusɨfoahü foforahoeimɨ ranai wakɨyo tümarerɨ. Ahandɨ ŋgusümboarɨ ana hüfɨhamɨndɨ nahuraiyo

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 10  712

asu ahandɨ tɨŋarɨ yimbu ana hai nahuraiyo. 2 Ai ahandɨ warambe buk akɨdou skror b ra, ŋgure waramberamündü hayamboyu. Ranɨyu ahandɨ warɨhondü tɨŋarɨ ra sɨrɨwara-ambe türeandɨ asu kadüdɨ tɨŋarɨ ra hɨfɨwamɨ tümareandɨ. 3 Asu ai puküna hamɨndɨ raion hoafayo nou hoafɨmayu. Ai hoafɨyu hayamboyu-ane asu nɨmoamondɨ-hoafɨ 7-ambe ramɨndeimbɨmbo hoafɨmayu. 4 Nɨmoamondɨ-hoafɨ ranai hoafɨmayuwa ranɨ-sɨmboanɨ ro ndeara ahei hoafɨ ra sürü papɨmbo yaŋgɨrɨmayahɨ. Ŋga asu sünambeahɨndɨ hoafɨ mamɨ ranai hoafɨyohü yahoya, “Nɨmoamondɨ-hoafɨ 7 hoafɨmayo ra se weindahɨndo-wamboyafɨ, ŋga dɨbonapɨ-ndowandɨ. Asu se bukɨfihɨ hoafɨ ra sürü papɨndamboyafɨ,” mehondɨrɨ. 5-6 Ranɨyu sünambeahɨndɨ nendɨ sɨrɨwara-ambe tɨŋarɨ türe asu hɨfɨhü türe maranda hoeimarɨhinɨ-mayu ranai sünambe ahandɨ warɨhondü warɨ nɨmoamore mbura God koadürümbo-koadürümbo anüŋgu ahandɨ ndürɨnambo anɨhondümbo hoafɨmayu. Ai sünü, hɨfɨ, sɨrɨwara asu muŋgu moatükunɨ ranambe eŋgoro ra nafɨmarandɨ. Sünambeahɨndɨ nendɨ ai hoafɨyuhü yahuya, “Ndeara God ai muŋgu-moatükunɨ moendɨfemboayu si ra muŋgumbo yahomboane, ŋga asu ŋgɨrɨ ai gedühɨ hɨbada ŋgu. 7 Ŋga asu 7 noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ fufuŋɨ fufuŋɨnduan-anɨmbo, asu God ai ahandɨ hohoanɨmoyu dɨbo masɨhendɨ ra moendɨ-ndeambui. Ranɨ-moatükunɨ ranahamboyu ai ahandɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ asu hoafɨ hoafɨyɨmo-rundeimbɨ-memo ranahamumbo wataporɨmbo-marapurɨ,” mehu. 8 Sünambeahɨndɨ hoafɨ ro horombo hoafɨmayowa hɨmborɨmarɨhamɨndɨhɨ ranai asükaiyo hoafɨyondɨrühɨ yahoya, “Se ŋgafɨ buk akɨdou skror sünambeahɨndɨ nendɨ tɨŋarɨ sɨrɨwara-ambe türe asu hɨfɨhü türe haya anüŋgu ranahandɨ warɨwamɨ boare anaŋgo ra ndowandɨfɨ,” meho. 9 Ranɨyahɨ asu ro sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranahambo sowana ha buk akɨdou ra mbɨsenda sahehea düdumeheando. Ranɨyu asu sɨmborɨ wambo hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Se buk akɨdou ra ndowandɨfɨ mbunda dowadɨfɨ. Ranɨ-moatükunɨ ra sɨhafɨ bodoambe dɨdɨhamɨndɨmboe. ŋga asu sɨhafɨ yafambehü ana efu hoe nahurai aboedɨ aparɨndɨmboe,” mehundɨrɨ. 10 Ranɨyahɨ asu ro ahandɨ warambeahɨndɨ buk akɨdoumayo ra sahamɨndɨ hehea sahasɨhane, ranɨ-moatükunɨ ranai efu hoe nou wandɨ yafambehü aboedɨ aparɨmayo. Ŋga asu sahasɨ hɨnɨŋgɨrɨhe heheamboyahane asu wandɨ bodoambe dɨdɨhamɨmayo. 11 Ranɨyu asu wambo yare hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Asükaindafɨ se muŋguambo sɨrɨhündɨ, hɨfɨhündɨ hoafɨ asu bogorɨ nindou afɨndɨ ranaheimbo nɨnɨmoatükunɨ tüküfemboayo ra wataporɨmbondandɨ,” mehundɨrɨ.  

















b

 10:2 Skror ra pepa hoandarɨ nɨmɨharɨfihɨ ŋgamondɨfeimb-ane. The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 713

11

1   Ranɨyo

Weindahɨfembo 11

Yimbu nindou ai hoafɨ bokamarɨ-heneandɨ

asu wambo sɨmoŋgorɨfe-rambo nɨmɨharɨ nɨmɨndɨ nahurai sendɨrɨ mbura hoafɨyuhü yahuya, “Nɨmɨharɨ ranambo ŋgafɨ Godɨndɨ worɨ asu ahambo sesɨ mandɨfe hasɨhonɨ ra sɨmoŋgorɨ-ndowandɨ. Asu nindou dɨdɨyei worɨ ranambe amarei ranaheimbo tapuindafɨndürɨ. 2 Ŋga asu Godɨndɨ worɨ ranahandambo papɨ weindanɨ anɨŋgo ranana yowanɨ se sɨmoŋgorɨ-ndowamboyafɨ. Ranana sapo nindou Suda-yafe ndɨfo ranaheimbo hɨnɨŋgɨmefeyo-ane. Ranɨ nindou ranai-anɨmbo Godɨndɨ ŋgoafɨ adükarɨ ranahambo 42 amoamombo pühɨndei kɨkɨmɨboadɨ-himboyei. 3 Rananɨmbo asu ro nindou koandɨheheapɨra afɨndɨ hohoanɨmo-yomombo hoearɨ güdüne hena wandɨ hoafɨyaheimbɨ hoafɨ hoafombohünda kodamboyafanɨ. Rananɨmbo ai Godɨndɨ hoafɨ ra wataporɨmbondɨnamboyafanɨ 1,260 si aho ranambe,” mehundɨrɨ. 4 Nindou yimbu ranai ana sapo orif nɨmɨ yimbu asu ram hai yimbu muŋguambo hɨfɨ ranahei Adükarɨ anüŋgu ranahandɨ haŋgɨfoan-ane anɨmbafanɨ. 5 Nindou yimbu ranahafanɨmbo düdi ai moaruwaimbo-fepɨrɨmbo ehu ana, asu ahafandɨ yahamo-nafɨ hai ranai tükündɨfehü ranɨ-moatükunɨ ranambo ahafanɨmbo moaruwaimbofe-pɨrɨmbo nindou ranaheimbo hai tɨkɨrɨnda-ndürɨmboe. 6 Ai ŋgɨnɨndɨ sowandɨfanɨmbo-anafanɨ Godɨndɨ hoafɨ bokarɨhefembo sɨmboanɨ sünambeahɨndɨ hoe kosɨwa kɨkɨhemɨndɨmbo ra. Asükai ai ŋgɨnɨndɨ sowandɨfanɨmbo-anafanɨ hoe ra horɨ nahuraimbofe tüküfembo amboa. Asu hɨfɨnɨndɨ nendɨ aheimbo moaruwai moatükunɨ refeyoanɨ moaruwaimbo-fendürɨmbo amboa ahafandɨ hohoanɨmo süŋgu refembo asafanɨ ra randɨneamboyafanɨ. 7 Godɨndɨ hoafɨ ra ndeara wataporɨmborɨnɨ moendɨneandan-anɨmbo nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ hɨfambe akɨmɨ kai-koateimbɨ ranambeahɨndɨ tüküfe arandɨ ranai ai-babɨdɨmbo yifiarɨndɨmboe. Ai ahafanɨmbo ŋgasündeapɨrɨ haya hɨfokoa-ndeapɨrɨmboe. 8 Asu ahafandɨ yɨfɨ-nɨmoko ranai ŋgoafɨ ranahandɨ bogorɨ nafɨnɨ yagodɨmboyafanɨ, sapo ahafandɨ Adükarɨ nɨmɨ keimbɨ karɨhendeimbɨ-fihɨ tɨkoründümo pamarüwurɨ houmbo hɨfokoarüwurühɨ. Adükarɨ ŋgoafɨ ranahambo kafoefe hoafɨ ranana Sodom asu Isipɨyo. 9 Muŋgua hɨfɨhündɨ nindou, mamamɨ sɨrɨ, mamamɨ hoafümbɨ asu mamamɨ fi-hoearɨ ai ŋgɨmɨyo mbura ŋgorü sinambo hombo hüfünɨmboyo ahafandɨ yɨfɨ-nɨmoko ra hɨbudundɨhüpɨrɨmboyeisɨ, ŋga asu ŋgɨrɨ hɨfɨ kandɨhipɨrɨ. 10 Hɨfɨ ndanɨhündambo nindou ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndeimboyei sapo nindou yimbu ai yɨfɨmefandɨ ranahambo. Ai sesesɨ-ndeihɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨ-ndeihɨ asu aboedɨ napo sɨmborɨ saindeimboyei nindou yimbu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ ai nindou ranaheimbo afɨndɨ hamɨndɨ tɨŋɨrɨfo masabɨnandürɨ ranɨmbo. 11 Ŋgɨmɨyo mbura ŋgorü sinambo hombo hüfünɨmboyo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo yafui ra God ai koamafoareanda kosɨ ahafandɨ  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 11  714

fiambemefeyowa ai botɨmefɨneanda, asu nindou muŋguambo ai ndarɨhi hoeirɨhipɨra mayowa yɨhɨmbomayei. 12 Ranɨyo asu Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyafanɨ-rɨnandeimbɨ ai hɨmborɨ-yafandane, sünambeahɨndɨ hoafɨ mamɨ puküna ahafanɨmbo hoafɨyopɨrühɨ yahoya, “Mborai ndühɨ sühüfanɨ,” meho. Ahafanɨmbo hɨfokoa-marɨhipɨrɨ ai hɨmboapoyeiane, asu ai mburɨŋgai bɨtapɨrɨne hena sünambe mahahüfanɨ. 13 Asu ranɨ-sɨmboanɨ hamɨndɨ hɨfɨhe afɨndɨ ranai tüküfehüyo, adükarɨ ŋgoafɨ ranahandambo mamɨ bɨdɨfɨrɨ bɨrefoai pütapɨyowohü asu 9 bɨdɨfɨrɨ nɨŋgohüyo 7,000 nɨmorehɨ nindowenihɨ ra hɨfokoako-mafoareandürɨ. Nindou bodɨmondɨ yaŋgɨrɨ manɨboadei ai yɨhɨmboyeihɨ God sünambe amaru ranahambo adükar-ani masei. 14 Yimbu noufimbɨ tɨŋɨrɨfo ranana ndeara muŋguyomboane, ŋga se hɨmborɨyei ŋgɨmɨ noufimbɨ tɨŋɨrɨfo ranai ndeara akɨmɨ tüküfembo yahomboane.  





15  Ranɨyo

Sünambeahɨndɨ nendɨ 7 noufimbɨ ai fufuŋɨmayu

asu sünambeahɨndɨ nendɨ 7 noufimbɨ ai fufuŋɨmayu. Ranɨyo asu sünambeahɨ nindou afɨndɨ hoafɨ ranai puküna hoafɨyeihɨ seiya, “Ŋgɨnɨndɨ semɨndɨ hefe muŋgua hɨfɨ ra hɨfandɨmbo ana sɨhefɨ Adükarɨ asu nindou sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmbo kamafoarirɨ Krais ahafand-ane, asu ai-anɨmbo koadürümbo-koadürümbo hɨbadambui,” masei 16 Ranɨyomo Godɨndɨ haŋgɨfoanɨ 24 boagɨrɨ nindou ahamundɨ nɨmarɨ-fondɨwamɨ mamarɨmo ranai hɨfɨnɨ yirɨ-yimbu pusɨru mbɨro pütapɨyomo mburu Godɨmbo aboed-ani mehomo. Ai hoafɨyomondühɨ yahomoya, 17 “Adükarɨ, se God muŋguambo ŋgɨnɨndeimb-anafɨ. Seana haponda anɨmbafɨ, horombo manɨmbafɨ! Sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨ ra sowandɨfɨ hawa asu muŋguambo hɨfɨ pɨyafɨ hawa hɨfandara hafɨ ranahambo sɨhambo ro hɨhɨfarɨhunɨnɨ. 18 Hɨfɨ ndanɨhünda nindou ai ŋgɨnɨndɨmayei sapo sɨhafɨ ŋgɨnɨndɨmbo si ra tükümefeyowa, asu yɨfɨyeimbɨ nindou aheimbo yɨbobo-fendürɨmbo si ranamboa tükümefeyowa. Sɨhafɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ, sɨhafɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ asu sɨhafɨ muŋguambo nindou akɨdouyo adükarɨyo sapo sɨhambo yɨhɨmboarɨhünɨnɨ ranaheimbo aboedɨ moatükunɨ saimbo si ra tüküfemboane.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 715

Weindahɨfembo 11​, ​12

Ŋga asu nindou dɨdɨyei hɨfɨ moaruwaimbo-marɨhindɨ ranaheimbo moaruwaimbo-fendürɨmbo si ranɨ amboa ndeara tükɨfemboane,” mehomo. 19 Sünambeahɨ Godɨndɨ worɨ ranahandɨ yipurɨ ra sübüdɨhoehü asu ahandɨ nendɨmbo hoafɨ fɨramündü masɨhendɨ bokis ra weindahɨmayowa hoeimarɨhindɨ. Ranɨyo wabürüsɨyo wakɨreandühɨ asu fuyowohüyo nɨmoamonɨndɨ hoafɨ ai pai kapeihü kɨkɨrandühɨyo asu hɨfɨhe tüküfehü kɨfohɨ nɨmoei nahurai pütapɨmayo.  

12

Son ai nɨmorehɨ asu amoasɨrɨ adükarɨ hoeimareapɨrɨ

1   Ranɨyo

asu sünambe moanɨ ranɨ-poanɨmbo moatükunɨ ranai tükümefeyo. Ranɨ-moatükunɨ ranana nɨmorehɨ mamɨ ranaiyo. Ai hüfɨhamɨndɨ hoearɨmbore güde hayamboyo asu amoamo ahandɨ yirüfoendɨ hoarehɨ pare mbura, 12 mupui atɨmbore ahandɨ mbɨroambe kɨkɨfoare hayamboyo tükɨfe manɨŋgo. 2 Nɨmorehɨ ranai ranümbɨyo hayamboyo asu nɨmorɨ wakemɨndɨmbo asübusɨ ranai ahambo tükümefe ndowa asübusɨmbo hoafɨ karɨhoaimarandɨ. 3 Ramefeyowamboyo asu moanɨ ranɨ-poanɨmbo moatükunɨ ŋgorü ranai sünambe tükümefeyo. Ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ranana moanɨ adükarɨ hamɨndɨ amoasɨrɨ hamburɨyu 7 mbɨroweimbɨ, asu 10 daburüdümbɨyu haya ahandɨ mbɨro mamamɨ ranɨwamɨ at 7 kɨbodɨrɨfoare hayamboyu tüküfi manüŋgu. 4 Ahandɨ sendɨ ranambo ŋgɨmɨ bɨdɨfɨrɨ mupui kifihüramündɨ huhüyu asu sünambeahɨndɨ hɨfɨna fɨrɨbadɨ-mafoareandɨ. Ranɨyu asu amoasɨrɨ ranai nɨmorehɨ-mayo ranahandɨ fikɨmɨ manüŋgu nɨmorɨ ra wakɨndamɨndoanɨ mbundɨhe dagadɨ yahuhaya. 5 Ranɨyo asu nɨmorehɨ ranai nindowenihɨ nɨmorɨ wakɨmarɨmɨndo. Nindowenihɨ nɨmorɨ ranaianɨmbo adükarɨmbondɨfi haya muŋguambo hɨfɨhündɨ nendɨ ranaheimbo ain nɨmɨharɨ ndemündü haya hɨbadarümbui. Nɨmorehɨ ranai nɨmorɨ ra wakɨmaramɨndo-amboyo asu nɨmorɨ ra kosɨründümo houmbo God asu ahandɨ nɨmarɨ-fondɨ sowana mahafomo. 6 Ranɨyo asu nɨmorehɨ ranai fefoai haya nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ maho. Sapo God ai ahambo 1,260 si ranambe nɨŋgowanɨ hɨfandɨmboane yahuhaya ŋgoafɨ dɨdɨboadore hɨnɨŋgɨmareandɨ ranɨnambo. 7-8 Ranɨyo asu yifiarɨ ranai sünambe pomarɨhoaiyo. Ranɨyo sünambeahɨndɨ nendɨ bogorɨ Maiker ai ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨmemo ranɨ-babɨdɨmbo amoasɨrɨ afɨndɨ-mayu ranɨ-babɨdɨ yifiarɨmemo. Asu amoasɨrɨ ai asükaiyu ahandɨ nendɨ-babɨdɨmbo hɨhɨrɨyafu yifiarɨmemo. Ŋga amoasɨrɨ adükarɨ-mayu ranahambo yifiarambe ŋgasündüwurɨ houmbo, asu ahandɨ nendɨ-babɨdɨmbo sünambe gedühɨ nɨŋgombo yowanɨ yahomo hemafoarupurɨ. 9 Ranɨyomo Godɨndɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-memo ranai amoasɨrɨ afɨndɨ-mayu ranahambo  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 12  716

sowarɨndümo hɨfɨna pimarüwurɨ. Amoasɨrɨ ranai ana horombodɨdɨ hondüyu haya ahamboya, “Satan hɨfɨ ndanɨhünda nindou papɨhoafɨra-randeimb-ani,” masei. Ai hɨfɨnɨndɨ nindou muŋguambo tɨkai hoafɨyu-randeimb-ani. Ranɨyo ahambo ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨmemo ranɨ-babɨdɨmbo sünambeahɨndɨ hɨfɨna hemafoarupurɨ. 10 Ranɨyo asu ro hɨmborɨyahane sünambeahɨ hoafɨ ranai puküna yare hoafɨyowohü yahoya, “Hapo-ana God ai sɨhefɨmbo aboedambofe-munɨmbo ra ndeara tüküfemboane. Hapo-ana nindou God ai dɨbonɨyu hɨnɨŋgɨmarirɨ ranahambo bogor-ani yahu nafuiyumboani! Sapo nindou düdi ai Godɨndɨ hɨmboahü nüŋgumbo sɨhefɨ wandafɨ mamɨ nɨmbɨ-nɨmbɨsi papɨ-hoafɨrandürɨ arandɨ ranahambo sünambeahɨndɨ hɨhairündümo masafoarüwurɨ. 11 Sɨhefɨ wandafɨ-mamɨ ana Sipsip Nɨmorɨndɨ horɨ asu ahandɨ hoafɨ anɨhondümbo wataporɨmborɨhü marɨhündɨ ranɨnamboyei ai amoasɨrɨ-dɨbo yifiarɨyei taborɨ-marɨhehindɨ. Nindou ranɨ-mayei ranai ahei fimbo hohoanɨmo-koate asu hoafɨ anɨhondümbo wataporɨmbo-marɨhündɨ ranɨnamboyei amoasɨrɨ-dɨbo yifiarɨyei taborɨ-marɨhehindɨ. Nindou ranɨ-mayei ranai yɨfɨmbo yɨhɨmbokoate-mayei. 12 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo sünü asu sünambeahɨndɨ nend-anemo se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndɨmo! Ŋga hɨfɨ asu sɨrɨwara se hɨpoanɨmboembou-anafe. Satan ai ndeara ranɨhü kusümbo wambo asu ahambo ŋgusüfo asürɨrühane. Ai ranɨhü nɨŋgombo ra gedühɨyopoanɨ, ŋga bodɨfo-ane ranɨmbo fɨfɨreamboani,” meho. 13 Amoasɨrɨ adükarɨ-mayu ranai ahambo hɨfɨna hemafoarüwurɨ ra ndare hoeireandanɨ mayoamboyu asu sapo nɨmorehɨ nindowenihɨ nɨmorɨ wakɨmarɨmɨndo ranahambo pare wamara hu. 14 Ŋga asu nɨmorehɨ ranahambo meso mbanendɨ nahurai masahündo. Mbanendɨ yimbu ranambo-anɨmbo ai nindou nɨŋgokoate-reandühɨ amoasɨrɨ adükarɨ ranahambo dɨdɨmombo diboai haya ŋgomboe. Asu ranɨhü ŋgo nɨŋgowananɨmbo ŋgɨmɨ hɨmbanɨyo haya 6 amoamo ahambo hɨbadɨhündühɨ sesɨ ndahündomboyei. 15 Ranɨyo asu nɨmorehɨ ranahamboya hohoambu ranambo semɨndɨ mbɨhowamboane yahuhaya amoasɨrɨ ahandɨ yahamonɨndɨ hohoambu kamafoareandɨ. 16 Ai ramareandɨyosɨ, ŋga asu hɨfɨ ranai nɨmorehɨ ranahambo mafarɨhendɨ. Hɨfɨ ranai yafadü boamareanda amoasɨrɨndɨ yahamonɨndɨ hoe tükümefeyo ra sɨrɨmafoareandɨ. 17-18 Ranɨyo asu amoasɨrɨ adükarɨ ranai yare hoeireanda  











The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 717

Weindahɨfembo 12​, ​13

mayowa nɨmorehɨ ranahambo ŋgɨnɨndɨmarandɨ. Asu ai nɨmorehɨ-mayo ranahandɨ ahuirɨhoandɨ-mayei, sapo nindou dɨdɨyei Godɨndɨ ahɨnümbɨ hoafɨ asu Sisasɨndɨ hoafɨ süŋgurɨhi-rɨhündeimbɨ, ranaheimbo sowana aibabɨdɨmbo yifiarɨmbo yahuhaya mahu. 1  Ranɨyu asu amoasɨrɨ adükarɨ ranai sɨrɨwara gudi pimaramɨndo ranɨwamɨ manɨŋgu

13



Nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ yimbu tükümefɨneandɨ

Ranɨyahɨ asu ro hoeirɨheanda moaruwai hɨmboyoweimbɨ nɨnɨhondɨ mamɨ ranai sɨrɨwara-ambeahɨndɨ tüküfe masɨfo. Ranɨ-moatükunɨ ra 10 daburüdümbüyo haya asu 7 mbɨroweimbüyo. Daburüdü mamamɨ ra adükarɨ bogorɨ nindoundɨ at nahurai nɨnoumayo. Asu ahandɨ mbɨro mamamɨ ranɨwamɨ sürü papɨmayo, ranana Godɨmbo tɨrɨfoefi hoafɨyo. 2 Nɨnɨhondɨ tükümefeyowa hoeimarɨheandɨ-mayo ranai ana adükarɨ pusi tɨtɨborandeimbɨ repat nahuraiyo. Ahandɨ tɨŋarɨ ra adükarɨ nɨnɨhondɨ bea nahuraiyo. Asu yafambe ahandɨ ra mare raionɨndɨ nahuraiyo. Ranahamboyo amoasɨrɨ adükarɨ-mayu ranai ahandɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ, asu adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ asu adükarɨ bogorɨ moatükunɨ ra masagado. 3 Nɨnɨhondɨ-mayo ranahandɨ mbɨro ŋgorü ranana moanɨ pisaonambo-marundɨ ra yɨfɨmbo-mbuimbɨyosɨ, ŋga asu ahandɨ masɨmei mamaro ranana dɨkɨrɨmefeyo. Muŋguambo hɨfɨnɨndɨ nindou ranai ranɨ-moatükunɨ ramefeyo ranahambo hepünahi hehi asu ahambo süŋgumarɨhü hei. 4 Ranɨyei asu muŋguambo hɨfɨnɨndɨ nindou ranai amoasɨrɨ adükarɨ-mayu ranahambo hohoanɨmo parɨhindühɨ seiya, adükar-ani sapo aiyu nɨnɨhondɨ-mayo ranahambo hɨfandɨmbohünda ŋgɨnɨndɨ masagado. Asu ai nɨnɨhondɨ-mayo ranahambo amboanɨ hohoanɨmo parɨhindühɨ seiya, “Düdi nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ndahuraiayua? Asu dɨdai nɨnɨhondɨ ndanahambo ŋgu pande haya yifiarɨmanda?” masei. 5 Ranɨyu asu God ai nɨnɨhondɨ ranahambo yare hɨnɨŋgɨmareanda hoafɨ afɨndɨ-afɨndɨyo wakɨreandühɨ Godɨmbo tɨrɨfoarerühɨ hoafɨmendo. Ranɨyu asu ai ahambo ranɨ-moatükunɨ ra refembo 42 amoamo yaŋgɨrɨ hɨnɨŋgɨmareandɨ. 6 Ranɨyo asu ranɨ-moatükunɨ-mayo ranai Godɨmbo, ahandɨ nɨmarɨfondɨ asu ahandɨ nendɨ sünambe amarei ranaheimbo amboa tɨrɨfoefe hoafɨyu marandɨ. 7 Ranɨyo ahambo God ai hɨnɨŋgɨmareanda ahandɨ nendɨ-babɨdɨmbo yifiarɨ-mayeia asu ai yifiarɨ ra tɨtaboarɨ-mafoareandɨ. Asu ai muŋgua sɨrɨ, hɨfɨhündɨ, hoafeimbɨ, fi-hoearɨ ranaheimbo hɨfandɨyondürɨ hombo, randowandɨ mehundo. 8 Rananɨmbo nindou muŋguambo hɨfɨ ndanɨhü anɨmboei ranai nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ-mayo ranahambo ŋgusüfo pandɨhimboyei. God hɨfɨ sünü nafɨkoate-yuambe Sipsip Nnɨmorɨ hɨfokoamarüwurɨ ranahandɨ koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo buk ranambe  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 13  718

ndürɨ papɨmareandɨ. Ranambe ahei ndürɨ pefekoate-mayei ranai ana nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ranahambo ŋgusüfo pandɨhimboyei. 9 Nindou dɨdɨyei ai hɨmboambembayei ana, hoafɨ nda hɨmborɨndei. 10 Nindou dɨdɨyei sapo aheimbo mbuimündɨndürɨ karabusɨ-fendürɨmbomayei ranaheimbo mbuimündɨndürɨ karabusɨfe-ndürɨmboane. Asu nindou düdi ai sapo pisao yihümɨndɨ-mayo ranambo hɨfokoefimboani meho, ranana pisao yihümɨndɨ ranambo hɨfokoefimboani. Yahurai moatükunɨ tükündɨfeyoanɨ ana, asu Godɨndɨ nendɨ ai ahei anɨhondümbofe hohoanɨmo ra kɨkɨhɨsafɨ-rɨhümündi hehi mbɨnɨmboeiamboane, meho. 11 Ranɨyo asu ro hoeirɨheandane, moaruwai hɨmboyoweimbɨ nɨnɨhondɨ ŋgorü ai hɨfambeahɨndɨ tükɨfe masɨfo. Ranɨ-moatükunɨ ra Sipsip Nɨmorɨndɨ daburüdü nahurai yimbu ahandɨ mbɨrowamɨ hɨnɨŋgɨreapɨrɨ hayamboyo, ŋga ai adükarɨ amoasɨrɨ nahurai hoafɨmayo. 12 Ai adükarɨ hamɨndɨ ŋgɨnɨndɨ weaŋgurühɨdɨdɨ nɨnɨhondɨndɨ-mayo semɨndɨ hayamboane asu haponda ahandɨ fondahü ai ranɨ-süŋgure arandɨ. Ai hɨfɨ asu nindou ranɨwamɨ anɨmboei ranaheimbo weaŋgurühɨdɨdɨ nɨnɨhondɨ masɨmei afɨndeimbɨ yɨfɨmbo yaŋgɨrɨ-mayo ranahambo ŋgusüfo pefembohünda hüti-hüti-marandürɨ. 13 Yimbu noufimbɨ nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ranai adükarɨ hamɨndɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ. Ai nindou muŋguambo ahei hɨmboahü ramareanda hai ranai sünambeahɨndɨ tükɨfe haya hɨfɨna makoso. 14 God ai yɨnɨ mehua nindou ranaheimbo tɨkai hoafɨyondürühɨ weaŋgurühɨdɨdɨ nɨnɨhondɨ ranahandɨ hɨmboahü hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ramareandɨ. Yimbu noufimbɨ nɨnɨhondɨmayo ranai nindou ranaheimbo yahoya, sapo horombo nɨnɨhondɨ pisaonambo hɨtɨmaranda masɨmeimbü-mayo, ŋga ai haponda yaŋgɨrɨ anɨŋgo ranahandɨ sɨsamɨ nafɨndɨhü mbundɨhü asu ahambo hohoanɨmombeahündo-wamboane, meho. 15 God ai yɨnɨ mehua yimbu noufimbɨ ranai weaŋgurühɨdɨdɨ nɨnɨhondɨ sɨsamɨ ranahambo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo yafui masagado. Rananɨmbo asu sɨsamɨ ranai wataporɨyohümbo nindou dɨdɨyei ahambo ŋgusüfo pefekoate-ayei ranaheimbo hɨfokoa-ndeandüra yɨfɨmbɨyei-amboane, meho. 16 Nindou muŋguambo akɨdou, adükarɨ, napo afɨndeimbɨ, napo-koateimbü, moanɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ asu kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ ranaheimbo ahei warɨhondü waranɨ asu ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨ wamɨ sürü pefendürɨmbo hüti-hütimarandürɨ. 17 Nindou mamɨ ai-amboa ŋgɨrɨ kakɨnambo pemɨndu asu ŋgɨrɨ kakɨfihɨmbo ndendɨ, ŋga nindou düdi ahandɨfihɨ sürü apenɨŋgo ranɨ yaŋgɨrɨ anɨmbo randeambui. Sürü ranana nɨnɨhondɨ ahandɨ ndür-ane asu namba ranahandɨ ndür-ane. 18 Ndanana aboedɨ fɨfɨrɨfe hohoanɨmo-ane. Nindou düdi ai aboedɨ fɨfɨreandeimbayu ana, ai nɨnɨhondɨ ranahandɨ ndürɨ nɨmɨndɨ ra tapuimbiyu-wamboane. Sapo sürü ranana nindoundɨ ndürɨ süŋgunamboane. Ranahandɨ namba sürü ranana 666-ane.  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 719

14

1   Ro

Weindahɨfembo 14

Sipsip Nɨmorɨndɨ nindou ai sɨmborɨ heirü heirayei

asükaiya hoeirɨheand-ane 144,000 nindou ai Saion nɨmoei wafu-ambe Sipsip Nɨmorɨ-babɨdɨmbo manɨmboei. Sipsip Nɨmorɨ asu ahandɨ afɨndandɨ ndürɨ ra ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨfihɨ papɨmarandɨ. 2 Ranɨyo ro hɨmborɨyahanɨ sünambe hoe amündürɨ fuwayo asu nɨmoamondɨ-hoafɨ nahuraimayo. Ranɨyo asu ro hɨmborɨyahanɨ gita fandunda hoafayo nahurai hoafɨmayo. 3 Nindou ranai Godɨndɨ nɨmarɨfondɨ haŋgɨfoanɨ, yimbuyimbu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ asu boagɨrɨ nindou-yomondɨ hɨmboahü sɨmborɨ heirü mamɨ heirümayei. Nindou 144,000 God ai hɨfɨ ndanɨhündambo nindou-yafe mbusümonɨndɨ masemündündürɨ ranɨ yaŋgɨr-anɨmbo heirü ra fɨfɨrɨndɨhimboyei. 4 Nindou ranana moai nɨmorehɨ dɨbombo apomo, ŋga moanɨ sürühoeimbɨ hamɨnd-anemo. Muŋguambo hɨfɨ nahi Sipsip Nɨmorɨ ai huwanɨ nindou ranai ahambo süŋgurüwurɨ homo arundɨ. God ai nindou ranahamumbo hɨfɨ ndanɨhündambo-yomondɨ mbusümonɨndɨ manɨŋgomonda masepurɨmündu. Ahamumbo boatei ndeara sepurɨ-mündümboani Sipsip Nɨmorɨ asu God ahafandɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombohünda. 5 Ai moai tɨkai hoafɨyomo-rundɨ, ŋga aiana hüti-koate-anemo.  







6  Ro

Sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgɨmɨ ai hoafɨ wataporɨmbo-marundɨ

hoeirɨhinanɨyo sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü ai nɨmoamo youyu wakɨmareandɨ. Ai yaŋgɨrɨ koadürü koadürümbo nɨŋgombo hoafɨ nindou muŋguambo aheimbo wataporɨyondürɨmbo semündü hayamboyu. Muŋguambo hɨfɨhündɨ, muŋguambo fihoeareimbɨ, muŋguambo mamɨsɨrɨ, muŋguambo mamɨ hoafeimbɨ ranaheimbo muŋguambo wataporɨmboyondürɨmbo semündɨ hayamboyu. 7 Ai pukünambo yare hoafɨyuhü yahuya, “God ai nindou-yei hohoanɨmo yɨbobofembo si ra ndeara tükɨfemboane, ŋga asu ranɨmbo-hündambo anɨmbo yɨhɨmbondeihɨ ahambo aboed-ani mbɨsefɨmboane. Aiyu sünü, hɨfɨ, sɨrɨwara, asu feamoŋgo hoe nafɨmarandɨ ranɨmbo-hündambo-anɨmbo ŋgusüfo pandɨhorɨ,” mehu. 8 Yimbu noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ai weaŋgurühɨdɨdɨ ramefiyu ahandɨ süŋgu ai yahuya, “Adükarɨ ŋgoafɨ Babiron ana moaruwaimbomefeyo. Anɨhond-ane! Muŋgunambo moaruwaimbo-mefeyo. Adükarɨ ŋgoafɨ Babiron ramareandüra nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo asu nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei marɨhündɨ. Ai ŋgɨnɨndɨ wain hoe sagadüranɨ sɨmɨndei hehi hɨhɨndɨ hohoanɨmoayei nahurai-ayei ranɨmbo God ai ŋgɨnɨndɨndandürümbui,” mehu. 9-10 Asükai sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü ai ŋgorü yimbu ramefɨneandɨ nou ramefiyu. Ai puküna hoafɨyuhü yahuya, “Nindou dɨdyei ai nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ asu ahandɨ sɨsamɨ ranahambo ŋgusüfo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 14  720

pararɨhindɨ ana, ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨfihɨ asu warɨhondü waranɨ sürü apaiaro ana, ai ranɨ-poanɨmbo wain hoe mbɨsɨmɨndei-amboane. Wainɨ hoe ranana Godɨndɨ hürüt-ane. God ai ŋgɨrɨ ŋgɨnɨndɨ wain ra hoe-ambe kandeandɨ, ŋga wanɨ. Ai ahandɨ hürütü ra moaruwai-mbofe hoe sɨmɨndɨ hɨpɨrɨ ranambe kande dagadüranɨ ndɨmɨndeimboyei. Asu nindou nɨnɨhondɨmbo ŋgusüfo parɨhi arɨhündɨ, sünambeahɨndɨ aboedɨ hamɨndɨ nindou asu Sipsip Nɨmorɨ ahamundɨ hɨmboahü, ranaheimbo hai asu sarfa nɨmoei hai hüfü hondü ranɨnambo tɨŋɨrɨfo afɨndɨ mbɨsagadüramboane. 11 Hai ranahandambo hasɨheimɨ aheimbo tɨŋɨrɨfo asagadürɨ ranai koadürümbo-koadürümbo gafomboe. Sapo nindou nɨnɨhondɨ asu ahandɨ sɨsamɨ ranahambo ŋgusüfo pamarɨhindɨ, asu ahandɨ ndürɨ sürü masahümündi ranana ŋgɨrɨ fi handɨhi nɨmandei,” mehu. 12 Ranɨmbohündambo Godɨndɨ nendɨ ai ahandɨ hoafɨ hɨmborɨ-yei süŋgurɨhindühɨ asu Sisasɨmbo anɨhondümbo-arɨhorɨ hei ai aboedamboyahi ŋgɨnɨndɨ mbɨnɨmboei-amboane. 13 Ro hɨmborɨyaha sünambe yafambe mamɨ ai hoafɨyohü yahoya, “Se sürü nda papɨrandɨ: Haponda asu süŋguna nindou dɨdɨyei Adükarɨdɨbo anɨboadei ranai yɨfayei ana, ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane,” meho. Yifiafɨ Aboedɨ ai-amboanɨ yahoya, “Anɨhond-ane. Sapo ai ratüpurɨ afɨndɨ tɨŋɨrɨfomayei ra hɨnɨŋgɨrɨhi hehi moanɨ warɨ handɨhi nɨmandeimboyei ranɨmbo-hünda. Asu ai ŋgɨrɨ moanɨ ŋgei, ŋga aboedɨ hohoanɨmo ai ramarɨhindɨ ra-kapeihü ŋgeimboyei,” meho  





14  Asükai

Hɨfɨ ndanɨhündambo sesɨ yimuŋgu-remɨndɨmbo si

ro hɨmboyahɨnd-amboyo mburɨŋgai kɨfohɨ-wamɨ nindou mamɨ Nindou Hondü nahurai mamaruwa hoeimarɨhinɨ. Ai adükarɨ bogorɨndɨ at gorɨnambo nafɨyoweimbɨ-mbɨro-ambe kɨkɨfoare sarif yihɨmɨndɨ semündü haya mamaru. 15 Asu sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü ai Godɨndɨ worambeahɨndɨ tüküfi sünü nindou mburɨŋgai-wamɨ mamaru ranahambo puküna mɨŋgɨyu hoafɨyuhü yahuya, “Sɨhafɨ sarif ndowandɨfɨ hawa sesɨ hɨfɨnɨndɨ ra yimuŋgurɨ-ndandɨfɨ, ŋga ndeara sesɨ ra yimuŋgurɨmbo si-ane,” mehundo. 16 Ranɨyo nindou sapo mburɨŋgai-wamɨ mamaru ranai ahandɨ sarif semündü haya sesɨ hɨfɨnɨndɨ ranɨ yimuŋguremɨndɨmbo mahanu. 17 Asükai sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü ai Godɨndɨ worɨ ra hɨnɨŋgɨre haya tüküfi masünu. Ai-amboanɨ sarif semündü hayamboyu. 18 Asükai sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü hai hɨfandɨra-randeimbɨ-mayu ranai Godɨmbo sesɨ mandɨfe sɨhefe-rambo hasɨhonɨ-mayo ra hɨnɨŋgɨre haya masüfu. Ai sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü-mayu sarif yihɨmɨndɨ masemündu ranahambo puküna hoafɨyuhü yahuya, “Sɨhafɨ sarif yihɨmɨndɨ ndowandɨfɨ hawa wain hɨsɨ ra hɨfɨtɨrɨ-ndandɨfɨ mamɨnɨ dɨgawandɨ, ŋga ndeara wofɨ hɨsɨ ra süfiyomboane,” mehundo.  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 721

Weindahɨfembo 14​, ​15

19 Sünambeahɨndɨ

nendɨ ranai sarif semündü haya amofi hanü wain hɨsɨ ra hɨfɨtɨramündɨ mamɨnɨre masɨhendɨ. Wainɨ hɨsɨ-mayo ra Godɨndɨ hürütümbɨ nɨmoei hɨpɨrɨ wain hɨsɨ ndünɨyo boboe semɨndɨmbo-mayo ranambe pütimefiyu. 20 Asu ai wain hɨsɨ-mayo ra adükarɨ ŋgoafɨ hɨmboranɨ tüküyafu homo hɨpɨrɨ-mayo ranambe ndünɨrund-anɨyo horɨ ranai 300 kiromita nahurai maho. Asu horɨ tüküfe maho, ra nindou sɨmoŋgorɨ-feyoanɨ ŋgusümboarühɨ nahurai mahafo.  

15

Bɨdɨfɨranambo tɨŋɨrɨfo

1   Ro

sünambe hoeirɨheandane, ranɨ-poanɨmbo moaruwai hamɨndɨ hepünɨfeimbɨ moatükunɨ tükɨmefeyo. Sünambeahɨndɨ nendɨ 7 ranai nindoumbo moaruwaimbofembo moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ 7 sowandümo mamarɨmo. Ranɨ-moatükunɨ ranai muŋguayo ana, Godɨndɨ hürütü ndeara bɨdɨfɨranamboane, ŋga asu ŋgɨrɨ asükai yahurai tükündɨfeyo. 2 Ranɨyo asu ro karasɨnambo nafümbɨ nahurai sɨrɨwaraambe hai bɨtapɨre tükümefeyowa hoeimarɨheandɨ. Nindou yifiarambe ŋgɨnɨndɨ nɨmboeimbo nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ, ahandɨ sɨsamɨ, asu ahandɨ ndürɨ namba ranahambo hɨfɨnambo-marɨhindɨ. Ai ahei gita God masagadürɨ ra fufurɨhümündi hehi karasɨnambo nafümbɨ nahurai sɨrɨwara ranɨ-kɨmɨ manɨmboei. 3 Asu Moses, Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyurandeimbɨ asu Sipsip Nɨmorɨ-mayu ahafandɨ heirü ndahurai heirümayei. “Adükarɨ, seana God muŋguambo ŋgɨnɨndɨ nɨmɨndɨh-anafɨ. Se hepünɨfeimbɨ moatükunɨ ratüpurɨyafɨ-randeimb-anafɨ. Se muŋgua nindou-yafe bogorɨ adükar-anafɨ. Sɨhafɨ hohoanɨmo mbumundɨ hondüyo haya anɨhondü hamɨnd-anafɨ. 4 Adükarɨ, muŋguambo nindou sɨhambo ahɨnɨndeihɨ sɨhafɨ ndürɨ ranahambo aboed-ani mbɨseimboyei. Seana sürühoeimbɨ hamɨnd-anafɨ. Muŋguambo hɨfɨhündɨ nindou sɨhambo sowana dɨdei ŋgusüfo pandɨhi-nɨnɨmboyei. Sapo sɨhafɨ mbumundɨ ratüpurɨ ramarowandɨ ra fufurühümündi hehi karasɨnambo nafümbɨ nahurai sɨrɨwara ranɨ-kɨmɨ manɨmboei,” masei. 5 Asükaiya sünambe hɨmboyahündamboyo Godɨmbo hoafɨ femɨndɨ sɨhefe worɨ ranahandɨ ahɨnümbɨ worɨ safambe ra sübüdɨ-marɨhoayowa hoeimarɨheandɨ. 6 Asu sünambeahɨndɨ nendɨ 7-memo ranai nindoumbo moaruwaimbo-fembo moatükunɨ 7 masowandümo. Ai hoearɨ aboedɨ afɨsaho-koate hɨmboarambe forɨhoeimbɨ güdu mburu asu gorɨnambo nafümbɨ ret ahamundɨ mɨsɨndɨhü hühɨru hɨnɨŋgɨru hou serɨworɨ safambe tüküyafu masɨnɨmo. 7 Asu yimbuyimbu yaŋgɨrɨ naŋgoweimbɨ moatükunɨ 









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 15​, ​16  722

ndambo mamɨ ranai sünambeahɨndɨ nendɨ 7 ahamumbo gorɨnambo nafɨyoweimbɨ dis 7 masagapurɨ. Ranɨ-moatükunɨ masagapurɨ ranana Godɨndɨ koadürü-koadürümbo yaŋgorɨ-randeimbɨ hürütü foeroweimbɨ disɨyo. 8 Godɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ asu ŋgɨnɨndɨ ranahandɨ hasɨheimɨ ranai ahandɨ worambe güre haya meŋgoro. Asu ŋgɨrɨ nindou mamɨ amboanɨ ahandɨ worɨ ranambe kebuendɨ, ŋga wanɨ. Ai hɨbadɨhündanɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranai nindou moaruwaimbofe moatükunɨ ra moendɨ-ndundan-anɨmbo keboehimboyei.  

Sünambeahɨndɨ nendɨ 7 ai Godɨndɨ hürütü 7 hɨpɨrambe foeroweimbɨ kamafoarundɨ

16

1   Ranɨyo

asu ro hɨmborɨyahanɨyo Godɨndɨ worɨ ranambeahɨndɨ hoafɨ mamɨ sünambeahɨndɨ nendɨ 7-memo ahamumbo puküna hoafɨyowohü yahoya, “Se ŋgomo Godɨndɨ hürütü 7-disambe afoero ra hɨfɨhü kaboadundɨ,” meho. 2 Ranɨyu asu mamɨ noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai hu ahandɨ dis Godɨndɨ hürütü foafusümbɨ ra kamafoareandɨ. Ranɨyo nindou sapo yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ ranahandɨ sɨsamɨmbo ŋgusüfo pamarɨhindɨ, asu ahandɨ sürü ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨfihɨ parɨhindeimbɨmayei, asu ranaheifihɨ moaruwai hamɨndɨ asübusümbɨ masɨmei tükümefeyondürɨ. 3 Ranɨyu asu yimbu noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ dis ra hu sɨrɨwara-ambe kamafoareandɨ. Ranɨyo asu hoe ranai nindou yɨfɨyoanɨ yiwihoe nahurai tüküfeyowohüyo asu muŋguambo yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ sɨrɨwara-ambeahɨndɨ ranai yɨfɨ-safɨmayo. 4 Ranɨyu asu ŋgɨmɨ noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ dis ra hu hoe asu apoarɨndɨhorɨ forɨhoayo-ambe kamafoareandɨ. Ranɨyo muŋguambo hoe ranai horɨ nahurai tükümefeyo. 5 Ranɨyo asu ro hɨmborɨyahane, sünambeahɨndɨ nendɨ muŋguambo hoe ranahambo hɨfandandeimbɨ-mayu ranai yare hoafɨyuhü yahuya, “O God, seana aboedɨ hamɨnd-anafɨ, Haponda se anɨmbafɨ asu horombo manɨmbaf-ane. Tɨŋɨrɨfo yɨbobofe se hɨfɨna kafoaro arandɨ ra mbumund-ane. 6 Nindou dɨdɨyei ai sɨhafɨ nindou ranaheimbo asu sɨhafɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨmbo hɨfokoa-marɨhindürɨ ranaheimbo horɨ kamefoendɨ ra aheimbo sɨmɨndɨmbohünda masabadürɨ. Se ranɨ-moatükunɨ aheimbo ramarɨwandürɨ ra sapo ai nɨnɨ-moatükunɨyo ramarɨhind ranɨ sɨmogodühɨ-mboane,” mehu. 7 Ranɨyahɨ asu asükai hɨmborɨyahane, Godɨmbo sesɨ mandɨfe sɨhefe hasɨhonɨ ranambeahɨndɨ hoafɨ mamɨ hoafɨyohü yahoya, “Yɨnɨ, Adükarɨ God, seana Muŋguambo Ŋgɨnɨndeimb-anafɨ. Se nindou  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 723

Weindahɨfembo 16

ranaheimbo papɨ-hoafarandürɨ ranana ai moanɨ anɨhondü hondüyo hayambo asu mbumundɨ saf-ane,” meho. 8 Ranɨyu asu yimbuyimbu noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ dis hüfɨhamɨndɨ-wamɨ kamafoareandɨ. Ranɨyu God ai hüfɨhamɨndɨ ŋgɨnɨndɨ masagado nindou hɨfɨnɨ ranaheimbo hai nahurai tɨkɨrɨyo-ndürɨmbohünda. 9 Nindou ranaheimbo ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hüfü ranai tagɨrɨ-marandüramboyei asu ai seiya, “God ndan-ani muŋgua moatükunɨ moaruwaimbofembo ŋgɨnɨndɨ ra hɨfandarandɨ,” sei hehi ahandɨ ndürɨ moaruwaimbo-marɨhindɨ. Ŋga asu nindou ranai moai ahei moaruwai hohoanɨmo ra hɨnɨŋgɨrɨhindühɨ Godɨmbo aboed-ani sei, ŋga wanɨ. 10 Ranɨyu asu hondahüfimbɨ noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ dis ra nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranɨwamɨ kamafoareandɨ. Ranɨyo asu nindou muŋguambo nɨnɨhondɨ hɨfandɨrandɨ ranɨwamɨ nɨmbɨ pɨyowohüyo asu ai asübusɨ afɨndɨ sahümündihɨ ahei teifɨ kɨkɨmarɨhündɨ. 11 Ranɨyei asu aheimbo asübusɨ afɨndɨ tüküfendürühɨ masɨmei nɨnoumendürambo Godɨmbo moaruwaimoaruwaimbo-marɨhorɨ. Ŋga asu ai moai ahei moaruwai hohoanɨmo süŋgufe ra hɨnɨŋgɨrɨhindɨ. 12 Ranɨyu asu 6 noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ dis ra hoe adükarɨ Yufretisɨ-mayo ranambe kamafoareandɨ. Ranɨyo asu hoe ranai ŋgɨnɨreandühɨyo bogorɨ nindou hüfɨhamɨndɨ süfuanɨ-poedɨ sɨfombo-memo ranahamumbo nafɨ ra meŋgoro. 13 Ranɨyahɨ asu ro hoeirɨheandane, moaruwai nendɨ ŋgɨmɨ ranai koaikoai nahurai adükarɨ amoasɨrɨ, nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ, asu Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyurandeimbɨ ranahei yahamo-nafɨ tükümehindɨ. 14 Aiana moaruwai nendɨ hepünɨfeimbɨ hamɨndɨ moatükunɨ rarɨhi arɨhündɨ rananei. Moaruwai nendɨ ranai ana bogorɨ nindou hɨfɨ hɨfandu-rundeimbɨmbo sowana hei arɨhündɨ. Sapo bogorɨ nindou ranahamundɨ ami mamambefepura God Muŋguambo Adükarɨ Ŋgɨnɨndɨ hɨfandɨrandɨ ranahandɨ bɨdɨfɨranɨ sihɨ yifiarɨmbohünda. 15 Adükarɨ ai yahuya, “Awi se hɨmborɨyei! Ro hümbuhünümbɨ nindou nahurai tükündaheamboyahɨ! Ŋga nindou düdi ai apokoate yaŋgɨrɨ nɨmarümbo ahandɨ hoearɨ ra wudɨpoapore hɨfandarandɨ ana, hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbiyu-wamboane. Sapo rananɨmbo ai ŋgɨrɨ nindou afɨndɨ hɨmboahü safɨ yaŋgɨrɨ hoahoaŋguhü ahandɨ fimbo amoanɨŋgɨndu,” mehu. 16 Ranɨyomo asu moaruwai nendɨ ŋgɨmɨ-mayei ranai bogorɨ nindoumemo ranahamumbo hɨfɨ mamɨ Hibru-yafe hoafɨnambo Armagedon ranɨhü mamühɨfepurɨmbo sahüpurümündi mahei. 17 Ranɨyu asu 7 noufimbɨ sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahandɨ dis hɨpɨrɨ ra nɨmoamo sünambe kamafoareandɨ. Ranɨyo asu hoafɨ mamɨ  



















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 16​, ​17  724

ranai puküna Godɨndɨ muŋguambo moatükunɨ hɨfandɨyo nɨmarɨmbo fondɨ ranɨwamɨndɨ hoafɨyowohü yahoya, “Muŋgu-moatükunɨ ra ndeara muŋguyomboane,” meho. 18 Ranɨyo asu wabürüsɨ afɨndɨ ranai bɨre hɨnɨŋgɨrera wakɨreandühɨyo asu nɨmoamondɨ hoafɨ ranai pai kameihɨ kɨkɨrandühɨyo hɨfɨhe afɨndɨ ranai moanɨ moaruwai hamɨndɨ tükümefeyo. God ai nindou nafɨrandambe ana hɨfɨhe ranai moai yahurai tüküfeyo, ŋga haponda tükümefeyo ranana moanɨ moaruwai hamɨndɨyo. 19 Ranɨyo asu adükarɨ hamɨndɨ ŋgoafɨ ranai ŋgɨmɨmbore bumareandɨ. Ranɨyo asu muŋguambo hɨfɨyei adükarɨ ŋgoafɨ madaburomayo ranɨ amboa moaruwaimbo-mareandɨ. Sapo God ai Babiron ŋgoafɨ amboa moaruwaimbo-mareandɨ. Sapo God ai Babiron ŋgoafɨ ranahambo hohoanɨmo puramündühɨyu asu ai ahambo ahandɨ-mayo kap ranambe wain hoe ra sɨmɨndɨmbo masagado. Wainɨ hoe ranana sapo God ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hürütü ranɨyo. 20 Ranɨyo asu muŋguambo airan ranai dɨbonapɨ-foendühɨyo, asu nɨmoei wafu ranamboanɨ moai hoeirɨhindɨ. 21 Asu ŋgɨnɨndɨ ŋgɨsɨharɨ ais nɨmoei nahurai sünambeahɨndɨ 50 kirogram nɨmboreimbɨ ranai nindou-yeiwamɨ pütapɨyowohü ranaheimbo moaruwaimbo-mareandürɨ. Ranɨmboyei asu nindou ranai seiya, “Ro nɨmboeyefɨ moaruwaimbo-ehundɨ,” sei hehi Godɨmbo moaruwai-moaruwaimbo-marɨhorɨ.  







17

Nindowenihɨ bɨrabɨrɨyo-randeimbɨ nɨmorehɨ

1   Ranɨyu

asu sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ sapo dis 7 fufurundümo-ndeimbɨ-memo ranambeahɨndɨ-mayu ranai wambo-so kusü hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Awi se mborai sɨnɨf-anɨmbo nɨmorehɨ nindowenihɨ bɨrabɨrɨyo-randeimbɨ bogorɨ-mayo ranahambo tɨŋɨrɨfo adükarɨ tükefendo ra nafuindahanɨnɨ-mboyahɨ. Nɨmorehɨ ranai ana ŋgoafɨ adükarɨ hoe harɨ afoafuso ranɨ-kɨmane anɨŋgo. 2 Muŋguambo hɨfɨ ranɨhünda adükarɨ bogorɨ nindou ranai nɨmorehɨ ranɨ babɨdɨ moaruwai hohoanɨmomemo. Ranɨyei asu hɨfɨ ndanɨhünda nindou ranaiamboa nɨmorehɨ ranɨ-babɨdɨ moaruwai hohoanɨmo ra süŋgumarundɨ. Ranɨmboyomo asu nindou ranai ŋgusüfo mamɨkarɨ-marapurɨ ai nindou wain hoe sɨmɨndɨ hefe rawehindɨ nou,” mehu. 3 Ranɨyahɨ asu Yifiafɨ Aboedɨ ranai wambo fiambe farɨfe ŋgɨnɨmaramɨndɨndɨra asu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai wambo semündündɨrɨ haya nɨmɨ wohɨ furɨkoate-reandühɨ mahu. Ranɨhü tükɨyaheandühɨ hoeirɨheandane, nɨmorehɨ mamɨ ranai nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ hamburɨ ranɨwamɨ mamaro. Nɨnɨhondɨ-mayo ranahandɨfihɨ ana ndürɨ afɨndɨ sürü papɨyo hɨnɨŋgɨfeyoane manɨŋgo. Ndürɨ ranana Godɨmbo moaruwaimbofe hoafɨyo papɨmayo. Nɨnɨhondɨ-mayo ranai 7 mbɨroweimbɨyo haya asu 10 daburüdümbüyo. 4 Nɨmorehɨ ranai ana bogorɨ-yafe asüdabombü asu hamburɨ hoearɨ güde mbura, ranɨ-poanɨmbo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 725

Weindahɨfembo 17

yihuruyo haya gor asu nɨmoei kakɨ afɨndɨ-fihɨ semɨndɨweimbɨ-nambo nafɨyoweimbɨ, foefembo moatükunɨ yihururamɨndɨ hayamboyo manɨŋgo. Gorɨnambo nafɨyoweimbɨ kap ranambe moaruwai moatükunɨ ai anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨ-mayo ranahandɨ afɨsaho foafusoweimbɨ semɨndɨ haya manɨŋgo, sapo ai anamɨndɨhoandɨ bɨrabɨrɨ-mayo rambohünda. 5 Nɨmorehɨ ranahandɨ gɨrɨbodɨ hamɨndɨfihɨ moanɨ ranɨ-poanɨmbo dɨbohɨndɨ ndürɨ sürü paru hɨnɨŋgɨmarundɨ ranai yare hoafɨyowohü yahoya, ‘DƗBOHÜNDƗ HOAFƗ BABIRON ŊGOAFƗ ADÜKARƗ NINDOWENIHƗ BƗRABƗRƗYEIMBƗ NƗMOREHƗ ASU MUŊGUAMBO MOARUWAI HOHOANƗMO HONDÜ HƗFƗ NDANƗHÜNDAMBO EŊGORO RANAHEI HOND-ANE’, meho. 6 Nɨmorehɨ ranaiyo Godɨndɨ nendɨ-yei asu Sisasɨmbo anɨhondümbo süŋgurɨhoreimbɨ hɨfokoarearü marandɨ ranahei-mayo horɨ ra sɨmɨndɨ haya mamɨkarɨ-mayowa ro hoei-marɨheandɨ. Ranɨyahɨ asu ro ranɨ-moatükunɨ ranahambo hepünaheandühɨ afɨndɨ hohoanɨmo-mayahɨ. 7 Ranɨyu asu sünambeahɨndɨ nendɨ ranai düdufindɨrühɨ yahuya, “Se nɨmboe hepünefoandühɨ afɨndɨ hohoanɨmoayafa? Awi ro sɨhambo nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ asu nɨmorehɨ ranahambo semɨndɨ ho arandɨ ranahafe dɨbohɨndɨ hoafɨ nɨmɨndɨ ra hoafɨndahanɨnɨ-mboyahɨ. Nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ranana sapo 7 mbɨro-weimbɨyo haya asu 10 daburüdümbɨ-mayo-ane. 8 Nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨmbo yaŋgɨrɨ manɨŋgowa hoeimarowandanesɨ, ŋga asu hapondanana wanɨ. Ai ndeara sapo hɨfambe akɨmɨ kaikoate moanɨ raguhamɨndɨ hanɨweimbɨ ranambeahɨndɨ tüküfembo yaŋgɨr-ane. Ŋga asu ŋgɨrɨ amɨtata ahambo moaruwaimbo-fembohünda dɨbonapɨndɨfeyo. God ai hɨfɨ sünü nafɨrand-ambe nindou dɨdɨyei koadürümbo-koadürümbo yaŋgɨrɨ nɨboadeimboyei ranahei ndürɨ ra bukambe sürü papɨmarandɨ. Nindou hɨfɨnɨ anɨmboei ranahei ndürɨ buk ranambe pefe sɨhefekoate-mayo ranai-anɨmbo randɨhi nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ranahambo hoeindɨhindanɨ-wanɨ hepünɨndahi-mboyei. Ranɨmoatükunɨ ra horombo yaŋgɨrɨ manɨŋgoyosɨ, ŋga hapondan-ana moai nɨŋgo, ŋga asu süŋgunambo asükaindo tükündɨfemboe. 9 Ndanɨ hoafɨ ndanana nindou düdi ai fɨfɨreandeimbɨ-mayu ranahamboane: Mbɨro 7 ranahandɨ sɨsamɨ ranana hɨfɨ wafuyo asu nɨmorehɨ-mayo ranai ranɨwamɨ nɨmarɨ arandɨ. Asu ranɨmoatükunɨ ra adükarɨ bogorɨ nindou 7 amboan-anemo. 10 Ranane asu hondahüyafundeimbɨ (5) adükarɨ bogorɨ nindou yɨfɨmemo-anemo mamɨ ai mbamarü asu ŋgorü ai awi moai bogorɨmbofi tüküfiyu. Tüküfekoatemayu ranai tükɨndɨfiyuwanɨ ai moanɨ akɨdou bodɨfohü yaŋgɨrɨ nüŋgumbui. 11 Sapo nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ horombo manɨŋgo-yosɨ, ŋga asu hapondanɨ ana moai nɨŋgo. Ai-anɨmbo ahandɨhoarɨ ranana 8 noufimbɨ  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 17​, ​18  726

bogorɨmbo-ndɨfemboesɨ, ŋga asu aiana sapo nɨnɨhondɨ 7 ranambeahɨndane. Ŋga asu ahambo ana süŋgunambo God ai moaruwaimbo-ndearümbui. 12 Sapo 10 daburüdümbɨ hoeimarowandɨ ranana 10 adükarɨ bogorɨ nindou-yomo asu ai awi moai muŋguambo moatükunɨ hɨfandɨyo hombo ra pɨyomo houmbo hɨfandundɨ. Ŋga ahamumbo amboanɨ God ai ŋgɨnɨndɨ dagapurɨmbui. Bodɨfohü nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ-mayo ra-babɨdɨmbo adükarɨ bogorɨ nindoumbondafu hɨfandu nɨŋgomboemo. 13 Bogorɨ nindou ranahamundɨ ratüpurɨ hohoanɨmo ranana moanɨ mam-ane. Rananemo ai ahamundɨ ŋgɨnɨndɨ asu ndürɨ adükarɨ ra nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ranahambo masabudo. 14 Ai Sipsip Nɨmorɨ ranɨ-babɨdɨmbo yifiarɨndɨmboemo. Ŋga asu Sipsip Nɨmorɨ ai yifiarɨ ra taborɨndɨ-hoembui. Aiana adükarɨ-yomondɨ adükar-ani asu adükarɨ bogorɨ-yomondɨ adükarɨ bogorani. Asu ahandɨ nendɨ ranaheimboya mborai mehundüra tükɨmehinda wand-anei yahu kafoare hɨnɨŋgɨ-mareandüra ahandɨ hoafɨ süŋguarɨhindanɨmbo yifiarɨ ra taborɨndɨ-hehimboyei,” mehu. 15 Sünambeahɨndɨ nendɨ ai asükaiyu wambo hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Nindowenihɨ bɨrabɨrɨyo-randeimbɨ nɨmorehɨ nɨmarümbɨ hoe se hoeimarowandɨ ranana nindou-anei. Ai muŋgua hɨfɨhündɨ, muŋgua fi-hoearɨ, muŋgua mamamɨ hoafümbɨ asu muŋgua nindou afɨndɨ mafandɨhindɨ ranɨyei. 16 Se 10 daburüdümbɨ nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ hoeimarowandɨ ai-anɨmbo nɨmorehɨ ranahambo yɨboaruko-ndɨhindühɨ ahandɨ nɨne napo ahambo sowahɨ eŋgoro ra mbirɨboadɨ-hindühɨ hoearɨ hɨrɨboadɨ-hindoanɨ asu safɨ yaŋgɨrɨ nɨmandɨmboe. Rananɨmbo asu ai ahandɨ fisafɨ ra dagüdindowohü hai-ambe muŋguna mandɨhimboyei. 17 Ranɨ-moatükunɨ ra God ahandɨhoarɨyu ahamundɨ ŋgusüfoambe refembo hohoanɨmo masagapurɨ ranɨyo asu ahamundɨ-mayo ŋgɨnɨndɨ ra nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ ranahambo masabudo. Ai muŋgua hɨfɨ ra hɨbadɨyo hombo God ai ahandɨ hoafɨmayu süŋgu muŋgua moatükunɨ anɨhondü tüküfemboayo ranɨ si tüküfe sɨmboanɨ. 18 Nɨmorehɨ se hoeimarowandɨ ranana adükarɨ ŋgoafɨ sapo hɨfɨnɨndɨ adükarɨ bogorɨ nindou ranahamumbo hɨfandapurɨ arandɨ ranɨyo,” mehu.  













18

God ai Babiron ŋgoafɨ Adükarɨ ra moaruwaimbo-mareandɨ

1   Ranɨ-moatükunɨ

ranai refehayamboyoane, sünambeahɨndɨ nendɨ ŋgorü ranai sünambeahɨndɨ tüküfi makusuwa hoeimarɨhinɨ. Ai ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hondüyu haya asu ahandɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ si ranambo muŋguambo hɨfɨ ra si boakɨma-foareandɨ. 2 Asu ai puküna hoafɨyuhü yahuya, “Adükarɨ ŋgoafɨ Babiron ai hɨfɨnɨ pɨmayo! Ai hɨfɨnɨ pɨmayo! Ai moaruwai nendɨ ranahei ŋgoaf-ane. Ranɨ-poanɨmbo ranɨ-poanɨmbo moaruwai ndu ranai-amboanɨ ranɨhü amarei.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 727



Weindahɨfembo 18

3 Nɨmorehɨ

Babiron ranɨ-babɨdɨmbo muŋguambo nindou ranai moaruwai hohoanɨmomemo nindou ai wain hoe sɨmɨndɨmo houmbo mamɨkarɨ hohoanɨmomemo nou. Muŋguambo adükarɨ bogorɨ nindou hɨfɨ ndanɨhündambo amboanɨ ai-dɨbo moaruwai hohoanɨmomemo. Asu kakɨ semɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou amboanɨ ahandɨ-mayo moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo ranɨ-fihɨndɨ kakɨ afɨndɨ sowandümo houmbo kakɨ afɨndeimbɨ nindou tükümefundɨ,” mehu. 4 Ranɨyo asu hoafɨ mamɨ sünambeahɨndɨ makosowa hɨmborɨyahane, ai yare hoafɨyowohü yahoya, “Wandɨ nindou se ŋgoafɨ ranambeahɨndɨ aboedühɨ tüküyahi! Se ai moaruwai hohoanɨmoayo ranɨsüŋgu-ndɨhimboyei, ŋga yowanɨ. Asu se ai tɨŋɨrɨfo asemɨndo ranambe-ndahimboyei, ŋga yowanɨ! 5 Ahandɨ moaruwai hohoanɨmo ratüpurɨmayo ra nɨmoamo sünü ŋgasünde-amboane. Ranane asu God ai nɨmorehɨ ranahandɨ moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo ranahambo moai mɨtanɨramündu. 6 Ai sɨheimbo ramareandürɨ ranɨ-sɨmogodühɨ sɨmborɨ se ahambo randɨhindɨ. Nɨmorehɨ ranai sapo muŋguambo moatükunɨ moaruwai ramareandɨ ranɨ-sɨmogodühɨ nandɨhi ndahündo. Nɨmorehɨ ranai sɨheimbo wain hoe ra ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ kare masagadürɨmbo asu se ahambo wain yimbumbore ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ kandɨhi ndahündo. 7 Nɨmorehɨ ranai ahandɨ borɨyohü asu napo afɨndeimbɨ-mayo ranɨ-sɨmogodühɨ ahambo asübusɨ afɨndɨ ndahündoanɨ aranɨmbeyo-wamboane. Ai ahandɨ fi ranɨmbo borɨyohü yahoya, ‘Roana adükarɨ bogorɨmbo-yaheamboanahɨ nda amarɨhɨ! Ro ŋgɨrɨ aranɨndahɨ, ŋga wanɨ,’ meho. 8 Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo awi ŋgorü-sɨmboanɨ ana ahambo moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ, masɨmei, aranɨ-hoafɨ, sesɨ-koate nɨmarɨ, muŋguambo ranɨmoatükunɨ ranambo nɨkonda dɨgemboe. Asu hai ahambo tɨkɨrɨndamboe sapo Adükarɨ God ai-anɨmbo ahambo yɨbobondeambui ai ŋgɨnɨndɨ hamɨnd-ani.  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 18  728 9 Hɨfɨ

ndanɨhündambo adükarɨ bogorɨ nindou-memo ranai nɨmorehɨ ranɨ-babɨdɨmbo nɨmorehɨ sɨsɨhɨmo-yomondühɨ ai moanɨ moaruwai hamɨndɨ afɨndɨ sowandümo manɨŋgomo. Ranɨmbo-hündambo-anɨmbo adükarɨ bogorɨ nindou ranai nɨmorehɨ ranahambo hai tɨkɨrɨrandühɨ ranahandɨ hasɨheimɨ ahafo ranahambo hoeindundanɨ-wanɨ aranɨndɨmondühɨ ŋgusüfohü warɨ purükɨndümboemo. 10 Nindou ranai aŋgunɨ safɨ ahandɨ fikɨmɨ nɨŋgokoate nɨŋgomboemo sapo ai asübusɨ ranambefembo yɨhɨmbombo. Asu ai hoafɨndomondühɨ anɨmboya, ‘Hɨpoanɨmboembou-ane! Hɨpoanɨmboemou-ane! Babiron ŋgoafɨ adükarɨ ra! Se ŋgoafɨ adükarɨ hamɨndɨ-yafɨ hawa asu ŋgɨnɨndɨ hamɨnd-anafɨ! Nɨmehɨnou God ai sɨhambo tɨŋɨrɨfo saganɨnɨmboani,’ mehomo. 11 Hɨfɨ ndanɨhündambo nindou kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ-memo ranai-amboanɨ ahambo aranɨndɨmboemo sapo nindou ahamundɨ napo ra semɨndɨmbo wanɨmewambo. 12 Sapo ahamundɨ napo ranana ini nda: gor, sirfa, nɨmoei kakɨ adükarɨ hamɨndɨfihɨ semündümbɨ, aboedɨ hamɨndɨ yamaŋɨ, kɨfohɨ hoearɨ ŋgɨnɨndɨ aboedɨ, ranɨ-poanɨmbo hoearɨ hamburɨ, sirika ŋgɨnɨndɨ hoearɨ. Asu ranɨpoanɨ nɨmɨ fɨsɨŋarü aboedümbɨ, muŋguambo aboedɨ moatükunɨ erefan yahafɨnambo nafɨyo-weimbɨhündɨ, muŋgu moatükunɨ nɨmɨ kakɨ afɨndɨfihɨ pemɨyo-weimbɨhündɨnambo nafɨyo-weimbɨhündɨ. Asu ŋgɨnɨndɨ kapa bras, ain asu nɨmoei aboedɨ sürü-sürüyo-weimbɨnambo nafɨyo-weimbɨhündɨ. 13 Asu bɨdɨfɨrɨ napo yahurai. Sesɨ fɨsɨŋarümbɨ moatükunɨ sinamon, kosendɨ mbai, fɨsɨŋgɨrümbɨ mbɨmbɨrai, wowondümbɨ moatükunɨ aboedɨ fɨsɨŋgɨrümbɨ, sanda, wain, sesɨmbo wer, kɨfohɨ praua asu nɨmbandɨ praua, burmakau, sipsip, hos, ahandɨ nɨmarɨfondɨ kameihɨ, nindou kakɨ-koate ratüpurɨyomo-ndeimbɨ asu nindou yifiarambe sowandümo-ndüreimbɨ muŋguambo moatükunɨ ra ŋgɨrɨ asükai pemɨndomo. 14 Kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ranai nɨmorehɨmbo hoafɨyomondowohü yahomoya, ‘Muŋgu aboedɨ moatükunɨ se sɨhoefɨ hawa wand-ane masafɨ ranana ndeara sɨhambo hɨnɨŋgɨreanɨnɨ haya dɨbonapɨ-mefeyo. Asu muŋguambo aboedɨ sesɨ kakɨ afɨndɨfihɨ semündümbɨ asu muŋguambo yihuruyɨmɨndɨ napo aboedɨ sɨhafɨ meŋgoro-mayo ranamboanɨ ndeara sɨhambo hɨnɨŋgɨreanɨnɨ haya awarɨmarɨhoayo. Asu muŋguambo ranɨ-moatükunɨ ra ŋgɨrɨ se yahurai asükaindafɨ hoeindowandɨ,’ mehomo. 15 Sapo kakɨ semɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ai adükarɨ ŋgoafɨ ranɨhü nɨŋgomombo ranɨfihɨndɨ kakɨ afɨndeimbɨ-memo ranai ŋgoafɨ ra aŋgunɨ safɨ nɨŋgomboemo ai afɨndɨ tɨŋɨrɨfo asemɨndo ranambefembo yɨhɨmbombo wambo. 16 Ŋga asu aiana aranɨyomondühɨ afɨndɨ hohoanɨmomemo. Ai randu hoafɨndɨmondühɨ anɨmboya,  













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 729

Weindahɨfembo 18

“Hɨpoanɨmboembou-ane! Hɨpoanɨmboembou-ane! Adükarɨ ŋgoafɨ ra. Horombo ai kɨfohɨ hoearɨ aboedɨ, ranɨ-poanɨmbo hoearɨ hamburɨ yihururamɨndɨ, asu gor, nɨmoei ranambo nafɨyo-weimbɨ moatükunɨ, aboedɨ hamɨndɨ yamaŋɨ yihururamɨndɨ raraora-hayambo manɨŋgomayo-ane! 17 Asu nɨmehünou muŋguambo aboedɨ ŋgɨnɨndɨ moatükunɨ ra awarɨmarɨhendɨ!” mbɨsɨmboemo. Muŋguambo sip sowandümo homo-rundeimbɨ, nindou sipambe fareahi ŋgorü ŋgoafɨnɨ hei-rɨhündeimbɨ, sipambe nɨmarɨmombo, sip ranahambo hɨfandɨru homo-rundeimbɨ asu nindou dɨdemo sɨrɨwara-ambe kakɨ semɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou muŋguambo ai Babiron ŋgoafɨ ranɨ-kɨmɨ nɨŋgo-koate aŋgunɨ-safɨ manɨmboei. 18 Rananɨmbo asu ai Babiron ranahambo hai imaminambo tɨkɨrɨrandühɨ hasɨheimɨ ahafo ranahambo hoeirɨhindanɨ mayowa hasɨhei-mayei. ‘Moai ŋgorü ŋgoafɨ adükarɨ Babiron yahurai naŋgo!’ masei. 19 Ai ahei mbɨrowamɨ düdübudɨ pütiyahindühɨ aranɨ-hɨmboahoyeihɨ seiya, ‘Hɨpoanɨmboembou-ane! Hɨpoanɨmboembou-ane! Babiron ŋgoafɨ adükarɨ! Moaruwai hamɨndɨ ahambo tükɨmefeyo. Nindou dɨdemo ai sip sɨhoundeimbɨ-memo ranai sɨrɨwara-ambe sowandümo homondühɨ kakɨ afɨndeimbɨ nindoumbo-yafu tükümefundɨ ŋgoafɨ ranahandɨ kakɨ afɨndɨ ranambo! Asu muŋguambo moatükunɨ afɨndɨ ahandɨ ra awarɨ-marɨhoayo,’ masei. 20 God ai Babiron ranahambo moaruwaimbo-mareandɨ ranɨmboane asu sünü se-anafɨ, Godɨndɨ nindou se-anei, Kraisɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ nindou-anemo, Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimb-anemo muŋguambo se hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndei. God ai ahambo tɨŋɨrɨfo masagado sapo sɨmborɨ sɨheimbo ramareandürɨ süŋgumbo,” meho. 21 Ranɨyu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai wit nokoyo-rambo nahurai afɨndɨkokoe nɨmoei semündü botɨre haya sɨrɨwara-ambe pireandühɨ hoafɨyuhü yahuya, “Ndahurai-anɨmbo Babiron ŋgoafɨ adükarɨ ranamboanɨ puküna pindɨfeyowanɨ gadowohümbo ŋgɨrɨ asükaindo hoeindɨhindɨ. 22 Babiron se, nindou gita fandu, heiründei, mbonɨ faifaindɨmo  





The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 18​, ​19  730

asu inafoaindɨmo rarao-ndundanɨ sɨhafɨ mbusümo ŋgɨrɨ nindou ai asükaindei hɨmborɨndei ndühündɨ! Ranɨ-poanɨmbo ratüpurɨyomo-rundeimbɨ ai sɨhafɨ mbusümo ranɨ ratüpurɨndɨmo ndunda ŋgɨrɨ asükaindo hoeindɨfeyo. Asu wit nɨkombo nɨmoei ranai ŋgɨrɨ asükaindo sɨhafɨ mbusümo wit nɨkondandühɨ hoafɨndowanɨ hɨmborɨndei ndühündɨ. 23 Asu sɨhafɨ mbusümo ŋgɨrɨ asükaindo ram hai ranai sindoanɨ hoeindɨfeyo. Sɨhafɨ mbusümo nɨndouwenihɨ ai nɨmorehɨ semɨndɨmboayu-ane asu nɨmorehɨ ai nindowenihɨ semɨndɨmboayo-ane hoafɨ ra ŋgɨrɨ asükai tükündɨfeyowanɨ hɨmborɨndo ndandɨ. Sɨhafɨ kakɨ semɨndɨmbo ratüpurɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou ranai ana muŋguambo hɨfɨ ranahambo ŋgasündu houmbo ndeara moanɨ ŋgɨnɨndɨ hamɨndɨ hond-anemo. Ŋga asu se sɨhafɨ tɨbagɨ ŋgɨnɨndɨ ranamboyafɨ muŋguambo hɨfɨhündɨ nindou ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨ-mayafɨndürɨ! 24 Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomo-rundeimbɨ-yomondɨ horɨ asu Godɨndɨ nindou ranahei horɨ ranai Babiron ŋgoafɨ ranɨhü meŋgoro. Yɨnɨ, sapo nindou aheimbo ai hɨfɨ ndanɨhü hɨfokoa-mareandürɨ ranahei horɨyo ŋgoafɨ ranɨhü meŋgoro,” mehu.

19

1   Ro

Babiron ŋgoafɨ ranai moaruwaimbo-mefeyowa nindou ai ranɨmbo hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmayei

nindou afɨndɨ sünambeahɨ hoafɨ puküna kamarɨhehinda hɨmborɨmayahɨ. Ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “God ai sɨhefɨmbo aboedambo-reamuneimb-ani. Ndürɨ adükarɨ asu muŋguambo ŋgɨnɨndɨ ranana sɨhefɨ God ranahandɨ yaŋgɨr-ane! 2 God ai anɨhondü asu mbumundɨ hohoanɨmo süŋgure nindoumbo yɨbobore arandɨ. Nindowenihɨ bɨrabɨryo-randeimbü ranai muŋguambo nindou ranaheimbo ahandɨ nindowenihɨ bɨrabɨrɨ hohoanɨmo ranambo moaruwaimbo-mareandürɨ. God ai nɨmorehɨ ranahambo sɨmborɨ tɨŋɨrɨfo masagado nɨmboe ai Godɨndɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou hɨfokoamarɨpurɨ ranɨmbo-hünda,” masei. 3 Asükaiyei ai puküna hoafɨyeihɨ seiya,  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 731

Weindahɨfembo 19

“Godɨmbo adükar-ani yahomboane! Hai Babiron ŋgoafɨ adükarɨ ranahambo tɨkɨrarandɨ ranahandambo hasɨheimɨ ranai moanɨ yare koadürümbo-koadürümbo ahafo,” masei. 4 Ranɨyo 24 boagɨrɨ asu yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ moatükunɨ ranai hɨfɨnɨ pütapɨyei nɨmareimbo God sapo ahandɨ adükarɨ bogorɨ nɨmarɨfondɨ ranɨwamɨ amaru ranahambo hohoanɨmo yahündowohü ŋgusüfo pamarɨhorɨ. Ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Godɨmbo adükar-ani yahomboane! Ŋga anɨhondü-ane!” masei. 5 Ranɨyo asu adükarɨ bogorɨndɨ fondɨ-mayo ranambeahɨndɨ hoafɨ ranai tüküfeyowohü yahoya, “Muŋguambo nindou, Godɨndɨ ratüpurɨyei-rɨhündeimbɨ se sɨhefɨ God ranahambo aboed-ani mbɨsei. Moanɨ nindou-anei asu ndüreimb-anei se muŋguambo ahambo aboed-ani mbɨsei,” meho.  



Sipsip Nɨmorɨ ai nɨmorehühɨfihɨ sesɨ afɨndɨ tükümefeyo

6  Ranɨyahɨ

asu nindou afɨndɨ fandambo yaŋgorombo hoafɨ afɨndɨ tüküfembo nahurai hɨmborɨmayahɨ. Ranɨ-moatükunɨ ranai ana sapo hoe amündürɨ yigüdayo nahurai hɨmboyo asu nɨmoamondɨ hoafɨ mbuayo nahuraiyo tükümefeyo. Ro hɨmborɨyaha ai rarɨhi hoafɨyeihɨ seiya, “Godɨmbo adükar-ani yahomboane! Sapo Adükarɨ God sɨhefɨ ai muŋguambo ŋgɨnɨndɨ ra hɨfandarandɨ! 7 Haponda awi sɨhɨrɨ hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨndefühɨ adükar-ani mbɨsefɨmboane. Sapo Sipsip Nɨmorɨ ranai nɨmorehɨ semɨndɨmboayu ranɨ si ra ndeara tüküfemboane. Asu ahandɨ nɨmorɨrehɨ ranai ndeara nafɨramɨ-ndɨmboane amaro. 8 God ai nɨmorehɨ ranahambo moanɨ aboedɨ hamɨndɨ hoearɨ hɨmboarambe forɨhoaiweimbɨ güdüfembohünda sagadomboani,” masei. (Sapo hoearɨ aboedɨ ranana Godɨndɨ nendɨ mbumundɨ ratüpurɨ hohoanɨmoayei ranahandɨ sɨsamɨ nahurai-ane.) 9 Ranɨyu asu sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Se ra sürü papɨrandühɨ anɨmboya, Sipsip Nɨmorɨ ai nɨmorehɨ semündühɨ sesɨ afɨndɨ sesesɨ-mayei ranambe God ai nindou ranaheimbo se dügüsi mehundürɨ ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeiyei-amboane.” Asükaiyu yare hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Ndanɨ hoafɨ ndanana Godɨndɨ anɨhondü hoafɨ hond-ane,” mehu. 10 Ranɨyahɨ asu ro ahambo hohoanɨmo-mbohünda yirɨ yimbu pusɨrɨhe mamarɨhɨ. Ŋga ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Refepoanɨ! Ro-amboanɨ se asu sɨhafɨ wandafɨ babɨdɨmbo sɨhɨrɨ Sisasɨndɨ-mayo hoafɨ anɨhondümbo-rɨhundeimb-anefɨ. Ŋga se Godɨmbo yaŋgɨr-anɨmbo hohoanɨmo pandɨworɨ. Hoafɨ Sisas weindahɨ-mareandɨ ranai nindou ŋgɨnɨndɨ sagapurɨ arandɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨmbohünda,” mehu.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 19  732 Nindou kɨfohɨ hosɨ-wamɨ mamaru

11 Ranɨyo

asu ro hɨmboyahane, sünambe yipurɨ ranai sübüdɨhoai yaŋgorowohüyo hos kɨfohɨ ranai manɨŋgowa hoeimarɨheandɨ. Hos semündü hu-randeimbɨ nindou ranɨwamɨ mamaru ranahandɨ ndürɨ ra yahurai-ane: ‘Ratüpurɨ ndore hɨfanda-randeimb-ani’. Asu, ‘Anɨhondü hohoanɨmo süŋgure-randeimb-ani’. Sapo ai nindou ranaheimbo yɨbobofe asu yifiarɨ hohoanɨmo ra ai moanɨ mbumundɨ hohoanɨmo meŋgoro ranɨsüŋgu-ani rawareandɨ. 12 Ahandɨ hɨmboarɨ ana hai nahuraiyowohüyo asu adükarɨ bogorɨ nindou-yafe at afɨndɨ ahandɨ mbɨroambe nɨnoumayo. Ahandɨfihɨ ndürɨ sürü pefe hɨnɨŋgɨfeyowa mapaiaro ranahambo nindou amurɨ ai moai fɨfɨrɨfeyo, ŋga moanɨ ahandɨhoarɨ yaŋgɨr-ani fɨfɨreamboayu. 13 Ai hoandarɨ hoearɨ magüdeandɨ ranana hor-ambe foefe himɨndümbɨyo magüdeandɨ. Ahandɨ ndürɨ ranana, ‘Godɨndɨ Hoaf-ane.’ 14 Ranɨyomo asu sünambeahɨndɨ ami ranai kɨfohɨ hoearɨ moanɨ aboedɨ hamɨndɨ ra fihü yihururündɨmo houmbo kɨfohɨ hosɨ-wamɨ nɨnouyomo houmbo ahambo süŋgumarürɨ homo. 15 Muŋguambo hɨfɨ ranaheimbo hɨfɨnambo-fendürɨmbo ami-yomondɨ pisao nahurai yihümɨndɨ hamɨndɨ ahandɨ yahamonafɨ tüküfe mbumarandɨ. Ai ain nɨmɨnɨmɨ ranamboanɨmbo muŋguambo hɨfɨ ranahambo hɨbadambui. Rananɨmbo asu ai wain hoe boboe ra wain boboembo fondɨ ranambe tɨŋarɨnambo bubutükündambui. Ranɨ-moatükunɨ ranana sapo God muŋguambo ŋgɨnɨndɨ hɨfandandeimbɨ-mayu ranahandɨ muŋguna moaruwai hamɨndɨ ŋgɨnɨndɨ hohoanɨmo ranane. 16 Ahandɨ hoandarɨ hoearɨ-mayo ranɨfihɨyo asu ŋgehurɨfihɨyo ndürɨ ra sürü pefe hɨnɨŋgɨfeyoanɨ mapaiaro. Ndürɨ ranai yare hoafɨyowohü yahoya, “Bogorɨ nindou-yomondɨ Bogorɨ asu adükarɨ nindou-yomondɨ Adükar-ani,” meho. 17 Ranɨyahɨ asu hɨmboyahünda sünambeahɨndɨ nendɨ ranai hüfɨhamɨndɨ fihɨ botɨfi manüŋguwa hoeimarɨhinɨ. Ranɨyu asu ai ndu sünü wafusɨfohü youmemo ranahamumbo puküna hoafɨyupurühɨ yahuya, “Godɨndɨ adükarɨ sesesɨ ndanɨfihɨ mborai sɨfomo fandu mamühɨyafu! 18 Mborai sɨfomo adükarɨ bogorɨ nindou-yafe safɨ, ami bogorɨ-yomondɨ safɨ, ŋgɨnɨndɨ nindou-yomondɨ safɨ, hos safɨ, asu hos sowandümo homorundeimbɨ-yomondɨ safɨ, ra muŋguambo sowasümo. Muŋguambo nindou-yafe safɨ, moanɨ ratüpurɨyomo-rundeimbɨ nindou-yomondɨ-mayo asu kakɨ semɨndɨ ratüpurɨyo-rundeimbɨ-yomondɨ-mayo, adükarɨ nindou asu akɨdou nindou-yomondɨ-mayo safɨ ra muŋguambo sowasümo,” mehu. 19 Ranɨyahɨ asu hɨmboyahünda, nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ asu adükarɨ bogorɨ nindou hɨfɨ ndanɨhünda ahei amiyomo ranai fandu gugurɨmarunda hoeimarɨheandɨ. Nindou sapo kɨfohɨ hosɨ-mayo ranɨwamɨ nɨmarümbo semündü ahu ranani asu ahandɨ ami rananemo ranɨbabɨdɨmbo yifiarɨmbo ranai fandu gugurɨmarundɨ. 20 Nɨmambeahɨndɨ  

















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 733

Weindahɨfembo 19​, ​20

nɨnɨhondɨ-mayo asu Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyu-randeimbɨ nindou-mayu ranɨ-dɨbo ai muŋguambo tɨkai hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarɨne-marɨnandɨ ranɨ-yimbumbo mbumarɨpündümo. Nindou nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨmayo ranahandɨ hɨmboahü hepünɨfeimbɨ moatükunɨ rarerandühɨ asu ranɨ hohoanɨmo süŋguyu ai nindou ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyundürɨ marandɨ. Ranɨyei asu ai nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ-mayo ranahandɨ ndürɨ sahümündihɨ asu ai sɨsamɨ ranahambo hohoanɨmo parɨhi marɨhündɨ. Ranɨmboyo asu nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ-mayo ranɨyo asu Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyu-randeimbɨ-mayu ranɨyu ahafanɨmbo yaŋgɨrɨ nɨmbafanda sowapündümo wafusürɨho hai sarfa nɨmoeinambo tɨkɨra-randeimbɨ-mayo ranambe pimarupɨrɨ. 21 Ranɨyu asu nindou sapo kɨfohɨ hosɨ-wamɨ nɨmarümbo ahandɨ yahamo pisao yihümɨndɨ tüküfe mbumarandɨ ranambo ami bodɨmondɨ ranahamumbo hɨfokoako-mafoareapurɨ. Ranɨyo asu muŋguambo ndu ranai ahamundɨ safɨ sahüsimbo bodo tükɨmehindɨ.  

20

Satan ai 1,000 hɨmbanɨ karabusambe manüŋgu

1   Ranɨyahɨ

asu ro nɨmboa hɨmboyahünda sünambeahɨndɨ nendɨ mamɨ ranai sünambeahɨndɨ tüküfi haya sapo hɨfɨ ambe ndihɨ ragu hoeife-koateyo-randeimbɨ ranahandɨ yipurɨ ki asu sen nɨmboreimbü waramberamündü makusüwa hoeimarɨhinɨ. 2 Ranɨyu asu ai amoasɨrɨ afɨndɨ ranahambo mbumaramündu. Amoasɨrɨ ranai ana sapo horombodɨdɨ hondü-mayo-ane. Ai sapo muŋguambo nindou ranaheimbo papɨ-hoafɨrandürɨ hoaŋgu-randeimbɨ Satan-ani. Ranɨyu asu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai ahambo senɨnambo hüputüpurɨherü mbura 1,000 hɨmbanɨ hɨnɨŋgɨmarirɨ. 3 Ranɨyu ai ahambo hɨfambe ragu hanɨweimbɨ-mayo ranambe pirira mahanu. Nafɨtambe pare mbura kinambo kɨkɨre papɨramündɨ yowanɨmbo hɨnɨŋgɨmareandɨ. Rananɨmbo ai muŋguambo hɨfɨhündɨ ranaheimbo ŋgɨrɨ wosɨhoaforɨ hoafɨndundürɨ. Ahambo refi hɨnɨŋgɨfiyuanɨ nüŋgumbo 1,000 hɨmbanɨ muŋguyo-ambeanɨmbo tükündüfi akɨdou yaŋgɨrɨ nüŋgumbui. 4 Ranɨyo asu bogorɨ nindou-yafe nɨmarɨmbo fondɨ ranai burɨmayowa hoeimarɨheandɨ. Fondɨ ranɨwamɨ mamarɨmo-memo ranahamumbo yɨboboferambo ŋgɨnɨndɨ masagapurɨ. Asu asükai sapo nindou Sisasɨmbo asu Godɨndɨ hoafɨ ranahambo anɨhondümbo wataporɨmborɨhü marɨhündɨ ranɨmbo mbɨro kɨbodɨrɨ-marandürɨ ranahei yifiafɨ hoeimarɨheandɨ. Asu aiana nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ-mayo ranahambo ahandɨ sɨsamɨ kameihɨ moai ŋgusüfo parɨhindɨ. Ahei gɨrɨbodɨ hamɨndühɨ asu warɨhü nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨndɨ ndürɨ moai paiaro, ŋga wanɨ. Ai yaŋgɨrɨ tüküyahi bogorɨ nindoumboyahi Krais-babɨdɨ muŋgu-moatükunɨ 1,000 hɨmbanambe hɨfandɨmarɨhündɨ. 5 Nindou amurɨ yɨfɨmayei ana moai yaŋgɨramboyahi tüküyahindɨ, ŋga ai randɨhi yɨfɨ yagodei ŋgeimbo  







The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 20  734

1,000 hɨmbanɨ muŋguyo-ambe-anɨmbo tükündahimboyei. Ranana weaŋgurühɨ yɨfɨhündɨ botɨfe-ane. 6 Nindou dɨdɨyei ai sapo weaŋgurühɨ yɨfɨyeimbɨ botɨfe si ranambe botɨyahindeimbɨ ana ai hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyeiamboane. Ai Godɨndɨ yaŋgɨr-anei. Asükai yimbu noufimbɨ yɨfɨ ranai ana ŋgɨrɨ nindou ranaheimbo hɨfɨnambo-ndearü. Ai Godɨmbo asu Kraisɨmbo dɨdɨbafɨfe-rambo nindoumbondahi nɨmboeimboyei. Rananɨmbo ai Kraisbabɨdɨmbo nɨmboeimbo 1,000 hɨmbanɨ aho ranambe muŋgu moatükunɨ ra hɨbadɨhümboyei.  

Satan ai muŋguna moaruwai-mboefiyu

7 Süŋgunambo

1,000 hɨmbanɨ ra muŋguyo-ambe-anɨmbo Satanɨndɨ karabus worɨ yipurɨ ranai sübüdɨgoedoanɨ asu ai moanambühɨ tükündüfimbui. 8 Asu rananɨmbo ai muŋguambo hɨfɨhü nindou burɨyei wakarɨhindɨ ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨyondürɨmbo hoahoaŋgu wakɨndeambui. Hɨfɨ ra ahandɨ ndürɨ Gok asu Magok-ane. Rananɨmbo Satan ai aheimbo muŋguambo yifiarɨmbohünda ndemündündürɨ mamühɨ guguründearümbui. Nindou afɨndɨ safɨ ranai ana moanɨ sɨrɨwara hoekɨmɨ gudikɨkɨrɨ nahurai anɨboadei. 9 Ranɨyei asu ai muŋguambo hɨfɨ ranɨhü hei Godɨndɨ nindou ser worambe anɨboadei asu adükarɨ ŋgoafɨ God ai hohoanɨmoyu wakɨmareandɨ ranaheimbo wakɨ-marɨhindürɨ. Ranɨyo asu sünambeahɨndɨ hai ranai kosɨwohüyo nindou ranaheimbo hainambo tɨkɨrɨmarandürɨ. 10 Satan ai nindou ranaheimbo wosɨhoaforɨ hoafɨmayundürɨ ranɨmboyu asu God ai ahambo wafusürɨho hai sarfa nɨmoeifihɨ mahoro ranambe pirira mahanu. Nɨmambeahɨndɨ nɨnɨhondɨ asu Godɨndɨ hoafɨ tɨkai hoafɨyu-randeimbɨ nindou amboanɨ haiambe manɨmbafanɨ. Rananɨmbo ai muŋguambo nɨmbɨ si aho ra koadürümbokoadürümbo asübusɨmbondɨmo pɨndɨmondu ŋgomboemo.  





11 Ranɨyo

Yɨbobofe si tükümefeyo

asu hɨmboyahünda adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ kɨfohɨ ranai nɨŋgowohüyo asu ranɨwamɨ nindou mamɨ ai mamaruwa hoeimarɨhinɨ. Ranɨyo asu ai nɨmaru-ambe ra hɨfɨ sünü ranai awarɨhoehüyo asu moai asükaiyo hoeifeyo. 12 Ranɨyahɨ asu hɨmboyahünda yɨfɨyeimbɨ nindou ndüreimbɨ asu ndürü-koateimbɨ ranai bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ haŋgɨfoanɨ burɨmayeiya hoeimarɨheandürɨ. Ranɨyo asu buk bɨdɨfɨrɨ ranai boare haya kurümayo. Asu yaŋgɨrɨ nɨŋgombo buk amboanɨ boare haya meŋgoro. Ranɨyo asu yɨfɨyeimbɨ nindou burɨmayei ranaheimbo nɨne-moatükunɨ ramarɨhinda sapo buk kurümayo ranambe sürü pefemarandɨ ranɨ sɨmogodühɨ aheimbo papɨ-hoafɨ ranai tükümefeyondürɨ. 13 Ranɨyo asu muŋguambo sɨrɨwaraambe yɨfɨyei yaŋgoreimbɨ ranaheimbo sɨrɨwara ai hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Yɨfɨyo-rambo hohoanɨmo asu yifiafɨ ŋgoafɨ ranambe yɨfɨyeimbɨ nindou  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 735

Weindahɨfembo 20​, ​21

kɨkɨhɨrɨhümündi anɨmboei ranaheimbo muŋgu hɨnɨŋgɨ-mareandürɨ. Ranɨyu asu nindou nɨmarɨ-fondɨ-wamɨ mamaru ranai nɨne-moatükunɨ ai ramarɨhindɨ ranɨ-sɨmogodühɨ aheimbo papɨ-hoafɨmarandürɨ. 14 Ranɨyo Yifɨyo-rambo asu Yifiafɨ Ŋgoafɨ ranahafembo haiambe pimareapɨra mahanɨfe. Wafusüroho haiambe ranana sapo asükaiyo yimbombofe yɨfɨmbo moatükunɨ ranane. 15 Nindou dɨdɨyei ahei ndürɨ sapo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo bukɨ-mayo ranambe paiarɨ-koate-ayo ana, nindou ranaheimbo wafusüroho hai mahoro ranambe pimareandüra mahanei.  



21

Hɨfɨ sünü sɨmborɨ tükɨmefeyo

1   Ranɨ-moatükunɨ

ranai refehaya-mboyowane, asu hɨmboyahünda sünü hɨfɨ sɨmborɨ ranai tükümefeyowa hoeimarɨheandɨ. Weaŋgurühɨ sünü tüküfe hɨfɨ tüküfe-marandɨ ranai awarɨhoeihüyo asu sɨrɨwara amboanɨ foerɨ-koate-mayo. 2 Asu hɨmboyahünda Godɨndɨ ŋgoafɨ sɨmborɨ Serusarem ranai, sapo nɨmorehɨ anamɨndühɨfembo ahandɨ anamɨndɨ ranɨ-sowahɨ homboyaho haya rawefeyo nou yahurai refe-haya God sowahɨndɨ tüküfe makosowa hoeimarɨheandɨ. 3 Bogorɨndɨ nɨmarɨfondɨ-mayo ranambeahɨndɨ hoafɨ puküna hoafɨmayowa hɨmborɨmayahɨ. Yare hoafɨyowohü yahoya, “Hɨmborɨyei! Godɨndɨ worɨ hapoana nindou-babɨdɨmbo anaŋgo! God ai nindou-babɨdɨmbo nüŋguhü asu ahandɨ nendɨ-ndeimboyei. God ai ahandɨhoarɨ nindou ranɨ-babɨdɨmbo anüŋgu anɨmbo asu ai ahei Godɨ-ndümbui. 4 Ai nindou ranahei hɨmboarambeahɨndɨ aranɨ-hɨmboaho gedüherümbui. Rananɨmbo yɨfɨmbo hohoanɨmo, asübusɨ, aranɨ asu ŋgusüfo afɨndɨ kife hohoanɨmo ra ŋgɨrɨ tükündɨfeyo. Sapo ranana horombodɨdɨ moatükunɨ awarɨhoaimb-ane,” meho. 5 Ranɨyo asu nindou fondɨ ranɨwamɨ mamaru ranai hoafɨyuhü yahuya “Haponda ro muŋguambo moatükunɨ sɨmborɨ rarɨheandühanahɨ,” mehu. Asükai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Ndanɨ hoafɨ ranahambo se sürü papɨndandɨ. Sapo hoafɨ nda ai anɨhondü hamɨnd-ane, ŋga anɨhondümbondɨhindɨ,” mehu. 6 Ranɨyu hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Muŋguambo moatükunɨ ai tüküfemboane! Roana horombonɨpoed-anahɨ asu süŋgunɨpoed-anahɨ, sapo weaŋgurühɨdɨd-anahɨ asu bɨdɨfɨranɨdɨd-anahɨ. Nindou düdi ai amɨndanɨŋomboayu ana, nindou ranahambo ro yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ harɨhoe forɨhoeimbɨ nindou ranahambo moanɨ ndahandoanɨ ndümündümbui asu kakɨnambo semɨndɨ-koate ndahandomboyahɨ. 7 Nindou düdi ai yifiarambeahɨndɨ tɨtaboarɨfoare harɨhoei tükefiyu ana, ai wandɨ-mayo moanɨ sai moatükunɨ ra ndemündümbui. Rananɨmbo asu ro ahandɨ Godɨ-ndahanɨ ai wandɨ nɨmorɨndümbui. 8 Ŋga asu nindou dɨdei yɨhɨmbo-sɨsɨrɨyahi-rɨhündeimbɨ, anɨhondümbofe-koateyei rɨhündeimbɨ, moaruwai hamɨndɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ, nindou hɨfokoarɨhi 













The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 21  736

rɨhündeimbɨ, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomo-rundeimbɨ, nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei rɨhündeimbɨ, tɨbagɨru-rundeimbɨ, tɨkai godɨmbo hohoanɨmo parɨhi-rɨhündeimbɨ, wosɨhoaforɨ hoafɨyei rɨhündeimbɨ ahei nɨŋgofondɨ ranana, wafusüroho hai asu hai sarfa nɨmoei apoarambe ahoro ranɨhü yagodɨmboe. Ranana yimbu-noufimbɨ yɨfɨmbo moatükunɨ-ane,” mehu. 9 Sünambeahɨndɨ

Sɨmborɨ Serusarem ŋgoafɨ

nendɨ dis 7 waramberündɨmo-ndeimbɨ ranahandambo mamɨ-mayu ranai wambo-so Godɨndɨ hürütü moendɨfembohünda moaruwai hamɨndɨ moatükunɨ foafusüfiyuanɨ tüküfimbɨ-mayo ra semündü haya makusu. Ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Se sɨnɨf-anɨmbo ro nɨmorehɨ anamɨndühɨfembo anɨŋgo Sipsip Nɨmorɨndɨ nɨmoreh ra nafuinda-hanɨnɨmboyahɨ,” mehundɨrɨ. 10 Ranɨyo asu wandɨ fiambe Yifiafɨ Aboedɨ ranai ŋgɨnɨndɨ tüküfendɨrühɨyahɨ asu sünambeahɨndɨ nendɨ ranai wambo semündündɨrɨ hɨfɨ wafu nɨmoamo hamɨndɨ ranɨwamɨ mahafu. Ranɨyu asu ai wambo Serusarem ŋgoafɨ adükarɨ sünambe God sowahɨndɨ makoso ranahambo nafui-mayundɨrɨ. 11 Ranɨyo asu Godɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ ranai si boakɨmafoareandɨ. Asu ŋgoafɨ ranai sapo sürühoeimbɨ sospa nɨmoei kakɨ afɨndɨfihɨ semɨndɨmbo rahuraiyo moanɨ hɨmboarambe forɨforɨhoeimbɨ hamɨndɨ-mayo. 12 Ŋgoafɨ adükarɨ ranai papɨ nɨmoamo hamɨndɨyo 12 nafɨtambe kemɨndɨ hɨnɨŋgɨmefeyo. Ranɨyo asu 12 sünambeahɨndɨ nendɨ ranai nafɨtambe ranahambo waranɨ-ründümo houmbo hɨfandɨmarundɨ. Nafɨtambe ranɨfihɨ Israer-yafe 12 sɨrɨ ranahei ndürɨ ra papɨmayo. 13 Nafɨtambe ranai gorügoanɨnɨ-gorügoanɨnɨre burɨmayo. Ŋgɨmɨ ranai hüfɨhamɨndɨ süfuanɨ nɨŋgomo, ŋgɨmɨ hɨmboranɨ nɨŋgomo, ŋgɨmɨ ranai rahanɨnɨ hɨmboranɨ nɨŋgomo asu ŋgɨmɨ hüfɨhamɨndɨ hafuanɨ nɨŋgomo marundɨ. 14 Adükarɨ ŋgoafɨ ranahandɨ papɨ ranana 12 ŋgɨnɨndɨ nɨmoeinambo ndihɨ ragu samboefimbɨyo. Ranɨyo asu mamamɨ ranɨwamɨ Sipsip Nɨmorɨndɨ hoafɨ sowandümo homo-rundeimbɨ 12-yomondɨ ndürɨ ranai papɨmayo. 15 Sapo sünambeahɨndɨ nendɨ horombo wambo wataporɨmbomarandɨrɨ-mayu ranai gorɨnambo nafɨyoweimbɨ-hündɨ sɨmoŋgorɨfe nɨmɨharɨ ranambo adükarɨ ŋgoafɨ nafɨtambe asu papɨ ra sɨmoŋgorɨfembohünda semündü haya manüŋgu. 16 Adükarɨ ŋgoafɨ ranana muŋguambo hɨmborɨ ra moanɨ sɨmogodapo hamɨndɨyo. Ranɨyu asu sünambeahɨndɨ nendɨ ranai sɨmoŋgorɨ nɨmɨharɨ masemündu ranambo sɨmoŋgo-reandane, ŋgoafɨ afɨndɨ-kokoeaiyo ahandɨ ra 2,200 kiromita tükümefeyo. Ranɨyo asu ahandɨ sɨmoŋgorɨ hoandarɨ mahafo, hɨmborɨ yimbu mahafe ranai moanɨ sɨmogodapo hoandarɨ-mayo. 17 Asu papɨ nɨmoamo ranahambo amboanɨ sɨmoŋgo-reandane, mamɨ 65 mita tükümefeyo. Ranɨ sɨmoŋgorɨ ranana moanɨ nindou sɨmoŋgorurundeimbɨyo sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai sɨmoŋgorɨmareandɨ.  















The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 737

Weindahɨfembo 21​, ​22

18  Ŋgoafɨ

ranahandɨ papɨ ranana hamburɨ asu yaŋgɨrɨ saspa nɨmoeinambo papɨyoweimbɨyo. Ŋga ŋgoafɨ ranana moanɨ gor sürühoembɨ yaŋgɨr-ane nafɨyoweimbɨyo manaŋgo. 19 Adükarɨ ŋgoafɨ ranana hɨfɨnɨ ndihɨ God ai muŋguambo mamɨkarambo nɨmoei kakɨ afɨndɨfihɨ semündümbɨ-namboyo kore hɨnɨŋgɨmareandɨ. Weaŋgurühɨ korɨmefeyo ranana hamburɨ asu yaŋgɨrɨ saspa nɨmoeiyo, ranɨ-kɨmɨ asüdabombü sapaia nɨmoeiyo, ranɨkɨmɨ kɨfohɨ aget nɨmoeiyo, ranɨ-kɨmɨ yaŋgɨrasüfo emerar nɨmoeiyo. 20 Asu ranɨ-kɨmɨ hamburɨ kɨkɨre kɨfohɨ kɨkɨre-randeimbɨ sadonikis nɨmoeiyo. Ranɨ-kɨmɨ konirian nɨmoeiyo, ranɨ-kɨmɨ krisorait nɨmoeiyo, asu ranɨ-kɨmɨ ŋgorü-poanɨmbo yaŋgɨrasüfo berir nɨmoeiyo, ranɨ-kɨmɨ aŋüsühɨsafümbɨ topas nɨmoeiyo, ranɨ-kɨmɨ krisopres nɨmoeiyo yaŋgɨrasüfoyo aŋüsühɨsafümbɨyo-randeimbɨ. Asu ranɨ-kɨmɨ asüdabombü haiasin nɨmoeiyo, bɨdɨfɨranambo ana hamburɨ ametis nɨmoeiyo. 21 Nafɨtambe 12 ranana sapo 12 kɨfohɨ mbɨsɨhondɨyo. Muŋguambo yipurɨ nafɨtambe ra mbɨsɨhondɨ mamɨ-namboyo nafɨyo hɨnɨŋgɨmefeyo. Ŋgoafɨ ranahandɨ muŋguambo nafɨ ranana gor hondünambo nafɨyoweimbɨyo hayamboyo hoehɨmbo nahurai-mayo. 22 Ro moai Godɨmbo hohoanɨmoyondo-rambo worɨ fondarowa hoeirɨheandɨ. Sapo Adükarɨ God Muŋguambo Ŋgɨnɨndembɨ-mayu ranaiyu asu Sipsip Nɨmorɨ ai ŋgoafɨ ranahandɨ Godɨmbo hohoanɨmoyo-rambo worɨmefanɨ. 23 Ŋgoafɨ ranɨwamɨ hüfɨhamɨndɨ amoamo ahafandɨ si ra ŋgɨrɨ boakɨboadɨneandɨ sapo Godɨndɨ hɨmboamupuimbo-randeimbɨ si ranai ŋgoafɨ ranɨwamɨ boakɨmafoareandɨ ranɨmbo-wambo. Asu Sipsip Nɨmorɨ ranai-ani ŋgoafɨ ranahandɨ ram hai nou-ayu. 24 Rananɨmbo muŋguambo hɨfɨhündɨ ranai ŋgoafɨ ranahandɨ si ranɨ-süŋgu ŋgeihü, asu muŋguambo hɨfɨhündɨ bogorɨ ranai ahamundɨ ŋgɨnɨndɨ napo ra ranɨhü ndowandümo tükündafumboemo. 25 Muŋguambo si aho ra nafɨtambe ranai ŋgɨrɨ pande nɨŋgo, ŋga sübüdɨhoai yagodɨ ŋgomboe. Sapo ranɨ-sɨmboanɨ ana ŋgɨrɨ nɨmbɨ ranai yagodo. 26 Asu ŋgoafɨ adükarɨ ranambe muŋguambo hɨfɨhündɨ-yafe yihuru asu aboedɨ napo ŋgɨnɨndɨ ra ndemündündürɨ keboemboe. 27 Ŋga nɨne-moatükunɨ moaruwai-ayo, asu yikoarɨfo hohoanɨmoyo-randeimbɨ asu wosɨhoaforɨ hoafɨyo-randeimbɨ, muŋguambo ranana ŋgɨrɨ ŋgoafɨ ranambe keboehi ŋgei. Sapo Sipsip Nɨmorɨndɨ koadürümbo nɨŋgombo bukɨ-mayo ranambe ahei ndürɨ pamareandürɨ ai-yaŋɨgɨranɨmboke-boehi ŋgüsimboyei.  

















22

1-2   Ranɨyu

Yaŋgɨrɨ nɨŋgombo hoe asu nɨmɨ

asu sünambeahɨndɨ nendɨ-mayu ranai hoe afɨndɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨndɨ ra wambo nafuimayundɨrɨ. Hoe ra hɨmboarambe mupui forɨ wakɨreandeimb-ane. Hoe ranana sapo God asu Sipsip Nɨmorɨ ranahafandɨ nɨmarɨ-fondɨ-mayo ranambeahɨndɨ tüküfe hayamboyo ŋgoafɨ nafɨ bogorɨ ranɨ mbusümondühɨ mafoero ho. Asu

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 22  738

hoe ranɨ hɨmborɨ-kɨmɨ yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨ ranai ŋgorügoanɨnɨŋgorügoanɨnɨ burɨmayo. Nɨmɨ ranai mamɨ hɨmbanambe 12 hɨsɨyowohü asu moanɨ mamamɨ amoamo hɨsɨyo arandɨ. Asu nɨmɨ ranahandɨ emündü ranana muŋguambo hɨfɨhündɨ ranaheimbo aboedambofendürɨ ramboane. 3 Asu nɨne-moatükunɨ God ai ranahambo moaruwai-ane ehu ranana ŋgɨrɨ ŋgoafɨ ranambe yagodo. Ŋga God asu Sipsip Nɨmorɨ ahafandɨ adükarɨ bogorɨndɨ nɨmarɨ-fondɨ ranɨ yaŋgɨrɨ yagodoanɨ asu Godɨndɨ ratüpurɨyei rɨhündeimbɨ ai ahambo hohoanɨmondeihɨ ŋgusüfo pandɨhorɨmboyei. 4 Rananɨmbo asu ahandɨ ŋgusümboarɨ hoeindɨhi-mboyei asu ahandɨ ndürɨ ra ahei gɨrɨbodɨ hamɨndɨfihɨ sürü pande hɨnɨŋgɨndeambui. 5 Asu rananɨmbo ŋgɨrɨ nɨmbɨ asükaindo tükündɨfeyo. Ranɨmbo-anɨmbo ŋgɨrɨ ram asu hüfɨhamɨndɨ ranai si boakɨboadeandɨ. Sapo Adükarɨ God ai-anɨmbo ahei sindumbui. Asu nindou ranai adükarɨ bogorɨ nindoumbondahi koadürümbo-koadürümbo hɨbadühɨ ŋgeimboyei.  





6  Ranɨyu

Sisas ai ŋgɨrɨ amɨtata kudu

sünambeahɨndɨ nendɨ ai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Ndanɨ hoafɨ ndanana anɨhond-ane, ŋga anɨhondümbo-mbɨrɨhindamboane. Ŋga Adükarɨ God, sapo ahandɨ hoafɨ hoafɨyomo rundeimbɨ ranahamumbo ahandɨ Yifiafɨ masagapurɨ ranai ahandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranahamumbo koamarɨhepurɨ. Asu ai sapo Godɨndɨ ratüpurɨ ratüpurɨyeirɨhündeimbɨ ranaheimbo nɨnɨ-moatükunɨ nɨmai hamɨndɨ tükümandɨfe ranahambo nafuimbohünda koamarɨhepurɨ,” mehu. 7 Sisas ai hoafɨyuhü yahuya, “Awi hɨmborɨ-yei! Ro ŋgɨrɨ amɨtata tükündaheandɨ. Nindou düdi ai buk ranambe süŋgunambo tükɨfembo hoafɨ sürü papɨ-mayo ranahambo hɨmborɨyeihɨ süŋgurɨhi rɨhündeimbɨmayei ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyei-amboane!” mehu. 8 Ro Son ranɨ-moatükunɨ ra hɨmborɨya hoeirɨheamboanahɨ. Asu ro ranɨmoatükunɨ ra hɨmborɨya hoeirɨhe raraorɨhɨ heheambo sünambeahɨndɨ nendɨ wambo nafui-mayundɨrɨ ranahandɨ yirɨ-kɨmɨ pɨya nɨmarɨmbo ndeara ahambo hohoanɨmo-yondowohü ŋgusüfo pefimbo yaŋgɨrɨmayahɨ. 9 Ŋga asu ai wambo hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Yowanɨ, se refepoanɨ! Roana sapo sɨhafɨ mamɨ ratüpurɨye rɨhoandeimbɨ wandaf-anahɨ. Asu roana sapo sɨhafɨ apodoho wandafɨ-mamɨ Godɨndɨ hoafɨ hoafɨyomorundeimbɨ-memo rananemo asu muŋguambo nindou buk ndanambe hoafɨ eŋgoro ranahambo hɨmborɨyei mburɨhü ranɨ-süŋgurɨhindeimbɨ ranahei wandaf-anahɨ. Ŋga Godɨmbo-anɨmbo hohoanɨmo-ndafɨndowohü ŋgusüfo pandɨworɨ,” mehu. 10 Asükai hoafɨyundɨrühɨ yahuya, “Godɨndɨ süŋgunambo tükɨfembo buk ndanambe apaiaro ra se yowanɨ dɨbonapɨfehɨ gabudɨfe-poanɨ. God ai muŋguambo ranɨ-moatükunɨ ranahambo refemboayu ra ndeara akɨmɨ tüküfembo yaŋgɨr-ane. 11 Ranɨmboane asu moaruwai  









The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

 739

Weindahɨfembo 22

hohoanɨmoyu-randeimbɨ ranai moanɨ moaruwai hohoanɨmo ranɨsüŋgumbɨreand-amboane. Asu moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmoyu-randeimbɨ ranai moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmo süŋgu-mbɨreand-amboane. Asu mbumundɨ hohoanɨmoyu-randeimbɨ ranai mbumundɨ hohoanɨmo süŋgumbɨreand-amboane. Sürühoeimbɨ hohoanɨmo süŋgureandeimbɨ ranai sürühoeimbɨ hohoanɨmo süŋgu-mbɨreand-amboane,” mehu. 12 Sisas ai yare hoafɨyuhü yahuya, “Awi se hɨmborɨyei! Ro ŋgɨrɨ amɨtata tükündaheandɨ! Ro takɨnɨ moatükunɨ ndahamɨndɨ tükündahe-amboyahɨ. Rananɨmbo düdi ai nɨnɨ-moatükunɨyo ramareandɨ ranɨ-sɨmogodühɨ ndeheamboyahɨ. 13 Roana horombonɨpoed-anahɨ asu süŋgunɨpoed-anahɨ. Ro weaŋgurühɨdɨd-anahɨ asu bɨdɨfɨranɨdɨd-anahɨ. Roana weaŋgurühɨdɨdɨ hondüyu asu süŋudɨdɨ hondüya-rɨhandeimb-anahɨ 14 Nindou dɨdɨyei ahei hoearɨ-mayo ra boboerɨhünda aboedɨ sɨmborɨ afɨsaho-koate tüküfeimbɨ-mayei ranai ana hɨhɨfɨ-hɨhɨfɨmbeyeiamboane. Aiana sapo yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ nɨmɨ-mayo ranahandɨ hɨsɨ ra moanɨ hɨmbo-koate dagüdihɨ asu adükarɨ ŋgoafɨ ginɨrɨ yipurɨ nafɨtambe-mayo ranɨ nafɨ keboehimboyei. 15 Ŋga asu moaruwai hamɨndɨ hohoanɨmoyeimbɨ nindou, tɨbagɨru rundeimbɨ, nɨmorehɨ sɨsɨhɨmoyomoru-ndeimbɨ asu nindowenihɨ bɨrabɨrɨyei rɨhündeimbɨ, nindou hɨfokoarɨhi-rɨhündeimbɨ, tɨkai godɨmbo süŋgurɨhi-rɨhündeimbɨ, nindou wosɨhoaforɨ hoafɨyei rɨhündeimbɨ, ranai ana ŋgɨrɨ adükarɨ ŋgoafɨ nafɨtambe-mayo ranɨ-nafɨ keboehi ŋgüsi, ŋga ai moanambuhü nɨmboeimboyei. 16 Ro Sisas-anahɨ nda, wandɨ sünambeahɨndɨ nendɨ ranahamumbo koararɨ-heheapurɨ muŋguambo moatükunɨ ranahambo wandɨ nendɨ ranaheimbo wataporɨmbo-yondürɨmbohünda. Roana sapo Defitɨndɨ amoao-mamɨ ranahei sɨrɨhünd-anahɨ tüküyahe anɨmboahɨ. Asu roana botɨbotɨ siambeahɨndɨ mupui-anahɨ,” mehu. 17 Yifiafɨ Aboedɨ ai Sipsip Nɨmorɨndɨ nɨmorehɨ ranɨ-dɨbo hoafɨyafehü safeya, “Se mborai sɨnɨfɨ,” masafe. Nindou düdi hɨmborɨnduhü ana, hoafɨnduhü anɨmboya, “Se mborai sɨnɨfɨ,” mbüsu. Nindou düdi ai amɨndanɨŋombonduhü ana, mbüsünu-wamboane. Nindou ai hoe sɨmɨndɨmbo hohoanɨmoayu ana, ai sünü yaŋgɨrɨ nɨŋgoweimbɨ hoe ra moanɨ mbüsümündu-wamboane.  











Son ai nindou buk ndanambeahɨndɨ hoafɨ hɨmborayei ranaheimbo ahɨnɨ hoafɨmayundürɨ

18  Muŋguambo

nindou ai Godɨndɨ hoafɨ sapo buk ndanambe eŋgoro ranahambo hɨmborayei ranaheimbo ahɨnɨ hoafɨ nda ro Son-anahɨ asahandürɨ. Nindou düdi ai ahandɨ hoafɨ Godɨndɨ-mayo hoafɨ ranɨfihɨ pare haya hoafayu ana, God ai ahambo nɨne moaruwai moatükunɨ ai buk ndanambe refembo hoafɨmayu ra ahambo randeambui. 19 Asu nindou  

The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

Weindahɨfembo 22  740

düdi ai bɨdɨfɨrɨ hoafɨ buk ndanambe raguanambo-areandɨ ana, God ai nindou ranahambo randiranɨ asu ŋgɨrɨ sapo yaŋgɨrɨ nɨŋgombo nɨmɨ hɨsɨmayo ra dedu. Asu ŋgɨrɨ Godɨndɨ adükarɨ ŋgoafɨ buk nda ranahambo wataporɨmbo-marandɨ ranambe nüŋgu. 20 Nindou muŋgu moatükunɨ ranahambo anɨhondümbo hoafɨmayu ai hoafɨyuhüya, “Ro ŋgɨrɨ amɨtata tükündaheandɨ,” mehu. Anɨhond-ane. Adükarɨ Sisas, se mborai. 21 Adükarɨ Sisas ai sɨheimbo muŋguambo moanɨ hɨpoambo-mbɨreandür amboane.  



The New Testament in Angor of Papua New Guinea; 1st ed. 2001; web version, © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.